Αρχαία Ιστορία Γ’

Καθηγητής: Μπουραζέλης Κων/νος

Εξάμηνο Ε’ (ΙΙ25)

Μάθημα 7ο (12/11/2014)
Ασχοληθήκαμε με την αρχή της αναμέτρησης της Ρώμης με την Καρχηδόνα.

Καρχηδόνα
Η Καρχηδόνα ήταν μεγάλη Μεσογειακή δύναμη και αντιπαλαιστής της Ρώμης στη
Δυτική Μεσόγειο.
Ήταν μια πόλη που έμοιαζε με τη Ρώμη. Είχε δημιουργήσει κράτος.
Είχε κτήσεις σε Σαρδηνία, Κορσική, Σικελία και είχε επεκταθεί ως τις Ηράκλειες
Στήλες.
Η δομή της πολιτείας ήταν η δομή μιας ολιγαρχικής πολιτείας, που είχε στον
χαρακτήρα εντονότερα μια εμπορική αριστοκρατία. Οι Φοίνικες ήταν εμπορική
δύναμη, εκπροσωπούνταν από τους Καρχηδονίους.
Δεν είχαν με τον ίδιο τρόπο την υποχρέωση στρατιωτικής υπηρεσίες (όπως οι
Ρωμαίοι).
Η Καρχηδόνα προσομοίαζε τα δεδομένα και είχε μισθοφορικά στρατεύματα (όπως
αναφέρει ο Πολύβιος στο Έκτο Βιβλίο του), σε αντίθεση με τη Ρώμη που βασιζόταν
στις δυνάμεις των πολιτών και των συμμάχων της και όχι σε ξενικό στρατό.
Έδινε έμφαση σε θέματα ανάπτυξης εμπορίου και καθόριζε στόχους στην
εσωτερική πολιτική. Ήθελε να αποκτήσει πόρους και εδάφη για τις πρώτες ύλες,
ώστε να τα διοχετεύει στη Μεσόγειο.

Α’ Καρχηδονιακός Πόλεμος
Βαρύτατη η απόφαση των Ρωμαίων να αναλάβουν το ρόλο προστατών των
Μεσσήνης (Μαμερτίνοι).
Όταν ξεκινά ο πόλεμος, ο Ρωμαίος Ύπατος προσπάθησε να παρουσιάσει ότι θα είναι
μια σύντομη επιχείρηση με προσδοκίες. Έγιναν πιστευτά τα λόγια του από την
αριστοκρατία. Δεν πίστευαν ότι θα ήταν χρονοβόρος.
Διαρκεί είκοσι τρία χρόνια (264 – 241 π.Χ.)
Θα διεξαγόταν τοπικά στη Μεσσήνη, όμως περιέλαβε όλη τη Σικελία, επεκτάθηκε
βόρεια στην Κορσική. Στο τέλος του πολέμου, οι Ρωμαίοι κατάλαβαν τη Σαρδηνία.
Μέρος του πολέμου διεξήχθη στην Αφρική.
Ο πόλεμος δεν ήταν μόνο πεζικός. Η Καρχηδόνα διέθετε εμπορικό και πολεμικό
ναυτικό. Σε λίγο διάστημα κατάλαβαν ότι έπρεπε να αντιμετωπίσουν και τις
ναυτικές δυνάμεις της Καρχηδόνας. Οι ελληνικές πόλεις του Τάραντα και της
Νεάπολης παρείχαν ναυτική βοήθεια.
Κατά την πρόοδο των πραγμάτων, κατάλαβαν ότι έπρεπε να αναπτύξουν δικό τους
ναυτικό. Οι Ρωμαίοι είχαν επιτυχίες αλλά έπρεπε να έχουν δικό τους στόλο.
Μπορούσαν να φέρουν τις καταστάσεις στα μέτρα τους. Ναυπήγησαν πλοία με
προοπτικές πεζομαχίας (corvus = κοράκι): υπήρχε μια ξύλινη γέφυρα στο πλάι των
πλοίων, που την έριχναν στο αντίπαλο πλοίο και έμπαιναν πεζοί μαχητές. Ήταν
μια μορφή ναυμαχίας – πεζομαχίας.
Τέσσερις φορές οι Καρχηδόνιοι καταναυμάχησαν το στόλο των Ρωμαίων.
241 π.Χ.: δυτικά παράλια Σικελίας – οι Ρωμαίοι καταναυμάχησαν το στόλο των
Καρχηδονίων και νίκησαν.
Είχαν καταλάβει την Σαρδηνία (256 π.Χ.: είχαν στράτευμα στην Καρχηδόνα για
αντιπερισπασμό, το οποίο αιχμαλωτίστηκε και συνελήφθη ο αρχηγός του, ο οποίος
εστάλη στη Ρώμη για σύναψη συνθήκης).

