Αρχαία Ιστορία Γ’

Καθηγητής: Μπουραζέλης Κων/νος

Εξάμηνο Ε’ (ΙΙ25)

Μάθημα 11 ο (17/12/2014)
Στο προηγούμενο μάθημα: κλείσαμε την περίοδο του Σύλλα.
Θα δούμε την προβληματική συνύπαρξη της res publica με διάφορες
προσωπικότητες.

Πομπήιος – Καίσαρ – Μάρκος Αντώνιος – Οκταβιανός

Ο Σύλλας προσέθεσε δικά του άτομα στη Σύγκλητο, ώστε να είναι σίγουρος ότι έχει
την απόλυτη πλειοψηφία.
78 π.Χ.: θάνατος του Σύλλα. Έχει καταθέσει τις υπερεξουσίες του, κάτι που δείχνει
επίδειξη νομιμότητας και αφοσίωσης στους θεσμούς της Ρώμης.
Αποκατάσταση του ελέγχου της Συγκλήτου στο ρωμαϊκός κράτος.
Αν θα διαρκούσε η Αντιμεταρρύθμιση του Σύλλα, επρόκειτο να εξαρτηθεί από τη
φιλοδοξία των διαδόχων, έως ποιο βαθμό μπορούσαν να νιώσουν ότι μπορούσαν να
βολευτούν στο σύστημα.
Δεκαετία 70 – 60 π.Χ.: έχουμε σταδιακή ανέλιξη των φιλοδοξιών και τη δράση
αυτού που βγήκε στο προσκήνιο ως δεξί χέρι του Σύλλα. Όταν ο Σύλλας γύρισε από
την Ανατολή, τον περίμενε ένας νεαρός ευγενής, πλούσιος με κτήματα, από την
τάξη των Ιππέων, ο Γναίος Πομπήιος.
Από τα προσωπικά του κτήματα στρατολόγησε τρεις λεγεώνες. Ήταν σημαντική
ενίσχυση. Τις έδωσε στο Σύλλα. Ο Σύλλας δεν είχε αντίρρηση να τον
χρησιμοποιήσει ως βασικό στέλεχος για την παγίωση του ελέγχου της Ρώμης υπό
τον έλεγχό του.
Ο Πομπήιος είχε αναλάβει σημαντικές αποστολές σε Σικελία και Αφρική, μετά από
την επιβολή ελέγχου του Σύλλα, για να εξαλείψει θύλακες των populares που
ανθίσταντο στη νέα τάξη των πραγμάτων.
82 – 81 π.Χ.: δρα στην Αφρική. Προσθέτει στο όνομά του ένα cognomen (Magnus),
το συνέδεε ευθέως με τον Μεγάλο Αλέξανδρο. Ήταν ο μεγάλος ηγέτης. Μετά από
την επιτυχή του δραστηριότητα, επιστρέφοντας στη Ρώμη, ζήτησε να διεξάγει το
θρίαμβό του. διασπά τα παραδοσιακά πλαίσια των θεσμών της Ρώμης. Δεν μπορούσε
να κάνει θρίαμβο, διότι δεν ήταν Ύπατος.
Χάρη στην ικανότητα και την εμπιστοσύνη του Σύλλα είχε αναλάβει αυτές τις
αρμοδιότητες.
Ο Σύλλα δυσανασχέτησε αλλά δεν κατάφερε να φέρει αντιρρήσεις και δέχτηκε να
επιτελέσει το θρίαμβό του.
Για πρώτη φορά προσφωνήθηκε ως Imperator ο Πομπήιος. Τον έδιναν οι ρωμαίοι
στρατιώτες στον επιτυχημένο στρατηγό. Τον τίτλο έπρεπε να τον αναγνωρίσει η
Σύγκλητος. Δεν ανήκει στην διοικητική αριστοκρατία του ρωμαϊκού κράτους.
Όταν ο Σύλλας εξέφρασε αυτές τις δυσκολίες, ο Πομπήιος αντέδρασε και τον
απείλησε ότι τον ήλιο τον προσκυνούν όταν ανατέλλει και όχι όταν δύει.
