کتاب بررسی سیستم های قدرت - نویسنده نامشخص (PowerEn.ir) PDF

‫ﻧﺜﺮ ﻓﺎرﺳﯽ »‪«1‬‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻗﺪرت‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻗﺪرت‬
‫»‪ «4‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻗﺪرت‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬اﺻﻮل ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت ‪11 ......................................................................................‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪11 ......................................................................................................................................... :‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺮق ‪11 ..........................................................................................................................‬‬
‫ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺷﺒﮑﻪ ‪13 .................................................................................................................................‬‬
‫اﻧﻮاع وﻟﺘﺎژﻫﺎ ‪14 ....................................................................................................................................‬‬
‫اﺟﺰاي ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت ‪15 ....................................................................................................................‬‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪﮔﺬاري ﺑﺎ ﺗﮏ زﯾﺮﻧﻮﺷﺖ ‪15 .................................................................................................................‬‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪﮔﺬاري ﺑﺎ دو زﯾﺮﻧﻮﺷﺖ ‪16 ..................................................................................................................‬‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺗﻮان ‪18 ...........................................................................................................................‬‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ‪19 ..................................................................................................................................‬‬
‫ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ‪19 ....................................................................................................................................‬‬
‫ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ ‪20 ...................................................................................................................................‬‬
‫ﻣﺜﻠﺚ ﺗﻮان‪21 ..................................................................................................................................... :‬‬
‫ﺑﻘﺎ ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ ‪21 ................................................................................................................................‬‬
‫اﺻﻼح ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ‪23 ...........................................................................................................................‬‬
‫ﭘﺨﺶ ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ ‪26 ............................................................................................................................‬‬
‫وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن در ﻣﺪارﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز ﻣﺘﻌﺎدل ‪39 ...................................................................................................‬‬
‫ﺗﻮان در ﻣﺪارﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز ﻣﺘﻌﺎدل ‪47 .............................................................................................................‬‬
‫ﮔﺮوهﺑﻨﺪي ﺗﺮاﻧﺲﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز‪49 ................................................................................................................. :‬‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﮏﻓﺎز و ﺳﻪﻓﺎز‪49 ......................................................................................... :‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﻣﺪلﺳﺎزي ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت ‪56 ......................................................................................‬‬
‫‪ 1-2‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪56 ....................................................................................................................................‬‬
‫‪ 1-2-2‬ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻨﮑﺮون ‪56 .................................................................................................................‬‬
‫‪ 2-2‬ﻣﺪل ژﻧﺮﺗﻮر ﺳﻨﮑﺮون اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ‪56 ........................................................................................................‬‬
‫‪ 2-2-2‬ﮐﻨﺘﺮل ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ‪60 ...................................................................................................................‬‬
‫‪ 3-2-2‬ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي زاوﯾﻪ – ﺗﻮان ‪61 ...........................................................................................................‬‬
‫‪ 4-2-2‬ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻨﮑﺮون ﻗﻄﺐ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ‪66 .................................................................................................‬‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻗﺪرت »‪«5‬‬
‫‪ 3-2‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺗﮏﻓﺎز ‪70 ....................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-3-2‬ﺗﺮاﻧﺲ اﯾﺪهآل ‪70 ........................................................................................................................‬‬
‫‪ 2-3-2‬ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﺗﺮاﻧﺲ واﻗﻌﯽ ‪72 ...........................................................................................................‬‬
‫‪ 3-3-2‬ﻣﺪل ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ‪74 ........................................................................................................................‬‬
‫‪ 4-2‬اﺗﻮﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ‪74 .........................................................................................................................‬‬
‫‪ 5- 2‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪﻓﺎز ‪76 ...................................................................................................................‬‬
‫‪ 1-5-2‬اﺗﺼﺎﻻت ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز ‪77 ..................................................................................................‬‬
‫‪2-5-2‬ﮔﺮوه ﺗﺮاﻧﺲ ﺳﻪﻓﺎز ‪80 ....................................................................................................................‬‬
‫‪ 6-2‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻪ ﺳﯿﻢﭘﯿﭽﻪ ‪81 .......................................................................................................‬‬
‫‪ 7-2‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺑﺎر ‪83 ............................................................................................................................‬‬
‫‪ 8-2‬دﯾﺎﮔﺮام ﺗﮏ ﺧﻄﯽ و اﻣﭙﺪاﻧﺴﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت ‪85 ........................................................................................‬‬
‫ﺗﺴﺖﻫﺎي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﻓﺼﻞ دوم‪87 ........................................................................................................‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﺗﺸﺮﯾﺤﯽ ﺗﺴﺖﻫﺎي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﻓﺼﻞ دوم ‪95 ......................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم – ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل‪107 ................................................................................................‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪107 ........................................................................................................................................‬‬
‫‪ (1-3‬ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي ‪107 .................................................................................................................‬‬
‫‪ (2-3‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ )‪108 ........................................................................................................... (Resistance‬‬
‫‪ -1-2-3‬اﺛﺮ دﻣﺎ ‪109 .............................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-2-3‬ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ‪110 ...........................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-2-3‬ﺗﺎﺑﺎﻧﺪن ‪110 ............................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-2-3‬ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎدي در ﻫﺎديﻫﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺲ‪110 ..........................................................................................‬‬
‫‪ (3-3‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ )‪111 ....................................................................................................................... (L‬‬
‫‪ 1-3-3‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻄﻮط ﺗﮏﻓﺎز ‪115 .........................................................................................................‬‬
‫‪ -2-3-3‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ ﺳﻪﻓﺎز ﺳﻪ ﺳﯿﻢ ﻣﺘﻘﺎرن ‪122 ........................................................................................‬‬
‫‪ -3-3-3‬ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﯽ ﻓﺎزﻫﺎ )ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮز( ‪124 ......................................................................................................‬‬
‫‪ -4-3-3‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻫﺎديﻫﺎي ﻣﺮﮐﺐ ‪125 ....................................................................................................‬‬
‫‪ -5-3-3‬ﻫﺎديﻫﺎي ﮔﺮوﻫﯽ )ﺑﺎﻧﺪل( ‪128 .......................................................................................................‬‬
‫‪ -6-3-3‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻄﻮط دو ﻣﺪاره ﺳﻪﻓﺎز ‪132 .............................................................................................‬‬
‫‪ -7-3-3‬اﻟﻘﺎي وﻟﺘﺎژ در ﺧﻄﻮط ﻣﺠﺎور ‪134 ....................................................................................................‬‬
‫‪ (4-3‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﺧﻂ )ﮐﺎﭘﺎﺳﯿﺘﺎﻧﺲ( ‪137 .................................................................................................‬‬
‫‪ -1-4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﺧﻂ ﺗﮏﻓﺎز دو ﺳﯿﻢ ‪138 ...................................................................................‬‬
‫‪ -2-4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﺧﻂ ﺳﻪﻓﺎز ﺳﻪ ﺳﯿﻢ ‪141 ..................................................................................‬‬
‫‪ -3-4-3‬راﺑﻄﮥ ﮐﻠﯽ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ‪143 .......................................................................................‬‬
‫‪ -5-4-3‬اﻧﺮژي ذﺧﯿﺮه ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻄﻮط ‪149 ...............................................................................................‬‬
‫‪ 5-3‬ﻫﺪاﯾﺖ )ﮐﻨﺪاﮐﺘﺎﻧﺲ( ‪155 .................................................................................................................‬‬
‫‪ (6-3‬ﮐﺮوﻧﺎ ‪155 ..................................................................................................................................‬‬
‫ﺧﻼﺻﮥ ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪157 ...........................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺆاﻻت ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪158 ...................................................................................................................‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺆاﻻت ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪164 ............................................................................................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ -‬ﻣﺪل و ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ‪171 .........................................................................................‬‬
‫‪ (4-1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪171 .................................................................................................................................‬‬
‫‪ (4-2‬ﻣﺪل ﺧﻂ ﮐﻮﺗﺎه ‪171 .......................................................................................................................‬‬
‫‪ (4-3‬ﻣﺪل ﺧﻂ ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪174 ....................................................................................................................‬‬
‫‪ 4-4‬ﻣﺪل ﺧﻂ ﺑﻠﻨﺪ ‪187 .........................................................................................................................‬‬
‫ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت‪191 ................................................................................................................‬‬
‫‪ (4-5‬ﺷﮑﻞ ﻣﻮجﻫﺎي وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن ‪192 .......................................................................................................‬‬
‫‪ (4-6‬ﺑﺎرﮔﺬاري اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ‪202 ............................................................................................................‬‬
‫‪ (4-7‬ﺑﺎرﮔﺬاري اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ‪204 .........................................................................................................‬‬
‫‪ (4-8‬اﺛﺮ ﻓﺮاﻧﺘﯽ ‪211 .............................................................................................................................‬‬
‫‪ (4-10‬ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺑﺎ ﺧﺎزن ﻣﻮازي ‪224 .......................................................................................................‬‬
‫‪ (4-11‬ﭘﺨﺶ ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ در ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ‪225 .............................................................................................‬‬
‫ﺗﻮان ﺳﻤﺖ ارﺳﺎل ﺧﻂ‪226 ..................................................................................................................... :‬‬
‫‪ (4-12‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان ‪230 ..................................................................................................................‬‬
‫‪ -2‬ﺣﺪ ﺑﺎرﮔﺬاري ﺣﺮارﺗﯽ ‪232 ...................................................................................................................‬‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ در ﺧﻂ ‪235 ...............................................................................................‬‬
‫‪ (4-13‬ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺑﺎ ﺧﺎزن ﺳﺮي ‪257 ........................................................................................................‬‬
‫درﺻﺪ ﺟﺒﺮانﺳﺎزي‪258 ......................................................................................................................... :‬‬
‫‪ (4-14‬اﺛﺮات ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺳﺮي و ﻣﻮازي ﺑﺮروي در آﯾﻪﻫﺎي ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ‪263 ...........................................................‬‬
‫‪ -2‬ﺛﺎﺑﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﻧﺘﻘﺎل ‪265 .................................................................................................................. :B‬‬
‫ﺳﺆاﻻت ﭘﺎﯾﺎن ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪270 ..................................................................................................................‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺆاﻻت ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪274 ..........................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ – آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ‪281.........................................................................................‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪281 ........................................................................................................................................‬‬
‫‪ (1-5‬اﻧﻮاع ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ ‪281 ................................................................................................................‬‬
‫‪ (1-1-5‬ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺷﻌﺎﻋﯽ )درﺧﺘﯽ(‪282 ......................................................................................................‬‬
‫‪ (2-1-5‬ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺣﻠﻘﻮي ‪282 .................................................................................................................‬‬
‫‪ (3-1-5‬ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﻏﺮﺑﺎﻟﯽ ‪282 .................................................................................................................‬‬
‫‪ (2-5‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ ‪283 .............................................................................................‬‬
‫‪ (3-5‬ﺑﺎرﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮده ‪285 .......................................................................................................................‬‬
‫‪ (1-3-5‬ﺗﻮزﯾﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎر ‪285 ..................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-3-5‬ﺗﻮزﯾﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺗﻮان ‪288 ...............................................................................................................‬‬
‫‪ (4-5‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي دو ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ ‪290 .....................................................................................‬‬
‫‪ (1-4-5‬ﻧﻘﻄﻪ ژرف‪291 ..........................................................................................................................‬‬
‫‪ (5-5‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺣﻠﻘﻮي ‪295 ...........................................................................................‬‬
‫‪ (6-5‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﻏﺮﺑﺎﻟﯽ ‪297 ..........................................................................................‬‬
‫‪ (7-5‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺷﺒﮑﻪ ﺗﻮزﯾﻊ ‪299 .............................................................................................‬‬
‫ﺧﻼﺻﮥ ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪.......................... ................................ ................................ ................................‬‬

‫ﺳﺆاﻻت ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪301 ................. ................................ ................................ ................................‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺆاﻻت ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪302 ............ ................................ ................................ .................................‬‬
‫واژهﻧﺎﻣﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪ -‬ﻓﺎرﺳﯽ ‪306 .................. ................................ ................................ ................................‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ‪313........ ................................ ................................ ................................ ................................ :‬‬
‫‪316‬‬
‫ﺳﺨﻦ ﺳﻨﺠﺶ و داﻧﺶ‬
‫آﻏﺎز ﻫﺮ ﺳﺨﻦ‪،‬زﯾﺒﻨﺪه ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺧﺎﻟﻖ ﯾﮑﺘﺎﺳﺖ‪ .‬اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻧﻘﺸﯽ‪ ،‬ﻧﮕﺎري ﻣﯽ ﺑﻨﺪد و ﺑﺮ ﻫﺮ ﻧﮕﺎري‪ ،‬زﯾﺒﺎﯾﯽ‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﻫﯿﭻ ﻋﺎﻗﻞ و ﻓﺮزاﻧﻪ اي ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺗﻮر ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و ﺳﺮﺑﻠﻨﺪي ﻫﺮ ﮐﺸﻮري ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ و داﻧـﺶ اﺳـﺖ و ﻃﺒـﻖ ﻓﺮﻣـﻮده ﻣﻘـﺎم ﻣﻌﻈـﻢ‬
‫رﻫﺒﺮي‪ :‬اﮔﺮ ﻣﻠﺘﯽ اﺳﺘﻘﻼل ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ‪ ،‬اﮔﺮ ﻋﺰت ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻮد را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻨﺠﺶ و داﻧﺶ) ﺟﺎﻣﻊ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ آﻣﻮزش ﻣﮑﺎﺗﺒﻪ اي ﮐﺸﻮر( ﻣﻔﺘﺨﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻣﺘﻤـﺎدي در ﺟﻬـﺖ ﺧـﺪﻣﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﺸﻮر و ﺑﺨﺼﻮص داوﻃﻠﺒﺎن ﻣﻘﺎﻃﻊ ﮐﺎرداﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ‪ ،‬ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دﮐﺘﺮا ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ ﭘﺮ ﭘﯿﭻ و ﺧﻢ ﻋﻠﻢ آﻣﻮزي و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟـﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﯾـﮏ ﻃـﺮف ﮔﺴـﺘﺮدﮔﯽ و‬
‫ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﮐﻤﺒﻮد زﻣﺎن آزﻣﻮن ﮐﻨﮑﻮر ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺳﻮاﻻت اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﺟﺰوات و ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﯽ‬
‫در ﺟﻬﺖ رﻓﻊ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪه اﻣﺎ ﺑﺎز ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮي ﻧﯿﺎز ﺧﯿﻠﯽ از داوﻃﻠﺒﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻌﻀـﺎً ﯾـﺎ ﺧﯿﻠـﯽ ﺧﻼﺻـﻪ و‬
‫ﮔﺰﯾﺪه اﺳﺖ ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ در ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺳﻮاﻻت از ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﮐﺎﻣﻞ و ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻮدن اﮐﺜـﺮاً ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫زﻣﺎن ﻣﺤﺪود آزﻣﻮن ﮐﻨﮑﻮر‪ ،‬ﻋﻤﻼً ﺳﺮ ﺟﻠﺴﻪ اﻣﺘﺤﺎن ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ داوﻃﻠﺐ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﺴﻠﻂ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ درﺳﯽ دارد‬
‫اﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ در ذﻫﻦ او از آﻧﭽﻨﺎن اﻧﺴﺠﺎم و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻻزم ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ داوﻃﻠﺐ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﯾﮏ زﻣﺎن ﮐﻢ ﺑﻪ ﺟـﻮاب ﺳـﻮال ﺑﺮﺳـﺪ ﻟـﺬا‬
‫داوﻃﻠﺐ در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺳﻮاﻻت دﭼﺎر ﮐﻤﺒﻮد وﻗﺖ ﮔﺮدﯾﺪه و ﻋﻤﻼً ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﻮاﻻت آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ از ﺧﻮد اﻧﺘﻈﺎر دارد ﺟﻮاب دﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻨﺠﺶ و داﻧﺶ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ دو ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻬﻢ) ﯾﮑﯽ ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ و دﯾﮕﺮي زﻣﺎن ﮐﻢ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺳﻮاﻻت ﮐﻨﮑﻮر( ﺑﺮ آن ﺷﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﻋﻠﻢ اﺳﺎﺗﯿﺪ ﻣﺠﺮب و ﮐﺎرآزﻣﻮده ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ و اﻧﺘﺸﺎر ﮐﺘﺒﯽ ﺑﭙﺮدازد ﮐﻪ ﻋﯿﻦ ﺧﻼﺻﻪ و ﻣﻮﺟﺰ ﺑﻮدن ﮐﺎﻣﻞ و ﺟـﺎﻣﻊ ﻧﯿـﺰ ﺑﺎﺷـﺪ ‪،‬‬
‫ﮐﻤﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﻌﯽ ﮔﺮدﯾﺪه در ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻣﺴﺎﺋﻞ از ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺟﺪﯾﺪ و راﻫﮑﺎر ﻣﯿﺎﻧﺒﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑـﺪﯾﻦ وﺳـﯿﻠﻪ ﻣﺸـﮑﻞ ﮐﻤﺒـﻮد زﻣـﺎن در‬
‫ﺟﻠﺴﻪ ﮐﻨﮑﻮر ﻧﯿﺰ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮان ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺳﻮاﻻت ﮐﻨﮑﻮر ﺟﺪاي از ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺑﺎر ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﯾﮏ ﻣﻬـﺎرت و‬
‫ﺷﯿﻮه ﺧﺎص در ﺗﺴﺖ زﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص ﺳﻌﯽ ﺷﺪه ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻃﺮح رﯾﺰي و ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪ ،‬داوﻃﻠﺐ ﺧﻮد ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻋﻼوه ﺑﺮ ﯾﺎد ﮔﯿﺮي ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﻣﻬﺎرت ﺗﺴﺖ زﻧﯽ ﻧﯿﺰ دﺳﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در آﺧﺮ از ﻣﺨﺎﻃﺒﯿﻦ ﻣﺤﺘﺮم اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري و ﻗﺪر داﻧﯽ را دارﯾﻢ و اﻣﯿﺪ دارﯾﻢ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ و ﺑﺮازﻧـﺪه ﯾـﮏ داﻧﺸـﺠﻮي‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ اﺳﺖ اراﺋﻪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬از داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﻋﺰﯾﺰ و اﺳﺎﺗﯿﺪ ﻣﺤﺘﺮم ﻧﯿﺰ ﺗﻘﺎﺿﺎﻣﻨﺪﯾﻢ ﻣﺎ را از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮات و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات ﺧﻮد ﺑﯽ ﺑﻬﺮه ﻧﮕﺬارﻧﺪ ﭼﺮا ﮐـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫اﻓﺘﺨﺎر و دﺳﺖ آوﯾﺰ ﻣﺎ ﻧﮕﺎه ﺻﻤﯿﻤﺎﻧﻪ و رﺿﺎﯾﺖ ﺑﺨﺶ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ﭘﯿﺮوزي و ﺳﺮﺑﻠﻨﺪي در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ‬
‫‪Error.azmoon@gmail.com‬‬
‫‪ 021-6126‬ﺗﻠﻔﻦ‬
‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬اﺻﻮل ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪:‬‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﯽ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﺳﻄﺢ رﻓﺎه در ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﻧـﺮژي و اﺳـﺘﻔﺎده از آنﻫـﺎ اﻣﮑـﺎنﭘـﺬﯾﺮ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي ﻧﯿﺰاز ﻟﺤﺎظ ﺗﻨﻮع و ﻣﯿﺰان ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧـﺪ از ﻣﯿـﺎن اﻧـﺮژيﻫـﺎي ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ راﯾﺞﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﻞ اﻧﺮژي اﺳﺖ زﯾﺮا ﺑﺎﻋﺚ آﻟﻮدﮔﯽ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺑـﻪ اﺳـﺎﻧﯽ ﺑـﺎ ﺑـﺎزده ﺑـﺎﻻ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞﻫﺎي دﯾﮕﺮ اﻧﺮژي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺪف اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺮوري ﺑﺮ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اﺳﺎﺳﯽ و ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﯾـﺎدﮔﯿﺮي اﯾـﻦ ﻣﺒﺎﺣـﺚ در ﻓﻬـﻢ ﺳـﺎﯾﺮ‬
‫ﺑﺨﺶﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺮق‬
‫اﻣﺮوزه اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﭘﺮ ﮐﺎرﺑﺮدﺗﺮﯾﻦ اﻧﺮژي در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠّﺖ اﯾﻦ اﻣﺮ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ زﯾﺮ ﻧﺴﺒﺖ داد‪:‬‬
‫‪ (1‬ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي اﻧﺮژي‬
‫‪ (2‬ﺳﻬﻮﻟﺖ در اﻧﺘﻘﺎل‬
‫‪ (3‬آﻟﻮدﮔﯽ ﮐﻢﺗﺮ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ‬
‫‪ (4‬ﺑﺎزدﻫﯽ ﺑﺎﻻ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻋﯿﺐ ﻋﻤﺪه اﯾﻦ اﻧﺮژي ﻋﺪم ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ذﺧﯿﺮه ﺷﺪن ﺑﻪﺻﻮرت ﻋﻤﻠﯽ وﮐﺎرﺑﺮدي اﺳﺖ‪ .‬راﻫﮑﺎرﻫﺎي اﻧﺪﯾﺸـﯿﺪه ﺷـﺪه ﺗـﺎﮐﻨﻮن‬
‫ﺑﺮاي ﺣﺠﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ از اﻧﺮژي ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ آزاد ﺷﺪه ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﯾﮏ رﻋﺪ و ﺑﺮق را ذﺧﯿﺮه ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎزﻧﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﮐﺮة ﻣﺎه ﻧﯿﺎز ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت از اﺑﺘﺪاي ﺗﺄﺳﯿﺲ در ﺳﺎل ‪ 1882‬در ﺷﻬﺮ ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻮﻣﺎس ادﯾﺴـﻮن ﺗـﺎﮐﻨﻮن ﻣﺴـﯿﺮ ﭘـﺮ ﻓـﺮاز و‬
‫ﻧﺸﯿﺒﯽ را ﻃﯽ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ‪ DC‬ﺗﻮﻟﯿﺪ و اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻮدن ﺳﻄﺢ وﻟﺘﺎژ ﺷـﺒﮑﻪﻫـﺎي‬
‫ﻗﺪرت ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﺟﺮﯾﺎن در ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﺷﺪﯾﺪ وﻟﺘﺎژ در ﻃﻮل ﺧﻂ و اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻠﻔﺎت ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺗﻨﻬﺎ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﺮژي ﻣﯿﺴﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1885‬ﺑﺎ اﺧﺘﺮاع ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر اﻣﮑﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﺢ وﻟﺘﺎژ ‪ AC‬ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ اﻣـﺮ ﻣﻮﺟـﺐ ﺟـﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺷـﺪن‬
‫وﻟﺘﺎژﻫﺎي ‪ AC‬ﺑﻪ ﺟﺎي وﻟﺘﺎژﻫﺎي ‪ DC‬در ﺷﺒﮑﻪ ﺑﺮق ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺰاﯾﺎي ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ‪ AC‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ DC‬ﻣـﯽﺗـﻮان ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮارد زﯾﺮ اﺷﺎره ﮐﺮد‪:‬‬
‫‪ (1‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﻄﺢ وﻟﺘﺎژ‬
‫‪ (2‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮان ﺗﻮﻟﯿﺪي ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ‪AC‬‬
‫در ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ‪ AC‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺟﺎورﺑﮏ و ﮐﻤﻮﺗﺎﺗﻮر ﻣﺸﮑﻞ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﺟﺎروﺑـﮏﻫـﺎ در اﺛـﺮ اﺿـﺎﻓﻪ وﻟﺘـﺎژ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻣﮑﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﺢ وﻟﺘﺎژ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮان ﺗﻮﻟﯿﺪي وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ‪ AC‬ﻣﻌﺎﯾﺒﯽ ﻧﯿﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ‪ DC‬دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ (1‬در ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ‪ AC‬ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻧﯿﺰ ﻣﺼﺮف ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ( Q L = ωLl2 ) .‬ﮐـﻪ اﯾـﻦ اﻣـﺮ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻠﻔﺎت‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ وﻟﺘﺎژ در ﻃﻮل ﺧﻂ و ﮐﺎﻫﺶ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﻂ اﻧﺘﻘـﺎل ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬در ﺳﯿﺴـﺘﻢﻫـﺎي ‪ DC‬اﯾـﻦ‬
‫ﻣﺸﮑﻼت ﺑﻪ ﻋﻠّﺖ ﻣﺼﺮف ﻧﮑﺮدن ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل وﺟﻮد ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪( ω = 0 ⇒ QL = 0) .‬‬
‫‪ (2‬در ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ‪ AC‬اﺛﺮ ﭘﻮﺳﺘﯽ )ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺟﺮﯾﺎن اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﻋﺒﻮر از ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑـﻪ ﺳـﻄﺢ ﺳـﯿﻢ و در ﻧﺘﯿﺠـﻪ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ و اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ آن( ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺎﻻﺗﺮ رﻓﺘﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ‪ DC‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫) ‪ ( R AC ≈ 1/ 2R DC‬ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻠﻔﺎت ﺧﻂ در ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ‪ AC‬ﺑﯿﺶﺗﺮ و ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﮐـﻢﺗـﺮ از ﺳﯿﺴـﺘﻢﻫـﺎي‬
‫‪ DC‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ (3‬در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ‪ AC‬در اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺗﻮان ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺷﺒﮑﻪ ﻧﯿﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ در ﺷـﺒﮑﻪﻫـﺎي ‪DC‬‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪) .‬در ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ‪ HVDC‬ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﻣﺰﯾﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ دﯾﮕﺮي وﺟﻮددارد‪ .‬ﭼﻮن ﺧﻄﻮط ‪ DC‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﯾـﮏ ﺳﯿﺴـﺘﻢ‬
‫آﺳﻨﮕﺮون رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺸﮑﻞ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاري ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮﻃﺮف ﻣﯽﮔﺮدد‪(.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎﻻ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه ﺑﺤﺚ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻮط ‪ HVDC‬دوﺑﺎره ﻣﻄﺮح ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ اﯾﺮادات ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ‪ HVDC‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ (1‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﺎرﻣﻮﻧﯿﮏﻫﺎي زﯾﺎد ﺗﻮﺳﻂ ادوات اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ ﻗﺪرت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ‪HVDC‬‬
‫‪ (2‬ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ﻗﯿﻤﺖ ﺗﺠﻬﯿﺰات اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ ﻗﺪرت ﻫﻤﭽﻮن اﯾﻨﻮرﺗﺮﻫﺎ و ﯾﮏﺳﻮﺳﺎزﻫﺎي ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ در ﺧﻄﻮط ‪HVDC‬‬
‫‪ (3‬ﻋﺪم اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ در ﺧﻂ ‪ HVDC‬و ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻧﺼﺐ ﺟﺒﺮانﺳﺎزﻫﺎي ﺑﺰرگ در اﻃﺮاف ﺑﺎرﻫﺎي ﺧﻂ‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻋﻠﯽرﻏﻢ وﺟﻮد ﻣﺰاﯾﺎ و ﻣﻌﺎﯾﺐ ﻫﺮ ﮐﺪام از ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ‪ DC‬و ‪ AC‬از ﻧﻈﺮ ﺻﺮﻓﻪ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬در ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﺗـﺎ‬
‫ﻃﻮل ‪ 500‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ‪ AC‬ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ و از ‪ 500‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺧﻄﻮط ‪ DC‬ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺷﺒﮑﻪ‬
‫در اﺑﺘﺪاي ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎر ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت ‪ AC‬ﻓﺮﮐﺎﻧﺲﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣـﯽﮔﺮﻓـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ دﻻﯾﻞ زﯾﺮ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﮐﺮدن ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ (1‬اﺗﺼﺎل ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺗﻔﺎوت در ﻓﺮﮐﺎﻧﺲﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺒﮑﻪ دﭼﺎر ﻓﺮوﭘﺎﺷﯿﺪﮔﯽ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺠﻬﯿﺰات اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺷﺒﮑﻪ ﻗﺪرت‪ .‬ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺷﺒﮑﻪ ﺑﺮق ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻃﺮاﺣﯽ اﯾﻦ ﺗﺠﻬﯿﺰات‬
‫در ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ واﺣﺪي ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ (3‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﺗﺼﺎل ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺷﺒﮑﻪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ‪ 50‬ﻫﺮﺗﺰ در ﺑﯿﺶﺗﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ اروﭘﺎﺋﯽ و ﻧﯿـﺰ اﯾـﺮان و ﻓﺮﮐـﺎﻧﺲ ‪ 60‬ﻫﺮﺗـﺰ در اﯾـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﮐﺎﻧﺎدا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺒﮑﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﺳﺎﯾﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺷﺒﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ وﻟﺘﺎژ‪ ،‬ﺗﻮان ﻧﺎﻣﯽ و‪ . ...‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ در ﺷﺒﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫اﻧﺪك ﺑﺎﺷﺪ و در ﺻﻮرت ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﺷﺒﮑﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت آﺳﯿﺐ ﺧﻮاﻫﻨﺪ دﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺻﻮرت ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ از ‪ 50‬ﻫﺮﺗﺰ ﺑﻪ ‪ 60‬ﻫﺮﺗﺰ ﮐﺪامﯾﮏ از اﺗﻔﺎﻗﺎت زﯾﺮ رخ ﻣﯽدﻫﺪ؟‬
‫‪ (2‬ﮐﺎﻫﺶ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﻃﻮل ﺳﯿﻢ‬ ‫‪ (1‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺎرﭘﺬﯾﺮي ﺧﻄﻮط‬
‫‪ (4‬اﻓﺰاﯾﺶ اﺛﺮ ﻓﺮاﻧﺘﯽ‬ ‫‪ (3‬اﻓﺰاﯾﺶ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ﺧﻂ‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﻗﺒﻞ از ﺣﻞ اﯾﻦ ﺳﺆال ﺑﺎﯾﺪ اﺷﺎره ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳﺆال از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎ ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺣﻞ آن‬
‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﻃﻼع از آن ﻓﺼﻮل ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«4‬‬
‫‪ ‬‬‫‪y‬‬
‫ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳﺮي ) ‪ ( Z = R + jX‬و دو ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﻣﻮازي ‪  ‬در اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎي ﺧـﻂ ﻣـﺪل‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﺛﺮ اﻓﺰاﯾﯿﺶ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ ) ‪ ( y ∝ f ) , ( x ∝ f‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ و ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﻫـﺮ دو اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣـﯽﯾﺎﺑﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳﺮي ﺧﻂ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﻃﻮل ﺧﻂ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «2‬ﺣﺬف ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ »ﻣﻮﺟﯽ«‬
‫‪L‬‬
‫اﺳﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮي ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﮥ »‪ «3‬ﻧﯿﺰ ﺣﺬف ﻣﯽﮔﺮدد‪) .‬ﺟﺎ دارد در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ﯾﮏ اﺷـﺘﺒﺎه‬ ‫ﺧﻂ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫‪C‬‬
‫راﯾﺞ در ﻣﯿﺎن داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن اﺷﺎره ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل دو اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻌﺮوف در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ »ﻣـﻮﺟﯽ«‬
‫و اﻣﭙﺪاﻧﺲ »ﻣﺸﺨﺼﻪ«‪ .‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﺬر ﻧﺴﺒﺖ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳﺮي ﺑﻪ ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﻣﻮازي ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪R + jX‬‬ ‫‪z‬‬

‫= ‪ZC‬‬ ‫= ‪ ZC‬در اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ اﺛﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﺮي ﯾﺎ ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﻮازي وﺟﻮد دارد ﮐـﻪ آن را ﺑـﻪﺻـﻮرت‬
‫‪G + jy‬‬ ‫‪y‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬در اﻣﭙﺪاﻧﺲ »ﻣﻮﺟﯽ« ﮐﻪ ﺑﻪ آن اﻣﭙﺪاﻧﺲ »ﻫﺠﻮﻣﯽ« ﻧﯿـﺰ ﮔﻔﺘـﻪ ﻣـﯽﺷـﻮد ﻓﻘـﻂ ﻧﺴـﺒﺖ راﮐﺘـﺎﻧﺲ ﺑـﻪ‬
‫‪x‬‬ ‫‪jωL‬‬ ‫‪L‬‬