Σημαντικό στον πόλεμο ήταν η οικονομική αντοχή και η ανδρεία των πολιτών να
υπερασπιστούν τη χώρα τους.
Δεν υπήρχε η αντίληψη τακτικού φόρου προς την πολιτεία.
Υπήρχε η έννοια της εισφοράς, αν το κράτος ήταν σε δύσκολη θέση (tributum). Η
Ρώμη ζήτησε επανειλημμένα συνεισφορά από τους πολίτες.
Δόθηκαν τιμαλφή/προσωπικά αντικείμενα για τα έξοδα του πολέμου.
Ο Πολύβιος αναφέρει ότι Ρωμαίες γυναίκες κατέθεταν προσωπικά καλλωπιστικά
στοιχεία στους εράνους. Αυτό έδειξε την κοινή στάση των Ρωμαίων στο κίνδυνο της
χώρας.
Η Ρώμη έφτασε στα όριά της. Όπως γράφει ο Πολύβιος, στο τέλος του πολέμου
έμοιαζαν ως ψυχομαχούντες όρνιθες οι δυο αντίπαλοι.

Στις πεζικές επιχειρήσεις είχε αναδειχθεί ως σημαντικός ηγέτης ο Αμίλκας

Βάρκας (από την Καρχηδόνα) – ήταν Στρατηγός στη Σικελία. Η Καρχηδονιακή
πολιτική άντεξε εξαιτίας του.
241 π.Χ.: συνθήκη ειρήνης Ρώμης και Καρχηδόνας. Η Ρώμη έδειξε την πονηριά
της. Βάσει του περιεχομένου, η Σικελία ελεγχόταν πλήρως, όπως και η Κορσική,
όχι η Σαρδηνία.
Η Καρχηδόνα κατέρρευσε οικονομικά. Ο στρατός ήταν μισθοφορικός και έπρεπε να
πληρώσει και το πρόστιμο της συνθήκης. Αφού δεν μπορούσε να πληρώσει τους
μισθοφόρους, εξεγέρθηκαν και κατακράτησαν – επιτέθηκαν στα ρωμαϊκά πλοία. Η
Ρώμη κατήγγειλε εξαιτίας της επίθεσης αυτής, το περιεχόμενο της συνθήκης και
κατέλαβε τη Σαρδηνία (237 π.Χ.).
Η Ρώμη έχει υπό πλήρη έλεγχο το νησιωτικό παραπέτασμα του Τυρρηνικού
Πελάγους.
Η Καρχηδόνα χάνει τα νησιά της. Το πρόστιμο ήταν 3.500 τάλαντα. Αποκόπτεται η
δυνατότητα δραστηριότητας στα βορειοανατολικά. Μπορούσε να δραστηριοποιηθεί
στα δυτικά.
Η Ρώμη με αυτόν τον έλεγχο (εκτός Ιταλίας) ήταν αναγκασμένη να οργανώσει την
υπερπόντια κατοχή της. Δημιουργία των πρώτων κυττάρων της επαρχιακής
διοίκησης. Η Σικελία γίνεται ρωμαϊκή επαρχία με επικεφαλής έναν πραίτορα, ενώ
η Σαρδηνία και η Κορσική ενοποιούνται και γίνονται μια επαρχία με επικεφαλής
έναν πραίτορα.
Αυτοί οι πραίτορες των υπερπόντιων εδαφών ήταν μόνοι τους.
Η ανάγκη για επέκταση πριονίζει τις αρχές λειτουργίας του διοικητικού
συστήματος.

Provincie: είναι υπηρεσιακός όρος. Δείχνει το χώρο αρμοδιότητας του Ρωμαίου

αξιωματούχου. (η τελική σημασία για τη Ρώμη ήταν γεωγραφική).
Quaestores: ρωμαίοι ταμίες. Είχαν ως χώρο δράσης τον κρατικό θησαυρό στο Ναό
του Κρόνου.
Χώρος του Πραίτορα της Σικελίας ήταν η Σικελία, το ίδιο και στα άλλα νησιά.
Από απλή περιγραφή παίρνει μια συγκεκριμένη γεωγραφική έννοια.

Η Καρχηδόνα επιβιώνει ως πόλη αλλά με βαρύτατες οικονομικές επιβαρύνσεις.