Ανοιχτή δυσαρέσκεια, όταν το 78 π.Χ. (μετά τις εκλογές), ο Πομπήιος έκανε
παρασπονδία και υποστήριξε για Ύπατο, τον Μάρκο Δομίτιο Λέπιδο, που
υποστήριζε τους populares.
Ο Σύλλας δεν του το συγχώρεσε, δεν τον συμπεριέλαβε στη διαθήκη. Για τους
Ρωμαίους ίσχυε ότι τα δικά τους πρόσωπα τα μνημόνευαν στη διαθήκη. Ο Σύλλας
εξάλειψε το όνομα του Πομπήιου.
Ο Λέπιδος που εκλέχθηκε Ύπατος πέρασε μια απόφαση σύμφωνα με την οποία ο
Σύλλας θα στερούταν να ταφεί πανηγυρικά.
Ο Πομπήιος αντιδρά και πραγματοποιεί επίσημη ταφή στο Σύλλα (αφοσίωση στη
μνήμη του παλαιού αρχηγού του).
Δείχνει αμφιταλαντεύσεις ανάλογα με το συμφέρον του. Ήταν οπαδός των
προσωπικών του συμφερόντων. Ήταν καιροσκόπος πολιτικός.
Η Σύγκλητος του αναθέτει μετά το 78 π.Χ. σημαντική αποστολή να αντιμετωπίσει
την τελευταία αντίσταση των populares στην Ισπανία, που είχαν δημιουργήσει
αυτόνομο κράτος υπό τον Σερτώριο.
Άλλη πολιτειακή παραβίαση ήταν αυτή η ανάθεση. Για να διοικήσει στράτευμα
έπρεπε να είναι ανθύπατος, δηλαδή έπρεπε να διατελέσει πρώτα ύπατος.
Η Σύγκλητος συναινεί στα ανθυπατικά καθήκοντα του Πομπήιου.
Τον έστελναν αντί Υπάτων, γιατί οι δυο Ύπατοι δεν είχαν στρατηγικές ικανότητες
(το έλεγαν ειρωνικά).
Ο Πομπήιος κατόρθωσε (77 – 72 π.Χ.) να ξεκαθαρίσει την τελευταία μείζονα εστία
των populares, κατανικά τον Σερτώριο και η Ρώμη αποκαθιστά τον ρωμαϊκό έλεγχο
στην Ισπανία. (Ο Πομπήιος ήθελε συνεργασία με τη Σύγκλητο ώστε να γίνει
Συγκλητικός – ήξερε που επένδυε την εμπιστοσύνη της).
Φάνηκε η προσωπική του φιλοδοξία πάλι, επιστρέφοντας κατασκεύασε
μεγαλοπρεπές τρόπαιο στα Πυρηναία, όπου έστησε το δικό του άγαλμα (προβολή
προσωπικότητας).
Ξεπερνά τους παραδοσιακούς θεσμούς (ο Σύλλας δεν είχε κάνει κάτι παρόμοιο).
Επιστρέφοντας πίσω, κλέβει μια νίκη. Από το 73 έως το 72 π.Χ., στην Ιταλία
πραγματοποιείται ο (Τρίτος) Δουλικός Πόλεμος του Σπάρτακου (Θρακικής
καταγωγής, με δράση στην περιοχή της Καπύης, είχε εξεγερθεί και είχε στρατό
μονομάχων, αποσυντόνισε τη Ρωμαϊκή Ιταλία).
Ο Πομπήιος φτάνοντας βρίσκει οπισθοχωρούντα τα στρατεύματα του Σπάρτακου,
τα κατανικά και ζητά να επιτελέσει δεύτερο θρίαμβο.
Εξασφαλίζει μεγάλη δημοτικότητα.
Μπορεί να διεκδικήσει είσοδο στη Σύγκλητο. Το ρωμαϊκό κράτος έκανε
παραχωρήσεις, αν οι ικανότητες κάποιου μπορούσαν να εκπληρώσουν μια θέση.
Σε μια επίσημη τελετή, ο Πομπήιος παραδίδει τον ίππο του Ιππέα.
