ΘΕΜΑ 4ΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ – ΕΛΠ41 – Μάρτιος 2019

Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΓΓΡΑΜΜΑΤΟΣΥΝΗ

ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ & ΛΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Α. «Κατά τον Ong, ο προφορικό ςπολιτισμό ς δεν αντιλαμβά νεται τον κό σμο ως«κοσμοείδωλο», ως
«κοσμοθεώρηση», ως «κόσμο-αντικείμενο»,έννοιες που τονίζουνακριβώ ς την αίσθηση της ό ρασης
καιμέχριενό ςσημείου της αφή ς, αλλά ως ένανκό σμοδυναμικό , απρό βλεπτο, ως έναν«κόσμο-
ακρόαση», έναν«κόσμο-συμβάν». Οκό σμοςαυτό ςέχειορισμέναεμφανή ή περίοπτα(salient)
γνωρίσματα, ό πως ειρωνικά «περίποτα» περιλαμβά νει την ό ραση, ά ρα αυτοσαρκά ζεται παρατηρεί
ο ίδιος (1969: 637), θέλονταςπροφανώ ς και πά λι αυτοσαρκά ζεται, γιατί οι λέξεις αφορού ν κυρίως
τον γραπτό πολιτισμό , ενώ τα χρησιμοποιεί για τον προφορικό (!) νατονίσει το γεγονό ςό τι μας
είναιαδύ νατο ναμιλή σουμε για την προφορικό τηταέξωαπό την εγγρά μματηπαρά δοση στην οποία
αιώ νεςτώ ραανή κουμε» (Θ. Παραδέλλης, Εισαγωγή στο WalterJ. Ong ΝΑ ΤΑ ΔΙΑΒΑΣΩ ΚΑΛΑ ΑΥΤΑ
ΤΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ!! , Προφορικότητα και Εγγραμματοσύνη, σ. xv [Στα Επιλεγμένα Αποσπά σματα,
σσ. 4-5]). Ο προφορικό ς πολιτισμό ς δεν αντιλαμβά νεται τον κό σμο ως κοσμοθεώ ρηση. Ο
προφορικό ς πολιτισμό ς αντιμετωπίζουμε εμείς ως κοσμοείδωλο. Γιατί δυσκολευό μαστε πια να τον
αντιληφθού με, αφού έχουμε πλέον τη γραφή . Ενώ πραγματικά ο προφ πολιτισμό ς είναι
κοσμοδυναμικό ς, απροβλεπτος κτλ, γιατί έχει δυναμικό τητα. Ο γραπτό ς είναι στατικό ς. Ο
προφορικό ς αλλά ζει, εμπλουτίζεται. Ο Ονγκ το υπογραμμίζει αυτό . Τον αντιλαμαβανό μαστε ως
κοσμοείδωλο, ά ρα μπαίνει η ό ραση μέσα. Συγκεκριμένος προβληματισμό ς. Προσπαθεί να δείξει τις
διαφορές και τις δυσκολίες του δυτικού ανθρώ που που λειτουργού σε μό νο με ακοή (και ό χι
ό ραση). Μας υποψιά ζει για το πώ ς να τον προσεγγίσουμε. Είναι δύ σκολο γιατί πια επικρατεί ο
γραπτό ς λό γος. Αλλά αυτό είναι το ζητού μενο. Τον δυισμό του γραπτού και προφορικού
πολιτισμού . Όχι στην φαντασία οι εικό νες ό πως συμβαίνει στον προφορικό ! Έχει στα κείμενά του
παρά δειγμα με ά λογο και αυτοκίνητο για να πει ό τι ο σύ γχρονος δυτικό ς ά νθρωπος
αντιλαμβά νεται το ά λογο σαν μέσο μεταφορά ς χωρίς ρό δες. Και το σκέφτεται αντίστροφα. Πρώ τα
το αμά ξι και μετά το ά λογο. Η προσπά θεια γίνεται με λανθασμένο λοιπό ν τρό πο. Ο γραπτό ς ό μως
λό γος χρειά ζεται ικανό τητες και δυνατό τητες και η επιστή μη βασίζεται σε αυτό ν. Εδώ είναι το
θεωρητικό κομμά τι.

