Tekstong Naratibo: Mahusay na Pagkukuwento

Layunin ng tekstong naratibo ang magsalaysay o magkuwento batay sa isang tiyak na

pangyayari, totoo man o hindi. Maaring ang salaysay ay personal na naranasan ng
nagkukuwento, batay sa tunay na pangyayari o kathang-isip lamang. Maaari ding ang paksa
ng salaysay ay nakabatay sa tunay na daigdig o pantasya lamang.

Ang tekstong naratibo ay nagkukuwento ng mga serye ng pangyayari na maaaring

piksiyon (nobela, maikling kuwento, tula) o di-piksiyon (memoir, biyograpiya, balita, malikhaing
sanaysay). Kapuwa gumagamit ito ng wikang puno ng imahinasyon, nagpapahayag ng
emosyon, at kumakasangkapan ng iba't ibang imahen, metapora, at simbolo upang maging
malikhain ang katha.

Mahalagang maunawaan kung paano isinusulat at binabasa ang mga tekstong naratibo
upang malaman ang halaga nito. Sa pangkalahatan, layunin ng mga tekstong naratibo na
manlibang o magbigay-aliw sa mambabasa, ngunit may mas malalim at tiyak na halaga pa
ang tekstong ito.

Ayon kay Patricia Melendrez-Cruz (1994) sa kaniyang artikulong “Ideolohiya Bilang

Perspektibong Pampanitikan” na nasa aklat na “Filipinong Pananaw sa Wika, Panitikan at
Lipunan,” kailangang suriin ang malikhaing pagkatha bilang isang siyentipikong proseso ng
lipunan. Siyentipiko sapagkat para sa kaniya, ang mahusay na panitikan ay kinakailangang
naglalarawan sa mga realidad ng lipunan at nagbibigay ng matalas na pagsusuri dito. Bukod
dito, tinukoy niya rin na ang masining at panlipunang kalikasan ng panitikan ang kailangang
pagtuunan ng sinomang mag-aaral nito. Pundamental ang layuning maipakilala sa mga mag-
aaral ang kaniyang sarili't lipunan upang ang kaniyang pambansang identidad at kamalayan
ay mapag-isa.

Kung maikakawing ang panitikan at pag-aaral nito sa simulain ng sambayanan, hindi

lamang ito magiging mabisa, bagkus ay malaya't mapagpalayang gawain. Halimbawa, ang
mga manunulat ng memoir o nobela ay maaaring magsalaysay ng kompleks na karanasan o
kuwento na sumasalamin sa mga unibersal na ideya, pangyayari, isyu, at karanasan ng
sangkatauhan.

May iba't ibang elemento ang naratibong teksto na magsisilbing gabay rin sa pagbuo ng
narasyon. Subukang unawain ang mga ito sa pamamagitan ng pagsusuri sa isang halimbawa
ng maikling kuwento ni Jonathan Geronimo (2013), “Ang Susunod,” na napasama sa “Kataga
1: Isang Antolohiya.”

ANG SUSUNOD
Jonathan V. Geronimo

Dalawang pamilyar ang huminto sa kanto; bumuntot sa aking patpating anino

na bumabagtas sa kabahaan ng eskinitang nilamon ng dilim at pusyaw ng buwan.
Humakbang ako't saglit na lumingon, nagtangkang basahin ang kanilang kilos at ang
sariling kutob at alinlangan.

Abalang nagsindi ng sigarilyo ang isa at pinalabo ng usok ang kanyang

bilugang mukha. Naikukubli ng malapad niyang katawan ang kasamang manipis,
matangkad, at bahagyang-naaaninag na mukhang pilit na itinatago ng suot na
sombrero. May sapat na bilis at bigat ang sumunod na hakbang ng mga paa kong
bumabaon sa maputik na mga bako at lubak.

Lubak, bako at putik. Malinaw na sa aking gunita ang putikang

kinalalagyan ng bangkay na nabuburdahan ng bala sa huling
pinuntahang factfinding na ginawa sa Gumaca. Halos humiwalay ang
mga braso't binti sa kauuang pinamaga ng ilang araw na pag-ulan bago
matuklasan sa liblib na sakahan ang nabubulok na katawan.

Tiyak kong sinasabayan pa rin ng dalawang ito ang bilis ng aking paglalakad.

