pkt // POREZI I RAČUNOVODSTVO // avgust 2016 // broj 08

ZARADA ZAPOSLENOG – OPŠTA PRAVILA

I STRUKTURA PREMA ZAKONU O RADU
Pravo na zaradu utvrđeno je Zakonom o radu (član 104) i to kao pravo zaposlenih lica. Zaposleni, u smislu
ovog zakona, jeste fizičko lice koje je u radnom odnosu kod poslodavca, a radni odnos se zasniva ugovorom
o radu. Ostalim ugovorima kojima se fizička lica radno angažuju ostvaruje se rad van radnog odnosa i ova lica
nemaju pravo na zaradu, već na ugovorenu naknadu.

Zakon o porezu na dohodak građana (u nastavku teksta: ZPDG) zaradu definiše kao poresku kategoriju i zato
u pojedinim slučajevima dolazi do nepoklapanja sa pojmom zarade prema Zakonu o radu. Tako kod ugovora
o privremenim i povremenim poslovima ugovorena naknada, prema članu 13. ZPDG, ima poreski tretman
zarade (osim sa licem do navršenih 26 godina života, ako je na školovanju u ustanovama srednjeg, višeg i vi-
sokog obrazovanja). Međutim, izjednačavanje poreskog tretmana ugovorene naknade sa zaradom ne dovodi
do izjednačavanja radno-pravnog tretmana, tako da se ugovorena naknada ne pretvara u zaradu, već se samo
oporezuje kao zarada.

Ovo razlikovanje radno-pravnog od poresko-pravnog pojma (tretmana) zarade ima i svoje praktične posledice
koje se nabolje mogu sagledati kroz pravilo o primenjivanju iznosa minimalne zarade. Obveznici često pogreš-
no misle da moraju da primenjuju iznos minimalne zarade kod ugovaranja naknade za rad po ugovoru o pri-
vremenim i povremenim poslovima zato što se ta naknada oporezuje kao zarada i time gube iz vida da poreski
tretman ne može da utiče na promenu pravnog karaktera ovog primanja i da se pravila o minimalnoj zaradi
odnose isključivo na zaradu koju ostvaruju zaposlena lica koja su zaključila ugovor o radu onako kako je to već
objašnjeno u smislu Zakona o radu. S druge strane, nepostojanje obaveze primene iznosa minimalne zarade
na ugovorenu naknadu za obavljanje privremenih i povremenih poslova (koja se oporezuje kao zarada) ne utiče
na pravila o obavezi plaćanja doprinosa na najnižu osnovicu doprinosa onda kada je to propisano Zakonom o
doprinosima za obavezno socijalno osiguranje (u nastavku teksta: Zakon o doprinosima). Tako ugovorena na-
knada za obavljanje privremenih i povremenih poslova može da bude niža od minimalne zarade, ali doprinosi
u ovom slučaju moraju da se plate najmanje na najnižu osnovicu doprinosa. Kad smo već spomenuli Zakon o
doprinosima, podsećamo da ovaj zakon zaradu definiše kao osnovicu doprinosa za zaposlene i za poslodavce.

Kroz ovaj paralelni prikaz razlikovanja zarade u smislu Zakona radu, zatim u smislu ZPDG i u smislu Zakona o
doprinosima, želimo da ukažemo na trojnu funkciju zarade:

 ao pravo zaposlenog prema Zakonu o radu,

• k
• kao poresku kategoriju prema ZPDG, i
• kao osnovicu za plaćanje doprinosa prema Zakonu o doprinosima.

Definisanje zarade u prethodna tri zakona utvrđeno je u svakom zakonu posebno, na odgovarajući način koji
ostvaruje svoju svrhu isključivo za primenu tog zakona. U praksi je često pogrešno poistovećivanje ova tri
aspekta zarade. U vezi s tim, ukazujemo da Zakon o radu predstavlja sistemski zakon kojim su propisana pra-
va i obaveze zaposlenog i poslodavca po osnovu radnog odnosa i da je isključivo pravo zaposlenog na zaradu
po osnovu rada i obaveza poslodavca za isplatu utvrđeno Zakonom o radu, dok definicija zarade u druga dva
zakona služi samo kao osnovica za plaćanje poreza, odnosno doprinosa.