Β. «Στων Ελλή νωνε τον καιρό τους αρχαίους δλδ!!!, τρεις αντρειωμένοι ερίνανε το λιθά ρι στο
Καμά ρι. –Θέλτε, λέει ο ένας στους αλλουνού ς, να ρίξουμ’ το λιθά ρι; Ελά τε, λέει, να πετά ξουμε το
λιθά ρι και να ιδού με ποιος θα προσπερά σει τον ά λλονε. Εδεχτή κανε οι ά λλοι αντρειωμένοι. Πιά νει
ο πρώ τος το Ψιλό Λιθά ρι και το ρίχνει, και με την πρώ τη το πέταξε ως του Ζού γρα. Ο δεύ τερος το
πέταξε ως την Τσού κα, και ο ά λλος ως εκεί που είναι τώ ρα. Ηθέλανε να το πά νε ως την κορφή του
Γέρου, μα οι αντρειωμένοι αποστά σανε και δεν είχανε ανά καρα (=κουραγιο) να το ξαναρίξουνε. Κι
έτσι το αφή σανε εκεί που ’ν’ τώ ρα. Το Ψηλό Λιθά ρι βρίσκεται βορινά από τα Τρίκαλα, δεξιά στο
δρό μο, καθώ ς πά με από τα Τρίκαλα στην Καρυά . Είναι ένας βρά χος θεό ρατος, πά νου από είκοσι
μέτρα ψηλό ς και καμιά δεκαπενταριά μέτρα χοντρό ς, και φαίνεται από τρεις ώ ρες μακριά . Από το
Καμά ρι που το ’ριχναν ως εκεί που βρίσκεται τώ ρα είναι ωρώ ν δρό μος» (ΚΟΡΙΝΘΙΑ (Ξυλό καστρο),
19.αι. – Γέρος: το βουνό που χωρίζει τα Τρίκαλα από την Καρυά », στο Ι. Κακριδή , Οι αρχαίοι
Έλληνες στη νεοελληνική λαϊκή παράδοση, ΜΙΕΤ 1978, σσ. 22-23). Είναι μία παρά δοση, δλδ ένα
συγκεκριμένο παρά δειγμα. Θρύ λος και παρά δοση είναι το ίδιο πρά γμα!!
Παρά δοση είναι μια σύ ντομη ιστορία ό πως αυτό ! Να μην συγχέεται με τα ή θη και τις παραδό σεις!!
Σ. 95 στο ΕΑΠ υπά ρχει η διαφορά . Να το δω!!

ΖΗΤΗΜΑ 1.

Αναφορικά με το Α: Να αναφέρετε τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα και τις διαφορές του

προφορικού και του γραπτού πολιτισμού με σκοπό να αναδείξετε τους διακριτού ς τρό πους με
τους οποίους τα μέλη αυτώ ν των πολιτισμώ ν αντιλαμβά νονται και βιώ νουν τον κό σμο. Να
ανφερθού ν τα γνωρίσματα, οι ομοιό τητες και οι διαφορές των 2 πολιτισμώ ν,. Ού τε εξιδανικεύ ω
ουτε απορρίπτω κά ποιον απ τους 2. Μεγά λη προσοχή σε αυτό !! Πώ ς λειτουργού σε και στις
παραδοσιακές κοινωνίες και στο σή μερα για τον προφορικό . Παραδοσιακές  πρό σφερε πολλά .
Γραπτό ς  πά ρα πολλές δυνατό τητες στον ά νθρωπο και την επιστή μη. Να τα αναπτύ ξω. Να
αναλυθεί αυτή διχοτομία. Σή μερα πλεονεκτική θεση. Μπορού με να χρησιμοποιή σουμε και τα 2
πλέον.

ΖΗΤΗΜΑ 2.

