‫»ﺑﺴﻤﻪﺗﻌﺎﻟﻲ«‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﺰوات ﻛﻼﺳﻲ‬

‫ﺧﺎﻧﻪ ﻋﻤﺮان‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺧﻄﻲ‬

‫ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﻨﻈﻴﻢ‪ :‬اﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ ﺧﻠﻮﺗﻲ‬

‫‪www.khalvati.ir‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﺰوات ﻛﻼﺳﻲ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪2‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي اﻻﺳﺘﻴﻚ ﺧﻄﻲ‬

‫ﺳﺎزهﻫﺎي ﺳﺎده‪:‬‬

‫ﻣﺒﺤﺚ دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﺳﺎزهﻫﺎ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﺎزهﻫﺎي ﺳﺎده ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﻫﻮاﻳﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﺎﻳﻪﺑﺎن ﻣﺘﻜﻲ ﺑﻪ ﺳﺘﻮنﻫـﺎي ﺳـﺒﻚ و‪...‬‬
‫ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد و ﻫﺪف ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ارﺗﻌﺎش اﻳﻦ ﺳﺎزهﻫﺎ ﺗﺤﺖ اﺛﺮ ﻧﻴﺮوي ﺟـﺎﻧﺒﻲ اﻓﻘـﻲ ﻣـﺆﺛﺮ در ﺑـﺎﻻي ﺳـﺎزه ﻳـﺎ ارﺗﻌـﺎش اﻓﻘـﻲ‬
‫ﺗﻜﻴﻪﮔﺎه ﺑﻪ ﻋﻠﺖ زﻟﺰﻟﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎزهﻫﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﺳﺎده ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﺟﺮم ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻣﺘﻜﻲ‬
‫ﺑﺮ ﻳﻚ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺪون وزن ﺑﺎ ﺳﺨﺘﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ ‪ K‬ﻣﺪل ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﻳﻚ ﻗﺎب ﻳﻚ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷـﻜﻞ‪ ،1-‬از ﻳـﻚ دال‬
‫ﺑﺘﻨﻲ ﺻﻠﺐ ﺑﺎ ﺳﺘﻮنﻫﺎي ﺳﺒﻚ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺪلﺳﺎزي ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﺻـﻠﺒﻴﺖ دال‪ ،‬اﻧﻌﻄـﺎفﭘـﺬﻳﺮي‬
‫ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻓﻘﻂ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺘﻮنﻫﺎي ﺳﺒﻚ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫* در اﻳﻨﺠﺎ ﻫﺪف ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻴﺰان ﺳﺨﺘﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ )‪ (K‬ﻗﺎب اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺷﺮط ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻛﻮﭼﻚ اﺳﺖ و ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫دال ﺻﻠﺐ‬ ‫ﺷﻜﻞ ﺳﺘﻮنﻫﺎي ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه در ﻣﺤﺪوده ﺧﻄﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺘﻮنﻫﺎي ﺳﺒﻚ‬
‫ﺷﻜﻞ‪1 -‬‬

‫اﻳﺪه ﻓﻨﺮ ﺳﺎده ﺧﻄﻲ‬

‫ﻓﻨﺮي ﺑﺎ ﺳﺨﺘﻲ ‪ K‬را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ اﺛﺮ ﻧﻴﺮوي ‪ F‬ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﻓﺮض ﻛﻪ ﻓﻨﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻄﻲ رﻓﺘﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻮك ﻣﻲﺗﻮان ﺳﺨﺘﻲ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻜﺎن ﻓﻨﺮ را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ‬
‫‪K‬‬ ‫∆‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮد‪:‬‬
‫‪F‬‬
‫‪F‬‬