6 ZAKONU O RADU
1. OPŠTA PRAVILA ZA UTVRĐIVANJE
ZARADE
Prema članu 104. Zakona o radu, zaposleni ima pra-
vo na odgovarajuću zaradu koja se utvrđuje u skladu
sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu. Za-
poslenima se garantuje jednaka zarada za isti rad ili
rad iste vrednosti koji ostvaruju kod poslodavca. Pod
radom jednake vrednosti podrazumeva se rad za koji
se zahteva isti stepen stručne spreme, odnosno ob-
razovanja, znanja i sposobnosti, u kome je ostvaren
jednak radni doprinos uz jednaku odgovornost.
Rad iste vrednosti, u smislu odredbe člana 104.
Zakona o radu, garantuje istu zaradu svima koji
ga obavljaju kod istog poslodavca, a ukoliko je po-
slodavac sa nekim od zaposlenih ugovorio isplatu
niže zarade od zarade koju isplaćuje ostalim zapo-
slenim za isti rad u kome se ostvaruje jednak radni
doprinos uz jednaku odgovornost, tada bi postojala
diskriminacija iz odredbe člana 18. i 19. Zakona o
radu, a navedene odredbe ugovora o radu kojim se
ugovara niža zarada bile bi ništave. Diskriminisa-
nom zaposlenom pripada pravo na naknadu štete.
Međutim, da bi se zaposlenima garantovala jednaka
zarada za isti rad ili rad iste vrednosti koji ostvaru-
ju kod poslodavca, potrebno je da budu podjednako
ispunjeni svi uslovi propisani u članu 104. Zakona o
radu (isti stepen stručne spreme, odnosno obrazova-
nja, znanja i sposobnosti, u kome je ostvaren jednak
radni doprinos uz jednaku odgovornost), a u praksi
se vrlo retko može desiti da zaposleni koji rade na
istim ili sličnim poslovima sa istim stepenom struč-
ne spreme, odnosno obrazovanja, mogu istovreme-
no da imaju i ista znanja i sposobnosti za rad na tim
poslovima, kao i jednake odgovornosti i ostvarivanje
jednakog radnog doprinosa za poslodavca.
1.1. Iskazivanje novčanog iznosa osnovne
zarade u ugovoru o radu u bruto i/ili
neto iznosu i određivanje novčanih
primanja koja nemaju karakter zarade
Ugovor o radu mora da sadrži novčani iznos osnovne
zarade na dan zaključenja ugovora o radu (član 33.
tačka 10) Zakona o radu). Ovo znači da u ugovoru o
radu osnovna zarada mora da bude posebno iskaza-
ZARADA ZAPOSLENOG – OPŠTA PRAVILA I STRUKTURA PREMA
na u odnosu na ostale elemente zarade koji se takođe
posebno iskazuju, kao što su deo zarade za radni uči-
nak, uvećana zarada i ostala primanja koja imaju ka-
rakter zarade koja se posebno iskazuju (topli obrok,
regres...). Pod zaradom se smatra zarada koja sadr-
ži porez i doprinose koji se plaćaju iz zarade. Prema
tome, novčani iznos osnovne zarade koja se ugovara
ugovorom o radu, mora biti iskazana u bruto iznosu
(tzv. bruto 1). Nema nikakvih prepreka da pored bruto
iznosa bude iskazan i neto iznos osnovne zarade.
Pod zaradom se smatraju sva primanja iz radnog od-
nosa, osim primanja iz člana 14, člana 42. stav 3. tač. 4)
i 5), člana 118. tač. 1–4), člana 119, člana 120. tačka 1)
i člana 158. Zakona o radu. Prema tome, novčana pri-
manja zaposlenih koja u smislu Zakona o radu nemaju
karakter zarade, jesu:
• n aknada troškova za dolazak i odlazak sa rada
(član 118),
• dnevnice za službeni put u zemlji i inostranstvu
(član 118),
• naknada troškova i prevoza na službenom putu u
zemlji i inostranstvu (član 118),
• za smeštaj i ishranu za rad i boravak na terenu, ako
poslodavac nije zaposlenom obezbedio smeštaj i
ishranu bez naknade (član 118),
• otpremnina pri odlasku u penziju ili u slučaju teh-
nološkog viška (čl. 119. i 158),
• naknada troškova pogrebnih usluga u slučaju smrti
zaposlenog ili člana uže porodice zaposlenog (član
119),
• naknada štete zbog povrede na radu ili profesional-
nog oboljenja (član 119),
• poklon deci zaposlenog do 15 godina života za Božić
i Novu godinu, do neoporezivog iznosa (član 119),
• premija za dobrovoljno dodatno penzijsko osigura-
nje (član 119),
• kolektivno osiguranje od posledica nezgoda i ko-
lektivno osiguranje za slučaj težih bolesti i hirur-
ških intervencija (član 119),
• jubilarna nagrada (član 120),
• solidarna pomoć (član 120),
• učešće zaposlenog u dobiti (član 14),
• naknada troškova za upotrebu sredstava za rad i
drugih troškova rada (član 42. stav 3. tač. 4) i 5)).
Karakter zarade imaju:
• n aknada troškova za ishranu u toku rada,
• regres za korišćenje godišnjeg odmora, kao i