‫= ‪ . ZS‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺑﺴﯿﺎري از ﺧﻄـﻮط اﻧﺘﻘـﺎل ﭼـﻮن ﻣﻘـﺪار راﮐﺘـﺎﻧﺲ و‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫ﺳﻮﺳﭙﺘﺎﻧﺲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‬
‫‪y‬‬ ‫‪jω C‬‬ ‫‪C‬‬
‫ﺳﻮﺳﭙﺎﻧﺲ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگﺗﺮ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﻫﺪاﯾﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ از آنﻫﺎ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﯽﺷـﻮد و ﻣﻘـﺪار اﻣﭙـﺪاﻧﺲ ﻣـﻮﺟﯽ )ﻫﺠـﻮﻣﯽ( و‬
‫ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺟﺎﺋﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ )ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﺮدن از ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﻫﺪاﯾﺖ( اﺷﺎره ﻧﮕـﺮدد‬
‫ﻣﺠﺎز ﺑﻪ ﯾﮑﺴﺎن داﻧﺴﺘﻦ اﯾﻦ دو ﻋﺒﺎرت ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎرﭘﺬﯾﺮي ﺧﻄﻮط در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻫﻤﺎن ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﺗﻮان ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮﺳـﻂ آن‬
‫‪V1.V2‬‬
‫= ‪ Pmax‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺎرﭘﺬﯾﺮي ﺑﺎ ﻋﮑﺲ راﮐﺘـﺎﻧﺲ‬ ‫ﺧﻂ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ راﺑﻄﮥ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ‬
‫‪X‬‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ ﭘﺲ در ﺻﻮرت اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﺎرﭘﺬﯾﺮي ﺧﻂ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ذﮐﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻓﺰاﯾﺶ وﻟﺘـﺎژ‬
‫در اﺛﺮ زﯾﺎد ﺷﺪن ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎزنﻫﺎي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎ اﻓـﺰاﯾﺶ ادﻣﯿﺘـﺎﻧﺲ ﺧـﻂ ﻧﯿـﺰ ﺗـﻮان‬
‫راﮐﺘﯿﻮ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ وﻟﺘﺎژ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع وﻟﺘﺎژﻫﺎ‬
‫اﻧﻮاع وﻟﺘﺎژﻫﺎ را از ﻧﻈﺮ ﺳﻄﺢ وﻟﺘﺎژ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (1‬ﻓﺸﺎر ﺿﻌﯿﻒ )‪ : (LV‬زﯾﺮا ‪ 1‬ﮐﯿﻠﻮ وﻟﺖ‬
‫‪ (2‬ﻓﺸﺎر ﻣﺘﻮﺳﻂ )‪ : (MV‬ﺑﯿﻦ ‪ 1‬ﮐﯿﻠﻮوﻟﺖ و ‪ 36‬ﮐﯿﻠﻮوﻟﺖ‬
‫‪ (3‬ﻓﺸﺎر ﻗﻮي )‪ : (HV‬ﺑﯿﻦ ‪ 36‬ﮐﯿﻠﻮوﻟﺖ و ‪ 245‬ﮐﯿﻠﻮوﻟﺖ‬
‫‪ (4‬ﻓﻮق ﻓﺸﺎر ﻗﻮي )‪ : (EHV‬ﺑﯿﻦ ‪ 245‬ﮐﯿﻠﻮوﻟﺖ و ‪ 550‬ﮐﯿﻠﻮوﻟﺖ‬
‫‪ (5‬ﻓﻮق ﻓﻮق ﻓﺸﺎر ﻗﻮي )‪ : (UHV‬از ‪ 550‬ﮐﯿﻠﻮوﻟﺖ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ‬
‫در ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي دﯾﮕﺮي ﺑﻨﺎﺑﺮ ﮐﺎرﺑﺮد ﻫﺮ وﻟﺘﺎژ‪ ،‬وﻟﺘﺎژﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺒﮑﻪ را ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻮزﯾﻊ‪ ،‬ﻓﻮق ﺗﻮزﯾﻊ و اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﺘﺎژﻫﺎي ‪ 400‬وﻟﺖ و ‪ 20‬ﮐﯿﻠﻮوﻟﺖ از ﻧﻮع ﺗﻮزﯾﻊ‪ 63 ،‬ﮐﯿﻠﻮوﻟﺖ و ‪ 132‬ﮐﯿﻠﻮوﻟﺖ ﻓـﻮق ﺗﻮزﯾـﻊ و ‪ 230‬ﮐﯿﻠﻮوﻟـﺖ و‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻧﻮع اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺟﺰاي ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت در ﯾﮏ ﻧﮕﺎه ﮐﻠﯽ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺴﯿﻢاﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ (1‬ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ :‬ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺪف اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (2‬اﻧﺘﻘﺎل‪ :‬ﻫﺪف از اﯾﻦ ﺑﺨﺶ رﺳﺎﻧﺪن اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺨﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺗﻮزﯾﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻄﻮط ﻫـﻮاﯾﯽ‬
‫از ﭘﺮﮐﺎرﺑﺮدﺗﺮﯾﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺨﺶ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (3‬ﺗﻮزﯾﻊ‪ :‬ﻫﺪف از اﯾﻦ ﺑﺨﺶ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ از ﭘﺴﺖﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ ﺑﻪ ﻣﺼـﺮفﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ﺳﯿﺴـﺘﻢﻫـﺎي ﺗﻮزﯾـﻊ‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﺧﻄﻮط ﻫﻮاﺋﯽ و زﻣﯿﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (4‬ﺑﺎر‪ :‬ﺑﺎرﻫﺎي ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﮥ ﺑﺎرﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺎرﻫﺎي ﺗﺠﺎري و ﺑﺎرﻫﺎي ﺧﺎﻧﮕﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎرﻫـﺎي‬
‫ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺑﺨﺶ اﺻﻠﯽ ﺑﺎر ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهاي از اﯾﻦ ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي اﻟﻘﺎﺋﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻢ‬
‫ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ و ﻫﻢ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎرﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل‪ ،‬ﺑﺎرﻫﺎي ﺻـﻨﻌﺘﯽ ﺑـﺰرگ‬
‫از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﻄﻮط ﻓﻮق ﺗﻮزﯾﻊ و ﺑﺎرﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﯽ ﮐﻮﭼﮏ از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﻄﻮط ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﺎرﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺑﻪ ﻋﻠّﺖ ﻣﺼﺮف ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺷﺒﮑﻪ در ﻣﯿﺰان ﺗﻮان ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﺎر ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎرﻫﺎي ﺗﺠﺎري و ﺧﺎﻧﮕﯽ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﺎرﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮف ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺼـﺮف ﺗـﻮان آنﻫـﺎ ﻣﺴـﺘﻘﻞ از‬
‫ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺷﺒﮑﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬در ﺑﺮﺧﯽ ﺳﺆاﻻت ﺑﻪ ﺟﺎي اﯾﻦ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﺑﺎر ﻣﻘﺎرﺑﺘﯽ در ﺷﯿﻦ ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻋﺒﺎرت ﺑﺎر ﻣﺼﺮف ﺧﺎﻧﮕﯽ ﯾﺎ‬
‫ﺗﺠﺎري و ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﺑﺎر روﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﺑﯿﺎنﮔﺮ ﻫﻤﺎن ﺑﺎر ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪﮔﺬاري ﺑﺎ ﺗﮏ زﯾﺮﻧﻮﺷﺖ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 1-1‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪة ﻣﺪار ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺘﻨﺎوﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ‪ emf‬ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ داﯾﺮه ﻣﺸﺨﺺ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ emf .‬ﺑـﺎ ‪ ، E g‬و‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺑﯿﻦ ﮔﺮهﻫﺎي ‪ o, α‬ﺑﺎ ‪ Vt‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺟﺮﯾﺎن در اﯾﻦ ﻣﺪار ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ I L‬و وﻟﺘﺎژ دو ﺳـﺮ ‪ Z L‬ﺑﺮاﺑـﺮ اﺳـﺖ ﺑـﺎ‬
‫‪ . VL‬وﻟﯽ ﺟﻬﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن اﯾﻦ وﻟﺘﺎژﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﻓﺎزﺑﺮداري‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻼﺋﻢ ‪ +‬و ‪ ،-‬ﺑﻪﻧﺎم ﻋﻼﺋﻢ ﻗﻄﺒﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺮروي ﻧﻤﻮدار‬
‫و ﯾﮏ ﭘﯿﮑﺎن ﺑﺮاي ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻣﺪار ﺟﺮان ﻣﺘﻨﺎوب )‪ ،(ac‬ﺳ‪‬ﺮي ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ‪ +‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻧﯿﻢ ﺳﯿﮑﻞ از وﻟﺘـﺎژ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺳ‪‬ـﺮي ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ – ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و در ﻧﯿﻢ ﺳﯿﮑﻞ ﺑﻌﺪي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن ﻣﻨﻔﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﻋﻼﻣـﺖﮔـﺬاري ﻧﻘـﺎط اﺗﺼـﺎل‬
‫)ﺳﺮﻫﺎ( ﻣﺎ را ﻗﺎدر ﻣﯽﺳﺎزد ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ وﻟﺘﺎ ﺑﯿﻦ ﺳﺮﻫﺎ در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪاي ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺜﺒﺖ در واﻗـﻊ‬
‫در ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎﻻﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﺷﮑﻞ ‪ 1-1‬وﻟﺘﺎژ ﻟﺤﻈﻪاي ‪ ، υt‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳـﺮ ﺑـﺎ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺜﺒﺖ در ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎﻻﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪ .‬در ﻃـﻮل ﻧـﯿﻢ ﺳـﯿﮑﻞ ﺑﻌـﺪي‪ ،‬ﺳـﺮ ﺑـﺎ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺜﺒﺖ در واﻗﻊ ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ‪ υt‬ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺆﻟﻔﯿﻦ از ﯾﮏ ﭘﯿﮑﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ وﻟـﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺸـﺨﺺ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ در ﻗﺮارداد ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷﺪه در ﺑﺎﻻ ﭘﯿﮑﺎن در ﺟﻬﺖ ﺳﺮ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺜﺒﺖ ﻗﺮار دارد ﯾﺎ در ﺟﻬﺖ ﺳﺮ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﯽ‪.‬‬
‫ﭘﯿﮑﺎن ﺟﺮﯾﺎن ﻧﯿﺰ ﻧﻘﺶ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ دارد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ ‪ L‬ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي دﯾﮕـﺮي ﻧﯿـﺰ وﺟـﻮد‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ واﻗﻌﯽ ﺟﺮﯾﺎن در ﻫﺮ ﻣﺪار ‪ ac‬در ﻫﺮ ﻧﯿﻢ ﺳﯿﮑﻞ ﻣﻌﮑﻮس ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭘﯿﮑﺎن ﺟﻬﺘﯽ را ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﻣﺜﺒﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺎم دارد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ واﻗﻊ در ﺟﻬﺖ ﻋﮑﺲ ﭘﯿﮑـﺎن ﻋﺒـﻮر ﮐﻨـﺪ‪ ،‬در اﯾـﻦ ﺻـﻮرت‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺮﯾﺎن ﻓﺎزﺑﺮداري ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪Vt − VL‬‬
‫= ‪IL‬‬ ‫)‪(2-1‬‬
‫‪ZA‬‬
‫و‬
‫‪Vt − E g − I L Zg‬‬ ‫)‪(3-1‬‬
‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﮔﺮهﻫﺎي ﻣﻌﯿﻨﯽ در ﻣﺪار ﺑﺎ ﺣﺮوف ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ وﻟﺘﺎژﻫﺎ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖﻫﺎي ﺗـﮏ – ﺣﺮﻓـﯽ‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦﮐﻨﻨﺪة ﮔﺮهاي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺮة ﻣﺮﺟﻊ ﺑﯿـﺎن ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﺸـﺨﺺ ﮐـﺮد‪ .‬در ﺷـﮑﻞ ‪ 1-1‬وﻟﺘـﺎژ‬
‫ﻟﺤﻈﻪاي ‪ υa‬و وﻟﺘﺎژ ﻓﺎزﺑﺮداري ‪ Va‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪة وﻟﺘﺎژ ﮔﺮة ‪ a‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺮة ﻣﺮﺟﻊ ‪ o‬اﺳﺖ‪ ،‬و ‪ υa‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ ﮐـﻪ‬
‫‪ a‬در ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎﻻﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ o‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪:‬‬
‫‪υa = υt‬‬ ‫‪υb = υL‬‬

‫‪Va = Vt‬‬ ‫‪Vb = VL‬‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪﮔﺬاري ﺑﺎ دو زﯾﺮﻧﻮﺷﺖ‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺸﺎﻧﻪﮔﺬاري ﺑﺎ دو زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ ﻣﯽﺗﻮان از ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮي ﻋﻼﺋﻢ ﻗﻄﺒﯿﺖ ﺑﺮاي وﻟﺘﺎژﻫﺎ و ﭘﯿﮑﺎنﻫﺎي ﺟﻬـﺖدار ﺑـﺮاي‬
‫ﺟﺮﯾﺎن اﺟﺘﻨﺎب ﮐﺮد‪ .‬ﻓﻬﻢ ﻣﺪارات ﺳﻪﻓﺎز ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دو زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺳﺎدهﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺮاردادي ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ رﻋﺎﯾﺖ ﮐﺮد ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﺗﺮﺗﯿﺐ زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖﻫﺎي ﻣﻘﺮر ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﯾﺎن را ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ﻣﺜﺒﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در ﺷﮑﻞ ‪ 1-1‬ﭘﯿﮑﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ‪ a‬ﺑﻪ ‪ b‬ﻧﺸﺎﻧﻪ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﻣﺜﺒﺖ ﺟﺮﯾﺎن‪،‬‬
‫‪ ، I L‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﯿﮑﺎن را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺟﺮﯾﺎن ﻟﺤﻈﻪاي ‪ ، i L‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن در واﻗﻊ از ‪ a‬ﺑـﻪ ‪ b‬ﺟﺮﯾـﺎن دارد‪ ،‬ﻣﺜﺒـﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و در ﻧﺸﺎﻧﻪﮔﺬاري ﺑﺎ دو زﯾﺮﻧﻮﺷﺖ اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ ، iab‬ﺟﺮﯾﺎن ‪ iab‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪. −i ba‬‬
‫در ﻧﺸﺎﻧﻪﮔﺬاري دو زﯾﺮﻧﻮﺷﺘﯽ‪ ،‬زﯾﺮﻧﻮﺷﺖﻫﺎي ﺣﺮﻓﯽ ﺑﺮاي وﻟﺘﺎژ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪة ﮔﺮهﻫﺎﯾﯽ از ﻣﺪار اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺑـﯿﻦ آنﻫـﺎ از وﻟﺘـﺎژ‬
‫وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻗﺮاردادي را دﻧﺒﺎل ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺮﻃﺒﻖ آن زﯾﺮﻧﻮﺷﺖ اول ﻣﺸﺨﺺﮐﻨﻨﺪة وﻟﺘﺎژ آن ﮔﺮه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺮهاي ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫زﯾﺮﻧﻮﺷﺖ دوم ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ ﻟﺤﻈﻪي ‪ υab‬در دو ﺳﺮ ‪ ZA‬در ﻣﺪار ﺷﮑﻞ ‪-1‬‬
‫‪ 1‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از وﻟﺘﺎژ ﮔﺮة ‪ a‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺮة ‪ b‬و اﯾﻦ ﮐﻪ ‪ υab‬درﻃﻮل ﻧﯿﻢ ﺳﯿﮑﻠﯽ ﮐﻪ ‪ a‬در ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎﻻﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪b‬‬
‫ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﺘﺎژ ﻓﺎزﺑﺮدار ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ ، Vab‬ﮐﻪ راﺑﻄﮥ آن ﺑﺎ ﺟﺮﯾﺎن ‪ Iab‬از ﮔﺮة ‪ a‬ﺑﻪ ﮔﺮة ‪ b‬ﺑـﻪ ﺻـﺮت‬
‫زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪Vab = Iab ZA , Iab = YA Vab‬‬ ‫)‪(4-1‬‬
‫ﮐﻪ در آن ‪ Z A‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺨﺘﻠﻂ اﺳﺖ ) ‪ Zab‬ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد( و ‪ YA = 1/ ZA‬ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﻣﺨﺘﻠﻂ اﺳﺖ ) ‪ Yab‬ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﯿﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪(.‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﯽ ﺗﺮﺗﯿﺐ زﯾﺮﻧﻮﺷﺖﻫﺎي ﺟﺮﯾﺎن ﯾﺎ وﻟﺘﺎژ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﯾﺎ وﻟﺘﺎژي ﺑﻪدﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ ه ‪ 180o‬از ﻣﻘﺎدﯾﺮ اوﻟﯽ اﺧﺘﻼف ﻓـﺎز‬
‫دارد؛ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦﮐﻪ‪:‬‬

‫‪o‬‬
‫‪Vba = Va ε j180 = Vab 180o = −Vab‬‬
‫راﺑﻄﮥ ﺑﯿﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪﮔﺬاري ﺗﮏزﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﯽ و دو زﯾﺮﻧﻮﺷﺘﯽ ﺑﺮاي ﻣﺪار ﺷﮑﻞ ‪ 1-1‬ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪Vt = Va = Vao‬‬ ‫‪VL = Vb = Vbo‬‬ ‫‪I L = Iab‬‬
‫در ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻗﺎﻧﻮن وﻟﺘﺎژ ﮐﯿﺮﺷﻬﻒ‪ ،‬ﺗﺮﺗﯿﺐ زﯾﺮﻧﻮﺷﺖﻫﺎي ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﭘﯿﻤﻮدن ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺴﺘﮥ ﻣﺪار‪ .‬ﺑﺮاي ﺷﮑﻞ ‪.1-1‬‬
‫‪Voa + Vab + Vbn = 0‬‬ ‫)‪(5-1‬‬
‫ﮔﺮهﻫﺎي ‪ n‬و ‪ o‬در اﯾﻦ ﻣﺪار ﯾﮑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ‪ n‬ﺟﻬﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن دﻗﯿﻖﺗﺮ ﻣﺴﯿﺮ اﺿـﺎﻓﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬ﺑﺎ ﺟـﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐـﺮدن‬
‫‪ Voa‬ﺗﻮﺳﻂ ‪ −Vao‬و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ‪ Vab = Iab ZA‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫)‪(6-1‬‬
‫‪−Vao + IAb Z A + Vbn = 0‬‬
‫و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪:‬‬
‫)‪(7-1‬‬
‫‪Vao − Vbn‬‬
‫= ‪I ab‬‬ ‫‪= (Vao − Vbn )YA‬‬
‫‪ZA‬‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺗﻮان‬
‫ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ‪ :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ )‪ (1-2‬ﯾﮏ ﺗﮏﻗﻄﺒﯽ ‪ N‬را ﺑﺎ ﺟﻬﺖﻫﺎي ﻗﺮاردادي ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪:‬‬
‫) ‪V(t) = Vm cos(ωt + θV‬‬

‫)‪i(t) = I m cos(ωt + θI‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪2‬ـ‪2‬‬
‫‪ Im , Vm‬اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘﯽاﻧﺪ ﮐﻪ دﻣﻨﻪ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ‪ θI , θV‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻓﺎزﻫﺎي وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾـﺎن ﻣـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬اﮐﻨـﻮن )‪p(t‬‬
‫ﺗﻮان ﻟﺤﻈﻪاي را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬
‫⇒ ) ‪p(t) = v(t).i(t) = Vm Im cos(ωt + θV ) cos(ωt + θI‬‬

‫‪1‬‬
‫]) ‪p(t) = Vm I m [cos(θV − θI ) + cos(2ωt + θV + θ2‬‬
‫‪2‬‬
‫ﭘﺲ از ﯾﮏ ﺳﺮي ﺳﺎده ﺳﺎزيﻫﺎي ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﺮاي ﺗﻮان ﻟﺤﻈﻪاي ﻣﯽرﺳﯿﻢ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫) ‪p(t) = Vm I m cos θ[1 + cos 2(ωt + θV )] + Vm Im sin θ sin 2(ωt + θV‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪p(t) = PR (t) + Px (t‬‬
‫ﮐــﻪ در آن )‪ PR (t‬ﺗــﻮان داده ﺷــﺪه ﺑــﻪ ﻣــﺪار و )‪ p x (t‬ﺗــﻮان ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺷــﺪه و ﺑﺮﮔﺸــﺖ داده ﺷــﺪه ﺗﻮﺳــﻂ ﻣــﺪار اﺳــﺖ و‬
‫‪ θ = θv − θI‬ﺑﻪ زاوﯾﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎل اﮔﺮ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺆﺛﺮ وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن را ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﯿﻢ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪vm‬‬ ‫‪I‬‬
‫=| ‪| V‬‬ ‫‪, | I |= m‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫) ‪p R (T) =| v || I | cos θ+ | v || I | cos θ cos 2(ωt + θv‬‬
‫‪2π‬‬
‫= ‪ T‬از ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﯾﺮ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬ ‫‪ Pave‬ﺗﻮان ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﯾﮏ دوره ﺗﻨﺎوب‬
‫‪ω‬‬
‫‪1 T‬‬
‫‪T ∫0‬‬
‫= ‪Pave‬‬ ‫‪p(t)dt =| V || I | cos θ‬‬
‫اﯾﻦ ﺗﻮان ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺆﻟﻔﻪ اﻫﻤﯽ ﺑﺎر ﺟﺬب ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﯾﺎ ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬واﺣﺪ ﺗﻮان ﻟﺤﻈﻪاي و ﺗـﻮان‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ وات ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت‪ ،‬وات واﺣﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﮐـﻮﭼﮑﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻟـﺬا ‪ Pave‬اﻏﻠـﺐ ﺑﺮﺣﺴـﺐ ﮐﯿﻠـﻮوات ﯾـﺎ‬
‫ﻣﮕﺎوات ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت‬
‫ﮐﺴﯿﻨﻮس زاوﯾﻪ ﻓﺎز ‪ θ‬ﺑﯿﻦ وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺟﺮﯾﺎن از وﻟﺘﺎژ ﺑـﻪ اﻧـﺪازة ‪ θ‬ﻋﻘـﺐﺗـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ﭘﺲﻓﺎز‪ ،‬و اﮔﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ θ‬از وﻟﺘﺎژ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ﭘﯿﺶﻓﺎز ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫→ ‪θ = θ v − θI > 0‬‬ ‫→ ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ﭘﺲﻓﺎز‬ ‫ﻣﺪار اﻟﻘﺎﯾﯽ‬
‫→ ‪θ = θv − θi < 0‬‬ ‫→ ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ﭘﯿﺶﻓﺎز‬ ‫ﻣﺪار ﺧﺎزﻧﯽ‬
‫‪ θ = θv − θI = 0‬در ﯾﮏ ﻣﺪار اﻫﻤﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ‬
‫ﻋﺒﺎرت دوم ﺗﻮان ﻟﺤﻈﻪاي ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫) ‪p x (t) =| v || I | sin θ sin 2(5t + θv‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻮﺳﺎن ﻧﻤﻮده و داراي ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺗﻮان ﻧﻮﺳﺎﻧﯽ را‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﺼﺮ راﮐﺘﯿـﻮ )اﻟﻘـﺎﯾﯽ‬
‫ﯾﺎ ﺧﺎزﻧﯽ( ﺑﺎر و از آن ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬داﻣﻨﻪ اﯾﻦ ﺗﻮان ﻧﻮﺳﺎﻧﯽ »ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ« ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه و ﺑﺎ ‪ Q‬ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Q =| v || I | sin θ‬‬
‫واﺣﺪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ »وار« ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺻـﻔﺮ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ ﯾﻌﻨـﯽ در ﺷـﺮاﯾﻂ ﻣﺎﻧـﺪﮔﺎر‬
‫ﺳﯿﻨﻮﺳﯽ‪ ،‬در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺟﻤﻊ ﺟﺒﺮي ﺑﺨﺶﻫﺎي دوم ﻋﺒﺎرت ﺗﻮان در ﮐﻠﯿﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺻﻔﺮ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻣﺴـﺌﻠﻪ اﺻـﻠﯽ اﺧـﺘﻼﻻت‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﯽ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ در ﯾﮏ دوره ﺗﻨﺎوب اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ اﯾﻦ اﺧـﺘﻼﻻت ﺑﺎﯾـﺪ »ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺟﺎﺑـﻪﺟـﺎﯾﯽ ﺗـﻮان‬
‫راﮐﺘﯿﻮ« را ﮐﻮﭼﮏ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺎر اﻟﻘﺎﯾﯽ‪ θ ،‬ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻮده و ﻟﺬا ‪ Q‬ﻣﺜﺒﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﺎر ﺧﺎزﻧﯽ ‪ θ‬ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻮده و ‪ Q‬ﻧﯿﺰ ﻣﻨﻔـﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﯽﮐﻪ ‪ Q‬ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ ﻣﺪار ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺬب ﻣﯽﮐﻨﺪ و زﻣﺎﻧﯽﮐﻪ ‪ Q‬ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺪار ﺗﻮان راﮐﺘﯿـﻮ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎﻟﺺ ﻓﻘﻂ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺟﺬب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و داراي ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺻﻔﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺪار اﻟﻘﺎﯾﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺎﺷـﺪ ﯾﻌﻨـﯽ‬
‫‪ θ = 90o‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ ﻣﺪار ﺧﺎزﻧﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ‪ θ = −90o‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد ﯾﻌﻨـﯽ‬
‫ﺳﻠﻒ و ﺧﺎزن داراي ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺻﻔﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ‬
‫اﮔﺮ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻓﺎزوري وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ آﻧﮕﺎه‪:‬‬
‫‪V =| v | ∠θv , | I | ∠θi‬‬
‫ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪S = VI* =| V || I |< θ =| V || I | cos θ + j | V || I | sin θ‬‬

‫‪S = P + jQ‬‬
‫واﺣﺪ ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ آن »وﻟﺖ – آﻣﭙﺮ« ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ »ﺗﻮان ﻇﺎﻫﺮي« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪| S |= P2 + Q2‬‬ ‫)‪(vA, kvA, mvA‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬دﻗﺖ دارﯾﺪ ﮐﻪ ‪ θ = θv − θi‬ﺑﻪ زاوﯾﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻌﺮوف ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺑﺎر ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ و راﮐﺘﯿـﻮ ﯾـﺎ ﺑﺮﺣﺴـﺐ ﮐﻤﯿـﺎت اﻣﭙـﺪاﻧﺲ ﺑﯿـﺎن‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﯾﺶ اﯾﻦ اﺷﮑﺎل اﺑﺘﺪا ﻣﺪار داﺧﻞ ﺟﻌﺒﻪ ‪ N‬ﺷـﮑﻞ )‪ (1-1‬را ﺑـﺎ اﻣﭙـﺪاﻧﺲ ‪ Z‬ﻣﻌـﺎدل ﺟـﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‬
‫ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ‪:‬‬
‫)‪S = ZII* =| I |2 Z =| I |2 (R + jX‬‬

‫‪V = ZI‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫⇒‬ ‫| ‪S = R | I | + jX | I‬‬
‫‪S = VI‬‬
‫*‬
‫‪S = P + jQ‬‬
‫‪‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬در راﺑﻄﻪي ﺑﺎﻻ ‪ X‬راﮐﺘﺎﻧﺲ ﯾﺎ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻣﻌﺎدل ﻣﺪار اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺪارﻫﺎي اﻟﻘﺎﯾﯽ ﻣﺜﺒﺖ و در ﻣـﺪارﻫﺎي ﺧـﺎزﻧﯽ‬
‫ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ﻣﻔﯿﺪ دﯾﮕﺮ رواﺑﻂ ﺑﺎﻻ ﺑﺎ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﮐﺮدن ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﺮ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫*‬
‫|‪V |V‬‬
‫‪S = V   = * = P + jQ‬‬
‫‪ Z‬‬ ‫‪Z‬‬
‫اﮔﺮ ‪ ،Z‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪| V |2‬‬
‫=‪P‬‬
‫‪R‬‬
‫و اﮔﺮ ‪ ،Z‬راﮐﺘﯿﻮ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪| V |2‬‬
‫=‪Q‬‬
‫‪X‬‬
‫)در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻫﻢ ‪ X‬ﺑﺮاي اﻟﻘﺎﮔﺮ ﻣﺜﺒﺖ و ﺑﺮاي ﺧﺎزن ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ‪(.‬‬
‫ﻣﺜﻠﺚ ﺗﻮان‪:‬‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ‪ Q,P,S‬را ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ θ‬ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪(1-3‬‬
‫‪ P = Scos θ‬‬

‫‪‬‬
‫‪Q = Ssin θ‬‬
‫‪Q = P tan θ‬‬
‫‪‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬دﻗﺖ دارﯾﺪ ﮐﻪ ‪ θ‬ﻫﻤﺎن زاوﯾﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪Z =| Z | ∠θ :‬‬
‫ﺑﻘﺎ ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ‬
‫در ﺷﺒﮑﻪاي ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﮏ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺗﻤﺎم ﺷﺎﺧﻪﻫﺎ دﯾﮕﺮ ﺷﺒﮑﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪n‬‬
‫‪∑S‬‬
‫‪i =1‬‬
‫‪i‬‬ ‫‪= S1 + S2 + ... + Sn‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺑﺮاي ﻣﺪار ﺷﮑﻞ )‪ (1-4‬را ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ V, C,S1‬ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪4‬ـ‪1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻀﯿﻪ ﺑﻘﺎء ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪S1 − S2 = S3‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪:‬‬
‫‪S3 = VI* = VY*V* = − jωC | V |2‬‬

‫) ‪S2 = S1 − S2 = S1 + jωC | V |2 = P2 + jQ2 = P1 + j(Q1 + ωC | V |2‬‬
‫از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺎزن ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮف ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﻟﺬا‪:‬‬
‫‪P2 = P1 ⇒ Q2 = Q1 + ω | V |2‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ورودي ﻣﻘﺪاري ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ اﺿﺎﻓﻪ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧـﺎزن‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻮان راﮐﯿﺘﻮ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺳﻪ ﺑﺎر ﻃﺒﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (1-5‬ﻣﻮازي ﺑﺎ ﺧﻂ )‪ 480v(rms‬وﺻﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﺎر ‪ 1‬ﺗﻮان ‪ 12kw‬و ‪ 6 / 6KVAR‬ﺟﺬب ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎر ‪ 4KVA 2‬را در ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ‪ 0/96‬ﭘﯿﺶﻓﺎز ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺑﺎر ‪ 15kw 3‬را در ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان واﺣﺪ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻌﺎدل اﯾﻦ‬
‫ﺳﻪ ﺑﺎر ﻣﻮازي را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪5‬ـ‪(1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻃﺒﻖ ﻗﻀﯿﻪ ﺑﻘﺎء ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ‬
‫‪ = S1 + S2 + S3‬ﮐﻞ‪S‬‬
‫)‪S1 = 12 + j6 / 667(KVA‬‬
‫)‪S2 =| S2 | ∠θ2 = 4KVA ∠ cos −1 (0 / 96) = P2 + jQ2 = 3 / 84 − j1 / 12(KVA‬‬
‫دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﭼﻮن ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﭘﯿﺶﻓﺎز اﺳﺖ ﻋﻼﻣﺖ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﻨﻔﯽ )ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪ( ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)‪S3 = 15 + j0(KVA‬‬
‫)‪ = 30 / 84 + j5 / 547(KVA‬ﮐﻞ‪S‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻌﺎدل را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺳﺮي ‪ X,R‬ﯾﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﻮازي ‪ X,R‬ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺳﺮي ‪ X,R‬در اﻣﭙﺪاﻧﺲ ‪:Z‬‬

‫‪| V |2‬‬ ‫‪(480)2 ×10−3‬‬

‫=‪Z‬‬ ‫⇒‬ ‫‪Z‬‬‫*‬
‫=‬ ‫‪= 7 / 237 − j1/ 3016‬‬
‫*‪S‬‬ ‫‪30/ 84 + j5 / 547‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪Z = 7 / 237 + j1/ 3016 :‬‬
‫ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﻮازي ‪ X,R‬در اﻣﭙﺪاﻧﺲ ‪:Z‬‬
‫‪(480)2 ×10−3‬‬
‫=‪R‬‬ ‫‪= 7 / 4708‬‬
‫‪30/ 84‬‬
‫‪| V |2 (480)2 ×10−3‬‬
‫=‪X‬‬ ‫=‬ ‫‪= 41/ 535‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪5 / 547‬‬
‫و از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ‪ Q‬ﻣﺜﺒﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺮاي ‪ ،X‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﻠﻒ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪Z = 7 / 4708 || j41/ 535‬‬
‫دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪ :‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﺳﺆال ﺗﺴﺘﯽ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﻞ ‪ Q‬ﻣﺜﺒﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﯾﮏ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻪﺻـﻮرت ﺳـﻠﻒ در‬
‫ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎ ﻣﯽﺑﻮدﯾﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺷﺎﯾﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت وﺟﻮد داﺷﺖ‪.‬‬
‫اﺻﻼح ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت‬
‫در ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﻮاﻗﻊ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ ﮐﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت را از ‪ cos ϕ1‬ﺑﻪ ‪ cos ϕ2‬اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﯿﻢ در واﻗﻊ ﺑﻪ ‪ PF = 1‬ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ﺷﻮﯾﻢ‪.‬‬
‫دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ﮐﻢﺗﺮ از ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻮان ﻇﺎﻫﺮي ﺑﺰرگﺗﺮ از ‪ P‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﺮﯾﺎن ‪ I‬ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺷﻮد ﺑﺮاي ‪ PF < 1‬ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺣﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ PF = 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺘـﯽ اﮔـﺮ ﺗـﻮان ﻣﺘﻮﺳـﻂ ‪ P‬در ﻫـﺮ دو ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﯾﮑﺴﺎن ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﮐﺜﺮ ﺑﺎرﻫﺎي ﺧﺎﻧﮕﯽ و ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺑﺎرﻫﺎي اﻟﻘﺎﯾﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺬب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺼﺮف ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﯾﻦ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮﻓﯽ را ﺟﺒﺮان ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ .‬ﯾﮑﯽ از راهﻫﺎي اﻓﺰاﯾﺶ ﺿـﺮﯾﺐ ﻗـﺪرت‬
‫ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﯾﮏ )‪ (PF ≈1‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺎﻧﮏﻫﺎي ﺧﺎزﻧﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺧﺎزن ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ‬
‫ﻟﺬا ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﻘﺪر ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت را اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﯿﻢ ﺗﻌﺪاد ﺧﺎزنﻫﺎ را ﻣﻌﻠﻮم ﻣـﯽﻧﻤـﺎﯾﯿﻢ ﺗـﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ ﺗـﻮان‬
‫راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺒﺮاﻧﯽ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬دو ﺑﺎر ‪ Z2 = 10 + j20(Ω) , Z1 = 100 + j0Ω‬ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻌﯽ ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﻣﺆﺛﺮ ‪ 200v‬و ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ‪ 60HZ‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪(1-6‬‬
‫وﺻﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺗﻮانﻫﺎي اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮ ﮐﻞ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ﻣﻨﺒﻊ و ﺟﺮﯾﺎن ﮐﻞ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ب( ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزن وﺻﻞ ﺷﺪه ﺑﻪ دو ﺳﺮ ﺑﺎرﻫﺎ را ﻃﻮري ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ﮐﻞ ﺑﻪ ‪ 0/8‬ﭘﺲ ﻓﺎز ﺑﻬﺒﻮد ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬اﻟﻒ(‬
‫‪200∠0‬‬
‫= ‪I1‬‬ ‫‪= 2∠0A‬‬
‫‪100‬‬
‫‪200∠0‬‬
‫= ‪I2‬‬ ‫‪= 4 − j8 A‬‬
‫‪10 + j20‬‬
‫‪S1 = VI1* = 200∠0(2 − j0) = 400w + j0VAr‬‬

‫‪S2 = VI*2 = 200∠04(+ j8) = 800W + j1600VAr‬‬
‫ﺗﻮان ﻇﺎﻫﺮي ﮐﻞ و ﺟﺮﯾﺎن ﮐﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪S = P + jQ = 1200 + j1600 = 200∠53 / 13o VA‬‬

‫‪S* 200∠ − 53 / 13o‬‬
‫=‪I‬‬ ‫=‬ ‫‪= 10∠ − 53 / 13o A‬‬
‫‪V‬‬ ‫*‬
‫‪200∠0‬‬
‫دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﯿﺺ ﭘﯿﺶﻓﺎز ﯾﺎ ﭘﺲﻓﺎز ﺑﻮدن ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ﺑﻪ زاوﯾﻪ ‪ S‬ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻮد ﺿﺮﯾﺐ ﻗـﺪرت‬
‫ﭘﺲﻓﺎز و اﮔﺮ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻮد ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ﭘﯿﺶﻓﺎز ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا‪:‬‬
‫‪ PF = cos(53 / 13o ) = 0/ 6‬ﭘﺲ ﻓﺎز‬
‫ب( ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان را از ‪ 0/6‬ﺑﻪ ‪ 0/8‬ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﻢ و ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﺧﺎزن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺑﺎﯾﺪ دﻗﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ‬
‫از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺎزن ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮف ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ در ﻫﺮ دو ﺣﺎﻟﺖ ﯾﮑﺴﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘـﺲ ﺑـﺎ داﺷـﺘﻦ ‪ P‬و ‪θ′‬‬
‫)زاوﯾﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ در ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ‪ (0/8‬ﻣﻘﺪار ‪ Q′‬ﺟﺪﯾﺪ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﺗـﻮان راﮐﺘﯿـﻮ در ﻫـﺮ دو ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎزن ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪θ′ = cos −1 (08) = 36 / 87o‬‬

‫‪Q′ = P tan θ′ = 1200tan(36 / 87o ) = 900VAr‬‬
‫‪Qc = Q′ − Q = 900 − 1600 = −700VAr‬‬
‫ﺣﺎل از روي ‪ Q c‬ﻣﻘﺪار ‪ X c‬و از روي آن ‪ C‬را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪| V |2 (200)2‬‬
‫= ‪XC‬‬ ‫=‬ ‫)‪= 57 / 14(Ω‬‬
‫‪QC‬‬ ‫‪700‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪XC‬‬ ‫=‪⇒C‬‬ ‫‪= 46 / 42µF‬‬
‫‪Cω‬‬ ‫)‪2π(60)(57 / 14‬‬
‫ﺣﺎل ﺗﻮان ﮐﻞ وﺟﺮﯾﺎن ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪S′ = 1200 + j900 = 1500∠36 / 87o VA‬‬

‫‪S′o 1500∠ − 36 / 87‬‬
‫= ‪I′‬‬ ‫‪o‬‬
‫=‬ ‫‪= 7 / 5∠ − 36 / 86o‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪200∠0‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻣﺜﺎل ﻫﻢ دﯾﺪه ﺷﺪ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﯾﮏﺑﺎر ﺗﮏ ﻓﺎز ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺧﻂ ‪ 420‬وﻟﺖ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪ .‬داراي ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ‪ 0/6‬ﭘﺲﻓﺎز ﺑـﻮده و ﺑـﻪ ﻗـﺪرت‬
‫‪ 24kw‬ﻧﯿﺎز دارد‪ .‬ﺑﺮاي اﻓﺰاﯾﺶ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﺑﻪ ‪ 0/8‬ﭘﺲﻓﺎز ﻣﻘﺪار راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﺎزﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺑﺎر ﻣﻮازي ﺷﻮد ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪63 Ω (4‬‬ ‫‪12 / 6Ω (3‬‬ ‫‪6 / 3 Ω (2‬‬ ‫‪126Ω (1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ در ﻫﺮ دو ﺣﺎﻟﺖ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪4‬‬
‫‪PF = 0/ 6 → Q = Ptgθ = 24kw × = 32kvAr‬‬
‫‪3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪PF = 0/ 8 → Q′ = Ptgθ′ = 24 × = 18kvAr‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Q C = Q′ − Q = 18 − 32 = −14kvAr‬‬
‫‪| V |2 (420)2‬‬
‫= ‪XC‬‬ ‫=‬ ‫‪= 12 / 6Ω‬‬
‫‪QC‬‬ ‫‪14k‬‬
‫ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪o‬‬ ‫‪o‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ زواﯾﺎي ‪ 53 / 13 , 36 / 87‬را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺴﭙﺎرﯾﺪ‪:‬‬
‫‪sin θ = 0/ 8‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪θ = 36 / 87o → ‬‬ ‫= ‪⇒ tgθ‬‬
‫‪cos θ = 0/ 6‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪sin θ = 0/ 6‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪θ = 53 / 13o → ‬‬ ‫= ‪⇒ tgθ‬‬
‫‪cos θ = 0/ 8‬‬ ‫‪4‬‬
‫ﭘﺨﺶ ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ‬
‫در اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ رواﺑﻄﯽ ﺑﺮاي ﺗﻮانﻫﺎي اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮ ﻣﻨﺎﺑﻊ وﻟﺘﺎژ ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﻢ و ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﻢ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻮانﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ واﺑﺴﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ وﻟﯽ ﻗﺒﻞ از آن دو ﻗﺮار داد ﺑﺮاي ﺗﻮانﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه و ﻣﺼـﺮف ﺷـﺪه ﻣﻌﺮﻓـﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫‪ (1‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺮاردادي ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪه‪ :‬اﮔﺮ ﺟﻬﺖ وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (1-7‬ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه دارﯾﻢ‪:‬‬
‫)‪p(t) = v(t).i(t‬‬
‫ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪه ‪P(t) > 0‬‬

