Motywy Literackie W Lekturach Z Gwiazdk PDF

Motywy literackie w lekturach z gwiazdką
BOGURODZICA
MOTYW MODLITWY, PROŚBY

Motyw (występujący zwłaszcza w ikonografii chrześcijańskiej) wstawiennictwa
pośredniczenia Matki Boskiej, Jana Chrzciciela i innych świętych między ludźmi
a Chrystusem.
MOTYW MARYJNY
Motyw maryjny, czyli obraz Matki Boskiej (: pośredniczka opiekunka ludzi).
Najświętsza Panna występuje tu w roli pośredniczki. Prosty lud wierzy, że jej
wstawiennictwo do Chrystusa pomoże im w osiągnięciu szczęścia i dostatku.
Przecież jest sławiona przez Boga i wybrana przez Niego na matkę Odkupiciela.
W pieśni autor podkreśla jej niebiański pierwiastek. Jest osobą świętą,
dziewicą, opiekunką ludzi i ich nadzieją. Społeczeństwo prosi ja o wartości,
które były wówczas dla nich ważne. Są to modlitwa, pokój na ziemi, dostatek,
życie wieczne po śmierci. Taki wizerunek spełniał funkcje pokrzepienia serc
rodaków.
DZIADY CZ. III – ADAM MICKIEWICZ
MOTYW CIERPIENIA, MĘCZEŃSTWA, MARTYROLOGII

Martyrologia narodu polskiego: zagadnienie to zostało ukazane na przykładzie
polskiej młodzieży, co autor zaakcentował już w dedykacji , poświęcając utwór
trzem wymienionym z imienia i nazwiska, nieżyjącym filomatom, a także
współwięźniom. Poeta ukazał autentyczne postaci, zachowując ich imiona i
nazwiska, np. Tomasz Zan, Ignacy Domejko (Żegota), Adolf Januszkiewicz, Jan
Sobolewski, Feliks Kołakowski. Więźniowie reprezentują społeczeństwo
zdecydowane podjąć walkę, gotowe do poniesienia ofiar. Obraz martyrologii
tworzą:
- sytuacja więźniów, którzy nie znają przyczyn aresztowania ani czasu trwania
procesu; z rozmów więźniów wynika, iż aresztowania są rezultatem działań,
jakie w Wilnie prowadzi Senator, który w ten sposób próbuje ponownie
pozyskać względy cara;
- opowiadanie Sobolewskiego (scena I) o dzieciach wywożonych na Syberię,
aresztowaniach niewinnych ludzi, torturowaniu więźniów;
- opowiadanie o Cichowskim (scena VII) będące świadectwem martyrologii
młodzieży w Królestwie Polskim;
- historia Rollisona (scena VIII) potwierdzająca, że prześladowania dotyczyły nie
tylko studentów; wzorem tej postaci był Mollison - uczeń szkoły średniej w
Kiejdanach;
Na przykładzie losu jednostek i grup został ukazany realny i symboliczny
obraz martyrologii polskiego narodu. Najokrutniej traktowana była młodzież,
ponieważ stanowiła najbardziej patriotyczną oraz rewolucyjną część
społeczeństwa. Sytuacje zostały przedstawione w perspektywie historycznej,
metafizycznej i moralnej, jako chwilowe zwycięstwo zła. W utworze dominuje
jednak na- dzieją, że męczeństwo nie pójdzie na marne. Takie przekonanie
wynika między innymi z bajki o Bogu i diable opowiedzianej przez Góreckiego.
MOTYW PRZEMIANY WEWNĘTRZNEJ

Konrad jako bohater romantyczny doświadcza głębokiej, wewnętrznej
przemiany, która dotyczy poglądów i moralności. Już w Prologu ma miejsce
symboliczna przemiana Gustawa w Konrada - z romantycznego nieszczęśliwego
kochanka staje się buntownikiem, patriotą, człowiekiem oddanym sprawie
narodu. W Prologu Konrad jawi się jako marzyciel skłonny do refleksji,
buntownik. W scenie więziennej Konrad został ukazany jako osoba ceniona
przez towarzyszy. Początkowo trwa w nienaturalnym stanie, jakby odcięty od
otaczającej go rzeczywistości. W pewnym momencie zaczyna śpiewać pieśń
zemsty, następnie wygłasza Małą Improwizację. W tym monologu wyraża
przekonanie o własnej wielkości, niebywałej mocy, nadludzkich możliwościach.
Konrad chce uporządkować wiedzę o przyszłych wydarzeniach, odgadnąć boski
zamysł. Jego zmagania kończą się jednak niepowodzeniem.
MOTYW MESJANIZMU
Mesjanizm w utworze: mesjanizm to filozofia dziejów opierająca się na przeko-
naniu o szczególnym posłannictwie narodu, którego cierpienie zbawi ludzkość.
Poeci romantyczni takie posłannictwo przypisywali narodowi polskiemu.
Mesjanizm, jako koncepcja historiozoficzna, w dramacie został przedstawiony
poprzez widzenie księdza Piotra. Wizję dotyczącą ówczesnych i przyszłych
losów Polski oddają obrazy o charakterze symbolicznym, odwołujące się do
symboliki biblijnej. Dzieje Polski oraz jej rola porównane zostały do życia i
śmierci Mesjasza .
Widzenie księdza Piotra jest w utworze sceną wyjaśniającą sens cierpienia
narodu. Historia Polski to, zdaniem autora, powtórzenie losów Chrystusa:
Polska cierpi, by potem przynieść wolność innym narodom.
MOTYW PROMETEIZMU, POŚWIĘCENIA
Prometeizm w utworze tworzono od imienia postaci mitologicznej -

Prometeusz. Prometejski charakter ma sprzeciw Konrada wobec władzy Boga.
Bohater, chcąc uszczęśliwić własny naród, ponosi jednak porażkę, ponieważ
Bóg nie uznaje go godnym dialogu, a pycha prowadzi Konrada do przegranej,
przez co nie jest w stanie zrealizować swych pragnień. Zdecydowanie złe mają
być zapowiedziane przez niego rządy opierające się na całkowitym
podporządkowaniu i posłuszeństwie ludzi.
MOTYW SPOLECZEŃSTWA POLSKIEGO

Społeczeństwo polskie w utworze: społeczeństwo polskie zostało ukazane
przede wszystkim w scenie VII – Salon warszawski. Przedstawionych w scenie
VII reprezentantów społeczeństwa zgromadzonych w salonie warszawskim,
umownie można podzielić na dwie grupy:
• zdrajcy reprezentowani przez towarzystwo stolikowe, które tworzy elita
rządząca, arystokracja, wyżsi urzędnicy, uznani literaci; posługują się
oni językiem francuskim; rozmawiają o przyjęciach i balach urządzanych
przez Nowosilcowa; głoszą postulat poezji sentymentalnej, odrzucają
tematykę martyrologiczną jako nieestetyczną i zbyt aktualną;
reprezentują postawę ugodową, akceptują niewolę, obawiają się
rozmów na tematy polityczne, cechuje ich kosmopolityzm ;
• patrioci reprezentowani przez towarzystwo przy drzwiach, które tworzą
starsi Polacy, młodzież, m.in. Wysocki, Nabielak; posługują się oni języ-
kiem polskim; rozmawiają o sytuacji politycznej Polski, o
aresztowaniach młodzieży; głoszą postulat poezji tyrtejskiej (zob.
poezja tyrtejska), zaangażowanej w aktualne wydarzenia; przyjmują
postawę patriotyczną, są zainteresowani sprawami politycznymi, mają
rewolucyjne poglądy, cechuje ich nienawiść do wroga oraz do tej części
społeczeństwa polskiego, która akceptuje niewolę.
MOTYW SNÓW I WIDZEŃ
Sny i widzenia w utworze są przejawem życia wewnętrznego bohaterów oraz

stanowią formę kontaktu ze światem nadprzyrodzonym. Szczególny rodzaj
transu, uniesienia, natężenia emocji właściwy Konradowi umożliwia mu
doświadczenie swoistej wolności ducha. Widzenie księdza Piotra oraz sen Ewy
mają wymowę religijną. Obie postaci pozbawione są buntu, są pokorne wobec
Boga i doświadczają ukojenia. Sen Senatora obrazuje charakter bohatera oraz
oddaje jego obawy i lęki. Marzeniom Senatora o sprawowaniu władzy i chwale
towarzyszy strach przed niełaską cara.
MOTYW BUNTU
W słynnej „Wielkiej Improwizacji” romantyczny bohater chce rozmawiać z
Bogiem. Nie zamierza się jednak spowiadać, jego celem jest bunt przeciwko
Stwórcy. Konrad uważa, że jest równy Bogu. Romantyczny bojownik żąda, aby
Bóg dał mu władzę nad ludzkimi duszami. Pragnie rządzić miłością. Władca
Niebios jednak nie odpowiada na jego żądania co doprowadza do
wykrzyknięcia przez Konrada słów bluźnierczych. Kulminacyjnym punktem
rozpaczy bohatera jest nazwanie Boga – carem. Nie dokonuje tego on sam,
ponieważ przed wypowiedzeniem ostatniego bluźnierstwa Konrad mdleje i
dopowiada je diabeł. Jego bunt pomimo, że kończy się klęską, został podjęty w
imię wyższych celów, szlachetnej idei wolności. jego misja. Istnienie więc Boga
wzmacnia dramaturgię akcji oraz podkreśla misję Konrada. Bóg jest milczącym
świadkiem wydarzeń. Dla Konrada jest on rozumem świata, z którym bohater
prowadzi walkę o władzę nad duszami ludzkimi.
Bunt posłużył Mickiewiczowi do podkreślenia indywidualizmu bohatera i
jego misji zbawczej narodu. Dzięki temu motywowi Konrad staje się typowym
przedstawicielem patriotycznego bojownika, walczącego w samotności o
sprawy narodu.
MOTYW MIASTA
Petersburg, stolica imperium carskiego wykreowany w Ustępie do III części
Dziadów Adama Mickiewicza. Miasto wybudowano, aby zaspokoić kaprys i
próżności cara. Dla samego Piotra Wielkiego, Petersburg miał przypominać
Paryż, Rzym, czy Londyn. Aby tak się stało, musiało jednak zginać wiele istnień
ludzkich. Jest to miasto surowe i wręcz odpycha narratora. Jego wielkości nie
towarzyszyła żadna idea, żaden szczytny cel, a jedynie chęć ukazania światu
wszechmocności cara. Petersburg, jaki wyłania się z Ustępu do Dziadów części
III, jest miastem opanowanym przez totalitaryzm. Ludzie w nim cierpią i żyją w
ubóstwie. Panuje wyzysk i ślepe podporządkowanie się carowi. Nikt nie może
się mu sprzeciwić. Na tym tle widzimy także i innych mieszkańców Petersburga.
Są nimi zesłańcy. W ich oczach nie widać dumy, a jedynie pogardę dla władcy i
nienawiść. Z jednej strony podziwiają przepych miasta, ale wiedzą, ze
fundamenty stolicy zostały wzniesione na wyzysku innych. W ich mniemaniu
Petersburg to siedziba szatana, miejsce, gdzie panuje totalitaryzm i wyzysk.
Autor ukazując w sposób kontrastowy życie mieszkańców wielkiego miasta
chce podkreślić swój negatywny stosunek zarówno do miasta, cara , jak i
samych ludzi, którzy tam przebywają. To przykład miasta- synonimu cywilizacji,
pod przykrywką, którego odnajdujemy wyzysk i totalitaryzm.
MOTYW BOGA
Bóg w Dziadach cz. III ma dwa oblicza. Dla Konrada jest on rozumem świata, z
którym bohater prowadzi walkę o władzę nad duszami ludzkimi. Dla Księdza
Piotra Bóg jest miłością świata, od którego dzięki pokorze, uzyskuje łaskę
ujrzenia przyszłych zdarzeń.
MOTYW POETY, ARTYSTY, POEZJI

Motyw zawarty w „Wielkiej improwizacji” . Konrad tworzy tak, jak Bóg tworzył
wszechświat. Konrad popada w stan euforii twórczej, jest przekonany o własnej
doskonałości oraz o tym, że jest równy Bogu. Sądzi, że jego siła bierze się ze
zdolności tworzenia pieśni i jest równa boskiej. W Dziadach cz. III Mickiewicz
przedstawia koncepcję poezji, upatrując jej źródło w natchnieniu.
MOTYW SAMOTNOŚCI
Konrad jest samotnym poetą. Jego poezji nie rozumieją ludzie. Gustaw jest
samotnikiem z wyboru – ucieka przed ludźmi, by w odizolowaniu
rozpamiętywać utratę kochanki.
MOTYW BOHATERA ROMANTYCZNEGO

Gustaw z II części Dziadów oraz Konrad z III części Dziadów to typowi
bohaterowie romantyczni. Obaj są jednostkami wybitnymi, o silnej osobowości
i indywidualizmie. Gustaw to romantyczny kochanek, żyjący miłością i
wybierający samobójstwo, po utracie ukochanej. Konrad cierpi, widząc męki
swojego narodu, utożsamia się z nim i buntuje się przeciwko Bogu.
PAN TADEUSZ - ADAM MICKIEWICZ
MOTYW PRZEMIANY, METAMORFOZY
Głównym bohaterem epopei jest Jacek Soplica. Za młodu hulaka i warchoł, po

zamordowaniu Stolnika i oskarżeniach o zdradę kraju, przemienia się w
cichego, pokornego zakonnika oraz bojownika o sprawę narodową. Była to
jednak zbrodnia w afekcie. Szlachcic szalał w rozpaczy po ślubie jego ukochanej
Ewy Horeszko z Wojewodzicem. Właściwie przypadkowo jego przyjazd pod
dom Stolnika odbył się podczas napadu Moskali. Zrozpaczony kochanek pod
wpływem impulsu strzela do Horeszki. Za taki bowiem czyn czeka go w kraju
śmierć. Od tego momentu przez całe życie będzie mu towarzyszyć chęć
odpokutowania grzechu. Dopiero wtedy, jak obudzony z długiego snu, zdaje
sobie sprawę z nieszczęść, które spowodował. Przechodzi na obczyźnie
przemianę duchową.
MOTYW SZLACHTY
Nie jest on wyidealizowany, ale przedstawiony w sposób realistyczny.