 ruga primanja u smislu člana 120. tačka 4) Zako-
• d
na o radu.
Regres za korišćenje godišnjeg
odmora
U časopisu Porezi i računovodstvo broj 7/2016
na stranama 109 i 110 pisali smo o pravu za-
poslenog na naknadu troškova za ishranu
u toku rada, sa primerom obračuna. Ovde
ćemo se osvrnuti na neke specifičnosti koje
se odnose na regres za korišćenje godišnjeg
odmora.
Prema članu 118. Zakona o radu, zaposleni
ima pravo na naknadu troškova u skladu sa
opštim aktom i ugovorom o radu, i to – između
ostalog – i za regres za korišćenje godišnjeg
odmora. Prema navedenoj normi vidi se da nije
propisan iznos regresa koji poslodavac treba
da isplati, što znači da tu postoji sloboda da se
opštim aktom i ugovorom o radu propiše iznos
prema mogućnostima poslodavca. Isplata re-
gresa predstavlja isplatu zarade ili dela zarade
i vezuje se za zaradu za mesec koji prethodi
isplati regresa ili se isplaćuje kao akontacija
zarade za tekući mesec. Regres se može ispla-
ćivati u jednokratnom godišnjem iznosu ili u 12
mesečnih rata uz isplatu zarade ili u kvartal-
nom iznosu i sl. prema opštem aktu i ugovoru
o radu. Opštim aktom i ugovorom o radu može
se urediti da se pravo na regres ostvaruje uz
ostvareno pravo na godišnji odmor i da zavisi
od dužine godišnjeg odmora, što bi značilo da
zaposleni ima pun iznos regresa ukoliko ispuni
uslove za korišćenje punog godišnjeg odmora,
a srazmerni iznos regresa srazmerno ostva-
renom pravu na godišnji odmor. Vreme isplate
regresa takođe treba da bude uređeno opštim
aktom, npr. svim zaposlenima odjednom, sva-
kom zaposlenom pri polasku na godišnji od-
mor ili mesečno uz isplatu zarade i sl.
Dakle, od načina na koji je poslodavac uredio pra-
vo na regres zaposlenih u svom opštem aktu ili
ugovoru o radu, zavise način i obim ostvarivanja
prava zaposlenog na regres i obaveza poslodavca
za isplatu.
pkt // POREZI I RAČUNOVODSTVO // avgust 2016 // broj 08
7
Jedno od praktičnih rešenja za uređivanje prava
na regres za godišnji odmor postoji ako poslo-
davac svojim opštim aktom ili ugovorom o radu
pravo na regres veže za pravo na korišćenje go-
dišnjeg odmora. U tom slučaju bi pravo na regres
ostvario zaposleni koji zaista i koristi godišnji od-
mor kod poslodavca, ali ne i ako ga iz nekih ra-
zloga koristi kod drugog poslodavca (npr. zbog
otkaza itd.).
Potrebno je da se opštim aktom poslodavca utvr-
di i veza između dužine godišnjeg odmora i visine
regresa. Na primer, zaposleni ima pravo na re-
gres za korišćenje godišnjeg odmora u iznosu od
__________ dinara u jednoj kalendarskoj godini
za pun godišnji odmor, a srazmeran iznos regresa
za srazmeran godišnji odmor.
U ovim slučajevima bi se sprečila isplata regresa
svim zaposlenima bezuslovno, regulisani tretman
bi imao svaki zaposleni, tj. zaposleni koji su tek
zasnovali radni odnos, zaposleni kojima prestaje
radni odnos i zaposleni na određeno vreme i to u
zavisnosti od stečenog prava na godišnji odmor,
dužine godišnjeg odmora, korišćenja, odnosno
nekorišćenja odmora kod poslodavca.
Isplatu regresa bi bilo racionalno regulisati na
mesečnom nivou uz isplatu mesečne zarade,
imajući u vidu da regres čini zaradu i da isplata
tog primanja ulazi u dvanaestomesečni prosek
kao osnovica za ostvarivanje prava na naknadu
zarade zbog korišćenja godišnjeg odmora, bolo-
vanja i drugih odsustva sa rada.
1.2. Struktura zarade
Odgovarajuća zarada sastoji se od:
• z arade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu,
• zarade po osnovu doprinosa zaposlenog poslov-
nom uspehu poslodavca (nagrade, bonusi i sl.), i
• drugih primanja po osnovu radnog odnosa, u skla-
du sa opštim aktom i ugovorom o radu.
Zarada za obavljeni rad i vreme provedeno na radu
sastoji se od:
• osnovne zarade,
 ZARADA ZAPOSLENOG – OPŠTA PRAVILA I STRUKTURA PREMA

8 ZAKONU O RADU

• d ela zarade za radni učinak, i

• uvećane zarade. primanja zaposlenog, rokovi za isplatu zarade i dru-
gih primanja na koje zaposleni ima pravo, utvrđeni
su Kolektivnim ugovorom (ili: Pravilnikom o radu)
koji je na snazi u vreme zaključenja ovog ugovora i u
Upućivanje u ugovoru o radu toku trajanja radnog odnosa i Zakonom o radu, a
na opšti akt kojim su regulisani trajanje dnevnog i nedeljnog radnog vremena utvr-
elementi za utvrđivanje zarade đuje se Odlukom o rasporedu radnog vremena.