Συνυποψήφιος του Κράσσου, εκλέγεται το 70 π.Χ. Ύπατος. Ο Κράσσος ανήκε σε
οικογένεια Συγκλητικών, είχε διατελέσει Ύπατος. Δέχεται να συνεργαστεί με τον
Πομπήιο (γίνεται μερική αναίρεση των μέτρων του Σύλλα.

Ο Πομπήιος αναιρεί μέτρα του Σύλλα, αισθανόμενος ότι έχει εξουσία:

1) ορίζεται ότι οι δήμαρχοι επιστρέφουν στις παραδοσιακές τους δυνατότητες,
δηλαδή να προτείνουν μέτρα χωρίς την έγκριση της Συγκλήτου.
2) Επί Σύλλα, οι επιτροπές κρίσης για Συγκλητικούς και έπαρχους θα
στελεχώνονται μόνο από Συγκλητικούς. Τώρα τα μέλη των δικαστηρίων θα
αποτελούνται και από Συγκλητικούς και από Ιππείς.
Με αυτό τον τρόπο εξυπηρετούσε προσωπικές φιλοδοξίες.

Σε λίγο ξεσπά νέα φάση (τελικής) αναμέτρησης της Ρώμης με το βασιλιά Μιθριδάτη
Στ’ του Πόντου.
Είχε νικηθεί από το Σύλλα (89 – 85 π.Χ.) και είχε συνάψει συνθήκη μαζί του.
Συνέβη μια εξέλιξη που άλλαξε τα πράγματα. 75 π.Χ.: πέθανε ο βασιλιάς
Νικομήδης Δ’ της Βιθυνίας και αφήνει το βασίλειό του στους ρωμαίους. Με αυτό
τον τρόπο, αν γινόταν ρωμαϊκή ζώνη ελέγχου, πληττόταν ο Μιθριδάτης Στ’ (ήταν
γειτονικό βασίλειο). Δεν αποδέχεται την εξέλιξη.
75 – 63 π.Χ.: Τρίτος Μιθριδατικός Πόλεμος. Ο επικεφαλής Ρωμαίος Στρατηγός
ήταν ο Λούκιος Λικίνιος Λούκουλος. Ταυτόχρονα ο Μιθριδάτης κινητοποιεί ως
σύμμαχό του και εξαπολύει τους πειρατές. Είχαν επίκεντρο την Κιλικία. Ξεκινούν
διαδικασία αποσταθεροποίησης στην Ανατολική Μεσόγειο. Πειρατικές
δραστηριότητες στις πόλεις της Κρήτης. Η Ρώμη πρέπει να αντιμετωπίσεις τις
εξελίξεις. Ο Λούκουλος δεν μπορεί να αντιμετωπίσει οριστικά το Μιθριδάτη.

Φτάνει στο αποκορύφωμα η περιένδυση εξουσιών στον Πομπήιο με νόμους, που

εισάγουν οι δήμαρχοι.
67 π.Χ.: Lex Gabinia: ανατίθενται μείζονες εξουσίες για την αντιμετώπιση των
πειρατών. Όρος: ο Πομπήιος ετίθετο υπεράνω όλων των Ρωμαίων Ανθυπάτων.
Μπορούσε να δράσει αυτοβούλως σε ζώνη πενήντα χιλιομέτρων σε ενδοχώρα ακτών
της Μεσογείου (τριετής διάρκεια εξουσιών). Ο Πομπήιος τίθεται επικεφαλής
μεγάλου στρατού και πεντακοσίων πλοίων. Σε τρεις μήνες εκκαθαρίζει τη
Μεσόγειο από τους πειρατές. Οριστική υποταγή της Κρήτης από τους Ρωμαίους.
Προσαρτάται και γίνεται ρωμαϊκή επαρχία με την Κυρηναϊκή (κοινή επαρχία). (74
π.Χ.: η Κυρηναϊκή είχε αποτελέσει τμήμα του Πτολεμαϊκού Βασιλείου – στοιχείο
γεωπολιτικού ρεαλισμού ότι οι δυο περιοχές μπορούν να διοικηθούν μαζί).
