dr Katarzyna Pawełek

Zakład Resocjalizacji WSE UAM

Dyżury: środa godz. 10-12 I poł. sem. zimowego – uprzejmie proszę o wcześniejsze
ustalenie, drogą elektroniczną, godziny rozmowy/spotkania
Email: katarzyna_pawelek@wp.pl (czas oczekiwania na odpowiedź: do 14 dni roboczych)

Współczesne systemy resocjalizacji

II rok I˚ pedagogiki resocjalizacyjnej
(studia stacjonarne)

CELE ZAJĘĆ
 Syntetyczne przedstawienie rozwoju opieki nad osobami nieprzystosowanymi
społecznie, dorobku resocjalizacji, systemowego ujęcia oraz wyzwań stojących przed
resocjalizacją
 Omówienie podstawowych zagadnień tyczących się praw człowieka oraz wybranych
międzynarodowych standardów ochrony praw więźnia oraz nieletnich przestępców
 Przeprowadzenie analizy porównawczej systemu organów i zasad odpowiedzialności
nieletnich w wybranych krajach oraz zasad postępowania z osobami pozbawionymi
wolności

WYKŁADY (15h)

I. Wprowadzenie w problematykę zajęć – zapoznanie z

programem i warunkami zaliczenia przedmiotu

II. Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość resocjalizacji

1. Od zemsty i odwetu do form zapobiegawczych oraz praw człowieka, czyli o rozwoju
opieki nad osobami nieprzystosowanymi społecznie
2. Szkic dorobku pedagogiki resocjalizacyjnej
3. Systemy resocjalizacji
4. Wyzwania resocjalizacji – jak skutecznie oddziaływać?
Literatura
 W. Ambrozik (2013), Wielotorowość systemu resocjalizacji jako źródło jego kryzysu,
„Resocjalizacja Polska”, nr 4,
http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Resocjalizacja_Polska_(Polish_Journal_of_Socia
l_Rehabilitation)/Resocjalizacja_Polska_(Polish_Journal_of_Social_Rehabilitation)-
r2013-t4/Resocjalizacja_Polska_(Polish_Journal_of_Social_Rehabilitation)-r2013-t4-
s13-24/Resocjalizacja_Polska_(Polish_Journal_of_Social_Rehabilitation)-r2013-t4-
s13-24.pdf
 J. Sztuka (2018), Perspektywa efektywności resocjalizacji, „SPI” Vol. 21, no. 1,
http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-3adfe08c-cf12-443a-
b5d3-dc9d510d10d9/c/4-Sztuka.pdf

Literatura dodatkowa

1
  E. J. Dukaczewski (2007) Historia rozwoju praktyki resocjalizacyjnej w Polsce i na
świecie, w: B. Urban i J.M. Stanik (red.) Resocjalizacja Tom I, PWN, Warszawa,
rozdz. 1 pkt. 1.2
 M. Kalinowski (2005) Resocjalizacja nieletnich w państwach europejskich i
pozaeuropejskich, APS, Warszawa, rozdz. Geneza i rozwój instytucji
resocjalizacyjnych dla osób nieprzystosowanych społecznie (s. 19-44)

WSKAZÓWKI DO LITERATURY (wybrane pozycje)

- Pierwsze sądy i zakłady, kuratorzy sądowi, pozainstytucjonalne metody wychowawcze
(przykłady), postępowa myśl penitencjarna, pierwsze systemy penitencjarne, okresy w
rozwoju opieki nad osobami nieprzystosowanymi społecznie – M. Kalinowski
- Motywy organizowania odrębnych zakładów dla nieletnich; charakterystyka systemów
opieki nad dzieckiem przestępczym; osada w Studzieńcu- zasady organizacyjne; system
progresywny; zasłużeni dla rozwoju opieki instytucjonalnej nad nieletnimi – E.Dukaczewski