Članom 33. stav 1. tačka 11) Zakona o radu propi-
sano je da ugovor o radu sadrži elemente za utvrđi-
vanje osnovne zarade, radnog učinka, naknade za-
rade, uvećane zarade i druga primanja zaposlenog,
a stav 2. ovog člana sadrži izuzetak od ovog pravi-
la tako što predviđa da ugovor o radu ne mora da
sadrži elemente iz tačke 11) ovog člana ako su oni
utvrđeni zakonom, kolektivnim ugovorom, pravilni-
kom o radu ili drugim aktom poslodavca u skladu
sa zakonom, u kom slučaju u ugovoru mora da se
naznači akt kojim su ta prava utvrđena u momen-
tu zaključenja ugovora o radu. Ovakva alternativna
mogućnost upućivanja na opšti akt propisana je i
kada je reč o definisanju rokova za isplatu zarade i
drugih primanja na koja zaposleni ima pravo i traja-
nje dnevnog i nedeljnog radnog vremena (tačke 12)
i 13) člana 33. Zakona o radu).
PRIMER UPUĆIVANJA NA OPŠTI
AKT U UGOVORU O RADU
Elementi za utvrđivanje osnovne zarade, radnog
učinka, naknade zarade, uvećane zarade i drugih
Zaposlenom su ovi akti dostupni na oglasnoj tabli
poslodavca (i/ili na internet stranici poslodavca).
Poslodavac može da zaposlenom, na njegov zahtev,
dostavi (ili stavi na uvid) ove akte i da mu da potrebna
obaveštenja u vezi sa ostvarivanjem prava utvrđenih
tim aktima u roku od _____ dana od dana podno-
šenja zahteva. Zahtev se podnosi ______________
(navesti naziv službe ili lica).
2. OSNOVNA ZARADA
Osnovna zarada određuje se na osnovu:
• u
 slova, utvrđenih pravilnikom o organizaciji i sis-
tematizaciji poslova (u nastavku teksta: Pravilnik)
potrebnih za rad na poslovima za koje je zaposle-
ni zaključio ugovor o radu, i
• vremena provedenog na radu.
Elementi za obračun i isplatu osnovne zarade utvrđuju se
opštim aktom – kolektivnim ugovorom ili pravilnikom o radu
– a kod poslodavca koji nema opšti akt, ugovorom o radu
(član 107. stav 3. Zakona o radu i član 33. stav 1. tačka 11)).

UTVRĐIVANJE ALTERNATIVNIH STEPENA STRUČNE SPREME U PRAVILNIKU O ORGANIZACIJI

I SISTEMATIZACIJI POSLOVA
Pravilnikom se utvrđuju organizacioni delovi kod poslodavca, naziv i opis poslova, vrsta i stepen zahte-
vane stručne spreme, odnosno obrazovanja i drugi posebni uslovi za rad na tim poslovima, a može da se
utvrdi i broj izvršilaca. Za rad na određenim poslovima, izuzetno, mogu da se utvrde najviše dva uzastopna
stepena stručne spreme, odnosno obrazovanja u skladu sa zakonom.

Iz navedenog sledi da je pravilo da se za poslove pobrojane u Pravilniku ne mogu utvrđivati alternativni

stepeni stručne spreme, odnosno obrazovanja, a da se to može uraditi samo izuzetno, ukoliko konkretni
posao to zahteva i omogućava i to samo za dva uzastopna stepena. Napominjemo da je, prilikom utvrđi-
vanja stepena stručne spreme, odnosno obrazovanja, potrebno da se vodi računa o propisima iz oblasti
obrazovanja kojima su uređeni nivoi obrazovanja, odnosno način usklađivanja stečenih stepena stručne
spreme. Pravilnik donosi nadležni organ kod poslodavca, odnosno lice utvrđeno zakonom ili opštim aktom
poslodavca. Obaveza donošenja pravilnika ne odnosi se na poslodavca koji ima 10 i manje zaposlenih.

Prema članu 107. stav 4. Zakona o radu, ugovorom
o radu može da se ugovori osnovna zarada u iznosu
većem od osnovne zarade utvrđene na osnovu ele-
menata iz opšteg akta.
MIŠLJENJE MINISTARSTVA ZA RAD
broj 011–00–310/2015–02 od 8. 4. 2015.
„Opštim aktom (kolektivni ugovor ili pravilnik o radu)
utvrđuju se elementi za obračun i isplatu osnovne
zarade. Ugovorom o radu može da se utvrdi osnovna
zarada u većem iznosu od osnovne zarade utvrđene
na osnovu elemenata iz opšteg akta (član 107. stav
4. Zakona).
Ovo znači da novčani iznos osnovne zarade utvrđen
ugovorom o radu, ne može biti niži od osnovne za-
rade za poslove odnosno grupe poslova utvrđene
opštim aktom, niti od minimalne zarade utvrđene u
skladu sa zakonom. Međutim, ugovorom o radu za
jednog ili više zaposlenih, može da se utvrdi osnovna
zarada u većem iznosu od osnovne zarade utvrđene
na osnovu elemenata iz opšteg akta.“
Kada poslodavac, na osnovu unapred utvrđenih kri-
terijuma, utvrdi da je zaposleni ostvario manji ili
veći učinak od standardnog, može zaposlenom da
umanji, odnosno uveća osnovnu zaradu.
MIŠLJENJE MINISTARSTVA ZA RAD
broj 011–00–663/2014–02 od 7. 4. 2015.
„Opštim aktom treba da budu jasno definisani
elementi za obračun i isplatu osnovne zarade,
elementi za utvrđivanje radnog učinka zapo-
slenog, elementi za umanjenje, odnosno uve-
ćanje osnovne zarade po osnovu radnog učin-
ka i procenat uvećanja, odnosno umanjenja po
tom osnovu.
Znači, osnovna zarada utvrđuje se na osnovu
uslova propisanih Pravilnikom o organizaciji i
sistematizaciji poslova i vremena provedenog
na radu. Po pravilu, osnovnom zaradom se izra-
žava, odnosno vrednuje standardni radni učinak
(prosečnog) zaposlenog na poslovima utvrđe-
nim Pravilnikom.
pkt // POREZI I RAČUNOVODSTVO // avgust 2016 // broj 08
9
Prema tome, poslodavac može zaposlenom da
umanji, odnosno uveća osnovnu zaradu u procen-
tu propisanom opštim aktom ili ugovorom o radu,
ako je na osnovu unapred utvrđenih kriterijuma,
odnosno elemenata, utvrdio da je zaposleni ostvario
manji, odnosno veći radni učinak od standardnog.“
PRIMER 1: ODREĐIVANJE OSNOVNE
ZARADE U UGOVORU O RADU SA
POSLODAVCEM KOD KOGA NIJE
ZAKLJUČEN KOLEKTIVNI UGOVOR NITI
DONET PRAVILNIK O RADU
Osnovna zarada
Član A
Novčani iznos osnovne zarade zaposle-
nog na dan zaključenja ovog ugovora iznosi
__________ dinara.
Poslodavac nije dužan da zaposlenom ponudi
aneks ugovora o radu pri izmeni novčanog iznosa
osnovne zarade iz stava 1. ovog člana na osnovu
elemenata iz člana B ovog ugovora.
Član B
Elemente za utvrđivanje osnovne zarade čini osno-
vica koja se utvrđuje Odlukom o visini osnovice za
obračun osnovne zarade i koeficijenta koji iznosi
_______________, a koji izražava složenost, od-
govornost i uslove rada (noćni rad, rad u smenama
i sl.) poslova zaposlenog.
Nema nikakvih prepreka da se osnovna zarada za-
poslenog utvrđuje u određenom iznosu u dinarskoj
protivvrednosti u odnosu na određenu valutu, uz
navođenje po kom kursu, npr. srednji kurs Narodne
banke Srbije na određeni dan.
PRIMER
Osnovna zarada zaposlenog utvrđuje se u di-
narskoj protivvrednosti _______________ (na-
 ZARADA ZAPOSLENOG – OPŠTA PRAVILA I STRUKTURA PREMA