‫∆‪F=K.‬‬ ‫⇒‬ ‫∆‪K=F/‬‬ ‫)‪(1‬‬

‫‪∆=F/K‬‬ ‫)‪(2‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ )‪ (1‬ﻣﻲﺗﻮان ﺳﺨﺘﻲ را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد‪:‬‬
‫ﺳﺨﺘﻲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻛﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ واﺣﺪ در اﻣﺘﺪاد ﻧﻴﺮو اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ‪) .‬اﮔﺮ ‪ ∆ = 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪F = K ،‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد(‬
‫ﻣﺠﺪداً ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ زﻣﺎﻧﻲ ﺻﺎدق اﺳﺖ ﻛﻪ رﻓﺘﺎر ﺧﻄﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ اﻳﺪه را دﻗﻴﻘﺎً ﻣـﻲﺗـﻮاﻧﻴﻢ ﺑـﺮاي‬
‫ﻗﺎب ﺷﻜﻞ‪ 1 -‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺒﺮﻳﻢ و ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻜﻴﻪﮔﺎﻫﻲ ﺳﺘﻮنﻫﺎ و ﺻﻠﺒﻴﺖ ﺗﻴـﺮ‪ ،‬ﻧﻴـﺮوي ﻻزم ﺑـﺮاي ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻣﻜـﺎن‬
‫ﺟﺎﻧﺒﻲ واﺣﺪ ﻗﺎب را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﻫﻤﺎن ﺳﺨﺘﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻗﺎب ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻜﺘﻪاي ﻛﻪ از راﺑﻄـﻪ‬
‫‪ 3‬ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي اﻻﺳﺘﻴﻚ ﺧﻄﻲ‬
‫)‪ (2‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲﺷﻮد آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﻣﻴﺰان ﺳﺨﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻣﻜـﺎن ﺟـﺎﻧﺒﻲ ﻛـﻮﭼﻜﺘﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ K) .‬در‬
‫ﻣﺨﺮج ﻛﺴﺮ اﺳﺖ(‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﺷﻜﻞ‪ 2-‬را ﺑﺪون ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﺤﺮﻳﻚ دﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ و ﺗﺤﺖ اﺛﺮ ﻧﻴـﺮوي ﺧـﺎرﺟﻲ اﺳـﺘﺎﺗﻴﻜﻲ ‪ fS‬در‬
‫اﻣﺘﺪاد ﻛﻒ ﺻ‪‬ﻠﺐ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺮو ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻜﺎن ∆ را اﻳﺠﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس اﻳـﺪه ﻓﻨـﺮ ﺳـﺎده ﺧﻄـﻲ در ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬
‫ﺷﻜﻞﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ و ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻛﻢ ∆‪ ،‬راﺑﻄﻪ ‪ fS‬و ∆ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻄﻲ اﺳﺖ‪:‬‬
‫∆ ‪fS = K .‬‬ ‫)‪(3‬‬
‫ﻛﻪ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ‪ K‬ﻫﻤﺎن ﺳﺨﺘﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻗﺎب اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺧﻴﻠـﻲ زﻳـﺎد ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ راﺑﻄـﻪ دﻳﮕـﺮ‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ راﺑﻄﻪ ‪ fS‬و ∆ ﻳﻚ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﺘﻌﺎرف در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﺎزهﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻜﺎن واﺣﺪي ﺑـﻪ‬
‫ﻗﺎب اﻋﻤﺎل ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ (∆ = 1) .‬و ﻧﻴﺮوي ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ آن را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣـﻲﻛﻨـﻴﻢ‪ .‬اﻳـﻦ ﻧﻴـﺮو ﻫﻤـﺎن ﺳـﺨﺘﻲ ﺟـﺎﻧﺒﻲ ﻗـﺎب اﺳـﺖ‪.‬‬
‫)ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﺨﺘﻲ(‪.‬‬
‫∆‬
‫‪fS‬‬ ‫‪fS‬‬

‫‪C‬‬
‫‪B‬‬
‫‪ : AB‬ﻓﺎز ﺧﻄﻲ ) ∆ ﻛﻮﭼﻚ(‬
‫‪K‬‬
‫‪ : BC‬ﻓﺎز ﻏﻴﺮﺧﻄﻲ ) ∆ ﺑﺰرگ(‬ ‫‪1‬‬

‫‪A‬‬ ‫∆‬

‫ﺷﻜﻞ‪2 -‬‬
‫ﻧﻴﺮو‬
‫ﺑﻴﺎن ﻛﺮد‪) .‬ﻣﺜﻼً ‪،ton/m ،ton/cm ،kg/cm‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ )‪ (3‬واﺣﺪ ﺳﺨﺘﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻜﺎن‬
‫‪ N/cm‬و‪(...‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻳﻚ ﻗﺎب ﻳﻚ درﺟﻪ آزادي ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪﮔﺎه ﮔﻴﺮدار‪:‬‬