Aba'y iwasan mo ang umuwi nang masyadong umaga kung ganyan,

laging paalala ng Nanay ko. Hindi nga natin sigurado ang ganitong
panahon na maraming napagtitripan at napapatay na mga adik.
Punumpuno ng mga dokumento ang bag kong nakasabit sa aking balikat; bigat
na bigat, parang sa dibdib na sasabog.
Sa Taguig dalawang aktibista, bago mag-gabi, pinagulong ang bugbog
nilang mga katawan sa konkretong tulay. Pilit silang tumatakas.
Panimula ng gumagaralgal na boses sa aking recorder: Muntikan pa
ngang makatakas ang isa. Sabi ng estudyanteng nakasaksi sa pagdukot
sa dalawang aktibista.
Tagaktak ang aking pawis tulad ng ordinaryong bumubuhos tuwing ako'y nasa
field work, o kaya'y kapag nakikipaghabulan sa de-kalendaryong deadline sa opisina.
Pinagpapawisan ang aking buong mukha at umiikot ang aking sikmura
habang nagtatala at kumukuha ng ilang larawan; nanunuot ang
sangsang ng amoy habang iniaangat ang bangkay. May nagsupot ng
itim na lalagyan saka dinala ang bangkay sa malapit na detachment ng
militar upang doon usisain ang pamilyang umaangkin sa mga labi na
kinilala sa pangalang Reb; iyon ang pangalan na isinisigaw sa pagitan
ng mga hagulgol ng dalawang babaeng nasa aking tabi. Sila ang kaanak
nang naagnas nang bangkay.
Walang imik itong kalsada.
Mga adik. Ganyan ang pakiwari ng nanay ko, ng mga kapitbahay at
marami sa kakilala sa lugar. Hindi sila naniniwalang may politikal na
dahilan ang maraming pagkawala at pagpatay; hindi na ito bago sa mga
kritiko ng gobyerno o gaya kong researcher, naming mga
 tagapagbantay. Iba po ang aksidente sa sinadya, mahirap ipaliwanag
pero simpleng hindi lang trip ang dahilan ng pagpatay kung minsan,
usapin na rin ito ng prinsipyo. Paliwanag ko habang tinitipa sa
kompyuter ang newsletter ng opisina. Saglit na ipinahinga ang daliri,
bahagyang isinandal ang likuran at sinipat ang bagsak na mukha ng
Nanay. May kaunting liwanag akong nakita sa kanyang mukha. Umaasa
akong nauunawaan niya ngayon ang aking katwiran. Marahil ay naglilimi
siya sa kanyang pananahimik. Hanggang sa muling bumukas ang
kanyang bibig. Bumalik ako sa iskrin ng kompyuter at ipinagpatuloy ang
aking ginagawa. Saka lamang narinig ulit ang karaniwang sumbat.
Nag-iingay ang hingal kong hinahabol ang humahampas na hangin; sumisirit
ang hamog sa bumbunan at batok na agad tinutuyo ng kaba sa papasikip nang
papasikip na eskinita.
Ipinakita ko sa kanya ang larawan ng dalawang biktima para
kumpirmahin ang kanyang salaysay. Inilatag ko, isa-isa, ang mga
nahagip sa lente ng aking kamera. Bawat lumalagapak na larawan sa
mesa, napapapikit at nanginginig ang aking kausap. Putok na bungi,
basag na mga nguso, hiniwang suso, marka ng nakabaong mga
alambre paikot sa leeg at braso, gula-gulanit na barong na animo'y
sinulsihan ng dugo, at katawang pinagpiyestahan ng pasa at bugbog.
Hindi mo aakalain na sila pala ay tao sa unang tingin, dahil ang malinaw
lamang sa iyo, ang may gawa nito ay mga halimaw.
Ramdam kong palapit nang palapit ang mga pagitan sa bumibilis na
magkakasunod naming mga yabag.
Sino sa inyo ang kapamilya at sino ang kasama nitong NPA? Usisa ng
matandang unipormado na komportableng nakasandal sa lumalangitngit
na silya at hithit ang sigarilyo.
Bago pa man kumawala ang usok sa nagbibitak-bitak at nangingitim na bibig