Ιέρων Β’ των Συρακουσών

Ο Ιέρων Β’ των Συρακουσών δημιούργησε τις συνθήκες του Α’ Καρχηδονιακού
Πολέμου. Ήταν ένας από τους μονάρχες της Σικελίας. Οι Συρακούσες είχαν
παράδοση στους τυράννους.
Έκαναν ορισμένα βήματα προσομοίωσης με το πρότυπο των ελληνιστικών
βασιλείων. Προτίμησε να συμμαχήσει με την Καρχηδόνα (αν και τους
ανταγωνίζεται για τον έλεγχο της Σικελίας).
Έναν χρόνο αργότερα συνθηκολογεί με τους Ρωμαίους. Προτίμησε τη συμμαχία με
τη Ρώμη που διέσωσε το βασίλειό του.
Διατήρησε την αυτόνομη εξουσία του.

Μετά την ήττα, η Καρχηδόνα μπορεί να στρέψει τις φιλοδοξίες της προς τη Δύση.
Επέκταση δράσης στην Ιβηρική Χερσόνησο.
Σημαντικός Στρατηγός της Καρχηδόνας, που εξυπηρετεί τα συμφέροντα της χώρας
του, ανήκει στην Οικογένεια των Βαρκιδών) και ήταν γαμπρός του Αμίλκα Βάρκα:
ο Ασδρούβας Βάρκας.
Χτίζει μια πόλη, που τη δίνει το όνομα Νέα Καρχηδόνα (ή Καρθαγένη), προς
αποζημίωση της απώλειας των τριών νησιών.
Επιδεικτικά παντρεύεται μια κάτοικο Ιβηρίας, που σηματοδοτούσε μια πολιτική
προσέγγισης με τους ντόπιους (όπως έκανε ο Μέγας Αλέξανδρος).
237 – 218 π.Χ.: η Ρώμη ανέχεται αυτή την πόλη. Δεν ασχολείται συστηματικά με
την Καρχηδόνα. Όμως η Καρχηδόνα αρχίζει να αναβαίνει προς βορρά και κατακτά
τα βόρεια παράλια της Ιβηρίας. Προκαλεί την αποικία της Μασσαλίας, που ήταν
σύμμαχος της Ρώμης και στέλνουν αποικία στη Ρώμη για τακτική ενημέρωση.
Η Σύγκλητος νιώθει ότι η επέκταση ίσως δημιουργήσει προβλήματα.
Με πρόσθετη ρήτρα στη Συνθήκη του 241, ορίζει ως όριο τον Ποταμό Ίβηρα (ή
Έβρο) (226 π.Χ.).
Νοτίως του ποταμού υπήρχε η Ζάκανθα (Saguntum), Ιβηρική πόλη. Σε κάποια
φάση ζητά και αποκτά φιλικές σχέσεις με τη Ρώμη.
Amicitia: συνθήκη.
Η Ρώμη είναι φιλικά διατεθειμένη. Δεν σήμαινε ότι αν η φίλη – πόλη κινδύνευε
έπρεπε να επέμβουν.
Ο επικεφαλής της Καρχηδόνας είναι ο γιος τοη Αμίλκα, ο φιλόδοξος Αννίβας.
Αναλαμβάνει την ηγεσία των δυνάμεων και της διοίκησης της Ιβηρικής
Καρχηδόνας. Αποφασίζει την πολιορκήσει την πόλη.
Οι Ρωμαίοι στέλνουν πρεσβεία για να σεβαστεί το καθεστώς φιλικών σχέσεων με
την πόλη.
Ο Αννίβας αρνήθηκε και προχώρησε στην κατάληψη της πόλης (219 π.Χ.).
Την ίδια περίοδο η Ρώμη έχει και άλλα προβλήματα (με το Μακεδονικό Βασίλειο).
Το μοιραίο σφάλμα του Αννίβα ήταν ότι δεν σεβάστηκε την ανεκτικότητα της
Ρώμης.
218 π.Χ.: περνά τον ποταμό. Η Ρώμη δεν μπορεί να ανεχτεί την κατάσταση. Η
πρεσβεία ζητά την έκδοση του Αννίβα για την καταπάτηση.

