„Wesele” jest najbardziej znanym dziełem Stanisława Wyspiańskiego, a sceną, która najpow-

szechniej zapisała się w świadomości Polaków - kończący dramat chocholi taniec. Ma on bo-

gate znaczenie symboliczne, ze względu na czasy, w których powstał utwór. Polska wciąż
znajdowała się wtedy pod zaborami, a w kraju brakowało silnych przywódców, którzy mogli-
by poprowadzić rodaków do walki o niepodległość. W dramacie Wyspiańskiego, fantastyka
przeplata się z realizmem. Pierwszy akt utworu jest głównie realistycznym przedstawieniem
relacji między inteligencją a chłopstwem, ale w drugim i trzecim pojawiają się liczne postaci i
zdarzenia nadprzyrodzone, dzięki którym autor mógł pełniej przedstawić przesłanie swojego
utworu. Niespodziewanie, jedną z bardzo ważnych postaci stał się w dramacie Chochoł. W
rzeczywistości jest to snop słomy, który chroni rośliny podczas mrozów, aby na wiosnę po-
nownie mogły rozkwitnąć. Nie inaczej było w Bronowicach, gdzie chochoły chroniły rosnące
w sadzie róże, ponieważ akcja dramatu rozgrywa się w listopadową noc. Snop słomy zainspi-
rował Wyspiańskiego prawdopodobnie z powodu ludowych wierzeń, według których urażony
chochoł miał płatać figle domownikom. Chochoł nie pojawił się na weselu przypadkowo - zo-
stał zaproszony przez parę młodą, przekonaną do tego przez zafascynowanych poezją Poetę i
Rachelę. Artyści chcieli dodać weselu wyjątkowości, pragnęli niezwykłych, fantastycznych
zdarzeń. Chochoł rzeczywiście pojawił się na zabawie, ale został przepędzony przez Isię, za
co zemścił się, rzucając czar na zgromadzonych w chacie gości.

Chochoł odegrał niezwykle ważną rolę pod koniec utworu, kiedy wprowadził bohaterów w
trans. Jego muzyka sprawiła, że goście weselni stali się bierni, bezwładni, pogrążeni w
obłąkańczym, sennym tańcu. Nie mieli pojęcia, co robią, ich ruchami nie kierowała żadna
logika. Chochoł nakazał też Jaśkowi odebranie wszystkim chłopom kos i szabli, co przypie-
czętowało porażkę powstania, spowodowaną zgubieniem przez chłopaka złotego rogu ofiaro-
wanego przez Wernyhorę. 

Chocholi taniec ma bogate znaczenie symboliczne, z jednej strony negatywne, ale z drugiej -
dające nadzieję na lepszą przyszłość. Scena zazwyczaj jest interpretowana jako symbol
uśpienia narodu polskiego. Wyspiański chciał zwrócić swoim rodakom uwagę na bierność,
w której się pogrążyli. Polacy zdawali się już tracić nadzieję na odzyskanie niepodległości,
przyzwyczaili się do swojej sytuacji, kolejne pokolenia wychowywały się w niewoli. Chocho-
li taniec symbolizuje bezwolność narodu polskiego rządzonego przez obce mocarstwa i co
gorsza - niezdolnego do postawienia zdecydowanego oporu. Z drugiej strony, chocholi taniec
można jednak odbierać pozytywnie. Chochoły były wykorzystywane do ochrony roślin pod-
czas zimy, ale kiedy nadchodziła wiosna, zdejmowano je, aby kwiaty ponownie mogły roz-
kwitnąć. Chocholi taniec można więc interpretować jako oczekiwanie na odpowiedni
moment do walki. Chochoł pogrążył Polaków we śnie, ponieważ nie nadszedł jeszcze czas
na wywołanie powstania. Wciąż jednak pozostawała nadzieja, że w przyszłości naród się obu-
dzi i zawalczy o upragnioną niepodległość. Jak się później okazało, te słowa się ziściły, a Po-
lacy ponownie zaczęli żyć w wolnej ojczyźnie.

Przekaz utworu staje się w pełni zrozumiały, jeśli weźmiemy pod uwagę czas jego powstania.
Opisane w dramacie wesele miało miejsce w 1900 roku. Minęło więc już ponad 100 lat od
III rozbioru Polski, na skutek którego Polska zniknęła z mapy Europy. Polacy mieli za sobą
nieudane zrywy narodowo-wyzwoleńcze: powstanie listopadowe i styczniowe. Nadzieja na
odzyskanie niepodległości zdawała się słabnąć, a wychowani w niewoli Polacy nie znali życia
w wolnej ojczyźnie. Wyspiański starał się zdiagnozować przyczynę bierności swoich roda-
ków, aby skłonić ich do refleksji i działania. Podobnie jak w XVIII wieku, powodem była w
dużej mierze słabość elit. Egoizm i bierność polskiej szlachty doprowadziła do upadku Rze-
czypospolitej. Jak się okazuje, przywileje nie zawsze idą w parze z poczuciem odpowiedzial-
ności za losy ojczyzny. Przedstawiona w dramacie inteligencja uważała się za elitę, następ-
ców szlachty, prowadzącej cały naród. Poczucie wyższości i lekceważący stosunek do chło-
pów nie wiązały się jednak z chęcią wzięcia odpowiedzialności i poprowadzenia rodaków. In-
teligencja pogrążała się w bierności i dekadentyzmie, niegotowa do przyjęcia roli przywódcy.
Podobnie nie było z Dziennikarzem czy Poetą, którzy za pomocą prasy czy poezji powinni
dodawać rodakom siły do walki, a w rzeczywistości byli apatyczni i znudzeni życiem.

Wyspiański przyjął rolę, której obawiali się Poeta i Dziennikarz - postanowił poruszyć

Polaków i wyrwać ich z marazmu. „Wesele” jest gorzkim, choć realistycznym obrazem pol-
skiego społeczeństwa końca XIX wieku. Wyspiański przyjął w dramacie rolę zbliżoną
do romantycznych wieszczów. Wynikało to w dużej mierze z założeń modernizmu, nazywa-
nego w naszym kraju Młodą Polską lub neoromantyzmem. Moderniści odrzucili racjonalne,
praktyczne podejście pozytywistów. Podobnie jak twórcy romantyczni (stąd nazwa neoro-
mantyzm), bardziej cenili sobie uczucia niż zdrowy rozsądek. Byli też przekonani o wyjątko-
wej pozycji artysty w społeczeństwie. Podobnie został on podniesiony do rangi jednostki nie-
przeciętnej, wieszcza, który dostrzega rzeczy, niezauważalne dla zwyczajnego człowieka.
Twórcy Młodej Polski kontynuowali też wątki wyzwoleńcze, charakterystyczne dla epoki ro-
mantyzmu, czego przykładem jest właśnie „Wesele”. Podobnie jak wieszcze romantyczni, nie
obawiał się on wytykać Polakom ich błędów. Można zauważyć podobieństwa między drama-
tem Wyspiańskiego, a trzecią częścią „Dziadów” Adama Mickiewicza. Wieszcz epoki roman-
tyzmu przedstawił tam słabość elit, które wolały się układać z zaborcą, niż walczyć o niepod-
ległość. Podobnie jak twórcy romantyczni, Wyspiański starał się jednak dodawać rodakom
otuchy, zostawiając nadzieję na lepszą przyszłość.