ng unipormado, buong lakas ang tinig ng pagtanggi ng isang matandang babae, Ser,
hindi NPA si Reb, community teacher siya sa lugar na 'to, huwag n'yong akusahan
ang anak ko dahil sa prinsipyo-prinsipyo lang, ser. Masakit... masakit ang mawalan ng
anak, masakit, ser... Nagkaputol-putol ang tinig ng matandang babae habang tinatapik
ang naninikip na dibdib.
Hindi ko sadyang madapuan ng paningin ang kanina pa nag-uusisang
unipormado, nanlisik ang mga mata niya sa akin. At ikaw? Hindi agad
ako nakakibo. Lagi kayong nakabuntot sa kung sino-sinong
inimbestigahan dito, sino ba kayo? Halos malunok ko ang dila sa
pagkagulat.
NGO po, pasimula ko. Nilapitan po kami ng pamilya para tumulong sa
imbestigasyon... pinutol ang aking paliwanag.
NGO ngayon, tapos recruiter na rin kayo ng mga rebelde, tama?
Pangisingising sambit ng matandang military habang pinapatay ang
hindi pa man nangangalahating sigarilyo sa kamagong na ashtray.
 May ebidensya ba kayo, ser? Parang iisa na lang yata ang tingin nyo sa
aming lahat dito? Napalingon ako sa kinauupuan sa mga oras na iyon,
may dalawang sibilyan ang nakamasid sa ginagawang pagsisiyasat.
Nagmarka ang kanilang titig at isinilid ko sa aking alaala ang detalye ng
kanilang pamumustura.
Ngayo'y pamilyar ang dalawang sibilyang iyon.
Bakit kasi ayaw mong maghanap ng ibang trabaho? Itigil mo na ang
ganyang pagpapakabayani na wala namang sweldo!
Hindi lang ito trabaho, sa loob-loob ko. Walang iniindang takot sa
pagtatala ng mga numero, pangalan, at mga datos sa estadistikang
sinusuri ang mga binabantayang kaso ng paglabag sa karapatang
pantao; magdamag na kaulayaw ang mainit-init na kapeng panggising,
malulungkot na tunog ng keyboard, at nagpapalipat-lipat na pahina ng
notebook; nahihindik ang mga balahibo sa nilalamig na braso at binti
lalo't sumasagi sa isip ang nilalaman ng imbestigasyon ukol sa
pagkawala ng dalawang aktibista.
WALA NAMANG MANGYAYARI SA GINAGAWA N'YONG 'YAN! Hindi
naiba ang lagapak ng tono na simula't sapul nang mauso ang sermon sa
bahay. Nanatiling simple ang paliwanag ko. Kapag huminto ako, o kami
lalong walang magbabago, maliit na sakripisyo lang ito para
makapaglingkod tayo 'Nay. At, hindi na ako kumibo pa. Sa ganyan nga,
tatahimik na lang ako habang parang imprenta sa opisina na walang
preno ang nililikhang ingay sa tuwing magbubukas ng kanyang bibig ang
Nanay.
Buong araw ko'y nabubuhay sa pagmamatyag at pagtatala sa mga pangamba't
alinlangan ng bayan. Hanggang sa kalagitnaan na nahihimbing ang karamihan sa
madaling araw na pag-uwi, heto ako, simulang kumaripas, nakikipaghabulan. Alas
tres sa aking orasan. Medyo nahuli sa pag-uwi dahil sa deadline ng pagsusumite ng
mga dokumento para sa bagong isyung tinututukan ng opisina.
God! Si-si-sila nga po. Pagkabigla at paniniyak ng estudyante. Hindi
mabura sa isip ko ang gayong mga salaysay kani-kanila lang. Paulit-ulit
kong pinakinggan ang garalgal na boses sa recorder bago umalis ng
opisina at sa ganoong paulit-ulit din ang takbo ng mga salita sa aking
utak. Sa kanto ko po sila nakasabay, parang mag-bf eh, kaya
dumistansya ako nang konte pero malakas ang pag-uusap nila, narinig
kong may pupuntahan daw silang integration ata yun, basta, ng
barkada. Niyayaya nu'ng lalaki 'yung babae, ilang araw lang naman daw
ta's uuwe din daw ka'gad. Hanggang marating ko 'yung gitna at medyo
