Telefoongebruik

Al in de eerste dagen van mijn werk als docent werd mij duidelijk dat het gebruik van mobiele
telefoons een groot probleem was binnen de school. Alle collega’s hadden hier wel een mening over
en veelal waren deze niet gelijk. Dat het een probleem was, dat beaamden vrijwel alle docenten wel.
De aanpak verschilde hierin enorm. Waarin een aantal docenten streng waren en elke telefoon dat
zichtbaar tevoorschijn kwam in beslag nam tot aan het eind van de les, waren er ook docenten die
hier flexibeler mee omgingen en de telefoons ook vaak gebruikten in de les. Het waren vooral de
jonge docenten die de voordelen van de telefoon wisten te noemen en deze ook gebruikten in de les.
Als voorbeeld werd hiervoor Kahoot genoemd. Een website/app waarmee studenten middels een
quiz element de geleerde stof werd getoetst. Ook het maken van een video weblog, oftewel een
‘vlog’, was een van de talloze mogelijkheden waarvoor de telefoon gebruikt zou kunnen worden
binnen de lessen.
Dat de telefoon een stoorzender vormt in klassen was mij wel gauw duidelijk. In de eerste lessen die
in gaf kwam het apparaat regelmatig boven de tafel en werd daarop de WhatsApp gecheckt of werd
gekeken op Instagram en andere online mediaplatforms. Dat hiervoor iets van regelgeving diende te
komen of aanwezig diende te zijn was mij wel duidelijk.
Er hangen in de lokalen van het Alfa-college in Groningen in elk lokaal telefoonzakken. Deze worden
echter nooit gebruikt. De regels die de docenten aanhouden bleek: telefoons in de tas houden!
Dat er andere scholen zijn die daar andere regels op na houden is niet vreemd. Zoveel ideeën, zoveel
oplossingen zullen er ook zijn. Mijn zoons gaan naar het Wessel Gansfort College (VMBO, HAVO,
VWO). Daar is de telefoonregel: Alle telefoons in de tas. Indien de docent iemand met een telefoon
ziet, dan neemt hij/zij
deze in beslag en kan
deze bij de
meldkamer/conciërge
om 16:05 uur gehaald
worden.
In Frankrijk is het zelfs
zover gekomen dat men
de wet heeft aangepast
en verboden heeft dat
leerlingen tussen de 11
en de 15 jaar op school
hun telefoon gebruiken.
Een krachtige regel.
Figuur 1. Aankondiging van het verbod op de schooldeur. Overgenomen uit Franse kinderen zetten
hun telefoon op school uit, ze moeten wel van NOS, 2018 (https://nos.nl/artikel/2249572-franse-
kinderen-zetten-hun-telefoon-op-school-uit-ze-moeten-wel.html). Copyright 2018, NOS.

