KAHULUGAN NG WIKA ayon sa mga lingguwistika o dalubhasa

Henry Gleason

- Ang wika ay masistemang balangkas ng sinasalitang tunog na pinipili at isinasaayos sa paraang arbitraryo upang
magamit ng mga taong kabilang sa isang kultura.
Bernales et al.(2002)

- Proseso ng pagpapadala at pagtanggap ng mensahe sa pamamagitan ng simbolikong cues na maaaring berbal o di-
berbal.
Mangahis et al.(2005)

- May mahalagang papel na ginagampanan ang wika sa pakikipagtalastasan.Ito ang midyum na ginagamit sa
maayos na paghahatid at pagtanggap ng mensahe na susi sa pagkakaunawaan.
Constantino at Zafra (2000)

- Ang wika ay isang kalipunan ng mga salita at ang pamamaraan ng pagsasama-sama ng mga ito para
magkaunawaan o makapag-usap ang isang grupo ng mga tao.
Bienvenido Lumbera (2007)

- Parang hininga ang wika.

Paz, Hernandez, at Peneyra (2003)

- Ang wika ay tulay na ginagamit para maipahayag at mangyari ang anumang minimithi o pangangailangan natin..

Charles Darwin

- Ang wika ay isang sining tulad ng paggawa ng serbesa o pagbe-bake ng cake, o ng pagsusulat.

 Kung walang wika,

 walang hiraman ng kultura at/o paraan ng pamumuhay,
 walang mangyayaring kalakalan,
 walang pagbabahagi ng tuklas at imbensyon,
 walang palitan ng talino at kaalaman,
 walang diplomatikong pagkakasundo ang bawat pamahalaan,
 walang pagtutulungan sa paglinang ng siyensya at teknolohiya.

KATANGIAN NG WIKA
 Sinasalitang Tunog

May tunog na may kahulugan Aparato sa pagsasalita

at mayroong hindi.

Pinipili at Isinasaayos

What is wrong with

Kumakausap at
this sentence? kinakausap
 Produktibo at likas
na mapanlikha

Arbitraryo

Why do those
Katangi-tangi o unique languages Is there
have different any pattern
Kahit kambal ay hindi names to call to name a
magkamukha. that thing?

Ginagamit

Patay na wika
 Minorya

Penomenang
Sosyal

Nakabatay sa Kultura

Hindi lahat ay may katumbas. Kakambal ng kultura

Walang wikang superyor

Dinamiko o Nagbabago
Dulot ng agham at
teknolohiya buhay

Pantao

Likas sa tao

Makapangyarihan

Maraming nagagawa o magagawa ang wika

10 pinakagamiting wika/diyalekto
 Tagalog
 Cebuano/Bisaya/Binisaya/Boholano
 Ilocano
 Hiligaynon/Ilonggo
 Bikol
 Waray
 Kapampangan
 Pangasinan o Panggalatok
 Maguindanao
 Tausug

ILOCANO
 Kilala rin sa tawag na Iloko. Pangunahing wika ng mga naninirahan sa Hilagang Luzon. Gamit sa Rehiyon 1 at
2.
- Ading- nakababatang kapatid na babae o lalaki
- Apang-lolo o lola
- Apang lakay-lolo
- Apang baket- lola
- Baro- boy
- Mangan-kumain
- Awan – wala
- Naimas-masarap
- Nataraki – cute
- Nataengan- matanda
- (nag)guapo – gwapo
- Padi- pari
- How are You – Kumusta Ka?
- Good Day – Naimbag nga Adlaw!
- I Love You. – Ay-Ayaten Ka.
- Goodbye. – Agpakadaakon.