10 ZAKONU O RADU

vesti iznos i valutu), po _______________ (navesti mesecu), a izražava složenost, odgovornost i uslo-
po kom kursu, npr. srednji kurs Narodne banke ve rada (noćni rad, rad u smenama i sl.) poslova
Srbije), na dan ___________ (navesti datum u zaposlenog.

PRIMER 2: ODREĐIVANJE OSNOVNE ZARADE

U PRAVILNIKU O RADU
Osnovna zarada

Član A

Osnovna zarada utvrđuje se na osnovu složenosti poslova, stepena stručne spreme i drugih uslova utvrđenih
Pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji poslova i vremena provedenog na radu.

Osnovna zarada iz stava 1. ovog člana utvrđuje se u novčanom iznosu po radnom času (ili opcija 2: u meseč-
nom novčanom iznosu).

Novčani iznos osnovne zarade po

Naziv poslova iz Pravilnika o organizaciji
Grupa poslova radnom času / u mesečnom novčanom
i sistematizaciji poslova
iznosu
I grupa poslova Poslovi pod rednim br. _____ Pravilnika
II grupa poslova Poslovi pod rednim br. _____ Pravilnika
III grupa poslova Poslovi pod rednim br. _____ Pravilnika

I alternativna opcija za stav 2:

Osnovna zarada iz stava 1. ovog člana čini proizvod osnovice koja iznosi __________ dinara i koeficijenta
koji izražava složenost, odgovornost i uslove rada propisane Pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji
poslova, i iznosi:

Naziv poslova iz Pravilnika o organizaciji Visina osnovne

Grupa poslova Koeficijent
i sistematizaciji poslova zarade
I grupa poslova Poslovi pod rednim br. _____ Pravilnika
II grupa poslova Poslovi pod rednim br. _____ Pravilnika
III grupa poslova Poslovi pod rednim br. _____ Pravilnika

II alternativna opcija za stav 2:

Osnovna zarada iz stava 1. ovog člana čini proizvod osnovice koja se utvrđuje Odlukom o visini osnovice
za obračun osnovne zarade i koeficijenta koji izražava složenost, odgovornost i uslove rada propisane
Pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji poslova i to:

Naziv poslova iz Pravilnika o organizaciji i sistematizaciji

Grupa poslova Koeficijent
poslova
I grupa poslova Poslovi pod rednim br. __ Pravilnika
II grupa poslova Poslovi pod rednim br. __ Pravilnika
III grupa poslova Poslovi pod rednim br. __ Pravilnika