66 π.Χ.: Lex Manilia: ανάθεση της αρχιστρατηγίας στον Πομπήιο εναντίον του
Μιθριδάτη. Λαμβάνει μείζονα εξουσία στις ανατολικές επαρχίες. Διατηρούσε και
τις εξουσίες του προηγούμενου νόμου.
Διατηρούσε στα χέρια του τη σφαίρα εξουσίας της Ρώμης (Κεφ. 30, Πλούταρχος).

Κατορθώνει έως τα τέλη του 66 π.Χ.: να καταπολεμήσει τον Μιθριδάτη, τον

απομακρύνει από το βασίλειό του και φτάνει έως το εσωτερικό της Ασίας, στην
περιοχή της Κασπίας. Έρχεται σε επαφή με το πολιτικό μωσαϊκό της περιοχής.
Άρχισαν αντεκδικήσεις μεταξύ Ρώμης και Πάρθου (Βασίλειο των Σελευκιδών) και
τους ανταγωνίζεται. Προβαίνει σε μέτρα πολιτικών πράξεων που θα έχουν σημασία
και για μεταγενέστερες περιόδους.
Καταργεί το βασίλειο και δημιουργεί την Επαρχία της Συρίας (63 π.Χ.). Τα εδάφη
του Μιθριδάτη τα ενώνει με τα εδάφη της Βιθυνίας και δημιουργεί την Κοινή
Επαρχία Βιθυνίας και Πόντου.
Ο Πομπήιος ήταν εκείνος που δημιούργησε τον πολιτικό χάρτη (lex provinciae:
καταστατικός χάρτης επαρχίας. Ίσχυαν κανόνες έως το 2ο αιώνα μ.Χ. – εποχή
Τραϊανού).
Ο Πομπήιος θέλει και δείχνει την ικανότητά του να διασυνδεθεί με τους Έλληνες:
1) ιδρύει πόλεις που φέρουν το όνομά του Πομπηιούπολη (στον Πόντο),
2) γνωρίζεται και στελεχώνει το επιτελείο του με Έλληνες (Θεοφάνης ο
Μυτιληναίος όπως λέει ο Κικέρων – προερχόταν από σημαντική πολιτική
οικογένεια – ήταν άρχοντας της Μυτιλήνης.
Δημιουργεί ρυθμίσεις στην Ανατολή.
Ρωμαϊκή ανάμειξη στην Ιουδαία: είχε ζητήσει την προστασία της Ρώμης για να
αντιμετωπίσει τους Σελευκίδες.
63 π.Χ.: κατάληψη Ιερουσαλήμ. Εγκαθιστά τον Αρχιερέα Υρκανό.

(πίσω στη Ρώμη)

Ενώ βρισκόταν στην Ανατολή (63 π.Χ.) ξεσπά κρίση.
Ήταν η μεγαλύτερη ριζοσπαστική στροφή διεκδικήσεων των populares και
επίδειξη αυστηρότητας της Συγκλητικής αριστοκρατίας προς την τάξη των Ιππέων.
Ένας ξεπεσμένος αριστοκράτης από την οικογένεια των Σεργίων, ο Κατιλίνας,
συλλαμβάνει το σχέδιο να ηγηθεί επαναστατικής κίνησης για ανατροπή του
πολιτεύματος.
Ύπατος είναι ο νεαρός προσήλυτος αριστοκράτης – Ιππέας, ο Κικέρων. Κατορθώνει
να επέμβει δυναμικά και έγκαιρα. Συγκαλεί έκτακτο δικαστήριο, εκτελεί τον
Κατιλίνα και τους ανθρώπους του.
Αποκαθιστά τον έλεγχο της Συγκλήτου. Η προσπάθεια των populares αποτυγχάνει.
Όταν γίνεται η συνεδρίαση για να κριθεί ο Κατιλίνας αντιδρά μόνο ένας
Συγκλητικός – ήταν ο νεαρός πραίτορας Ιούλιος Καίσαρας.
Ο Πομπήιος είχε ολοκληρώσει το έργο του εκτός Ρώμης.
63 π.Χ.: επιστρέφει στη Ρώμη (είκοσι χρόνια πριν παρόμοια νίκη είχε οδηγήσει
στη δικτατορία του Σύλλα).