Αναφορικά με το Β: Να προσδιορίσετε το είδος αφηγηματικού λό γου στο οποίο ανή κει το κείμενο,
να αναπτύ ξετε τα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα και να αναδείξετε τις ιδιαιτερό τητες των
λαϊκώ ν πεποιθή σεων σε σχέση με τις λό γιες αντιλή ψεις της αρχαιό τητας και των Ελλή νων.
Παρά δοση είναι το είδος αφηγηματικού λό γου. Να γρά ψω τα χαρακτηριστικά από το βιβλίο του
ΕΑΠ. Το 2ο υποερώ τημα να διαβά σω του Κακριδή συν ό σα είπαμε για το πώ ς έβλεπαν οι έλληνες
τους αρχαίους έλληνες. Από την 3η γε. Συγκεχυμένη ά ποψη. Ήξεραν, είχαν ακού σει, αλλά δεν είχαν
σαφή αντίληψη για αυτού ς. Ναι μεν υπή ρχαν κείμενα, αλλά ο απλό ς λαό ς ή ταν αγρά μματος. Μό νο
οι λό γιοι είχαν πρό σβαση στη πραγματικό τητα στα κείμενα αυτά . Το μό νο που τους τραβού σε τη
προσοχή ή ταν τα αρχαία, ά ρα προέκυπτε ό τι κά τι σπουδαίο ή ταν αυτοί οι αρχαίοι. Συν ό τι
έβλεπεαν τους περιηγητές. Οπό τε ο θαυμασμό ς απέερεε μέσα στις παραδό σεις. Να συνδυαστουν
λοιπό ν κακριδης και 3 γε για την απά ντηση. Το βιβλίο του ΕΑΠ θα μας δώ σει πολλές πληροφορίες.
Συγκεκριμένο είδος! Παραδό σεις! Να αναδειχθού ν οι λαϊκές πεποιοθή σεις μέσα από το από σπασμα
και να συγκριθού ν με τις λό γιες αντιλή ψεις της αρχαιό τητας και των Ελλή νων. Να πω πού ανή κει
αυτή η παρά δοση στην ταξινό μηση. Μπορεί οποιοδή ποτε μέλος της κοινό τητας να πει μια
παρά δοση. Να την αφηγηθεί, να την μεταφέρει. Είναι συντομες, γι αυτό . Και στις σύ γχρονες πό λεις
μεταφέρονται ακό μα και από τα ΜΜΕ και σή μερα. Π.χ. τρίγωνο των βερμού δων. Άρα και σή μερα
ζωντανές. Συγγενή ς με το παραμύ θι και το μύ θο, η παρά δοση. Υπά ρχουν διαφορές βέβαια. Να τις
δω από βιβλίο ΕΑΠ. Το είδος: αιτιολογική . Από Μερακλή !! Γιατί είναι η πιο πρό σφατη.

Λέξεις–κλειδιά: προφορικό τητα-εγγραμματοσύ νη, αποστασιοποίηση-ομαδικό τητα, ό ραση-ακοή ,

ά μεση - έμμεση επικοινωνία, κοινό τητα-ατομικό τητα, λαϊκή μνή μη, ρεαλιστικά & εξωπραγματικά
στοιχεία της αφή γησης, παρά δοση, λαϊκή -λό για
Σύνολο λέξεων: 2.000-2.200

Τελική ημερομηνία παράδοσης: 15/4/2019

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Δέσποινα Δαμιανού και Μαριλένα Παπαχριστοφό ρου, «Η προφορική παρά δοση», στο
Δέσποινα Δαμιανού - Μαρία Μιρά σγεζη - Μαριλένα Παπαχριστοφό ρου, Δημόσιος και
Ιδιωτικός Βίος στην Ελλάδα II: Οι Νεότεροι χρόνοι, Τόμος Γ, Λαϊκή Φιλολογία, Εκδό σεις ΕΑΠ,
Πά τρα 2002, σσ. 18-25και πίνακας σ. 81

2. Μαριλένα Παπαχριστοφό ρου, «Παραδό σεις», στο Δέσποινα Δαμιανού - Μαρία Μιρά σγεζη -
Μαριλένα Παπαχριστοφό ρου, Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Ελλάδα II: Οι Νεότεροι
χρόνοι, Τόμος Γ, Λαϊκή Φιλολογία, Εκδό σεις ΕΑΠ, Πά τρα 2002, σσ. 94-111.

3. WalterJ. Ong (Μτφρ. Κ. Χατζηκυριά κου, Επιμ. Θ.Παραδέλλης), Προφορικότητα και

Εγγραμματοσύνη: Η εκτεχνολόγηση του λόγου, Πανεπιστημιακές Εκδό σεις Κρή της,
Ηρά κλειο 2015 [Επιλεγμένα Αποσπά σματα από την Εισαγωγή Θ. Παραδέλληκαι το κυρίως
μέρος].

4. WalterJ. Ong (Μτφρ. Κ. Χατζηκυριά κου, Επιμ. Θ.Παραδέλλης), «Η προφορικό τητα της
γλώ σσας. Ο εγγρά μματος νους και το προφορικό παρελθό ν», στο Προφορικότητα και
Εγγραμματοσύνη: Η εκτεχνολόγηση του λόγου, Πανεπιστημιακές Εκδό σεις Κρή της,
Ηρά κλειο 2015, σσ. 2-16.

5. Ι. Θ. Κακριδή , Οι αρχαίοι Έλληνες στη νεοελληνική λαϊκή παράδοση, εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα
Εθνική ς Τραπέζης, Αθή να 1978, Εισαγωγικά σσ. 13-16 και Σχό λια σσ. 87-89.