Co to są prawdy analityczne?

Cele lekcji:

1) zrozumienie pojęcia zdań syntetycznych i analitycznych;

2) umiejętność odróżniania podstawowych związków analitycznych między zdaniami.

ZDANIA SYNTETYCZNE

Zdania, których prawdziwość lub fałszywość zależy od faktów pozajęzykowych, nazywamy zdaniami
„syntetycznymi”. Np.

1. Jan jest starszy od Piotra.

2. Reksio jest psem.
3. Reksio jest zwierzęciem.

ZDANIA ANALITYCZNE

Zdania, których prawdziwość (lub fałszywość) wynika ze znaczeń słów, które tworzą to zdanie. 1 Np.

1. Jeżeli Jan jest starszy od Piotra, to Piotr jest młodszy od Jana.

2. Żaden pies nie jest kotem.
3. Pies jest zwierzęciem.

Zadanie 1. Podajcie w parach po jednym własnym przykładzie zdania syntetycznego i analitycznego.

ZWIĄZKI ANALITYCZNE

Związki analityczne między zdaniami to pewne szczególne związki między wartościami logicznymi
zdań, które zachodzą wyłącznie ze względu na sensy tych zdań.

Rodzaje wybranych związków analitycznych pomiędzy zdaniami ze względu na ich sensy:

 wykluczanie się – sensy zdań się wykluczają – zdania nie mogą być równocześnie prawdziwe,
np. Jan jest starszy od Piotra. ↔ Jan jest w tym samym wieku, co Piotr.
Reksio jest psem. ↔ Reksio jest kotem.

1
Zdania, które są fałszywe na mocy znaczeń słów, które je tworzą, są nazywane „kontranalitycznymi”. Używa
się również terminów: „prawda analityczna” i „fałsz analityczny”; „analityczny” oznacza tu: „prawdziwy lub
fałszywy na mocy znaczeń użytych słów”.
 sprzeczność – sensy tych zdań sobie przeczą – nie mogą mieć takiej samej wartości logicznej, np.
Jan jest starszy od Piotra. ≠ Piotr jest starszy od Jana.
Reksio jest psem. ≠ Reksio nie jest psem.
 równoważność – zdania te są znaczeniowo tożsame – mają zawsze tę samą wartość logiczną,
np.

Jan jest starszy od Piotra. = Piotr jest młodszy od Jana.

Reksio jest psem. = Reksio jest udomowionym zwierzęciem, które szczeka.
 wynikanie – zdania te nie są tożsame znaczeniowo, ale jeżeli pierwsze zdanie jest prawdziwe, to
drugie musi być prawdziwe, np.

Jan jest młodszy od Piotra. → Jan nie jest w tym samym wieku, co Piotr.
Reksio jest psem. → Reksio jest zwierzęciem.

Zadanie 2. Zapiszcie w grupach po jednym przykładzie zdań obrazujących ww. rodzajów związków
analitycznych.

Zadanie 3. W grupach spróbujcie nazwać związek analityczny pomiędzy poniższymi zdaniami

mającymi opisywać przyczynę katastrofy smoleńskiej:

Wybrane przyczyny katastrofy smoleńskiej wg komisji A. Macierewicza

1. Na pokładzie samolotu, podczas lądowania, nastąpił wybuch ładunku wybuchowego.

2. Na pokładzie samolotu wybuchła, już po jego wylądowaniu, bomba termobaryczna.

Na podstawie: https://oko.press/katastrofa-smolenska-24-teorie-spiskowe/

https://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/macierewicz-samolot-zostal-obezwladniony-na-15-
metrach,176483.html

Zadanie 4. Nazwijcie związek analityczny powyższych zdań 1. i 2. z poniższym zdaniem, zawierającym

ustalenie Polskiej Komisji ds. Badania Wypadków Lotniczych, dotyczące przyczyn tej katastrofy:

Przyczyną katastrofy były błędy pilotów, którzy w trudnych warunkach atmosferycznych (mgła),
doprowadzili do zderzenia samolotu z ziemią.