Επικρατεί ανησυχία στη Ρώμη για τη συμπεριφορά του. Πως θα αντιμετώπιζε το
κράτος τη νέα κατάσταση; Στάθηκε νομιμόφρων. Αφού έφτασε, διέλυσε τα
στρατεύματα και πορεύθηκε ως απλός πολίτης. Διετέλεσε τον τρίτο και τελευταίο
του θρίαμβο.
Η Σύγκλητος δεν ξέχασε τις αμφιταλαντεύσεις του και δεν έδειξε διάθεση να
επικυρώσει τις κρίσιμες ρυθμίσεις του στην Ανατολή (όπως ο καταστατικός χάρτης
και πως θα ρυθμιζόταν η τύχη των βετεράνων στρατηγών). Ο νικητής στρατηγός
ήταν υπεύθυνος για την αποκατάσταση περιουσίας στους στρατιώτες του. Ήθελε να
τους μοιράσει κτήματα.
Η Σύγκλητος δεν ήθελε να μοιράσει τέτοιο διάταγμα. Πίστευε ότι του έδωσε ένα
καλό μάθημα στα δείγματα απιστίας του.
Η σκληρή συμπεριφορά της τον οδήγησε στην σύναψη «συμμαχίας» με δυο άλλους
ρωμαίους στρατηγούς – συνασπισμός – ιδιωτική κοινοπραξία χειρισμού της
ρωμαϊκής πολιτείας. Τριανδρία (συναρχία – collegium). Ο όρος χρησιμοποιείται
καταχρηστικά. Ήταν ιδιωτική συνεννόηση, έπαιζε ρόλο ρυθμιστή πολιτικών τυχών
της Ρώμης. Αναγόταν σε ρυθμιστικό παράγοντα της Ρώμης.
Τριανδρία: Πομπήιος, Κράσσος, Καίσαρας. Ανέλαβαν τις τύχες της res publica.
Κράσσος: είχε ιδιωτική περιουσία, την είχε αποκτήσει από τους ρωμαϊκούς
εμφυλίους πολέμους επί Σύλλα από δημεύσεις. Αυτό που του έλειπε ήταν η
προβολή μέσω στρατιωτικών επιτυχιών. Είχε παραγκωνιστεί από τον Πομπήιο στη
μάχη με τον Σπάρτακο.
Μπορούσε να το πετύχει από τη λαϊκή συνέλευση.
Ο Πομπήιος ήθελε επικύρωση μέτρων και αποκατάσταση της περιουσίας των
στρατιωτών του.
Καίσαρ: είχε εκλεγεί Pontifex Maximus, προερχόταν από το γένος των Ιουλίων
(αναγόταν στην Αφροδίτη), είχε διατελέσει διοικητής στη Νότια Ισπανία, είχε
συνεργαστεί με τον Κράσσο, δεν είχε οικονομική δυνατότητα τότε. Πήγε με
δανεικά χρήματα στην Ισπανία. Ήθελε τη διοίκηση σημαντικής επαρχίας.
60 π.Χ.: απόφαση των τριών να ενώσουν την εκλογική τους πελατεία και να
στηρίξουν τον Καίσαρα ως Ύπατο.
Επαρχία Γαλατίας: δεν ήταν υπό ρωμαϊκό έλεγχο. Αναλαμβάνει την περιοχή ως
Ανθύπατος.
Ο Πομπήιος αποκαθίσταται: οι βετεράνοι λαμβάνουν τα κτήματα και
επικυρώνονται τα μέτρα στην Ανατολή.
Το κοινό πνεύμα της αριστοκρατίας συρρικνωνόταν σε μια τριμερή συνεννόηση.
Ο Καίσαρας θα έφευγε ως ανθύπατος στην περιοχή της Γαλατίας. Πριν φύγει,
επισημοποιήθηκε με επιγαμία. Ο Πομπήιος παντρεύτηκε την κόρη του Καίσαρα,
Ιουλία (ήταν τριάντα χρόνια νεότερη). Αρχικά τα πράγματα έβαιναν ομαλά.
