3. Προσπάθειες για τον εκσυγχρονισμό της Ελλάδας σ.

60-62
Η κατάσταση στο ελ. κράτος κατά την πρώτη πεντηκονταετία του βίου του

ΕΔΑΦΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ

1864: παραχώρηση Παρά την εισαγωγή των Αργοί ρυθμοί ανάπτυξης
Επτανήσων από Βρετανία, συνταγματικών θεσμών Χώρα αγροτική και
1881: παραχώρηση (1844 και 1864) και το κτηνοτροφική
Θεσσαλίας από Πύλη, μετά φιλελεύθερο πολίτευμα, Αξιόλογη ανάπτυξη
το Συνέδριο του όμως του διαιωνιζόταν η παλαιά εμπορίου χάρις στους
Βερολίνου δεν είχαν ακόμη μορφή διακυβέρνησης από Έλληνες της Διασποράς
απελευθερωθεί τα τους αιρετούς άρχοντες
«αλύτρωτα» μέρη του
έθνους (Ήπειρος,
Μακεδονία, Θράκη, Κρήτη,
νησιά του Αιγαίου)

Λόγοι που επιβράδυναν τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη της Ελλάδας:
1. οι τεταμένες σχέσεις με τις Μ.Δ. της Ευρώπης και τις γειτονικές χώρες,
2. η πολιτική αστάθεια, πελατειακές σχέσεις,
3. η ανασφάλεια στην ύπαιθρο, ληστεία,
4. η χαμηλή πίστη της χώρας διεθνώς.

Εκσυγχρονισμός σήμαινε:
1. ισχυρός τακτικός στρατός και πολεμικό ναυτικό,
2. ανάπτυξη οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου,
3. ανάπτυξη ταχυδρομικού και τηλεγραφικού δικτύου,
4. εισαγωγή νέων καλλιεργητικών μεθόδων στη γεωργία,
5. εμπέδωση τάξης και ασφάλειας σε μετακινήσεις και μεταφορές,
6. ανάπτυξη πιστωτικού συστήματος και της διεθνούς πίστης της χώρας, που θα
χρηματοδοτούσε με συμφέροντες όρους και όχι τοκογλύφους.

Προϋποθέσεις για τον εκσυγχρονισμό

Ο εκσυγχρονισμός απαιτούσε:
1. οικονομικούς πόρους,
2. ορθολογική ιεράρχηση της διάθεσης των πόρων
3. αμετάκλητη προσήλωση στην εξυπηρέτηση των εθνικών προτεραιοτήτων,
4. ορθολογικό προσδιορισμό των εθνικών συμφερόντων.

1/5
  Εθνική προτεραιότητα η απελευθέρωση των «αλύτρωτων» ιστορικών
χωρών (ύψιστο εθνικό συμφέρον) που επισκίαζε άλλες προτεραιότητες όπως ο
εκσυγχρονισμός του κράτους και της κοινωνίας.
 Υποστηρικτικές απελευθέρωσης (δυναμική πολιτική μερίδα): έκριναν ότι ο
εκσυγχρονισμός και η οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας ήταν κάτι ανέφικτο
χωρίς την επέκταση της εθνικής επικράτειας.
 Υποστηρικτές εκσυγχρονισμού: επίκριναν τον αλυτρωτισμό ως αδιέξοδη και
πολυέξοδη εθνική πολιτική.

Ο Χαρίλαος Τρικούπης και η εκσυγχρονιστική πολιτική του.