Β’ Καρχηδονιακός Πόλεμος
Μικρότερης διάρκειας και σκληρότερος από τον Α’ Καρχηδονιακό Πόλεμο.
Η σκληρότερη αναμέτρηση, που γνώρισε η Ρώμη ως τα χρόνια των βαρβαρικών
επιδρομών.
218 – 202 (201 – συνθήκη ειρήνης) π.Χ.: η διάρκεια του πολέμου.
Η Ρώμη πίστευε ότι η αναμέτρηση θα είχε χαρακτήρα τοπικής σύρραξης.
Θα γίνει ο καθολικότερος πόλεμος που γνώρισε η περιοχή (θα είχε πολλά θέατρα
επιχειρήσεων). Πιστεύει λανθασμένα ότι θα τον αντιμετωπίσει εκεί που βρίσκεται.
Ο ευφυέστατος Αννίβας ξέρει να κινείται ταχύτατα.
Ενώ οι Ρωμαίοι ετοιμάζουν τα πλοία, εκείνος με τολμηρότατη επιχείρηση περνά τα
στρατεύματα από τις Άλπεις και εισβάλλει στην Βόρεια Ιταλία. Έχει μαζί του και
σώμα ελεφάντων.
Με χαρακτηριστικό τρόπο στη Βόρεια Ιταλία, σε παραπόταμο του Πάδου, τον
Ποταμό Τρεβία (218 π.Χ.), γίνεται η πρώτη αναμέτρηση με τους Ρωμαίους, που
ηττώνται.
Οι Καρχηδόνιοι προτιμούν νοτιότερα.
Δεύτερο σκληρό χτύπημα στη Λίμνη Τρασιμένη (217 π.Χ.) – που ηττάται ξανά.
Οι Ρωμαίοι έχουν δυο ήττες στα εδάφη τους.
Μερικοί από τους Ρωμαίους ηγήτορες, όπως ο Κόιντος Φάβιος Μάξιμος ο
«Μελλητής», συμβούλευσε να μην κάνουν άλλη μάχη. Όμως δεν συμμορφώνονται
και το καλοκαίρι του 216 π.Χ., στη περιοχή των Καννών συνάπτεται μάχη, που
καταλήγει σε πανωλεθρία των Ρωμαίων. Τα στρατεύματα ήταν δυσανάλογα (80.000
Ρωμαίοι ≠ 40.000 Καρχηδόνιοι με ισχυρό ιππικό).
Ένας από τους δυο Υπάτους πέθανε στη μάχη, ο δεύτερος ύπατος, που συμφωνούσε
με τη μάχη, επέστρεψε με τα υπολείμματα του στρατού στη Ρώμη. Υποδέχονται τον
ύπατο ως νικητή. Δείχνουν αυτοσυγκράτηση, τον ευχαριστούν επειδή δεν είχε
απελπιστεί για τις τύχες της πολιτείας.

Η Ρώμη υπέστη τρεις συντριπτικές ήττες.

Βασικοί σύμμαχοι της Ρώμης παίρνουν το μέρος του Αννίβα.
Αποστασία Κάπουας (από τη Ρώμη).
Συνέπειες από ψυχολογικό αντίκτυπο της ήττας των Ρωμαίων.
Ο Αννίβας δεν τολμά να στραφεί εναντίον της ίδιας της Ρώμης.
Κλονίζοντας το δίκτυο σχέσεων της Ρώμης με τις πόλεις, πίστευε ότι θα έπεφτε
μόνη της.
Όμως η Ρώμη βρίσκει τη ψυχραιμία και την αποφασιστικότητα και πριονίζει τα
μετόπισθεν του Αννίβα.
Πόπλιος Κορνήλιος Σκιπίωνας (ο «Αφρικανός»): επικεφαλής με εκστρατευτικό
σώμα στην Ισπανία. Κατορθώνουν να καταλάβουν ακόμα και τη Νέα Καρχηδόνα.
207 π.Χ.: ο αδερφός του Αννίβα, Ασδρούβας, προσπαθεί να προωθήσει ενισχύσεις
αλλά στη Βόρεια Ιταλία συναντούν αντίσταση και ηττώνται.
Ο Αννίβας ήταν αποκλεισμένος στη Ρώμη.
204 π.Χ.: εκστρατευτικό σώμα στην Αφρική.
Η Καρχηδόνα κινδυνεύει, η πόλη τον καλεί.
Τελική αναμέτρηση στη Ζάμα (202 π.Χ.) – νικούν οριστικά τα στρατεύματα του
Αννίβα.
Συντριπτική ειρήνη για την Καρχηδόνα – χάνει το νέο αποικιακό κράτος και όλες
τις κτήσεις εκτός από μια περιοχή γύρω από την Καρχηδόνα, η οποί γίνεται κάτι
σαν πόλη – κράτος.
Αποκτούν και γείτονα ως ελεγκτή των δραστηριοτήτων τους. Ήταν Βασίλειο της
Νουμιδίας: γίνεται τοπικός εκπρόσωπος της συμφερόντων της Ρώμης. Δεν θα
προβεί σε οτιδήποτε αν δεν εγκριθεί από το βασίλειο.
Η Καρχηδόνα έχει εκλείψει οριστικά, όπως και το Βασίλειο των Συρακουσών.
Ο Ιέρων Β’ έχει χαράξει πολιτική να τα βρει με την Ρώμη.
Ο εγγονός του, ο Ιερώνυμος, πίστεψε ότι μπορεί να επεκτείνει το κράτος. Ο
Αρχιμήδης με τα κάτοπτρα, που τοποθέτησε, έκαιγε τα πλοία, όμως το 212 π.Χ.,
έχουμε την άλωση των Συρακουσών από τους Ρωμαίους.
Η Σικελία γίνεται πλήρης ρωμαϊκή επαρχία.
Το 201 π.Χ., ο Αννίβας δεν έχει θέση την Καρχηδόνα.
Η Ανατολική Μεσόγειος αφουγκράζεται τις εξελίξεις. Χαράζεται μια τομή στην
εξέλιξη της Μεσογείου.
Η Ρώμη έχει αποδείξει τι μπορεί να καταφέρει. Ενδιαφέρεται και προς άλλες
κατευθύνσεις – υποδέχεται και αντιμετωπίζει εχθρούς και επεμβαίνει στην
πολιτική των κρατών.