‫ﻗﺎب ﺷﻜﻞ‪ 3 -‬را ﺑﺎ دﻫﺎﻧﻪ ‪ ،L‬ارﺗﻔﺎع ‪ h‬و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ اﻻﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻪ ‪ E‬ﺑﺎ دو ﺗﻜﻴﻪﮔـﺎه ﮔﻴـﺮدار در ﻧﻈـﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳـﺪ‪ .‬ﻣﻤـﺎن‬
‫اﻳﻨﺮﺳﻲ ﺗﻴﺮ و ﺳﺘﻮن در ﺣﻮل ﻣﺤﻮر ﺧﻤﺶ ﺑﺮاي ﺗﻴﺮ و ﺳﺘﻮن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ Ib‬و ‪ IC‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺨﺘﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ را ﺑـﺮاي دو ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫‪EIb‬‬ ‫زﻳﺮ در ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ‪:‬‬

‫‪h‬‬ ‫‪EIC‬‬ ‫‪EIC‬‬ ‫ﺷﻜﻞ‪3 -‬‬

‫‪L‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ اﻟﻒ‪ -‬ﺗﻴﺮ ﻛﺎﻣﻼً ﺻﻠﺐ اﺳﺖ )ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ∞ → ‪( E I b‬‬

‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻪ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﺎبﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﻓﺮض رﻓﺘﺎر دﻳﺎﻓﺮاﮔﻢ ﺻﻠﺐ در ﻛﻒ ﻃﺒﻘﻪ رخ ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ ،‬ﺳـﺨﺘﻲ ﻫـﺮ‬
‫ﺳﺘﻮن از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪:‬‬
‫‪12 E I C‬‬ ‫‪24 E I C‬‬
‫= ‪ K‬ﻫﺮ ﺳﺘﻮن‬ ‫‪3‬‬
‫‪ K t = ∑ K‬ﻛﻠﻲ ⇒ )‪(4‬‬ ‫ﻫﺮ ﺳﺘﻮن‬ ‫= ‪ K t‬در ﺣﺎﻟﺖ دو ﺳﺘﻮﻧﻲ ⇒‬ ‫)‪(5‬‬
‫‪h‬‬ ‫‪h3‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﺰوات ﻛﻼﺳﻲ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪4‬‬

‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺮزي ﺳﺘﻮنﻫﺎ در ﻫﺮ دو اﻧﺘﻬﺎ‪ ،‬ﮔﻴﺮدار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫∞ = ‪E Ib‬‬ ‫∆‬
‫‪fS‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ :4 -‬ﺷﻜﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻜﺎن ﻗﺎب در ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻒ ﺻﻠﺐ‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ب‪ -‬ﺗﻴﺮ ﺑﺪون ﺻﻠﺒﻴﺖ اﺳﺖ )ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ‪( E I b → o‬‬

‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺨﺘﻲ ﻫﺮ ﺳﺘﻮن از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪:‬‬

‫‪3 E IC‬‬ ‫‪6 EI‬‬
‫= ‪ K‬ﻫﺮ ﺳﺘﻮن‬ ‫‪3‬‬
‫)‪(6‬‬ ‫⇒‬ ‫= ‪Kt‬‬ ‫)‪(7‬‬
‫‪h‬‬ ‫‪h3‬‬
‫راﺑﻄﻪ )‪ (6‬ﺳﺨﺘﻲ ﻳﻚ ﺳﺘﻮن و راﺑﻄﻪ )‪ (7‬ﺳﺨﺘﻲ ﻣﺠﻤﻮع دو ﺳﺘﻮن را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺷـﻜﻞ ﺟـﺎﻧﺒﻲ‬
‫∆‬ ‫ﻗﺎب ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻜﻞ‪ 5 -‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪E Ib = o‬‬
‫‪fS‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ :5 -‬ﺷﻜﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻜﺎن ﻗﺎب در ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻒ اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮ‬

‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺘﻮنﻫﺎ در ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﮔﻴﺮدار و در ﺑﺎﻻ ﻣﻔﺼﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﺳﺘﻮن ﻃﺮه ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ج‪ -‬ﺗﻴﺮ داراي ﺳﺨﺘﻲ ﺧﻤﺸﻲ ‪ EIb‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﮔﺮ از ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞﻫﺎي ﺑﺮﺷﻲ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺳﺨﺘﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻗﺎب ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ‪ Ib‬و ‪IC‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪:‬‬
‫‪24 E I C‬‬
‫= ‪ K t‬ﻛﻠﻲ ﻗﺎب‬ ‫)‪η (8‬‬
‫‪h3‬‬
‫‪12 ρ + 1‬‬ ‫‪Ib‬‬
‫=‪η‬‬ ‫=‪; ρ‬‬ ‫ﻛﻪ در راﺑﻄﻪ )‪ (8‬ﺿﺮاﻳﺐ ‪ η‬و ‪ ρ‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪12 ρ + 4‬‬ ‫‪4 IC‬‬
‫‪ ρ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺨﺘﻲ ﺧﻤﺸﻲ ﺗﻴﺮ ﺑﻪ ﺳﺘﻮن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ‪ ρ‬ﻣﺴﺎوي ∞ و ‪ o‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ رواﺑﻂ ‪ 5‬و ‪ 7‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪) .‬ﺣﺎﻻت ﺣﺪي(‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ‬
‫‪1‬‬
‫= ‪ρ < 0/ 1 ⇒ η‬‬ ‫‪; ρ > 10 ⇒ η =1‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ 5‬ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي اﻻﺳﺘﻴﻚ ﺧﻄﻲ‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻳﻚ ﻗﺎب ﻳﻚ درﺟﻪ آزادي ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪﮔﺎه ﻣﻔﺼﻠﻲ‪:‬‬

‫ﻗﺎب ﺷﻜﻞ‪ 6 -‬را ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻗﺎب ﺷﻜﻞ‪ 3 -‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺨﺘﻲ ﺧﻤﺸﻲ را ﻓﻘﻂ اﮔﺮ ﺗﻴـﺮ ﻛـﺎﻣﻼً‬
‫ﺻﻠﺐ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬زﻳﺮا در ﻏﻴﺮ اﻳﻦﺻﻮرت ﺳﺘﻮنﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻋﻀﺎ دو ﺳـﺮ ﻣﻔـﺼﻞ در ﻣـﻲآﻳﻨـﺪ ﻛـﻪ ﻛـﻞ ﻗـﺎب‬
‫ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪EIb‬‬

‫‪h‬‬ ‫‪EIC‬‬ ‫‪EIC‬‬

‫‪L‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪6 -‬‬
‫ﺳﺘﻮنﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻀﻮي ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ ﮔﻴﺮدار و در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻔﺼﻠﻲ اﺳﺖ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ⇒ ﺗﻴﺮ ﻛﺎﻣﻼً ﺻﻠﺐ ∞ → ‪E I b‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﻲﺗﻮان ﺳﺘﻮنﻫﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺘﻮن ﻃﺮهﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ )ب( ﻗﺎب ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪﮔﺎه ﮔﻴﺮدار )وﻟﻴﻜﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت واروﻧﻪ( در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬
‫‪3 E IC‬‬ ‫‪6 E Ic‬‬
‫= ‪ K‬ﻫﺮ ﺳﺘﻮن‬ ‫‪3‬‬
‫⇒ )‪(9‬‬ ‫= ‪ K t‬ﻛﻞ ﻗﺎب‬ ‫)‪(10‬‬
‫‪h‬‬ ‫‪h3‬‬
‫∞ → ‪E Ib‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ -‬ﺳﺨﺘﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻗﺎب ﺷﻜﻞ زﻳﺮ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬

‫‪EIC h‬‬
‫‪2h‬‬
‫‪EIC‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﭼﻮن ﻛﻒ ﺻﻠﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﺘﻮن ﺳﻤﺖ ﭼﭗ از راﺑﻄﻪ )‪) (9‬ﭼـﻮن‬
‫ﻣﻔﺼﻠﻲ اﺳﺖ( و ﺑﺮاي ﺳﺘﻮن راﺳﺖ از راﺑﻄﻪ )‪ (4‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﻲﻧﻤـﺎﻳﻴﻢ‪ .‬و‬
‫در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﺨﺘﻲ ﻛﻞ ﻗﺎب ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﺳﺨﺘﻲ ﺳﺘﻮنﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫‪3 E IC‬‬ ‫‪3 E IC‬‬

‫= ‪: K1‬ﺳﺘﻮن ﺳﻤﺖ ﭼﭗ‬ ‫‪3‬‬
‫=‬ ‫‪. 3‬‬
‫) ‪(2 h‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪h‬‬
‫‪12 E IC‬‬
‫= ‪: K 2‬ﺳﺘﻮن ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‬
‫‪h3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪E IC‬‬ ‫‪E IC‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪E IC‬‬ ‫‪E IC‬‬
‫= ‪: K t = K1 + K 2‬در ﻛﻞ‬ ‫‪3‬‬
‫‪+ 12‬‬ ‫‪3‬‬
‫=‬ ‫‪.‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪= 12 / 37‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪h3‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﺰوات ﻛﻼﺳﻲ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪6‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻗﺎبﻫﺎي ﺑﺎدﺑﻨﺪي ﺷﺪه‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻗﺎبﻫﺎي ﺑﺎدﺑﻨﺪي ﺷﺪه‪،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻛﺎر ﻣﺠـﺎزي‪ ،‬ﺟﺎﺑـﻪﺟـﺎﻳﻲ ﻣﺘﻨـﺎﻇﺮ ﺑـﺎ ﻧﻴـﺮوي واﺣـﺪ را‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫‪F .f L‬‬
‫‪ ∆ = ∑ i i i‬ﻃﺒﻖ روش ﻛﺎر ﻣﺠﺎزي‬ ‫)‪(11‬‬
‫‪Ai Ei‬‬
‫ﭼﻮن ﻧﻴﺮوﻫﺎي داﺧﻠﻲ ‪ fi‬و ‪ Fi‬ﻫﺮ دو ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺎر واﺣﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ‪ ،fi = Fi‬ﭘﺲ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪Fi2‬‬‫‪Li‬‬
‫∑=∆‬ ‫)‪(12‬‬
‫‪Ai Ei‬‬
‫ﻗﺎب ﺷﻜﻞ‪ 7 -‬را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ اﺛﺮ ﻧﻴﺮوي ﺟﺎﻧﺒﻲ واﺣﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫∆‬
‫‪1‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬

‫ﺷﻜﻞـ ‪:7‬‬
‫‪h‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪D‬‬

‫‪L‬‬
‫اﮔﺮ ﻧﻴﺮوي اﻋﻀﺎء را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪:‬‬
‫‪h2‬‬ ‫‪d‬‬
‫; ‪FAB = o‬‬ ‫‪FAC = 1+‬‬ ‫‪2‬‬
‫=‬ ‫‪; FBC = − 1‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪h‬‬
‫= ‪FCD‬‬ ‫‪; FBD = o‬‬ ‫از ﻋﻀﻮ ﻓﺸﺎري ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‬
‫‪L‬‬
‫‪ d‬در رواﺑﻂ ﻓﻮق‪ ،‬ﻗﻄﺮ ﻗﺎب ﻳﺎ ﻃﻮل ﺑﺎدﺑﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ را در راﺑﻄﻪ )‪ (12‬ﻗﺮار دﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪h2‬‬ ‫‪d2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪*h‬‬ ‫*‬ ‫‪d‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1  1* L‬‬ ‫‪L2‬‬ ‫‪L2‬‬ ‫‪‬‬
‫=∆‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‪(13‬‬
‫‪E  Ag‬‬ ‫‪AC‬‬ ‫‪Ab‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫در راﺑﻄﻪ )‪ Ab ،Ag (13‬و ‪ AC‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺗﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺎدﺑﻨﺪ و ﺳﺘﻮن اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﺨﺘﻲ دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪E‬‬
‫=‪K‬‬ ‫=‬ ‫⇒‬ ‫=‪K‬‬ ‫‪3‬‬
‫)‪(14‬‬
‫∆‬ ‫∆‬ ‫‪L‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪d3‬‬
‫‪+ 2‬‬ ‫‪+ 2‬‬
‫‪Ag‬‬ ‫‪L AC‬‬ ‫‪L Ab‬‬
‫‪ 7‬ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي اﻻﺳﺘﻴﻚ ﺧﻄﻲ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺳﺘﻮنﻫﺎ و ﺗﻴﺮﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﺑﺎدﺑﻨﺪ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮان از ﺟﻤﻼت اول و دوم ﻣﺨـﺮج ﻛـﺴﺮ‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻮم ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ اﻓﻘﻲ ﻗﺎب ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﺑﺎدﺑﻨﺪ اﺳـﺖ و‬
‫ﻧﻪ اﻋﻀﺎء ﻗﺎب‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت راﺑﻄﻪ ﺳﺎده زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد ﻋﻤﻠﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪E L2 A b‬‬
‫=‪K‬‬ ‫)‪(15‬‬
‫‪d3‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ -1‬ﺳﺨﺘﻲ ﻗﺎبﻫﺎي زﻳﺮ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﺗﻴﺮ و ﺳـﺘﻮن ﺻـﻠﺐ ﻓـﺮض ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴـﺪ‪ .‬ﻛﻠﻴـﻪ‬
‫ﺳﺘﻮنﻫﺎ ‪ IPB20‬و ﺗﻴﺮﻫﺎ ‪ IPE27‬ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﺎدﺑﻨـﺪﻫﺎي ﻗـﺎب ‪ F1‬از ﻧـﺎوداﻧﻲ ‪ 10‬و ﺑﺎدﺑﻨـﺪﻫﺎي ﻗـﺎب ‪ F2‬از ﻧـﺎوداﻧﻲ ‪12‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪3m‬‬ ‫‪3m‬‬

‫‪3m‬‬ ‫‪3m‬‬ ‫‪3m‬‬ ‫‪3m‬‬ ‫‪3m‬‬ ‫‪3m‬‬

‫ﻗﺎب ‪F1‬‬ ‫ﻗﺎب ‪F2‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺬﻛﻮر ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از )ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺟﺪول اﺷﺘﺎل(‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪IPB20: A = 78/1 cm = AC‬‬ ‫‪UNP10 : A = 13/5 cm2 = Ab‬‬
‫‪IPE27: A = 45/9 cm2 = Ag‬‬ ‫‪UNP12 : A = 17 cm2 = Ab‬‬
‫)ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد( ‪L = h = 3 m ; d = 4/24m , E = 2/06 × 106‬‬
‫ﺑﻪ ﻛﻤﻚ راﺑﻄﻪ )‪ (14‬ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪2 / 06 × 106‬‬
‫× ‪ K1 = 2‬ﺳﺨﺘﻲ ﻗﺎب ‪F1‬‬ ‫‪= 56351 kg cm‬‬
‫‪300‬‬ ‫‪3003‬‬ ‫‪4243‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪45 / 9‬‬ ‫‪3002 × 78 / 1‬‬ ‫‪3002 ×13 / 5‬‬
‫ﭼﻮن دو دﻫﺎﻧﻪ ﺑﺎدﺑﻨﺪي دارد‪ ،‬در ﻋﺪد ‪ 2‬ﺿﺮب ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪2 / 06 × 106‬‬
‫= ‪ K 2‬ﺳﺨﺘﻲ ﻗﺎب ‪F2‬‬ ‫‪= 34220 kg cm‬‬
‫‪300‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪424 3‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪45 / 9‬‬ ‫‪78 / 1‬‬ ‫‪3002 ×17‬‬
‫اﮔﺮ از راﺑﻄﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ )‪ (15‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪K1 = 65671 Kg/cm ; K2 = 41349 Kg/cm‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺧﻄﺎي ﻣﻮﺟﻮد و ﺗﻘﺮﻳﺐ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮد‪:‬‬

‫ﺳﺨﺘﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از راﺑﻄﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ )‪(15‬‬ ‫‪65671‬‬