nauna sa kanila ng paglalakad. Tapos humiwalay na ako ng daan
palapit sa uuwian. Narinig ko na lang na sigaw nang sigaw 'yung babae
habang bitbit ng dalawang malalaking mama 'yung kasama n'ya.
Humahangos ang babae para humingi ng tulong, napatingin nga siya sa
akin, at sandali lang at tinangay din siya ng mga sakay sa loob ng dilaw
 ng van. Wala akong nagawa, wala naman kasing pake ang mga tao sa
lugar na ito. Normal na kasi ang patayan, nakawan dahil maraming adik.
Inisip kong ganu'n lang din 'yun. Dali-dali akong umuwi sa takot,
dobleng karipas
sa pagtakbo ang ginawa ko.
Naligaw na yata ako. Ibang looban na kasi ang nasuotan ko. Hindi na ako
pamilyar sa pasikot-sikot na sinusuutan. Walang kilalang daan, walang ibang
pinanghahawakan kundi ang pagtakas.
Dobleng karipas talaga. Pagkaputol ng mga huling linya sa sentido. Lalong
bumibilis ang pagtakbo ko habang paulit-ulit ang pag-ikot nang garalgal na tinig sa
recorder at halos hangin ang laman ng aking ulo na binubuska ng mga imaheng
nalikom sa aking trabaho: ang nanlilisik na mata ng matandang militar, ang maitim na
upos sa kamagong na ashtray, ang nakaririnding sermon ng Nanay, ang nabubulok
na bangkay sa Gumaca, ang dalawang aktibistang pinagulong sa tulay, at ang
pustura ng dalawang pamilyar na sibilyan.
Sa kanto ko po sila nakasabay. Garalgal pa rin ang tinig sa recorder at
napapapikit na lang ako habang halos mapatid ang hininga sa pagtakbo.
Muntikan pa ngang makatakas ang isa. Pag-uulit ng garalgal na tinig sa
aking isip.
Pakaliwa, pakanan, maliliit na kalye at malalawak na daan. May pag-asa, sa
isip ko.
Kahol ng aso pero walang kaluskos ang mga tao sa paligid. Naisipang
tumawag sa opisina para humingi ng saklolo; o kay Nanay kaya, ngunit kamalasang
nahulog yata ang lintek na cellphone sa pagtakbo.
Walang oras para bumalik at maghanap.
Bakit walang magising sa paminsan kong pagsigaw.
Salit-salitan ang paghangos at paghingal hanggang sa matabig ang nakasabit
na planggana't lumang yero. Tuluyang nakalihis ng daan. Napangiti ako, bago
pakawalan ang tinimping paghinga. Himbing na himbing pa rin ang gabi.
Natitiyak ko: nailigaw ko na sila. Namumukhaan ko ang sari-saring nakasulat at
nakapinta sa pader: mga buntong-hininga, libog, yamot, yabang, angas, angal, sigaw
ng panahon. Sumandal ako sa malapad at kongkretong pader.
Dalawang anino ang papalapit mula sa magkabilang sulok.
Patay na!
Napalunok na lang ako at parang napaos ang tinig na hindi makahiyaw.
Napako ang mata ko sa pangalang Palparan sa poste, sa nakangising aso sa isang
tabi, sa nakabanggang tingin ng unang berdugo na nakatitig sa nanlalaking mga mata
ko ngayo'y nakatitig na sa malayo. Napapikit na lang ako.
Magpatulog naman kayo!
May nagbukas ng bintana. Hindi ko tiyak kung saan nanggagaling ang tinig,
pero salamat sa kaunting liwanag na naaninag ko.
 Paksa. Pumili ng paksang mahalaga at makabuluhan. Kahit na nakabatay sa personal
na karanasan ang kuwentong nais isalaysay, mahalaga pa ring maipaunawa sa mambabasa
ang panlipunang implikasyon at mga kahalagahan nito. Sa maikling kuwentong "Ang
Susunod," nangahas ang awtor na ipakita ang kuwento ng isang aktibista na nagtatrabaho sa
isang NGO na ipinaglalaban ang mga karapatang pantao sa lipunan ngunit kalaunan ay
naging biktima rin nito.