‫‪‬‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ‪P(t) < 0‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪7‬ـ‪(1‬‬
‫‪ (2‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺮاردادي ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه‪ :‬ﻃﺒﻖ ﺟﻬﺖﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ )‪ (1-7‬ﺑﺮاي وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن دارﯾﻢ‪:‬‬
‫)‪P(t) = V(t).i(t‬‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ‪P(t) > 0‬‬

‫‪‬‬
‫ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪه‪P(t) < 0‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪8‬ـ‪(1‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺮاردادي ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪه ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ آن ﮐﻪ ﺧﻼف آن ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﻓﺮض ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (1-9‬دو ﻣﻨﺒﻊ وﻟﺘﺎژ اﯾﺪهآل ‪ V2 =| V2 | ∠δ2 , V1 =| v | ∠δ1‬دارﯾـﻢ ﮐـﻪ ﺑـﺎ اﻣﭙـﺪاﻧﺲ‬
‫‪ Z = R + jX‬ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺗﺼﺎل ﭘﯿﺪا ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺗﻮانﻫﺎي اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮ ارﺳﺎﻟﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ‪ 1‬و ‪ 2‬را ﺑﯿـﺎﺑﯿﻢ ﺑـﺮاي اﯾـﻦ ﻣﻨﻈـﻮر اﺑﺘـﺪا ﺟﺮﯾـﺎن ﺧـﻂ را ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬
‫ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪9‬ـ‪(1‬‬
‫| ‪| V1 | ∠δ1 − | V2 | ∠δ2 | V1‬‬ ‫| ‪|V‬‬

‫= ‪I12‬‬ ‫=‬ ‫‪∠δ1 − θz − 2 ∠δ2 − θz‬‬
‫‪| Z | ∠θZ‬‬ ‫|‪|Z‬‬ ‫|‪| Z‬‬
‫ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻣﻨﺒﻊ ‪ 1‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪| V1 |2‬‬ ‫| ‪| V || V‬‬

‫‪S1 = VI‬‬
‫= ‪1 12‬‬
‫‪0‬‬
‫) ‪∠θz − 1 2 ∠(θz + δ1 − δ2‬‬
‫|‪|z‬‬ ‫|‪|z‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎ ﺟﺪاﺳﺎزي ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻣﻮﻫﻮﻣﯽ و ﺣﻘﯿﻘﯽ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪| V1 |2‬‬ ‫| ‪| V || V‬‬

‫= ‪P1‬‬ ‫) ‪cos θz − 1 2 cos(θz + δ1 − δ2‬‬
‫|‪|z‬‬ ‫|‪|z‬‬
‫‪| V1 |2‬‬ ‫| ‪| V || V‬‬
‫= ‪Q1‬‬ ‫) ‪sin θz − 1 2 sin(θz + δ1 − δ2‬‬
‫‪z‬‬ ‫|‪|z‬‬
‫اﻣﺎ از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ‪ X >> R‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا ‪ Z = jX‬را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ و ﺑﻪ دو راﺑﻄﻪي ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬـﻢ زﯾـﺮ‬
‫ﻣﯽرﺳﯿﻢ‪:‬‬
‫‪θz = 90o‬‬
‫‪‬‬ ‫| ‪| V || V‬‬
‫‪‬‬ ‫) ‪P1 = 1 2 sin(δ1 − δ2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪ ‬ﺗﻮانﻫﺎي ﻣﻨﺒﻊ ‪1‬‬
‫]) ‪Q = | V1 | [| V | − | V | cos(δ − δ‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪1‬‬
‫‪X‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫| ‪| V || V‬‬
‫‪‬‬ ‫) ‪P2 = 1 2 sin(δ2 − δ1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪ ‬ﺗﻮانﻫﺎي ﻣﻨﺒﻊ ‪2‬‬
‫]) ‪Q = | V2 | [| V | − | V | cos(δ − δ‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪2‬‬
‫‪X‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫اﯾﻦ رواﺑﻂ را ﺣﺘﻤﺎً ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺴﭙﺎرﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻓﺮﻣﻮل ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ P ،‬ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﯿﻨﻮﺳـﯽ ﺑـﺎ زاوﯾـﻪ ﺗـﻮان ‪ δ‬ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬
‫ﮐﻮﭼﮑﯽ در ‪ δ‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺴﻮﺳﯽ در ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﻮﭼﮏ در داﻣﻨـﻪ وﻟﺘﺎژﻫـﺎ‬
‫اﺛﺮ ﻣﺤﺴﻮﺳﯽ در ﭘﺨﺶ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺮاردادي ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪه اﮔﺮ‪:‬‬

‫→ ‪P1 > 0 → (δ1 − δ2 ) > 0‬‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺗﻮان از ﻣﻨﺒﻊ )‪ (1‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻨﺒﻊ ‪ 2‬ﺟﺎري ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪P1 .‬‬
‫‪‬‬
‫→ ‪P1 > 0 → (δ1 − δ2 ) < 0‬‬
‫ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺗﻮان از ﻣﻨﺒﻊ )‪ (2‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻨﺒﻊ ‪ 1‬ﺟﺎري ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪P1 .‬‬
‫‪ (2‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ )ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﺌﻮري( زﻣﺎﻧﯽ رخ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ‪ δ = 90o‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫| ‪| V1 || V2‬‬
‫= ‪Pmax‬‬
‫‪X‬‬
‫‪ (3‬در راﺑﻄﻪي ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ‪ cos δ ≈ 1‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ آن ﮔﺎه )| ‪ Q1 ≈| v1 | (| v1 | − | v2‬ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﺷﺎرش ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ در ﺧﻂ ﺑﻪ اﺧﺘﻼف اﻧﺪازه وﻟﺘﺎژﻫﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد و ﻫﺮ ﻣﻨﺒﻌﯽ ﮐﻪ داراي | ‪ | V‬ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ از‬
‫آن ﻣﻨﺒﻊ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻨﺒﻊ دﯾﮕﺮ ﺟﺎري ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ (4‬دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﻨﺒﻌﯽ ﮐﻪ داراي زاوﯾﻪ ﺗﻮان )‪ (δ‬ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ از آن ﻣﻨﺒﻊ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻨﺒـﻊ دﯾﮕـﺮ ﺟـﺎري‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬دو ﻣﻨﺒﻊ اﯾﺪهال ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ )‪ (1-10‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺎﺷـﯿﻦﻫـﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑـﯽ ‪ 1‬و ‪ 2‬از ﻃﺮﯾـﻖ‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ‪ Z = 2 + j5Ω‬ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ‪ E 2 = 120∠0V , E1 = 100∠30o V‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ( ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﺪامﯾﮏ از ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﻟﺪ و ﮐﺪامﯾﮏ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﺗﻮر ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ب( ﻗﺪرتﻫﺎي راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه ﯾﺎ ﺟﺬب ﺷﺪه ﻫﺮ ﻣﺎﺷﯿﻦ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬
‫ج( ‪ Q,P‬ﺟﺬب ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻣﭙﺪاﻧﺲ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬اﻟﻒ( اﺑﺘﺪا ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻂ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ و ﺳﭙﺲ ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻫﺮ ﻣﻨﺒﻊ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪10‬ـ‪(1‬‬
‫‪E1 − E 2 100∠30o − 120∠0o‬‬

‫=‪I‬‬ ‫=‬ ‫‪= 11/ 18∠55 / 5o A‬‬
‫‪Z‬‬ ‫‪2 + j5‬‬
‫‪S1 = E1I* = 100∠30o ×11 / 8∠ − 55 / 5o = 1009 − j481VA‬‬
‫‪S2 = − E 2 I* = −120∠0×11 / 18∠ − 55 / 5o = −759 + j1105VA‬‬
‫دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﯽ در ‪ S2‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒﻮري از ﻣﻨﺒﻊ ‪ 2‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻗﺪرت ﺗﻮﻟﯿﺪي ﻣﺎﺷﯿﻦ ‪ 1‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1009w‬و ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ ﻟﺬا ﻣﺎﺷﯿﻦ ‪ 1‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ژﻧﺮاﺗﻮر ﻋﻤـﻞ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺗـﻮان‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪي ﻣﺎﺷﯿﻦ ‪ ،2‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ −759w‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﺷﯿﻦ ‪ 2‬ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺟﺬب ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻟـﺬا ﯾـﮏ ﻣﻮﺗـﻮر‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب( ‪ Q1 < 0‬ﻟﺬا ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ‪ Q2 > 0‬ﻟﺬا ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺬب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ج( ﺗﻮان ﺗﻠﻔﺎﺗﯽ ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪SL = S1 + S2‬‬
‫‪SL = (1009 − j481) + (−759 + j1105) = 250w + j624Var‬‬
‫‪ P = R | I |2 = (11 / 18)2 × 2 = 250w‬ﯾﺎ‬
‫‪Q = X | z |2 = (11/ 18)2 × 5 = 624w‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﺷﺒﮑﻪ ﺷﮑﻞ )‪ (1-11‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪ (1‬ﻣﻨﺒﻊ ‪ E1‬ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ و ﻣﻨﺒﻊ ‪ E2‬ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﻣﻨﺒﻊ ‪ E1‬ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ و ﻣﻨﺒﻊ ‪ E2‬ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪11‬ـ‪(1‬‬ ‫‪ (3‬ﻣﻨﺒﻊ ‪ E1‬ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ و ﻣﻨﺒﻊ ‪ E2‬ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (4‬ﻣﻨﺒﻊ ‪ E1‬ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ و ﻣﻨﺒﻊ ‪ E2‬ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪E1 = 100∠30‬‬
‫‪E2 = 120∠0‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬در واﻗﻊ اﯾﻦ ﺗﺴﺖ ﻫﻤﺎن ﻣﺜﺎل ﻗﺒﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﺴﺖ درآﻣﺪه اﺳﺖ و ﻫﺪﻓﺶ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺣـﻞ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮانﻫﺎي اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮ را ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻫﯿﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ از ﻣﻨﺒﻌـﯽ ﺑـﺎ زاوﯾـﻪ ﺗـﻮان )‪(δ‬‬
‫ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ زاوﯾﻪ ﺗﻮان ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﺟﺎري ﻣﯽﺷﻮد ﭘﺲ در اﯾﻨﺠﺎ ‪ E1‬ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ و ‪ E2‬ﻣﺼـﺮفﮐﻨﻨـﺪه ﺗـﻮان‬
‫اﮐﺘﯿﻮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ را ﻣﻨﺒﻌﯽ ﺑﺎ اﻧﺪازه وﻟﺘﺎژ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻨﺒﻌﯽ ﺑﺎ اﻧﺪازه وﻟﺘﺎژ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﺟﺎري ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﭘﺲ در اﯾﻨﺠﺎ ‪ E2‬ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ و ‪ E1‬ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ :‬دو ﻣﺎﺷﯿﻦ ‪ 1‬و ‪ 2‬از ﻃﺮﯾﻖ ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳﺮي ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪o‬‬
‫اﮔﺮ ‪ Z = j5 , E 2 = 200∠0V , E1 = 200∠30 V‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬ﺳﺮاﺳﺮي ‪(84‬‬
‫‪ (1‬ﻣﺎﺷﯿﻦ ‪ 1‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻣﺎﺷﯿﻦ ‪ 2‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼـﺮف ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺎﺷـﯿﻦ ‪ 1‬ﺑـﻪﺻـﻮرت ژﻧﺮاﺗـﻮر و ﻣﺎﺷـﯿﻦ ‪2‬‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻮﺗﻮر ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﻣﺎﺷﯿﻦ ‪ 1‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮف و ﻣﺎﺷﯿﻦ ‪ 2‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﺷﯿﻦ ‪ 1‬ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻮﺗﻮر و ﻣﺎﺷﯿﻦ ‪ 2‬ﺑﻪﺻﻮرت‬
‫ژﻧﺮاﺗﻮر ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (3‬ﻫﺮ دو ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺗﻮانﻫﺎي راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺴﺎوي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ ﻣﺼﺮف ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﻣﺎﺷـﯿﻦ ‪ 1‬ﺑـﻪﺻـﻮرت‬
‫ژﻧﺮاﺗﻮر و ﻣﺎﺷﯿﻦ ‪ 2‬ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻮﺗﻮر ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (4‬ﻫﺮ دو ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺗﻮانﻫﺎي راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺴﺎوي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ ﻣﺼﺮف ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﻣﺎﺷـﯿﻦ ‪ 1‬ﺑـﻪﺻـﻮرت‬
‫ﻣﻮﺗﻮر و ﻣﺎﺷﯿﻦ ‪ 2‬ﺑﻪﺻﻮرت ژﻧﺮاﺗﻮر ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ زاوﯾﻪ ﺗﻮان ) ‪ (δ1‬ﻣﻨﺒﻊ ‪ E1‬از ﻣﻨﺒﻊ ‪ E2‬ﺑﯿﺶﺗﺮ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻨﺒﻊ ‪ E1‬ﺗـﻮان اﮐﺘﯿـﻮ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﯾﻌﻨـﯽ‬
‫ژﻧﺮاﺗﻮر و ﻣﻨﺒﻊ ‪ E2‬ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮف ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻮﺗﻮر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻧﺪازه وﻟﺘﺎژ ﻫﺮ دو ﻣﻨﺒﻊ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻟـﺬا‬
‫ﻫﺮ دو ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺴﺎوي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺧﻂ ﻣﺼﺮف ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫| ‪| V1‬‬ ‫‪200‬‬
‫= ‪Q1‬‬ ‫= )‪(| V1 | − | V2 | cos δ‬‬ ‫) ‪(200 − 100 3‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪⇒ Q1 = Q2‬‬
‫| ‪| V2‬‬ ‫‪200‬‬
‫= ‪Q2‬‬ ‫= )‪(| V2 | − | V1 | cos δ‬‬ ‫) ‪(200 − 100 3‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪5‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻣﻘﺪار ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮ ﮐﻪ ﺧﻂ ﻣﺼﺮف ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭼﻘﺪر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪352‬‬
‫وار‬ ‫‪ 352 (1‬وات و‬
‫‪2‬‬
‫‪352‬‬
‫وات و ‪ 352‬وار‬ ‫‪(2‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ 352 (3‬وات و ‪ 352‬وار‬
‫‪352‬‬
‫وات و ‪ 352‬وار‬ ‫‪(4‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ را از دو روش ﺣﻞ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫روش اول‪ :‬ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻂ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ و ﺳﭙﺲ ﺗﻮان ﺗﻠﻔﺎﺗﯽ را ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ‪:‬‬
‫‪100∠45o − 70∠0 101 2 + j99 2‬‬

‫= ‪I1‬‬ ‫=‬ ‫‪= 25A‬‬
‫‪2 + 2j‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪PL = R | I |2 = 2 × 252 = 1250 ≈ 352 W‬‬
‫‪Q L = X | I |2 = 2 × 252 = 1250 ≈ 352 VAr‬‬
‫روش دوم‪ :‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ روش اول داراي ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت ﻃـﻮﻻﻧﯽ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﮐﻤـﯽ دﻗـﺖ ﺑـﻪ ﮔﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎ‬
‫درﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﻘﺎوﻣﺖ و راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ ﻫﺮ دو ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 2‬ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺟﺮﯾﺎن ﯾﮑﺴﺎن از آنﻫﺎ ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﻟـﺬا ﺗـﻮانﻫـﺎي‬
‫اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮ ﺧﻂ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «3‬اﯾﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬اﮔﺮ در ﻣﺜﺎل ﺗﺸﺮﯾﺤﯽ ﺣﻞ ﺷﺪه اﺑﺘﺪاي ﺑﺨﺶ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﯿﻦ دو ﻣﺎﺷﯿﻦ ‪ 1‬و ‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 2 − j5‬اﻫﻢ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﺸـﺨﺺ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ ﮐﺪام ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻮﻟﺪ و ﮐﺪام ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻮﺗﻮر ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﺪرت راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه ﯾـﺎ ﺟـﺬب‬
‫ﺷﺪه ﻫﺮ ﻣﺎﺷﯿﻦ و ﻗﺪرت ﺟﺬب ﺷﺪه اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﺳﻂ اﻣﭙﺪاﻧﺲ راﺑﻂ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪) .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪.((1-12‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪12‬ـ‪(1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎراز ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻠﻔﯽ ﺑﻪ ﺑﺎر ﺧﺎزﻧﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪E1 − E 2 100∠30 − 120∠0‬‬

‫=‪I‬‬ ‫=‬ ‫‪= 11 / 18∠191 / 94‬‬
‫‪Z‬‬ ‫‪2 − j5‬‬
‫‪S1 = E1I* = 100∠30×11/ 18∠ − 191/ 94 = −1062 − j346 / 57VA‬‬

‫‪S2 = −E2 I* = −120∠×11/ 18∠ −191/ 94 = 1312 / 57 − j277 / 56VA‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ‪ P1‬ﻣﻨﻔﯽ و ‪ P2‬ﻣﺜﺒﺖ ﻣﯽﺑﺸﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻣﺎﺷﯿﻦ ‪ 1‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﺗﻮر و ﻣﺎﺷﯿﻦ ‪ 2‬ﺑﻪﺻﻮرت ژﻧﺮاﺗﻮر ﻋﻤﻞ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭼﻮن ‪ Q2 , Q1‬ﻫﺮ دو ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﻟﺬا ﻫﺮ دو ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮان ﺗﻠﻔﺎﺗﯽ ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫)‪SL = S1 + S2 = (−1062 + 1312 / 57) + j(−346 / 57 − 277 / 56‬‬

‫‪SL = 250 − j624‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻗﺒﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﺧﻮاﻫﯿﺪ دﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺗﻠﻒ ﺷﺪه در ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ وﻟﯽ ﺗـﻮان راﮐﺘﯿـﻮ در اﯾﻨﺠـﺎ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﯽ دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ در ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺧﺎزﻧﯽ ﺑﻮدن ﺑﺎر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺷﮑﻞ )‪ (1-13‬ژﻧﺮاﺗﻮري را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎري را در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫وﻟﺘﺎژ اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ را ﺑﺎ ‪ V1‬و وﻟﺘﺎژ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ را ﺑﺎ ‪ V2‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ‪ Zs = R s + jX s‬اﻫﻢ‬
‫‪ Q‬ﻧﺎﭼﯿﺰ و در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ‬ ‫در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻗﺪرت اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ از ﺧﻂ ‪, R‬‬ ‫ﺑﻮده و ﺗﻠﻔﺎت اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ‪QL , PL‬‬
‫آنﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﺮدن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪13‬ـ‪(1‬‬
‫اﻟﻒ( ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ‪ Q L , PL‬ﺑﻪﻃﻮر ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ رواﺑﻂ زﯾﺮ را ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪P 2 + Q2‬‬ ‫‪P 2 + Q2‬‬

‫‪PL = R S‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪Q‬‬ ‫=‬ ‫‪X‬‬
‫‪| V |2‬‬ ‫‪| V |2‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪S‬‬
‫در رواﺑﻂ ﻓﻮق از اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﺧﻂ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﺷﺪه و | ‪ | V |=| V1 |=| V2‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬اﺑﺘﺪا ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻂ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آن رواﺑﻂ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪S = P + jQ , | S |= P2 + Q2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪P 2 + Q2‬‬

‫‪ L‬‬
‫‪P‬‬ ‫=‬ ‫‪R‬‬ ‫|‬ ‫‪I‬‬ ‫|‬‫‪2‬‬
‫=‬ ‫‪R‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪S‬‬
‫‪| V |2‬‬
‫‪‬‬ ‫|‪|S‬‬ ‫‪P +Q‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫⇒‬ ‫‪‬‬
‫‪Q = X | I |2 = X P + Q‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫=| ‪| I‬‬ ‫=‬
‫‪‬‬ ‫|‪|V‬‬ ‫|‪|V‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪S‬‬
‫‪| V |2‬‬
‫دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ اﯾﻦ دو راﺑﻄﻪي ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ رواﺑﻂ ﻣﻬﻤﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎﯾﺪ آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪.‬‬
‫ب( اﮔﺮ از ‪ Q L , PL‬در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ‪ Q , P‬ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻧﺸﻮد و اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ﻧﯿﺰ ﻣﻨﻈﻮر ﮔﺮدد در اﯾﻦ ﺻـﻮرت ‪ Q1 , P1 , V1‬ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ وﻟﺘﺎژ‪ ،‬ﻗﺪرت اﮐﺘﯿﻮ و ﻗﺪرت راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه در اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ )ﺗﻮﺳﻂ ژﻧﺮاﺗﻮر( و ‪ Q2 , P2 , V2‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ وﻟﺘﺎژ‪ ،‬ﻗـﺪرت‬
‫اﮐﺘﯿﻮ و ﻗﺪرت راﮐﺘﯿﻮ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ )ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﺎر( ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﺎر ‪ Zs = 2 + j8Ω , ZL = 80 + j60Ω‬و وﻟﺘـﺎژ‬
‫اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ‪ V1 = 30∠0kv‬ﺑﺎﺷﺪ )ﻣﺪار ﯾﮏ ﻓﺎز اﺳﺖ( ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﺟﺮﯾﻦ ﺧﻂ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ اﻧﺘﻬﯿـﺎ ﺧـﻂ ‪ ، V2‬اﻓـﺖ وﻟﺘـﺎژ ﺧـﻂ‬
‫‪ Q2 , P2 , Q1 , P1‬و ﻗﺪرت ﻣﺼﺮف ﺷﺪه اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮ در ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ MW‬و ‪.Mvar‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ب(‬
‫‪V1 = ZS I + V2‬‬ ‫‪V1 = (ZS + ZL )I‬‬

‫‪‬‬ ‫⇒‬ ‫⇒‬
‫‪V2 = ZA I‬‬ ‫‪30∠0×102 = (82 + j68)I‬‬
‫‪1)I = 281/ 62∠ − 39 / 67o‬‬
‫‪2)V2 = ZL I = (80 + j60)(281/ 62∠ − 39 / 67o ) = 28 / 162∠13 / 46o kv‬‬
‫‪3)∆v = v1 − v2 = 7 / 055‬‬
‫اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ‪| ∆V |= 7 / 055‬‬
‫‪4)S1 = V1I1* = (30k ∠0)(281/ 62∠39 / 67) = 8 / 450∠39 / 67MVA‬‬

‫‪P1 = 6 / 5MW‬‬
‫‪S1 = P1 + jQ1 ⇒ ‬‬
‫‪Q1 = 5 / 394MVar‬‬
‫‪5)S2 = V2I = (28 / 162∠13 / 46)(281/ 62∠39 / 67) = 7 / 930∠53 / 13o MVA‬‬
‫*‬
‫‪P2 = 4 / 758MW‬‬
‫‪‬‬
‫‪Q2 = 6 / 344MVar‬‬
‫‪PL = R S | I |2 = 2 × (281/ 62)2 = 0/ 1586MW‬‬
‫‪6) ‬‬
‫‪Q L = XS | I | = 8(281/ 62) = 0634MVar‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﺷﺒﮑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮض ﺑﺮ ﺛﺒﺎت وﻟﺘﺎژ درﻃﻮل ﻣﺴﯿﺮ اﺳﺖ‪ | V1 |=| V2 |=| V |= 20kv /‬ﺗﻠﻔﺎت ﺧﻂ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫‪Zs = 1 + j5‬‬
‫‪ = 100 + j20MVA‬ﺑﺎر ‪S‬‬
‫‪25 MW (2‬‬ ‫‪20MV (1‬‬
‫‪ (4‬ﭼﻮن وﻟﺘﺎژ ‪ Flat‬اﺳﺖ ﺧﻂ ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪26MW (3‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ در ﺣﻞ اﯾﻦ ﺗﺴﺖ اﮔﺮ ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎي ﻣﺜﺎل ﻗﺒﻞ را ﺣﻔﻆ ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ درﮔﯿـﺮ ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت ﻃـﻮﻻﻧﯽ ﺧﻮاﻫﯿـﺪ ﺷـﺪ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪P2 + Q2‬‬ ‫‪(100)2 + 400 M2‬‬

‫‪PL = R S‬‬ ‫=‬ ‫‪1‬‬‫×‬ ‫‪= 26MW‬‬
‫‪| V |2‬‬ ‫‪400M‬‬
‫ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻋﺒﺎرت ﻓﺎزﺑﺮداري وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ و واﮐﻨﺸﯽ ﺑـﻪ راﺣﺘـﯽ ﺑـﻪ ﻓـﺮم‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻂ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ وﻟﺘـﺎژ دو ﺳـﺮ و ﺟﺮﯾـﺎن ورودي ﺑـﻪ ﺑـﺎر ﻣﻌﯿﻨـﯽ‪ ،‬ﯾـﺎ ﺑﺨﺸـﯽ از ﯾـﮏ ﻣـﺪار‪ ،‬ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﺑـﺎ‬
‫‪ I =| I | β , V =| V | α‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب وﻟﺘﺎژ و ﻣﺰدوج ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﻓﺮم ﻗﻄﺒﯽ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪VI* =| V | ε jα × | I | ε −iβ =| V || I | ε j( α−β) =| V || I | α − β‬‬ ‫)‪(8-1‬‬
‫اﯾﻦ ﮐﻤﯿﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ‪ s‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽﺷﻮد در ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻗﺎﺋﻢ‪:‬‬
‫)‪S = VI* =| V || I | cos(α − β) + j | V || I | sin(α − β‬‬
‫از آﻧﺠﺎﮐﻪ ‪ ، α − β‬زاوﯾﮥ ﻓﺎز ﺑﯿﻦ وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ θ‬در ﻣﻌﺎدﻻت ﻗﺒﻠﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪:‬‬
‫‪S = P + jQ‬‬ ‫)‪(9-1‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 2-1‬ﺧﺎزن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان )اﻟﻒ( ﻋﻨﺼﺮ ﻏﯿﺮﻓﻌﺎل ﻣﺪار ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﭘﯿﺶاﻓﺘـﯽ ﻣـﯽﮔﯿـﺮد؛ )ب( ﻣﻮﻟـﺪ ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨـﺪة ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ﭘﺲاﻓﺘﯽ ﺗﻮان واﮐﻨﺸﯽ ‪ Q‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ زاوﯾﮥ ‪ α − β‬ﺑﯿﻦ وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ‪α > β‬‬
‫‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﭘﺲاﻓﺖ داﺷﺘﻦ ﺟﺮﯾﺎن از وﻟﺘﺎژ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ Q ،‬ﺑﻪ ازاي ‪ β > α‬ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﭘـﯿﺶاﻓـﺖ‬
‫داﺷﺘﻦ ﺟﺮﯾﺎن از وﻟﺘﺎژ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ در ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺮاي ﺗﻮان واﮐﻨﺸﯽ ﻣﺪار اﻟﻘﺎﯾﯽ و ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺮاي‬
‫ﺗﻮان واﮐﻨﺸﯽ ﻣﺪار ﻇﺮﻓﯿﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ‪ Q‬ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ S‬را ﺑﻪﺻﻮرت *‪ VI‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ﮐﺮد و ﻧﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ‪ V*I‬ﮐﻪ ﻋﻼﻣﺖ ‪ Q‬را ﻣﻌﮑﻮس ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ﺗﻮان‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﮥ )‪ (9-1‬روﺷﯽ ﺗﺮﺳﯿﻤﯽ ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖ اوردن ‪ ،Q ،P‬و زاوﯾﮥ ﻓﺎز ﮐﻞ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر ﻣﻮازي را ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ زﯾـﺮا‬
‫‪ cos θ‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ | ‪ P / | S‬ﻣﯽﺗﻮان ﯾﮏ ﻣﺜﻠﺚ ﺗﻮان ﺑﺮاي ﺑﺎر اﻟﻘﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ ‪ 3-1‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬
‫رﺳﻢ ﮐﺮد‪P .‬ي ﮐﻞ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر ﻣﻮازي ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻮانﻫﺎي ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺗﮏﺗﮏ ﺑﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿـﻞ‬
‫ﺗﺮﺳﯿﻤﯽ ﺑﺎﯾﺪ در اﻣﺘﺪاد ﻣﺤﻮر اﻓﻘﯽ رﺳﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺎر اﻟﻘﺎﯾﯽ‪ Q ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﻋﻤﻮدي و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ رﺳﻢ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ ،‬زﯾـﺮا ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎر اﻟﻘﺎﯾﯽ داراي ﺗﻮان واﮐﻨﺸﯽ ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ Q‬ﺑﻪﻃﻮر ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪-1‬‬
‫‪ 4‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪة ﻣﺜﻠﺚ ﺗﻮان ﻣﺘﺸﮑﻞ از ‪ S1 , Q1 , P1‬ﺑﺮاي ﺑﺎر ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﭘﺲاﻓﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ داراي زاوﯾﮥ ﻓﺎز ‪ θ2‬اﺳﺖ ﻫﻤﺮاه‬
‫ﺑﺎ ﻣﺜﻠﺚ ﺗﻮان ﻣﺘﺸـﮑﻞ از ‪ S2 , Q2 , P2‬ﺑـﺮاي ﺑـﺎر ﻇﺮﻓﯿﺘـﯽ ﺑـﺎ ‪ θ2‬ي ﻣﻨﻔـﯽ‪ .‬اﯾـﻦ دو ﺑـﺎر ﻣـﻮازي داراي ﻣﺜﻠﺜـﯽ ﺑـﺎ اﺿـﻼع‬
‫‪ ، Q1 + Q2 , P1 + P2‬و وﺗﺮ ‪ SR‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ‪ | SR | ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ | ‪ | S1 | + | S2‬ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬زاوﯾﮥ ﻓﺎز ﺑـﯿﻦ وﻟﺘـﺎژ و ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺑﺎر ﻣﺮﮐﺐ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪. θR‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﭘﺨﺶ ﺗﻮان‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﺨﺶ ﺗﻮان در ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬راﺑﻄﮥ ﺑﯿﻦ ‪ Q ،P‬و وﻟﺘﺎژ ﺷﯿﻦ ‪ ،V‬ﯾﺎ وﻟﺘﺎژ ﺗﻮﻟﯿﺪﺷﺪه ‪ ،E‬و ﻋﻼﻣﺖ ‪ P‬و ‪ Q‬ﻣﻬـﻢ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺟﻬﺖ ﭘﺨﺶ ﺗﻮان‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻـﻮرت آﯾـﺎ ﺗـﻮان‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ ﺟﺬب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪1‬ـ‪ (3‬ﻣﺜﻠﺚ ﺗﻮان ﺑﺮاي ﺑﺎر اﻟﻘﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪Q2‬‬ ‫ﺷﮑﻞ )‪1‬ـ‪ (4‬ﻣﺜﻠﺚ ﺗﻮان ﺑﺮاي ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ رﺳﺎﻧﺪن ﺗﻮان ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﺪار ﯾﺎ ﺟﺬب ﮐﺮدن ﺗﻮان از ﯾﮏ ﻣﺪار ﺑﺮاي ﺳﯿﺴﺘﻢ ‪ dc‬ﻧﺴﺒﺘﺎً واﺿﺢ اﺳـﺖ‪ .‬وﻟﺘـﺎژ و ﺟﺮﯾـﺎن در‬
‫ﺷﮑﻞ ‪) 5-1‬اﻟﻒ( را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﮐﻪ در آن ﺟﺮﯾﺎن ‪ I‬از ﻃﺮﯾﻖ ﯾﮏ ﺑﺎﺗﺮي ﻣﯽﮔﺬرد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ وﻟﺖﻣﺘﺮ ‪ Vm‬و آﻣﭙﺮﻣﺘﺮ ‪A m‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ I = 10A, E = 100V‬را ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﺗﺮي ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ EI = 1000W‬ﺷﺎرژ ﻣـﯽﺷـﻮد )ﯾـﺎ‬
‫اﻧﺮژي ﺟﺬب ﻣﯽﮐﻨﺪ(‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﺗﺼﺎﻻت آﻣﭙﺮﻣﺘﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﺮﮐﺖ ﻋﻘﺮﺑﮥ آن ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻫﻨﻮز در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ‪ EI = −1000W, I = −10A‬؛ ﯾﻌﻨـﯽ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎﺗﺮي در ﺣﺎل ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺷﺪن )دادن اﻧﺮژي( اﺳﺖ‪ .‬از ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻄﻠﺐ در رواﺑﻂ ﻣﺪار ‪ ac‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ‪ ،ac‬ﺷﮑﻞ ‪) 5-1‬ب( ﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ وﻟﺘﺎژ اﯾﺪهآل ‪) E‬اﻧﺪازة ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺛﺎﺑـﺖ‪ ،‬اﻣﭙـﺪاﻧﺲ ﺻـﻔﺮ( در داﺧـﻞ‬
‫ﭼﻬﺎرﮔﻮش ﺑﺎ ﻋﻼﺋﻢ ﻗﻄﺒﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﺮي ﮐﻪ در ﻃﻮل ﻧﯿﻢ ﺳﯿﮑﻞ وﻟﺘﺎژ ﻟﺤﻈﻪاي ﻣﺜﺒﺖ‪ ،‬ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪ ،‬را ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﭘﯿﮑﺎن‪ ،‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن ‪ I‬ﺑﻪ داﺧﻞ ﭼﻬﺎرﮔﻮش در ﻃﻮل ﻧﯿﻢ ﺳﯿﮑﻞ ﻣﺜﺒﺖ ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬وات ﻣﺘﺮ در‬
‫ﺷﮑﻞ ‪) 5-1‬ب( داراي ﯾﮏ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ﺟﺮﯾﺎن و ﯾﮏ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ وﻟﺘﺎژ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ آﻣﭙﺮﻣﺘـﺮ ‪ A m‬و وﻟـﺖﻣﺘـﺮ ‪ Vm‬در‬
‫ﺷﮑﻞ ‪) 5-1‬اﻟﻒ( اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺗﻮان ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﺻﺤﯿﺢ وﺻﻞ ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐـﻪ ﺟﻬـﺖ ﺣﺮﮐـﺖ‬
‫ﻋﻘﺮﺑﻪ درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻮان ﺟﺬب ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ داﺧﻞ ﭼﻬﺎرﮔﻮش ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫)‪(10-1‬‬
‫‪S = VI* = P + jQ =| V || I | cos θ + j | V || I | sin θ‬‬
‫ﮐﻪ در آن ‪ θ‬زاوﯾﮥ ﻓﺎزي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ آن ‪ I‬از ‪ V‬ﭘﺲاﻓﺖ دارد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ واتﻣﺘﺮ ﺑﺮاي اﺗﺼﺎل ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه‬
‫در ﺷﮑﻞ ‪) 5-1‬اﻟﻒ( ﻣﻘﺪار ﻣﺜﺒﺘﯽ را ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ‪ P =| V || I | cos θ‬ﻣﺜﺒﺖ ﺑـﻮده و ﺗـﻮان ﺣﻘﯿﻘـﯽ ﺗﻮﺳـﻂ ‪E‬‬
‫ﺟﺬب ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ واتﻣﺘﺮ ﻣﻘﺪار ﻣﻨﻔﯽاي را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ )ﯾﺎ ﭘﺲ ﺑﺰﻧﺪ(‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرع ‪ P =| V || I | cos θ‬ﻣﻨﻔﯽ اﺳـﺖ‬
‫و ﻣﻌﮑﻮس ﮐﺮدن اﺗﺼﺎﻻت ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ﺟﺮﯾﺎن ﯾﺎ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ وﻟﺘﺎژ‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﻪ ﻫﺮ دو‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ واتﻣﺘﺮ ﻣﻘﺪار ﻣﺜﺒﺘﯽ را ﻧﺸﺎن‬
‫دﻫﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮان ﻣﺜﺒﺖ ﺗﻮﺳﻂ ‪ E‬در داﺧﻞ ﭼﻬﺎرﮔﻮش‪ ،‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻌﺎدل اﺳﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﮔﻔﺘـﻪ‬
‫ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻮان ﻣﻨﻔﯽ ﺗﻮﺳﻂ ‪ E‬ﺟﺬب ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ واتﻣﺘﺮ ﺑﺎ وارﻣﺘﺮ ﺗﻌﻮﯾﺾ ﺷﻮد‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻـﻮرت ﻧﮑـﺎت ﻣﺸـﺎﺑﻬﯽ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮاي ﻋﻼﻣﺖ ﺗﻮان واﮐﻨﺸﯽ ‪ ،Q‬ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ‪ E‬ﺟﺬب ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺗﻮﺳﻂ آن ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧـﻮاﻫﯿﻢ داﺷـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺟﺬب ﮐﺮدن ﯾﺎ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﺮدن ‪ P‬و ‪ Q‬ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺮ ﻣﺪار ‪ac‬اي را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺪار ﺑـﻪﺻـﻮرت‬
‫ﯾﮏ ﺟﻌﺒﮥ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺟﺮﯾﺎن وارد ﺑﻪ آن ‪ I‬و وﻟﺘﺎژ ‪ V‬ﺑﺎ ﻗﻄﺒﯿﺖ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﺟﺪول ‪ ،1-1‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻘـﺪار‬
‫ﻋﺪدي ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﺣﻘﯿﻘﯽ و اﻧﮕﺎري ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب *‪ S = VI‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪة ﺟﺬب ﮐﺮدن ﯾﺎ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﺮدن ‪ P‬و ‪ Q‬ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪار‬
‫ﯾﺎ ﺷﺒﮑﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در ﺟﻌﺒﻪ‪ ،‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ‪ I‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ ‪ V‬ﺑﻪ اﻧﺪازة زاوﯾﮥ ‪ θ‬ﺑﯿﻦ ‪ 90o ,0‬ﭘﺲاﻓﺖ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ‪ Q =| V || I | sin θ , P =| V || I | cos θ‬ﻫﺮ دو ﻣﺜﺘﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ اﯾـﻦ اﻣـﺮ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫وات و وار ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪار اﻟﻘﺎﯾﯽ در داﺧﻞ ﭼﻬﺎرﮔﻮش ﺟﺬب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ‪ I‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ V‬ﺑﻪ اﻧﺪازة زاوﯾﻪاي ﺑﯿﻦ ‪90o ,0‬‬
‫ﭘﯿﺶاﻓﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ‪ P‬ﻫﻨﻮز ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ وﻟﯽ ‪ Q =| V || I | sin θ , θ‬ﻫﺮ دو ﻣﻨﻔﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ‬
‫اﻣﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ وار ﻣﻨﻔﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪار ﻇﺮﻓﯿﺘﯽ داﺧﻞ ﭼﻬﺎرﮔﻮش ﺟﺬب ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ وار ﻣﺜﺒﺖ ﺗﻮﺳﻂ آن ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪5‬ـ‪ 1‬اﺗﺼﺎﻻت‪) :‬اﻟﻒ( آﻣﭙﺮﻣﺘﺮ و وﻟﺖ ﻣﺘﺮ ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺟﺮﯾﺎن ‪ I , dc‬و وﻟﺘﺎژ ‪ E‬ﯾﮏ ﺑﺎﺗﺮي‪) ،‬ب( واتﻣﺘﺮ ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ‬
‫ﺟﺬب ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻨﺒﻊ وﻟﺘﺎژي ‪ ac‬اﯾﺪهآل ‪E‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬دو ﻣﻨﺒﻊ وﻟﺘﺎژ اﯾﺪهآل ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎي ‪ 1‬و ‪ ،2‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ ‪ 6-1‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫـﻢ‬
‫ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮض اﯾﻦ ﮐﻪ ‪ ، Z = 0 + j5Ω , E 2 = 100 30o V , E1 = 1000o V‬ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ )اﻟﻒ( آﯾﺎ ﻫـﺮ‬
‫ﯾﮏ از ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪة ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪة آن و ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار‪) ،‬ب( آﯾﺎ ﻫﺮ ﻣﺎﺷﯿﻦ‪ ،‬ﮔﯿﺮﻧﺪه‬
‫ﺗﻮان واﮐﻨﺸﯽ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪة آن و ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار‪) ،‬ج( ‪ P‬و ‪Q‬ي ﺟﺬب ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻣﭙﺪاﻧﺲ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫)‪E1 − E 2 100 + j0 − (86 / 6 + j50‬‬