Osnovna zarada iz st. 1. i 2. ovog člana ugovorom o radu može da se ugovori u većem iznosu, a najviše do _____%.
Član B
Osnovna zarada pripravnika utvrđuje se u iznosu od _____% (ne manje od 80%) osnovne zarade za odgovara-
juće poslove iz člana A ovog pravilnika na kojima se zaposleni osposobljava za samostalni rad u struci.
Prema članu 109. Zakona o radu pripravnik ima pra-
vo na zaradu najmanje u visini 80% osnovne zarade
za poslove za koje je zaključio ugovor o radu, kao i
na naknadu troškova i druga primanja, u skladu sa
opštim aktom i ugovorom o radu.
3. DEO ZARADE ZA RADNI UČINAK
Zaposleni ima pravo na minimalnu zaradu za stan-
dardni učinak i vreme provedeno na radu (član 111.
Zakona o radu). Iz navedene norme proizlazi da je
i za minimalnu zaradu neophodno da se ostvari
određeni radni učinak, a ne samo da se provede
vreme na radu. Prema tome, radni učinak pred-
stavlja korektivni mehanizam koji poslodavcu omo-
gućava da visinu zarade usklađuje sa produktivno-
šću svakog pojedinca.
Članom 107. stav 2. Zakona o radu propisani su kri-
terijumi za određivanje radnog učinka. Radni uči-
nak određuje se na osnovu:
• k valiteta i obima obavljenog posla,
• kao i odnosa zaposlenog prema radnim obave-
zama.
Elementi za obračun i isplatu zarade po osnovu
radnog učinka utvrđuju se opštim aktom, a kod
poslodavca koji nema opšti akt – ugovorom o radu
(član 107. stav 3. Zakona o radu i član 33. stav 1.
tačka 11)).
Radni učinak se meri na osnovu normativa i stan-
darda rada ako je u procesu rada moguće usposta-
viti normative i standarde i pratiti njihovo ostvari-
vanje, kao što je to slučaj sa proizvodnim radom.
Zatim, može se vršiti ocena kvaliteta i rezultata
rada od strane poslodavca ili ovlašćenog lica kod
poslodavca. Može se uzimati u obzir i odnos za-
poslenog prema radu (radna disciplina, doprinos
timskom radu, stalnost, blagovremenost, tač-
nost...)
pkt // POREZI I RAČUNOVODSTVO // avgust 2016 // broj 08
11
Radni učinak može da se iskazuje za svakog radni-
ka pojedinačno, a može i da se utvrđuje kolektivno
ako se zbog prirode posla ne može izmeriti pojedi-
načni učinak. U okviru kolektivnog učinka utvrđuje
se srazmerni učinak za svakog pojedinca.
PRIMER ODREĐIVANJA ZARADE ZA
RADNI UČINAK U UGOVORU O RADU ILI U
OPŠTEM AKTU
Zarada po osnovu radnog učinka
Član A
Radni učinak određuje se na osnovu kvaliteta
i obima obavljenog posla i odnosa zaposlenog
prema radnim obavezama.
Elementi za obračun i isplatu zarade po osnovu
radnog učinka su: ______________________
(navesti u zavisnosti od vrste posla, npr. kva-
litet obavljenog posla ili ostvarena norma
rada, izvršavanje poslova u predviđenim ro-
kovima, ušteda na materijalu, blagovreme-
nost izvršavanja poslova, doprinos timskom
radu).
Ostvareni radni učinak na osnovu elemenata iz
stava 1. ovog člana utvrđuje se na osnovu oce-
ne/izveštaja neposrednog rukovodioca, koja se
dostavlja službi za obračun zarada.
Osnovna zarada po osnovu radnog učinka utvr-
đenog u skladu sa st. 2. i 3. ovog člana može se
uvećati ili umanjiti najviše do _____%.
Zaposleni ostvaruje pravo na zaradu za stan-
dardni radni učinak i puno radno vreme u visi-
ni osnovne zarade utvrđene u skladu sa ovim
ugovorom.
 ZARADA ZAPOSLENOG – OPŠTA PRAVILA I STRUKTURA PREMA

12 ZAKONU O RADU

4. UVEĆANA ZARADA I ODGOVORI NA odnosu kod poslodavca (u nastavku teksta: mi-

DILEME U VEZI SA MINULIM RADOM
Prema članu 108. Zakona o radu, zaposleni ima pravo
na uvećanu zaradu u visini utvrđenoj opštim aktom i ugo-
vorom o radu, i to:
nuli rad) – najmanje 0,4% od osnovice.
Primer obračuna uvećane zarade objavili smo u ča-
sopisu Porezi i računovodstvo broj 7/2016, na stra-
nama 104 i 105.

• z a rad na dan praznika koji je neradni dan – najmanje
110% od osnovice;
• za rad noću, ako takav rad nije vrednovan pri utvrđiva-
nju osnovne zarade – najmanje 26% od osnovice;
• za prekovremeni rad – najmanje 26% od osnovice;
• po osnovu vremena provedenog na radu za
svaku punu godinu rada ostvarenu u radnom
Opštim aktom i ugovorom o radu mogu da se utvr-
de i drugi slučajevi u kojima zaposleni ima pravo
na uvećanu zaradu, kao što je uvećanje zarade
po osnovu rada u smenama. Osnovicu za obra-
čun uvećane zarade čini osnovna zarada utvrđena
u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o
radu.