Άρχισε συστηματική προσπάθεια κατάκτησης της Γαλατίας. Προσέθεσε καινούργια
μεγαλύτερη ρωμαϊκή επαρχία.
Αυτός που ήταν παλιά σε πλεονεκτική θέση και τώρα σε δύσκολη θέση ήταν ο
Πομπήιος. Έπρεπε να ζήσει ως στρατηγός με παρελθούσες επιτυχίες.
Ζούσε δύσκολα με τους οπαδούς των populares και τους δημάρχους τους. Ένας από
αυτούς ήταν ο Κλώδιος.
56 π.Χ.: πενταετής ανανέωση της συμφωνίας της Τριανδρίας.
55 π.Χ.: ο Κράσσος και ο Πομπήιος για να μην υστερούν, διεκδίκησαν στρατιωτική
εξουσία.
54 π.Χ.: ο Κράσσος φεύγει για να αντιμετωπίσει τους Πάρθους
53 π.Χ.: ο Κράσσος χάνει τη ζωή του στη μάχη.
Η Τριανδρία έγινε Διανδρία – δυσκολότερη η συνεννόηση.
Ο Πομπήιος παρέμενε σταθερά στη Ρώμη. Είχε αποφασίσει να αναλάβει
στρατεύματα.
55 π.Χ.: είχε αναλάβει την Ανθυπατεία της Ισπανίας (δεν έφυγε από τη Ρώμη).
Οι αντίπαλοι της Συγκλήτου απέβλεπαν τον Καίσαρα ως νοερό τους ηγέτη.
Ο Πομπήιος ήταν σε ανάγκη και έπρεπε να συνεργάζεται με τους Συγκλητικούς.
52 π.Χ.: το κράτος προβαίνει σε ένα μέτρο χωρίς προηγούμενο. Αποφασίζεται να
εκλέγεται μόνο ένας Ύπατος στη Ρώμη. (Ύπατος χωρίς συνάδελφο). Αν γινόταν
εκλογή και δεύτερου, φοβούνταν οι optimates ότι θα ήταν ο Καίσαρας.
Έως το 51 π.Χ., ο Καίσαρας είχε κατακτήσει τη Γαλατία. Είχε αρχίσει να σκέφτεται
την επιστροφή του. Ήθελε να επιστρέψει αλλά να έχει μια εξουσία για να μείνει
εκτός βολής δικαστικών διώξεων εναντίον του.
Ο Πομπήιος με νόμο (50 π.Χ.) θέσπισε ότι: έπρεπε να μεσολαβεί διάστημα πέντε
ετών από την ανάληψη του αξιώματος εκτός Ρώμης ώστε να λάβει νέο στη Ρώμη.
Κλιμάκωση της έντασης των δυο βασικών παικτών του πολιτικού παιχνιδιού της
Ρώμης.
Τέλη 50 π.Χ.: ο Πομπήιος δέχεται πρόταση από τον Ύπατο Γάιο Μάρκελλο για
επιστρατεύσεις Ρωμαίος για ισχυρό στρατό – προετοιμασία εμφυλίου πολέμου.
49 π.Χ.: ορισμός αντικαταστάτη του Καίσαρα στη Γαλατία. Αρχίζει να τον ξηλώνει
σιγά – σιγά από τη θέση του.
Η Σύγκλητος κηρύττει τελική πράξη κήρυξης εκτάκτου ανάγκης για την
αντιμετώπιση του Καίσαρα.
Ο Καίσαρας δεν είχε επιλογή από το να επιστρέψει ως στρατηγός.
10η προς 11η Ιανουαρίου 49 π.Χ., διαβαίνει τον Ρουβίκωνα. Αναγνωρίζει ότι είναι
εκτός νόμου στρατηγός. Είναι πραξικοπηματίας. Θα παίξει το ρόλο του Σύλλα στο
κράτος των optimates. Μόλις έφτασε είπε τη γνωστή φράση: «Ο κύβος ερρίφθη».
Ο Καίσαρας αιφνιδίασε τους αντιπάλους του με την είσοδό του στη Ρώμη.