III. Prawa człowieka i ich wpływ na postępowanie z nieletnimi i

dorosłymi sprawcami przestępstw

1. Krótki rys historyczny międzynarodowych gwarancji praw i wolności człowieka

2. Czym są prawa człowieka i kogo dotyczą? Podział praw człowieka. Podstawowe
pojęcia: godność, równość, wolność, granice władzy
3. Podstawowe międzynarodowe dokumenty (ONZ i RE) o prawach człowieka
4. Międzynarodowe i krajowe instytucje ochrony praw człowieka
5. Prawa człowieka a resocjalizacja:
a) Prawa więźnia w świetle dokumentów krajowych i międzynarodowych
 Kilka słów o filozofii karania
 Prawa człowieka a kara śmierci
 Współczesne tortury – prawda czy mit?
b) Postępowanie z nieletnimi sprawcami przestępstw w świetle regulacji międzynarodowych
 Nieletni i jego prawa:
 Konwencja Praw Dziecka
 Wskazania Narodów Zjednoczonych dot. Zapobiegania Przestępczości Nieletnich
(ONZ)
 Wzorcowe Reguły Minimum Narodów Zjednoczonych dot. Wymiaru
Sprawiedliwości Wobec Nieletnich (ONZ)
 Reguły Minimalne dotyczące Traktowania Nieletnich Pozbawionych Wolności
(Reguły JDL) – Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego 45/113 z dnia 14.12.1990 r.
Literatura
(1) M. Nowicki, Czym są prawa człowieka? https://www.google.pl/url?
sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwjttI2_
vNHWAhXEKFAKHR2uDX4QFggmMAA&url=http%3A%2F%2Fwww.hfhr.pl
%2Fwp-content%2Fuploads
%2F2016%2F02%2FMNowicki_001.pdf&usg=AOvVaw3KGftdK0anjQLTjKFPLDV
S
(2) W. Osiatyński, Wprowadzenie do praw człowieka, https://www.hfhr.pl/wp-
content/uploads/2016/02/WiktorOsiatynskiWprowadzenieDoPojeciaPrawCzlowieka.p
df
(3) Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej uchwalona dnia 2 kwietnia 1997r, rozdz. I, II,
III

2
 (4) Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności – Rada Europy 4
XI 1950r.
(5) Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych – Zgromadzenie Ogólne
Narodów Zjednoczonych 16 XII 1966r.

(6) Europejska Konwencja o Zapobieganiu Torturom oraz Nieludzkiemu lub

Poniżającemu Traktowaniu lub Karaniu (Strasburg 26 XI 1987) (Dz. U. z dnia 6 maja
1995r)
(7) Europejskie Reguły Więzienne (Rada Europy 1987)
(8) Reguły Minimum Postępowania z Więźniami (ONZ 1955)
(9) T. Szymanowski (2011) Międzynarodowe konwencje o postępowaniu wobec osób
skazanych, zwłaszcza osób pozbawionych wolności, „Przegląd Więziennictwa
Polskiego” nr 72-73
https://sw.gov.pl/assets/54/98/86/77148032e2d000e5b19adfbddbc1f757129ae060.pdf

(10) M. Wolny, K. Wiśniewska (2014) Międzynarodowe standardy postępowania w

sprawach nieletnich, w: Rzetelność postępowania w sprawach nieletnich, HFPCZ,
Warszawa, http://www.hfhr.pl/wp-
content/uploads/2014/06/rzetelnosc_postepowania_w_sprawach_nieletnich.pdf
(11) Konwencja o Prawach Dziecka (Dz. U. z 1991r Nr 16 poz. 71)
(12) Ustawa z dnia 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach
nieletnich (z późniejszymi nowelizacjami) (Upn)
(13) Wskazania Narodów Zjednoczonych dot. Zapobiegania Przestępczości
Nieletnich, Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego 45/ 112 (w) „Archiwum
Kryminologii” Tom XIX, 1993
(14) Wzorcowe Reguły Minimum Narodów Zjednoczonych dot. Wymiaru
Sprawiedliwości Wobec Nieletnich, Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego 40/ 33 (w) jw.

WSKAZÓWKI DO LITERATURY (wybrane pozycje)

- art. 1, art. 12-16, artykuły dot. nieletnich łamiących normy prawne, mechanizm
ochrony praw – Konwencja o Prawach Dziecka
- art. 1, 4, 5, 6, 7 – Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich (Upn)

IV. Europejskie i światowe tendencje w obszarze działalności

resocjalizacyjnej

1. Postępowanie z dorosłymi sprawcami przestępstw – przykłady rozwiązań

europejskich i pozaeuropejskich
2. Postępowanie z nieletnimi w Europie – perspektywa porównawcza

Literatura
(1) H.J. Albrecht (2011), Międzynarodowe tendencje w rozwoju prawa karnego nieletnich,
„Studia Iuridica Lublinensia”, nr 16,
http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Studia_Iuridica_Lublinensia/Studia_Iuridica_Lublinensi
a-r2011-t16/Studia_Iuridica_Lublinensia-r2011-t16-s11-33/Studia_Iuridica_Lublinensia-
r2011-t16-s11-33.pdf
(2) A. Barczykowska, S. Dzierzyńska-Breś (2015), Resocjalizacja nieletnich w Stanach
Zjednoczonych Ameryki, „Resocjalizacja Polska”, nr 9,
http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Resocjalizacja_Polska_(Polish_Journal_of_Social_Reha

3
bilitation)/Resocjalizacja_Polska_(Polish_Journal_of_Social_Rehabilitation)-r2015-
t9/Resocjalizacja_Polska_(Polish_Journal_of_Social_Rehabilitation)-r2015-t9-s27-
42/Resocjalizacja_Polska_(Polish_Journal_of_Social_Rehabilitation)-r2015-t9-s27-42.pdf

