BINOMNA FORMULA

Upoznajmo se najpre sa nekim oznakama:

n ! - čita se “en faktorijel” a označava sledeći proizvod:

n!=n
(n-1)
(n-2)
…
3
2
1

Primer:

5!=5
4
3
2
1= 120 ili 7! = 7
6
5
4
3
2
1 = 5040

Po definiciji je 0!=1

U zadacima često koristimo trik da faktorijel rastavimo kao proizvod nekoliko članova i

novog faktorijela.

Tako je recimo: (n+2)! = (n+2)(n+1)n(n-1)
…
2
1

(n+2)! = (n+2)(n+1)n ! ili
(n+2)! = (n+2)(n+1)n (n-1)! itd.

Primer 1.
(n − 1)!
Skrati razlomak:
(n − 3)!
(n − 1)! (n − 1)(n − 2)(n − 3)! (n − 1)(n − 2) (n − 3)!
Rešenje: = = =(n-1)(n-2)
(n − 3)! (n − 3)! ( n − 3)!

Primer 2.
(2 x)! 20 x!
Reši jednačinu : =
(2 x − 3)! ( x − 2)!

(2 x)! 20 x!
Rešenje: =
(2 x − 3)! ( x − 2)!

(2 x)(2 x − 1)(2 x − 2)(2 x − 3)! 20 x( x − 1)( x − 2)!

=
(2 x − 3)! ( x − 2)!
(2 x)(2 x − 1)(2 x − 2) (2 x − 3)! 20 x( x − 1) ( x − 2)!
=
(2 x − 3)! ( x − 2)!

(2x)(2x-1)(2x-2)= 20x(x-1)
2x (2x-1)2(x-1)= 20 x(x-1) [skratimo sa 4x(x-1)]
2x-1 = 5 a odavde je x=3

1
 n
Ako su n i k prirodni brojevi, onda možemo definisati simbol: ( )
k
On se čita “ en nad ka”, a izračunava se :

n n(n − 1)(n − 2)...(n − k + 1)

( )=
k k!

Primeri:

10 10
9 15 15
14
13
( )= = 45 ili ( )= = 455
2 2
1 3 3
2
1

Da bi imali brzinu u radu moramo zapamtiti da je :

n 5 12
( ) =1 na primer: ( ) = 1 ( ) = 1 itd.
0 0 0
n 7 100
( ) =1 na primer: ( ) = 1 ( ) = 1 itd.
n 7 100

n n 4 4 50 50
( )=( )=n na primer: ( ) = ( ) = 4 ( ) = ( ) = 50
1 n −1 1 3 1 49

n n
I najvažnije : ( ) = ( )
k n−k
20
Na primer dobijemo da rešimo ( ) . Koristeći ovo pravilo mi rešavamo :
18

20 20 20
19
( )=( )= = 190. Mnogo je lakše ovako!
18 2 2
1

Sada možemo videti kako izgleda binomni obrazac:

n n n n n
(a+b)n = ( ) anb0 + ( ) an-1b1 + ( ) an-2b2+ …+ ( ) a1bn-1 + ( ) a0bn
0 1 2 n −1 n

Ova formula se lako dokazuje primenom matematičke indukcije.

2
Šta je važno uočiti?

- U razvoju uvek ima n+1 članova

- a počinje sa n-tim stepenom, pa u svakom sledećem članu opada dok ne doñe do

nule, dok b počinje sa nulom pa u svakom sledećem članu raste dok ne doñe do n-
tog stepena

n n n n n
- Izrazi ( ) , ( ) , ( ) ,…, ( ) i ( ) su binomni koeficijenti , i za njih važi
0 1 2 n −1 n
jedna zanimljiva stvar:

Ako poñemo od nekoliko prvih razvoja dobićemo takozvani Paskalov trougao.

(a+b)0 = 1 koeficijent je 1 1

(a+b)1 = a+b koeficijenti su 1 i 1 1 1

(a+b)2 = a2+2ab+b2 koeficijenti su 1, 2, 1 1 2 1

(a+b)3 = a3+3a2b+3ab2+b3 koeficijenti su 1, 3, 3, 1 1 3 3 1

(a+b)4 = a4+4a3b+6a2b2+4ab3+b4 1 4 6 4 1

koeficijenti su 1, 4, 6, 4, 1 itd.

Vidimo da su simetrični koeficijenti u razvijenom obliku binoma jednaki.

Oni prave Paskalov trougao, gde su na kracima sve jedinice , a unutrašnji član se dobija
sabiranjem gornja dva!

