„Wesele” Stanisław Wyspiański

Czas i miejsce akcji: 20/21 listopada 1900 roku (jedna doba; drugi dzień wesela), chłopska chata w Bronowicach
Budowa utworu:
 akt I – akt rzeczywisty – ukazuje przepaść między chłopami a inteligencją; rozmowy gości weselnych;
nastrój radości, śpiewu i tańca
 akt II – akt fantastyczny/symboliczny – przyczyny przepaści ukazane przez zjawy i nastrój zadumy,
patosu, nostalgii i mistycyzmu
 akt III – akt realistyczny – próba zorganizowania powstania (marzenie Wyspiańskiego); kończą się
fiaskiem; nastrój nostalgii i pesymizmu
Charakterystyka inteligencji:
 chłopomania (ludomania) – powierzchowne zafascynowanie wsią i ludowością; brak znajomości istoty
rzeczy prawdziwego życia chłopów na wsi
 przekonanie o zacofaniu i niedocenianie chłopów
 uważanie wsi za arkadię i miejsce wypoczynku
 brak znajomości tradycji, obyczajów i problemów chłopów; spojrzenie na świat przez mit arkadyjski
Charakterystyka chłopów:
 zainteresowanie polityką (patrioci)
 wola walki narodowowyzwoleńczej
 brak ufności wobec osób spoza ich kultury (bez wstydu mówią o swojej przynależności do chłopstwa)
 stanowią niebezpieczną siłę
 mocno związani ze swoją kulturą i tradycją
 proste, ale logiczne myślenie
Dlaczego nie jest tak, jak powinno?
 tragizm utworu tkwi w niemożności czynu, zjednoczenia się i braku umiejętności wykorzystania wielkiej
szansy
 chłopi i inteligenci żyją obok siebie, ale nie wiedzą nic o sobie nawzajem
 posiadają oni różne wartości, co prowadzi do braku komunikacji
 brak przywódcy wśród chłopów
 bierność, egoizm, pycha i prywata
 rzekomy solidaryzm warstw społecznych jest fikcją, która wychodzi na jaw w chwilki przełomowej
 powierzchowne zainteresowanie się chłopstwem przez inteligencję (błędne przekonanie o rzeczywistości
chłopów)
 niedojrzałość polityczna i niesamodzielność chłopów
 zadawnione urazy i odwieczne konflikty przyczyniły się do nieufności, obcości, niezrozumienia
Bohaterowie utworu (osoby):
 przedstawiciele chłopstwa
 Gospodyni (Anna Tetmajerowa, żona Gospodarza, znalezioną złotą podkowę chowa w skrzyni)
 Panna Młoda (Jadwiga Mikołajczykówna)
 Czepiec (Błażej Czepiec)
 Żyd (Hersz Singer, karczmarz z Bronowic)
 Jasiek (Jan Mikołajczyk, posiadacz czapki z pawich piór, gubi złoty róg)
 Klimina
 Dziad (świadek rabacji galicyjskiej, zauważa różnice między chłopstwem, a inteligencją)
 Isia (dziewczynka, która spotyka Chochoła)
 Ksiądz
 przedstawiciele inteligencji
 Pan Młody (Lucjan Rydel, poeta i dramaturg, posiada skłonność do chłopomanii, żeni się z chłopką i
obawia się, że zdradził inteligencję)
 Poeta (Kazimierz Tetmajer)
 Gospodarz (Włodzimierz Tetmajer)
 Radczyni
 Rachela (Pepa Singer, córka Żyda)
Osoby dramatu (zjawy):
 Chochoł (otulony słomą na zimę krzak róż; symbol nadziei na odrodzenie Polski; zapowiada przybycie
zjaw; ukazuje się Isi)
 Widmo (miał ożenić się za życia z Marysią, której się ukazuje; symbol dawnej miłości romantycznej)
 Stańczyk (nadworny błazen Jagiellonów; ukazuje się Dziennikarzowi; wręcza Dziennikarzowi kaduceusz,
który miał rozbudzić świadomość narodową)
 Rycerz (Zawisza Czarny; ukazał się Poecie; zwiastuje odrodzenie ojczyzny; symbol rozterek
wewnętrznych, znak siły i mocy, której brakuje Poecie)
 Hetman (Franciszek Ksawery Branicki – zdrajca narodu podczas powstania kościuszkowskiego; ukazuje
się Panu Młodemu; zmusza Pana Młodego do zastanowienia się, czy w głębi serca nie tkwi w nim
poczucie wyższości szlachty nad chłopstwem)
 Upiór (Jakub Szela – stanął na czele rabacji galicyjskiej; ukazuje się Dziadowi; symbol głębokiego
podziału narodu polskiego i krzywdy chłopskiej oraz wzajemnej pogardy)
 Wernyhora (legendarny ukraiński uczestnik konfederacji barskiej; symbol wiary w odrodzenie Polski;
ukazuje się Gospodarzowi; oboje pragnął połączenia się obu klas społecznych w walce o wolność
ojczyzny)
Przedmioty symboliczne w utworze:
 Chochoł – symbol nadziei na niepodległość, odłożenie spraw narodowych na później
 złoty róg – symbol wezwania do walki (zgubiony przez Jaśka; jego dźwięk miał dodać Polakom siły do
walki)
 złota podkowa – symbol bogactwa i tego, co materialne
 schowana w skrzyni przez Gospodynię złota podkowa – egoizm Gospodyni; symbol niedojrzałości
chłopów i uśpienia Polaków oraz ciągłego odkładania walki za ojczyznę na później
 kosa racławicka – symbol buntu, walki i siły chłopów oraz gotowości do walki o wolność
 czapka z pawimi piórami – symbol dumy, pychy i materializmu (najcenniejszy przedmiot Jaśka; podczas
schylania się po nią, Jasiek zgubił złoty róg)
 sznur – symbol niewoli, w której tkwili Polacy
 chocholi taniec – symbol bierności społeczeństwa i uśpienia narodu (bohaterowie pogrążyli się w
obłąkańczym tańcu do pieśni granej przez Chochoła)
 kaduceusz – symbol władzy i przewodnictwa ideowego
 dzwon Zygmunta – symbol wielkości państwa
 bronowicka chata – symbol Polski
„Wesele” jako dramat symboliczny:
 zasada trzech jedności (akcja, miejsce i czas)
 konstrukcja głównych bohaterów
 podział na akty i sceny
 elementy fantastyczne i realistyczne
 brak chóru
 rozbudowane didaskalia
 historycyzm – problematyka narodowa
 fragmentaryczna budowa (brak związku przyczynowo–skutkowego)
 duża ilość symboli
 wprowadzenie elementów ludowością
 bohater zbiorowy – reprezentanci inteligencji i chłopstwa
 indywidualizacja języka bohaterów (chłopi – gwara; inteligencja – język literacki)
Mity w utworze:
 mit racławicki
 symbol walecznego chłopa patrioty oraz wspólnej walki chłopów i szlachty o ojczyznę
  brak tożsamości narodowej chłopów; dwa różne oblicza chłopów – Jakub Szela (chęć zemsty) oraz
Czepiec (porywczy bijatyka)
 mit chłopa Piasta
 chłop jako symbol pracowitości, mądrości i siły narodowej; porównanie chłopów do Piastów i
podkreślenie ich potęgi
 chłopi jednak nie rozumieją sytuacji narodu i są skorzy do awantur oraz porachunków
 mit wsi spokojnej
 przekonanie, że wieś jest spokojna, a praca przeplata się z zabawą i odpoczynkiem
 złe przekonanie inteligencji o życiu chłopów; w rzeczywistości na wsi ważna jest ciężka praca
 mit solidaryzmu narodowego
 odwołanie do rabacji galicyjskiej; wspólny wróg potrafi pogodzić skłóconych Polaków
 pojednanie jest niemożliwe; ciągłe różnice między dwoma grupami; krzywdy nigdy nie będą
zapomniane
 mit przywódczej roli inteligencji
 inteligencja jest odpowiedzialna za cały naród i jego przyszłe losy
 inteligencja nie dojrzała do roli przywódcy; niezdolni do czynu; nieodpowiedzialni inteligenci są w
stanie przewodzić narodowi; brak mobilizacji
Ważne cytaty z „Wesela”:
 „Miałeś, chamie, złoty róg, miałeś, chamie, czapkę z piór: czapkę wicher niesie, róg huka po lesie, ostał ci
się ino sznur.” (Chochoł do Jaśka)
 „A, ja myślę, że panowie dużo by już mogli mieć, ino oni nie chcom chcieć!” (Czepiec do Dziennikarza)
 „Wyście sobie, a my sobie, Każden sobie rzepkę skrobie” (Radczyni do Kliminy)
 „A bo chłop i ma coś z Piasta, coś z tych królów Piastów – wiele! (...) bardzo wiele, wiele z Piasta; chłop
potęgą jest i basta” (Gospodarz do Poety)
 „Cóż tam, panie, w polityce? Chińcyki trzymają się mocno!?” (Czepiec do Dziennikarza)
 „Jak się żenić, to się żenić!” (Pan Młody do Radczyni)
 „Niech na całym świecie wojna, byle polska wieś zaciszna, byle polska wieś spokojna.” (Dziennikarz do
Czepca)
 „Trza być w butach na weselu.” (Panna Młoda do Pana Młodego)
 „Taka szopka, bo to nie kosztuje nic potańcować sobie raz: jeden Sas, a drugi w las” (Żyd do Dziada)
 „Pan się boją we wsi ruchu. Pan nos obśmiwajom w duchu. A jak my, to my się rwiemy ino takiej bijacki,
Z takich, jak my, był Głowacki.” (Czepiec do Dziennikarza)
 „Sami swoi, polska szopa i ja z chłopa, i wy z chłopa.” (Ksiądz do Pana Młodego)
 „Tak, by nam się serce śmiało do ogromnych, wielkich rzeczy. A tu pospolitość skrzeczy.” (Poeta do
Gospodarza)