PANGASINENSE
Nasasailalim sa sangay ng Malayo-Polynesian ng pamilya ng mga wikang Austronesian. Sinasalita ng higit pa sa 2
milyon ng mga taga- Pangasinan at kapansin-pansing may mga Amerikanong may kanunununuang Pangasinan

- Ngaran- pangalan
- Duga- tama o totoo
- Balo- bago
- Daan-luma
- Maong- mabuti
- Maoges- masama
- Palandey – bundok
- Asewek- usok
- Alagey- tayo
- Yorong- upo
- Tikyab- lipad
- Yes- on
- No – Andi
- Good mornimg – Masanto’s ya kabwasan
- Good evening – Masantos ya labi
- What’s your name?- Anto’y ngaran mo?
- I Love You – Inaro Taka
BICOLANO
 Pangunahing wika ng mga naninirahan sa Timog-Silangang Luzon. Ginagamit ang wikang ito bilang midyum
sa pagtuturo sa paaralan, sa pagpapahayag ng salita sa Diyos at sa iba pang okasyon.

- Mahal kita- Inmomootan ta ikaw

- Asan ka? – Hain ka?
- Umalis ka dito- Humali ka didi
- Saan ka nag-aaral? – Diin ka nag-iiskwela?
- Magandang Umaga/ Magandang Hapon – Marahay na Adlaw.
- Ang ganda mo. – Kagayon mo.
- Kelan ka aalis- Sano ka mahali?
- Pangalan- Pangaran
- Opo – mao
- Please – tabi
- Hindi – dire
- Wala – wara
- Matalino – listo/ Mayad

KAPAMPANGAN
 Wikang sinasalita sa Pampanga, Tarlac at Bataan. Gayundin sa ilang parte ng Bulacan, Nueva Ecija at sa mga
Aeta ng Zambales.

- Sinulat ku – I wrote
- Dintang ya. – He or she arrived.
- Sabian me kaku.– Tell it to me
- Ninu ing minaus keka? – Sinong tumawag sa’yo?
- Mamasa la. -Sila ay nagbabasa
- Kaluguran daka – I love you.
- Buri Daka! – I like you!
- Edaka buring mawala. – I don’t want to lose you.
- Nanu ini? – what’s this?
- Apu- lola
- Atchi – eldest sister
- Koya- eldest brother
- Susi – key
- Pansit- noodles
- Buisit- bad luck

HILIGAYNON
 Tumutukoy sa wika na may kaugnayan sa Negros Occidental, Bacolod, Iloilo at Capiz. Kilala rin sa tawag na
Ilokano. Ginagamit din sa mga grupo ng isla sa Panay at Capiz, Antique, Aklan, Guimaras, at mga parye
ng Mindanao.

- Maayong aga/gab-i = Magandang umaga/ gabi

- Tagbalay – Tao po
- Malakat ka na? – Aalis ka na?
- Karon na lang – Mamaya na lang.
- Ihatag mo na ini sa iya palihog – Pakibigay mo ito sa kaniya.
- Nagakadlaw na siya. – Tumatawa na siya.
- Kaon ka na sang kan-on- kumain ka ng kanin!
- Diin ka makadto- Saan ka pupunta?
- Bakal!- Pabili!
- Palangga ta ka- Mahal kita.
WARAY-WARAY
 Tinutukoy din bilang Winaray o L(in)eyte-Samaranon) ay isang wika sa mga lalawigan ng Samar, Hilagang
Samar, Silangang Samar, Leyte (silangang bahagi) at Biliran. Binubuo ng Waray, Waray Sorsogon at Masbate
Soraogon. Bisakol ang tawag sa mga wikang Waray Soesogon at Masbate Soraogon dahil komplementaryo sila
ng mga wikang Bisaya at Bikolano.

- Diri o dire – hindi

- Hira o hera – sila
- Maopay o maupay – mabuti
- Guinhatag o ginhatag- binigay
- Magandang Umaga/tanghali/gabi- Maupay nga (aga/udto/kulop/gab-i)
- Nakakaintindi ka ba ng Waray?- Nasabut ka hin Winaray?
- Salamat-Salamat
- Ang ganda-ganda mo talaga.- Kahuhusay nimo hin duro.
- Mahal kita – Hinihigugma ko ikaw o Ginhihigugma ko ikaw o Pina-ura ta ikaw.
- Tagasaan ka? – Taga diin ka o Taga nga- in ka?
- Magkano ito? – Tag pira ini?