Ο Πομπήιος ήθελε να μην αντιμετωπίσει τον Καίσαρα στην Ιταλία – λανθασμένη
απόφαση να μεταφέρει την έδρα του ρωμαϊκού κράτους στην Ανατολή και να γίνει
εκεί ο πόλεμος. Αισθανόταν πιο άνετα από στρατολογικής άποψης στην Ανατολή.
Ήταν αναγνωρισμένος και είχε δεσμούς με κοινότητες της Ανατολής (καλύτερη
βάση δεδομένων). Νόμιζε ότι μπορούσε να τον οδηγήσει σε καθεστωτική παράλυση
παίρνοντας μαζί του και τη Σύγκλητο για να μην προβεί σε αποφάσεις και
υλοποίηση μέτρων ο Καίσαρας.
Ο Πομπήιος αποχωρεί από την Ιταλία, επιβιβάζεται στο στόλο και κατευθύνεται
στην Ελλάδα.
Ο Καίσαρας πάει στη Ρώμη και δείχνει την επιείκεια/συγχωρητικότητά του
(clementia). Σε όσους που είχαν εκφραστεί υπέρ των συμφερόντων του Πομπήιου,
αντί να προχωρήσει σε διώξεις και προγραφές αντιπάλων, προβαίνει σε πράξεις
συγχώρεσης και συνδιαλλαγής μαζί τους. Κατορθώνει να αναδημιουργήσει δική
του Σύγκλητο.
Ο Καίσαρας ξέρει να μην βιάζεται. Ξεκαθαρίζει την Ισπανία που ήταν υπό τον
Πομπήιο.
Δυρράχιο: προωθείται προς τη Δυτική Ελλάδα.
48 π.Χ.: Μάχη στα Φάρσαλα εναντίον Πομπήιου. Ηττάται από τον Καίσαρα και
αποχωρεί αναζητώντας καταφύγιο σε διάφορες πόλεις – συμμάχους του. Πάει
πρώτα στη Μυτιλήνη, που βρισκόταν η οικογένειά του. Καταφεύγει στην αυλή των
Πτολεμαίων. Είχε παίξει ρόλο στη διεκδίκηση στο θρόνο του Πτολεμαίου του
Αυλητή, που εκτελεί τον Πομπήιο νομίζοντας ότι θα κερδίσει την εκτίμηση του
Καίσαρα, αν του παραδώσει το κεφάλι του.
Μετά το 48 π.Χ.: ο Καίσαρας κατορθώνει να ξεκαθαρίσει τους θύλακες των φιλο
Πομπηιακών. Κατακτά την περιοχή της Αρμενίας (είπε την γνωστή φράση: «Ήρθα,
είδα και κατέκτησα»). Κατόρθωσε να ξεκαθαρίσει τον Κάτωνα τον Νεότερο στη
Θάψο.
Εξασφάλισε τον πλήρη έλεγχο της Ρωμαϊκής Ανατολής. Έκανε ενδιαφέρουσες
γνωριμίες στην Αλεξάνδρεια. Εκούσιο συνοικέσιο με την Κλεοπάτρα Ζ’.
44 π.Χ.: επιστροφή στη Ρώμη. Ήταν κυρίαρχος του κόσμου.
Έπρεπε να δώσει μορφή στην εξουσία. Ήταν Ύπατος, Ανθύπατος – ήθελε εξουσία
με μακρά διάρκεια.
Ο Μάρκος Αντώνιος εισηγήθηκε να πάρει μια βασιλική εξουσία κατά μίμηση της
παλιάς βασιλείας. Δεν τον κέρδισε αυτή η πρόταση.
Δέχεται να του αποδοθεί το αξίωμα του Ισόβιου Δικτάτορα (Dictator Perpetuo).
Έκφραση συναίσθησης απόλυτου ελέγχου.
Ήταν όμως μέγιστη φενάκη – αυταπάτη.
Αποδέχθηκε ότι το πνεύμα της συναρχίας που διείπε την ρωμαϊκή αριστοκρατία
ήταν πιο ισχυρό από ότι νόμιζε.
Αντίδραση αριστοκρατών εναντίον του (Βρούτος). Ηγήθηκαν προσπάθειας
ανατροπής του και τον δολοφόνησαν (44 π.Χ.).