‫=‪I‬‬ ‫=‬
‫‪Z‬‬ ‫‪j5‬‬
‫ﺟﺪول ‪ 1-1‬ﺟﻬﺖﮔﺬر ‪ P‬و ‪ Q‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ‪S = VI* = P + jQ‬‬
‫اﮔﺮ ‪ ، P >0‬ﻣﺪار ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺟﺬب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ‪ ، P <0‬ﻣﺪار ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ‪ ، Q >0‬ﻣﺪار ﺗﻮان واﮐﻨﺸﯽ ﺟﺬب ﻣﯽﮐﻨﺪ )‪ I‬از ‪ V‬ﭘﺲاﻓﺖ دارد‪(.‬‬
‫اﮔﺮ ‪ ، Q <0‬ﻣﺪار ﺗﻮان واﮐﻨﺸﯽ ﺗﺈﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ )‪ I‬از ‪ V‬ﭘﯿﺶاﻓﺖ دارد‪(.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪6‬ـ‪ ،1‬ﻣﻨﺎﺑﻊ وﻟﺘﺎژ اﯾﺪهآل ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻫﻢ از ﻃﺮﯾﻖ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ‪Z‬‬
‫‪S1 = P1 + jQ1‬‬ ‫‪S2 = P2 + jQ2‬‬
‫‪13 / 4 − j50‬‬
‫=‬ ‫‪= −10 − j268 = 10 / 35 195o A‬‬
‫‪j5‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن وارد ﺑﻪ ﭼﻬﺎرﮔﻮش ‪ 1‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ –I‬و ﺟﺮﯾﺎن وارد ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﮔﻮش ‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ I‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ‪:‬‬
‫‪S1 = E1 (−I)* = P1 + jQ1 = 100(10 + j2 / 68)* = 1000 − j268VA‬‬

‫‪S2 = E2 I* = P2 + jQ2 = (86 / 6 + j50)(−10 + j2 / 68) = −1000 − j268VA‬‬
‫ﺗﻮان واﮐﻨﺸﯽ ﺟﺬب ﺷﺪه در اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪| I |2 X = 10/ 352 × 5 = 536 var‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﺷﯿﻦ ‪ 1‬ﻣﻮﻟﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن و ﻋﻼﺋﻢ ﻗﻄﺒﯿﺖ‪ .‬وﻟﯽ از آﻧﺠﺎ ﮐـﻪ ‪ P1‬ﻣﺜﺒـﺖ اﺳـﺖ و‬
‫‪ Q1‬ﻣﻨﻔﯽ‪ ،‬از اﯾﻦ رو اﯾﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪة اﻧﺮژي ﺑﺎ ﻧﺮخ ‪ 1000W‬و ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪة ﺗـﻮان واﮐﻨﺸـﯽ ﺑـﻪ ﻣﻘـﺪار ‪268 var‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦ در واﻗﻊ ﯾﮏ ﻣﻮﺗﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎﺷﯿﻦ ‪ ،2‬ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود ﻣﻮﺗﻮر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬داراي ‪ P2‬ي ﻣﻨﻔﯽ و ‪ Q1‬ي ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ اﯾﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪة اﻧﺮژي‬
‫ﺑﺎ ﻧﺮخ ‪ 1000W‬و ﺗﺄﻣﯿﻦﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮان واﮐﻨﺸﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ‪ 268 var‬اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦ در واﻗﻊ ﯾﮏ ژﻧﺮاﺗﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻮان واﮐﻨﺸﯽ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ‪ 268+268‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ ، 536 var‬ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﻘﺎﯾﯽ ‪ 5‬اﻫﻤﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﭙﺪاﻧﺲ‪ ،‬اﻟﻘﺎﯾﯽ ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﯿﭻ ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽاي ﺗﻮﺳﻂ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺼﺮف ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﺗﻤـﺎم‬
‫وات ﺗﻮﻟﯿﺪﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﺎﺷﯿﻦ ‪ 1‬اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن در ﻣﺪارﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز ﻣﺘﻌﺎدل‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ را ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر اﯾﺪهآل‪ ،‬ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎ ﺗﻐﺬﯾـﻪﮐﻨﻨـﺪة ﺑﺎرﻫـﺎي ﺳـﻪﻓـﺎز‬
‫ﻣﺘﻌﺎدل‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎرﻫﺎي ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﯾﮑﺴﺎن در ﻫﺮ ﺳﻪﻓﺎز‪ ،‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺑﺎرﻫـﺎي روﺷـﻨﺎﯾﯽ و ﻣﻮﺗﻮرﻫـﺎي ﮐﻮﭼـﮏ‪ ،‬ﺗـﮏﻓـﺎز‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ ﻃﻮري ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻤﺎم ﻓﺎزﻫﺎ ﻣﺘﻌﺎدل ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪.1-14‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪13‬ـ‪ 1‬ﻧﻤﻮدار ﻣﺪار ژﻧﺮاﺗﻮري ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره )‪ (Y‬ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﺑﺎري ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره )‪(Y‬‬
‫‪.‬ژﻧﺮاﺗﻮري ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره )‪ ،(Y‬ﮐﻪ ﻧﻘﻄﮥ ﺧﻨﺜﯽ آن ﺑﺎ ‪ o‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎل ﺗﻐﺬﯾﮥ ﺑﺎري ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره ﮐﻪ ﻧﻘﻄـﮥ‬
‫ﺧﻨﺜﯽ آن ﺑﺎ ‪ n‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ ﻣﺪار ﻓﺮض ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ اﺗﺼﺎﻻت ﺑﯿﻦ ﺳﺮﻫﺎي‬
‫ژﻧﺮاﺗﻮر و ﺳﺮﻫﺎي ﺑﺎر‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻣﭙﺪاﻧﺲ اﺗﺼﺎل ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﯿﻦ ‪ o‬و ‪ n‬ﻧﺎﭼﯿﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻪﻓﺎز‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي ﻣﺤﺮك اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ )‪ (emf‬در ﻫﺮ ﮐﺪام از ﺳﻪﻓﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻧﻤﻮدار ﺑـﺎ داﯾـﺮه‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ‪ emf‬ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻫﻤﯽ و ﯾﮏ راﮐﺘﺎﻧﺲ اﻟﻘﺎﯾﯽ‪ ،‬ﮐﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ‪ Zd‬را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ ﻣﺘـﻮاﻟﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﺎط ‪ c′ , b′ ,a′‬ﻓﺮﺿﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ زﯾﺮاﮐﻪ ﻧﯿﺮوي ﻣﺤﺮك ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه را ﻧﻤﯽﺗﻮان از اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻫﺮ ﻓﺎز ﺟـﺪا ﮐـﺮد‪ .‬ﺳـﺮﻫﺎي‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ اﯾﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از ‪ ،b ،a‬و ‪ .c‬در ﻓﺼﻞ ‪ 3‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪Emf .‬ﻫـﺎي ‪، E a ′o‬‬
‫‪ E c′o , E b′o‬در ژﻧﺮاﺗﻮر‪ ،‬از ﻟﺤﺎظ اﻧﺪازه ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮده و از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ‪ 120o‬اﺧﺘﻼف ﻓﺎز دارﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻧﺪازة ﻫﺮ ﮐﺪام ‪ 100V‬ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫و ‪ E a′o‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﻨﺎ ﻓﺮض ﺷﻮد در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪:‬‬
‫‪E a ′o = 10000V‬‬ ‫‪E b′o = 100240o V‬‬ ‫‪E c′o = 100120o V‬‬
‫ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻟﯽ ﻓﺎز ‪ abc‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ ‪ E a ′o‬ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 120o‬از ‪ E b′o‬ﭘﯿﺶاﻓﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ‪ E b′o‬ﺑﻪ ﻧﻮﺑﮥ ﺧﻮد ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازة ‪ 120o‬از ‪ ، E c′o‬ﻧﻤﻮدار ﻣﺪار‪ ،‬ﺗﻮاﻟﯽ ﻓﺎز را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬وﻟـﯽ ﺷـﮑﻞ ‪ 5-1‬اﯾـﻦ ‪emf‬ﻫـﺎ را ﺑـﺎ ﺗـﻮاﻟﯽ ‪ abc‬ﻧﺸـﺎن‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺳﺮﻫﺎي ژﻧﺮاﺗﻮر )و در اﯾﻦ وﻟﺘﺎژ ﺳﺮﻫﺎي ﺑﺎز( ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﮥ ﺧﻨﺜﯽ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪Vao = E a′o − Ian Zd‬‬

‫‪Vbo = E b′o − I bn Zd‬‬
‫‪Vco = E c′o − Icn Zd‬‬
‫از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ‪ o‬و ‪ n‬ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ ، Vbo ، Vao‬و ‪ Vco‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاﺑﺮﻧـﺪ ﺑـﺎ ‪ ، Vbn ، Van‬و ‪ ، Vcn‬و ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ﺧﻂﻫﺎ )ﮐﻪ در اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره ﺟﺮﯾﺎن ﻓﺎزﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ( ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪Ea ′o‬‬ ‫‪V‬‬

‫= ‪Ian‬‬ ‫‪= an‬‬
‫‪Zd + Z R Z R‬‬
‫‪E b′o‬‬ ‫‪V‬‬
‫= ‪I bn‬‬ ‫‪= bn‬‬
‫‪Zd + ZR Z R‬‬
‫‪E c′o‬‬ ‫‪V‬‬
‫= ‪Icn‬‬ ‫‪= cn‬‬
‫‪Zc + Z R ZR‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪1‬ـ‪ 15‬ﻧﻤﻮدار ﻓﺎزﺑﺮداري ‪emf‬ﻫﺎي ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ ‪14‬ـ‪1‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪16‬ـ‪ 1‬ﻧﻤﻮدار ﻣﺪاري ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ در ﯾﮏ ﺑﺎر ﺳﻪ ﻓﺎز ﻣﺘﻌﺎدل‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻓﺎز ﺑﺮدارﻫﺎ از ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺸﺘﺮك رﺳﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ب( ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻓﺎز ﺑﺮدارﻫﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺴﺘﻪاي را ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫از آﻧﺠﺎﮐﻪ ‪ E c′o , E b′o ، E a′o‬داراي اﻧﺪازة ﺑﺮاﺑﺮ و ‪ 120o‬اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و از آﻧﺠﺎ ﮐـﻪ اﻣﭙـﺪاﻧﺲﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ اﯾـﻦ‬
‫‪emf‬ﻫﺎ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﯾﮑﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ ﻧﯿﺰ داراي اﻧﺪازة ﺑﺮاﺑﺮ و ‪ 120o‬اﺧﺘﻼف ﻓﺎز از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ‪ ، Vbn ، Van‬و ‪ Vcn‬ﻧﯿﺰ ﺻﺎدق ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژﻫﺎ و ﺟﺮﯾﺎنﻫـﺎ ﻣﺘﻌـﺎدل ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪) 16-1‬اﻟﻒ( ﺳﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻂ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺘﻌﺎدل را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در ﺷﮑﻞ ‪) 16-1‬ب( اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﯾـﮏ‬
‫ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺴﺘﻪ را ﻣﯽدﻫﻨﺪ و واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ آنﻫﺎ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬در اﺗﺼﺎل ﻧﺸﺎن دادده ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ ‪ 14-1‬ﺑـﯿﻦ‬
‫ﻧﻘﺎط ﺧﻨﺜﯽ ﻣﻮﻟﺪ و ﺑﺎر‪ I n ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت اﺗﺼﺎل ﺑﯿﻦ ‪ n‬و ‪ o‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺮ اﻣﭙﺪاﻧﺴﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﺎز‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ‪ n‬و ‪ o‬ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺎر ﻣﺘﻌﺎدل ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻـﻮرت ﻣﺠﻤـﻮع ﺟﺮﯾـﺎنﻫـﺎ ﺻـﻔﺮ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ ‪ n‬و ‪ o‬ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬در ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﺎﻣﺘﻌﺎدل‪ n ،‬و ‪ o‬ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﺎﺑﻪاﯾﯽ ﻓﺎز وﻟﺘﺎژﻫﺎ و ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ در ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﻪﻓﺎز ﻣﺘﻌﺎدل‪ ،‬راﺣﺖﺗـﺮ اﺳـﺖ ﮐـﻪ روش ﺧﻼﺻـﻪ ﺷـﺪهاي ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﭼﺮﺧﺶ ﻓﺎزﺑﺮدار ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ‪ 120o‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﮥ ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب دو ﻋﺪد ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب‬
‫اﻧﺪازة آنﻫﺎ و ﺟﻤﻊ زواﯾﺎي آنﻫﺎ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻋﺪد ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ﯾﮏ ﻓﺎزﺑﺮدار در ﯾﮏ ﻋﺪد ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺑﺎ اﻧﺪازة واﺣـﺪ و زاوﯾـﻪ ‪θ‬‬
‫ﺿﺮب ﺷﻮد‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻋﺪد ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ﯾﮏ ﻓﺎزﺑﺮدار ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺎزﺑﺮدار اﺻﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازة زاوﯾﻪ ‪ θ‬ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ‬
‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﺪد ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺑﺎ اﻧﺪازة واﺣﺪ و زاوﯾﮥ ‪ θ‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ اﭘﺮاﺗﻮري ﮐﻪ در ﺻﻮرت اﻋﻤﺎل ﺑﻪ ﻓﺎزﺑﺮدار آن را ﺑﻪ اﻧﺪازة‬
‫زاوﯾﮥ ‪ θ‬ﻣﯽﭼﺮﺧﺎﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﮥ ﻣﺎ ﺑﺎ اﭘﺮاﺗﻮر ‪ j‬آﺷﻨﺎﯾﯽ دارﯾﻢ؛ اﯾﻦ اﭘﺮاﺗﻮر ﺑﺎﻋﺚ ﭼﺮﺧﺶ ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 90o‬ﻣﯽﺷـﻮد‪ ،‬و اﭘﺮاﺗـﻮر ‪ -1‬ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﭼﺮﺧﺶ ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 180o‬ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻋﻤﺎل دو ﻣﺮﺗﺒﻪ اﭘﺮاﺗﻮر ‪ j‬ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺘﻮاﻟﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﭼﺮﺧﺶ ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 90o + 90o‬ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺎ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ‪ j × j‬ﺑﺎﻋﺚ ﭼﺮﺧﺶ ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 180o‬ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و از اﯾﻦرو ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨـﯿﻢ ﮐـﻪ‬
‫‪ j2‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ -1‬ﺳﺎﯾﺮ آﺛﺎر اﭘﺮاﺗﻮر ‪ j‬را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫ﺣﺮف ‪ a‬ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن اﭘﺮاﺗﻮري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﭼﺮﺧﺸﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 120o‬در ﺟﻬﺖ ﺧﻼف ﻋﻘﺮﺑـﻪﻫـﺎي ﺳـﺎﻋﺖ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﯾﮏ ﭼﻨﯿﻦ اﭘﺮاﺗﻮري ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻋﺪد ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺑﺎ اﻧﺪازة واﺣﺪ و زاوﯾﮥ ‪ 120o‬و ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪a = 1120o = 1ε j2π / 3 = −0 / 5 + j0/ 866‬‬
‫اﮔﺮ اﭘﺮاﺗﻮر ‪ a‬دو ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻓﺎزﺑﺮدار اﻋﻤﺎل ﺷﻮد‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻓـﺎزﺑﺮدار ﺑـﻪ اﻧـﺪازة ‪ 240o‬ﺧﻮاﻫـﺪ ﭼﺮﺧﯿـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﺘﻮاﻟﯽ ‪ ،a‬ﻓﺎزﺑﺮدار را ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 360o‬ﻣﯽﭼﺮﺧﺎﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦرو‪:‬‬
‫‪a 2 = 1240o = 1ε j4 π/ 3 = −0 / 5 − j0 / 866‬‬
‫‪a 3 = 1 360o = 1ε j2π = 10o = 1‬‬
‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ .1+ a + a2 = 0‬ﺷﮑﻞ ‪ 17-1‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪة ﺧﻮاص و ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ a‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺧﻂ – ﺑﻪ ﺧﻂ در ﻣﺪار ﺷﮑﻞ ‪ 14-1‬ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از ‪ ، Vbc ، Vab‬و ‪ . Vca‬ﺑﺎ دﻧﺒﺎل ﮐﺮدن ﻣﺴﯿﺮي از ‪ a‬ﺑﻪ ‪ b‬از ﻃﺮﯾـﻖ‬
‫‪ n‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪Vab = Van + V nb = Van − Vbn‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ‪ Van , E a ′o‬در ﺷﮑﻞ ‪ 14-1‬ﻫﻢﻓﺎز ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﯽﺗﻮان از ‪ Van‬ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ E a′o‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺟـﻊ در ﺗﻌﺮﯾـﻒ وﻟﺘﺎژﻫـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ‪ 18-1‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪة ﻧﻤﻮدار ﻓﺎزﺑﺮدار و وﻟﺘﺎژﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻧﻘﻄـﮥ ﺧﻨﺜـﯽ و ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ ﯾﺎﻓﺘـﻪ ‪Vab‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺣﺴﺐ اﭘﺮاﺗﻮر ‪ a‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ‪ ، Vbn = a 2Van‬و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫) ‪Vab = Van − a 2 Vbn = Van (1 − a 2‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 17-1‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ‪ ،1 − a 2 = 3 30o‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪:‬‬

‫‪o‬‬
‫‪Vab = 3Van ε j30 = 3Van 30o‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪1‬ـ‪ 17‬ﻧﻤﻮدار ﻓﺎز ﺑﺮدار وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ و ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﭘﺮاﺗﻮر ‪α‬‬
‫ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺰرگﺗـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﺳـﺎﯾﺮ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪﺻﻮرت ﯾﮏ ﻓﺎزﺑﺮدار‪ Vab ،‬از ‪ Van‬ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 30o‬ﭘﯿﺶاﻓـﺖ دارد و اﻧـﺪازة آن ‪3‬‬
‫وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺧﻂ – ﺑﻪ – ﺧﻂ ﺑﻪ روﺷﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪ 18-1‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪة ﺗﻤﺎم وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺧﻂ – ﺑﻪ – ﺧﻂ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺧﻂ – ﺑﻪ – ﺧﻨﺜﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﮐﻪ اﻧﺪازة وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺧﻂ – ﺑﻪ – ﺧﻂ ﻣﺘﻌﺎدل در ﯾﮏ ﻣﺪار ﺳﻪﻓﺎز ﻫﻤﻮاره‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺪازة وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺧﻂ – ﺑﻪ – ﺧﻨﺜﯽ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر اﻫﻤﯿﺖ دارد‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪3‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪1‬ـ‪ 18‬ﻧﻤﻮدار ﻓﺎز ﺑﺮدار وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺧﻂ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺧﻂ ﺑﻪ ﺧﻨﺜﯽ در ﯾﮏ ﻣﺪار ﺳﻪ ﻓﺎز ﻣﺘﻌﺎدل‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 19-1‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪة راه دﯾﮕﺮي ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﯾﺶ وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺧﻂ – ﺑﻪ – ﺧﻂ و ﺧﻂ – ﺑﻪ – ﺧﻨﺜﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎزﺑﺮدار وﻟﺘﺎژﻫﺎي‬
‫ﺧﻂ – ﺑﻪ – ﺧﻂ ﺑﻪ ﻓﺮم ﯾﮏ ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺴﺘﻪ ﻃﻮري ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ در ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺎ ﻣﺮﺟﻊ اﻧﺘﺨﺎب ﺷـﺪه‪ ،‬در اﯾـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ‪، Van‬‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬رأسﻫﺎي اﯾﻦ ﻣﺜﻠﺚ ﻃﻮري ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻓﺎزﺑﺮدار از رأﺳﯽ ﺷﺮوع و ﺑﻪ رأﺳﯽ ﺧﺘﻢ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺗﺮﺗﯿـﺐ‬
‫زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖﻫﺎي وﻟﺘﺎژ ﻓﺎزﺑﺮداري ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺎزﺑﺮدار وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺧـﻂ – ﺑـﻪ – ﺧﻨﺜـﯽ ﺑـﻪ ﻣﺮﮐـﺰ اﯾـﻦ ﻣﺜﻠـﺚ رﺳـﻢ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻤﻮدار ﻓﺎزﺑﺮداري ﻓﻬﻤﯿﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳـﺎدهﺗـﺮﯾﻦ راه ﺑـﺮاي ﺗﻌﯿـﯿﻦ وﻟﺘﺎژﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪1‬ـ‪ 19‬روش دﯾﮕﺮي ﺑﺮاي رﺳﻢ ﻓﺎز ﺑﺮدارﻫﺎي ﺷﮑﻞ ‪1‬ـ‪18‬‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻫﻢ آﻣﺪن رأسﻫﺎي ‪ b ،a‬و ‪c‬ي ﻣﺜﻠﺚ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺜﻠﺚ ﺣـﻮل ‪ n‬در ﺟﻬـﺖ ﺧـﻼف ﻋﻘﺮﺑـﻪﻫـﺎي ﺳـﺎﻋﺖ‬
‫ﭼﺮﺧﺎﻧﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪة ﺗﻮاﻟﯽ ﻓﺎز اﺳﺖ‪ .‬اﻫﻤﯿﺖ ﺗﻮاﻟﯽ ﻓﺎز ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ روﺷﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎ ﺑﺤـﺚ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﻣﺘﻘﺎرن ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﯿﺐﻫﺎي ﻧﺎﻣﺘﻌﺎدل در ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﯾﮏ ﻧﻤﻮدار ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮاي رﺑﻂدادن ﻫﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ ﻓﺎز آن ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺮﺳﯿﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﯾﮏ ﻣﺪار ﺳﻪﻓﺎز ﻣﺘﻌﺎدل‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ‪ Vab‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ .173 / 20 V‬ﻣﻄﻠﻮب اﺳـﺖ ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﺗﻤـﺎم وﻟﺘﺎژﻫـﺎ و‬
‫‪o‬‬
‫‪o‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ در ﯾﮏ ﺑﺎر ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره )‪ (Y‬ﮐﻪ داراي ‪ Z L = 1020 Ω‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻮاﻟﯽ ﻓﺎز ‪ abc‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ﻓﺎزﺑﺮدار وﻟﺘﺎژﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ‪ Vab‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﻨﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ ‪ 20-1‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮐـﻪ از‬
‫روي آن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫‪Vab = 173 / 20o V‬‬ ‫‪Van = 100 −30o V‬‬

‫‪Vbc = 173 / 2 240o V‬‬ ‫‪Vbn = 100210o V‬‬
‫‪Vca = 173 / 2120o V‬‬ ‫‪Vcn = 10090o V‬‬
‫‪o‬‬
‫ﻫﺮﮐﺪام از ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ از وﻟﺘﺎژ دو ﺳﺮ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﺎر آن ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 20‬ﭘﺲاﻓﺖ دارد و اﻧﺪازة ﻫﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 10A‬اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﮑﻞ‬
‫‪ ،21-1‬ﻧﻤﻮدار ﻓﺎزﺑﺮدار ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي زﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪I an = 10 −50o A‬‬ ‫‪I bn = 10190o A‬‬ ‫‪I cn = 10 70o A‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪1‬ـ‪ 20‬ﻧﻤﻮدار ﻓﺎز ﺑﺮدار وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﻣﺜﺎل‬
‫ﺷﮑﻞ ‪1‬ـ‪ 21‬ﻧﻤﻮدار ﻓﺎز ﺑﺮدار ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﻣﺜﺎل‬
‫ﺷﮑﻞ ‪1‬ـ‪ 22‬ﻣﺪار ﺑﺎز ﺳﻪ ﻓﺎز ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ∆‬
‫ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎدل ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺜﻠﺚ )∆( ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ ‪ 22-1‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﺘﺼـﻞ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬در‬
‫اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﭘﺮاﺗﻮر ‪ a‬ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﮐﻪ اﻧﺪازة ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻂ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ ‪ ، Ia‬ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺪازة ﺟﺮﯾﺎن ﻓﺎز ‪ Iab‬اﺳﺖ و اﯾﻦﮐﻪ ‪ Ia‬از ‪ Iab‬ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 30o‬ﭘﺲاﻓﺖ دارد‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻟﯽ ﻓـﺎز‪ abc ،‬ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬ ‫‪3‬‬
‫ﺷﻞ ‪ 23-1‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪة ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ‪ Iab‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺟﻊ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد‪ ،‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺣﻞ ﻣﺪارﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز ﻣﺘﻌﺎدل‪ ،‬ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺎ ﮐﻞ ﻧﻤﻮدار ﻣﺪار ﺳﻪﻓﺎز ﺷﮑﻞ ‪ 14-1‬ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣـﺪار‪ ،‬ﻓـﺮض‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﮥ ﺧﻨﺜﯽ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ و ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز را‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺷـﺮاﯾﻂ ﻣﺘﻌـﺎدل ﺻـﻔﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬از ﺧﻮد ﻋﺒﻮر ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺪار ﺑﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدن ﻗﺎﻧﻮن وﻟﺘﺎژ ﮐﯿﺮﺷﻬﻒ در ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﮐﻪ ﺷـﺎﻣﻞ ﯾـﮏﻓـﺎز و ﻧﻘﻄـﻪ‬
‫ﺧﻨﺜﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﯾﮏ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺴﺘﻪاي در ﺷﮑﻞ ‪ 24-1‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪1‬ـ‪ 23‬ﻧﻤﻮدار ﻓﺎز ﺑﺮدار ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻄﻮط در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺟﺮﯾﺎن ﻓﺎزﻫﺎ در ﯾﮏ ﺑﺎر ﺳﻪ ﻓﺎز ﻣﺘﻌﺎدل ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﻣﺜﻠﺚ ) ∆(‬
‫ﺷﮑﻞ ‪1‬ـ‪ 24‬ﯾﮏ ﻓﺎز از ﻣﺪار ﺷﮑﻞ ‪1‬ـ‪14‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﺗﮏ – ﻓﺎز ﯾﺎ دو – ﻓﺎز ﻣﺪار ﺷﮑﻞ ‪ 14-1‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آوردن اﯾﻦ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ در دو ﻓﺎز دﯾﮕﺮ از ﻧﻈﺮ اﻧﺪازه ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻓﺎز ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ‪ 240o ,120o‬ﺑـﺎ آن اﺧـﺘﻼف ﻓـﺎز دارﻧـﺪ را‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﮐﻞ ﻣﺪار ﺳﻪﻓﺎز ﺑﺴﻂ داد‪ .‬اﻫﻤﯿﺘﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺎر ﻣﺘﻌﺎدل )ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ – ﺑﻪ – ﺧﻂ‪ ،‬ﺗﻮان ﮐـﻞ‪ ،‬و ﺿـﺮﯾﺐ‬
‫ﺗﻮاناش ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد( ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﻣﺜﻠﺚ )∆( ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره )‪ ،(Y‬زﯾﺮا ﮐﻪ اﺗﺼﺎل ﻣﺜﻠﺚ را ﻣﯽﺗﻮان ﻫﻤـﻮاره ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﺎ ﻣﻌﺎدل ﺳﺘﺎرهاش‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺟﺪول زﯾﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻮﯾﺾ ﮐﺮد‪ .‬از اﯾﻦ ﺟﺪول واﺿـﺢ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ راﺑﻄﮥ ﮐﻠﯽ ﺑﺮاي اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳﺘﺎره ‪ ZY‬ﺑﺮﺣﺴﺐ اﻣﭙﺪاﻧﺲﻫﺎي ﻣﺜﻠﺚ ∆ ‪ Z‬ﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب∆‪ Z‬ﻫﺎي ﻣﺠﺎور‬

‫= ‪ZY‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ∆‪ Z‬ﻫﺎ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﻣﭙﺪاﻧﺲﻫﺎ در اﺗﺼﺎل ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ )ﯾﻌﻨﯽ ∆ ‪ Z‬ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎدل(‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت اﻣﭙﺪاﻧﺲ ‪ ZY‬ي ﻫـﺮ ﻓـﺎز‬
‫ﻣﻌﺎدل اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره ‪ Y‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﯾﮏﺳﻮم اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻫﺮ ﻓﺎز ﻣﺜﻠﺜﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬در ﺗﺒﺪﯾﻞ از ‪ZY‬‬
‫ﻫﺎ ﺑﻪ ∆ ‪ Z‬ﻫﺎ‪ ،‬ﺟﺪول زﯾﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب دوﺗﺎﯾﯽ ‪ ZY‬ﻫﺎ‬

‫= ‪ZY‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ‪ ZY‬ي ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﻋﺒﺎرات ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ را ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﯾﻞ ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬وﻟﺘﺎژ ﺳﺮﻫﺎي ﺑﺎري ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ‪ ، 20 30o Ω‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 4 / 4kV‬ﺧـﻂ‬
‫– ﺑﻪ – ﺧﻂ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﭙﺎﻧﺲ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺳﻪ ﺧﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﺎر را ﺑﻪ ﺷﯿﻦ در ﯾﮏ ﭘﺴﺖ ﺑﺮق وﺻﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳـﺖ ﺑـﺎ‬
‫‪ ZL = 1 / 4 75o Ω‬ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ – ﺑﻪ – ﺧﻂ در ﺷﯿﻦ ﭘﺴﺖ ﺑﺮق‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫اﻧﺪازة وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ – ﺑﻪ – ﺧﻨﺜﯽ در ﺑﺎر ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ 4400/ 3 = 2540V‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ‪ ، Van‬وﻟﺘﺎژ ﺑﯿﻦ ﺳﺮﻫﺎي ﺑﺎر‪ ،‬را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻣﺮﺟﻊ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪:‬‬
‫ﺟﺪول ﺗﺒﺪﯾﻞﻫﺎي ﺳﺘﺎره – ﻣﺜﻠﺚ )∆ ‪ (Y −‬و ﻣﺜﻠﺚ – ﺳﺘﺎره )‪*(∆ − Y‬‬
‫‪∆→Y‬‬
‫∆→‪Y‬‬
‫‪ZAB ZCA‬‬
‫= ‪ZA‬‬ ‫‪ZA ZB + ZB ZC + ZC ZA‬‬
‫‪ZAB + ZBC + ZCA‬‬ ‫= ‪Z AB‬‬
‫‪ZBC ZaB‬‬ ‫‪ZC‬‬
‫= ‪ZB‬‬ ‫‪Z A Z B + Z B ZC + Z C Z A‬‬
‫‪ZAB + ZBC + ZCA‬‬ ‫= ‪ZBC‬‬
‫‪ZCA ZBC‬‬ ‫‪ZA‬‬
‫= ‪ZC‬‬ ‫‪Z A Z B + Z B ZC + Z C Z A‬‬
‫‪ZAB + ZBC + ZCA‬‬ ‫= ‪ZCA‬‬
‫‪ZB‬‬
‫‪∆→Y‬‬ ‫∆→‪Y‬‬
‫‪YAB YCA + YBC YaB + YCA YBC‬‬ ‫‪YA YB‬‬
‫= ‪YA‬‬ ‫= ‪YAB‬‬
‫‪YBC‬‬ ‫‪YA + YB + YC‬‬
‫‪YAB YCA + YBC YAB + YCA YBC‬‬ ‫‪YB YC‬‬
‫= ‪YB‬‬ ‫= ‪YBC‬‬
‫‪YCA‬‬ ‫‪YA + YB + YC‬‬
‫‪YAB YCA + YBC YAB + YCA YBC‬‬ ‫‪YC YA‬‬
‫= ‪YC‬‬ ‫= ‪YCA‬‬
‫‪YAB‬‬ ‫‪YA + YB + YC‬‬
‫* ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲﻫﺎ و اﻣﭙﺪاﻧﺲﻫﺎي ﺑﺎ زﯾﺮﻧﻮﺷﺖ ﯾﮑﺴﺎن‪ ،‬ﻋﮑﺲ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪25400o‬‬
‫‪Vαn = 25400o V‬‬ ‫و‬ ‫= ‪Ian‬‬ ‫‪o‬‬
‫‪= 127 / 0 −30o A‬‬
‫‪20 30‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ – ﺑﻪ – ﺧﻨﺜﯽ در ﭘﺴﺖ ﺑﺮق ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪Van + Ian ZL = 25400o + 127 −30o ×1 / 4 75o‬‬

‫‪= 25400o + 177 / 8 45o‬‬
‫‪= 2666 + j125 / 7 = 26702 / 70o V‬‬
‫واﻧﺪازة وﻟﺘﺎژ در ﺷﯿﻦ ﭘﺴﺖ ﺑﺮق ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪1‬ـ‪ 25‬ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﻫﺮ ﻓﺎز ﻣﺜﺎل‬
‫‪3 × 2 / 67 = 4 / 62kV‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 25-1‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪة ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﻫﺮ ﻓﺎز و ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻮان در ﻣﺪارﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز ﻣﺘﻌﺎدل‬
‫ﮐﻞ ﺗﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻪﻓﺎز ﻣﯽ دﻫﺪ ﯾﺎ ﯾﮏﺑﺎر ﺳﻪﻓﺎز ﺟﺬب ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪﺳﺎدﮔﯽ ﺑﺎ ﺟﻤﻊﮐﺮدن ﺗﻮان در ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺳـﻪﻓـﺎز‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬در ﯾﮏ ﻣﺪار ﻣﺘﻌﺎدل اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺿﺮبﮐﺮدن ﺗﻮان ﯾﮏﻓﺎز در ‪ 3‬زﯾـﺮا ﮐـﻪ ﺗـﻮان در ﻫـﺮ ﺳـﻪﻓـﺎز‬
‫ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﻧﺪازة وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ – ﺑﻪ – ﺧﻨﺜﯽ ‪ Vp‬ﺑﺮاي ﺑﺎري ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ‬
‫‪Vp = Van = Vbn = Vcn‬‬
‫و اﮔﺮ اﻧﺪازة ﺟﺮﯾﺎن ﻓﺎز ‪ I p‬ﺑﺮاي ﺑﺎري ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪I p = I an = I bn = I cn‬‬
‫در اﯾﻦﺻﻮرت ﺗﻮان ﮐﻞ ﺳﻪﻓﺎز ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪P = 3 Vp I p cos θp‬‬