ANG WIKANG PAMBANSA

1934
Nagkaroon ng Kumbensyong Konstitusyonal kung saan isa sa mainitang tinalakay at pinagtalunan ang pagpili ng
wikang pagbabatayan ng wikang pambansa.

1935
Ang kongreso ay gagawa ng hakbang tungo sa pagpapatibay at pagpapaunlad ng isang wikang pambansa na
ibabatay sa isa sa mga umiiral na katutubong wika sa kapuluan.

1936
Itinatag ang tanggapan ng Surian ng Wikang Pambansa (SWP) na binibigyan ng kapangyarihang gumawa ng mga
pag-aaral sa lahat ng mga sinasalitang wika sa kapuluan.

Gagawa sila ng komparatibong pag-aaral sa mga wika ng Pilipinas at magrekomenda ng wikang pinakamagaling
na magiging batayan ng isang pambansang wika.

1937
Hinirang ni Pang. Quezon ang Kalupunan ng Surian ng Wikang Pambansa mula sa iba’t ibang rehiyon at
kumatawan sa ilang pangunahing wika ng Pilipinas.

- Direktor Jaime C. de Veyra (Samar-Leyte/Waray, Bisaya)

- Santiago A. Fonacier (Ilokano)
- Isidro Abad (Cebuano)
- Casimiro F. Perfecto (Bikolano)
- Felix S. Salas Rodriguez (Panay – Bisaya/Ilonggo
- Hadji Butu (Tausug)
- Cecilio Lopez (Tagalog)
- Zoilo Hilario (Kapampangan)
- Jose I. Zulueta (Pangasinan)
- Lope K. Santos (Tagalog)

MGA PAMANATAYAN SA PAGPILI NG BATAYAN NG WIKANG PAMBANSA

- Sinasalita at nauunawaan ng maraming Pilipino
- Ginagamit ng mg pinakadakilang nasusulat sa akdang panliteratura
- Sinasalita at ginagamit sa pamahalaan, edukasyon, at negosyo

Disyembre 30, 1937

Nagkabisa ang Kautusang Tagapagpaganap Blg.134 – Wikang Tagalog ang ginawang batayan ng wikang
pambansa.

Disyembre 13, 1939

• Nalimbag ang kauna-unahang Balarilang Pilipino na siyang bunga ng walang pagod na pagsusumikap at
pagmamalasakit sa wika ni G. Lope K. Santos na kinilalan “Ama ng Balarilang Pilipino.”

Abril 1, 1940
• Kautusang Tagapagpaganap Blg. 263 – Pagpapalimbag ng Diksiyonaryong Tagalog-Ingles at ng Balarila
ng Wikang Pambansa para magamit sa mga paaralan sa buong kapuluan.

Hunyo 19, 1940

Sinimulang ituro sa mga paaralang pampubliko at pribado ang pambansang wikang nakabatay sa Tagalog.
Lahat ng mga pahayagang pampaaralan ay magkakaroon ng isang pitak o kolum sa wikang pambansa.

Hulyo 4, 1946
Batas Komonwelt Blg. 570 – Ang wikang opisyal sa Pilipinas ay Tagalog at Ingles.

Marso 26, 1954

Nilagdaan ni Pang. Ramon Magsaysay ang Proklamasyon Blg. 12 na nag-uutos sa pagdiriwang ng Linggo ng
Wika tuwing Marso 29-Abril 4 ayon sa mungkahi ng Surian ng Wikang Pambansa (SWP).

September 23, 1955

Proklamasyon Blg. 186 – Inilipat ang petsa ng pagdiriwang ng Linggo ng Wika sa Agosto 13-19. Ang huling
araw ay itinapat sa kaarawan ni Pangulong Manuel L. Quezon na binigyan ng karangalang “Ama ng Wikang
Pambansa.”

Pebrero 1956
Nirebisa ang salin sa Pilipino ng Panatang Makabayan at ipinagamit ito sa paaralan.

Mayo 26, 1956

Unang inawit sa sariling wika ang pambansang awit ng Pilipinas, ang “Lupang Hinirang.”