Estruktura. Kailangang malinaw at lohikal ang kabuuang estruktura ng kuwento.

Madalas na makikitang ginagamit na paraan ng narasyon ang iba't ibang estilo ng
pagkakasunod-sunod ng pangyayari. Kung minsan ay nagsisimula sa dulo papuntang unahan
ang kuwento, kung minsan naman ay mula sa gitna. Maaaring gumamit ng iba't ibang paraan
ng pagkakaayos, tiyakin lamang na sistematiko at lohikal ang pagkakasunodsunod ng
pangyayari upang madaling maunawaan ang narasyon. Sa binasang kuwento, kapansin-
pansin ang paggamit ng flashback ng manunulat o pagbalik sa nakaraan sa pamamagitan ng
pag-alaala ng tauhang nasasalaysay rito habang hinahabol ng dalawang hindi kilalang lalaki.

Oryentasyon. Nakapaloob dito ang kaligiran ng mga tauhan, lunan o setting, at oras o
panahon kung kailan nangyari ang kuwento. Malinaw dapat na nailalatag ang mga ito sa
pagsasalaysay at nasasagot ang mga batayang tanong na sino, saan, at kailan. Ang mahusay
na deskripsyon sa mga detalyeng ito ang magtatakda kung gaano kahusay na nasapul ng
manunulat ang realidad sa kaniyang akda. Sa maikling kuwentong binasa, maipagpapalagay
na naganap ang kuwento sa kontemporaryong panahon, sa panahon kung kailan laganap ang
militarisasyon sa kanayunan at politikal na pagpaslang. Mula rito, naisagawa rin ng maayos
ang karakterisasyon sa pangunahing tauhan bilang isang NGO worker. Mahusay na naipakita
ang kaniyang disposisyon maging ng iba pang sekondaryang tauhan tulad ng kaniyang ina na
hindi pabor sa uri ng kaniyang trabaho at mga elemento ng militar na kontrabida o kaaway sa
kuwento.

Pamamaraan ng Narasyon. Kailangan ng detalye at mahusay na oryentasyon ng

kabuuang senaryo sa unang bahagi upang maipakita ang setting at mood. Iwasang magbigay
ng komento sa kalagitnaan ng pagsasalaysay upang hindi lumihis ang daloy. May iba't ibang
paraan ng narasyon na maaaring gamitin ng manunulat upang maging kapana-panabik ang
pagsasalaysay. Hindi laging epektibo ang mga pamamaraang ito. Tandaan na bumabagay
ang iba't ibang pamamaraan ng narasyon ayon sa layunin at estilo ng pagkukuwento ng
manunulat at sa kalikasan ng paksa. Narito ang ilang pamamaraan na maaari mong gamitin.
Suriin kung alin sa mga ito ang ginamit sa maikling kuwentong binasa.

 Diyalogo - sa halip na direktang pagsasalaysay ay gumagamit ng pag-uusap ng mga

tauhan upang isalaysay ang nangyayari.
 Foreshadowing - nagbibigay ng mga pahiwatig o hints hinggil sa kung ano ang
kahihinatnan o mangyayari sa kuwento.
 Plot Twist - tahasang pagbabago sa direksyon o inaasahang kalalabasan ng isang
kuwento.
  Ellipsis - omisyon o pag-aalis ng ilang yugto ng kuwento kung saan hinahayaan ang
mambabasa na magpuno sa naratibong antala. Ito ay mula sa Iceberg Theory o Theory
of Omission ni Ernest Hemingway.
 Comic Book Death - isang teknik kung saan pinapatay ang mahahalagang karakter
ngunit kalaunan ay biglang lilitaw upang magbigay-linaw sa kuwento.
 Reverse Chronology - nagsisimula sa dulo ang salaysay patungong simula.
 In medias res – nagsisimula ang narasyon sa kalagitnaan ng kuwento. Kadalasang
ipinakikilala ang mga karakter, lunan, at tensyon sa pamamagitan ng mga flashback.
 Deus ex machina (God from the machine) – isang plot device na ipinaliwanag ni
Horace sa kaniyang "Ars Poetica" kung saan nabibigyang-resolusyon ang tunggalian sa
pamamagitan ng awtomatikong interbensyon ng isang absolutong kamay. Nababago rin
ang kahihinatnan ng kuwento at nareresolba ang matitinding suliranin na 'tila walang
solusyon sa pamamagitan ng biglaang pagpasok ng isang tao, bagay, at pangyayari na
hindi naman naipakilala sa unang bahagi ng kuwento.

Komplikasyon o Tunggalian. Karaniwang nakapaloob sa tunggalian ang pangunahing

tauhan. Ito ang mahalagang bahagi ng kuwento na nagiging batayan ng paggalaw o
pagbabago sa posisyon at disposisyon ng mga tauhan. Nagtatakda rin ang tunggalian ng
magiging resolusyon ng kuwento. Puno ng aksyon ang binasang akda sapagkat tuloy-tuloy na
hinahabol ang tauhan habang mabilis niyang binabalikan ang iba't ibang imahen. Sa
katapusan, gumamit ng pamamaraan sa narasyon na anti-climax ang manunulat sapagkat sa
halip na magkaroon ng matinding komprontasyon at tunggalian sa pagitan ng pangunahing
tauhan at mga elemento ng militar, naiwasan ito sapagkat isang residente ang sumigaw at
nag-akalang simpleng rambol lamang ng mga kabataan sa kanilang lugar ang naririnig.