PRIMER UTVRĐIVANJA OSNOVICE

ZA OBRAČUN MINULOG RADA
Ako je u toku meseca koji ima 168 sati, zaposleni
na redovnom radu proveo 152 sata, a 16 sati je od-
sustvovao sa rada po osnovu državnog praznika ili
godišnjeg odmora, postavlja se pitanje šta će u ovom
slučaju biti osnovica za obračun minulog rada. Ugo-
vorena neto zarada iznosi 50.000,00 dinara.
Polazeći od toga da je uvećana zarada element zara-
de za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, osno-
vica za obračun minulog rada je osnovna zarada za
vreme provedeno na radu (za sate koji su efektivno
provedeni na radu, bez časova praznika ili godišnjeg
odmora). Obračun bi bio sledeći:

Red. br. Opis Iznos

1 2 3
1. Ugovorena mesečna osnovna zarada zaposlenog – neto 50.000,00
Ugovorena mesečna osnovna zarada zaposlenog – bruto (r. br.
2. 69.671,33
1 - 1.160,4 / 0,701)
3. Osnovna bruto zarada po radnom času (r. br. 2 / 168) 414,71
Osnovna bruto zarada za vreme provedeno na radu (r. br. 3 x
4. 63.036,00
152)
63.036 x 0,4% x godine staža koje se
5. Uvećana zarada za minuli rad
priznaju za minuli rad

Ako su se istovremeno stekli uslovi po više osnova za

uvećanje zarade, procenat uvećane zarade ne može biti
niži od zbira procenata po svakom od osnova uvećanja.
MIŠLJENJE MINISTARSTVA ZA RAD
broj 130–03–16/2015–02 od 17. 11. 2015.
„Osnovicu za obračun uvećane zarade čini osnovna
zarada, pa ukoliko se primenjuje uvećanje od 110% za
rad na dan praznika, odnosno 26% za prekovremeni
rad, kako je propisano Zakonom, zaposleni ima pravo
za svaki sat rada u dane praznika na osnovnu zaradu i
uvećanje od 110%, a ne samo 10% od osnovne zarade,
kao i uvećanje od 26% za prekovremene sate rada.
Prema tome, ukupna zarada zaposlenog koji je pre-
kovremeno radio na dan državnog praznika pred-
stavlja zbir ostvarene osnovne zarade za redovan rad,
uvećane zarade za rad na dan državnog praznika i
uvećane zarade za prekovremeni rad.“

4.1. Odgovori na dileme u vezi s minulim
radom – priznavanje minulog rada u
dužem periodu i u većem procentu i
utvrđivanje statusa povezanog lica sa
poslodavcem
Nakon izmena Zakona o radu iz 2014. godine, postavilo
se pitanje da li je norma iz člana 108. koja se odnosi na
priznavanje minulog rada samo kod aktuelnog poslo-
davca imperativnog karaktera ili se opštim aktom može
propisati povoljniji režim priznavanja minulog rada od
onog koji je određen ovim članom. Zauzet je stav da
poslodavac može da opštim aktom zaposlenom utvrdi
pravo na uvećanje zarade po osnovu minulog rada za
svaku punu i svaku započetu godinu rada u radnom
odnosu i kod svih drugih poslodavaca kod kojih je za-
posleni radio u toku svog radnog veka, kao veće pravo
u odnosu na pravo propisano zakonom. Ovakav stav je
potvrđen i kroz mišljenje Ministarstva rada:
MIŠLJENJE MINISTARSTVA ZA RAD
broj 011–00–941/2015–02 od 6. 10. 2015.
„U članu 8. stav 2. Zakona propisano je da opštim ak-
tom i ugovorom o radu mogu da se utvrde veća prava i
povoljniji uslovi rada od prava i uslova utvrđenih zako-
nom, kao i druga prava koja nisu utvrđena zakonom,
osim ako zakonom nije drukčije određeno.
Sa stanovišta primene Zakona, opštim aktom poslo-
davca može da se utvrdi pravo na uvećanje zarade po
osnovu „minulog rada“ za svaku punu godinu rada
ostvarenu u radnom odnosu, kao veće pravo u odnosu
na Zakonom propisano, računajući i svaku započetu
godinu rada u radnom odnosu kao novi osnov i veće
pravo za zaposlene pri obračunu uvećane zarade, a
polazeći od odredaba člana 8. stav 2. i člana 108. stav
4. Zakona.“
Isto tako, u skladu sa članom 8. stav 2. Zakona o
radu, minuli rad se može obračunavati na način
utvrđen opštim aktom, odnosno i u većem procentu
od 0,4% i u dužem periodu (ne samo kod poslednjeg
poslodavca) od onog koji je utvrđen zakonom.
Za uvećanje zarade po osnovu minulog rada rele-
vantno je vreme koje je zaposleni proveo na radu u
radnom odnosu, što znači da se za obračun minulog
rada ne uzimaju godine koje su zaposlenom upisane
pkt // POREZI I RAČUNOVODSTVO // avgust 2016 // broj 08
13
u radnu knjižicu a nisu ostvarene u radnom odnosu,
kao npr. godine obavljanja samostalne delatnosti,
poljoprivredni staž, učešće u ratu, po osnovu rođe-
nja trećeg deteta, beneficirani staž, po osnovu pri-
vremenih i povremenih poslova i drugih ugovora van
radnog odnosa, staž po osnovu bavljenja sportom ili
nekom vrstom umetničke delatnosti ako za to vreme
nije bilo radnog odnosa.
MIŠLJENJE MINISTARSTVA ZA RAD
broj 011–00–321/2014–02 od 3. 9. 2014.
„Vreme za koje je lice bilo osigurano po osnovu produ-
ženog osiguranja (staž osiguranja sa uvećanim traja-
njem) ne predstavlja vreme provedeno na radu, te za
to vreme zaposleni ne može ostvariti pravo na uvećanu
zaradu po tom osnovu.“
Za zaposlene koji su imali prekid u radu kod poslodavca
(npr. radili su kod poslodavca A od 2002. do kraja 2005.
godine, zatim kod poslodavca B od 2006. do kraja 2015.
godine, a onda se opet zapošljavaju kod poslodavca A
2016. godine) pri obračunu uvećane zarade po osnovu
„minulog rada“ kod poslodavca A kod koga se lice vra-
tilo, računa se i prethodni period u kome je zaposleni
bio u radnom odnosu kod tog poslodavca. Dakle, ovom
zaposlenom će se prilikom obračuna minulog rada kod
poslodavca A kod koga se vratio 2016. godine, priznati i
period od 2002. do kraja 2005. i to direktno na osnovu Za-
kona o radu, bez obaveze propisivanja takve mogućnosti
opštim aktom ili ugovorom o radu kao većeg prava.
MIŠLJENJE MINISTARSTVA ZA RAD
broj 011–00–408/2014–02 od 3. 9. 2014.
„Za zaposlene koji su imali prekid u radu kod poslodav-
ca pri obračunu uvećane zarade po osnovu „minulog
rada“ računa se i prethodni period u kome je zaposleni
bio u radnom odnosu. Ovo iz razloga jer se minuli rad
obračunava za sve vreme provedeno u radnom odnosu
kod istog poslodavca, a ne samo za neprekidno vreme
provedeno u radnom odnosu kod tog poslodavca.“
Pri obračunu minulog rada računa se i vreme prove-
deno u radnom odnosu kod poslodavca prethodnika
iz člana 147. ovog zakona, kao i kod povezanih lica sa
poslodavcem u skladu sa zakonom.