1 1

1 2 1

1 3 3 1

1 4 6 4 1

1 5 10 10 5 1

itd.

3
Opšti (bilo koji) član u razvijenom obliku binoma se traži po formuli:

n
Tk+1 = ( ) an-k bk
k

1) (3 + 2 x) 5 =?

Rešenje:

(3 + 2 x) 5 = [Ovde je a = 3 , b = 2 x i n = 5 ]

5 5  5 5  5 5  5

 3 (2 x) o +  34 (2 x)1 +  33 (2 x) 2 +  32 (2 x)3 +  31 (2 x) 4 +  3o (2 x)5
0 1   2  3  4  5

Ako vam je lakše izdvojite binomne koeficijente ''na stranu'', pa ih rešite:

 5   5
  =   = 1
 0   5
 5  5 
  =   = 5
1   4 
5 5⋅ 4  5
  = = 10 =  
 2  2 ⋅1  3

Sad ovo vratimo u razvoj:

= 1 ⋅ 32 ⋅1 + 5 ⋅ 34 ⋅ 2 ⋅ x + 10 ⋅ 33 ⋅ 2 2 x 2 + 10 ⋅ 32 ⋅ 23 ⋅ x 3 + 5 ⋅ 3 ⋅ 2 4 ⋅ x 4 + 1 ⋅1 ⋅ 25 ⋅ x 5 =
= 243 + 810 x + 1080 x 2 + 720 x 3 + 240 x 4 + 32 x 5

4
2) (1 + i ) 6 =?

Rešenje:

(1 + i ) 6 = [Ovde je a = 1 , b = i i n = 6]

6  6 6  6 6 6  6

=  16 ⋅ i o +  15 ⋅ i 1 +  14 ⋅ i 2 +  13 ⋅ i 3 +  12 ⋅ i 4 +  11 ⋅ i 5 +  1o ⋅ i 6
0 1   2 3  4 5  6
6 6
  =   = 1
0 6
6 6
  =   = 6
1   5 
6 6⋅5 6
  = = 15 =  
 2  2 ⋅1  4
6 6 ⋅5 ⋅ 4
  = = 20
 3  3 ⋅ 2 ⋅1

Da vas podsetimo:

i1 = i 

i 2 = −1 i5 = i 4 ⋅ i = i
 pa je
i 3 = −i  i 6 = i 4 ⋅ i 2 = −1
i 4 = 1 

Vratimo se u zadatak:

= 1 ⋅1 ⋅ 1 + 6 ⋅ 1 ⋅ i + 15 ⋅ 1 ⋅ (−1) + 20 ⋅ 1 ⋅ (−i ) + 15 ⋅ 1 ⋅ 1 + 6 ⋅ i + 1 ⋅ 1(−1)

= 1 + 6i − 15 − 20i + 15 + 6i − 1
= −8i

5
 12
 12 2

3) Odrediti peti član u razvijenom obliku binoma  x + x 3 

 
Rešenje:
1 2
Odavde je a = x 2 , b = x 3 , n = 12
Iskoristićemo formulu:
n
Tk +1 =   a n − k b k
k 
Pošto traže peti član, to je T5 = T4+1 Pazi ovde je k = 4
12 − 4 4
12   1   23 
T5 = T4 +1 =   x2  x 
 4    
 12  8
=   x4 ⋅ x 3
4 
12 ⋅11 ⋅10 ⋅ 9 4 + 83
= x
4 ⋅ 3 ⋅ 2 ⋅1
20
= 495 ⋅ x 3
4) Odrediti član koji ne sadrži x u razvijenom obliku binoma x + x − 2 ( )
12

Rešenje:

Odavde je a = x, b = x −2 , n = 12 Upotrebićemo formulu TK +1 i naći k:

n
Tk +1 =   a n − k ⋅ b k
k
12 
=   x12 − k ( x −2 )
k

k 
12 
=   x12 − k ⋅ x −2 k
k 
12 
=   x12 −3k
k 
Pošto nam treba član koji ne sadrži x, izvršićemo uporedjivanje:

x12−3 k = x 0
12 − 3k = 0
3k = 12
k =4
 12   12 
Znači, u pitanju je (T4+1 = T5 ) peti član. Tk +1 =   x12−3 k → T5 =  
k  4 

6
 n
 1
5) Zbir koeficijenta prvog, drugog i trećeg člana u razvoju binoma  x 2 +  jednak
 x
je 46. Naći koji član ne sadrži x .