Mickiewicz nie stroni od uwydatnienia polskich wad narodowych, takich jak
pijaństwo, warcholstwo, brak poszanowania prawa, pieniactwo, głupota.
Zostają te wady jednak nieco złagodzone przez obecny w utworze liryzm i
humor, a przede wszystkim przez optymistyczne rozwiązanie i zakończenie
wszystkich wątków, wyrażające nadzieję na możliwość zrozumienia i
naprawienia błędów przez społeczeństwo polskie, tak jak miało to miejsce w
przypadku Jacka Soplicy, którego kreacja jest swoistą syntezą polskich losów.
MOTYW ZAMKU
Występujący w poemacie zamek - starożytne dziedzictwo rodziny Horeszków.

W czasie akcji właściwej sławny na cała okolicę zamek nie przypomina już tego
z opowieści snutych po okolicy - w sali zwierciadlanej po lustrach zostały puste
ramy, a okna pozbawione były szyb. Zamek był własnością Stolnika Horeszki. Po
jego śmierci w 1792 roku budowla została trochę zapomniana. Interesował się
nim sędzia oraz klucznik Gerwazy, który dzień w dzień zamykał i otwierał drzwi
zamku. Po pewnym czasie zamkiem zainteresował się Hrabia, daleki krewny
Horeszków. Hrabia chciał posiadać zamek, gdyż był człowiekiem
romantycznym, który lubi stare gotyckie budowle.
MOTYW MASKI
Soplica przywdziewa strój mnicha po zabójstwie Stolnika. Od tego momentu

przez całe życie będzie mu towarzyszyć chęć odpokutowania grzechu. Dopiero
wtedy, jak obudzony z długiego snu, zdaje sobie sprawę z nieszczęść, które
spowodował. Przechodzi na obczyźnie przemianę duchową. Do Soplicowa
przybył aby zorganizować powstanie narodowe. Maska, przebranie mnicha ma
tu więc na celu zarówno podkreślenia życiorysu bohatera romantycznego, jak
również jest początkiem nowego, lepszego życia, pełnego patriotyzmu i
poświęceń. Kostium posłużył także Mickiewiczowi do pokazania wzoru godnego
do naśladowania dla współczesnego mu pokolenia.
MOTYW PRZYRODY
Pisarz szczególny nacisk położył na zjawiska przyrody oraz roślinność litewską.

Często nadaje im cechy ludzkie. Stwarza to wrażenie, jakby pejzaż scalał się z
życiem bohaterów Soplicowa. Dworek Sędziego otoczony jest pięknym
ogrodem. To w nim kwitną jabłonie, dojrzewają owoce jesieni, puszczają pąki
wiosenne kwiaty. Sielski krajobraz dopełniają lasy i puszcze, które u autora
mienią się różnymi barwami. To znak, jak bardzo poeta cenił sobie florę i faunę
litewskich terenów. W tym przypadku natura pokazuje swoją przyjacielską
twarz. Mickiewicz idealizuje przyrodę, pokazuje ją w sposób wręcz baśniowy,
przedstawia jako arkadię – krainę za którą tęskni i do której chciałby jeszcze
wrócić. Fascynacja przyrodą podkreśla tęsknotę poety za Litwą.
MOTYW KRAJU LAT DZIECIŃSTWA
Epopeja narodowa Pan Tadeusz jest dziełem, które można potraktować jako
jedną z najważniejszych inspiracji krajem dzieciństwa. Ojczyzna jawi się tu jako
najbliższe otoczenie człowieka. Miejsce, gdzie autor spędził beztroskie lata,
stawiał swe pierwsze kroki. Arcydzieło w dwunastu księgach zawiera wielką
tęsknotę pisarza i miłość do rodzinnego domu, najbliższego mu otoczenia z
dawnych lat. Jako emigrant musiał opuścić swą ojczyznę. To wydarzenie miało
wpływ na uczucia, jakie odnajdujemy w epopei.
• Oddał cześć swej „małej ojczyźnie", rozpoczynając epopeje inwokacją

skierowaną właśnie do Litwy. Poeta przywołuje tu postać Matki Boskiej
Ostrobramskiej i Częstochowskiej. Dziękuje jej za cudowne uzdrowienie w
dzieciństwie. Fragment ten jest aluzją do wydarzeń z przeszłości, gdy z powodu
nieszczęśliwego wypadku poeta był bliski śmierci. Jednak prośba i modlitwa
swojej matki do Najświętszej Panny uratowała młodego poetę. Powrót do
krainy dzieciństwa to także stworzenie przez Mickiewicza idealnej szlacheckiej
rodziny Sopliców.
• Nostalgia za „krajem lat dziecinnych" powoduje, że poeta drobiazgowo

przedstawia obyczaje staropolskiej szlachty: uczty, spacery, posiłki, zasady
grzeczności, porządek dnia, staropolskie ubiory, wygląd dworku i jego okolicy,
pracę, stosunek do sąsiadów, życie w zaścianku szlacheckim. Słowem - poeta
cofa się wspomnieniem do czasów swojego dzieciństwa i opisuje Polskę już
odchodzącą.
MOTYW DWORKU
Dworek w utworze jest typowym domem szlacheckim, w którym mieści się

wiele pamiątek przypominających o świetności narodu polskiego. To tu
przestrzega się poprawnej polszczyzny i zachowuje wiele tradycji.
Wszechogarniające szczęście, życie zgodne z rytmem przyrody, utrzymanie ładu
i harmonii sprawia wrażenie, ze dom w Soplicowie jest wręcz wyidealizowany.
Świadczy to jedynie jak wielkim sentymentem Mickiewicz darzył sobie tę
własną krainę lat dzieciństwa.
MOTYW TAŃCA
Polonez w epopei Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz”. Jego dostojność i

powagę czytelnik odkrywa na ostatnich stronach utworu. Nie jest to oczywiście
zabieg nieświadomy. Polonez ma bowiem symbolizować nadzieję, która winna
tlić się w duszy każdego patrioty i nigdy nie zagasnąć. Ale to także symbol
odchodzącego świata szlacheckiego. Taniec więc symbolizuje w utworze,
odejście świata szlacheckiego, wiarę na lepsze jutro, odzyskanie niepodległości,
podkreśla optymistyczną wymowę ideową utworu i kończy wszelkie zatargi w
utworze.
MOTYW MUZYKI
W „Panu Tadeuszu" opisane są trzy wielkie koncerty: koncert Wojskiego na

rogu (księga IV), koncert przedwieczorny (księga VIII) oraz koncert Jankiela
(księga XII). Dodatkowo ważną, symboliczną funkcję pełni motyw „Mazurka
Dąbrowskiego" Motyw muzyczny pojawia się w XII księdze, przy okazji koncertu
Jankiela. Zostaje on poproszony o zagranie na cymbałach. Odznacza się
niesłychanym talentem. Nikt mu w grze nie może dorównać, jednak
początkowo odmawia, bo wstydzi się. W końcu ulega namowom Zosi i
rozbrzmiewają pierwsze dźwięki. Wydobywają się one z coraz większą
intensywnością. Mistrz zachwyca wszystkich słuchaczy swoim wykonaniem
Poloneza Trzeciego Maja. Muzyka wywołuje w zgromadzonych wiele emocji:
„Dziewki chcą tańczyć, chłopcy w miejscu nie dostoją”, starsze pokolenie wraca
wspomnieniami do dawnych wydarzeń. W pewnym momencie wszystkich
zaskakuje fałsz, który brzmi jak „syk węża”, jednak Jankiel, artysta, nie może się
mylić. Jest to celowy zabieg, podobnie jak pojawiające się co jakiś czas hałasy,
urywanie tekstu, brzęczenia. Wszystko to ma być nawiązaniem do historii
Polski, jej muzycznym zobrazowaniem. Jankiel to nie tylko utalentowany
człowiek, lecz także patriota. Jego koncert miał zachwycić stroną muzyczną,
jednak najważniejsze było przesłanie – wskrzeszenie uczuć patriotycznych,
pokrzepienie serc, przypomnienie istotnych dla Polski wydarzeń (m.in.
Konstytucja 3 maja, Konfederacja Targowicka). Jankiel nawiązywał również do
znanych pieśni, np. Mazurka Dąbrowskiego, w ten sposób powracał do
przeszłości, poruszał tematy tradycji i walki za ojczyznę.
MOTYW ZBRODNI
Głównym bohaterem epopei jest Jacek Soplica —Ksiądz Robak. Za młodu

hulaka i warchoł, po zamordowaniu Stolnika i oskarżeniach o zdradę kraju,
przemienia się w cichego, pokornego zakonnika oraz bojownika o sprawę
narodową. Była to jednak zbrodnia w afekcie. Szlachcic szalał w rozpaczy po
ślubie jego ukochanej Ewy Horeszko z Wojewodzicem. Czuł się wykorzystany
przez jej ojca, który przecież wcześniej przychylnym okiem patrzył na jego
zaloty. Traktował go nawet jako równego sobie, przyjaciela. Podanie mu przez
gospodarza zamku „czarnej polewki” wywołało w Jacku wstrząs psychiczny.
Właściwie przypadkowo jego przyjazd pod dom Stolnika odbył się podczas
napadu Moskali. Biedny , zrozpaczony kochanek pod wpływem impulsu i
zawieruchy wojennej strzela do Horeszki. Od tego momentu przez całe życie
będzie mu towarzyszyć chęć oddalenia ciążących nad nim zarzutów i
odpokutowania grzechu. Mimo, iż prawdziwym grzechem Jacka było zabicie
Stolnika, a nie sprzymierzenie się z wrogiem, całe późniejsze bytowanie
bohatera podporządkowane zostało idei służby ojczyźnie, która miała się stać
zadośćuczynieniem za błędy
MOTYW ARKADII
Taką wyidealizowaną krainą szczęśliwości, spokoju i ładu jest Soplicowo. To

mały zamknięty świat, który swym mieszkańcom, uprzyjemniającym sobie życie
polowaniem, grzybobraniem czy dyskusjami o etykiecie, zdaje się być krainą
beztroski. Świat, który przepełniony jest dobrem, harmonią, w której żyją
zarówno ludzie, jak i przyroda, w którym to, co złe jest chwilowe i ma swoje
szczęśliwe zakończenie. Istotnym składnikiem owej arkadii jest wszechobecna
natura, która dopełnia swoją istotą życie człowieka
MOTYW RODZINY
Rodzinę Sopliców łączą silne więzi, oparte na szczerym oddaniu i zaufaniu.

Sędzia traktuje Tadeusza jak syna, jest odpowiedzialny za jego wychowanie i
pragnie jego szczęścia. Soplicowska rodzina jest także ostoją dawnej tradycji i
obyczajowości, które są przekazywane z pokolenia na pokolenia i stanowią
ważny element życia w ich domu. Członkowie rodu darzą się wzajemnym
szacunkiem, są dla siebie wsparciem w trudnych chwilach. Nawet Jacek Soplica,
który żyje przez wiele lat poza rodziną, na obczyźnie, stara się mieć wpływ na
wychowanie syna
MOTYW ŻYDA
Jankiel to stary karczmarz , zamieszkujący ziemie polskie. Na gruncie
soplicowskim odnalazł swój dom. Stopił się z litewskim krajobrazem, tradycją i
kulturą. Tej ziemi oddał serce. Nawiązał więź emocjonalną z mieszkańcami
miasteczka. Jest dla nich nie tylko dobrym sąsiadem, ale i wzorem godnym do
naśladowania. To bowiem przykład prawdziwego patrioty. Jednocześnie nasz
bohater to osoba aktywna, działająca. Łączy go zażyłość z księdzem Robakiem,
jak możemy się domyślić po lekturze tekstu, wynikająca nie tylko z wzajemnej
sympatii.
MOTYW EMIGRANTA
Emigrantem jest Jacek Soplica, który ucieka z Litwy i w habicie mnicha próbuje
odkupić swoje winy. Wyjazd z kraju i działalność poza jego granicami to swoista
droga, dzięki której wyzbywa się swojej pychy i poprzez pokorę stara się
zmienić na lepsze. Wraca na Litwę, by przygotować powstanie.
MOTYW TRADYCJI, OBRZEDÓW, FOLKLORU, LUDOWOŚCI

,OBYCZAJÓW
Poeta drobiazgowo przedstawia obyczaje staropolskiej szlachty: uczty, spacery,

posiłki, zasady grzeczności, porządek dnia, staropolskie ubiory, wygląd dworku i
jego okolicy, pracę, stosunek do sąsiadów, życie w zaścianku szlacheckim.
Obyczaje szlacheckie codzienne:
- zamieszkiwanie okazałych dworków i dworów;
- utrzymywanie licznej służby, jednakowo ubranej;
- ugaszczanie szlachty jadącej na sejmiki
- wznoszenie toastów i wiwatów za zdrowie: króla Jegomości, szlachty,