14
Članom 147. Zakona o radu propisano je da u slučaju
statusne promene, odnosno promene poslodavca, u
skladu sa zakonom, poslodavac sledbenik preuzima
od poslodavca prethodnika opšti akt i sve ugovore o
radu koji važe na dan promene poslodavca.
Postavlja se pitanje koji trenutak je relevantan za
utvrđivanje povezanosti nekog lica u odnosu na po-
slodavca. Zato navodimo još jedno mišljenje Mini-
starstva za rad:
MIŠLJENJE MINISTARSTVA ZA RAD
broj 011–00–00360/2014–02 od 27. 10. 2014.
„U vezi pitanja relevantnog trenutka u kom se u odno-
su na poslodavca neko lice ima smatrati povezanim, sa
aspekta Zakona o radu, relevantan je trenutak ostvari-
vanja prava. U slučaju člana 108. Zakona to je trenutak
kada se radi obračun minulog rada, a u slučaju iz člana
158. Zakona u trenutku donošenja odluke kojom se
utvrđuje pravo na otpremninu.“
Iz Zakona o radu nije jasno prema kom zakonu se utvr-
đuje povezanost nekog lica sa poslodavcem za potrebe
trening
centar
pkt
vrste TRENINGa
OTVORENI TRENINZI
Otvoreni treninzi su unapred definisani po oblastima i
temama, a namenjeni su svim zainteresovanim licima.
Programi i datumi predavanja objavljuju se na internet
stranici, a pozive na trening dostavljamo putem reklamnih
mejlova. Treninzi su uglavnom jednodnevni, u trajanju od
10:00 do 15:00 časova. Pojedini treninzi traju dva dana.
MESTO ODRŽAVANJA TRENINGA
Treninzi se održavaju u konferencijskoj sali Falkensteiner Hotela, Bulevar Mihaila Pupina 10K, Novi Beograd.
www.pktatic.rs
www.casopisporezi.rs
ZARADA ZAPOSLENOG – OPŠTA PRAVILA I STRUKTURA PREMA
ZAKONU O RADU
obračuna minulog rada, jer ovaj zakon kaže: „u skladu
sa zakonom“, pri čemu je „z“ napisano malim slovom,
što znači da povezanost može da se utvrđuje u skladu
sa svim zakonima koji se u svojim normama osvrću na
povezana lica. Ova pravno-tehnička nepreciznost ot-
klonjena je kroz službena mišljenja u kojima je zauzet
stav da je za utvrđivanje povezanosti relevantan Za-
kon o privrednim društvima (član 62).
MIŠLJENJE MINISTARSTVA ZA RAD
broj 112–07–123/2015–02 od 4. 3. 2015.
„Prilikom obračuna minulog rada zaposlenih koji su
preuzeti, potrebno je prethodno utvrditi da li se radi o
poslodavcu prethodniku u smislu člana 147. Zakona ili
o povezanim licima u smislu člana 62. Zakona o pri-
vrednim društvima.“
Minuli rad se uvek obračunava na osnovnu zaradu. Tako
npr. u slučaju prekovremenog rada, kada se zaposlenom
za prekovremene časove isplaćuje osnovna zarada, na taj
iznos osnovne zarade obračunava se i minuli rad. Među-
tim, minuli rad se ne obračunava na druga primanja koja
čine zaradu: radni učinak, topli obrok, bonusi...
IN - HOUSE TRENINZI
In – house treninzi su zatvorenog tipa, prilagođeni
specifičnim potrebama pojedinačnih naručilaca.
Namenjeni su zaposlenima u istoj kompaniji. Polazeći
od toga da svaka kompanija ima svoje specifičnosti,
program, obim i dinamika predavanja posebno se
utvrđuju u dogovoru sa klijentom.