Το Ιλλυρικό Βασίλειο
Στην Αδριατική, βρίσκεται το Βασίλειο της Ηπείρου και μια σειρά από ελληνικές
πόλεις.
Μεγάλη απειλή για τη Ρώμη και τη ναυσιπλοΐα ήταν ένα βαρβαρικό βασίλειο, των
Ιλλυριών (στη σημερινή Αλβανία, Μαυροβούνιο, Κροατία), που επιδιδόταν σε
πειρατικές δραστηριότητες.
230 π.Χ.: επικεφαλής ήταν η χήρα του Άγρωνα, η Τεύτα, σε μια περιοχή που ήταν
ιδανική για ορμητήριο των πειρατών. Σε όλη την Αδριατική και το Ιόνιο, η δράση
των πειρατών.
Ανταγωνιστές τους ήταν οι Αιτωλοί.
229 π.Χ.: Ιλλυρικά πλοία συλλαμβάνουν Ιταλικά εμπορικά πλοία, τα λεηλατούν
και σκοτώνουν το πλήρωμα.
Η Σύγκλητος στέλνει πρεσβεία ότι δεν μπορεί να ανεχτεί την κατάσταση – είναι
καθήκον η ασφάλεια των Ιταλικών πλοίων. Τα πλοία αναφέρονται ως Ιταλικά,
εγγυητής μιας ελεύθερης ναυσιπλοΐας.
Η Τεύτα υποτιμά την κατάσταση. Παρουσίασε τα γεγονότα ως ιδιωτική
πρωτοβουλία – το έκαναν οι πειρατές.
Η ρωμαϊκή πολιτεία έχει καθήκον την υπεράσπιση των συμφερόντων των
συμμάχων και της πόλης.
Ένας από τους πρέσβεις δολοφονείται την ώρα της επιστροφής στα καράβια.
Υπάρχει υλικό για έκρηξη πολέμου.
Οι Ιλλυριοί δεν έχουν αξιόμαχο στόλο, έχουν μικρά πλοιάρια (λέμβους) – όχι
ανεπτυγμένη τεχνική. Η Ρώμη έχει θωρακισμένα πλοία.
229 – 228 π.Χ.: οι Ρωμαίοι συντρίβουν τις δυνάμεις των Ιλλυριών. Η Τεύτα χάνει
το θρόνο της. Οι Ρωμαίοι ανεβάζουν στο θρόνο τον Δημήτριο το Φάριο (προέρχεται
από το νησί Φάρος, που ήταν ελληνική αποικία Παρίων). Με ρωμαϊκή
επιχορήγηση γίνεται βασιλιάς αλλά χάνει την υποστήριξη της Ρώμη δέκα χρόνια
μετά (219 π.Χ.), διότι ενθαρρύνεται από στοιχεία εξελίξεων ότι θα μπορούσε να
περιφρονήσει τον έλεγχο της Ρώμης (άνοδος του Βασιλείου της Μακεδονίας).