Agosto 13, 1959

Nilagdaan ni Kalihim Jose Romero ang Kautusang Pangkagawaran Blg. 7: Ang wikang pambansa ay tatawaging
“PILIPINO”.

Ang paggamit ng wikang PILIPINO ay isang hakbang tungo sa pag-aalis ng rehiyonalismo at nagbubunga ng
pagsasabansa ng dating panrehiyon o diyalekto.
Ito ay makapagbibigay ng pambansang pagkakakilanlan.

1972
Saligang Batas ng 1972 (Artikulo XV, Seksyon 2 at 3). Ang Batasang Pambansa ay magsasagawa ng mga
hakbang tungo sa pagpapaunlad at pormal na paggamit ng pambansang wikang tatawaging Pilipino at hannga’t di
binabago ang batas, ang Ingles at Pilipino ang mananatiling mga opisyal na wika ng Pilipinas.

Mayo 1973
Resolusyon Blg.73. Ang nagluwal sa Patakarang Edukasyong Bilingwal.
 Mayo 1973
Ang Patakarang Bilinggwal ay ang paggamit ng Ingles at Pilipino bilang midyum ng pagtuturo sa mga tiyak na
aralin at bilang hiwalay na asignatura sa kurikulum mula unang baiting ng mahabang paaralan hanggang kolehiyo
s alahat ng paaralan.

1987
Pinagtibay ang implementasyon ng paggamit ng Filipino, bilang pambansang wika, gaya ng isinasaad sa
Konstitusyong 1987 (Artikulo XIV, Seksyon 6). Äng wikang pambansa ng Pilipinas ay FILIPINO, samantalang
nililinang, ito ay dapat payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na mga wika sa Pilipinas at iba pang wika.

Nagsagawa ng reporma sa alpabeto at sa mga tuntunin ng ortograpiyang Filipino. Ito ay pinamagatang Äng
Alpabeto at Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino.”

1991
Nilikha ang Komisyon sa Wikang Filipino (KWF)

1997
Nilagdaan ni Pang. Fidel V Ramos ang Proklamasyon Blg. 1041. Itoý nagpapahayag ng taunang pagdiriwang
tuwing Agosto 1-31 bilang Buwan ng Wikang Pambansa.

2012
Kautusang Pangkagawaran (DepEd Order) Blg.16, s 2012 -
Ipinalabas ang patnubay sa implementasyon ng Mother Tongue Based-Multilingual Education (MTB-MLE)

2012
Ang MTB-MLE ay naglalayong malinang ang kakayahang pangkognitibo, pangwika, at kamalayang pansosyo-
kultural ng mga mag-aaral simula unang baiting.

WIKANG PAMBANSA:
Isang wikang magiging daan ng pagkakaisa at pag-unlad bilang simbolo ng kaunlaran ng isang bansa. Kinikilalang
midyum ng komunikasyon sa isang bansa. Batay sa 1987 Konstitusyon ng Pilipinas sa Artikulo XIV Seksyon 6: Ang
Wikang Pambansa ng Pilipinas ay Filipino.

WIKANG PANTURO:
Ito ang opisyal na wikang ginagamit sa pormal na edukasyon. Bilang opisyal na wika, ito ang ginagamit na wikang
panturo ng Pilipinas.
 Filipino
 Ingles
 Mother Tongue-Based (MTB)
-Ayon kay DepEd Secretary Bro. Armin Luistro, FSC “Ang paggamit ng wikang ginagamit din sa tahanan sa mga
unang baitang ng pag-aaral ay makatutulong mapaunlad ang wika at kaisipan ng mga mag-aaral at
makapagpapatibay rin sa kanilang kamalayang sosyo-kultural.”

WIKANG OPISYAL:
Itinadhana ng batas na maging wika sa opisyal na talastasan ng pamahalaan. Ito ay ginagamit sa opisyal na komunikasyon
ng estado sa kanyang mga mamamayan at ibang bansa sa daigdig. Isinaad sa Konstitusyon ng 1973, Artikulo XV, Sek.3:
“Hangga’t walang ibang itinatadhana ang batas, ang Ingles at Filipino ang magiging opisyal na wika.”