‫ﮐﻪ در آن ‪ θp‬زاوﯾﮥ ﭘﺲاﻓﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻓﺎز ‪ I p‬از وﻟﺘﺎژ ﻓﺎز ‪ Vp‬اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ زاوﯾﮥ اﻣﭙﺪاﻧﺲ در ﻫﺮ ﻓﺎز‪ .‬اﮔﺮ ‪ VL‬و ‪I L‬‬
‫ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ اﻧﺪازة وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ – ﺑﻪ – ﺧﻂ ‪ VL‬و اﻧﺪازة ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻂ ‪ I L‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦﺻﻮرت‪:‬‬
‫‪VL‬‬
‫= ‪Vp‬‬ ‫و‬ ‫‪Ip = IL‬‬
‫‪3‬‬
‫و ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦﮐﺮدن در ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﻗﺒﻞ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪P = 3 VL I L cos θp‬‬ ‫)‪-1‬ب(‬
‫ﺗﻮان واﮐﻨﺸﯽ )وار( ﮐﻞ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪Q = 3 Vp I p sin θp‬‬
‫‪Q = 3 | VL || IL | sin θP‬‬ ‫)‪-2‬ب(‬
‫و ﺗﻮان ﻇﺎﻫﺮي )وﻟﺖآﻣﭙﺮ( ﺑﺎر ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫| ‪| S |= P2 + Q2 = 3 | VL || I L‬‬ ‫)‪-3‬ب(‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ‪ Q ، P‬و | ‪ | S‬در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز ﻣﺘﻌﺎدل از ﻣﻌﺎدﻻت )‪-1‬ب(‪-2) ،‬ب( و )‪-3‬ب( اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد زﯾﺮا ﮐـﻪ‬
‫ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻌﻤﻮﻻً وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ – ﺑﻪ – ﺧﻂ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻂ‪ ،‬و ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ‪ ، cos θP‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫ﺳﻪﻓﺎز ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺘﻌﺎدل اﺳﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻦﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ دﯾﮕﺮي ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﺷـﻮد؛ و ﻣﻨﻈـﻮر از ﻋﺒـﺎرات وﻟﺘـﺎژ‪،‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬و ﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ – ﺑﻪ – ﺧﻂ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻂ‪ ،‬و ﺗﻮان ﮐﻞ ﺳﻪﻓﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦﮐﻪ ﻫﻮﯾـﺖ دﯾﮕـﺮي ﺑـﺮاي‬
‫آنﻫﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺎر ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﯾﻦﺻﻮرت وﻟﺘﺎژ ﺑﯿﻦ ﺳﺮﻫﺎي ﻫﺮ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﺧـﻂ – ﺑـﻪ – ﺧـﻂ‪ ،‬و اﻧـﺪازة‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒﻮري از ﻫﺮ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻧﺪازة ﺟﺮﯾﺎن ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﺮ ‪ ، 3‬ﺑﺎ‪:‬‬

‫| ‪| IL‬‬
‫| ‪| VP |=| VL‬‬ ‫‪,‬‬ ‫=| ‪| I P‬‬
‫‪3‬‬ ‫)‪-4‬ب(‬
‫ﺗﻮان ﮐﻞ ﺳﻪﻓﺎز ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪P = 3 | VP || IP | cos θP‬‬
‫و ﺑﺎ ﺟﺎيﮔﺬاري ﻣﻘﺎدﯾﺮ | ‪ | IP |,| VP‬از ﻣﻌﺎدﻟﮥ )‪-4‬ب( در ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﺑﺎﻻ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪P = 3 | VL || I L | cos θP‬‬
‫ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻌﺎدﻟﮥ ‪-1‬ب اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﺎدﻻت )‪-2‬ب( و )‪-3‬ب( ﺻﺮفﻧﻈﺮ از اﯾﻦﺑﺎر ﮐﻪ ﺑﺎر ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﻣﺜﻠـﺚ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره‪ ،‬ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺮوهﺑﻨﺪي ﺗﺮاﻧﺲﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز‪:‬‬
‫ﺗﺮاﻧﺲﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز را ﺑﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻣﯽﺗﻮان در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﻢ در ﻃﺮف اوﻟﯿﻪ و ﻫﻢ در ﻃﺮف ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ دو ﻧﻮع‬
‫اﺗﺼﺎل وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻧﻮاع اﺗﺼﺎﻻت ﺗﺮاﻧﺲﻫﺎي ﺳﻪ ﻓﺎز ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﺳﺘﺎره – ﺳﺘﺎره )‪ ،(YY‬ﺳـﺘﺎره – ﻣﺜﻠـﺚ )∆‪ ، (Y‬ﻣﺜﻠـﺚ –‬
‫ﺳﺘﺎره )‪ ، (∆Y‬و ﻣﺜﻠﺚ – ﻣﺜﻠﺚ )∆∆( ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻮع اﺗﺼﺎل وﻧﺤﻮة ﺳﯿﻢﺑﻨﺪي ﺑﯿﻦ ﺳﺮﻫﺎي اوﻟﯿﻪ و ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻣﯽﺗﻮان اﺧـﺘﻼف‬
‫ﻓﺎزﻫﺎي ﻣﻀﺮب ‪ 30o‬ﺑﯿﻦ ﺳﺮﻫﺎي اوﻟﯿﻪ و ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﺮاﻧﺲﻫﺎي ﺳـﻪﻓـﺎز ﺑـﻪ ‪ 12‬ﮔـﺮوه ﺗﻘﺴـﯿﻢﺑﻨـﺪي‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ‪ ∆∆5‬اﺗﺼﺎﻻت اوﻟﯿﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺜﻠﺚ و اﺗﺼﺎﻻت ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻣﺜﻠـﺚ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻓﺎز ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ) ‪ (5 × 30o = 150o‬از ﻃﺮف او‪‬ﻟﯿﻪ ﺟﻠﻮﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﮏﻓﺎز و ﺳﻪﻓﺎز‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺳﺎدهﺳﺎزي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﻪ ﺟﺎي اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ از ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ آنﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ داﺷﺘﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﺒﻨﺎ ﺑﺮاي ‪ 2‬ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻣﻘﺪار ﻣﺒﻨﺎي ﺳﺎﯾﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺪﺗﺎً از دو ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻣﺒﻨﺎي وﻟﺘﺎژ و ﺗﻮان ) ‪ (Sbase , Vbase‬ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺳﺎﯾﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﻣﻘـﺎدﯾﺮ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿـﺖ از‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﻣﻘﺪار ﻣﺒﻨﺎي آن ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪Zaxt‬‬ ‫‪Sact‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪I‬‬

‫= ‪Z p.u‬‬ ‫= ‪, Sp.u‬‬ ‫‪, Vp.u = act I p.u = act‬‬
‫‪Z base‬‬ ‫‪Sbase‬‬ ‫‪Vbase‬‬ ‫‪I base‬‬
‫ﻧﺤﻮة ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺒﻨﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺒﻨﺎ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Vbase‬‬
‫= ‪Zbase‬‬
‫‪Sbase‬‬
‫‪Sbase‬‬
‫= ‪Ibase‬‬
‫‪Vbase‬‬
‫‪1‬‬
‫= ‪Ybase‬‬
‫‪Zbase‬‬
‫‪Vbase = Zbase .Ibase‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﻣﻘﺪار ﻣﺒﻨﺎ را ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﯿﻢ ﻣﻘﺪار ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﻧﯿﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮ دﻟﺨﻮاه )‪ (X‬ﻣﻘـﺪار‬
‫ﺟﺪﯾﺪ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪X base1‬‬
‫‪X p.u2 = X p.u1‬‬
‫‪X base2‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﭘﺎﯾﻪ )ﻣﺒﻨﺎ( داراي واﺣﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ واﺣﺪ آنﻫﺎ ﻫﻤﺎن واﺣﺪ ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ داراي واﺣـﺪ‬
‫وﻟﺖ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺒﻨﺎ داراي واﺣﺪ آﻣﭙﺮ‪ ،‬ﺗﻮان ﻣﺒﻨﺎ داراي واﺣﺪ وﻟﺖ – آﻣﭙﺮ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺒﻨﺎ داراي واﺣﺪ اﻫﻢ ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﻣﺒﻨﺎ داراي‬
‫واﺣﺪ زﯾﻤﻨﺲ و‪ ...‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﻓﺎﻗﺪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ واﺣﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺎ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿـﺖ ﺑﯿـﺎن‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﺑﺮاي ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﭘﺎﯾﻪ )ﻣﺒﻨﺎ( ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ از اوﻟﯿﻪ ﺑﻪ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦﺻﻮرت ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ ﺑﻪ ﻫﻤـﺎن‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻋﮑﺲ ﺗﺒﺪﯾﻞ‪ ،‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺠﺬور ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ و ﺗﻮان ﻇﺎﻫﺮي ﺑـﺪون‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪V1‬‬
‫=‪a‬‬
‫‪V2‬‬
‫‪V1base I2base‬‬
‫=‬ ‫‪=a‬‬
‫‪V2base I1base‬‬
‫‪Z1base‬‬
‫‪= a2‬‬
‫‪Z2base‬‬
‫‪S1base‬‬
‫‪=1‬‬
‫‪S2base‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎ در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد ﭼﻪ در ﺳـﻤﺖ اوﻟﯿـﻪ در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و ﭼﻪ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﯾﮏ ﻣﻘﺪار ﻣﺴﺎوي ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﺑﺮاي ﻣﺪار رﺳﻢ ﺷﺪ در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻧﮑﺘﻪ ﺷﻤﺎرة ‪ 3‬را ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻨﯿﺪ‪) :‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺒﻨﺎ را در ﻃﺮف اوﻟﯿﻪ ‪ 220‬وﻟﺖ‬
‫و ‪ 1‬آﻣﭙﺮ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ(‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﺑﺘﺪا ﻣﺪار را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻃﺮف او‪‬ل در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪:‬‬

‫ﺣﺎل ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﭘﺎﯾﻪ )ﻣﺒﻨﺎ( ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ‪:‬‬
‫‪Vbase = 220v‬‬
‫‪Ibase = 1A‬‬
‫‪220v‬‬
‫= ‪Zbase‬‬ ‫⇒ ‪= 220Ω‬‬ ‫ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻧﺘﻘﺎل داده ﺷﺪه‬
‫‪1A‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻤﻞ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﯿﻢ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪:‬‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﭘﺎﯾﻪ )ﻣﺒﻨﺎ( را در ﻃﺮف ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪V1base‬‬
‫= ‪V2base‬‬ ‫‪= 110v‬‬
‫‪a‬‬
‫‪I2base‬‬ ‫‪= a.I1base = 2A‬‬
‫‪Z1base‬‬
‫= ‪Zbase‬‬ ‫‪= 55Ω‬‬
‫‪a2‬‬
‫ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻧﺘﻘﺎل داده ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺪار اﻧﺘﻘﺎل داده ﺷﺪه ﺑﻪ اوﻟﯿﻪ را ﺑﺮﺣﺴﺐ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻠﯿﺖ ﺑﺤﺚ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ در ﻣﺪارﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺤﺚ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ در ﻣﺪارﻫﺎي ﺗـﮏﻓـﺎز اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺗﻔـﺎوت ﮐـﻪ ﭼـﻮن در‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز ﻫﻢ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻓﺎز وﺟﻮددارد و ﻫﻢ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺧﻂ‪ ،‬در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﻫﺮ دو اﯾﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻟﺤﺎظ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﻣﺒﻨﺎ در ﻣﺪارﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﻣﻘـﺎدﯾﺮ ﺧـﻂ ﺑـﻪ ﺧـﻂ داده ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺜـﺎل در‬
‫ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ را در ﯾﮏ ﻣﺪار ﺳﻪﻓﺎز ‪ Vbase‬و ﺗـﻮان ﻣﺒﻨـﺎ را ‪ Sbase‬در ﻧﻈـﺮ ﺑﮕﯿـﺮﯾﻢ ﺟﺮﯾـﺎن ﻣﺒﻨـﺎ و اﻣﭙـﺪاﻧﺲ ﻣﺒﻨـﺎ‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪:‬‬

‫‪Sbase‬‬
‫= ‪I base‬‬
‫‪3 Vbase‬‬
‫‪Vbase‬‬
‫‪V2‬‬
‫‪Zbase‬‬ ‫‪= 3 = base‬‬
‫‪Ibase‬‬ ‫‪Sbase‬‬
‫رواﺑﻂ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ دﻗﯿﻘﺎً ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ رواﺑﻂ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل رواﺑﻂ ﺗﻮان و وﻟﺘﺎژ‬
‫و ﺟﺮﯾﺎن را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي زﯾﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬
‫‪S = 3VP .I*P = 3VL .I*L‬‬

‫) ‪S(p.u ) = 3VP( p.u ) .I*P( p.u ) = 3VL( p.u ) .I*L( p.u‬‬
‫‪3 | VP |2 | VL |2‬‬
‫= ‪ZP‬‬ ‫=‬
‫)‪S*L (3φ) S*L (3φ‬‬
‫‪ZP‬‬ ‫‪| V |2 S‬‬
‫= ‪⇒ Zp.u‬‬ ‫‪= L 2. * b‬‬
‫)‪Zbase | Vb | SL (3φ‬‬
‫‪| Vp.u |2‬‬
‫= ‪⇒ Zp.u‬‬
‫) ‪S*L( p.u‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﻣﻘﺪار ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ را ﺑﺮاي ﯾﮏ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻓﺎز ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎي ﻣﺒﻨـﺎ ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ ﻧـﻮع‬
‫اﺗﺼﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ وﻟﺘﺎژ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﺷﺪه را ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ ﺑﺎ اﺗﺼﺎف ﺳﺘﺎره ﺑـﻪدﺳـﺖ آورﯾـﻢ وﻟﺘـﺎژ‬
‫ﻣﺒﻨﺎ را ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺧﻂ داده ﺷﺪه اﺳﺖ را ﺑﺮ ‪ 3‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫) ‪Vbase( LL‬‬
‫= ) ‪Vbase( ph‬‬
‫‪3‬‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺟﺮﯾﺎن ﻧﯿﺰ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺳﺆال‪ :‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺗﮏ ﺧﻄﯽ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﻪﻓﺎز در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮان ﻣﺒﻨﺎ را ‪ 100‬ﻣﮕـﺎ وﻟـﺖ آﻣﭙـﺮ و‬
‫وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ را در ﺳﻤﺖ ژﻧﺮاﺗﻮر ‪ 22KV‬اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎﯾﺶ اﻣﭙﺪاﻧﺲ را ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻣﭙﺪاﻧﺲﻫﺎ ﺷـﺎﻣﻞ اﻣﭙـﺪاﻧﺲ‬
‫ﺑﺎر ﺑﺮﺣﺴﺐ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ رﺳﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻫﺮ وﺳﯿﻠﻪ در زﯾﺮ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪G : 90MVA‬‬ ‫‪32KV‬‬ ‫‪X = %18‬‬

‫‪T1 : 50MVA‬‬ ‫‪22 / 220KV‬‬ ‫‪X = %10‬‬
‫‪T2 : 40MVA‬‬ ‫‪220/ 11KV‬‬ ‫‪X = %6‬‬
‫‪T3 : 40MVA‬‬ ‫‪22 / 110KV‬‬ ‫‪X = %6 / 4‬‬
‫‪T4 : 40MVA‬‬ ‫‪110/ 11KV‬‬ ‫‪X = %8‬‬
‫‪M : 66 / 5MVA‬‬ ‫‪10/ 45KV‬‬ ‫‪X = %18 / 5‬‬
‫)ﺑﺎر ﺳﻪﻓﺎز در ﺷﯿﻦ ‪ 4‬ﻗﺪرت ‪ 57MVA‬را در ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ‪ 0/6‬ﭘﺲﻓﺎز و ﺑﺎر وﻟﺘﺎژ ‪ 10 / 45KV‬درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺧﻄﻮط ‪1‬‬
‫و ‪ 2‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ داراي راﮐﺘﺎﻧﺲﻫﺎي ‪ 65 / 43Ω , 48 / 4Ω‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪(.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻣﭙﺪاﻧﺲﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ اﺑﺘﺪا وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ را در ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻗﺴـﻤﺖ وﻟﺘـﺎژ‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎ وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ ‪ 22KV‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻗﺴﻤﺖ وﻟﺘﺎژ ﺑﺎﻻي ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎ وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫دورﻫﺎي ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ در ﻃﺮف وﻟﺘﺎژ ﺑﺎﻻي ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ‪ 1‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪220‬‬
‫‪VB2 = VB1 .‬‬ ‫‪= 220KV = VB3‬‬
‫‪22‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ در ﺷﯿﻦﻫﺎي ‪ 5‬و ‪ 6‬ﻧﯿﺰ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪110‬‬
‫‪VB5 = VB1 .‬‬ ‫‪= 110KV = VB6‬‬
‫‪22‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ در ﺷﯿﻦ ‪ 4‬ﻧﯿﺰ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪11‬‬
‫‪VB4 = VB2 .‬‬ ‫‪= 11KV‬‬
‫‪220‬‬
‫در ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺑﻌﺪ راﮐﺘﺎﻧﺲﻫﺎي داده ﺷﺪه ﺑﺮﺣﺴﺐ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ را دوﺑﺎره ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎزﻧﻮﯾﺴﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫« ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻗﺪرت‬54»
2
 Zb   Sb   Vb1 
G : X1 = 0 / 18 ⇒ X2 = 0 / 18 ×  1  = 0 / 18 ×  2  ×  
 Zb
 2   Sb1   Vb2 
2
 100   22KV 
⇒ X2 = (0 / 18)t  ×  = 0 / 2p.u
 90   22KV 
2
 Sb   Vb1   100   22KV 
2
T1 : X2 = 0 / 1×  2  ×   = 0 / 1×  ×  = 0 / 2p.u
 Sb  50   22KV 
 1   Vb2 
2
 100   220KV 
T2 : X1 = 0 / 06 ⇒ X2 = 0 / 06 ×  ×  = 0 / 15p.u
 40   220KV 
2
 100   22KV 
T3 : X1 = 0 / 064 ⇒ X2 = 0 / 064 ×  ×  = 0 / 16p.u
 40   22KV 
2
 100   110KV 
T4 : X1 = 0 / 08 ⇒ X 2 = 0 / 08 ×  ×  = 0 / 2p.u
 40   110KV 
2
 100   10 / 45 
M : X1 = 0 / 185 ⇒ X2 = 0 / 185 ×  ×  = 0 / 25p.u
 66 / 5   11 
.‫ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺒﻨﺎ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‬2 ‫ و‬1 ‫ﺑﺮاي ﺧﻄﻮط‬
VB22 (220KV)2
ZB2 = = = 484Ω
SB 100MVA
VB25 (100KV)2
ZB5 = = = 121Ω
SB 100MVA
:‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻣﭙﺪاﻧﺲ اﯾﻦ ﺧﻄﻮط ﺑﺮﺣﺴﺐ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‬
48 / 4
Zp.u1 = = 0 / 1p.u
484
65 / 43
Zp.u2 = = 0 / 54p.u
121
:‫ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﻣﻌﺎدل اﻣﭙﺪاﻧﺴﯽ ﺑﺎر را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ از رواﺑﻂ زﯾﺮ ﺑﻬﺮه ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‬
VL
* 2
S = 3VLL I*L
V
VP = ZP IP ⇒ ZP = P = 3 = V.V = | VLL |
I P  S * S* S*
 
 3V 
:‫ﺑﺮاي ﺑﺎر ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‬
(10 / 45)2
ZL = = 1 / 1495 + j1 / 53267
57 < −53 / 13o
‫ﺑﺮاي ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﮐﺮدن اﯾﻦ اﻣﭙﺪاﻧﺲ‪ ،‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺒﻨﺎ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬
‫‪(11kv)2‬‬
‫= ‪ZB‬‬ ‫‪= 1/ 21Ω‬‬
‫‪100MVA‬‬
‫‪1/ 1495 + j1/ 53267‬‬
‫= ) ‪⇒ ZL( p.u‬‬ ‫‪= 0/ 95 + j1/ 2667p.u‬‬
‫‪1/ 21‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل اﻣﭙﺪاﻧﺴﯽ ﺷﺒﮑﻪ ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺮاي ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻫﺎﺗﻮرﻫﺎ از ﻣﻘﺎدﯾﺮ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻮع اﺗﺼﺎل ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎ )ﻣﺜﻠﺚ‬
‫ﯾﺎ ﺳﺘﺎره( ﺗﺄﺛﯿﺮي در ﺗﻐﯿﯿﺮ وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﻣﺪلﺳﺎزي ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت‬
‫‪ 1-2‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫اوﻟﯿﻦ ﮔـﺎم در ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﻗـﺪرت ﻣـﺪلﺳـﺎزي آن اﺳـﺖ‪ .‬ﯾـﮏ ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﻗـﺪرت از اﺟـﺰاي ﻣﺨﺘﻠﻔـﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ژﻧﺮاﺗـﻮر‪،‬‬
‫ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل‪ ،‬ﺑﺎرﻫﺎ و‪ ...‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺪل ﻫﺮ ﯾﮏ از اﺟﺰاء و اﺗﺼﺎل آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺪل ﮐﻞ‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺪار ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﺗﻮرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪل ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﻣﺒﺤﺚ ﻓﺼﻞﻫﺎي ﺑﻌﺪي اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 1-2-2‬ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻨﮑﺮون‬
‫در ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺮق اﻏﻠﺐ ﺗﻮﺳﻂ ﭼﻨﺪﯾﻦ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﮑﺮون ﻣﻮازي اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮرﺑﯿﻦﻫﺎي ﺑﺨﺎري‪ ،‬آﺑﯽ ﯾﺎ ﮔـﺎزي‬
‫ﺑﻪ ﮔﺮدش در ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ .‬ﮐﻠﻤﻪ ﺳﻨﮑﺮون ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽرود ﮐﻪ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺗﺤـﺖ ﺷـﺮاﯾﻂ ﻣﺎﻧـﺪﮔﺎر در ﺳـﺮﻋﺖ و ﻓﺮﮐـﺎﻧﺲ‬
‫ﺛﺎﺑﺘﯽ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎي آرﻣﯿﭽﺮ ژﻧﺮاﺗﻮر ﮐﻪ روي ﻗﺴﻤﺖ ﺳﺎﮐﻦ ﯾﺎ اﺳﺘﺎﺗﻮر ﻧﺼﺐ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷـﺎﻣﻞ ﺳـﻪ ﺳـﯿﻢﭘـﯿﭻ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ زاوﯾﻪ ‪ 120o‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎي ﺗﺤﺮﯾﮏ روي روﺗـﻮر ﻗـﺮار ﻣـﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﯿﻢﭘـﯿﭻﻫـﺎي‬
‫ﺗﺤﺮﯾﮏ روي روﺗﻮر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و از ﻧﻈﺮ ﺗﻌﺪاد ﻗﻄﺐ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﺗﻮر ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺳـﯿﻢﭘـﯿﭻﻫـﺎ ﺑـﺎ ﺟﺮﯾـﺎن ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﺗﺤﺮﯾـﮏ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫روﺗﻮر ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎي ﺳﻨﮑﺮون ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ داراي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﯾﺎ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬روﺗﻮر اﺳﺘﻮاﻧﻪاي داراي ﯾﮏ ﺳﯿﻢﭘـﯿﭻ‬
‫ﺗﻮزﯾﻊ ﺷﺪه ﺑﺮ روي آن و ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻮاﯾﯽ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ روﺗﻮرﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻮرﺑﯿﻦ ﺑﺨﺎري ﯾﺎ ﮔﺎزي ﺑـﻪ ﺣﺮﮐـﺖ درآﻣـﺪه و‬
‫ﺑﺮاي ﮐﺎر در ﺳﺮﻋﺖ زﯾﺎد ‪ 3000‬ﯾﺎ ‪ 1500‬دور در دﻗﯿﻘﻪ )ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاي ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎي دو ﻗﻄﺒﯽ و ﭼﻬـﺎر ﻗﻄﺒـﯽ ﺑـﺎ ﻓﺮﮐـﺎﻧﺲ‬
‫‪ ( 50Hz‬ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬روﺗﻮرﻫﺎي ﻧﻮع ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ داراي ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎي ﻣﺘﻤﺮﮐـﺰ ﺷـﺪه روي ﻗﻄـﺐﻫـﺎ ﺑـﻮده و داراي ﻓﻮاﺻـﻞ‬
‫ﻫﻮاﯾﯽ ﻏﯿﺮﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ روﺗﻮرﻫﺎ داراي ﺗﻌﺪاد ﻗﻄﺐ ﻧﺴﺒﺘﺎً زﯾﺎد ﺑﻮده و در ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎي آﺑﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽروﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-2‬ﻣﺪل ژﻧﺮﺗﻮر ﺳﻨﮑﺮون اﺳﺘﻮاﻧﻪاي‬
‫در ﺷﮑﻞ )‪ (1-2‬ﯾﮏ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻪﻓﺎز دو ﻗﻄﺐ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﺎﺗﻮر ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ‪ cc′ , bb′ , aa′‬ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑـﺎ‬
‫زواﯾﺎي ‪ 120o‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬در ﻋﻤﻞ اﯾﻦ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﯿﻨﻮﺳـﯽ در ﺷـﯿﺎرﻫﺎي اﺧﺘﺼـﺎص داده ﺷـﺪه‬
‫ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ روﺗﻮر ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺎر ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻮاﯾﯽ ‪ φ‬ﺗﺤﺮﯾﮏ و ﺑﺎ ﺳـﺮﻋﺖ زاوﯾـﻪاي ﺛﺎﺑـﺖ‬
‫‪ ω‬ﻣﯽﭼﺮﺧﺪ ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ‪ N‬دوري ‪ λa , a‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ sin ω t‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ ﻟﺬا‪:‬‬
‫‪λ a = Nφ = Nφm sin ωt‬‬ ‫)‪(1-2‬‬
‫وﻟﺘﺎژ اﻟﻘﺎء ﺷﺪه در ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ‪ aa ′‬ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن اﻟﻘﺎي ﻓﺎرادي ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪dλ a‬‬
‫=‪E‬‬ ‫‪= Nφm ω cos ωt‬‬ ‫)‪(2-2‬‬
‫‪dt‬‬
‫ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﭘﯿﮏ وﻟﺘﺎژ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪E max = Nφm ω = 2πf‬‬ ‫‪N φm‬‬ ‫)‪(3-2‬‬
‫و ﻣﻘﺪار ﻣﺆﺛﺮ آن ﻋﺒﺎرت ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ از‪:‬‬
‫‪E max 2π‬‬

‫=‪E‬‬ ‫=‬ ‫‪f‬‬ ‫‪Nφm = 4 / 44fNφm‬‬ ‫)‪(4-2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ F‬ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ وﻟﺘﺎژ اﻟﻘﺎء ﺷﺪه و ‪ φm‬داﻣﻨﻪ ﺷﺎر ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺗﻮﺳﻂ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ روﺗﻮر اﺳﺖ‪ .‬در راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم ﺗﻮزﯾـﻊ ﮐـﺎﻣﻼً‬
‫ﺳﯿﻨﻮﺳﯽ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎ ﺗﻌﺪاد دور ﻣﺆﺛﺮ ﮐﻢﺗﺮ از واﻗﻌﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺿﺮب ﺿﺮﯾﺐ ‪ k ω‬در راﺑﻄﻪ )‪ (4-2‬ﻧﺸﺎن داده ﻣـﯽﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪﻋﺒﺎرﺗﯽ‪:‬‬
‫‪E = 4 / 44k ωfNφm‬‬ ‫)‪(5-2‬‬
‫ﻣﯿﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ روﺗﻮر ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﻣﯽﭼﺮﺧﺪ وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ در ﻓﺎزﻫﺎي ‪ b‬و ‪ c‬ﻧﯿﺰ اﻟﻘﺎء ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﻪدﻟﯿـﻞ‬
‫اﺧﺘﻼف ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ ،120o‬در وﻟﺘﺎژ اﻟﻘﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ ‪ 120o‬اﺧﺘﻼف ﻓﺎز اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرﺗﯽ ﺳـﯿﻢﭘـﯿﭻﻫـﺎي‬
‫آرﻣﯿﭽﺮ ﺣﮑﻢ ﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ ﺳﻪﻓﺎز ﻣﺘﻌﺎدل را ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ وﻟﺘﺎژ اﻟﻘﺎء ﺷﺪه در آرﻣﯿﭽﺮ ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ ﭼـﺮﺧﺶ روﺗـﻮر و‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻗﻄﺐﻫﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬راﺑﻄﻪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ وﻟﺘﺎژ آرﻣﯿﭽﺮ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪Pn s‬‬
‫=‪f‬‬ ‫)‪(6-2‬‬
‫‪120‬‬
‫‪ n s‬ﺳﺮﻋﺖ روﺗﻮر ﺑﺮﺣﺴﺐ دور در دﻗﯿﻘﻪ )‪ (rpm‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻨﮑﺮون ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣـﯽﺷـﻮد‪ P .‬ﺗﻌـﺪاد ﻗﻄـﺐﻫـﺎ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﮐﻪ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﮑﺮون ﺑﯽﺑﺎر اﺳﺖ و ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ از آرﻣﯿﭽﺮ ﻋﺒﻮر ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﺷﺎر روﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ﺑﯽﺑﺎري در ﻓﺎز ‪ a‬اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨـﺪ‬
‫ﮐﻪ آن را ﺑﺎ ‪ E‬ﻧﺸﺎن دادﯾﻢ اﮔﺮ از اﺳﺘﺎﺗﻮر ﺟﺮﯾﺎن ﺳﻪﻓﺎز ﻣﺘﻌﺎدﻟﯽ ﻋﺒﻮر ﮐﻨﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﺪان دواري ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﯽ ﻣﻌﺎدل‬
‫ﺳﺮﻋﺖ روﺗﻮر و ﻫﻢ ﺟﻬﺘﺐ ﺑﺎ آن دوران ﻣﯽﮐﻨﺪ اﯾﻦ ﺷﺎر ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﭼﺮﺧﺎن ﺑﻪ ﺷﺎر ﻋﮑﺲاﻟﻌﻤﻞ آرﻣﯿﭽﺮ ﻣﻌﺮوف اﺳـﺖ و ﺑـﺎ‬
‫ﻧﻤﺎد ‪ φar‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ از اﺛﺮ اﺷﺒﺎع ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﻨﯿﻢ از ﺟﻤﻊ ‪ φar , φ‬ﺷﺎر ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﮐﻞ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻫـﻮاﯾﯽ ‪φ r‬‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺎر وﻟﺘﺎژ ﺑﺎرداري ‪ E r‬را در ﻓﺎز ‪ a‬ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﯽآورد‪ .‬اﯾـﻦ وﻟﺘـﺎژ ﺑـﺎ ﺷـﺎر ﺑـﻪوﺟـﻮد آورﻧـﺪهاش‪φ r ،‬‬
‫ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎر ‪ φar‬وﻟﺘﺎژ ‪ E ar‬را ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ ﻋﮑﺲاﻟﻌﻤﻞ آرﻣﯿﭽﺮ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد در ﻓﺎز ‪ a‬اﻟﻘﺎ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ وﻟﺘـﺎژ ‪ 90o ، E ar‬از ﺟﺮﯾـﺎن ‪Ia‬‬
‫ﺟﻠﻮﺗﺮ اﺳﺖ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺗﻮان آن را ﺑـﺎ اﻓـﺖ وﻟﺘـﺎژ ﻧﺎﺷـﯽ از ‪ Ia‬در دوﺳـﺮ راﮐﺘـﺎﻧﺲ ‪ X ar‬ﻧﺸـﺎن داد ﮐـﻪ ‪ X ar‬راﮐﺘـﺎﻧﺲ‬
‫ﻋﮑﺲاﻟﻌﻤﻞ آرﻣﯿﭽﺮ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ آنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ )‪ (2-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳـﺖ وﻟﺘـﺎژ ﺑـﯽﺑـﺎري ﭘـﺲ از‬
‫ﺟﺎري ﺷﺪن ﺟﺮﯾﺎن در ﻓﺎزﻫﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ E ar‬اﻓﺖ ﮐﺮده و وﻟﺘﺎژ ﺑﺎرداري ‪ E r‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ‪:‬‬
‫‪E r = E − E ar = E − jX ar Ia‬‬ ‫)‪(7-2‬‬
‫اﺧﺘﻼف وﻟﺘﺎژ ﺗﺮﻣﯿﻨﺎل ژﻧﺮاﺗﻮر ‪ Vt‬ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ‪ E r‬ﺑﺮاﺑﺮ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ آرﻣﯿﭽﺮ ‪ R a‬و راﮐﺘـﺎﻧﺲ ﭘﺮاﮐﻨـﺪﮔﯽ آن‬
‫‪ X l‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪:‬‬
‫‪Vt = E r − (R + jX i )Ia‬‬ ‫)‪(8-2‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ رواﺑﻂ )‪ (7-2‬و )‪ (8-2‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪Vt = E − [R a + j(X L + X ar )]Ia‬‬ ‫)‪(9-2‬‬
‫ﯾﺎ‪:‬‬
‫‪Vt = E − (R a + jX s )Ia = E − Zz Ia‬‬ ‫)‪(10-2‬‬
‫ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ‪:‬‬
‫‪Zs = R s + jX s‬‬ ‫)‪(11-2‬‬

‫‪X s = X L + X ar‬‬ ‫)‪(12-2‬‬
‫‪ X s‬راﮐﺘﺎﺳﻦ ﺳﻨﮑﺮون ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ‪ R s‬در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ‪ X s‬ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ و ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﺮدن اﺳﺖ ﻟﺬا ﻣﺪار‬
‫ﻣﻌﺎدل ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﮑﺮون را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﺎده ﺷﺪه ﺷﮑﻞ )‪ (3-2‬ﻧﻤﺎﯾﺶ داد‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻓﺎزوري ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ وﻟﺘﺎژ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ آن ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺮﺟﻊ ﺑﺮاي ﺑﺎرﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرتﻫﺎي ﭘﺲﻓـﺎز‪ ،‬واﺣـﺪ و‬
‫ﭘﯿﺶﻓﺎز در ﺷﮑﻞ )‪ (4-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺷﮑﻞ )‪) (4-2‬اﻟﻒ( ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ ﭘﺲﻓﺎز اﺳـﺖ ﺑـﻪﻋﺒـﺎرﺗﯽ ﺑـﺎر‬
‫ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮر ﻣﺼﺮف ﻣﯽﮐﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺮده و ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎر آن ﻓﻮق ﺗﺤﺮﯾـﮏ ﮔﻔﺘـﻪ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬در‬
‫ﺣﺎﻟﺖ )‪) (4-2‬ب( وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎر ﻫﻢﻓﺎزﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﺑﺎر ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮف ﻧﻤﯽﻧﺪ و ژﻧﺮاﺗﻮر ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻮان ﻣﺼـﺮﻓﯽ‬
‫‪ X s‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ در ﺣﺎﻟﺖ )‪) (4-2‬پ( ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎر در وﺿﻌﯿﺖ ﭘﯿﺶﻓﺎز اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﺒـﺎرﺗﯽ ﺗـﻮان راﮐﺘﯿـﻮ ﺗﻮﻟﯿـﺪ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ژﻧﺮاﺗﻮر ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ اﺳﺖ و ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎر آن زﯾﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ اﺳﺖ‪.‬‬
‫زاوﯾﻪ ‪ δ‬در ﺷﮑﻞ )‪ ،(4-2‬زاوﯾﻪ ‪ E‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ ، Vt‬زاوﯾﻪ ﻗﺪرت ﯾﺎ زاوﯾﻪ ﮔﺸـﺘﺎور ﻣﺎﺷـﯿﻦ و ‪ θ‬اﺧـﺘﻼف ﻓـﺎز وﻟﺘـﺎژ و ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ژﻧﺮاﺗﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ ژﻧﺮاﺗﻮر ﻣﻌﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎ اﺳﺖ و ﺑﻪﺻﻮرت درﺻﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ وﻟﺘﺎژ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ از ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري ﺗﺎ ﺑـﺎر‬
‫ﻧﺎﻣﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫| ‪| VnL | − | Vfl‬‬ ‫| ‪| E | − | Vfl‬‬