Resolusyon. Ito ang kahahantungan ng komplikasyon o tunggalian. Maaaring ang

resolusyon ay masaya o hindi batay sa magiging kapalaran ng pangunahing tauhan. Sa kaso
ng maikling kuwentong binasa, hindi tiyak ang kinahantungan ng pangunahing tauhan ngunit
maaaring ipagpalagay na nag-iwan ng hindi lantad na mensahe at simbolismo ang awtor. Ano
kaya ang dahilan kung bakit may sumigaw na residente at pinagkamalang simpleng gulo
lamang ang narinig? Ano kaya ang kinalaman nito sa mga naunaring pagtingin na simpleng
krimen lamang ang kinasasangkutan ng mga aktibistang napapaslang kahit pa nga politikal
ang motibo nito? May sinasabi ang kuwento tungkol sa pangkalahatang persepsiyon at
pagsusuri ng masa o karaniwang mamamayan sa usapin ng politikal na pagpaslang at
paglabag sa karapatang pantao. Makabubuti rin kung hindi nangangaral ang resolusyon at
hinahayaan ang mambabasa na magbigay ng sariling interpretasyon at makatuklas ng aral at
pagpapahalaga sa akda.
Pagsulat ng Creative Non-Fiction (CNF)

Ang Creative Non-Fiction (CNF) ay kilala rin bilang literary non-fiction o narrative
nonfiction. Ito ay isang bagong genre sa malikhaing pagsulat na gumagamit ng istilo at teknik
na pampanitikan upang makabuo ng makatotohanan at tumpak na salaysay o narasyon. Iba
ito sa peryodismo o teknikal na pagsulat dahil kahit naghahayag ito ng katotohanan, mahalaga
pa rin ang poetika at literariness ng akda.

Ilan sa mga katangian at layunin ng CNF ang maging makatotohanan, ibig sabihin ay
naglalahad ng tunay na karanasan, naglalarawan ng realidad ng natural na mundo, at hindi
bunga ng imahinasyon. Ang pangunahing layunin nito ay maglahad ng impormasyon sa
malikhaing paraan. Ang iba't ibang porma ng CNF ay biography, food writing/blogging at iba
pang uri ng blog, literary journalism (feature writing), memoir, personal essay, at travel writing.

Ayon kay Barbara Lounsberry sa “The Art of Fact,” ang apat na katangian ng CNF ay:

 Maaaring maidokumento ang paksa at hindi inimbento ng manunulat;

 Malalim ang pananaliksik sa paksa upang mailatag ang kredibilidad ng narasyon;
 Mahalaga ang paglalarawan sa lunan at kontekstuwalisasyon ng karanasan; at
 Mahusay ang panulat o literary prose style, na nangangahulugang mahalaga ang
pagiging malikhain ng manunulat at husay ng gamit sa wika.

Sa pagsulat ng CNF, maaari ding gamitin ang iba't ibang narrative device gaya sa
maikling kuwento. Nangangailangan lamang na maging tapat ang akda sa katotohanan ng
diyalogo, kronolohiya ng narasyon, iba't ibang hulwaran ng organisasyon, at pagsipi sa
mahahalagang bahagi ng tula, kasabihan, at iba pa.

Mahalaga rin ang insight o nalilikhang pananaw ng isinasalaysay na karanasan. Ang

CNF ay hindi lamang basta nagkukuwento ng karanasan kundi layon nitong ipakita ang mas
malalim na implikasyon nito sa karanasan ng nakararami at ng kabuuan ng lipunan. Maaaring
tuwiran o hindi tuwirang inilalahad ang insight ng akda. Ang mga akdang di-tuwiran ang insight
ay gumagamit ng mga simbolismo o nagsasalaysay ng tiyak na karanasan upang maipakita
ang aral at pananaw ng akda, habang ang tuwiran naman ay direktang sinasabi ng may-akda
ang kaniyang pananaw sa tiyak na karanasan.

nan ito, gitna ng bukirin, habang nagsasaka si Tano sa kaniyang pinitak. Ang paglalarawan
kay Tano na isang magsasaka ay magbibigay rin ng pahiwatig sa mga mambabasa na
mahirap ang buhay niya. Gusgusin ang kaniyang pananamit at ginawang matipuno ng mabigat
na gawain sa bukid ang kaniyang katawan.