Rzeczpospolitej
- przestrzeganie zasad grzeczności w życiu towarzyskim;
- odmawianie pacierza przed posiłkiem
- wzywanie domowników i gości na obiad dzwonieniem

- usługiwanie damom przy posiłkach;
- noszenie strojów typowo szlacheckich i wąsów
Obyczaje szlacheckie świąteczne:
- urządzanie imienin, przyjmowanie znaczniejszych gości, bale, balety,

fajerwerki
- noszenie biżuterii przez mężczyzn
- ozdobne ubieranie koni
- zażywanie tabaki
- przebieranie się w strój ludowy z okazji ważniejszych uroczystości
- przyjmowanie poczęstunkiem włościan na dziedzińcu, tańczenie

poloneza
- obowiązek rozmowy przy stole
- zabawy kartami
- odbywanie przechadzek w ustalonym porządku
- grzybobranie, polowanie, gra na rogu na zakończenie polowania
- biesiadowanie po polowaniu
- rozwiązywanie sporów przez pojedynki

MOTYW MIŁOŚCI
Wątek romansowy – ma charakter komediowy, przebieg miłosnych perypetii
ukształtowany jest na wzór powieści walterskotowskiej. Zaczyna się od tego,
że Tadeusz myli Zosię z Telimeną, sądząc, że urocza istota, którą zobaczył
przelotnie w momencie przybycia do Soplicowa, to Telimena. W efekcie
zabawnej pomyłki młodzieniec zaczyna z nią romansować. Kiedy z
przerażeniem odkrywa na jej twarzy zbyt grubą warstwę pudru, zmienia obiekt
swoich miłosnych uniesień, zwraca się ku Zosi adorowanej z kolei przez
Hrabiego. Wkrótce po tym sytuacja się odwraca: Telimena snuje plany
małżeńskie w stosunku do Hrabiego, ten jednak kocha bardziej romantycznie i
żenić się nie ma zamiaru. W rezultacie więc praktyczna Telimena wychodzi za
mąż za Rejenta, a Tadeusz oświadcza się Zosi.
MOTYW BOHATERA DRUGOPLANOWEGO

Proponuje postać Macieja Dobrzyńskiego , ponieważ pojawia się on w
zestawach z matury ustnej.
Jego liczne przydomki - "imioniska" - Kurek na kościele, Zabok, Królik

(ponieważ z zamiłowaniem hodował te zwierzęta), Rózeczka (tak jak jego
szabla), Maciek nad Maćkami. Jest dla wszystkich wielkim autorytetem, poucza,
udziela rad, a jego zdanie najbardziej się liczy. Nie szuka uznania, jest cichy i
skromny. Nie wszystkim także doradza. Robi to zazwyczaj tylko w ważnych
sprawach, mówi krótko i mądrze. Maciej to mądry i rozsądny człowiek, gorący
patriota, nieprzejednany wróg Rosjan. Ma żołnierską przeszłość, brał udział w
konfederacji barskiej. W czasie trwania akcji Pana Tadeusza jest to
siedemdziesięciodwuletni starzec: dziarski, pełen energii, odważny, umie
okazać niezadowolenie i skrytykować decyzję zajazdu.
MOTYW KANONU DOBREGO WYCHOWANIA
„Nauka o grzeczności” – wykład Sędziego . Strażnikiem etykiety w tym także

etykiety językowej jest gospodarz Soplicowa - Sędzia. To on podczas wieczerzy
w zamku wygłasza "ważną naukę o grzeczności". Sędzia udziela reprymendy w
związku z zachowaniami młodych wobec gości. Uczy on iz uprzejmość drugiemu
człowiekowi wyraża szacunek jakim go darzymy. Język w domu Sędziego jest
pełen polskości i wysokiej kultury. Bohaterowie zwracają się do starszych z
szacunkiem (Tadeusz, Zosia).
MOTYW OJCZYZNY, PATRIOTYZMU
Soplicowo urasta w dziele do rangi małej ojczyzny, miejsca, które pozostaje

niezmienione biegiem zdarzeń, w którym w każdym kącie starego dworku
wyczuwa się szczególne przywiązanie do utraconej ojczyzny. Również
świadomość przynależności do kraju, którego w tamtych czasach nie ma już na
mapach Europy, jest silna i przekazywana z pokolenia na pokolenie.
Wspomnienia lat wolności i świetności ojczyzny są ciągle żywe i obecne w
sercach bohaterów. Ta mała, nieomalże sielska ojczyzna, to odbicie całego
narodu, z jego wadami i zaletami, z jego dorobkiem kulturowym, obyczajami i
zwyczajami oraz z historycznym dziedzictwem.
MOTYW MALARSKI
motyw malarski – opiera się na wiszących w Soplicowie obrazach,
przedstawiających sławnych narodowych bohaterów: Kościuszkę, Reytana,
Jasińskiego. Podkreśla jednocześnie polski charakter domu i patriotyzm jego
mieszkańców.
MOTYW KONFLIKTU, SPORU, SPRZECZKI

motyw konfliktu – konflikt między dwoma szlacheckimi rodami jest jednym z
głównych wątków Pana Tadeusza. Zaczyna się przed laty w momencie, w
którym Jacek Soplica w przypływie gniewu zabija Stolnika, który nie zgodził się
na jego związek z jedyną córką. Przez lata stary służący Horeszki mści się na
krewnych Jacka. Spór rodzinny przenosi się na brata Soplicy, Sędziego i
dalekiego krewnego Stolnika, Hrabiego, którzy zaczynają procesować się o stary
zamek Horeszków. W utworze mamy do czynienia również z konfliktem,
ukazanym w sposób humorystyczny. Jest to spór między Rejentem a Asesorem
o char
PAN TADEUSZ - motywy z działu nauka o języku – głównie

na maturę ustną
• Kultura słowa, etyka języka, etykieta językowa, formy grzecznościowe;
Strażnikiem etykiety w tym także etykiety językowej jest gospodarz Soplicowa

- Sędzia. To on podczas wieczerzy w zamku wygłasza "ważną naukę o
grzeczności". Sędzia udziela reprymendy w związku z zachowaniami młodych
wobec gości. Uczy on iz uprzejmość drugiemu człowiekowi wyraża szacunek
jakim go darzymy. Język w domu Sędziego jest pełen polskości i wysokiej
kultury. Bohaterowie zwracają się do starszych z szacunkiem (Tadeusz, Zosia).
• Funkcje wypowiedzi językowych – impresywna, perswazyjna, poetycka,

artystyczna;
Funkcja poetycka, artystyczna - której celem jest zwrócenie uwagi odbiorcy na

artystyczną formę komunikatu. W tym utworze funkcja poetycka, artystyczna
jest wyrażona np. w opisach przyrody. Często nadaje opisom przyrody cechy
ludzkie. Stwarza to wrażenie, jakby pejzaż scalał się z życiem bohaterów
Soplicowa. Wiele jest środków stylistycznych - epitetów, porównań,
oksymoronów, metafor – podkreślą one jej piękno, miłość do ojczyzny,
tęsknotę. Pejzaż żyje wraz z mieszkańcami Soplicowa. Mickiewicz podkreśla
poprzez nią wyjątkowość nadniemeńskiego krajobrazu, który jest dla niego
wspomnieniem ojczyzny, przechowywanym w sercu przez wiele lat.
Funkcja ekspresywna – polega na wyrażaniu, poprzez wypowiedź, emocji i

stanów wewnętrznych osoby mówiącej. Funkcja ekspresywna występuje np. w
Inwokacji. W „Panu Tadeuszu” inwokacja skierowana jest do Litwy, kraju lat
dziecinnych. Mickiewicz przywołuje w swym eposie obraz dawnej Litwy,
zapamiętanej z dziecięcych lat. Z drobiazgowością i czułością przedstawia
litewski krajobraz. Już w samej inwokacji pojawiają się obrazy pól i lasów, w
dalszej części dzieła poeta przedstawia też dawną obyczajowość, tradycje,
społeczeństwo, historię swej ojczyzny i jej nadzieje na przyszłość. Autor
przywołuje zapamiętane obrazy, nazywa rośliny, które widział, ubierając je w
poetyckie określenia. Wszystko to czyni z ogromną dozą czułości. Krajobraz jest
przyjazny, ciepły, łagodny. Dlatego opis ten działa na emocje, uczucia i spełnia
funkcje ekspresywną. Funkcję ekspresywną spełniają w Inwokacji także środki
stylistyczne np. apostrofy, zdania wykrzyknikowe, hiperbole, równoważniki
zdań
Funkcja impresywna – polega na wpływaniu na odbiorcę, nakłonieniu go do

podjęcia pewnych działań, wywołaniu u niego określonych reakcji. Możną ja
zaobserwować także przy nauce o grzeczności Sędziego. To przykład sztuki
retorycznej na najwyższym poziomie. Powodem, dla którego Sędzia rozpoczyna
wykład o grzeczności, jest zachowanie młodzieży, zaobserwowane przez niego
podczas uczty wydanej na cześć Tadeusza (gdy po zakończeniu nauki w Wilnie
przyjechał na wakacje do Soplicowa). Sędzia udziela reprymendy w związku z
zachowaniami młodych wobec gości. Uczy on iz uprzejmośc drugiemu
człowiekowi wyraża szacunek jakim go darzymy. Sędzia uważa, że młodzi ludzie
są bardziej wykształceni od swoich ojców i dziadków, ale brakuje im
towarzyskiej ogłady. Ubolewa, że obok szkół dających „książkową wiedzę" nie
ma „szkół uczących żyć z ludźmi i światem". Ale jakie typowe cechy są tu z
przemówienia – bezpośrednio zwraca się do młodzieży, daje im wiele nauk, styl
podniosły, moralizatorski, powoływanie się na własne przykłady, dawanie
konkretnych rad, wiele porównań, wartościujących epitetów. Jego wypowiedzi
są bardzo złożone a do każdego ze swoich wniosków podaje konkretny
przykład, argument . Wypowiedz Sędziego wzbudza wielkie zainteresowanie
oraz pozwala skupić sie słuchaczom na przekazie. Angażuje sie on w swoja
mowę, wypowiada sie ze spokojem i rozwaga. W ten sposób tekst oddziałuje
na odbiorów.
• Środki językowe wykorzystywane w krytyce;
Z krytyką mamy do czynienia w epopei Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz”.

Podkomorzy gani bezmyślne kopiowanie mody francuskiej oraz przytacza
przykład Podczaszego, który jako pierwszy na Litwie nosił się "po francusku".
Cały stan szlachecki wyśmiewał jego pończoszki, klamerki oraz peruczki, która
przypominała raczej jeden wielki kołtun. Sam Podkomorzy razem z Sędzią
zachowywali wierność tradycji oraz kulturze ojczystej. Ubierali się jak na
szlachciców przystało. Na żupan ubierali kontusz, potem pas Słucki i wysokie
obuwie, przypinali szablę, a całość stroju szlachcica dopełniała konfederatka.
Podkomorzy używa najwięcej porównań: Podczaszyc wyglądał jak małpa w
wielkiej peruce, Biegali wszyscy za nim jakby za rarogiem, chude na kształt
deski. Podkomorzy krytykując modę francuską odnosi się z szacunkiem do
rozmówców. Stara się wszystko przedstawić z humorem. Stąd w tekście
występuję komizm języka.
• Retoryka, cechy przemówienia, erystyka ( sztuka rozwiązywania

konfliktów), argumentacja;
• • Oddziaływanie mówcy na odbiorcę;
• • Warunki skutecznej wypowiedzi;
Najbardziej znane takie literackie przemówienie to przemówienie Sędziego

zwane wykład o grzeczności z „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza. To
przykład sztuki retorycznej na najwyższym poziomie. Powodem, dla którego
Sędzia rozpoczyna wykład o grzeczności, jest zachowanie młodzieży,
zaobserwowane przez niego podczas uczty wydanej na cześć Tadeusza (gdy po
zakończeniu nauki w Wilnie przyjechał na wakacje do Soplicowa). Sędzia
udziela reprymendy w związku z zachowaniami młodych wobec gości. Uczy on
iz uprzejmośc drugiemu człowiekowi wyraża szacunek jakim go darzymy. Sędzia
uważa, że młodzi ludzie są bardziej wykształceni od swoich ojców i dziadków,
ale brakuje im towarzyskiej ogłady. Ubolewa, że obok szkół dających
„książkową wiedzę" nie ma „szkół uczących żyć z ludźmi i światem". Ale jakie
typowe cechy są tu z przemówienia – bezpośrednio zwraca się do młodzieży,
daje im wiele nauk, styl podniosły, moralizatorski, powoływanie się na własne
przykłady, dawanie konkretnych rad, wiele porównań, wartościujących
epitetów. Jego wypowiedzi są bardzo złożone a do każdego ze swoich
wniosków podaje konkretny przykład, argument . Wypowiedz Sędziego
wzbudza wielkie zainteresowanie oraz pozwala skupić sie słuchaczom na
przekazie. Angażuje sie on w swoja mowę, wypowiada sie ze spokojem i
rozwaga. W ten sposób tekst oddziałuje na odbiorów.
Erystyka to sztuka prowadzenia sporów, dyskutowania, obalania argumentów

przeciwnika i przekonywania o słuszności własnych tez.
Przykład erystyki. Przyczyną słynnego sporu Dowejki z Domejką, znanego z

„Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza było niezwykłe podobieństwo nazwisk.
Miarka się przebrała, kiedy obaj na polowaniu razem wypalili do jednej
niedźwiedzicy. Nie sposób było rozstrzygnąć, kto jest zdobywcą wspaniałego
myśliwskiego trofeum. Wtedy Domejko i Dowejko postanowili raz skończyć
spór. Zdecydowali pojedynkować się na śmierć i życie. Wojski zgodził się
sekundować, ale wieczorem przed pojedynkiem sięgnął do książek szukając
rozwiązania tej trudnej sytuacji. W końcu wymyślił podstęp.
• Przeżycia wewnętrzne bohaterów;
Przykładem może być fragment, kiedy Tadeusz wraca do domu. Wchodząc do

swego rodzinnego domu odczuwał na pewno ulgę. Spoglądając na wszystkie
domowe sprzęty oraz pokoje, w których prawie nic się nie zmieniło, bohater z
trudem powstrzymywał uśmiech. Charakter dworku niewiele się zmienił; duch
patriotyzmu obecny był w każdym kącie. Miejsce radości zajęło zdziwienie:
porzucona na krześle sukienka, zostawione w nieładzie książki oraz liczne
kwiaty w wazonach wskazywały na to, że pokój zamieszkany jest przez kobietę.
Wkrótce się okazało, że to Zosia.
• Style wypowiedzi;
Artystyczny – opisy przyrody, podniosłym patetycznym stylem jest napisana

nauka o grzeczności, Inwokacja. Często nadaje opisom przyrody cechy ludzkie.
Stwarza to wrażenie, jakby pejzaż scalał się z życiem bohaterów Soplicowa.
Wiele jest środków stylistycznych - epitetów, porównań, oksymoronów,
metafor – podkreślą one jej piękno, miłość do ojczyzny, tęsknotę. Pejzaż żyje
wraz z mieszkańcami Soplicowa. Mickiewicz podkreśla poprzez nią wyjątkowość
nadniemeńskiego krajobrazu, który jest dla niego wspomnieniem ojczyzny,
przechowywanym w sercu przez wiele lat.
Potoczny – mimo, że język Pana Tadeusza jest na ogół podniosły, uroczysty,

artystyczny to można w nim odnaleźć także elementy potoczne, kolokwializmy.
Widać je w wypowiedziach i w zachowaniu Hrabiego. Jego sposób mówienia i
ubierania się, hołdujący modzie francuskiej bądź angielskiej, w środowisku
sarmackim prezentował się śmiesznie, a nawet sztucznie. Zauważyć możemy
również sporo potocznego języka w spotkaniu Tadeusza z Telimeną w
„Świątyni dumania”. Młody chłopak próbuje podejść do kobiety ona zrywa się i
wykonuje dziwaczne ruchy.
„... Pędzi w las, podskakuje, przykuca, upada
I nie mogąc już powstać, kręci po darni,
Widać z jej ruchów, w jakiejś strasznej jest męczarni ...”
Obserwujący ją Tadeusz podejrzewa, że cierpi ona jakąś tajemniczą chorobą

psychiczną lub rzadką odmianę padaczki. Okazuje się potem, iż przyczyną
dziwacznego zachowania Telimeny stały się mrówki.
• Bariery językowe, nieporozumienia w komunikacji, komizm językowy
Tu można podać przykład kłótni Rejenta i Asesora. Generalizując, można by

uznać, że rywalizują oni ze sobą o honor i tytuł lepszego myśliwego. Jednak
żaden z nich tak naprawdę na ten tytuł nie zasługuje. Dobrze ilustruje to scena
zabicia niedźwiedzia, gdzie jeden przez drugiego skłonni są sobie przypisać ten
chlubny czyn, a ostatecznie okazuje się, że nie udało się ani jednemu, ani
drugiemu. W tym również przejawia się komizm sporu – Mickiewicz tak
konstruuje sytuacje, aby obnażyć w nich faktyczną mierność i niemoc obu
mężczyzn.
Prawa autorskie. Nie kopiować ani nie rozpowszechniać.
Strona 23
LALKA BOLESŁAW PRUS
MOTYW BOHATERA ROMANTYCZNEGO

Bohater-romantyk: o romantycznym charakterze bohatera świadczy m.in.:
niezgoda na rzeczywistość i wynikający z tego udział w powstaniu styczniowym,
indywidualizm i samotność, idealizm i zamiłowanie do lektury dzieł
romantyków, uwielbienie, wbrew rozsądkowi, kobiety uznanej za uosobienie
ideału, sprzeczność uczuć i nieszczęśliwa miłość do Izabeli, próba samobójstwa,
tragizm postaci: świadomość niespełnienia, straconych szans, bezsensu życia.
MOTYW BOHATERA POZYTYWISTYCZNEGO

Bohater-pozytywista: o pozytywistycznej postawie świadczy m.in.:
zainteresowanie nauką, przyjaźń z naukowcami, działalność filantropijna dla
dobra społecznego, przedsiębiorczość i zdolności organizacyjne,
zainteresowanie sytuacją gospodarczą i społeczną kraju, polemika z poezja
romantyczną.
MOTYW TRAGIZMU
Tragizm bohatera : czynniki mające wpływ na tragizm postaci miały związek z
życiem pana Stanisława na przełomie dwóch epok, przez co ideały
ukształtowane pod wpływem romantyzmu nie znalazły uznania i straciły rację
bytu w pozytywizmie: patriotyczna przeszłość powstańcza nie przysporzyła
Wokulskiemu szacunku, a wizja miłości ukształtowana pod wpływem lektur
romantycznych stała się przyczyną rozczarowań, próby samobójczej, ..bólu
istnienia" . Tragizm wynikał także z niewłaściwego wyobrażenia miłości.
Wokulski jako człowiek inteligentny, energiczny i rozważny, w zetknięciu z
Izabelą Łęcką stawał się zagubiony i nieporadny. Nie umiał wyzwolić się spod jej
wpływu
MOTYW KARIERY, PRACY

Strona 24
Dla bohatera nauka była w młodości celem życia. Kiedy Wokulski wkracza
w dojrzałe życie na pierwszy plan wysuwa się czysto materialistyczne dążenie
do posiadania stabilnej sytuacji majątkowej. Wie, że tylko ciężką pracą może
wiele osiągnąć. Rozpoczyna studia w Polsce, a następnie kontynuuje je na
Syberii. Po powrocie do kraju żeni się z właścicielką sklepu i zaczyna dorabiać
się majątku na handlu. Jego kariera toczy się błyskawicznie. Zakłada spółkę ze
Wschodem, prowadzi interesy w Bułgarii, Francji. Zarówno rozwijanie
przedsiębiorstwa, jak i uporczywe osiąganie coraz wyższych szczebli hierarchii
społecznej traktował wyłącznie jako sposób zbliżenia się do kochanej osoby, co
z perspektywy programu pozytywistów było zupełnie bezsensowne. Bohater
więc musiał ponieść klęskę w miłości, ponieważ według Prusa, jedynie wiara w
naukę, postęp, praca na rzecz innych może być drogą godną naśladowania.
MOTYW KOBIETY
Izabela Łęcka. Została ona ukazana jako piękna kobieta, przyzwyczajona do

pławienia się w luksusie, w świecie o wysokim standardzie życia. Została
stworzona do przyjmowania hołdów przez męską część otaczającej jej
rzeczywistości. Ale tak naprawdę jest zapatrzoną w siebie, zimną egoistką,
która bez skrupułów potrafi zniszczyć każdego, kto nie sprosta jej wymaganiom.
Izabela nie rozumiała i nie doceniała Wokulskiego, nie dostrzegała jego uczuć,
widzi w nim tylko pokornego sługę znajdującego przyjemność w nadskakiwaniu
swej księżniczce. Gotowa była w końcu wyjść za niego, skoro ojciec nalegał i nie
miała innych kandydatów, ale nie była w stanie go pokochać ani zrezygnować z
flirtów.
MOTYW MIASTA
Autor doskonale odtworzył ówczesną stolicę, opisując jej dokładny wygląd i
klimat z tamtych lat. Z powodzeniem powieść może służyć jako przewodnik po
XIX- wiecznej Warszawie. Opisane są nazwy wielu ulic, wnętrza sklepów i
budynków od piwnic aż po strych. Prus byt realistą, pisarzem dbającym o
wierność szczegółów. Ulice, bogate kamienice i wynędzniałe dzielnice
Strona 25
stanowią w Lalce jedynie tło wydarzeń. Opis stolicy to tylko pretekst, by

pokazać życie ich mieszkańców, od warstw najuboższych – mieszkańców
Powiśla, po arystokrację.
MOTYW PRZYJAŹNI
Wiernym i lojalnym przyjacielem jest tu zarówno Stanisław Wokulski, jak i
Ignacy Rzecki. Ich zażyłość widać na każdym kroku, stanowią bowiem dla siebie
rodzaj uzależnienia. Rzecki to skromny subiekt, wartościowy patriota i
bonapartysta. Pracuje w sklepie u Stacha. Z wielkim oddaniem pełni swoje
obowiązki. Tak naprawdę nie chodzi mu o pomnażanie majątku. Wykonując
swoje obowiązki u boku przyjaciela czuje się szczęśliwy i potrzebny.. Za
największy dowód jego troski o Stanisława możemy uznać chęć wyswatania
Wokulskiego z panią Stawską, która nie była obojętną Rzeckiemu. Mimo iż
Wokulski oraz Rzecki żyją w dwóch, różnych światach, doskonale się rozumieją i
są ze sobą nieodłącznie powiązani nicią przepięknej przyjaźni.
MOTYW SAMOTNOŚCI
Wokulski jest osamotniony w swej walce o serce ukochanej. Mężczyzna
ponosi klęskę, ponieważ staje się niepoprawnym romantykiem. Ale kupiec to
także bohater samotny pod innymi względami. Poczucie wyobcowania
towarzyszyło mu przez całe życie. Gdy powrócił z Syberii i szukał pracy, nie dano
mu jej. Kupcy uważali ,że jest uczonym, a wielcy naukowcy, że jest zwyczajnym
handlarzem. Gdy dorobił się majątku za granicą, posądzono go o chciwość, brak
patriotyzmu, obrzucano go obelgami. Przez większość więc swej egzystencji
odczuwał konflikt z otoczeniem, które przeszkadzało mu w działaniu, izolowało
go, wyszydzało. Bohater jest więc samotnikiem na kliku płaszczyznach. Musi w
pojedynkę walczyć o miłość, która z powodu różnic społecznych jest skazana na
niepowodzenie. Jest także wyobcowany przez innych: arystokratów,
naukowców i kupców. W żadnej grupie nie czuje się do końca spełniony.
MOTYW ŚWIATA JAKO TEATRU

Także Bolesław Prus w „Lalce” nawiązał do motywu świata jako teatru
już samym tytułem powieści. Jest on niejednoznaczny i może być
interpretowany na różne sposoby. W drugim rozdziale utworu autor
Strona 26
przedstawia niedzielne porządki przeprowadzane w sklepie Wokulskiego przez

subiekta Rzeckiego. Ignacy wyjmował wszystkie mechaniczne zabawki, nakręcał
je i rozmyślał nad ludzkim życiem. Lalki traktował jak ludzi, mówił do nich i
przedstawiał im przyszły los. Bohaterowie powieści również przypominają
marionetki. Wokulski zrobiłby wszystko dla Izabeli ( jest jak narażający kark
akrobata, którym bawił się Rzecki), podczas gdy ona się nim tylko bawi i
manipuluje. Często grają oni też nie swoje role, by zachować pozory. Bardzo
dobrym przykładem jest gra Łęckiej przed Wokulskim – kobieta zgrywa
niewinną istotę zakochaną bez pamięci w uczciwym kupcu, choć naprawdę jest
nieczułą materialistką i ma romans ze Starskim – przedstawicielem swojej klasy.
MOTYW NAUKI, WYNALAZKÓW, TECHNIKI

Bohaterami literackim należącym do świata nauki był Geist i Ochocki .
Mężczyźni wywodzili się z różnych środowisk, zostali wychowani w zupełnie
odmiennych kulturach, ale łączył ich cel wytyczony już w młodości - dążenie do
zdobywania i poszerzania wiedzy. Geist był francuskim naukowcem,
chemikiem, który otrzymał metal lżejszy od wody i szkło posiadające własności
metalu. Wyznaczył on sobie jeden cel - poświęcenie dla nauki, której był
całkowicie oddany. Marzenia naukowca powoli zaczęły jednak przekształcać się
w obsesję, która zmienia psychikę bohatera. Profesor obawia się bowiem
wykorzystania swoich wynalazków przez niewłaściwych ludzi. Zostawia
wynalazek przyszłej doskonalszej ludzkości. Tłumaczy też Wokulskiemu, że jest
za dużo nieszczęść na ziemi przez nieopatrzne wynalazki. Miał on świadomość,
że jego wynalazek może przynieść dobro, ale tez może zaszkodzić. Ochocki
skonstruował lampę elektryczną, a jego największym marzeniem było
stworzenie ciężkiej machiny latającej. Marzył mu się wynalazek, który mógłby
odmienić oblicze ludzkości.
MOTYW IDEALISTÓW
Trzy pokolenia trzech idealistów w powieści: Bolesław Prus ukazał przed-

stawicieli trzech pokoleń, których nazwać można idealistami: Ignacy Rzecki pre-
zentuje idealizm polityczny polegający na uwielbieniu dla bonapartystów,
którzy jako jedyni według niego mogą zaprowadzić ład w Europie i doprowadzić
Strona 27
do wyzwolenia spod tyranii. Stanisław Wokulski reprezentuje tzw. idealizm

przejściowy polegający na tym, że będąc wyznawcą miłości romantycznej oraz
posiadając piękną patriotyczną przeszłość, jednocześnie wyznaje
pozytywistyczne idee dotyczące pracy na rzecz społeczeństwa,
samodoskonalenia i zdobywania wiedzy, troski o kondycję społeczeństwa.
Julian Ochocki jest idealistą nauki, głęboko wierzącym w postęp, rozwój
techniki i cywilizacji.
MOTYW STRACONYCH ZŁUDZEŃ, MARZEŃ