(4) A. Barczykowska (2013), System zakładów karnych i wykonywanie kary pozbawienia

wolności w Stanach Zjednoczonych Ameryki, „Przegląd Więziennictwa Polskiego”, nr 79,
https://sw.gov.pl/assets/45/92/43/95d0de20f9e5312207a491f3c0341f4cfe364ada.pdf
(5) Jaką rolę w Rosji odgrywa kultura więzienna (2017),
https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1697168,1,jaka-role-w-rosji-odgrywa-
kultura-wiezienna.read
(6) K. Miszewski (2016), Koniec zjawiska „mass imprisonment” w USA? (Nie)opłacalność
szerokiego stosowania kary więzienia, „Resocjalizacja Polska”, nr 11,
http://libcom.linuxpl.info/resocjalizacja/archiwum/wp-content/dokumenty/streszczenia/RP
%2011%20(2016)%2051-61.pdf
(7) K. Pierzchała (2017), Rosyjski system penitencjarny w ujęciu wybranych polskich i
rosyjskich opracowań, „Nowa Polityka Wschodnia”, nr 4 (15),
http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-a0617733-4277-46f2-b4f0-
e405bd79691f/c/npw2017404.pdf
(8) J. Rogoża (2013) Rosja za kratami: wpływ kultury więziennej na rosyjską kulturę
polityczną i społeczną, „Nowa Europa Wschodnia” nr 3-4
http://www.new.org.pl/download/732
(9). J. Strzelecki (2019), Rosja za kratkami. Specyfika rosyjskiego więziennictwa,
https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2019-02-07/rosja-za-kratkami-
specyfika-rosyjskiego-wieziennictwa

ĆWICZENIA (15 h)

I. Postępowanie z nieletnimi
1. Modele postępowania z nieletnimi
Literatura
(1) Stańdo-Kawecka, B. (2007). Prawo karne nieletnich. Od opieki do
odpowiedzialności. Kraków: Oficyna a Wolters Kluwer business, część I rozdz. I

2. Postępowanie z nieletnimi w świetle polskiego

ustawodawstwa
Literatura
(2) Ustawa z dnia 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach
nieletnich (z późniejszymi zmianami) – Upn
Literatura dodatkowa
(3) Jurgielewicz-Delegacz E. (2019), Ewolucja odpowiedzialności nieletnich na
przestrzeni lat, „Studia Prawnoustrojowe”, nr 44,
https://wpia.uwm.edu.pl/czasopisma/sites/default/files/uploads/Studia_Prawno_Ustrojowe/20
19/44/171-186.pdf

3. Postępowanie w sprawach nieletnich w aspekcie

porównawczym w wybranych krajach

1. Zasady postępowania z nieletnimi w świetle dokumentów międzynarodowych

4
 2. Zasady postępowania z nieletnimi w wybranych krajach w aspekcie
porównawczym:
a) zakres i treść pojęcia nieletni,
b) organy rozpatrujące sprawy nieletnich,
c) środki stosowane wobec nieletnich
d) karanie nieletnich

Literatura
(1) K. Buczkowski (2018), Wymiar sprawiedliwości wobec nieletnich w wybranych krajach,
IWS, https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2018/08/IWS-Buczkowski-K.Wymiar-
sprawiedliwości-wobec-nieletnich.pdf
(3) Konwencja o Prawach Dziecka (Dz. U. z 1991r Nr 16 poz. 71)
(4) Ustawa z dnia 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich (z
późniejszymi nowelizacjami) (Upn)
(5) Wskazania Narodów Zjednoczonych dot. Zapobiegania Przestępczości Nieletnich,
Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego 45/ 112 (w) „Archiwum Kryminologii” Tom XIX, 1993
(6) Wzorcowe Reguły Minimum Narodów Zjednoczonych dot. Wymiaru Sprawiedliwości
Wobec Nieletnich, Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego 40/ 33 (w) jw.