Narito naman ang naging paglalarawan ng lunan sa nobela, ang bayan ng San Roque.
 Ang San Roque ay isa sa mga bayang itinatag ng mga Kastila sa Luzon. Nasa
timog-kanluran ito ng lalawigan. Malalaki ang bahay rito, palibhasa'y dito naninirahan
ang mga lalong maykaya sa buong bayan at nasasakupan nitong mga nayon.
Karamihan sa matatandang bahay Kastila ay nakatirik sa daang malapit sa ilog. Ang
Ilog Pampanga ang pangunahing daanan ng transportasyon noon; doon nagdaraan
ang mga Bangka at kasko na lagi nang may dalang kalakal. Ngayon ay hindi na ang
mga bangka ang ginagamit ng mga tao upang sila'y makapaghatid ng kalakal; may
mga daan na at ang ginagamit nila'y kariton, kareta, karetela o ano mang sasakyang
hinihila ng hayop.

Sa tabing-ilog matatagpuan ang dating camarin—mga kalansay ng malalaking

bodegang pinag-imbakan ng tabako; ang San Roque ay kabilang sa mga bayang
nasaklaw ng monopolyo sa tabako noong panahon ng mga Kastila. Nakatindig pa rin
ang mga haligi na yari sa tisa, na ngayo'y tila matutuwid na estatwang tahimik na
nagtititigan.

Sa tabing-ilog din matatagpuan ang makakapal at matataas na pader na

nagsilbing tanggulan noon laban sa mga bandolero at insurektong sa tuwina'y
naghahasik ng sindak sa kabayanan. Ilang bahagi na lamang nito ang nalalabi; tinibag
na ng mga tao ang mga batong silyar upang gawing pundasyon sa kanilang mga
haligi, batong tatapakan sa paanan ng kanilang hagdan, o kaya'y batong babagsakan
ng tubig sa kanilang mga pusali. Umano, ang mga pader na ito ay nayari sa
pamamagitan ng sapilitang paggawa.

Katangian ng Tekstong Deskriptibo

Narito ang tatlong katangian ng tekstong deskriptibo na maaaring gumabay sa pagsulat

nito.
1. Ang tekstong deskriptibo ay may isang malinaw at pangunahing impresyon na nililikha
sa mga mambabasa. Halimbawa, sa paglalarawan kay Tano sa bahagi ng nobelang
binasa, namili ang awtor ng lilikhaing impresyon tungkol sa tauhan na isang
magsasaka. Ang pagsasaka ba ay masayang gawain gaya ng mga nakapinta sa obra ni
Fernando Amorsolo kung saan nakangiti lagi ang mga magsasaka, o ito ba ay isang
mahirap at mabigat na gawain? Sa paglikha ng dominante at pangunahing impresyon,
dapat na magdesisyon ang manunulat kung ano ang mas magsisilbi sa kuwentong
kaniyang ilalahad.

2. Ang tekstong naratibo ay maaaring maging obhetibo o suhetibo, at maaari ding

magbigay ng pagkakataon sa manunulat na gumamit ng iba't ibang tono at paraan sa
paglalarawan. Ang obhetibong paglalarawan ay mga direktang pagpapakita ng
katangiang makatotohanan at 'di mapasusubalian. Halimbawa, kung ilalarawan ang
isang kaibigan, maaaring ibigay ang taas, haba ng buhok, kulay ng balat, o kursong
kinukuha. Ang subhetibong deskripsyon naman ay maaaring kapalooban ng
matatalinghagang paglalarawan at naglalaman ng personal na persepsiyon o kung ano
ang nararamdaman ng manunulat sa inilalarawan. Halimbawa, maaaring ilarawan ang
 kaibigan bilang hingahan ng sama ng loob, madalas na nakapagpapagaan ng mga
suliranin, o kaya ay bukas na libro sa lahat dahil sa maingay at liberal nitong katangian.

3. Ang tekstong deskriptibo ay mahalagang maging espisipiko at maglaman ng mga

konkretong detalye. Ang pangunahing layunin nito ay ipakita at iparamdam sa
mambabasa ang bagay o anomang paksa na inilalarawan.