Άνοδος Μακεδονίας
Η Μακεδονία (με τις δύσκολες φάσεις) είναι υπό την ηγεσία σειράς ηγεμόνων που
της δίνουν ηγετικό ρόλο (224 π.Χ.). Ο Μακεδόνας βασιλιάς κατόρθωσε να
συμμαχήσει με την Αχαϊκή Συμπολιτεία και δυο χρόνια αργότερα συντρίβει τις
φιλοδοξίες της Σπάρτης.
Η Μακεδονία υπό τον Αντίγονο Δώσων θύμιζε την Μακεδονία του Μεγάλου
Αλεξάνδρου.
Το Βασίλειο της Μακεδονίας ήταν σημαντικός παράγοντας στην Βαλκανική και ο
Φάριος νόμιζε ότι μπορούσε να αλλάξει την υποστήριξη.
Συνεχίζει τις πειρατικές δραστηριότητες – αντιδρά η Ρώμη, τον διώχνει και τον
στέλνει φυγάδα στο Βασίλειο της Μακεδονίας υπό τον Φίλιππο Ε’, που του κάνει
μαθήματα κατά των Ρωμαίων.
Η Ρώμη με την κατανίκηση του Φάριου και την εξάλειψη ενός επικίνδυνου
βασιλείου έχει αποκτήσει θέση σταθερού παράγοντα στην Αδριατική.
Η Ρώμη έχει συνάψει σχέσεις με τις ακτές της Ηπείρου (Απολλωνία) και την
Κέρκυρα.
Γίνονται αγαπητοί και σεβαστοί από την ελληνική μητρόπολη της Κέρκυρας, την
Κόρινθο και γίνονται δεκτοί στους πανελληνίους αγώνες των Ισθμίων αυτοί που
θεωρούνται ότι βρίσκονται στην περιοχή των βαρβάρων.
Έχουν διεισδύσει ιδεολογικά στο χώρο της Ελλάδας.

Όταν ο Φάριος στρέφεται προς τη Μακεδονία του Φιλίππου Ε’, η κατάσταση είναι
η εξής: στον ελληνικό χώρο, η Μακεδονία έχει πλήρη έλεγχο του ελλαδικού χώρου
εκτός από τη Συμπολιτεία των Αιτωλών.
219 π.Χ.: βρίσκεται σε πολεμική αντιπαλότητα με τους Αιτωλούς.
Τα μηνύματα της πορείας του Αννίβα φτάνουν στη Μακεδονία και διαθλώνται από
τον Φάριο στο Φίλιππο Ε’ και του λέει ότι έπρεπε να αναμετρηθεί και αυτός.
Την αναμέτρηση με τους Αιτωλούς την κλείνει νωρίτερα, επειδή η Ρώμη ήταν
κοντά.
Όταν γίνεται η Μάχη των Καννών και συντρίβεται η ρωμαϊκή δύναμη, «φυσά
αέρας» στις φιλοδοξίες του Φιλίππου Ε’. Με βάση τα στοιχεία που έχουμε, ο
Φίλιππος Ε’ κάνει αναφορά της συνταγής επιτυχίας των Ρωμαίων στους
Λαρισαίους λόγω της παροχής δικαιωμάτων στους πολίτες (απειλητική σύγκριση).
Ο Φίλιππος Ε’ είχε τη δική του διαμορφωμένη πολιτική. Η μάχη λειτουργεί ως
θρυαλλίδα για να εκραγούν οι φιλοδοξίες του Φιλίππου Ε’.
Στέλνει πρεσβευτή για να συνταχθεί συνθήκη συμμαχίας με τον Αννίβα (τον
θεωρεί δυνατότερο από τη Ρώμη). Αυτός ο πρεσβευτής συλλαμβάνεται από τους
Ρωμαίους (το έγγραφο καταλήγει στο ρωμαϊκό αρχείο). Η μη άφιξη δεν εμποδίζει
τη διαπραγμάτευση και συνάπτει συνθήκη.
Θα έστελνε στρατεύματα για ενίσχυση του Αννίβα.

Α’ Μακεδονικός Πόλεμος
Οι Ρωμαίοι ξέρουν να μελετούν τυπικά δεδομένα – ξέρουν συμπάθειες και
εχθρότητες στον ελληνικό χώρο. Έρχονται σε επαφή με τους Αιτωλούς και
κερδίζουν την υποστήριξη των Αιτωλών. Σύναψη συνθήκης (215 π.Χ.). Δεκαετής
πόλεμος μεταξύ εκπροσώπων ρωμαϊκής δύναμης (στέλνουν ναυτική δύναμη, όχι
πεζικό) και Μακεδονίας.
215 – 205 π.Χ.: Α’ Μακεδονικός Πόλεμος (πρώτη αναμέτρηση).
Δεν αντέχουν να πολεμούν με τη Μακεδονία και συνάπτουν οι ίδιοι συνθήκη με τη
Μακεδονία, αναιρώντας τη συνθήκη με τους Ρωμαίους (Συνθήκη της Φοινίκης).
Έως το 205 π.Χ., έχουμε την πρώτη αναμέτρηση Ρώμης και Μακεδονίας. Η Ρώμη
δεν συντρίβει τη Μακεδονία. Της αρκεί να υπάρχει ηρεμία στην ανατολική
πλευρά. Απογοήτευση Αιτωλών και Ρωμαίων για την συνθήκη που σύναψαν (215
π.Χ.). Δεν υφίστανται σημαντικές εδαφικές αλλαγές.
Στην Ήπειρο κερδήθηκαν περιοχές από την Μακεδονία.