Powieść o straconych złudzeniach — to znane określenie dotyczące „Lalki"
podkreśla zderzenie marzeń Wokulskiego z rzeczywistością. Bohater wierzył, iż
dzięki pracy, determinacji i szlachetności zdobędzie uczucie ukochanej kobiety.
Stracone złudzenia dotyczą również klęski pozytywistycznych ideałów. Nie mają
one racji bytu w społeczeństwie, które nie widzi konieczności zmian cywilizacyj-
nych, nie dba o postęp techniczny, rozwój przemysłu i handlu czy pracę u
podstaw. Ideologia romantyczna również zostaje skazana na klęskę, gdyż
społeczeństwo odrzuca ideały wolności, patriotyzmu i solidarności, skupiając
się na chorobliwej chęci zysku i materializmie.
MOTYW PATRIOTYZMU
Patriotyzm — reprezentowany jest przez Ignacego Rzeckiego oraz Stanisława
Wokulskiego. Rzecki wraca myślami do kampanii napoleońskich oraz do wyda-
rzeń Wiosny Ludów — walki „o wolność naszą i waszą" Wokulski uczestniczy w
powstaniu styczniowym (1863) i interesuje się rozwojem gospodarczym kraju i
poziomem życia jego mieszkańców
MOTYW SPOŁECZEŃSTWA POLSKIEGO

Arystokracja — przedstawiona została w sposób negatywny. Jako warstwa
uprzywilejowana, nie dąży do reform kraju, lecz udaremnia wszelkie próby
zmian. Jej przedstawiciele (Łęcki, Stawski, baronostwo) są osobami
zdegenerowanymi i zdemoralizowanymi. Żyją w zamkniętym świecie, do
którego nikogo obcego nie wpuszczają, mają skostniałe poglądy, gardzą tymi,
Strona 28
którzy nie posiadają tytułu. Prus przedstawia ich jako pasożytów żyjących z
pracy innych, oddających się rozrywkom i intrygom.
Mieszczaństwo — jest klasą społeczną wewnętrznie zróżnicowaną pod wzglę-
dem majątkowym oraz narodowym. Żydzi są zamożni i pracowici (Szlangbaum),
mieszczan pochodzenia niemieckiego charakteryzuje skrupulatność i
oszczędność (Minclowie), mieszczaństwo polskie jest zróżnicowane pod
względem wykształcenia i dorobku (Szprot, Węgrowicz, Deklewski).
Biedota miejska — stanowi ją proletariat zarabiający ciężką pracą na skromne
utrzymanie (Wysocki) oraz lumpenproletariat — bezrobotni nędzarze, złodzieje
i prostytutki.
MOTYW MIŁOŚCI
Mężczyzną, który doznaje na własnej skórze jak bardzo uczucie do kobiety
może zniszczyć człowieka jest Stanisław Wokulski. Zakochuje się on w Izabeli.
Łęcka staje się głównym celem i sensem życia kupca. Arystokratka jednak nie
potrafi odwzajemnić tego uczucia. Zdradzony nie widzi sensu dalszego życia –
próbuje popełnić samobójstwo rzucając się pod pociąg. Bohater przegrywa z
powodu słabej psychiki. Jego marzenia go przerosły. Zaczyna rozumieć, że:
Bywają wielkie zbrodnie na świecie, ale chyba największą jest zabić miłość.
Miłość, która była najważniejszą wartością w życiu bohatera tym razem
pokazała swoje niszczące oblicze. Konsekwencje nieszczęśliwego uczucia są dla
kupca bolesne. To poczucie przegranej, chęć zakończenia życia, wypalenie
psychiczne, samotność. Prus poprzez tragiczne uczucie ukazuje Wokulskiego
jako bohatera, który pochodzi z dwóch światów. Z jednej strony jest
romantykiem, z drugiej pozytywistom. Bohater więc musiał ponieść klęskę w
miłości, ponieważ według Prusa, jedynie wiara w naukę i postęp może być
drogą godną naśladowania.
Strona 29
WESELE STANISŁAW WYSPIAŃSKI
MOTYW SPOŁECZEŃSTWA POLSKIEGO

Społeczeństwo w utworze: chłopi i inteligencja to dwie grupy społeczne
ukazane w dramacie. Autor przedstawił cechy każdej z nich oraz relacje między
przedstawicielami obu środowisk. Społeczeństwo zostało pokazane jako
niezdolne do czynu powstańczego: inteligencja nie była w stanie wziąć
odpowiedzialności za przeprowadzenie zrywu narodowego, natomiast chłopi
nie potrafili się zorganizować i byli niedojrzali politycznie. Nawet małżeństwa
chłopsko-inteligenckie nie prowadziły do pełnej konsolidacji społeczeństwa,
gdyż wzajemna nieufność, uprzedzenia i konflikty uniemożliwiały porozumienie
MOTYW CHŁOPA
Chłopi: odnoszą się do inteligencji z ironią i nieufnością, jednak upatrują w tej
grupie duchowego przywództwa, oczekując, że przejmie nad nimi
kierownictwo. Świadczy o tym rozmowa Czepca z Dziennikarzem oraz
powierzenie Gospodarzowi złotego rogu przez Wernyhorę. Chłopi uznają inte-
lektualną wyższość gości przybyłych z miasta. Ich obecność na weselu
postrzegają jako ucieczkę od nudy. Mimo że interesują się tym, co dzieje się na
świecie, nie są świadomi własnej roli społecznej. Mają za to zapał i energię
życiową. Ich pozytywna samoocena wynika z pracy na roli i z dawnych zasług
dla ojczyzny. Na co dzień nie są ani ofiarni, ani dość rozumni. Są za to chętni do
zabawy i bijatyki.
Strona 30
MOTYW INTELIGENTA
Inteligencja: pragnęłaby dokonać czegoś wielkiego, ale nie jest zdolna do
podjęcia czynu. Cechuje ją pustka, marazm i powszechna negacja wartości.
Mimo chłopomańsktch zainteresowań obce są jej sprawy związane z życiem na
wsi, którą ciągle postrzega jako arkadię . Chłopów widzi w sposób tradycyjny,
jako ludzi pracujących na roli. Nie zauważa, że wieś zmieniła się, że chłopi
domagają się współuczestnictwa w sprawach ważnych dla kraju. Lekceważy ich
zainteresowanie polityką i wydarzeniami na świecie. Silę i potęgę chłopstwa
dostrzega jedynie Gospodarz, który uważa, że chłop polski ma coś z Piasta.
Inteligencja, która zatraciła zdolności przywódcze, pamięta o krwawych
wydarzeniach z przeszłości, takich jak rzeź galicyjska z 1846 r.. co jeszcze
bardziej utrudnia konsolidację wsi i miasta.
MOTYWY FANTASTYCZNE
Płaszczyzna fantastyczna: świadczy o ideowej i symbolicznej wymowie utworu;
bohaterowie fantastyczni zostali określeni mianem Osoby Dramatu, przybywają
na wesele na zaproszenie Racheli. Występujące widma dopełniają
charakterystyki postaci, z którymi się spotykają. Ujawniają ich niepokoje, lęki.
dylematy:
• Widmo - duch zmarłego na gruźlicę malarza Ludwika de Laveaux. ukazuje
się dawnej narzeczonej - Marysi Mikołajczykównie:
• Stańczyk - duch błazna króla Zygmunta Starego, symbol mądrości
politycznej i patriotyzmu; ukazuje się Dziennikarzowi, który należy do
grupy stańczyków (zob. stańczycy);
• Rycerz (Czarny) - duch Zawiszy Czarnego z Garbowa, symbol
bohaterstwa, uczestnik m.in. bitwy pod Grunwaldem;
• bohater utworu Zawisza Czarny Kazimierza Przerwy-Tetmajera; ukazuje
się Poecie;
• Upiór - Jakub Szela, przywódca rabacji z 1846 r., kiedy to chłopi z
inicjatywy Austriaków dokonali rzezi szlachty i ziemiaństwa w Galicji;
ukazuje się Dziadowi - uczestnikowi rabacji galicyjskiej;
Strona 31
• Hetman - Franciszek Ksawery Branicki, zdrajca Polski, jeden z

przywódców konfederacji targowickiej. razem z wojskami rosyjskimi
tłumił powstanie chłopskie na Ukrainie, był w dobrych stosunkach z
dworem carskim w Petersburgu, przyjaźnił się ze Stanisławem Augustem
Poniatowskim, później stał się jego przeciwnikiem;
• ukazuje się Panu Młodemu Wernyhora - legendarny lirnik ukraiński,
zasłynął dzięki przepowiedni na temat przyszłości Polski; ukazuje się
Gospodarzowi; Chochoł - wiecheć słomy chroniący krzewy ogrodowe
przed mrozem; ukazuje się Isi
MOTYWY SYMBOLICZNE
• Chochoł — to najważniejszy symbol obecny w dramacie, słomiana kukła

okrywaąca krzak róży. W akcie II sprowadza zjawy, w akcie III usypia
weselników i wprowadza ich swoją muzyką, wygrywaną na drewnianym
badylu w jednostajny taniec, w kręgu, z którego nie mogą się wydostać.
Chochoł może też nieść pierwiastki nadziei na lepszą przyszłość,
ponieważ stanowi ochronę kwiatu, który rozkwitnie na wiosnę, kiedy
będzie miał ku temu sprzyjające okoliczności. Potrzeba wolności drzemie
więc w narodzie i da o sobie znać we właściwym momencie.
• Chocholi taniec — oznacza niemoc narodu, błędne koło, zamknięcie
jakby w potrzasku idei, na którą być może jeszcze nie przyszedł
odpowiedni czas.
• Złoty róg — oznacza szansę na odzyskanie niepodległości. To podarunek
od Wernyhory, przedmiot magiczny, dzięki któremu Gospodarz ma
zwołać uczestników zrywu narodowowyzwoleńczego. Oddaje go jednak
w ręce nieodpowiedzialnego Jaśka, który zachwyca się nim, ale gubi
przez nieuwagę, schylając się po czapkę z pawimi piórami.
• Złota podkowa — materialny znak obecności Wernyhory. Symbolizuje
szczęcie, ale Gospodyni zabiera ją i zamyka w skrzyni, odkłada „na
później".
• Czapka z pawimi piórami — jest symbolem materializmu chłopów, ich
pazerności, zamiłowania do powierzchowności. Chłopi lubili stroić się w
pawie pióra
Strona 32
• Sznur — to przedmiot, który pozostał Jaśkowi po zgubieniu złotego rogu,

oznacza zniewolenie narodowe.
• Dzwon Zygmunta — związany z dawną świetnością Polski jako Rzeczy-
pospolitej Obojga Narodów, pojawia się w rozmowie Dziennikarza ze
Stańczykiem, jest echem wielkości naszego kraju, symbolem chwały i
dumy.
• Bronowicka chata — miejsce weselnych zabaw i spotkanie
przedstawicieli dwóch klas społecznych, symbol Polski, scena narodowa,
na deskach której rozgrywa się dramat w sensie dosłownym i
metaforycznym.
MOTYW TAŃCA
Ważnym motywem pozostaje w dramacie taniec weselny, który towarzyszy

bohaterom niemal przez cały czas. W tańcu Marysia opowiada o swoim bólu, a
Panna Młoda - o szczęściu. Gdy dziewczęta z miasta tańczą z drużbami, ujawnią
się starannie ukrywane lęki, niechęć, ale i fascynacja tym, co obce. Weselny
taniec zbliża ludzi. Z drugiej strony nawet w tańcu ludzie z dwóch warstw
społecznych nie są w stanie się porozumieć. Radosna wspólna zabawa to tylko
pozór, prawda jest inna. Na weselu pojawia się widmo z zaświatów- jest nim
chochoł. Jest z pozoru zwyczajnym krzakiem róży, przyodzianym na zimę, aby
nie zmarzł. Ale tak naprawdę przybył na wesele, aby zebranym tu gościom
przekazać ważne prawdy o nich samych. Gdy nadchodzi świt bohaterowie w
takt muzyki Chochoła zaczynają tańczyć. Wszyscy poruszają się bardzo powoli,
jakby nie mieli w sobie energii. Ten senny, dziwny wręcz taniec objaśnia
ideowy sens dramatu. "Chocholi taniec" - to symbol niemożności, marazmu
polskiego społeczeństwa, zniewolenia jego serc, umysłów i woli.
MOTYW SNU, ONIRYZM
Gościom, bawiącym się na weselu ukazują się zjawy spoza świata

rzeczywistego. Każda z nich co innego symbolizuje i wnosi nowe treści. Każda
Strona 33
zjawa , z wyjątkiem Wernyhory, ukazuje się jednej postaci i tylko przez tę