 Δεκαετία 1880 κ.ε. ο Χαρίλαος Τρικούπης κάνει αξιόλογες προσπάθειες για την
ανασυγκρότηση της Ελλάδας.
1. Προώθησε ευρύ πρόγραμμα διοικητικών μεταρρυθμίσεων και δημοσίων
έργων
2. Μείωσε στο ήμισυ τον αριθμό των βουλευτών, διευρύνοντας την εκλογική
περιφέρεια από επαρχιακή σε νομαρχιακή,
3. Όρισε αυστηρά κριτήρια επιλογής των δημοσίων υπαλλήλων
4. Προώθησε εκκαθάριση του δικαστικού κλάδου από κομματικούς
εγκαθέτους
5. Επέβαλε γενναίες αλλαγές στα σώματα ασφαλείας και στους σχετικούς με
τις προσλήψεις και προαγωγές στα σώματα αυτά κανονισμούς
6. Αναδιοργάνωσε το στρατό και το στόλο (μετάκληση ειδικών από Γαλλία
και Αυστρία)
7. Περιόρισε τη δυνατότητα των αξιωματικών να εκλέγονται βουλευτές
8. Έλαβε μέτρα για τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας εκπαίδευσης (αύξησε
τον αριθμό των σχολείων και των μαθητών, προώθησε τον εκσυγχρονισμό
το εκπαιδευτικού προγράμματος των δημοσίων σχολείων και την
αναμόρφωση των σχολικών βιβλίων και ίδρυσε τεχνικές σχολές)
9. Επέκτεινε το σιδηροδρομικό και οδικό δίκτυο της χώρας (Ισθμός της
Κορίνθου)
10. Ευνόησε τη βιομηχανική ανάπτυξη

 Για τη χρηματοδότηση του φιλόδοξου αναπτυξιακού προγράμματος του ο

Τρικούπης: 1. προσπάθησε να προσελκύσει το ελληνικό παροικιακό κεφάλαιο
2. συνήψε σειρά δανείων από το εξωτερικό

Η ελληνική οικονομία δεν άντεξε το βάρος του εξωτερικού χρέους.

2/5
1893: ο Τρικούπης κήρυξε πτώχευση της χώρας και παραιτήθηκε
1895: πέθανε πικραμένος στη Γαλλία, ηττημένος από τον λαϊκισμό των αντιπάλων του
και την αδράνεια της ελληνικής κοινωνίας της εποχής.

Το κίνημα στο Γουδή και ο Ελευθέριος Βενιζέλος

[Ο ελληνοτουρικός πόλεμος του 1897: «Ατυχής», «Ταπεινωτικός»]

Συνέδριο Βερολίνου (1878): οι Μ.Δ. απέρριψαν το αίτημα των Κρητικών για ένωση
με την Ελλάδα
Σύμβαση Χαλέπας: προέβλεπε μεγαλύτερη συμμετοχή των Κρητικών στη διοίκηση

Αιτία ελληνικής αντίδρασης τουρκικές βιαιότητες εναντίον αμάχων

Αφορμή ελληνοτουρκικού πολέμου η ελληνική κυβέρνηση με πρωθυπουργό το
Θεόδωρο Δεληγιάννη έστειλε στην Κρήτη μοίρα του ελληνικού στόλου με επικεφαλής
το διάδοχο.

5 Απριλίου 1897 η Τουρκία κηρύσσει τον πόλεμο στην Ελλάδα

Τουρκικός στρατός άριστα οργανωμένος και αριθμητικά ισχυρότερος κατέλαβε
Λάρισα, Θεσσαλία και προχώρησε μέχρι την Αθήνα.

Συνθήκη ειρήνης (Κων/λη 22 Νοεμβρίου 1897)

Ταπεινωτικοί όροι για Ελλάδα:
 Υποχρεωμένη να πληρώσει στην Τουρκία πολεμική αποζημίωση 100 εκ. χρυσά
……….
 Δάνειο Μ.Δ. στην Ελλάδα με τον όρο να δεχθεί «Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο» για
την εξόφληση του
 Νέα διαρρύθμιση συνόρων υπέρ της Τουρκίας

Αντιπροσωπεία Μ.Δ. ανέλαβε:

 Διαχείριση ελληνικής οικονομίας
 Είσπραξη των εσόδων από τελωνειακούς δασμούς κ.α.

Το κίνημα στο Γουδή (1909)

Στρατιωτικός Σύνδεσμος: ιδρύθηκε από μια ομάδα κατώτερων αξιωματικών του
στρατού το Μάιο του 1909.