Rešenje:

Zbir koeficijenta prva tri člana je:

n n n
  +   +   = 46
 0  1   2 
n(n − 1)
1+ n + = 46
2
2 + 2n + n 2 − n = 92
n 2 + n − 90 = 0
− 1 ± 19
n1, 2 = ⇒ n1 = 9; n 2 = −10
2
n=9

1
Kako je a = x 2 i b = , n=9
x

n
Tk +1 =   a n − k ⋅ b k
k 
k
9  1
=   ( x 2 )9 − k  
k  x
9 
=   x18− 2 k ⋅ x k
k 
9 
=   x18−3k
k 

Sada mora biti: x18−3k = x o

18 − 3k = 0
3k = 18
k =6

Znači da je u pitanju sedmi član.

 9   9 9 ⋅8⋅ 7
Ako profesor insistira, nadjite baš i rešenje: T7 =   =   = = 84
 6   3  3 ⋅ 2 ⋅1

7
 12
 1 
6) Odrediti koeficijente uz x 3 u razvoju binoma  − 2x 2 
 4x 

Rešenje:

12
 1  1
 − 2x 2  odavde je a = , b = −2 x 2 , n = 12
 4x  4x

n
TK +1 =  a n − K ⋅ b K
k 
12 − k
12  1 
=    (
⋅ − 2x2 )
k

 k  4 x 
12 − k
12  1 
=    x k −12 ⋅ (− 2 ) ⋅ x 2 k
k

 k  4 
12 − k
12  1 
=    ⋅ (− 2 ) ⋅  k −12
k
x 3
 k  4  Ovo je x 3

Dakle: x 3k −12 = x 3
3k − 12 = 3
3k = 15
k =5

Pa će koeficijent uz x 3 biti

12 − k
12  1 
   (− 2)k =
 k  4 
7
12  1  12 ⋅11 ⋅10 ⋅ 9 ⋅ 8 1
   ⋅ (− 2 ) = ⋅ ⋅ (−32)
5

 5  4  5 ⋅ 4 ⋅ 3 ⋅ 2 ⋅1 4 7
99
=− = −1,546875
64

8
 n
 x y
7) Koeficijenat drugog člana u razvoju binoma  +  odnosi se prema
 4 x 
 
koeficijentu trećeg člana kao 2:11. Odrediti peti član.

Rešenje:

n n
  :   = 2 : 11
1   2 
n(n − 1)
n: = 2 : 11
2
11n = n(n − 1)
11n = n 2 − n
n 2 − 12n = 0
n(n − 12) = 0 ⇒ n = 0 ∨ n = 12 , pazi: n=0 nije rešenje!

x y
Pošto je a = ,b = , n = 12 a traži se peti član, to je:
4 x

n
TK +1 =  a n− K ⋅ b K
k 
n
TK +1 =  a n− K ⋅ b K
k 
8 4
12  x   y
T5 = T4+1 =   ⋅ 
 4  y   x 
 
12  x 8 y 2
=   4 ⋅ 4
4  y x
12 ⋅11 ⋅10 ⋅ 9 x 4
= ⋅
4 ⋅ 3 ⋅ 2 ⋅1 y 2
= 495 x 4 y − 2

9
8) Na železničku stanicu treba da stigne iz istog pravca n ljudi. Na koliko mogućih
načina, s obzirom na vreme dolaska, mogu da stignu na stanicu?

Rešenje:

Razmišljamo:

- mogu da stignu svi u različiti vreme

- mogu da stignu dva zajedno, ostali u različito vreme
- mogu da stignu tri zajedno, ostali u različito vreme
- itd
- mogu da stignu u grupama po 2
- mogu da stignu u grupama po 3
- itd

Broj svih mogućnosti je:

C1n + C2n + C3n + ... + Cnn =

n n n n
  +   +   + ... +   =
1   2   3  n

Da bi smo ovo izračunali podjimo od binomne formule:

n n n

(a + b) n =  a nb o +  a n−1b1 + ... +  a ob n
o 1  n

Ako umesto a i b stavimo jedinice, dobićemo:

n n n

(1 + 1) n =   ⋅ 1 ⋅ 1 +   ⋅ 1 ⋅ 1 + ... +   ⋅ 1 ⋅ 1
o 1  n
n n n n
2 n =   +   +   + ... +  
 o  1   2  n
n n n n
  +   + ... +   = 2 n −  
1   2  n o
n n n
  +   + ... +   = 2 n − 1
1   2  n

Dakle broj svih mogućnosti je: 2 n − 1

10