‫= ‪%ε v‬‬ ‫‪×100 = f‬‬ ‫‪×100‬‬ ‫)‪(13-2‬‬
‫| ‪| Vfl‬‬ ‫| ‪| Vfl‬‬
‫| ‪ | Vfl |,| Vnl‬اﻧﺪازهﻫﺎي وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺑﯽﺑﺎري و ﺑﺎر ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 2-2-2‬ﮐﻨﺘﺮل ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان‬
‫ﺑﯿﺶﺗﺮ ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎي ﺳﻨﮑﺮون ﺑﻪ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﻪﻫﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ وﺻﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪﻫـﺎ داراي اﯾـﻦ ﻣﺸﺨﺼـﻪ‬
‫ﻣﻬﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ ﺳﯿﺴﺘﻢ در ﻧﻘﻄﻪ اﺗﺼﺎل ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﻪ آن از ﻧﻈﺮ اﻧﺪازه‪ ،‬زاوﯾﻪ ﻓﺎز و ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻘﻄﻪاي‬
‫در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت ﺷﯿﻦ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ وﻟﺘﺎژ در ﺷﯿﻦ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎر ژﻧﺮاﺗـﻮر ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ روﺗﻮر ﯾﮏ وﯾﮋﮔﯽ ﻣﻬﻢ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺳﻨﮑﺮون ﺑﻮده و در اداﻣﻪ اﺛﺮ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐـﻪ ﻣﺎﺷـﯽ‬
‫ﺳﻨﮑﺮون ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﺎ ﺗﻮان ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺛﺎﺑﺖ ورودي ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﯾﮏ ﻓﺎز ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳـﻨﮑﺮون‬
‫وﺻﻞ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﯿﻦ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ در ﺷﮑﻞ )‪ (5-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻮان ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﺎ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ آرﻣﯿﭽﺮ ﺑﺎ ﺗﻮان ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ورودي ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮده و ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺗـﻮان ﻋﺒـﺎرت‬
‫اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪P = Re[VI*a ] =| V || Ia | cos θ‬‬ ‫)‪(14-2‬‬
‫ﮐﻪ در آن ‪ V‬وﻟﺘﺎژ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﻮده و ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﺷﺪه ا ﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن ﺗﻮان و وﻟﺘﺎژ ‪ V‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﻣﻘﺪار‬
‫‪ Ia cos θ‬ﺑﺎﯾﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺤﺮﯾـﮏ اﯾﺠـﺎد ﻣـﯽﺷـﻮد اﻧﺘﻬـﺎي ﻓﺎزورﺟﺮﯾـﺎن‬
‫آرﻣﯿﭽﺮ ﻃﺒﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (6-2‬روي ﺧﻂ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد وﻟﺘﺎژ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺗﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ آن ﯾﻌﻨﯽ ‪ Ia cos θ‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺛﺎﺑـﺖ ﺑﻤﺎﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ )‪ (6-2‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي وﻟﺘﺎژ ‪ E1‬ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪cd = E1 sin δ1 = X s I a1 cos θ1‬‬ ‫)‪(15-2‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن ‪ I a cos θ1‬ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ‪ E1 sin δ1‬ﻧﯿﺰ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﮑﺎن ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻧﻘـﺎط اﻧﺘﻬـﺎي ‪E‬‬
‫‪1‬‬
‫روي ﺧﻂ ‪ ef‬ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺷﮑﻞ )‪ (6-2‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺟﺮﯾـﺎن آرﻣﯿﭽـﺮ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و ﺑـﻪ ازاء‬
‫‪ θ = 0‬ﺟﺮﯾﺎن آرﻣﯿﭽﺮ ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺟﺮﯾﺎن آرﻣﯿﭽﺮ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺷﺒﯿﻪ ﺣﺮف ‪ V‬ﺑـﻮده و اﻏﻠـﺐ‬
‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ‪ V‬ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺳﻨﮑﺮون ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﻮﻋﯽ از اﯾﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ در ﺷﮑﻞ )‪ (7-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (6-2‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻮان راﮐﯿﺘﻮ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﺤﺮﯾﮏ روﺗﻮر‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽﮐـﻪ ﺗـﻮان اﮐﺘﯿـﻮ ﺧﺮوﺟـﯽ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺣﺪي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺗﺤﺮﯾﮏ را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑـﯿﺶ از آن ﮐـﺎﻫﺶ داد‪ .‬اﯾـﻦ ﺣـﺪ در‬
‫‪ δ = 90o‬رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﮐﺎﻫﺶ در ﺗﺤﺮﯾﮏ ﮐﻪ ﮐﻢﺗﺮ از ﺣﺪ ﭘﺎﯾـﺪاري ﺑﺎﺷـﺪ ﺳـﺒﺐ ﺧـﺮوج روﺗـﻮر از ﺣﺎﻟـﺖ ﺳـﻨﮑﺮون‬
‫‪ 3-2-2‬ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي زاوﯾﻪ – ﺗﻮان‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﻗﺪرت اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﯿﻦ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺮاي ﺷﮑﻞ )‪ (8-2‬اﺑﺘﺪا ﻓﺮض ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫‪V =| V |< 0 , E =| E |< δ , Zs =| Zs |< y = R s + jX s‬‬ ‫)‪(16-2‬‬
‫ﻗﺪرت ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه از ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﻪ ﺷﯿﻦ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪S1 = P1 + jQ1 = EI*a‬‬ ‫)‪(17-2‬‬
‫ﻗﺪرت ﻣﺨﺘﻠﻂ درﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺷﯿﻦ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪S2 = P2 + jQ2 = VI*a‬‬ ‫)‪(18-2‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ‪ Ia‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ )‪ (7-2‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪| E |< δ− | V |< 0‬‬

‫= ‪Ia‬‬ ‫)‪(19-2‬‬
‫‪| Zs |< γ‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎيﮔﺬاري از رواﺑﻂ )‪ (16-2‬و )‪ (19-2‬در )‪ (17-2‬و )‪ (18-2‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫)‪| E |< (−δ)− | V |< 0 | E |2 < 0− | E || V |< δ | E |2 < γ− | E || V |< ( γ + δ‬‬

‫‪S1 =| E |< δ‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫)‪(20-2‬‬
‫‪| Zs |< −γ‬‬ ‫‪| Zs |< −γ‬‬ ‫| ‪| Zs‬‬
‫‪| E |< (−δ)− | V |< 0 | E || V |< ( γ − δ)− | V |2 < γ‬‬

‫‪S2 =| V |< 0‬‬ ‫=‬ ‫)‪(21-2‬‬
‫‪| Zs |< −γ‬‬ ‫| ‪| Zs‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﺣﻘﯿﻘﯽ و ﻣﻮﻫﻮﻣﯽ در دو راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﺗﻮانﻫﺎي اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫)‪| E |2 cos γ− | E || V | cos( γ + δ‬‬

‫= ‪P1‬‬ ‫)‪(22-2‬‬
‫| ‪| Zs‬‬
‫)‪| E |2 sin δ− | E || V | sin( γ + δ‬‬

‫= ‪Q1‬‬ ‫)‪(23-2‬‬
‫| ‪| Zs‬‬
‫‪| E || V | cos( γ − δ)− | V |2 cos γ‬‬

‫= ‪P2‬‬ ‫)‪(24-2‬‬
‫| ‪| Zs‬‬
‫‪| E || V | sin( γ − δ)− | V |2 sin γ‬‬

‫= ‪Q2‬‬ ‫)‪(25-2‬‬
‫| ‪| Zs‬‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺗﻮانﻫﺎي اﮐﺘﯿﻮ ‪ P2 , P1‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻮان اﺗﻼﻓﯽ در ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮑﺮون ‪ R s‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻔﺎوت ﺗﻮانﻫـﺎي ‪ Q2 , Q1‬ﻧﯿـﺰ ﺗـﻮان‬
‫راﮐﺘﺮو راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺳﻨﮑﺮون ‪ X s‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ R s‬ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ‪:‬‬
‫‪| Zs |= X s , γ = 90o‬‬ ‫)‪(26-2‬‬
‫در اﯾﻦﺻﻮرت‪:‬‬
‫| ‪| V || E‬‬
‫= ‪P1 = P2‬‬ ‫‪sin δ‬‬ ‫)‪(27-2‬‬
‫‪Xs‬‬
‫|‪|E‬‬
‫= ‪Q1‬‬ ‫)‪(| E | − | V | cos δ‬‬ ‫)‪(28-2‬‬
‫‪Xs‬‬
‫|‪|V‬‬
‫= ‪Q2‬‬ ‫)| ‪(| E | cos δ− | V‬‬ ‫)‪(29-2‬‬
‫‪Xs‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ )‪ (29-2‬روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ | ‪ | E | cos δ =| V‬ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ داده ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﯿﻦ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺻﻔﺮ اﺳـﺖ‬
‫اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ در ﺷﮑﻞ )‪ (6-2‬ﺑﻪ ازائ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﺻﻔﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ﻋﺒﺎرت داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘـﺰ در راﺑﻄـﻪ )‪(9-2‬‬
‫ﻣﺜﺒﺖ ﯾﺎ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻗﺪرت راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺜﺒﺖ و ﯾﺎ ﻣﻨﻔﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﮑﺮون‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ )‪ (27-2‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن | ‪ | E |,| V‬ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮدﻫﻨﺪه ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ زاوﯾﻪ ﺗﻮان ‪ δ‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺗـﻮان ﺑﺮﺣﺴـﺐ زاوﯾـﻪ‬
‫‪ δ‬در ﺷﮑﻞ )‪ (29-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﮑﺮون ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﯿﻦ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾـﺖ ﺑﺪﻫـﺪ ﻃﺒـﻖ‬
‫راﺑﻄﻪ )‪ (27-2‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫| ‪| V || E‬‬
‫= ‪Pmax‬‬ ‫)‪(30-2‬‬
‫‪Xs‬‬
‫دﯾﺎﮔﺮام ﻓﺎزوري ﻧﺤﻮه ﮐﻨﺘﺮل ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ در ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺛﺎﺑﺖ در ﺷﮑﻞ )‪ (10-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﮔﺸﺘﺎور‬
‫ورودي ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺷﺘﺎب ﮔﺮﻓﺘﻪ و ‪ mmf‬روﺗﻮر ) ‪ (F2‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ mmf‬ﻣﻨﺘﺠﻪ ) ‪ (Fsr‬ﺟﻠﻮ ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻋـﺚ اﻓـﺰاﯾﺶ‬
‫‪ δ‬ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﺑﺎس ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬در ﻣﻘـﺪاري از ‪ δ‬ﮐـﻪ ﺗـﻮان اﻟﮑﺘﺮﯾﮑـﯽ‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﺎ ﺗﻮان ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ورودي ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺮدد ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬در ﺷﮑﻞ )‪ (10-2‬ﭘﯿﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ زاوﯾﻪ‬
‫ﺗﻮان از ‪ δ1‬ﺑﻪ ‪ δ2‬ﺟﺮﯾﺎن آرﻣﯿﭽﺮ از ‪ Ia‬ﺑﻪ ‪ Ia‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬راﺑﻄـﻪ )‪(29-2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ زاوﯾﻪ ‪ δ‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ را ﻧﯿﺰ ﮐﻤﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ در زواﯾﺎي ﮐﻮﭼـﮏ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺳﯿﻨﻮس ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﯿﺶﺗﺮ از ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺴﯿﻨﻮس اﺳﺖ ﻟﺬا ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻣﯽﺗﻮان ﻓﺮض ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫زاوﯾﻪ ‪ δ‬در ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ :1‬ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﮑﺮون ﺳﻪﻓﺎز ‪ 30kV ،50MVA‬و ‪ 60HZ‬داراي راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺳﻨﮑﺮون ‪ 9Ω‬در ﻫﺮ ﻓـﺎز ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻫﻤﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺗﻮان ﻧﺎﻣﯽ را در ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ‪ 0/8‬ﭘﺲﻓﺎز در وﻟﺘﺎژ ﻧﺎﻣﯽ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﺒﮑﻪ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ( وﻟﺘﺎژ ﺗﺤﺮﯾﮏ در ﻫﺮ ﻓﺎز )‪ (E‬و زاوﯾﻪ ﺗﻮان )‪ (δ‬را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ب( ﺑﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﺗﺤﺮﯾﮏ در ﻣﻘﺪار ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه در ﻗﺴﻤﺖ )اﻟﻒ( ﮔﺸﺘﺎور ورودي آنﻗﺪر ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ژﻧﺮاﺗﻮر ﺗﻮان ‪ 25MW‬را ﺗﺤﻮﯾﻞ دﻫﺪ‪ .‬ﺟﺮﯾﺎن آرﻣﯿﭽﺮ و ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬
‫ج( اﮔﺮ ژﻧﺮاﺗﻮر در وﻟﺘﺎژ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻗﺴﻤﺖ )اﻟﻒ( ﮐﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻮان ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﮐﻪ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻗﺒﻞ از ﺧﺮوج از‬
‫ﻫﻤﮕﺎﻣﯽ ﺗﺤﻮﯾﻞ دﻫﺪ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺟﺮﯾﺎن آرﻣﯿﭽﺮ در اﯾﻦ ﺗﻮان ﺣﺪاﮐﺜﺮ را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺳﻪﻓﺎز ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪S3 φ = 50 < cos −1 0/ 8 = 50 < 36 / 87o MVA = 40MW + j30MVAR‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﻧﺎﻣﯽ ﻫﺮ ﻓﺎز ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪30‬‬
‫=‪V‬‬ ‫‪= 17 / 32 < 0KV‬‬
‫‪3‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن در ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﺎﻣﯽ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪:‬‬
‫‪S*3 φ‬‬
‫‪(50 < −36 / 87) ×103‬‬
‫= *‪Ia = 3‬‬ ‫‪= 962 / 25 < −36 / 87A‬‬
‫‪V‬‬ ‫)‪3(17 / 32 < 0‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺗﺤﺮﯾﮏ ‪ E‬ﺑﺎ ﮐﻤﮏ راﺑﻄﻪ )‪ (10-2‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﺮدن از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪E = 17320/ 5 + ( j9)(962 / 25 < −36 / 87) = 23558 < 17 / 1o V‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺗﺤﺮﯾﮏ در ﻫﺮ ﻓﺎز ‪ 23 / 558 kV‬و زاوﯾﻪ ﺗﻮان ‪ 17 / 1o‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب( وﻗﺘﯽ ژﻧﺮاﺗﻮر ‪ 25MW‬ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯽدﻫﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ )‪ (27-2‬زاوﯾﻪ ﺗﻮان ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪25‬‬
‫‪×9‬‬
‫( ‪δ = sin −1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪) = 10/ 591o‬‬
‫‪23 / 558 ×17 / 32‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن آرﻣﯿﭽﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬

‫‪23558∠10/ 591o − 17320∠0‬‬

‫= ‪Ia‬‬ ‫‪= 807 / 485∠ − 53 / 43o‬‬
‫‪j9‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن ﺗﺤﺮﯾﮏ | ‪ | E‬ﺗﻐﯿﯿﺮي ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪cos(53 / 43o ) = 0/ 596‬‬
‫ج( ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻮان در ‪ δ = 90o‬رخ ﻣﯽدﻫﺪ ﯾﻌﻨﯽ‪:‬‬
‫‪| E || V | 23 / 558 ×17 / 32‬‬

‫= ‪Pmax‬‬ ‫=‬ ‫‪= 45 / 363 MW‬‬
‫‪Xs‬‬ ‫‪9‬‬
‫ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺗﻮان ﺳﻪﻓﺎز ﻋﺒﺎرت ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ از‪:‬‬
‫‪Pmax 3 φ = 3 × 45 / 336 = 136MW‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن آرﻣﯿﭽﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪23558∠90o − 1732∠0o‬‬
‫= ‪Ia‬‬ ‫‪= 3248 / 85∠36 / 32‬‬
‫‪j9‬‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪cos(36 / 32o ) = 0/ 8057‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :2‬ژﻧﺮاﺗﻮر ﻣﺜﺎل )‪ (1‬ﺗﻮان ‪ 40MW‬را در وﻟﺘﺎژ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ‪ 30kv‬ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬زاوﯾﻪ ﺗﻮان‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن آرﻣﯿﭽـﺮ و‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان را وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯿﺪان ﺑﺮاي ﺗﺤﺮﯾﮏﻫﺎي زﯾﺮ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﻮد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( وﻟﺘﺎژ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺑﻪ ‪ 79/2‬درﺻﺪ ﻣﻘﺪار ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه در ﻣﺜﺎل )‪ (1‬ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ب( وﻟﺘﺎژ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺑﻪ ‪ 59/7‬درﺻﺪ ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه در ﻣﺜﺎل )‪ (1‬ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ج( ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺤﺮﯾﮑﯽ را ﮐﻪ در ﮐﻢﺗﺮ از آن ژﻧﺮاﺗﻮر ﻫﻤﮕﺎﻣﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﺪ ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( وﻟﺘﺎژ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪E = 0 / 792 × 2358 = 18657‬‬
‫از راﺑﻄﻪ )‪ (27-2‬زاوﯾﻪ ﺗﻮان ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪40‬‬
‫‪×9‬‬
‫‪δ = sin −1‬‬
‫‪PX‬‬ ‫‪s‬‬
‫( ‪= sin −1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪) = 21/ 8o‬‬
‫| ‪| E || V‬‬ ‫‪18 / 657 ×17 / 32‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن آرﻣﯿﭽﺮ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪E − V 18657∠21 / 8 − 17320∠0‬‬

‫= ‪Ia‬‬ ‫‪= 769∠0‬‬
‫‪jX s‬‬ ‫‪j9‬‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ‪ cos0 = 1‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب( وﻟﺘﺎژ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪E = 0 / 5927 × 23588 = 13963 V‬‬
‫از راﺑﻄﻪ )‪ (27-2‬زاوﯾﻪ ﺗﻮان اﯾﻦﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪40‬‬
‫‪×9‬‬
‫( ‪δ = sin −1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪) = 29 / 748o‬‬
‫‪13 / 963 ×17 / 32‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن آرﻣﯿﭽﺮ ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪13963∠29 / 748 −17320∠0‬‬

‫= ‪Ia‬‬ ‫‪= 962 / 3∠36 / 87o‬‬
‫‪j9‬‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ‪ cos 36 / 87o = 0/ 8‬و ﭘﯿﺶﻓﺎز اﺳﺖ ژﻧﺮاﺗﻮر در ﺣﺎﻟﺖ زﯾﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ و در واﻗﻊ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ درﯾﺎﻓـﺖ‬
‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ج( ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ δ = 90o‬ﺑﻮده و دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪40‬‬
‫)‪( )(9‬‬
‫‪→E= 3‬‬
‫| ‪| V || E‬‬ ‫‪PX s‬‬
‫=‪P‬‬ ‫=| ‪sin δ →| E‬‬ ‫‪= 6 / 928kV‬‬
‫‪Xs‬‬ ‫‪| V | sin δ‬‬ ‫‪17 / 32 ×1‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن آرﻣﯿﭽﺮ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪6928∠90o −17320∠0‬‬
‫= ‪Ia‬‬ ‫‪= 2073∠68 / 2o‬‬
‫‪j9‬‬
‫زاوﯾﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﭘﯿﺶﻓﺎز ﺑﻮده و ﻣﻘـﺪار آن ‪ cos 68 / 2o = 0/ 37‬اﺳـﺖ‪ .‬ژﻧﺮاﺗـﻮر در ﺣﺎﻟـﺖ زﯾـﺮ‬
‫ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺑﻮده و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 4-2-2‬ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻨﮑﺮون ﻗﻄﺐ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ‬
‫در ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎي ﺳﻨﮑﺮون ﺑﺎ ﻗﻄﺐ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از آن در ﺷﮑﻞ )‪ (11-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ آرﻣﯿﭽـﺮ اﺳـﺘﻮاﻧﻪاي‬
‫ﻧﯿﺴﺖ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﯿﻦ ﻗﻄﺐﻫﺎ زﯾﺎدﺗﺮ از ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻮاﯾﯽ زﯾﺮ ﻗﻄﺐﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ در اﻣﺘﺪاد ﻣﺤﻮر ﻗﻄﺐ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺤﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾﺎ ﻣﺤﻮر ‪ d‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﻣﺤﺴﻮﺳﯽ ﮐـﻢﺗـﺮ از ﻣﻘـﺪار آن در اﻣﺘـﺪاد ﻣﯿـﺎن دو ﻗﻄـﺐ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺤﻮر ﻋﻤﻮدي ﯾﺎ ﻣﺤﻮر ‪ q‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ راﮐﺘﺎﻧﺲ ‪ X d‬ﺑﺰرگ و ‪ X q‬ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ راﮐﺘﺎﻧﺲﻫﺎ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژي در آرﻣﯿﭽﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان‬
‫آنﻫﺎ را از ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺟﺮﯾﺎن آرﻣﯿﭽﺮ ) ‪ (Ia‬ﺑﻪ دو ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﻢﻓﺎز ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﺗﺤﺮﯾﮏ ) ‪ (I q‬و ﻋﻤﻮد ﺑﺮ وﻟﺘﺎژ ﺗﺤﺮﯾـﮏ ) ‪ (Id‬ﺑـﻪدﺳـﺖ‬
‫آورد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ راﺑﻄﻪ وﻟﺘﺎژﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪E = V + R a I a + jX d I d + jX q I q‬‬ ‫)‪(31-2‬‬
‫دﯾﺎﮔﺮام ﺑﺮداري وﻟﺘﺎژﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ ﻓﻮق در ﺷﮑﻞ )‪ (12-2‬رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي رﺳﻢ اﯾﻦ دﯾﺎﮔﺮام از آﻧﺠﺎ ﮐـﻪ ‪I q , I d‬‬
‫ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ‪ Ia‬ﻫﺴﺘﻨﺪ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪Ia = Id + Iq‬‬ ‫)‪(32-2‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ‪ I a = I d − I q‬در راﺑﻄﻪ )‪ (31-2‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪E = Vt + (R a + jX q )I a + j(X d − X q )I d‬‬ ‫)‪(33-2‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﻓﻮق را ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪:‬‬
‫‪E = E′ + j(X d − X q )I d‬‬ ‫)‪(34-2‬‬
‫ﮐﻪ در آن‪:‬‬
‫‪E′ = Vt + (R a + jX q )I a‬‬ ‫)‪(35-2‬‬
‫در راﺑﻄﻪ )‪ E′ ،E (34-2‬و ‪ j(X d − X q )I d‬ﻫﻢﻓﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬زﯾﺮا ‪ Id‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ E‬ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ 90o‬ﻋﻘﺐﺗﺮ اﺳﺖ و ﻟﺬا ‪ jI d‬ﺑـﺎ‬
‫‪ E‬ﻫﻢ ﻓﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮاﺣﻞ رﺳﻢ دﯾﺎﮔﺮام ﻓﺎزوري وﻟﺘﺎژﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رواﺑـﻂ )‪ (34-2‬و )‪ (35-2‬در ﺷـﮑﻞ )‪ (13-2‬ﻧﺸـﺎن‬
‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﻬﺖ ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﺗﻮانﻫﺎي اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮ اﺑﺘﺪا از ﻣﻘﺎوﻣﺖ آرﻣﯿﭽﺮ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و دﯾﺎﮔﺮام ﻓﺎزوري ﺷـﮑﻞ )‪(12-2‬‬
‫را آنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ )‪ (14-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﻣﺠﺪداً رﺳﻢ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺷﮑﻞ روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫‪| E |=| V | cos δ + X d Id‬‬ ‫)‪(36-2‬‬
‫ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ در ﺗﺮﻣﯿﻨﺎل ژﻧﺮاﺗﻮر ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪P =| V || Ia | cos θ‬‬ ‫)‪(37-2‬‬
‫ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺗﻮان ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن آرﻣﯿﭽﺮ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ I q , I d‬ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪| Ia | cos θ = ac = ab + bc = ab + de = I q cos δ + Id sin δ‬‬ ‫)‪(38-2‬‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ‪ de‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ در ﻣﺜﻠﺚ ﻗﺎﺋﻢاﻟﺰاوﯾﻪ ‪ fde‬اﺿﻼع زاوﯾﻪ ‪ dfe‬ﺑﺮاﺿﻼع زاوﯾﻪ ‪ δ‬ﻋﻤﻮدﻧﺪ ﻟﺬا دو زاوﯾـﻪ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ وﺗﺮ ‪ fd‬در ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺎ ﺟﺮﯾﺎن ‪ Id‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ راﺑﻄﻪ ﺳﯿﻨﻮس زاوﯾﻪ ‪ dfe‬در ﻣﺜﻠﺚ ﻣﻘﺪار ‪ de‬ﺑﻪدﺳـﺖ‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫)‪P =| V | (I q cos δ + Id sin δ‬‬ ‫)‪(39-2‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار ﻓﺎزوري ﺷﮑﻞ )‪ (14-2‬ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫‪| V | sin δ‬‬

‫= ‪| V | sin δ = X q Iq → Iq‬‬ ‫)‪(40-2‬‬
‫‪Xq‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ )‪ Id ،(36-2‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪| E | − | V | cos δ‬‬

‫= ‪Id‬‬ ‫)‪(41-2‬‬
‫‪Xd‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎيﮔﺬاري ‪ I d , Iq‬از رواﺑﻂ )‪ (40-2‬و )‪ (41-2‬در )‪ (39-2‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫| ‪| E || V‬‬ ‫‪Xd − Xq‬‬

‫=‪P‬‬ ‫‪sin δ+ | V |2‬‬ ‫‪sin 2δ‬‬ ‫)‪(42-2‬‬
‫‪Xd‬‬ ‫‪2X d X q‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﺗﻮان ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﺟﻤﻠﻪ اﺿﺎﻓﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﻮان رﻟﻮﮐﺘﺎﻧﺴﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺑﺮﺣﺴﺐ زاوﯾـﻪ ﺑـﺮاي ﻣﺎﺷـﯿﻦ‬
‫ﺳﻨﮑﺮون ﻗﻄﺐ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ در ﺷﮑﻞ )‪ (15-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮرد ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻧﯿﺰ ﻣﯽداﻧﯿﻢ‪:‬‬
‫‪Q =| V || Ia | sin θ‬‬ ‫)‪(43-2‬‬
‫و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ )‪ (14-2‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪| I a | sin θ = fc = fe − ce = fe − bd = I d cos δ − I q sin δ‬‬ ‫)‪(44-2‬‬
‫ﭘﺲ‪:‬‬
‫)‪Q =| V | (I d cos δ − I q sin δ‬‬ ‫)‪(45-2‬‬
‫ﻣﺠﺪداً ﺑﺎ ﺟﺎيﮔﺬاري از رواﺑﻂ )‪ (40-2‬و )‪ (41-2‬در )‪ (45-2‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫|‪|V‬‬ ‫‪X − Xq‬‬

‫=‪Q‬‬ ‫‪(| E | cos δ− | V |)− | V |2 d‬‬ ‫‪sin 2 δ‬‬ ‫)‪(46-2‬‬
‫‪Xd‬‬ ‫‪Xd Xq‬‬
‫‪ 3-2‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺗﮏﻓﺎز‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮانﻫﺎي ﺑﺎﻻ از ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎ وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺑﺎﻻ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻠﻔﺎت و ﮐـﺎﻫﺶ اﻓـﺖ وﻟﺘـﺎژ را‬
‫ﺑﻪدﻧﺒﺎل دارد‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻮان ﺑﺎ وﻟﺘﺎژﻫـﺎﯾﯽ در ﺣـﺪود ﭼﻨـﺪ ﺻـﺪ ﮐﯿﻠﻮوﻟـﺖ ﺗﻮﺳـﻂ ژﻧﺮاﺗﻮرﻫـﺎي ﺳـﻨﮑﺮون ﻋﻤـﻼً‬
‫اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎ ﺑﻪﻋﻨﻮان دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﻐﯿﯿﺮ وﻟﺘﺎژ ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽروﻧﺪ از اﻫﻤﯿـﺖ وﯾـﮋهاي در‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﮏﻓﺎز و ﺳﻪﻓﺎز ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (16-2‬ﺷﮑﻞ ﻧﻮﻋﯽ ﻫﺴﺘﻪ ﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺲ ﺗﮏﻓﺎز را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺮاﻧﺲ از دو ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ اوﻟﯿﻪ ) ‪ N1‬دوري( و ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ )‬
‫‪ N 2‬دوري( ﮐﻪ ﺑﺮروي ﯾﮏ ﻫﺴﺘﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﮑﻞ ﻫﺴﺘﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴـﯽ ﺳـﺮ‬
‫راه ﺷﺎر و ﺗﺰورﯾﺞ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺑﯿﻦ دو ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 1-3-2‬ﺗﺮاﻧﺲ اﯾﺪهآل‬
‫در ﺗﺮاﻧﺲ اﯾﺪهآل ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻧﻔﻮذ ﻫﺴﺘﻪ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ﺗﺰوﯾﺞ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫـﺎ ﮐﺎﻣـﻞ ﺑـﻮده و وﻟﺘـﺎژ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﻫﻤﺎن وﻟﺘﺎژ دوﺳﺮ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ اﯾﺪهآل اﺳﺖ و ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪dφ‬‬
‫‪v1 = N1‬‬ ‫)‪(47-2‬‬
‫‪dt‬‬
‫ﻋﺒﻮر ﺷﺎر از ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ دوم ﺑﺎﻋﺚ اﻟﻘﺎء وﻟﺘﺎژ در آن ﺷﺪه و دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪dφ‬‬
‫‪v2 = N2‬‬ ‫)‪(48-2‬‬
‫‪dt‬‬
‫از ﺗﻘﺴﯿﻢ رواﺑﻂ )‪ (47-2‬و )‪ (48-2‬ﺑﺮ ﻫﻢ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪v1 N1‬‬
‫=‬ ‫‪=a‬‬ ‫)‪(49-2‬‬
‫‪v2 N 2‬‬
‫‪ a‬ﻧﺴﺒﺖ دور ﺗﺮاﻧﺲ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد و وﻟﺘﺎژﻫﺎي ‪ v2 , v1‬وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﻟﺤﻈﻪاي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ وﻟﺘﺎژ دو ﺳـﺮ ﺳـﯿﻢﭘـﯿﭻ ﺳﯿﻨﻮﺳـﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ )‪ (5-2‬ﺑﯿﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺆﺛﺮ وﻟﺘﺎژ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺗﻌﺪاد دور و ﺷﺎر ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ رواﺑﻂ زﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪V1 = 4 / 44fN1φm‬‬ ‫)‪(50-2‬‬
‫‪V2 = 4 / 44fN2φm‬‬ ‫)‪(51-2‬‬
‫از ﺗﻘﺴﯿﻢ رواﺑﻂ )‪ (50-2‬و )‪ (51-2‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪V1 N1‬‬
‫=‬ ‫‪=a‬‬ ‫)‪(52-2‬‬
‫‪V2 N 2‬‬
‫‪ V2 , V1‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺆﺛﺮ اﻣﻮاج ﺳﯿﻨﻮﺳﯽ ورودي و ﺧﺮوﺟﯽ ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺗﺮاﻧﺲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ورودي ﺑـﺰرگﺗـﺮ ﯾـﺎ‬
‫ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ‪ a‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺰرگﺗﺮ از ‪ 1‬ﯾﺎ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ از آن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺪل ﻣﺪاري ﺗﺮاﻧﺲ اﯾﺪهآل در ﺷﮑﻞ‬
‫)‪ (17-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﻣﺴﯿﺮ ﺷﺎر ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ﻧﯿﺮو ﻣﺤﺮﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ در ﻣﺴﯿﺮ ﺷﺎر ﺻﻔﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ‪:‬‬
‫‪N1i1 − N2i2 = 0‬‬ ‫)‪(53-2‬‬
‫ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺟﺮﯾﺎن ‪ i2‬ﺑﺎ ‪ i1‬اﺳﺖ )ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻟﻨﺰ( ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ ﻓﻮق‪:‬‬
‫‪i1 N 2 1‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫)‪(54-2‬‬
‫‪i2 N1 a‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﺳﯿﻨﻮﺳﯽ راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﺑﯿﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺆﺛﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‪:‬‬
‫‪I1 N 2 1‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫)‪(55-5‬‬
‫‪I2 N1 a‬‬
‫از ﺿﺮﯾﺐ ﻃﺮﻓﯿﻦ راﺑﻄﻪ )‪ (52-2‬و )‪ (55-2‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪V1I1 = V2I2‬‬ ‫)‪(56-2‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ ورودي و ﺧﺮوﺟﯽ از ﺗﺮاﺳﻦ اﯾﺪهآل ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻣﭙﺪاﻧﺲ ‪ Z2‬ﮐﻪ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﺛﺎﻧﻮﯾـﻪ ﺗـﺮاﻧﺲ اﯾـﺪهآل‬
‫اﺳﺖ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻌﺎدﻟﯽ از دﯾﺪ اوﻟﯿﻪ ﺑﻪدﺳﺖ آورد ﺑﺮاي ﺷﮑﻞ )‪ (18-2‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪V2‬‬
‫= ‪Z2‬‬ ‫)‪(58-2‬‬
‫‪I2‬‬
‫اﮐﻨﻮن از دﯾﺪ اوﻟﯿﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪N‬‬
‫‪( 1 )V2‬‬
‫‪V1‬‬ ‫‪N2‬‬ ‫‪N‬‬
‫= = ‪Z′2‬‬ ‫‪= ( 1 )2 Z2‬‬ ‫)‪(59-2‬‬
‫‪I1‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪N2‬‬
‫‪( 2 )I1‬‬
‫‪N1‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ‪ Z′2‬ﻣﻌﺎدل ‪ Z2‬در اوﻟﯿﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﺗﻮان اﻣﭙﺪﻧﺲ ‪ Z2‬را از ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﺣﺬف و ﻣﻌﺎدل آن را ‪ Z′2‬را در اوﻟﯿﻪ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫ﺣﺬف ‪ Z2‬از ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ و اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه ﺷﺪن آن ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺮاﻧﺲ را ﻧﯿﺰ ﺣﺬف ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ )‪ (19-2‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﻌـﺎدﻟﯽ ﺑـﺮاي‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (18-2‬رﺳﯿﺪ‪ .‬اﻧﺘﻘﺎل اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻌﮑﻮس ﯾﻌﻨﯽ از اوﻟﯿﻪ ﺑﻪ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ‪:‬‬
‫‪N2 2‬‬
‫( = ‪Z1′‬‬ ‫‪) Z1‬‬ ‫)‪(60-2‬‬
‫‪N1‬‬
‫‪ 2-3-2‬ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﺗﺮاﻧﺲ واﻗﻌﯽ‬
‫رﻓﺘﺎرﻫﺎﯾﯽ در ﺗﺮاﻧﺲ واﻗﻌﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﺪل ﺗﺮاﻧﺲ اﯾﺪهآل ﺟﻮاﺑﮕﻮ ﻧﯿﺴﺖ از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬وﺟﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳـﯿﻢﭘـﯿﭻﻫـﺎ وﺟـﻮد‬
‫ﺗﻠﻔﺎت ﻫﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﺎ ﺟﺮﯾﺎن‪ .‬اﯾﺪهآل ﻧﺒﻮدن ﻫﺴﺘﻪ و ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﺗﻮان‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺟﯿﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﺗـﺮاﻧﺲ واﻗﻌـﯽ‬
‫از ﻣﺪل ﺷﮑﻞ )‪ (20-2‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ‪ R 2 , R1‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎي ﺗﺮاﻧﺲ‪ X2 , X1 ،‬راﮐﺘـﺎﻧﺲﻫـﺎي ﻣﻌـﺎدل ﺷـﺎرﻫﺎي ﭘﺮاﮐﻨـﺪﮔﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪R c1 .‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮان ﻣﺼﺮﻓﯽ آن ﻣﻌﺎدل ﺗﻠﻔﺎت ﻫﺴﺘﻪ ﺗﺮاﻧﺲ اﺳﺖ‪ X m .‬راﮐﺘﺎﻧﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﻣﻌﺎدلﺳﺎزي ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﻫﺴﺘﻪ ﺑﻪﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺳﺎده ﺳﺎزيﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ در ﮐﺘﺎب ﻣﺎﺷﯿﻦﻫـﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑـﯽ ﺷـﺮح داده ﺷـﺪه‬
‫ﻣﺪل ﻓﻮق ﺑﻪﺻﻮرت ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ )‪ (21-2‬ﺳﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐﻪ در آن‪:‬‬
‫‪N1 2‬‬
‫( ‪R eq1 = R 1 +‬‬ ‫‪) R2‬‬ ‫)‪(61-2‬‬
‫‪N2‬‬
‫‪N1 2‬‬
‫( ‪X eq1 = X1 +‬‬ ‫‪) X2‬‬ ‫)‪(62-2‬‬
‫‪N2‬‬
‫ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ )‪ (21-2‬از دﯾﺪ اوﻟﯿﻪ اﺳﺖ ﻣﯽﺗﻮان ﻋﻨﺎﺻﺮ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷـﮑﻞ )‪ (22-2‬ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﺛﺎﻧﻮﯾـﻪ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮد و ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل را از دﯾﺪ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪ .‬ﺗﺮاﻧﺲﻫﺎي واﻗﻌﯽ دو ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﺪه ﺑﺎ ﺗﺮاﻧﺲﻫﺎي اﯾﺪهآل دارﻧﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( راﻧﺪﻣﺎن ﺗﺮاﻧﺲ واﻗﻌﯽ ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺮاﻧﺲ اﯾﺪهآل ﮐﻢﺗﺮ از ﯾﮏ اﺳﺖ راﺑﻄﻪ راﻧﺪﻣﺎن ﺗﻮان ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪Pout‬‬ ‫‪Pout‬‬
‫= ‪%η‬‬ ‫= ‪×100‬‬ ‫‪×100‬‬ ‫)‪(63-2‬‬
‫‪Pin‬‬ ‫‪Pout + Pc + Pcu‬‬
‫‪ Pc‬ﺗﻠﻔﺎت آﻫﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺗﻠﻔﺎت ﻫﺴﺘﺮزﯾﺲ و ﻓﻮﮐﻮ اﺳﺖ اﯾﻦ ﺗﻠﻔـﺎت ﺛﺎﺑـﺖ ﺑـﻮده و ﺑـﺎ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﺑـﺎر‬
‫ﺗﺮاﻧﺲ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ Pcu .‬ﺗﻠﻔﺎت ﻣﺴﯽ ﺗﺮاﻧﺲ اﺳﺖ‪ .‬راﻧﺪﻣﺎن ﺗﺮاﻧﺲ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺎر ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و راﻧﺪﻣﺎن ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺑـﻪ ازاي‬
‫ﺑﺎري ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در آن ﺗﻠﻔﺎت ﻣﺴﯽ ﺑﺎ ﺗﻠﻔﺎت آﻫﻨﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬راﻧﺪﻣﺎن در ﻣﻮرد اﻧﺮژي ﻧﯿﺰ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد و ﻋﺒـﺎرت‬
‫از ﻧﺴﺒﺖ اﻧﺮژي ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﻪ ورودي ﺗﺮاﻧﺲ در ﯾﮏ ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب( در ﺗﺮاﻧﺲﻫﺎي واﻗﻌﯽ وﻟﺘﺎژ ﭘﺎﯾﺎﻧﻪ ﺗﺮاﻧﺲ در اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺎر ﺗﻐﯿﯿﺮي ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑـﻪﺻـﻮرت درﺻـﺪ رﮔﻮﻻﺳـﯿﻮن وﻟﺘـﺎژ ﺗﻌﺮﯾـﻒ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪∆V‬‬ ‫‪R eq2 I2 cos φ ± X eq2 I2 sin φ‬‬ ‫‪R eq1 I1 cos φ ± X eq1 I1 sin φ‬‬
‫= ‪%ε v‬‬ ‫= ‪×100‬‬ ‫= ‪×100‬‬ ‫‪×100‬‬ ‫)‪(64-2‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪V2‬‬ ‫‪V1‬‬
‫در راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﻋﻼﻣﺖ ﺟﻤﻊ ﺑﻪ ازاي ﺑﺎرﻫﺎي ﺳﻠﻔﯽ و ﺗﻔﺮﯾﻖ ﺑﺮاي ﺑﺎرﻫﺎي ﺧﺎزﻧﯽ ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽرود‪.‬‬
‫‪ 3-3-2‬ﻣﺪل ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ‬
‫در ﻓﺼﻞ ﻗﺒﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﮑﺎرﮔﯿﺮي ﻣﺪل ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﺳﺎده ﺳﺎزي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت را در ﭘﯽ دارد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ از ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣﻘـﺪار‬
‫ﮐﻤﯿﺖ ﺑﺮ ﻣﻘﺪار ﻣﺒﻨﺎ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد ﺗﺮاﻧﺲ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻧﺎﻣﯽ وﻟﺘﺎژﻫﺎ و ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي اوﻟﯿﻪ و ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺒﻨـﺎ ﺑـﺮاي‬
‫وﻟﺘﺎژﻫﺎي اوﻟﯿﻪ و ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽروﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮان ﻧﺎﻣﯽ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﻮان اﺳﺖ‪ .‬از ﺗﻘﺴﯿﻢ وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨـﺎ ﺑـﺮ ﺟﺮﯾـﺎن ﻣﺒﻨـﺎ در ﻫـﺮ‬
‫ﻃﺮف ﺗﺮاﻧﺲ ﻣﻘﺪار ﻣﺒﻨﺎي اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ‪:‬‬
‫‪SB = SN‬‬ ‫)‪(65-2‬‬
‫‪SB‬‬ ‫‪SB‬‬
‫‪VB1 = Vn1‬‬ ‫‪VB2 = Vn2‬‬ ‫= ‪IB1 = I n1‬‬ ‫= ‪I B2 = In2‬‬
‫‪VB1‬‬ ‫‪VB2‬‬
‫‪VB1‬‬ ‫‪VB21‬‬ ‫‪VB2‬‬ ‫‪VB22‬‬
‫= ‪ZB1‬‬ ‫=‬ ‫= ‪ZB2‬‬ ‫=‬
‫‪IB1‬‬ ‫‪SB‬‬ ‫‪I B2‬‬ ‫‪SB‬‬
‫ﭘﺲ از ﺗﻘﺴﯿﻢ وﻟﺘﺎژ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺲ اﯾﺪهآل ﺑﺮ ﻣﻘﺪار ﻣﺒﻨﺎي ﻫﺮ ﻃﺮف اﯾﻦ وﻟﺘﺎژﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﻤـﻼً ﻣـﯽﺗـﻮان‬
‫ﺗﺮاﻧﺲ را در ﻣﺪل ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﺣﺬف ﮐﺮد ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮان اﺛﺒﺎت ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ اﻣﭙﺪاﻧﺲ در ﯾـﮏ ﻃـﺮف ﺗـﺮاﻧﺲ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻘﺪار ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﺎﻓﺘﻪ آن ﺑﻪﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﻪﻋﺒﺎرﺗﯽ ﻣﺪل ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﺗﺮاﻧﺲ در اوﻟﯿﻪ و ﯾﺎ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﯾﮑﺴـﺎن اﺳـﺖ‪.‬‬
‫در ﺷﮑﻞ )‪ (23-2‬ﻣﺪل ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﺗﺮاﻧﺲ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫رواﺑﻂ ذﮐﺮ ﺷﺪه در ﺑﺨﺶ ﻗﺒﻞ ﺑﺮاي ﺗﺮاﻧﺲ ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﻗﺎﺑﻞ اﺳـﺘﻔﺎده اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ رﮔﻮﻻﺳـﯿﻮن‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه در راﺑﻄﻪ )‪ (64-2‬ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺳﺎده ﺳﺎزي اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪%ε v = (R eqp.u. I p.u cos φ ± X exqp.u. I p.u. sin φ) ×100‬‬ ‫)‪(66-2‬‬
‫از ﺿﺮب ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ در ‪ 100‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ درﺻﺪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ 4-2‬اﺗﻮﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر‬
‫اﺗﻮﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﯾﺎ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر اﻗﺘﺼﺎدي از ﯾﮏ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از آن در ﺷﮑﻞ )‪ (24-2‬دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﯾﮏ اﺗﻮﺗﺮاﻧﺲ ﮐﺎﻫﻨﺪه ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﯾﮏ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ‪ N1‬دوري ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ وﻟﺘﺎژ ‪ V1‬ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺸـﯽ‬
‫از ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ‪ N1‬دوري ﺑﺎ ‪ N 2‬دور ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬رواﺑﻂ زﯾﺮ ﺑﯿﻦ وﻟﺘﺎژﻫﺎ و ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي اوﻟﯿﻪ و ﺛﺎﻧﻮﯾـﻪ‬
‫اﺗﻮﺗﺮاﻧﺲ ﻗﺎﺑﻞ اﺛﺒﺎت اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪V1 N1 I1 N 2‬‬
‫=‬ ‫= ‪,‬‬ ‫‪, V1I1 = V2 I2‬‬ ‫)‪(67-2‬‬
‫‪V2 N 2 I2 N1‬‬
‫ﺗﻮان اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺗﻮﺳﻂ اﺗﻮﺗﺮاﻧﺲ ﺷﺎﻣﻞ دو ﻗﺴﻤﺖ اﺳﺖ ﯾﮏ ﻗﺴﻤﺖ از ﺗﻮان ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮري ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﺗﻮان وارد ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ‪ AB‬ﺷﺪه از ﻃﺮﯾﻖ ﻫﺴﺘﻪ و ﺷﺎر ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ آن ﺑـﻪ ﺳـﯿﻢﭘـﯿﭻ ‪ BC‬و ﺧـﺎرج از ﺗـﺮاﻧﺲ ﻣﻨﺘﻘـﻞ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻮان ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺗﻮان ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺨﺸﯽ از ﺗﻮان ﮐﻞ اﺗﻮﺗﺮاﻧﺲ اﺳﺖ و‪:‬‬
‫‪SB VAB I1 V1 − V2‬‬ ‫‪V‬‬