Αίτια ίδρυσης Στρατιωτικού Συνδέσμου:

1) Η ταπεινωτική ήττα στον ατυχή πόλεμο του 1897

3/5
 2) Η πολιτική αστάθεια και η αποδιοργάνωση του κράτους (από το 1897 μέχρι το
1909 σχηματίζονται 11 κυβερνήσεις και καμιά από αυτές δεν μπορούσε να
αντιμετωπίσει τα σοβαρά εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα της χώρας)
3) Οι τουρκικές προκλήσεις συνεχίζονται και οι βιαιότητες αυξάνονται μετά την
επικράτηση των Νεότουρκων
4) Ο ελληνικός στρατός ήταν απροετοίμαστος για την περίπτωση νέας πολεμικής
σύγκρουσης.

Στόχοι Στρατιωτικού Συνδέσμου:

1) αναδιοργάνωση στρατού και στόλου
2) απομάκρυνση των μελών της βασιλικής οικογένειας από στρατιωτικές θέσεις
3) μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση, στην οικονομία, στη δικαιοσύνη και στην
εκπαίδευση
4) τερματισμός πελατειακών σχέσεων, συναλλαγών, ρουσφετιού
 Τη νύχτα της 15ης Αυγούστου, στο Γουδή, ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος με
αρχηγό το Νικόλαο Ζορμπά ανάγκασαν την κυβέρνηση Δημ. Ράλλη σε
παραίτηση
 Ο νέος πρωθυπουργός Κυριακούλλης Μαυρομιχάλης δέκτηκε τα αιτήματα
του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Επειδή η ηγεσία του κινήματος δεν είχε
πείρα σε πολιτικά θέματα, κάλεσε ως πολιτικό σύμβουλο του τον Κρητικό
Ελευθέριο Βενιζέλο.

Ελευθέριος Βενιζέλος εκσυγχρονιστής

Συνέχισε το έργο του Τρικούπη, αφού προσκλήθηκε από την ηγεσία του Στρατιωτικού
Συνδέσμου, από την Κρήτη στην Αθήνα, ως εκπρόσωπος του Σ.Σ. στις
διαπραγματεύσεις με την πολιτειακή και πολιτική ηγεσία της χώρας.

Πεποίθηση εκσυγχρονισμός Ελλάδας εθνική ανάγκη υψίστης

πραγματικότητας και πιστός στην εντολή για συνταγματικές και διοικητικές
μεταρρυθμίσεις.

Έργο Ελευθέριου Βενιζέλου:

1) Προέβη σε ευρεία μεταρρύθμιση του Συντάγματος του 1864 (ουσιαστικά νέο
Σύνταγμα του 1911)
2) Μείωσε την πλειοψηφία από το ήμισυ των βουλευτών στο ένα τρίτο, ώστε να
επισπεύσει το νομοθετικό έργο της Βουλής
3) Απέκλεισε την εκλογή εν ενεργεία αξιωματικών στο αξίωμα του βουλευτή

4/5
 4) Θέσπισε τη δυνατότητα του κράτους για απαλλοτριώσεις μεγάλων εκτάσεων γης
με αποζημίωση για λόγους οικονομικού δημόσιου συμφέροντος (εγκατάσταση
ακτημόνων, εξάλειψη μεγαλογαικτημόνων που μέχρι τότε αποτελούσαν απειλή
για το κράτος)
5) Καθιέρωσε συνταγματικά τη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων (τέλος στις
πελατειακές-κομματικές σχέσεις, συνεχής λειτουργία της κρατικής μηχανής άρα
και εύρυθμη λειτουργία της)
6) Καλεί Γάλλους εκπαιδευτές για το στρατό της ξηράς και Άγγλους για το ναυτικό
( δείχνει την προτίμηση τους προς τις δυνάμεις της «Τριπλής ή Εγκάρδιας
Συνεννόησης»-«Αντάντ», οι Γερμανοί εκπαίδευαν ήδη τον τουρκικό στρατό).

Σύντομος επίλογος:
Οι νομοθετικές και διοικητικές αλλαγές και ρυθμίσεις της περιόδου 1911-1912 έδωσαν
στη χώρα ισχυρή ώθηση για το αναγκαίο πέρασμά της σε μια εποχή γεμάτη
προκλήσεις.

5/5