Μετά το 200 π.Χ., η Ρώμη δεν ασχολείται με τον Αννίβα.

Φτάνουν στη Ρώμη πρεσβείες των Περγαμηνών (από το Βασίλειο της Περγάμου)
και από τη Ρόδο (επιτυχημένη πόλη – κράτος, μικρή δύναμη του ελληνιστικού
κόσμου, που έχει πολεμική και ναυτική ισχύ, σημαντικός παράγοντας στα
δεδομένα, μεσολαβητής εμπόλεμων στον ελληνικό κόσμο).
Η Ρώμη είναι εξαντλημένη και λεηλατημένη. Αναφέρουν ότι το παραδοσιακό
ευαίσθητο ισοζύγιο δυνάμεων της Ανατολικής Μεσογείου (των Ελληνιστικών
Βασιλείων των Πτολεμαίων – Αίγυπτος, των Σελευκιδών – Αντιόχεια, των
Αντιγονιδών – Πέλλα) κινδυνεύει να ανατραπεί.
Διαδοχή εξουσίας στην Αλεξάνδρεια. Θάνατος Πτολεμαίου Δ’ και άνοδος στο θρόνο
του ανήλικου Πτολεμαίου Ε’ με τη λύση της Αντιβασιλείας. Ο επικεφαλής του
Πτολεμαϊκού κράτους δεν έπειθε ως σοβαρή λύση εξουσίας.
Ο Αντίοχος Γ’ στην Αντιόχεια και ο Φίλιππος Ε’ στην Πέλλα ήθελαν διεκδικήσεις
στο Βασίλειο των Πτολεμαίων στο Αιγαίο και την Παλαιστίνη.
Με αυτή την ευκαιρία της μη πειστικής λύσης εξουσίας ήθελαν να αποσπάσουν
τμήματα κτήσης των Πτολεμαίων και να διαταραχθεί η ισορροπία. Στους Ρωμαίους
θύμισε τους Καρχηδονιακούς Πολέμους.
Β’ Μακεδονικός Πόλεμος
Είχε ιδιαίτερη θέση η ρωμαϊκή πολιτεία – ήταν στα όριά της – προβαίνει και
αποφασίζει να κηρύξει τον πόλεμο στην Μακεδονία, λόγω της επεκτατικής
πολιτικής της.
Δέχονται για χάρη των συμμάχων τους, ενώ μόλις πριν από ένα χρόνο έχουν
συνάψει συνθήκη ειρήνης με την Καρχηδόνα. Οφείλεται και στην εσωτερική
οργάνωση του κράτους (λόγω tributum). Αν επικρατούσε ειρήνη, έπρεπε να
επιστραφούν οι εισφορές.
Η συνταγή πέτυχε.
200 – 197 π.Χ.: δεύτερη φάση αναμέτρησης Ρώμης και Μακεδονίας.
Πέτυχε στρατιωτικά, θριάμβευσε διπλωματικά.
Επικεφαλής ρωμαϊκών δυνάμεων: Τίτος Κόιντος Φλαμινίνος (Ρωμαίος Ύπατος).
Αποδείχθηκε καλός σπουδαστής της ελληνικής ιστορίας. Ήξερε το ευαίσθητο
σημείο της Μακεδονίας (φιλοδοξία και έντονη επιθυμία των πόλεων να
αποκτήσουν αυτονομία).
Από την αρχή της αναμέτρησης, η Ρώμη διακηρύσσει ότι αγωνίζεται για την
ελευθερία των ελληνικών πόλεων. Αποσπά την Αχαϊκή Συμπολιτεία από τη
συμμαχία της με τη Μακεδονία.
Η Αχαϊκή Συμπολιτεία παραμένει σύμμαχος της Ρώμη από και μετά την επιβολή
των ποινών.
197 π.Χ.: αναμέτρηση Μακεδονίας και Ρωμαίων στις Κυνός Κεφαλές.
Η Μακεδονική φάλαγγα ηττάται από τη ρωμαϊκή λεγεώνα.
Χάνει την κυριαρχία της Θεσσαλίας (θεωρούταν ενωμένο βασίλειο, σταθερή
πολιτική ενότητα), που ανεξαρτητοποιείται.
Οι Αιτωλοί νομίζουν ότι θα προσθέσουν τις νέες πόλεις. Ο Φλαμινίνος είπε ότι
όσες θέλουν να μείνουν αυτόνομες, θα έχουν την υπεράσπιση της Ρώμης και θα
παραμείνουν αυτόνομες.
Ο Φλαμινίνος προχωρά σε μια επιδεικτική ενέργεια (196 π.Χ.) στα Ίσθμια με μια
διακήρυξη στους συγκεντρωμένους ότι εγγυάται την αυτονομία των ελληνικών
πόλεων υπό την προστασία της Ρώμης (όπως αναφέρει ο Πλούταρχος).
Θεωρούν ότι έφτασε ο σωτήρας που θα τους εγγυηθεί την αυτονομία.
Ήταν έξυπνος ως προς τη διατύπωση τους δόγματος διότι δεν το περιόριζε
γεωγραφικά. Ήταν γενική διατύπωση ως προς οποιαδήποτε ελληνική πόλη
οπουδήποτε στη Μεσόγειο.
Ιδρύεται στη Μικρά Ασία «καθεστώς θεότητας» της Ρώμης.