Με το θάνατό του, έχουμε προσωρινή επαναφορά της παλαιάς κατάστασης στη
Ρώμη. Επικρατεί μια τάση προς οριστική λήξη του ρεπουμπλικανικού
πολιτεύματος.
Θα μπορούσε να αποκατασταθεί το κράτος της Συγκλήτου. Ποιας Συγκλήτου; Είχε
1000 μέλη. Είχε εντάξει και απελεύθερους για απόλυτη αφοσίωση. Έπρεπε να
καθαρθεί.
Έπρεπε να αδρανοποιηθούν οι φιλοδοξίες των πολιτικών κληρονόμων του Καίσαρα,
οι οποίοι ήταν: ο Μάρκος Αντώνιος (πολιτικός συνεργάτης του) και ο Γάιος
Οκτάβιος. Είχε προβλέψει με τη διαθήκη του και είχε ορίσει ως κληρονόμο του τον
μικρανεψιό του. Ο βασικός κληρονόμος θα εκτελούσε τη διαθήκη του, δεν ήταν
δικαϊκός κληρονόμος αλλά και πολιτικός από οικογένεια ιππικής προέλευσης.
Αποδείχθηκε σημαντικότερος παρά το νεαρό της ηλικίας του.
43 π.Χ.: προβαίνει σε δεύτερη κοινοπραξία – Τριανδρία μαζί με τον Μάρκο
Αντώνιο και τον Μάρκο Αιμίλιο Λέπιδο. Ο Μάρκος Αντώνιος θα γινόταν αντίπαλός
του. Επισημοποιήθηκε με απόφαση λαϊκής συνέλευσης.
Θα έβγαζαν από τη μέση του Καισαροκτόνους και θα συνέχιζαν την εξουσία. Στους
Φιλίππους, συνέλαβαν και δολοφόνησαν τον Κάσσιο και τον Βρούτο. Το πέτυχαν το
42 π.Χ. Αρχίζει νέα εξέλιξη των πολιτικών φιλοδοξιών των μελών της Τριανδρίας
μεταξύ τους.
Από τους τρεις, βγήκε εύκολα από το παιχνίδι ο Λέπιδος. Είχε εκλεγεί Μέγας
Ποντίφικας και τους κατηγορούσε γι’ αυτό. Έτσι έμειναν οι δυο. Αρχικά φάνηκε να
συνεννοούνται.
Μετά την ανάγνωση της διαθήκης ο Γάιος Οκτάβιος ονομάστηκε Γάιος Ιούλιος
Καίσαρας Οκταβιανός.
Εντοπίζει το κέντρο δράσης του στο κέντρο της Δύσης. Ο Μάρκος Αντώνιος ως
σύζυγος της Κλεοπάτρας εντοπίζει τη δράση του στη Ρωμαϊκή Ανατολή.
Γινόταν σαφές ότι ο Οκταβιανός δεν νοούσε να παραχωρήσει τμήμα στον Αντώνιο,
ούτε ο Αντώνιος να παραχωρήσει την εξουσία του στον Οκταβιανό.
Δυσφήμισε τον Αντώνιο όχι ως συνάρχοντα που ανέλαβε τη διεκδίκηση ρωμαϊκών
δικαιωμάτων στην Ανατολή αλλά ως σύζυγο της Ελληνίδας Βασίλισσας
Κλεοπάτρας. Ιδεολογικός πόλεμος κατά του Αντωνίου.
31 π.Χ.: ήττα Μάρκου Αντώνιου και Κλεοπάτρας στο Άκτιο. Αναλαμβάνει τον
πλήρη έλεγχο.
29 π.Χ.: ονομάζεται Αύγουστος (= αυτός που έχει υποστεί κάποια αύξηση, είχε
αυξηθεί με την επενέργεια των θεών). Επιλέγει έναν τίτλο που δεν θα του
προκαλέσει πρόβλημα. Του πρότειναν τον τίτλο του Νέου Ρωμύλου (σύνδεση με
βασιλικό παρελθόν Ρώμης, που ερχόταν σε σύγκρουση με τις ιδέες της res publica).