postać jest widziana. Inni goście weselni nie widzą tej zjawy. Widma stanowią
pogłębienie charakterystyki autentycznych osób, przez postaci baśniowe
dowiadujemy się więcej o poszczególnych weselnikach. Poznajemy w ten
sposób ich marzenia, cele, ale także ich wady i lęki. W „Weselu” widzenia
bohaterów mają miejsce na pograniczu snu i jawy, są bardzo mistyczne i
zawierają głębsze znaczenie. Widma to uosobienie myśli osób rzeczywistych,
uzewnętrznienie ich pragnień, czy wyrzutów sumienia.
„Wesele" poprzez sny prezentuje bardzo pesymistyczną ocenę polskiego
społeczeństwa i brak szans na odzyskania niepodległości. Wysiłki na rzecz walki
o nową Polskę zostają zatracone w chocholim tańcu.
MOTYW MAŁŻEŃSTWA
Utwór opisuje autentyczny ślub krakowskiego poety Lucjana Rydla z Jadwigą
Mikołajczykówną. Wesele odbyło się w rzeczywistości w 1900 roku we wsi
Bronowice w domu Włodzimierza Tetmajera, na którym sam Wyspiański był
gościem, a postacie tam zaobserwowane zilustrował w swojej książce.
MOTYW PATRIOTYZMU
Stanisław Wyspiański poddał w "Weselu" ocenie mit narodowy według którego,
gdy nadejdzie właściwy moment historyczny, naród powstanie i odzyska
wolność. Wymowa dramatu Wyspiańskiego jest jednoznaczna: dopóki obie
warstwy społeczne, chłopi i inteligencja, nic porozumieją się i nie zaczną działać
wspólnie, niepodległość nie jest możliwa.
MOTYW WSI
Akcja dramatu przypada na szczyt tzw. „chłopomanii”, czyli młodopolskiej
fascynacji wsią, a także kulturą i życiem chłopów. Wyspiański obnaża prawdę o
ludomanii – inteligencja wyłącznie „zabawia się” nią. Zachwyca ją prostota,
sielskość wiejskiego życia.
Strona 34
Wesele - motywy z działu nauka o języku – głównie na

maturę ustną
Zdrobnienia, spieszczenia czyli inaczej wyrazy oceniające, wartościujące
Zdrobnień używamy wszędzie, na każdym kroku, zarówno w rozmowach z

bliskimi, jak i z nieznajomymi. To wyrazy o zabarwieniu najczęściej uczuciowym
dodatnim. Tworzymy je przez dodanie do podstawy słowotwórczej
odpowiedniego formantu, np. – serd+uszko, kot+ek. Tego typu wyrazy
uzewnętrzniają nasz stosunek emocjonalny czy to do danej osoby, czy do
rzeczy, czynności. W słowach bowiem, które wypowiadamy ukryte są nasze
emocje. Tym samym wartościujemy i oceniamy. Warto zwracać uwagę, aby
zdrobnienia nie powodowały infantylizacji języka, czyli nadmiernego
nadużywania zdrobnień. W autobusie bowiem coraz częściej kontroler prosi
nas o "bilecik", policjant na drodze o "dokumenciki" do kontroli. Wyrazy
pieszczotliwe nie są używane tylko w mowie potocznej, nieoficjalnej. To także
celowy zabieg stylistyczny w literaturze, czego podam przykład później.
Teza
Zdrobnienia mogą być przykładem na infantylizacje języka ale to także
zamierzony zabieg językowy.
Dziennikarz - Rudolf Starzewski, ma drwiący stosunek ma do kobiet, co ujawnia

się w jego rozmowie z Zosią. Traktuje ją jak nieświadome, głupiutkie dziecko,
które można obłaskawić kilkoma pięknymi słówkami. Stosuje on wiele
zdrobnień, jak:
Pani to taki kozaczek;
jak zesiądzie z konika, jest smutny.
W ten sposób podkreśla swoją wyższość i pogardę do Zosi. Ta jednak potrafi mu

odpowiedzieć w sposób dosadny i nie daje się poniżać.
Strona 35
Przysłowia, porzekadła, cytaty, wpływ literatury na nasze życie
Wyspiański wprowadził do utworu gwarę wsi podkrakowskiej, nie stylizując jej,

lecz zachowując dosadność i prostolinijność wypowiedzi chłopów. Cięte riposty
i lapidarne wypowiedzi bohaterów utworu funkcjonują do dziś w słownictwie
obiegowym w charakterze przysłów. Wyrażały one w utworze np. stosunki
między społeczne, poruszały kwestie patriotyzmu .Np.:
„Wyście sobie, a my sobie./Każden sobie rzepkę skrobie” (o stosunku chłópów i

szlachty)
„Każden ogień swój zapala,/ każden swoją świętość święci“ (o patriotyźmie)
„Chłop potęgą jest i basta” (o wielkości i sile chłopów)
Znaki jako komunikacja, środki przekazu treści, mowa niewerbalna
Innym dziełem kultury, w którym mocno został zaakcentowany znak jest

„Wesele” Stanisława Wyspiańskiego. (duchy są znakami
niewerbalnymi)Gościom, bawiącym się na weselu ukazują się zjawy spoza
świata rzeczywistego. Każda z nich co innego symbolizuje i wnosi nowe treści.
Rycerz Czarny utożsamiony został z Zawiszą i ukazał się poecie. To tak
naprawdę pragnienie bohatera, aby stworzyć wielkie dzieło na miarę
narodową. Pisarz chciał być bowiem tak wielki, jak sam średniowieczny rycerz.
Stańczyk- postać z obrazów Matejki, sugerowała między innymi wspomnienie
zmarnowanych przez późniejsze pokolenia osiągnięć złotych czasów
zygmuntowskich. Ta postać ukazała się dziennikarzowi. Hetman symbolizował
zdrajcę narodu, upiór to Jakub Szela, przywódca powstania chłopskiego.
Kolejnymi postaciami był Wernyhora, ukraiński prorok, Widmo i chochoł.
Wernyhora symbolizuje nadzieję Polaków na wyzwolenie pozostającej pod
zaborami ojczyzny.
Gesty, znaki niewerbalne, mowa niewerbalna, język ciała
W Weselu jesteśmy świadkami prawdziwego symbolicznego teatru gestów i

rekwizytów. Gdybyśmy odrzucili całą warstwę ukrytych znaczeń,
Strona 36
otrzymalibyśmy dość prostą, może nieco bajkową historię o zagubieniu złotego

rogu i letargicznym śnie bohaterów. Ale wymowa poszczególnych zdarzeń jest
dużo głębsza i bardziej skomplikowana.
Oto pierwszy symboliczny gest, któremu towarzyszy pierwszy rekwizyt -

symbol: Wernyhora wręcza złoty róg Gospodarzowi, powołując go do misji
politycznej. łoty róg to symbol walki narodowowyzwoleńczej, on bowiem miał
dać sygnał wzywający do powstania, gdy przyjdzie na to właściwy czas. Ale
Gospodarz zapomina o odwiedzinach tajemniczego gościa i oddaje róg Jaśkowi,
lekceważąc w ten sposób zadanie, jakie miał wypełnić. Jednocześnie
Wernyhora gubi złotą podkowę, a w powszechnej świadomości podkowa jest
znakiem szczęścia i jej strata źle wróży powodzeniu sprawy narodowej.
Podkowę jednak znajduje Gospodyni i chowa ją na "zaś". Ten gest można
odczytać w sposób niejednoznaczny - albo jako znak chwiejności chłopskiej,
pazerności, albo jako zapowiedź szczęśliwego finału sprawy narodowej, który
nadejdzie we właściwym czasie.
Indywidualizacja języka, autoprezentacja, czyli za pomocą języka można

poznać, kim jestem, stylizacja, gwara, dialektyzacja
Wyspiański w „Weselu” indywidualizuje język bohaterów, czyli wprowadza

stylizację środowiskową, co polega na tym, że przedstawiciele poszczególnych
grup społecznych mówią językiem charakterystycznym dla swojej warstwy -
chłopi w Weselu mówią gwarą , a inteligencja językiem literackim. Dialektyzacja
w tym utworze związana jest z mazurzeniem. Taki językiem mówi Jaśko, czy
Panna Młoda. Chłopi zatem z dzieła Wyspiańskiego używają języka typowego
dla podkrakowskiej wsi, bowiem wiadomo, że akcja „Wesela” dzieje się w
Bronowicach.
Style wypowiedzi
Pisarze, stosując w jednym dziele różne style wypowiedzi sprawiają, że ich

utwór staje się bardziej autentyczny, łatwiej jest wówczas odbiorcy wczuć się w
przedstawianą sytuację. Tego rodzaju zabieg stwarza także odpowiedni nastrój,
klimat w dziele. Dobry pisarz wie, że aby stworzyć przekonującego bohatera,
Strona 37
trzeba zadbać zarówno o cechy jego wyglądu, charakteru, osobowości, ale

także o język, jakim będzie się posługiwał.
Przedstawiając reprezentantów inteligencji i chłopów autor wprowadza

równocześnie charakterystyczny dla tych grup sposób wyrażania się. Goście z
Krakowa posługują się językiem bardziej wyszukanym, zaś mieszkańcy Bronowic
mówiąc gwarą. Jest to raczej stylizacja na miarę podkrakowskiej wsi z
charakterystyczna skłonnością do mazurzenia. Chociaż zdarzają się w niej
pewne niekonsekwencje, spełnia ona jednak swoją funkcję – sygnalizuje
pochodzenie postaci i jest oznaką ludowości.
Wypowiedzi bohaterów są dodatkowo zróżnicowane, zależnie od wieku,

zawodu, funkcji społecznej czy rodzinnej itp. Pod tym względem mniejsze
różnice występują pomiędzy kwestiami reprezentantów wsi. Przybysze z
Krakowa stanowią grupę językową mniej jednolitą. Radczyni hołduje stylowi
miejskiemu. Pan młody – inteligent z Krakowa – sięga niekiedy po słownictwo
gwarowe. Upoetyzowanym, zmetaforyzowanym językiem posługuje się Rachel
– wykształcona córka karczmarza, zaś Poeta, krytycznie nastawiony do
literatury pięknej, formułuje myśli raczej w języku potocznym.
Charakterystyczne formy fleksyjne i słownikowe przyporządkował autor
Żydowi.
Każda z postaci „Wesela” została wyposażona w język odpowiedni dla jej

statusu społecznego.
Wyrażanie emocji , uczuć, eksresywizmy w utworach literackich
Emocje człowiek wyraża słowami lub gestami. Jednak poezja i cała literatura
ogranicza się tylko do słów. Aby podkreślić jakieś uczucia pisarze najczęściej
stosują środki stylistyczne, takie jak epitety, porównania, wyszukane metafory,
czy zaskakujące oksymorony. Emocje związane są z funkcją ekspresywną języka.
Zdarza się, że pisarze używają w swoich tekstach modnych ekspresywizmów:
takich jak: czadowy, czaderski, klawy, odlotowy, odjazdowy, totalny,
wypasiony. Ma to na celu stworzenie p. mowy potocznej, młodzieżowej. Słowa
Strona 38
nie tylko nazywają osoby, rzeczy, czynności, ale także uzewnętrzniają nasz
stosunek emocjonalny.
Teza
Autorzy używają słownictwa emocjonalnego, aby podkreślić sytuację bohatera,
ocenić go, dokonać jego wartościowania.
Przykładem są emocje w wypowiedziach bohaterów „Wesela”. Mówić to samo,

co wyżej….. Przedstawiając reprezentantów inteligencji i chłopów autor
wprowadza równocześnie charakterystyczny dla tych grup sposób wyrażania
się……. Dodać, że jezek bohaterów świadczy o ich emocjach, uczuciach.
Kompetencja komunikacyjna, akty mowy, wszystko, co będzie o komunikacji,

bariery w komunikacji, świadomość komunikacyjna, kod językowy,
nieporozumienia językowe, Czy do komunikacji wystarcza tylko poprawność
gramatyczna?
warunki skutecznej wypowiedzi – mówić o języku z „Wesela” .
Bohaterowie tam używają różnych języków, bo sa z różnych środowisk, jedni

mogą się dogadać, inni nie. Wyspiański pokazał, że te środowiska zupełnie nie
przystają do siebie i nie rozumieją się wzajemnie. Posługują się swoim kodem,
czyli językiem gwarą. Młodzież także posługuje się swoim kodem – slangiem
młodzieżowym. Używanie kodów języków przez ludzi pozwala na skuteczną
komunikację, świadczy o ich przynależności grupowej, pozwala na odkrycie
swojej tożsamości i odrębności.
Tabu językowe
W pierwotnych społecznościach istniało przekonanie, że niektóre słowa mają

magiczną moc. Wierzono, że wymawianie ich powoduje przywołanie ludzi,
zwierząt, rzeczy, zjawisk. Pewne wyrazy były objęte zakazem stosowania,
ponieważ ich wypowiadanie groziło śmiercią, chorobą czy innym nieszczęściem,
mogło przywołać też groźne zwierzęta, złego człowieka, upiora itp. Ludzie
zawsze wierzyli w moc słowa, mieli zaufanie do dobrego, a bali się złego.
Pozostałości wiary w magię słowa można odnaleźć również w polszczyźnie.
Reliktami dawnego tabu są powiedzenia wskazujące na to, że wymówieniem
Strona 39
czegoś można spowodować powodzenie, sukces: Powiedzieć (wymówić)w