Το πρόβλημα ήταν η συμπεριφορά του Αντίοχου Γ’ του Μεγάλου, επειδή θυμίζει

τις επιτυχίες του Αλέξανδρου – είχε επαναφέρει τη Μεσοποταμία στον έλεγχό του.
Ο Αντίοχος (μετά το 197 π.Χ.) είχε στρέψει τη φροντίδα να ανακτήσει τον έλεγχο
της Μικράς Ασίας που είχε ξεφύγει από την επιρροή του. Προσπάθησε να ελέγξει
και ευρωπαϊκές περιοχές. Μπορούσε να βασιστεί στους απογοητευμένους της
πολιτικής των Ρωμαίων, δηλαδή τους Αιτωλούς.
192 π.Χ.: ο Αντίοχος Γ’ επεμβαίνει στα ζητήματα της ελληνικής χερσονήσου
υποσχόμενος και αυτός ελευθερία στις ελληνικές πόλεις.
Ο Φλαμινίνος, μετά το κήρυγμα, αποσύρει τα ρωμαϊκά στρατεύματα. Είχε
φροντίσει να βάλει στα σωστά χέρια τη διοίκηση των πόλεων.
Η Ρώμη ενίσχυε τις τοπικές αριστοκρατίες ώστε να είναι σίγουρη για την
υποστήριξή τους έναντι ανταπαιτητών των θέσεών της.
Η Ρώμη στέλνει στρατεύματα και νικά τον Αντίοχο κοντά στις Θερμοπύλες.
Αποχωρεί στη Μικρά Ασία.
189 π.Χ.: δεύτερο αποφασιστικό χτύπημα. Έχει βγάλει από το προσκήνιο τη
Μακεδονία και το Βασίλειο των Σελευκιδών.
188 π.Χ.: συνάπτεται η συνθήκη της Απάμειας – καθορίζει το καθεστώς της
Μικράς Ασίας μετά την ήττα των Σελευκιδών.
Η Ρώμη δίνει όλα τα εδάφη στους συμμάχους της με τη λογική ενίσχυσης των
βασιλείων, που θα έχουν πελατειακή σχέση (υπακοή) μαζί της. Προσωπικά δεν
κρατά τίποτα. Δημιουργείται σουρεαλιστικός χάρτης της Μικράς Ασίας.
Υπερδιπλασιάζεται το Βασίλειο των Ατταλιδών.
Ο Αντίοχος χάνει και τον στόλο του – του μένουν σκάφη της βασιλικής συνοδείας.
Επιβάλλεται και πρόστιμο.

Η Ρώμη κατάφερε πλήγματα σε Μακεδονία και Σελευκίδες.

Είχε δείξει την επιθυμία να διεκδικήσει επιτηδευμένα την έμμεση εξουσία με τα
βασίλεια των περιοχών αυτών.
Ευνοημένη βγαίνει και η Ρόδος.
Όλοι οι σύμμαχοι είναι ευνοημένοι με αυξημένες εξουσίες.
Η Ρώμη προσπαθεί να ελέγχει όλο και στενότερα του συμμάχους της. Δεν έδινε
κάτι αν δεν εκπροσωπούσε τα δικά της συμφέροντα.
Η Ρώμη θέλει πιόνια στο πλευρό της.