‫( ﺑﺮاي ﻗﺎب ‪F1‬‬ ‫( = ‪-1) × 100‬‬ ‫‪− 1 ) × 100 = %17‬‬
‫ﺳﺨﺘﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از راﺑﻄﻪ دﻗﻴﻖ )‪(14‬‬ ‫‪56351‬‬

‫ﺳﺨﺘﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از راﺑﻄﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ )‪(15‬‬ ‫‪41349‬‬

‫( ﺑﺮاي ﻗﺎب ‪F2‬‬ ‫( = ‪-1) × 100‬‬ ‫‪− 1 ) × 100 = %21‬‬
‫ﺳﺨﺘﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از راﺑﻄﻪ دﻗﻴﻖ )‪(14‬‬ ‫‪34220‬‬

‫‪ 1‬ﻣﺮﺟﻊ‪ :‬ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ زﻟﺰﻟﻪ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﺣﺴﻦ ﻣﻘﺪم‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت وزرات راه و ﺗﺮاﺑﺮي‪ ،‬ص ‪ 479‬و ‪480‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﺰوات ﻛﻼﺳﻲ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪8‬‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد راﺑﻄﻪ )‪ (15‬ﺑﺮاي ﻗﺎب ‪ F1‬در ﺣﺪود ‪ %17‬و ﺑﺮاي ﻗﺎب ‪ F2‬در ﺣﺪود ‪ %21‬ﺗﻘﺮﻳﺐ دارد و در واﻗﻊ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪،‬‬
‫ﺳﺨﺘﻲﻫﺎ را ﻗﺪري ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﻘﺎدﻳﺮ واﻗﻌﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫* اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﺗﻴﺮ داﺧﻞ ﻛﻒ ﺻﻠﺐ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻃﻮل آن ﻣﺤﺪود ﺷﻮد دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺗﻮان در راﺑﻄﻪ )‪ (14‬از اﺛﺮ ﺗﻴﺮﻫﺎ‬
‫ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻧﻤﻮد و ﻓﻘﻂ اﺛﺮ ﺳﺘﻮنﻫﺎ و ﺑﺎدﺑﻨﺪﻫﺎ را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت راﺑﻄﻪ دﻗﻴﻖﺗﺮ ﺑﺮاي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﻛﻒ ﺻﻠﺐ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪E‬‬
‫=‪K‬‬ ‫)‪(16‬‬
‫‪h3‬‬ ‫‪d3‬‬
‫‪+ 2‬‬
‫‪L2 A C‬‬ ‫‪L Ab‬‬
‫ﭘﺲ در ﺣﺎﻟﺘﻲﻛﻪ ﺗﻴﺮﻫﺎ ﺻﻠﺐ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬از راﺑﻄﻪ )‪ (16‬ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺸﺘﺮي از )‪ (14‬ﻣﻲدﻫﺪ )ﭼﻮن ﻣﺨﺮج ﻛـﺴﺮ ﻛـﻮﭼﻜﺘﺮ اﺳـﺖ(‬
‫ﻣﻲﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﺎﺻﻞ راﺑﻄﻪ )‪ (15‬ﺑﻪ راﺑﻄﻪ )‪ (16‬ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﻘﺮﻳﺐ آن ﻛﻤﺘـﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي ﻗﺎب ‪ F1‬اﮔﺮ از راﺑﻄﻪ )‪ (16‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫‪2 / 06 × 106‬‬
‫× ‪K1 = 2‬‬ ‫> ‪= 61882 kg cm‬‬ ‫‪56351‬‬
‫‪3003‬‬ ‫‪4243‬‬ ‫‪14243‬‬
‫‪+‬‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از راﺑﻄﻪ )‪(14‬‬
‫‪3002 × 78 / 1 3002 × 13 / 5‬‬

‫ﺣﺎل ﺗﻘﺮﻳﺐ ﺟﻮاب راﺑﻄﻪ )‪ (15‬را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﺪد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫‪65671‬‬
‫(‬ ‫‪− 1) × 100 = %6‬‬
‫‪61882‬‬
‫* ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ از ‪ %17‬ﺑﻪ ‪ %6‬ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