dobrą godzinę lub przeciwnie niepowodzenie, nieszczęście: Powiedzieć
(wymówić) w złą godzinę, Nie wywołuj wilka z lasu.
W Weselu jest wiele takich powiedzeń, słów, które mają moc: „Chłop potęgą
jest i basta” albo „Miałeś chamie złoty róg”
Rola retoryki
Retoryka to teoretyczna i praktyczna nauka sprawnego mówienia. Przykładem

bohatera z „Wesela”, który posługuje się językiem literackim, zna prawidła
wymowy, retoryki jest Rachela. Już od początku sprawia wrażenie kobiety,
której życie kręci się wokół sztuki. W bardzo poetycki sposób porównuje chatę
bronowicką do arki przymierza, jest wrażliwa na światła, dźwięki, kolory.
Okazuje się, że Rachela jest bardzo wyemancypowana, wprost mówi o wolnej
miłości, związku bez zobowiązań, nie pragnie założenia rodziny, marzy o
szczęściu, które kojarzy z niezależnością.
Język potoczny - Poeta, krytycznie nastawiony do literatury pięknej, formułuje

myśli raczej w języku potocznym.
Przykłady naruszenia etykiety językowej, czyli używanie wyrazów

obraźliwych, wręcz wulgaryzmów , kolokwializmów
Pan Młody niby inteligent a chwali się, że nie nosi żadnej bielizny pod
chłopskimi portkami.
Funkcje tekstów: funkcja perswazyjna.
Jeśli w tezie zaznaczymy, że sztuka powinna przede wszystkim pełnić funkcję

perswazyjną, a artyści są zobowiązani do zabierania głosu w ważnych dla
narodu sprawach, najlepszym argumentem będzie Wesele Stanisława
Wyspiańskiego. W tym dramacie symbolicznym jednym bohaterów jest
Dziennikarz, któremu jawi się Stańczyk. Stańczyk odzwierciedla wyrzuty
sumienia mężczyzny wobec państwa, demaskuje jego słabość, pokazuje, że jako
inteligent powinien przewodzić narodowi. Zarzuca mu bezczynność i wręcza
kaduceusz.
Parodia
Strona 40
Witkacy w trzecim akcie nawiązuje do jednego z najpopularniejszych symboli w

literaturze polskiej a mianowicie do Chochoła z „Wesela” Wyspiańskiego. Cały
akt jest niejako parodią „Wesela”. Witkacy demaskuje symbole Wyspiańskiego,
okazują się one śmieszne i anachroniczne. Chłopi nie są już klasą, z którą należy
się liczyć. Nie ślub, jak to było u Wyspiańskiego, lecz gwałt połączy wszystkie
klasy. Kiedy z chochoła opada słomiana powłoka, okazuje się, że jest on
zwykłym modnym Bubkiem. Witkacy wyśmiewa i kompromituje tradycyjne
mity i symbole kultury polskiej.
TE DWIE OSTANIE LEKTURY, SĄ TYLKO FRAGMENTY, ZATEM JE PRZECZYTAJ

ALE UCZ SIĘ PRZEDE WSZYSTKIM WCZEŚNIEJSZYCH.
BRUNO SCHULTZ – SKLEPY CYNAMONOWE
MOTYW SKLEPU
Sklep — jest nie tylko miejscem pracy ojca, to również centrum egzystencji,
pewien osobliwy świat kupca, który jawi się jako kreator, artysta, uduchowiony
mistyk. Sklepy „cynamonowe", których poszukiwał narrator, stanowiły teren
niezwykły, były symbolem dostatku, nasycenia, spełnienia nie tylko w wymiarze
materialnym.
MOTYW DOMU
Dom — to przystań bohatera, punkt odniesień większości wydarzeń, miejsce

wtajemniczeń oraz inicjacji (duchowej, erotycznej, artystycznej). Może symbo-
lizować człowieka. Układ pięter ma odpowiedniki w poszczególnych
elementach ciała ludzkiego, i tak np. strych, na którym przebywa ojciec to
symbol umysłu ludzkiego, niższe piętra to odwołanie do instynktów, fizjologii
rządzącej naturą ludzką.
Strona 41
MOTYW PTAKÓW
Ptaki — są uosobieniem (upostaciowaniem) poezji, siły twórczej, duchowości,
przeciwieństwem materializmu, przebywają zawsze w otoczeniu ojca, ponieważ
wyrażają jego pragnienia o wzniesieniu się ponad ziemię, ponad przeciętność i
ograniczenia
MOTYW LABIRYNTU
Labirynt — oznacza zagubienie, błądzenie, poszukiwanie właściwego celu.

Bohater bardzo często przemierza różne labirynty (ulic, domu, szkolnych
korytarzy, zaułków sklepu). To przestrzeń z jednej strony zamknięta, a z
drugiej stwarzająca nowe możliwości. Motyw labiryntu jest dość popularny w
literaturze, zwłaszcza w mitologii, która była dla autora punktem odniesienia.
Labirynt może odnosić się do skomplikowanej natury ludzkiej, do umysłu
człowieka lub jego ciała.
MOTYW NOCY
Noc — to częsta sceneria prozy Schulza, związana z tajemnicą,

niedookreśleniem, snem. Noc wyzwala w bohaterach autentyczne emocje,
budzi pragnienia, pozwala na przekraczanie granic. To, co niemożliwe na
jawie, nabiera realnych kształtów w nocy.
MOTYW KSIĘGI
Księga — przedmiot rytualny, odgrywający znaczącą rolę w życiu bohatera. Raz

jawi się jako Biblia, innym razem jest to kalendarz czy album ze znaczkami.
Strona 42
Księga pełni rolę przewodnika, wtajemnicza w różne aspekty życia, nadaje

sens rzeczywistości, przechowuje to, co najważniejsze, najbardziej
wartościowe.
MOTYW KOBIETY
Kobieta (służąca Adela, matka) — sytuuje się na przeciwległym biegunie niż

ojciec. Jest uosobieniem cielesności, dominującego erotyzmu, któremu ojciec
ulega i podporządkowuje się. Kobiety nie rozumieją potrzeb duchowych ojca,
trywializują je. Terenem ich działań jest materia, dlatego Schulz ukazuje
kobiety jako szwaczki, służące, kucharki.
MOTYW DZIECKA
Mit dzieciństwa jest dla autora niezwykle inspirujący. Pisarz nadał mu kształt
literacki, pokazał relacje między światem dorosłych a dziecka, odtworzył
recepcji;
(odbiór) rzeczywistości przez jednostkę, która nie wyzwoliła się ze świata
fantazji i marzeń i na tych fundamentach buduje własną filozofię. Dzieciństwo
bohatera--narratora jest dla niego lekiem na niedoskonałość rzeczywistości.
Bohaterowie są zagubieni w świecie materialnym i na stałe upostaciowanym,
widać to szczególnie w kreacji ojca, który dusi się w swym zewnętrznym,
cielesnym kostiumie, dlatego ucieka w świat ptasich eksperymentów.
MOTYW SNU, ONIRYZMU

Akcja powieści toczy się w prowincjonalnym miasteczku bez nazwy, w
onirycznej atmosferze żydowskiej rodziny, w której wychował się autor.
Opowiadanie jest wspomnieniem z dzieciństwa. Chłopiec ożywia obraz ojca
„zaprzedanego już tamtej stronie”. Bohater- dziecko- obserwuje świat ojca i
próbuje się w nim odnaleźć. Jego marzeniem są zakazane rejony sklepów
cynamonowych. Podczas nocnej wędrówki po miasteczku pragnie odnaleźć
owe zaczarowane sklepy. Narrator spostrzega świat w sposób subiektywny, z
własnej perspektywy. Przypomina on wizję senną, czy też świat odrealniony.
Dziecko próbuje przez cały czas odnaleźć swoje miejsce w świecie, zgłębić
Strona 43
sekrety rodzinne i tajemnice śmierci. Rzeczywistość jest przez niego traktowana

jako obszar swoistej gry. W obrazowaniu autor odwołuje się do poetyki
sennego marzenia
MOTYW CZASU, PRZEMIJANIA

Kategoria czasu: nie można dokładnie określić czasu wydarzeń w utworze.
Wiadomo, że rozgrywały się one w latach, gdy narrator był dzieckiem. Czas
historyczny jest kategorią drugorzędną wobec czasu mitycznego, który
wyznaczają pory roku, dni i ludzkie życie, np. w Sierpniu - lato, popołudnie; w
Sklepach cynamonowych - zima, wieczór. Pory roku wyzwalają określone
zachowania i emocje, a ich cykliczność towarzyszy procesowi dorastania,
starzenia się i śmierci bohaterów, np. zima - niepokój, smutek, samotność,
wyizolowanie się bohatera-ojca, starość. Czas w utworze ma wymiar
subiektywny, jest wytworem wyobraźni twórcy, który jest daleki od
tradycyjnego pojmowania tej kategorii.
MOTYW OJCA
Postacią centralną opowiadań jest ojciec Schulza - Jakub Schulz. Ojciec w życiu
pisarza odgrywał ważną rolę, w latach jego dzieciństwa był już starszym
człowiekiem. W opowiadaniach jest nie tylko kupcem, ale i twórcą doktryn
filozoficznych, człowiekiem pochłoniętym rozważaniami metafizycznymi.
Opisywany przez autora Jakub jest symbolem ojca w ogóle. Przeszłość ojca
należy do odchodzącego świata miasteczek galicyjskich końca cesarstwa. Syn
Józef jest zafascynowany postacią ojca, dla niego jest on czarodziejem, artystą
oraz magiem. Jakub jest postacią złożoną, z jednej strony chce przynależeć do
grona istot uduchowionych, z drugiej pociąga go niski świat materii. I dlatego
swoje wykłady prowadzi dla prostych dziewczyn. Ojciec z upływem czasu coraz
bardziej odrywa się od rzeczywistości, pogarsza się jego stan zdrowia, zamyka
się w swoim świecie
Strona 44
MOTYW PRZEMIANY
Jakub czasami przypomina groteskowego proroka. Jego pragnieniem jest

stworzenie własnego świata. I tak w "Ptakach" będzie to świat ptaków - gdy go
zabraknie, opuści swój pokój "jako człowiek złamany, król -banita, który stracił
tron i królowanie". W następnych opowiadaniach ojciec ulega kolejnym
metamorfozom, a kiedy go zabraknie, kojarzy się synowi z kondorem, a matce z
przyziemnym karakonem.
MOTYW WĘDRÓWKI
Główny bohater opowiadań "Sklepy cynamonowe" i "Ulica Krokodyli" odbywa

wędrówkę po krainie swojej wyobraźni. Rzeczywistość jest tajemnicza, a nawet
groźna, zaskakująca, można się w niej zagubić. Bohater, wędrując do domu po
portfel ojca, przeżywa cały ciąg przygód dziejących się na ulicy Krokodyli albo w
jego głowie.
FERDYDURKE – WITOLD GOMBROWICZ
MOTYW BUNTU
Józio Kowalski to mężczyzna trzydziestoletni, pisarz, autor „Pamiętnika z okresu
dojrzewania". Jest on narratorem powieści i może być utożsamiany z autorem.
Cechuje go nieokreśloność, nie reprezentuje żadnego konkretnego typu, lecz
jest nosicielem stanów psychicznych. Stale stwarzany przez innych, jawi się jako
nieautentyczny: najpierw zostaje zmuszony do przyjęcia formy ucznia, później
formy tradycjonalisty usiłującego oprzeć się formie nowoczesności w domu
Strona 45
Młodziaków, a na koniec formy ziemianina, z którą zmaga się wraz z Miętusem,

popadając w kolejną formę zakochanego porywacza. Józio, podobnie jak
większość bohaterów Gombrowicza, jest buntownikiem wobec tego, co
tradycyjne, schematyczne. To jedyna postać w powieści, która jest świadoma
niszczącego działania form. Świadomość ta jest źródłem buntu i przyczyną
działań mających na celu podważenie określonych schematów.
MOTYW FORMY
Formy środowiskowe: forma oznacza w utworze pewien schemat,
uproszczenie, stereotyp. Celem formy jest zniszczenie indywidualności jednost-
ki i sprowadzenie jej do tego. co typowe. Bohater, próbując wyzwolić się spod
działania ednej formy, popada w drugą. Kolejna forma wyzwala od poprzedniej,
ale niemożliwe jest całkowite uwolnię nie się od niej, gdyż tylko forma
umożliwia kontakt z ludźmi. Pojęcie Formy: autor, ukazując bohatera w trzech
środowiskach, podjął zagadnienie zniewalającego działania Formy, rozumianej
jako konwenans, schemat, stereotyp. Ukazaniu siły Formy służą obecne w
powieści słowa-klucze. Forma rodzi się z kontaktów człowieka z innym
człowiekiem oraz człowieka ze środowiskiem, jest stwarzana przez jednych i
narzucana innym. Forma jest czynnikiem wszechogarniającym, zniewalającym i
warunkującym zachowania ludzi. Wszyscy jej podlegają. Każdy człowiek,
pozostając pod wpływem Formy, traci własną autentyczność.
MOTYW SZKOŁY
Szkoła: stanowi określone środowisko, jest symbolem kultury. Trzydziestoletni