II. Postępowanie z dorosłymi sprawcami przestępstw

1. Światowa lista populacji więziennej

2. Wyzwania dla resocjalizacji penitencjarnej
3. Jak pracować z osobami pozbawionymi wolności?

Literatura
(1) I. Niewiadomska (2016), Polski model resocjalizacji penitencjarnej, Teka Kom. Praw.
– OL PAN, http://www.pan-ol.lublin.pl/wydawnictwa/TPraw9/9_Niewiadomska.pdf
(2) H. Machel (2010) Resocjalizacja penitencjarna: istota, dylematy terminologiczne,
społeczny sens, kilka uwag teoretycznych i kadrowych, „Resocjalizacja Polska” nr 1,
http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Resocjalizacja_Polska_(Polish_Journal_of_Social_Reha
bilitation)/Resocjalizacja_Polska_(Polish_Journal_of_Social_Rehabilitation)-r2010-
t1/Resocjalizacja_Polska_(Polish_Journal_of_Social_Rehabilitation)-r2010-t1-s174-
192/Resocjalizacja_Polska_(Polish_Journal_of_Social_Rehabilitation)-r2010-t1-s174-192.pdf
(3) R. Tadla (2015) Resocjalizacja skazanych – zarys problematyki, „Probacja” nr 1,
https://www.google.com/url?
sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=2ahUKEwje0tL9-
YnlAhVIrxoKHaoRDcAQFjAAegQIAhAH&url=https%3A%2F%2Fwww.arch.ms.gov.pl
%2Fpl%2Fprobacja%2F2015%2Fdownload
%2C2924%2C8.html&usg=AOvVaw3eVzTmCNsVtECH5Qij62se

KILKA UWAG

 W trakcie zajęć pracujemy na tekstach oryginalnych, a nie notatkach (ułatwi

to Państwu przyswojenie wiedzy).

5
  Przekazywanie wiedzy w szkole wyższej, a tym jest WSE UAM, wymaga
kultury, w związku z tym proszę nie podejmować żadnych zachowań ani
działań, które nie licują z postawą osoby dorosłej i będą zakłócały
prowadzenie zajęć online, w szczególności:
o Nie jeść i nie żuć gum w trakcie zajęć.
o Wyłączyć mikrofony w sytuacji, kiedy może to zakłócić przebieg zajęć.
o Nie nagrywać zajęć (art. 81 ustawy o prawie autorskim – ochrona
własnego wizerunku, rozpowszechnianie wizerunku osoby nagrywanej –
wymagana jest zgoda; art. 23 kc – wizerunek to dobro osobiste).

ZALICZENIE PRZEDMIOTU

Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest otrzymanie pozytywnej oceny z ćwiczeń i

wykładów:
ĆWICZENIA
- „Współczesne systemy resocjalizacji” należą do zajęć specjalnościowych, obowiązkowych –
obecność będzie sprawdzana wyrywkowo.
- Studenta obowiązuje systematyczne przygotowywanie się do ćwiczeń w oparciu o zawartą
w programie literaturę oraz materiał podawany na bieżąco.
- W trakcie ćwiczeń Student przystępuje do kolokwium końcowego (zgodnie z planem), które
obejmuje materiał omawiany na zajęciach oraz zawartą w programie literaturę.
- Student jest zobowiązany do wykonania podawanych na bieżąco prac i zadań domowych
(np. analiza przypadku, wyszukiwanie materiałów) – o ile takie będą.
- Możliwe jest przeprowadzanie niezapowiedzianych testów sprawdzających przygotowanie
Studenta do ćwiczeń.
- Na ocenę końcową z ćwiczeń składa się: ocena z kolokwium końcowego (obejmującego
pytania otwarte i zamknięte) oraz oceny z niezapowiedzianych testów (jeśli zostaną
przeprowadzone). Otrzymanie przynajmniej 2 ocen niedostatecznych z niezapowiedzianych
testów skutkuje obniżeniem oceny końcowej z ćwiczeń.
- Ocenę niedostateczną z kolokwium/testu końcowego i niezapowiedzianych testów Student
ma prawo poprawiać 2 razy. Ocena jest wpisywana do systemu USOS.

WYKŁADY
- Udział w wykładach jest nieobowiązkowy.
-Warunkiem zaliczenia wykładów jest otrzymanie pozytywnej oceny z kolokwium pisemnego
(pytania otwarte i zamknięte), obejmującego materiał prezentowany na wykładach oraz
zawartą w programie literaturę.
- Ocena otrzymana z zaliczenia zostaje wpisana do systemu USOS.
- Ocenę niedostateczną Student ma prawo poprawić dwa razy – oceny te są wpisywane do
systemu USOS.

STUDENCI ZE STATUSEM IOS

- Osoby, które mają status IOS pozwalający na ustalenie indywidualnych warunków
zaliczenia przedmiotu (wykłady i ćwiczenia), tj. mają zgodę na nieuczestniczenie w nich,
zgłaszają się na początku zajęć (najpóźniej na drugich ćwiczeniach i wykładach) z
dokumentem potwierdzającym swój status.

6
 Forma i terminy zajęć

WYKŁADY ĆWICZENIA
I poł. sem. II poł. sem.

GRUPA 1
GRUPA 2
GRUPA 3
21.10 16.12
28.10 6.01
dzień wolny
4.11 13.01
11.11 dzień 20.01
wolny
18.11 27.01
25.11 3.02

2.12 10.02
kolokwium
końcowe
9.12
zaliczenie
wykładów