Uit een representatief onderzoek van DUO Onderwijsonderzoek & Advies en het Algemeen
Dagblad onder ruim 1300 docenten van middelbare scholen stelt onderzoeker Liesbeth van der
Woud het volgende: “Het is zorgelijk dat zoveel docenten zien dat het social mediagebruik van hun
leerlingen niet alleen leidt tot slechtere onderwijsprestaties, maar ook tot sociale en psychische
problemen’’. Uit dit onderzoek, waarbij ruim 1.300 docenten uit het VO meededen, blijkt dat meer
dan 90% van de docenten zich zorgen maakt over het social media gebruik van de studenten. In de
toelichting die ze daarop gaven werd gemeld dat de meeste zorgen gericht waren op het slecht
concentreren en dat de studenten snel afgeleid waren. Daarnaast ging het gebruik van social media
ten koste van slaap en studie. Ook was er sprake van minder sociaal contact, maar daarentegen wel
een hogere sociale druk. Dit laatste uit zich bijvoorbeeld in de angst om iets te missen. In vaktermen
noemt men dit: Fear of missing out (FOMO). Wat daarnaast opviel was dat belangrijke vaardigheden
achteruit gingen. Op social media worden veelal korte zinnen met emoticons gebruikt. In de
hedendaagse taal leid dit tot vermindering van taalgebruik. Verslagen worden slechter, enz.
Doordat ‘likes’ belangrijker worden gevonden gaat het gevoel van eigenwaarde achteruit. Er zijn
duidelijke zorgen over of ze in vergelijking met anderen wel goed genoeg worden gevonden. Ook
blijkt er veel gepest te worden op social media. Er worden uitspraken gedaan die door het anonieme
karakter ondoordacht zijn en daardoor hard binnen kunnen komen bij deze studenten.
Veel studenten voelen de drang om te moeten reageren op social media, hierdoor is dit behoorlijk
verslaving gevoelig.
Naast de bovenstaande problemen gaf hoogleraar oogheelkunde Caroline Klaver in dagblad Trouw
aan dat kinderen steeds slechtere ogen krijgen door het kijken naar een scherm. Ze is bezig om
scholen een lijst met tips op te stellen om bijziendheid te verkleinen. Naast het kijken naar
schermpjes is volgens haar ook het weinige buitenspelen een oorzaak van de oogproblematiek
(Waterval, 2017).
Er is dus naast al die psychische en sociale problemen nog een duidelijke mentaal probleem te
noemen van het telefoongebruik.
Dat er een problematiek schuil gaat achter het gebruik van social media en het telefoongebruik was
mij wel duidelijk, maar dit bovenstaande onderzoek zet heel duidelijk de feiten op een rij. Een groot
aantal docenten heeft natuurlijk gezien wat deze opkomst van de telefoon doet met deze generatie
studenten.
Op 13 december 2018 werd in de Trouw een hele pagina gewijd aan smartphone gebruik (zie bijlage
10b.).
Hierin wordt de wettelijke verandering die in Frankrijk werd doorgevoerd gepolst bij een aantal
Nederlandse onderwijsinstanties. Het blijk dat uit een peiling uitgevoerd Venus, de vereniging voor
christelijk onderwijs, dat het grootste gros docenten tegen een landelijk verbod op telefoons op
school is. Met name de middelbare scholen die zijn gepeild geven aan juist ‘didactische kansen’ te
zien voor het telefoongebruik. Hier wordt ook aangehaald dat veel scholen toch al zijn over gegaan
op digitaal onderwijs door eigen laptops en tablets te gebruiken. Voorzitter van Verus, Cor Clarijs:
“Kinderen kun je beter leren omgaan met verleiding in plaats van ze te verbieden”. Hij raad aan
scholen met ouders en leerlingen in gesprek
te laten gaan en samen een lijn te trekken (Dujardin, 2018 p. 11). In een ander artikel van Dujardin
geeft rector Pascal Scholtius van het Comenius Lyceum in Capelle aan de IJssel aan dat de leerlingen
“nieuws absorberen in 5 seconden en razendsnel kunnen bepalen wat ze wel en niet interessant
vinden”. Ook wordt de telefoon tegenwoordig gebruikt om de roosterwijzigingen in te zien en te
gebruiken als hulpmiddel (Dujardin, 2018 p.11).
Een telefoon is een apparaat waarover nogal wat verdeelde meningen zijn. Ik heb van alles gelezen
en kan mij in de standpunten van de voor en tegenstanders wel vinden. Hier speelt ook mee dat ik bij
mijn eigen kinderen (14, 15 en 17 jaar) ook wel zie dat de telefoon een grote aantrekkingskracht
heeft i.v.m. een ton aan informatie en vermaak. Ik maak mij ook zelf schuldig aan een ruime mate
van telefoon gebruik. Waar deze een aantal jaren geleden nog diende voor het intermenselijk
contact middels het bellen, is het tegenwoordig een agenda, brievenbus, handleiding voor alle
denkbare apparatuur, rekenmachine, zaklantaarn, enz. Een heel divers apparaat.

Krantenartikel “smartphones in de klas”.

Figuur 2. Foto van pagina uit de Trouw van 13 december 2018. Overgenomen uit Smartphone in de
klas van Trouw, 2018. Copyright 2018, Trouw
Bron
Dujardin, A. (2018, 13 december). Scholen willen geen mobieltjesverbod. Trouw. p. 11

Dujardin, A. (2018, 13 december). De smartphone is juist reuzehandig als hulpmiddel.

Trouw. p. 11

NOS. (2018, 8 september). Franse kinderen zetten hun telefoon op school uit, ze moeten
wel. Geraadpleegd op 10 december 2018, van https://nos.nl/artikel/2249572-
franse-kinderen-zetten-hun-telefoon-op-school-uit-ze-moeten-wel.html

Renout, F. (2018, 8 september). Franse kinderen zetten hun telefoon op school uit, ze
moeten wel. Geraadpleegd op 10 december 2018, van
https://nos.nl/artikel/2249572-franse-kinderen-zetten-hun-telefoon-op-school-
uit-ze-moeten-wel.html

Van der Woud, L. & Hootsen, M. (2017, december). Rapportage Onderzoek gebruik
sociale media en omgang met smartphones in het voortgezet onderwijs.
Geraadpleegd op 2 januari 2019, van https://www.duo-
onderwijsonderzoek.nl/wp-content/uploads/2017/12/Rapportage-Sociale-
mediagebruik-en-smartphones-in-het-VO-14-december-2017.pdf

Waterval, D (2017, 13 december). Hoogleraar: Kinderen krijgen slechtere ogen door het
kijken naar een scherm. Trouw. Geraadpleegd op 2 januari 2018, van
https://www.trouw.nl/home/hoogleraar-kinderen-krijgen-slechtere-ogen-door-
het-kijken-naar-een-scherm~a0d51862/)