bohater zostaje przyprowadzony do szkoły przez profesora Pimkę. Traktowanie
dorosłego mężczyzny jak ucznia to narzucanie mu określonej formy. W
ukazanej w powieści szkole wyraźna jest opozycja nauczyciele - uczniowie.
Grono pedagogiczne to grupa specjalnie dobranych ludzi, wyjątkowo
niesympatycznych, pozbawionych energii i inwencji. Ich celem jest
przekazywanie skostniałych twierdzeń i poglądów, które uczniowie mają sobie
przyswoić. Nauczyciele to zgoła nieszkodliwe niedołęgi, nauczają tylko tego, co
Strona 46
w programach, nie, nie postoi w nich myśl własna. Taką sytuację potwierdza
lekcja języka polskiego, której celem było wpojenie uczniom, że Słowacki wiel-
kim poetą był. Wykład nauczyciela, zwanego Bladaczką, miał być powtórzony
przez uczniów, niestety, tok lekcji został zakłócony przez Gałkiewicza, który nie
zgadzał się z narzuconym mu zdaniem: Nie mogę zrozumieć, jak zachwyca, jeśli
nie zachwyca! Uczniowie, zmagając się z formą narzuconą przez szkołę, sami
przyjmują określone pozy i próbują nakłonić do ich przyjęcia inne osoby. Taką
postawę ukazuje pojedynek na miny Syfona z Miętusem: Syfon symbolizuje
niewinność. Specjalistą od „upupiania" w szkole jest profesor Pimko, który za
wszelką cenę próbuje utrzymać uczniów w stanie dziecinności, niewinności i nie
dopuścić do ich rozwoju. Jest on wzorem dla innych nauczycieli.
MOTYW RODZINY
Młodziakowie z „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza wciąż walczą z

tradycyjnym konwenansem, pełnią rolę światowych rodziców, którzy
wychowują swe dziecko w sposób niekonwencjonalny, pozwalają córce na
wszystko, nie wnosząc przy tym w jej życie żadnych pozytywnych postaw.
Wręcz namawiają oni Zutę, by romansowała z kim popadnie, a nawet, aby
miała nieślubne dziecko. Przecież to takie modne i na czasie. Niestety owa
forma zostaje skompromitowana przez same głowy rodziny. Podczas obiadu
matka zapytuje córkę, kim jest chłopiec, który odprowadził ją do domu.
Odpowiedź Zuty (,,Nie wiem”) zaskakuje rodziców, którzy w tym momencie
zrzucają z twarzy maskę, pokazując swoją niepostępowość. Rodzina
Młodziaków żyła w obłudzie, ukrywając swoje prawdziwe oblicze nie tylko
przed światem ale też przed samymi sobą. Pragnęli przypominać amerykański
styl życia, jednak nawet to im się nie udało.
MOTYW DWORKU
Główny bohater utworu Józio ucieka na wieś do dworku państwa Hurleckich –

Bolimowa. Sam dworek jest synonimem konserwatyzmu ziemiańskiego, starej
tradycji, przejawiającej się przede wszystkim w przerysowanych zachowaniach.
Wszystko jest z góry zaplanowane, sztuczne i przejaskrawione. Mieszkańcy
Strona 47
Bolimowa, próbując zachować pewne tradycje, zamykają się w schematy, które

tak naprawdę przynoszą więcej szkody, niż pożytku. Po pierwsze ich postawy są
nieprawdziwe. Ci ludzie są stworzeni do pustego, próżniaczego i nudnego życia.
Po drugie: zapominają oni o innych bardzo ważnych cechach. Dawne rody
charakteryzował między innymi patriotyzm, którego w Bolimowie w ogóle nie
ma! W domu utrzymuje się pozory zamożności, dostatku, chociaż nie ma
pieniędzy nawet na pensje dla pracujących tu ludzi. Sam Konstanty Hurlecki jest
odrażającą postacią ziemianina: hulaka żarłokiem i nierobem. Obraz dworku w
Ferdydurke, wraz z zasadami, jakie w nim panują i zachowaniami jego
mieszkańców, wywołuje bunt Józia, który pragnie się wyrwać z narzuconych
form, oderwać od sztuczności. Główny bohater przybył tu przecież ze swoim
przyjacielem, aby szukać naturalności, zapomnieć o schematach. Tymczasem
nawet na wsi jest to niemożliwe. Porządek tego karykaturalnego dworu rujnuje
miętus, który brata się z parobkiem, burzy przez to stosunki pańsko-chłopskie.
Wiejski zaścianek jest parodią sielskiego wizerunku Soplicowa.Dworek
Hurleckich w Bolimowie: stanowi przykład anachronicznego, sformalizowanego
świata ziemiaństwa. Świat ten jest ostoją szlachetczyzny oraz konserwatyzmu i
opiera się na opozycji pań-stwo-chamstwo (lud): Formą jest tu gościnność i
sposób myślenia oraz zachowania zarówno domowników, jak i służby.
Podważenie obowiązujących form i schematów dokonane przez Miętusa
powoduje zapaść społecznego systemu, wprowadza chaos, w którym postacie
nie potrafią się odnaleźć; ani państwo, ani służba nie rozumieją działań
Miętusa. Słowo-klucz występujące w tej części powieści to „parobek"; oznacza
ono naturalność, prostotę.
MOTYW MASKI
Maska jako walka z formą, stereotypami i gębą ukazana w groteskowej

powieści Witolda Gombrowicza „Ferdydurke”. Dla Gombrowicza sposób walki z
formą, stereotypami, gębą. Istniejemy w jakiejś formie, funkcjonujemy jako
„ktoś". Kłopotem Józia, trzydziestoletniego bohatera powieści, jest fakt, że
Strona 48
wcale nie chce przyjąć on formy, nie daje jej sobie narzucić. Kiedy to się staje,
stara się za wszelką cenę walczyć z nią. Powieść wypełniają jego usilne wysiłki,
by uwolnić się z kolejnych form, w które zostaje wtłoczony: ucznia, adoratora
nowoczesnej pensjonarki, ziemianina, zakochanego. Józio pomimo swojego
wieku czuje się niedojrzały. W wejściu w dorosłość pomaga mu profesor Pimko,
za pomocą „upupiania”. Maski są widoczne w różnych środowiskach: szkoła,
nowoczesny dom Młodziaków, czy dworek Hurleckich. Jednak w żaden sposób
nie udaje mu się uciec przed formą.
MOTYW DOJRZEWANIA
Główny bohater- 30-letni pisarz Józio Kowalski pomimo swojego wieku czuje się
niedojrzały. W wejściu w dorosłość pomaga mu profesor Pimko, za pomocą
„upupiania”. Siłą wciąga go w groteskowy świat szkoły. To pierwsza formą
przed którą bohater chce uciec, jednak to mu się nie udaje bo wpada w kolejne
formy, jak nowoczesny dom Młodziaków, czy dworek ziemiański. Podany
fragment ukazuje moment, kiedy Józio opuszcza nowoczesny dom Mlodziaków,
czy raczej ucieka przed rodzina Młodziaków i panującą tam atmosferą. Jednak
nie ucieknie daleko, bo za chwile wpadnie w kojne środowisko, czyli trafi do
dworku w Bolimowie, gdzie znowu będzie „upupiany” i wpadnie w pewną
formę i schematy.
Dojrzałość i wchodzenie w życie jest więc u Gombrowicza ukazane jako
ucieczka, ciągła walka ze stereotypami, gębą, pupą, formą. Taki bowiem widzi
współczesny świat sam autor powieści. Dzięki ukazaniu motywu dojrzewania,
wchodzenia w dorosłość autor ukazał mechanizmy rządzące relacjami
międzyludzkimi.
MOTYW POJEDYNKU
Pojedynek miedzy Syfonem i Miętusem oparty jest na kontraście. Każdej
minie pierwszego przeciwstawiana jest kontrmina drugiego. Owe dziwne
grymasy to postawy życiowe, która prezentują. Na początek zostają ustalone
zasady pojedynku.
Strona 49
Jak pierwszy pojawia się Syfon. Podnosi głowę, patrzy w górę, przewraca
oczami. Po jego spojrzeniu widzimy, ze prezentuje postawę religijną. Miętus
przedrzeźnia kolegę. Również przewraca oczyma, jednak jego zachwyt jest
cielęcy. Punktem kulminacyjnym jego miny jest połkniecie muchy. Kolejna mina
Syfona to płacz. Łzy są świadectwem duchowego wzruszenia. Miętus również
wybucha płaczem i szlocha tak długo, dopóki nie pojawia się kapka z nosa.
Miętus musiał przegrać, gdyż w przeciwieństwie do Syfona, który robił wszystko
dla idei, on robił wszystko dla siebie. Syfon nigdy nie przegra, bo za nim stoi
forma a ona jest nie do pokonania, nie można jej ignorować.
Pojedynek symbolizuje jedno, walka z formą jest bezużyteczna, chociaż nie

wiadomo, jak bardzo byśmy się starali to z nią nigdy nie wygramy.

Motywy Literackie W Lekturach Z Gwiazdk PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Motywy Literackie W Lekturach Z Gwiazdk PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Motywy literackie w lekturach z gwiazdką

MOTYW MODLITWY, PROŚBY

DZIADY CZ. III – ADAM MICKIEWICZ

MOTYW CIERPIENIA, MĘCZEŃSTWA, MARTYROLOGII

MOTYW PRZEMIANY WEWNĘTRZNEJ

MOTYW PROMETEIZMU, POŚWIĘCENIA

Prometeizm w utworze tworzono od imienia postaci mitologicznej -

MOTYW SPOLECZEŃSTWA POLSKIEGO

Sny i widzenia w utworze są przejawem życia wewnętrznego bohaterów oraz

MOTYW POETY, ARTYSTY, POEZJI

MOTYW BOHATERA ROMANTYCZNEGO

PAN TADEUSZ - ADAM MICKIEWICZ

MOTYW PRZEMIANY, METAMORFOZY

Głównym bohaterem epopei jest Jacek Soplica. Za młodu hulaka i warchoł, po

Nie jest on wyidealizowany, ale przedstawiony w sposób realistyczny.

Występujący w poemacie zamek - starożytne dziedzictwo rodziny Horeszków.

Soplica przywdziewa strój mnicha po zabójstwie Stolnika. Od tego momentu

Pisarz szczególny nacisk położył na zjawiska przyrody oraz roślinność litewską.

• Oddał cześć swej „małej ojczyźnie", rozpoczynając epopeje inwokacją

• Nostalgia za „krajem lat dziecinnych" powoduje, że poeta drobiazgowo

Dworek w utworze jest typowym domem szlacheckim, w którym mieści się

Polonez w epopei Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz”. Jego dostojność i

W „Panu Tadeuszu" opisane są trzy wielkie koncerty: koncert Wojskiego na

Głównym bohaterem epopei jest Jacek Soplica —Ksiądz Robak. Za młodu

Taką wyidealizowaną krainą szczęśliwości, spokoju i ładu jest Soplicowo. To

Rodzinę Sopliców łączą silne więzi, oparte na szczerym oddaniu i zaufaniu.

MOTYW TRADYCJI, OBRZEDÓW, FOLKLORU, LUDOWOŚCI

Poeta drobiazgowo przedstawia obyczaje staropolskiej szlachty: uczty, spacery,

Obyczaje szlacheckie codzienne:

- zamieszkiwanie okazałych dworków i dworów;

- utrzymywanie licznej służby, jednakowo ubranej;

- ugaszczanie szlachty jadącej na sejmiki

- wznoszenie toastów i wiwatów za zdrowie: króla Jegomości, szlachty,

- przestrzeganie zasad grzeczności w życiu towarzyskim;

- odmawianie pacierza przed posiłkiem

- wzywanie domowników i gości na obiad dzwonieniem

- noszenie strojów typowo szlacheckich i wąsów

Obyczaje szlacheckie świąteczne:

- urządzanie imienin, przyjmowanie znaczniejszych gości, bale, balety,

- noszenie biżuterii przez mężczyzn

- ozdobne ubieranie koni

- przebieranie się w strój ludowy z okazji ważniejszych uroczystości

- przyjmowanie poczęstunkiem włościan na dziedzińcu, tańczenie

- obowiązek rozmowy przy stole

- odbywanie przechadzek w ustalonym porządku

- grzybobranie, polowanie, gra na rogu na zakończenie polowania

- rozwiązywanie sporów przez pojedynki

MOTYW BOHATERA DRUGOPLANOWEGO

Jego liczne przydomki - "imioniska" - Kurek na kościele, Zabok, Królik

„Nauka o grzeczności” – wykład Sędziego . Strażnikiem etykiety w tym także

MOTYW OJCZYZNY, PATRIOTYZMU

Soplicowo urasta w dziele do rangi małej ojczyzny, miejsca, które pozostaje

MOTYW KONFLIKTU, SPORU, SPRZECZKI

PAN TADEUSZ - motywy z działu nauka o języku – głównie

• Kultura słowa, etyka języka, etykieta językowa, formy grzecznościowe;

Strażnikiem etykiety w tym także etykiety językowej jest gospodarz Soplicowa

• Funkcje wypowiedzi językowych – impresywna, perswazyjna, poetycka,

Funkcja poetycka, artystyczna - której celem jest zwrócenie uwagi odbiorcy na

Funkcja ekspresywna – polega na wyrażaniu, poprzez wypowiedź, emocji i

Funkcja impresywna – polega na wpływaniu na odbiorcę, nakłonieniu go do

Z krytyką mamy do czynienia w epopei Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz”.

• Retoryka, cechy przemówienia, erystyka ( sztuka rozwiązywania

• • Oddziaływanie mówcy na odbiorcę;