‫=‬ ‫=‬ ‫‪= 1− 2 = 1 − K‬‬ ‫)‪(68-2‬‬
‫‪SA t‬‬ ‫‪V1I1‬‬ ‫‪V1‬‬ ‫‪V1‬‬
‫‪ SB‬ﺗﻮان ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ و ‪ K‬ﻧﺴﺒﺖ وﻟﺘﺎژ ﻓﺸﺎر ﺿﻌﯿﻒ ﺑﻪ ﻗﻮي اﺗﻮﺗﺮاﻧﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﺑﻘﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺧـﺎﻃﺮ اﺗﺼـﺎل اﻟﮑﺘﺮﯾﮑـﯽ ﺑـﯿﻦ‬
‫اوﻟﯿﻪ و ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﻋﻤﻞ ﻋﻤﻮﻣﺎً اﺗﻮﺗﺮاﻧﺲ ﺑﺎ ﺳﺮي ﮐﺮدن ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎي اوﻟﯿﻪ و ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺲ دو ﺳﯿﻢ ﭘﯿﭽﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از اﺗﺼﺎل ﺗﺮاﻧﺲ و ﺗﺸﮑﯿﻞ اﺗﻮﺗﺮاﻧﺲ اﻓﺰاﯾﻨﺪه در ﺷـﮑﻞ )‪ (25-2‬ﻧﺸـﺎن داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ‪ SB‬ﻫﻤﺎن ﺗﻮان ﺗﺮاﻧﺲ دو ﺳﯿﻢﭘﯿﭽﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﻮان ﮐﻞ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻘﺎل را ﻣﯽﺗﻮان از راﺑﻄﻪ )‪ (68-2‬ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :3‬ﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر دو ﺳﯿﻢﭘﯿﭽﻪ داراي ﻣﻘﺪار ﻧﺎﻣﯽ ‪ 240 / 1200V ، 60KVA‬و ‪ 60HZ‬اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺗﺮاﻧﺲ در ﺑﺎر ﻧﺎﻣﯽ ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ‪ 0/8‬ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺎزده آن ‪ 0/96‬اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ ﺗﺮاﻧﺲ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان اﺗـﻮﺗﺮاﻧﺲ‬
‫ﮐﺎﻫﻨﺪه ‪ 1440 / 1200V‬در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﻮزﯾﻊ ﺑﻪﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﻒ( ﺑﺎ ﻓﺮض اﯾﺪهآل ﺑﻮدن ﺗﺮاﻧﺲ ﻗﺪرت ﻧﺎﻣﯽ اﺗﻮﺗﺮاﻧﺲ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ب( ﺑﺎزده اﺗﻮﺗﺮاﻧﺲ را ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮان ﻧﺎﻣﯽ ﺑﻨﺪ )اﻟﻒ( در ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ‪ 0/8‬ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ )‪ (68-2‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪60‬‬ ‫‪1200‬‬
‫‪= 1−‬‬ ‫‪→ SAt = 360KVA‬‬
‫‪SAt‬‬ ‫‪1440‬‬
‫ب( ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﻧﺪﻣﺎن ﺗﺮاﻧﺲ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪60×0 / 8‬‬
‫‪= 0 / 96 → PL = 2KW‬‬
‫‪50×0 / 8 + PL‬‬
‫‪ Pl‬ﺗﻠﻔﺎت ﺗﺮاﻧﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺗﻮﺗﺮاﻧﺲ در ﺗﻮان ﻧﺎﻣﯽ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺟﺮﯾﺎن و وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎي ﺗﺸـﮑﯿﻞدﻫﻨـﺪه آن‬
‫ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎي ﺗﺮاﻧﺲ دو ﺳﯿﻢ ﭘﯿﭽﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﯿﺰ در وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺎﻣﯽ ﺧﻮد ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻠﻔﺎت اﺗـﻮﺗﺮاﻧﺲ‬
‫در ﺑﺎر ﻧﺎﻣﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻠﻔﺎت ﺗﺮاﻧﺲ در ﺑﺎر ﻧﺎﻣﯽ اﺳﺖ و راﻧﺪﻣﺎن ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪360×0 / 8‬‬
‫= ‪%η‬‬ ‫‪×100 = %99 / 31‬‬
‫‪360×0 / 8 + 2‬‬
‫‪ 5- 2‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪﻓﺎز‬
‫در ﺗﻮانﻫﺎي ﺑﺎﻻ اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺳﻪ ﻓﺎز ﺗﻮﻟﯿـﺪ و ﻣﺼـﺮف ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﺟﻬـﺖ ﺗﻐﯿﯿـﺮ وﻟﺘـﺎژ ﻧﯿـﺰ ﺑﺎﯾـﺪ از‬
‫ﺗﺮاﻧﺲﻫﺎي ﺳﻪ ﻓﺎز اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﺗﺮاﻧﺲ ﺳﻪ ﻓﺎز ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﺳﻪ ﺗﺮاﻧﺲ ﺗﮑﻔﺎز ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﻮد و ﯾـﺎ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﯾﮑﭙﺎرﭼـﻪ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ر اﯾﻦﺻﻮرت ﻫﺴﺘﻪاي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﻞ )‪ (16-2‬داﺷﺘﻪ و روي ﻫﺮ ﺳﻪ ﺳﺘﻮن ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎي اوﻟﯿﻪ و ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻓﺎزﻫـﺎي‬
‫ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬وﻟﺘﺎژ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎي ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ در روي ﻫﺮ ﺳﺘﻮن ﻫﻢﻓﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 1-5-2‬اﺗﺼﺎﻻت ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز‬
‫ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎي اوﻟﯿﻪ و ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﺗﺮاﻧﺲ ﺳﻪﻓﺎز ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﺘﺎره ‪ Y‬و ﯾﺎ ﻣﺜﻠﺚ ∆ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﭼﻬـﺎر‬
‫ﻧﻮع اﺗﺼﺎل ‪ Y / ∆ ، ∆ / ∆ ، Y / Y‬و ‪ ∆ / Y‬دارد‪ .‬ﻧﻘﻄﻪ ﺻﻔﺮ ﻫﺮ ﯾﮏ از اﺗﺼﺎﻻت ﺳﺘﺎره ‪ Y‬ﻧﯿـﺰ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﺑـﻪ زﻣـﯿﻦ‬
‫وﺻﻞ ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﻮرد ﺗﺮاﻧﺲﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز ﻧﺴﺒﺖ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ﺑﻪ ﺧﻂ از اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻣﻮرد ﻫـﺮ ﻧـﻮع اﺗﺼـﺎل‬
‫اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺗﻌﺪاد دور اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺗﻌﺪاد دور ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎي اوﻟﯿﻪ و ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬ﺷـﮑﻞ )‪(26-2‬‬
‫اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره ﺳﺘﺎره ﺗﺮاﻧﺲ ﺳﻪﻓﺎز را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﻓﺮض ﻣﯽﺷﻮد ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در دو ﻃﺮف ﻣﻮازي ﺑﺎﻫﻢ رﺳﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﺮ‬
‫روي ﯾﮏ ﺳﺘﻮن ﻫﺴﺘﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و وﻟﺘﺎژﻫﺎﯾﺸﺎن ﻫﻢﻓﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس وﻟﺘﺎژﻫﺎي ‪ Vα1‬و ‪ Vα2‬ﻫﻢﻓﺎز ﻫﺴـﺘﻨﺪ در ﻣـﻮرد‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺆﺛﺮ وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺧﻂ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪VL1‬‬ ‫‪3 V1‬‬ ‫‪N1‬‬

‫=‬ ‫=‬ ‫‪=a‬‬ ‫)‪(69-2‬‬
‫‪VL2‬‬ ‫‪3 V2‬‬ ‫‪N2‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﺧﻂ ﻋﮑﺲ ﻧﺴﺒﺖ وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺧﻂ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪IL1 1‬‬
‫=‬ ‫)‪(70-2‬‬
‫‪IL2 a1‬‬
‫در اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره – ﺳﺘﺎره اﮔﺮ ﻣﺮﮐﺰ ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﻃﺮف ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﺘﺼﻞ ﻧﺸﻮد ﻣﺴﯿﺮ ﻋﺒﻮر ﻫﺎرﻣﻮﻧﯿـﮏ ﺳـﻮم ﺟﺮﯾـﺎن ﺗﺤﺮﯾـﮏ‬
‫ﻗﻄﻊ ﺷﺪه و در ﻧﺘﯿﺠﻪ وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ داراي ﻫﺎرﻣﻮﻧﯿﮏ ﺳﻮم ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره ﻣﺜﻠﺚ ﻧﻮع دﯾﮕﺮ اﺗﺼﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ وﻟﺘﺎژ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻦ اﺗﺼﺎل در ﺷﮑﻞ )‪ (27-2‬ﻧﺸـﺎن‬
‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﯽﺗﻮان در ﻣﻮرد آن ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪VL1‬‬ ‫‪3 V1‬‬ ‫‪N1‬‬

‫=‬ ‫‪= 3‬‬ ‫‪= 3a‬‬ ‫)‪(71-2‬‬
‫‪VL2‬‬ ‫‪V2‬‬ ‫‪N2‬‬
‫‪I L1‬‬ ‫‪1‬‬

‫=‬ ‫)‪(72-2‬‬
‫‪I L2‬‬ ‫‪3a‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ )‪ (27-2‬ﻣﯽﺗﻮان ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﻓﺎز ‪ Va‬و ﺧﻂ ‪ Vab‬ﻫﻢﻓﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ از آﻧﺠﺎ ﮐـﻪ در ﺗـﻮاﻟﯽ‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫اﯾﻦ اﺗﺼﺎل‪ ،‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ در ﺗﻮاﻟﯽ ﻣﺜﺒﺖ ‪ Va b2‬و ‪ 30o‬از وﻟﺘﺎژ ﻓﺎز ‪ Va‬ﺟﻠﻮﺗﺮ اﺳﺖ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔـﺖ وﻟﺘﺎژﻫـﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾـﻪ ﺗـﺮاﻧﺲ‬
‫‪2‬‬
‫‪ 30o‬از وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﻣﻌﺎدل در اوﻟﯿﻪ ﻋﻘﺐﺗﺮﻧﺪ در اﯾﻦ اﺗﺼﺎل‪ ،‬اﺗﺼﺎل ﻣﺜﻠﺚ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻣﺸﮑﻞ ﻫﺎرﻣﻮﻧﯿﮏ ﺳﻮم را ﺑﺮﻃﺮف ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮه اﺗﺼﺎل ﻣﺜﻠﺚ ﺳﺘﺎره در ﺷﮑﻞ )‪ (28-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪VL1‬‬ ‫‪V1‬‬ ‫‪N1‬‬ ‫‪a‬‬

‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫)‪(73-2‬‬
‫‪VL2‬‬ ‫‪3V2‬‬ ‫‪3 N2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪I L1‬‬ ‫‪3‬‬

‫=‬ ‫)‪(74-2‬‬
‫‪I L2‬‬ ‫‪a‬‬
‫در ﻣﻮرد اﺗﺼﺎل ﺷﮑﻞ )‪ (25-2‬ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ‪ Vab‬ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﻓﺎز ‪ Vα‬ﻫﻢﻓﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ و از آﻧﺠـﺎ ﮐـﻪ ‪ 30o Va‬ﻋﻘـﺐﺗـﺮ‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫اﺳﺖ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺷﻮد وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ‪ 30o‬از وﻟﺘﺎژ ﻫﻢ ﻧﺎم در اوﻟﯿﻪ ﺟﻠﻮﺗﺮﻧﺪ‪ .‬اﺗﺼﺎل ﻣﺜﻠﺚ – ﺳﺘﺎره ﺟﻬﺖ اﻓﺰاﯾﺶ وﻟﺘﺎژ ﺑﻪﮐﺎر‬
‫ﻣﯽرود در ﻣﻮرد اﺗﺼﺎل ﻣﺜﻠﺚ – ﻣﺜﻠﺚ ﺷﮑﻞ )‪ (29-2‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪VL1‬‬ ‫‪V1 N1‬‬

‫=‬ ‫=‬ ‫‪=a‬‬ ‫)‪(75-2‬‬
‫‪VL2‬‬ ‫‪V2 N2‬‬
‫‪IL1‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫)‪(76-2‬‬
‫‪I L2‬‬ ‫‪a‬‬
‫وﻟﺘﺎژﻫﺎي اوﻟﯿﻪ و ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ در اﺗﺼﺎل ﻣﺜﻠﺚ – ﻣﺜﻠﺚ ﻫﻢﻓﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮع دﯾﮕﺮي از اﺗﺼﺎل در ﺗﺮاﻧﺲﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﺗﺼﺎل زﯾﮕﺰاگ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺎﻣﺘﻌﺎدلﺑـﻮدن ﺑـﺎر‬
‫ﺗﺮاﻧﺲ ﮐﺎرﺑﺮد دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (30-2‬ﺗﺮاﻧﺴﯽ ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره – ﺳﺘﺎره ﺗﻨﻬﺎ در ﯾﮏ ﻓﺎز ﺛﺎﻧﻮﯾـﻪ‬
‫داراي ﺑﺎر ﺑﺎﺷﺪ در اﯾﻦﺻﻮرت ﺟﺮﯾﺎن ‪ I2‬در ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻓﺎز ‪ a‬ﺟﺎري ﺷﺪه و ﻣﻌﺎدل آن ﺟﺮﯾﺎن ‪ I1‬در اوﻟﯿﻪ ﺟﺎري ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن در اداﻣﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻓﺎزﻫﺎي ‪ b1‬و ‪ c1‬ﺑﺴﺘﻪ ﺷﻮد ﻋﺒﻮر ﺟﺮﯾﺎن در اوﻟﯿﻪ اﯾﻦ دو ﺳﯿﻢﭘـﯿﭻ ﭼـﻮن ﻫـﯿﭻ‬
‫ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ از ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ آنﻫﺎ ) ‪ ( c2 , b2‬ﻧﻤﯽﮔﺬرد ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺻﺮف ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺎر اﺿـﺎﻓﯽ ﺷـﺪه و ﺗﻌـﺎدل‬
‫ﺷﺎرﻫﺎ در ﺗﺮاﻧﺲ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺨﻮرد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﺎﻋﺚ ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل وﻟﺘﺎژﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي رﻓﻊ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾـﻪ در‬
‫ﻫﺮ ﻓﺎز دو ﻗﺴﻤﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از آن در ﺷﮑﻞ )‪ (31-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ اﺗﺼﺎل‬
‫ﻫﺮ ﻓﺎز ﺧﺮوﺟﯽ از دو ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ﮐﻪ در ﻓﺎزﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺮار دارﻧﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﯾﺎن از ﻓﺎز ‪ a 2‬ﺑﻪ ﺑﺎر اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن از دو ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ در ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻋﺒﻮر ﮐﺮده و ﻣﻌﺎدل آن ﻧﯿﺰ ﺟﺮﯾﺎن در اوﻟﯿﻪ از دو‬
‫ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ‪ a1‬و ‪ b1‬ﮔﺬر ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭼﻮن اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي اوﻟﯿﻪ در ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ اﺷﺎن ﺟﺮﯾﺎن دارﻧﺪ ﻣﺸﮑﻞ ﻋﺪم ﺗﻌـﺎدل‬
‫ﺷﺎر ﭘﯿﺶ ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬

‫‪2-5-2‬ﮔﺮوه ﺗﺮاﻧﺲ ﺳﻪﻓﺎز‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻮازي ﮐﺮدن ﺗﺮاﻧﺲﻫﺎي ﺳﻪ ﻓﺎز وﻟﺘﺎژﻫﺎي اوﻟﯿﻪ دو ﺗﺮاﻧﺲ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﻮازي ﺷﺪن و اﺗﺼﺎل ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺸـﺘﺮك ﯾﮑﺴـﺎن‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻢاﻧﺪازه ﻫﻢ ﭘﻼرﯾﺘﻪ و ﻫﻢﻓﺎز ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﻢﻓﺎز ﺑﻮدن وﻟﺘﺎژ ﺧﺮوﺟﯽ ﺗﺮاﻧﺲﻫﺎ ﻣﻬـﻢ اﺳـﺖ‬
‫ﭼﻮن در ﻏﯿﺮ اﯾﻦﺻﻮرت ﺟﺮﯾﺎن ﮔﺮدﺷﯽ در ﺧﺮوﺟﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﺗﺮاﻧﺲ آﺳﯿﺐ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺟﻬـﺖ ﺗﺸـﺨﯿﺺ اﯾـﻦ اﻣـﺮ‬
‫ﮔﺮوه ﺗﺮاﻧﺲ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮔﺮوه ﺗﺮاﻧﺲ ﻋﺪدي اﺳﺘﮑﻪ ﺑﯿﺎنﮐﻨﻨﺪه اﺧﺘﻼف ﻓﺎز وﻟﺘﺎژي از ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﺑـﺎ وﻟﺘـﺎژ ﻫـﻢ ﻧـﺎم از اوﻟﯿـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (32-2‬اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره – ﺳﺘﺎره ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دﯾﺎﮔﺮام ﻓﺎزوري وﻟﺘﺎژﻫﺎ رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﺘﺎژ ﻓـﺎز ﺛﺎﻧﻮﯾـﻪ‬
‫‪ a 2‬ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﻓﺎز اوﻟﯿﻪ ‪ α1‬ﻫﻢ ﻓﺎزﻧﺪ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮوه وﻟﺘﺎژ اوﻟﯿﻪ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻘﺮﺑﻪ دﻗﯿﻘـﻪ ﺷـﻤﺎ رﮐـﻪ روي ﻋـﺪد ‪ 12‬ﻗـﺮاردارد‬
‫ﻓﺮض ﮐﺮده و وﻟﺘﺎژ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ‪ a1‬را ﻋﻘﺮﺑﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺷﻤﺎر درﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ اﯾﻦ ﺗﺮاﻧﺲ ﺑﻪﺻﻮرت ‪ Yy‬ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪0‬‬
‫)ﻣﯽﺗﻮان ﮔﺮوه را ‪ Yy12‬ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺖ( اﮔﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (33-2‬ﻣﺤﻞ اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره و ﺧﺮوﺟﯽﻫﺎي ﺗﺮاﻧﺲ ﻋﻮض ﺷـﻮﻧﺪ وﻟﺘـﺎژ‬
‫ﻓﺎز ‪ a 2‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ 180o a1‬اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ﭘﯿﺪا ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد در اﯾﻦﺻﻮرت ﮔﺮوه ﺗﺮاﻧﺲ ‪ Yy6‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد اﺗﺼﺎل ﻣﺜﻠﺚ ﺳﺘﺎره ﺷﮑﻞ )‪ (34-2‬ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ وﻟﺘﺎژ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ‪ Va‬ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﺳﯿﻢﭘـﯿﭻ اوﻟﯿـﻪ ﻣﻌـﺎدل ﯾﻌﻨـﯽ‬
‫‪2‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ‪ Vab‬ﻫﻢ ﻓﺎز اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ )‪ (34-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ‪ Va‬از ‪ 30o ، Va‬ﻋﻘـﺐﺗـﺮ اﺳـﺖ‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﭘﺲ ﮔﺮوه ﺗﺮاﻧﺲ ‪ Yd11‬ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺗﺮاﻧﺲﻫﺎﯾﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻮازيﺷﺪن ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﮔـﺮوه‬
‫ﯾﮑﺴﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 6-2‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻪ ﺳﯿﻢﭘﯿﭽﻪ‬
‫ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻪ ﺳﯿﻢﭘﯿﭽﻪ از ﯾﮏ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ اوﻟﯿﻪ و دو ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﺑﺎ وﻟﺘﺎژﻫﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ .‬در ﺑﺴـﯿﺎري‬
‫از ﻣﻮارد ﺳﯿﻢﭘﯿﭻﻫﺎي ﻃﺮف اول و دوم اﯾﻦ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﻧﻘﺶ اﺻﻠﯽ را ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﻗﺪرت ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺳـﯿﻢﭘـﯿﭻ ﺳـﻮم‬
‫ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً داراي ﻗﺪرت ﮐﻤﯽ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﺼﺎرف داﺧﻠﯽ ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎ و ﭘﺴﺖﻫﺎ و ﯾﺎ ﻧﺼﺐ راﮐﺘﻮرﻫﺎ و ﺧﺎزنﻫـﺎ ﺑـﻪ ﮐـﺎر‬
‫ﻣﯽرود‪ .‬در ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺑﺎ در ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮر ﻣﺎﺗﻮر ﺑﺎ دو ﺳﯿﻢ ﭘﯿﭻ‪ ،‬ﻗﺪرت ﻧﺎﻣﯽ ﻫﺮ دو ﻃـﺮف ﯾﮑﺴـﺎن اﺳـﺖ در ﺻـﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ در‬
‫ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮر ﻣﺎﺗﻮر ﺑﺎ ﺳﻪ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ﺗﻮان ﻧﺎﺻﯽ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ﺑﺎ ﯾﮏدﯾﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ‪ .‬در ﺷﮑﻞ )‪ (35-2‬ﯾـﮏ ﻓـﺎز ﺗﺮاﻧﺴـﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر‬
‫ﺳﻪ ﺳﯿﻢﭘﯿﭽﻪ و ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل آن ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ روي ﺗﺮاﻧﺲ ﺳﻪ ﺳﯿﻢﭘﯿﭽﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲﻫﺎي زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻃﺮف اول ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه ﻃﺮف دوم و ﻣﺪار ﺑﺎز ﻃﺮف ﺳﻮم = ‪Zps‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻃﺮف اول ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه ﻃﺮف ﺳﻮم و ﻣﺪار ﺑﺎز ﻃﺮف دوم = ‪Z pt‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻃﺮف دوم ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه ﻃﺮف ﺳﻮم و ﻣﺪار ﺑﺎز ﻃﺮف اول = ‪Zps‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲﻫﺎي ﻓﻮقاﻟﺬﮐﺮ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ اﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ از دﯾﺪ ﯾﮑﯽ از ﺳﻪ ﻃﺮف داده ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺷـﺪ و اﮔـﺮ ﺑﺮﺣﺴـﺐ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿـﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﺸﺘﺮك ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻣﭙﺪاﻧﺲﻫـﺎي ﻃـﺮف اول‪ ،‬دوم و ﺳـﻮم در ﻣـﺪار ﻣﻌـﺎدل ﺷـﮑﻞ )‪ (35-2‬را‬
‫ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ ‪ Zs ، Zp‬و ‪ Zt‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪Zps = Zp + Zs‬‬
‫‪Zpt = Zp + Zt‬‬
‫‪Zpt = Zs + Zt‬‬
‫ﺑﺎ ﺣﻞ ﺳﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻓﻮق ﻣﯽﺗﻮان ‪ Zs ، Z p‬و ‪ Zt‬را ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫= ‪Zp‬‬
‫‪2‬‬
‫) ‪( Zps + Zpt − Zst‬‬ ‫)‪(77-2‬‬
‫‪1‬‬
‫= ‪Zs‬‬
‫‪2‬‬
‫) ‪( Zps + Zst − Zpt‬‬ ‫)‪(78-2‬‬
‫‪1‬‬
‫= ‪Zt‬‬
‫‪2‬‬
‫) ‪( Zpt + Zst − Zps‬‬ ‫)‪(79-2‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :4‬ﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﺳﯿﻢﭘﯿﭽﻪ داراي ﻣﺸﺨﺼﺎت زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪Y / ∆ / Y , 132 / 63 / 20kv , 50/ 40/ 10MVA‬‬
‫از ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻫﻤﯽ ﺳﻪ ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﺷﺪه و راﮐﺘﺎﻧﺲﻫﺎي ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷـﺪه داراي ﻣﻘـﺎدﯾﺮ زﯾـﺮ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪X ps = %8 , X pt = %10 , X st = %4 / 8‬‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺒﻨﺎ ﺑﺮاي راﮐﺘﺎﻧﺲﻫﺎ‪ ،‬ﻗﺪرت و وﻟﺘﺎژ ﻃﺮﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ راﮐﺘﺎﻧﺲﻫﺎ در آن اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﺪار‬
‫ﻣﻌﺎدل اﯾﻦ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر را در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 50MVA‬ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫ﻗﺪرت ﻣﺒﻨﺎ را ‪ 50MVA‬درﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ و اﻣﭙﺪاﻧﺲ ‪ X st‬را ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ‪ 40MVA‬اﺳﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺒﻨﺎ ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪:‬‬
‫‪50‬‬
‫× ‪Zpt = j0 / 048‬‬ ‫‪= j0 / 06p.u.‬‬
‫‪40‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺮاﺳﺎس رواﺑﻂ )‪ (77-2‬ﺗﺎ )‪ (79-2‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Zp = j (0 / 08 + 0 / 1 − 0 / 06 ) = j0 / 06 p.u.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Zs = j (0 / 08 + 0 / 06 −0 / 1) = j0 / 02 p.u.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Z t = j (0 / 1 + 0 / 06 −0 / 08 ) = j0 / 04p.u.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ 7-2‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺑﺎر‬
‫ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻧﯽ را ﮐﻪ از ﺷﺒﮑﻪ اﻧﺮژي درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎر ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﺪوده ﻣﺼﺮف ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﭼﻨﺪ وات ﺗﺎ ﭼﻨـﺪﯾﻦ‬
‫ﻣﮕﺎوات ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻌﻤﻮﻻًﺑﺎرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺘﻤﺮﮐـﺰ روي ﺷـﯿﻦ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ آن ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻧﺸـﺎن‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎرﻫﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻗﺪرت اﮐﺘﯿﻮ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻗﺪرت راﮐﺘﯿﻮر ﻧﯿﺰ ﻣﺼﺮف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در ﺻﻨﻌﺖ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪه اﯾﻦ ﻣﺼـﺮف ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي اﻟﻘﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯿﺰان ﻗﺪرت اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺎ زﻣﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﺑﻪ ﻓﺮﮐـﺎﻧﺲ و‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد اﯾﻦ واﺑﺴﺘﮕﯽ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻧﺸﺎن داد‪:‬‬
‫) ‪P = P (f , V‬‬ ‫)‪(80-2‬‬
‫) ‪Q = Q (f , V‬‬ ‫)‪(81-2‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺪرت اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮ‪ ∆p ،‬و ‪ ∆Q‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﻮﭼـﮏ ﻓﺮﮐـﺎﻧﺲ ‪ ∆f‬و وﻟﺘـﺎژ ‪ ∆ V‬ﺑـﻪﺻـﻮرت زﯾـﺮ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ‬
‫‪∂P‬‬ ‫‪∂P‬‬
‫= ‪∆P‬‬ ‫‪∆f +‬‬ ‫‪∆V‬‬ ‫)‪(82-2‬‬
‫‪∂f‬‬ ‫‪∂V‬‬
‫‪∂Q‬‬ ‫‪∂Q‬‬
‫= ‪∆Q‬‬ ‫‪∆f +‬‬ ‫‪∆V‬‬ ‫)‪(83-2‬‬
‫‪∂f‬‬ ‫‪∂V‬‬
‫‪∂Q‬‬ ‫‪∂Q ∂p ∂p‬‬

‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺑﺎرﻫﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺿﺮاﯾﺐ‬
‫‪∂V‬‬ ‫‪∂f ∂ V ∂f‬‬
‫ﯾﮏ ﺑﺎر اﻣﭙﺪاﻧﺴﯽ از ﻧﻮع ﺳﻠﻔﯽ را درﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺑﺎر ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2 R + jX‬‬
‫*‬
‫‪V‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪V‬‬
‫== * = ‪S = P + jQ = VI = V  ‬‬
‫*‬
‫‪=V 2‬‬ ‫)‪(84-2‬‬
‫‪z‬‬ ‫‪Z‬‬ ‫‪R − jX‬‬ ‫‪R + X2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪R‬‬‫‪2‬‬ ‫‪V R‬‬
‫‪P= V 2‬‬ ‫‪= 2‬‬ ‫)‪(85-2‬‬
‫) ‪R + ( 2πfL‬‬
‫‪2‬‬
‫‪R +X‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪R‬‬‫‪2‬‬ ‫‪V 2πfL‬‬
‫‪Q= V 2‬‬ ‫‪= 2‬‬ ‫)‪(86-2‬‬
‫) ‪R + ( 2πfL‬‬
‫‪2‬‬
‫‪R +X‬‬ ‫‪2‬‬
‫رواﺑﻂ ﻓﻮق ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮانﻫﺎي اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮ ﺑﺎر اﻣﭙﺪاﻧﺴﯽ ﺑﺎ ﺗﻮان دوم وﻟﺘﺎژ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارﻧـﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ در‬
‫اﯾﻦ رواﺑﻂ واﺑﺴﺘﮕﯽ دو ﻧﻮع ﺗﻮان و ﻧﻮع ﺗﻐﯿﯿﺮ آنﻫﺎ را ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :5‬در ﯾﮏ ﺑﺎر اﻣﭙﺪاﻧﺴﯽ ﺑﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ‪ 0/8‬ﭘﺲﻓﺎز ﯾﮏ درﺻﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ وﻟﺘﺎژ و ﯾﮏ درﺻﺪ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻓﺮﮐـﺎﻧﺲ‬
‫ﺗﻮان را ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﭼﻨﺪ درﺻﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽدﻫﺪ؟‬
‫ب( ‪ 2‬درﺻﺪ ﮐﺎﻫﺶ‪ 0/72 ،‬درﺻﺪ ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫اﻟﻒ( ‪ 2‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ‪ 0/72 ،‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫د( ‪ 2‬درﺻﺪ ﮐﺎﻫﺶ‪ 0/72 ،‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫ج( ‪ 2‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ‪ 0/72 ،‬درﺻﺪ ﮐﺎﻫﺶ‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫ﻓﺮض ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺗﻐﯿﯿﺮ وﻟﺘﺎژ در ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ )‪ (85-2‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪∆P‬‬ ‫‪∂P‬‬ ‫‪R‬‬

‫=‬ ‫‪= 2| V | 2‬‬
‫|‪∆|V| ∂|V‬‬ ‫‪R + x2‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﺟﺎيﮔﺬاري از راﺑﻄﻪ )‪ (85-2‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪∆P‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪2p‬‬ ‫‪∆P‬‬ ‫|‪∆|V‬‬

‫| ‪= 2| V‬‬ ‫=‬ ‫→‬ ‫‪=2‬‬
‫|‪∆|V‬‬ ‫‪2‬‬
‫|‪|V| |V‬‬ ‫‪P‬‬ ‫|‪|V‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﯾﮏ درﺻﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ وﻟﺘﺎژ دو درﺻﺪ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎل اﮔﺮ از راﺑﻄﻪ )‪ (85-2‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ f‬ﻣﺸﺘﻖ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪∆P ∂P‬‬ ‫‪−4πfL × 2πL‬‬

‫≈‬ ‫‪=| V |2 R 2‬‬
‫‪∆f ∂f‬‬ ‫‪(R + (2πFL)2 )2‬‬
‫‪2R(2πfL)2‬‬ ‫‪2RX2‬‬ ‫‪2X 2‬‬
‫|‪= −|V‬‬ ‫‪2‬‬
‫|‪= −|V‬‬‫‪2‬‬
‫‪= −P‬‬
‫‪f (R 2 + (2πfL)2 )2‬‬ ‫‪f (R 2 + X2 )2‬‬ ‫) ‪f (R 2 + X 2‬‬
‫‪∆P‬‬ ‫‪X 2 ∆f‬‬ ‫‪X 2 ∆f‬‬ ‫‪∆f‬‬
‫→‬ ‫‪= −2 2‬‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬‫‪2‬‬ ‫‪= −2 sin 2 φ‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪R +X f‬‬‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪| Z| f‬‬ ‫‪f‬‬
‫ﺑﻨﺎراﯾﻦ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺑﻪ ازاء ﯾﮏ درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ 2 sin 2 φ‬ﮐـﺎﻫﺶ ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ از ﻃﺮﻓـﯽ ﭼـﻮن ‪cos φ =0/ 8‬‬
‫اﺳﺖ ﻟﺬا ‪ sin φ =0/ 6‬ﻣﯽﺷﻮد و دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪∆F‬‬ ‫‪∆f‬‬ ‫‪∆F‬‬

‫‪= −2 ×0/ 62‬‬ ‫‪= −0/ 72‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪f‬‬
‫ﭘﺲ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ‪ 0/72‬درﺻﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ 8-2‬دﯾﺎﮔﺮام ﺗﮏ ﺧﻄﯽ و اﻣﭙﺪاﻧﺴﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت‬
‫در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﺪل ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت ﻧﻈﯿﺮ ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎي ﺳﻨﮑﺮون‪ ،‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار دادﯾﻢ‬
‫ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﺪل اﯾﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﮐﻞ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﻪﻓﺎز را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗـﺪرت ﺑـﻪﺻـﻮرت‬
‫ﺳﻪﻓﺎز ﮐﺎري ﻣﺸﮑﻞ و ﭘﯿﭽﯿﺪه اﺳﺖ و رﺳﻢ ﻫﺮ ﺳﻪﻓﺎز ﻫﻤﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﺑﯿﺶﺗﺮي در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺎ ﻗﺮار ﻧﻤـﯽدﻫـﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺬا ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت را ﺑﺮاي ﯾﮏﻓﺎز و ﺑﺎ ﻋﻼﺋﻢ اﺧﺘﺼﺎري ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول )‪ (3-2‬ﻋﻼﺋﻢ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت‬
‫در ﺟﺪول )‪ (3-2‬ﻋﻼﺋﻢ اﺧﺘﺼﺎري ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻠﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻃـﺮز ﻧﻤـﺎﯾﺶ دﯾـﺎﮔﺮام ﺗـﮏ ﺧﻄـﯽ‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ دﯾﺎﮔﺮام ﺗﮏﺧﻄﯽ ﻧﻮﻋﯽ در ﺷﮑﻞ )‪ (36-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮاﻧﺲﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل‬
‫و ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﺮز ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺎمﮔﺬاري و ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳﯿﺴﺘﻢ در ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل دﯾﺎﮔﺮام اﻣﭙﺪاﻧﺴﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻢ را از ﻣﺘﺼـﻞ ﮐـﺮدن ﻣـﺪل‬
‫ﺗﮏ ﺗﮏ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﻪدﺳﺖ آورد در ﺷﮑﻞ )‪ (37-2‬دﯾﺎﮔﺮام اﻣﭙﺪاﻧﺴﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت ﺷﮑﻞ )‪ (36-2‬ﻧﺸﺎن داده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در دﯾﺎﮔﺮام ﺷﮑﻞ )‪ (37-2‬اﺟﺰاء ﻣﺪار ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﮑﻞ در ﻣﻮرد ﺗﺮاﻧﺲ ﺗﻨﻬﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳـﺮي ﺗـﺮاﻧﺲ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﺷﺪه و از اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮازي آن ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮرد ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺧـﺎزن ﻧﯿـﺰ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ در‬
‫ﻓﺼﻞ آﯾﻨﺪه ﺑﻪﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺴﺖﻫﺎي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﻓﺼﻞ دوم‬
‫‪ -1‬در ﺷﺒﮑﻪاي ﺳﻪﻓﺎز ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﺳﻤﺖ اوﻟﯿﻪ ﺗﺮاﻧﺲ ﺳﻪﻓـﺎز )ﺳـﻤﺖ ‪ ( 20kV‬در ﻟﺤﻈـﻪ راهاﻧـﺪازي‬
‫ﻣﻮﺗﻮر اﻟﻘﺎﯾﯽ ﺳﻪﻓﺎز ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪Ztrans = 0 / 1 + j0/ 1pu‬‬
‫‪ =0/ 1pu‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ رﺗﻮر ارﺟﺎﻋﯽ ﺑﻪ اﺳﺘﺎﺗﻮر → ‪R ′2‬‬
‫‪ =0/ 1pu‬راﮐﺘﺎﻧﺲ رﺗﻮر ارﺟﺎﻋﯽ ﺑﻪ اﺳﺘﺎﺗﻮر → ‪X′2‬‬
‫)از ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﺳﻤﺖ اﺳﺘﺎﺗﻮر ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ ﮐﻨﯿﺪ و ﺗﻮان ﻣﺒﻨﺎ را ‪ 100MVA‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪(.‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪kA (4‬‬ ‫‪kA (3‬‬ ‫‪kA (2‬‬ ‫‪kA (1‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ -2‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬اﻧﺪازه وﻟﺘﺎژ ﻃﺮف ﻓﺮﺳـﺘﻨﺪه ‪ | Vs |= 1pu‬و اﻣﭙـﺪاﻧﺲ ﺧـﻂ ‪ Z = j0/ 1pu‬اﺳـﺖ و‬
‫اﻣﮑﺎن ﮐﻨﺘﺮل اﻧﺪازه وﻟﺘﺎژ در ﻃﺮف ﮔﯿﺮﻧﺪه وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﺑﺎر در ﻃﺮف ﮔﯿﺮﻧـﺪه ‪pf =1‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان از ﺧﻂ ﻋﺒﻮر داد ﭼﻘﺪر اﺳـﺖ و اﯾـﻦ ﺗـﻮان در ﮐـﺪام زاوﯾـﻪ اﻧﺘﻘـﺎﻟﯽ )‪ (δ‬رخ‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ؟‬
‫‪δ max = 90o , Pmax = 5p.u. (2‬‬ ‫‪δ max = 45o , Pmax = 5p.u. (1‬‬
‫‪δ max = 45o , Pmax = 10p.u. (4‬‬ ‫‪δ max = 90o , Pmax = 10p.u. (3‬‬
‫‪ -3‬در دﯾﺎﮔﺮام ﺷﮑﻞ زﯾﺮ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺧﻂ ﻣﺎﺑﯿﻦ ﺑﺎس ﺑﺎر ‪ 2‬و ‪ 3‬ﺑﻪ ازاء ﻣﺒﻨﺎي ‪ 100MVA‬و وﻟﺘﺎژ ﻧﺎﻣﯽ ﺑﺎس ﺑﺎرﻫـﺎي‬
‫‪ 2‬و ‪ 3‬ﮐﻪ ‪ 10kV‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ j0/ 005PU‬اﺳﺖ‪ .‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺗﺮاﻧﺲﻫﺎ ﮐﻪ ﯾﮑـﯽ از آﻧـﺎن ‪ Y∆11‬و دﯾﮕـﺮي ‪YY0‬‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﺮدن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒﻮري از ﺧـﻂ ﻣـﺎﺑﯿﻦ ‪ 2‬و ‪ 3‬ﺣـﺪوداً ﺑﺮاﺑـﺮ ﭼـﻪ ﻣﻘـﺪار‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؟ وﻟﺘﺎژ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﺮروي ‪ 1P.U.‬ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺗﻮان ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﺎس ‪ 2‬ﻣﻌﺎدل ‪ 20 3‬ﻣﮕﺎوات و ﺑـﺎس ‪3‬‬
‫ﻣﻌﺎدل ‪ 10 3‬ﻣﮕﺎوات ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﯾﮏ آﻣﭙﺮ‬ ‫‪ (1‬ﺻﻔﺮ‬
‫‪ (4‬ﺷﺸﺼﺪ آﻣﭙﺮ‬ ‫‪ (3‬ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺞ آﻣﭙﺮ‬

‫‪ -4‬در ﺳﯿﺴﺘﻢ زﯾﺮ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي دو ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿـﺪي ژﻧﺮاﺗـﻮر اول ﺑﺮﺣﺴـﺐ‬
‫ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﭼﻘﺪرا ﺳﺖ؟ )‪(cos 60o = 0/ 5 , cos 30o = 0/ 87‬‬
‫‪18/7 (1‬‬
‫‪16/3 (2‬‬
‫‪11/3 (3‬‬
‫‪8/7 (4‬‬
‫‪ -5‬در ﺷﺒﮑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺧﺎزن ﺧﻂ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﺷﺪه و اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳﺮي ﺧﻂ روي ﺷﮑﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ – ﺧﻂ در ﻣﺤﻞ ﭘﺴﺖﻫﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﮐﯿﻠﻮوﻟﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ V2 = 220 < 0o , V1 = 210 < 90o‬اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻘـﺪار‬
‫ﻗﺪرت راﮐﺘﯿﻮ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﻪ ‪ MVAR‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪ 60 (1‬ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫‪ 168 (2‬ﻣﺼﺮف‬
‫‪ 168 (3‬ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫‪ 60 (4‬ﻣﺼﺮف‬
‫‪ -6‬در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ژﻧﺮاﺗﻮر اول ‪ G1‬را ﺧﺎرج ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺰرﯾﻘﯽ در ﺑﺎس دوم ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ اﯾﻦ‬
‫ﺑﺎس ﺑﺮاﺑﺮ ‪ − j1/ 0p.u.‬ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ژﻧﺮاﺗﻮر دوم ‪ G 2‬را ﺧﺎرج ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺰرﯾﻘـﯽ در ﺑـﺎس‬
‫اول ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ اﯾﻦ ﺑﺎس ﺑﺮاﺑﺮ ‪ − j2 / 0p.u.‬ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻘﺪار راﮐﺘﺎﻧﺲ ) ‪ ( X‬ﭼﻪ ﻣﻘﺪار اﺳﺖ؟‬
‫‪2 / 0p.u. (1‬‬
‫‪1/ 5p.u. (2‬‬
‫‪1/ 0p.u. (3‬‬
‫‪0/ 5p.u. (4‬‬

‫‪ -7‬ﺷﮑﻞ زﯾﺮ دﯾﺎﮔﺮام ﺗﮏ ﺧﻄﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت ﺳﺎده را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻧﺎﻣﯽ ژﻧﺮاﺗﻮر‪ ،‬ﺗﺮاﻧﺴـﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎ‬
‫و ﺑﺎر اﻫﻤﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﻣﻄﺎﺑﻖ زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﻣﺒﻨﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻧﺎﻣﯽ ژﻧﺮاﺗـﻮر اﻧﺘﺨـﺎب ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘـﺪار‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎر ﺑﺮﺣﺴﺐ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪G = 20kV‬‬ ‫‪300MVA‬‬

‫‪T1 = 20 / 200kV‬‬ ‫‪375MVA‬‬
‫‪T2 = 180 / 9kV‬‬ ‫‪300MW‬‬
‫‪Load = 9kV‬‬ ‫‪180MW‬‬
‫‪1/55 (4‬‬ ‫‪1/45 (3‬‬ ‫‪1/35 (2‬‬ ‫‪1/25 (1‬‬
‫‪ -8‬در ﺳﯿﺴﺘﻢ زﯾﺮ‪ ،‬زاوﯾﻪ اﻧﺘﻘﺎل ‪ δ‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 15o‬اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ اﯾﻦ زاوﯾﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ ∆δ > 0‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪون‬
‫آنﮐﻪ در | ‪ | E1‬و | ‪ | E2‬ﺗﻐﯿﯿﺮي رخ دﻫﺪ‪ ،‬اﻧﺪازه ﺟﺮﯾﺎن ‪ I‬و زاوﯾﻪ آن ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ‪ E2‬ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‬
‫)ﺟﺮﯾﺎن ‪ I‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ E2‬ﻫﻤﻮاره ﭘﺲﻓﺎز ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪(.‬‬
‫‪ (1‬اﻧﺪازه ‪ I‬اﻓﺰاﯾﺶ و زاوﯾﻪ آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ E2‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ (2‬اﻧﺪازه ‪ I‬ﮐﺎﻫﺶ و زاوﯾﻪ آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ E2‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ (3‬اﻧﺪازه ‪ I‬اﻓﺰاﯾﺶ و زاوﯾﻪ آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ E2‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ (4‬اﻧﺪازه ‪ I‬ﮐﺎﻫﺶ و زاوﯾﻪ آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ E2‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ P‬و ‪ Q‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ P.U.‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫‪P = 0/ 5p.u. Q = 0/ 08p.u. (1‬‬
‫‪P = 0/ 8p.u. Q = 0/ 5p.u. (2‬‬
‫‪P = 0/ 8p.u. Q = 0/ 5p.u. (3‬‬
‫‪P = 0/ 5p.u. Q = −0/ 08p.u. (4‬‬
‫‪ -10‬در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ‪ δ‬ﭼﻘﺪر ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ از ﺷﯿﻦ )‪ (1‬ﺑﻪ )‪ (2‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮدد؟‬
‫‪54o (2‬‬ ‫‪36o (1‬‬
‫‪45o (4‬‬ ‫‪90o (3‬‬

‫‪ -11‬درﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﺳﯿﻢﭘﯿﭽﻪ ‪ 230 / 63 / 20kV‬ﺗﻮان ‪ 20MVA‬ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ‪ 0/8‬ﭘﺲﻓﺎز در ﻃـﺮف‬
‫‪ 63 kV‬و ﺗﻮان ‪ 10MVA‬در ﻃﺮف ‪ 20kV‬ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ‪ 0/9‬ﭘﺲﻓﺎز ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮان ﻃﺮف ‪ 230kV‬ﭼﻨـﺪ‬
‫‪ MVA‬اﺳﺖ؟‬
‫‪23 (4‬‬ ‫‪33 (3‬‬ ‫‪25 (2‬‬ ‫‪30 (1‬‬
‫‪ -12‬راﮐﺘﺎﻧﺲ ﻣﻌﺎدل ﻣﺪل ﺗﮏ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﻪ ﺷﯿﻦ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺷﺒﮑﻪ زﯾﺮ ﭼﻨﺪ ‪ pu‬اﺳﺖ؟ ‪Sb = 100MVA‬‬
‫‪20/66 (1‬‬
‫‪25/66 (2‬‬
‫‪18/66 (3‬‬
‫‪27/66 (4‬‬
‫‪ -13‬در ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﮑﺮون در رژﯾﻢ ﮐﺎري ﻓﻮق ﺗﺤﺮﯾﮏ‪:‬‬
‫‪ (1‬ﺟﺮﯾﺎن ﺗﻮﻟﯿﺪي ژﻧﺮاﺗﻮر ﭘﺲﻓﺎز اﺳﺖ و در اﯾﻦﺻﻮرت ژﻧﺮاﺗﻮر ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎزن ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﺟﺮﯾﺎن ﺗﻮﻟﯿﺪي ژﻧﺮاﺗﻮر ﭘﯿﺶﻓﺎز اﺳﺖ و در اﯾﻦﺻﻮرت ژﻧﺮاﺗﻮر ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎزن ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (3‬ﺟﺮﯾﺎن ﺗﻮﻟﯿﺪي ژﻧﺮاﺗﻮر ﭘﺲﻓﺎز اﺳﺖ و در اﯾﻦﺻﻮرت ژﻧﺮاﺗﻮر ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻠﻒ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮف ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (4‬ﺟﺮﯾﺎن ﺗﻮﻟﯿﺪي ژﻧﺮاﺗﻮر ﭘﯿﺶﻓﺎز اﺳﺖ و در اﯾﻦﺻﻮرت ژﻧﺮاﺗﻮر ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎزن ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -14‬در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﻪ ﺑﺎس ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻮان ﻣﮑـﺎﻧﯿﮑﯽ ورودي ژﻧﺮاﺗـﻮر در‬
‫‪3‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد در اﯾﻦﺻﻮرت ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬ ‫ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫‪1/ 2‬‬
‫‪3‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺗﺤﻮﯾﻠﯽ ﺑﻪ ﺑﺎس ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ‬
‫‪1/ 2‬‬
‫‪3‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﺤﻮﯾﻠﯽ ‪ 3/75‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (2‬ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺗﺤﻮﯾﻠﯽ ﺑﻪ ﺑﺎس ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ‬
‫‪1/ 2‬‬
‫‪3‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﺤﻮﯾﻠﯽ ‪ 1/75‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ‪،‬‬
‫‪1/ 2‬‬
‫‪3‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ (4‬زاوﯾﻪ ‪δ‬‬
‫‪1/ 2‬‬
‫‪ -15‬در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت ﺷﮑﻞ داده ﺷﺪه اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻌﺎدل ﺑﯿﻦ ﺷﯿﻦﻫـﺎي ‪ A‬و ‪ B‬ﮐـﺪام اﺳـﺖ؟ )وﻟﺘـﺎژ ‪ 25 kv‬در‬
‫اوﻟﯿﻪ ‪ T1‬و ﺗﻮان ‪ 125MVA‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺒﻨﺎ ﺑﻪﮐﺎر روﻧﺪ‪.‬‬
‫‪25 / 250KV‬‬ ‫‪220/ 25KV‬‬

‫‪‬‬ ‫‪X = 100Ω‬‬ ‫‪‬‬
‫‪T1 : 125MVA‬‬ ‫‪Lin : ‬‬ ‫‪T2 : 100MVA‬‬
‫‪X = 0 / 010‬‬ ‫‪V = 200KV‬‬ ‫‪X : 0/ 010‬‬
‫‪ T1‬‬ ‫‪ T1‬‬
‫‪j0/3‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪j0/4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪j0/5‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪j0/6‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪ -16‬در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﻪﻓﺎز ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻘﺎدﯾﺮ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﻨﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ اﻣﭙﺪاﻧﺲﻫﺎي ﻣﻌـﺎدل‬
‫ﺑﺎرﻫﺎي ‪ L2 , L1‬ﮐﺪاﻣﻨﺪ؟‬
‫‪G : 20MVA ,12KV , %5‬‬

‫‪P : 25MVA , 12KV , %5‬‬
‫‪‬‬
‫‪T1 : S : 20MVA , 132KV , 0/ 06‬‬
‫‪ t : 5MVA , 20KV , %5‬‬
‫‪‬‬
‫‪T2 : 132 / 20KV , 25MVA , %4‬‬
‫‪L1 : 20KV , 8MW + j6MVAR‬‬
‫‪L2 : 18KV , 3MW + j3MVAR‬‬
‫‪ZL1 = 1 / 6 + j1 / 2p.u. , ZL2 = 2 / 4 + j3 / 2p.u. (1‬‬
‫‪Z L1 = 3 / 2 + j2 / 4p.u. , Z L2 = 2 + j1 / 62p.u. (2‬‬
‫‪ZL1 = 1 / 6 + j1 / 2p.u. , ZL2 = 1 / 22 + j1/ 62p.u. (3‬‬
‫‪Z L1 = 1 / 6 + j1 / 2p.u. , Z L2 = 1 / 944 + j2 / 596p.u. (4‬‬

‫‪ -17‬ﯾﮏ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳـﻨﮑﺮون ﺳـﻪﻓـﺎز ﻗﻄـﺐ ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪ ‪ 60MVA , 20 3 KV‬داراي رﮐﺘـﺎﻧﺲ ﻣﺤـﻮر ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ‬
‫‪300‬‬
‫= ‪ X q‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ آرﻣﯿﭽﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﺮدن اﺳﺖ زاوﯾﻪ ﺑﺎر‬ ‫‪ X d = 10Ω‬و راﮐﺘﺎﻧﺲ ﻣﺤﻮر ﻋﻤﻮدي ‪Ω‬‬
‫‪7‬‬
‫‪ δ‬و وﻟﺘﺎژ ﺗﺤﺮﯾﮏ در ﻫﺮ ﻓﺎز ‪ E‬وﻗﺘﯽ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﺎر ﻧﺎﻣﯽ را در ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ‪ 0/8‬ﭘﺲ ﻓﺎز ﺑﻪ ﺷﯿﻦ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ وﻟﺘـﺎژ‬
‫ﺧﻂ ‪ 20 3kv‬ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﺪاﻣﻨﺪ؟‬
‫‪E = 25 / 6KV , δ = 36 / 87o (2‬‬ ‫‪E = 41/ 8KV , δ = 30o (1‬‬
‫‪E = 23 / 8KV , δ = 45o (4‬‬ ‫‪E = 22KV , δ = 53 / 13o (3‬‬
‫‪ -18‬در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﻪ ﺑﺎس ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ ژﻧﺮاﺗﻮر در ﺗﻮان ﻣﮑـﺎﻧﯿﮑﯽ ﺛﺎﺑـﺖ‬
‫ورودي ‪ 0/ 6 2‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬
‫‪ (1‬ژﻧﺮاﺗﻮر ﭘﺲ از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ از ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻮق ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ زﯾﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺗﻐﯿﯿﺮ وﺿﻌﯿﺖ داده و ‪ 15o δ‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ (2‬ژﻧﺮاﺗﻮر ﭘﺲ از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ از ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻮق ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ زﯾﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺗﻐﯿﯿﺮ وﺿﻌﯿﺖ داده و ‪ δ‬ﺗﻐﯿﯿﺮي ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (3‬ژﻧﺮاﺗﻮر ﭘﺲ از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺣﺎﻟﺖ زﯾﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه و ‪ 15o δ‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ (4‬ژﻧﺮاﺗﻮر ﭘﺲ از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺣﺎﻟﺖ زﯾﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه و ‪ δ‬ﺗﻐﯿﯿﺮي ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -19‬در ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻗﺒﻞ ﭘﺲ از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ اﻧﺪازه ﺟﺮﯾﺎن ‪:I‬‬
‫‪ 0/ 6 2 (4‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺗﻐﯿﯿﺮي ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ 0/92 (2‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ 2/46 (1‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -20‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻧﺎﻣﯽ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪G : 60MVA , 20KV , X = %3‬‬

‫‪20‬‬
‫‪T1 : 50MVA ,‬‬ ‫‪KV , R = %5 , X = %10‬‬
‫‪200‬‬
‫‪20‬‬
‫‪T2 : 50MVA ,‬‬ ‫‪KV , R = %5 , X = %10‬‬
‫‪200‬‬
‫‪M : 48 / 6MVA , 18KV , X = %3‬‬
‫‪ : 200KV , Z = 340+ j40Ω‬ﺧﻂ‬
‫ﺗﻮان درﯾﺎﻓﺘﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﺗﻮر در ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ‪ 0/9‬ﭘﺲﻓﺎز و در وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ﺑﻪ ﺧﻂ دروﻧﯽ ‪ ، 18 KV‬ﺑﺮاﺑـﺮ ‪45 MVA‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬وﻟﺘﺎژ دروﻧﯽ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ KV‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫‪24KV (4‬‬ ‫‪30KV (3‬‬ ‫‪28 KV (2‬‬ ‫‪26 KV (1‬‬
‫‪ -21‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺗﮏ ﺧﻄﯽ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﻪﻓﺎز در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬راﮐﺘـﺎﻧﺲ ﺗﺮاﻧﺴـﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ‪٪20‬‬
‫در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 23 / 110KV ،100MVA‬و اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺧﻂ ‪ Z = j60 / 5Ω‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺎر در ﺷـﯿﻦﻫـﺎي ‪ 2‬و ‪ 3‬ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‬
‫‪ S3 = j20MVAR‬و ‪ S2 = 121∠36 / 87o MVA‬وﻟﺘﺎژ ﺷﯿﻦ ‪ V1 ،1‬ﭼﻨﺪ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1/ 272 + j0/ 176p.u. (1‬‬
‫‪1/ 1p.u. (2‬‬
‫‪0/ 928 + j0/ 176p.u. (3‬‬
‫‪0/ 928 − j0/ 176p.u. (4‬‬
‫‪ -22‬ژﻧﺮاﺗﻮري ﺑﺎ راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺳﻨﮑﺮون ‪ Xs =1p.u.‬ﺑﻪ ﺑﺎس ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ‪ Vt = 1∠0p.u.‬ﻣﺘﺼﻞ اﺳـﺖ‪ .‬ژﻧﺮاﺗـﻮر‬
‫‪3‬‬
‫ﭘﺲﻓﺎز ﺑﻪ ﺑﺎس ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯽدﻫـﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ ﺗـﻮان اﮐﺘﯿـﻮ ﺛﺎﺑـﺖ و‬ ‫ﺟﺮﯾﺎن ‪ 1p.u.‬را ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان‬
‫‪2‬‬
‫ﺗﺤﺮﯾﮏ ژﻧﺮاﺗﻮر ‪ ٪50‬ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ آن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪/‬‬
‫‪ 50 (3‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ٪50 (4 .‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ ٪25 (2‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ ٪25 (1‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪Ω‬‬ ‫‪Ω‬‬
‫‪ r = 0/ 03‬ﻣﻔﺮوض اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻂ ﺑﺎري ﺑـﺎ‬ ‫‪, x = 0/ 04‬‬ ‫‪ -23‬ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﻃﻮر ‪ 10km‬ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت‬
‫‪km‬‬ ‫‪km‬‬
‫ﺗﻮان ‪ 628KVA‬و ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ‪ 0/6‬ﭘﺲﻓﺎز را در وﻟﺘﺎژ ‪ 10kv‬و ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ‪ 50HZ‬ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ‬
‫ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ﺻﻔﺮ ﮔﺮدد ﭼﻪ ﺧﺎزﻧﯽ در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﻣﻮازي ﮔﺮدد؟‬
‫‪25µF (4‬‬ ‫‪20µF (3‬‬ ‫‪15µF (2‬‬ ‫‪11µF (1‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ ﺗﺸﺮﯾﺤﯽ ﺗﺴﺖﻫﺎي ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﻓﺼﻞ دوم‬
‫‪ -1‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«4‬‬
‫ﻣﺪار ﻣﻌﺪل ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪π‬‬

‫= ‪Ip.u‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪< − p.u.‬‬
‫)‪0/ 2 + j0/ 2 0/ 2(1 + j1‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫<‪2‬‬
‫‪4‬‬
‫‪100MVA‬‬ ‫‪5‬‬
‫= ‪Ib‬‬ ‫=‬ ‫‪kA‬‬
‫‪3 × 20kV‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪25‬‬
‫=| ‪| I‬‬ ‫×‬ ‫= ‪kA‬‬ ‫‪kA‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪ -2‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«1‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﺑﺎر واﺣﺪ اﺳﺖ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎر ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑـﻪﺻـﻮرت‬
‫زﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ R‬ﺗﻮان اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻗﻀﯿﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﮐﻪ در درس ﻣﺪار ﺑﯿﺎن ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﺮط زﯾﺮ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪R =| Z |= 0 / 1p.u.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬
‫= ‪I p.u.‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪<− =5 2 <−‬‬
‫)‪0 / 1 + j0 / 1 0 / 1(1 + j1‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫<‪2‬‬
‫‪4‬‬
‫‪−π‬‬
‫< ‪VR = RI = 0/ 5 2‬‬
‫‪4‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ ﻃﺮف ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه ﺻﻔﺮ درﺟﻪ اﺳﺖ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪π π‬‬
‫= ) ‪δ = δ1 − δ2 = 0 − (−‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫و‪:‬‬
‫‪Pmax = R | I |2 = 0/ 1× (5 2 )2 = 5p.u.‬‬
‫‪ -3‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »؟«‬
‫در ﺗﺮاﻧﺲ ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ‪ Yd11‬وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ‪ 30o‬از وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﻫـﻢ ﻧـﺎم در اوﻟﯿـﻪ ﻋﻘـﺐﺗﺮﻧـﺪ در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ در ﺗـﺮاﻧﺲ ‪Yy0‬‬
‫وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﻫﻢﻓﺎزﻧﺪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﮔﺮدﺷﯽ ﺑﯿﻦ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪﻫﺎي دو ﺗﺮاﻧﺲ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﺧﺘﻼف ﻓﺎز وﻟﺘﺎژﻫﺎﯾﺸﺎن اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪1 < −30 − 1 < 0‬‬

‫= ‪I23‬‬ ‫‪= 103 / 52 < 165o p.u.‬‬
‫‪j0/ 005‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ‪ Vb = 10kV , Sb = 100MVA‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪Sb‬‬ ‫‪100×106‬‬
‫= ‪Ib‬‬ ‫=‬ ‫‪= 5 / 77 ×103 → I23 = 103 / 52 × 5 / 77 ×103 = 597kA‬‬
‫‪3 Vb‬‬ ‫‪3 ×10×103‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﺻﺤﯿﺢ در ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«3‬‬
‫ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﮐﻞ ‪ 30p.u.‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام از ژﻧﺮاﺗﻮر‪ 15 p.u. ،‬آن را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮان اﮐﺘﯿـﻮ ﻣﺼـﺮﻓﯽ‬
‫ﺑﺎسﻫﺎ روﺷﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ‪ 5 p.u.‬ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ از ﺑﺎس )‪ (1‬ﺑﻪ )‪ (2‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﭘﺲ ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ )‪ (27-2‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫| ‪| V1 || V2‬‬ ‫‪1×1‬‬
‫= ‪P12‬‬ ‫= ‪sin δ1‬‬ ‫‪sin δ1 = 5 → sin δ1 \ 0/ 5 → δ1 = 30o‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/ 1‬‬
‫از آنﺟﺎ ﮐﻪ داﻣﻨﻪ وﻟﺘﺎژ ﺑﺎسﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺑﯿﻦ ﺑﺎسﻫﺎ ﺻﻔﺮ ﺑﻮده و ﻫﺮ ﺑﺎس ﻧﺼﻒ ﺗﻮان راﮐﺘﯿـﻮ ﻣﺼـﺮﻓﯽ‬
‫ﺧﻂ را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ و دارﯾﻢ‪:‬‬
‫| ‪| V1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪Q12‬‬ ‫= ) ‪(| V1 | − | V2 | cos δ1‬‬ ‫‪(1 − 1cos 30o ) = 1/ 3‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/ 1‬‬
‫ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ژﻧﺮاﺗﻮر )‪ (1‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﺎس و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﺤﻮﯾﻠﯽ ﺑﻪ ﺧﻂ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ‪:‬‬
‫‪Q g1 = 10 + 1 / 3 = 11 / 3‬‬
‫‪ -5‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«2‬‬
‫ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﺎس )‪ (2‬ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎر ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺎس ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪاري از اﯾﻦ ﺗﻮان ﺗﻮﺳـﻂ ﺧـﻂ‬
‫ﺟﺬب و ﻣﺎﺑﻘﯽ ﺑﻪ ژﻧﺮاﺗﻮر داده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺧﻂ اﺑﺘﺪا ﺟﺮﯾﺎن آن را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪s‬‬ ‫‪(3032 + 2282 ) ×1012‬‬ ‫‪(3032 + 2282 )3 ×10‬‬

‫=| ‪| I‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪3 VL‬‬ ‫‪3 × 220×103‬‬ ‫‪3 × 220‬‬
‫ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺧﻂ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪(3032 + 2282 ) ×106‬‬

‫×‪Q L = 3X | I |2 = 3 × 20‬‬ ‫‪≈ 60‬‬
‫‪3 × 2202‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻮان ﻣﺼﺮﻓﯽ ژﻧﺮاﺗﻮر ﻋﺒﺎرت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد از‪:‬‬
‫‪Q g = 228 − 60 = 168‬‬
‫‪ -6‬ﮔﺰﯾﻨﻪ»؟«‬
‫ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﺷﺒﮑﻪ را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ رﺳﻢ ﮐﺮده ﺑﺮاي ﺑﺎر ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﺑﺎس )‪ (2‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ‪ Z L‬را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ در ﺣﺎﻟـﺖ اول‬
‫ﮐﻪ ژﻧﺮاﺗﻮر ‪ G1‬را ﺧﺎرج ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﯿﻢ ﺑﺎس )‪ (1‬ﻣﺪار ﺑﺎز ﺷﺪه و ﺟﺮﯾﺎن ‪ I2‬وارد ﺑﺎر ﻣﯽﺷﻮد در اﯾﻦﺻﻮرت‪:‬‬
‫‪V2‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪ZL‬‬ ‫=‬ ‫‪= j1‬‬
‫‪I2 − j1‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎ ﺧﺎرج ﮐﺮدن ژﻧﺮاﺗﻮر ‪ ، G 2‬ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎس )‪ (2‬ﺗﻮﺳﻂ ژﻧﺮاﺗﻮر ‪ G1‬و از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﻂ ‪ JX‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣـﯽﺷـﻮد در اﯾـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪V1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪jX + j1‬‬ ‫=‬ ‫‪⇒ jX + j1 = j0/ 5 ⇒ X = −0 / 5‬‬
‫‪I1 − j2‬‬
‫‪ -7‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«2‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ژﻧﺮاﺗﻮر در ﺑﺎس )‪ (1‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﻨﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻟﺬا وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎ در ﺧﻂ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺗﺮاﻧﺲ ‪200kV‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ وﻟﺘﺎژ ﺑﺮاي اوﻟﯿﻪ ﺗﺮاﻧﺲ ‪ T2‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﻨﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺗﺮاﻧﺲ ‪ T2‬وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨـﺎ‬
‫را ﺑﺮاي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ آن ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬
‫‪9‬‬
‫×‪Vb2 = 200‬‬ ‫‪= 10kV‬‬
‫‪180‬‬
‫اﻧﺪازه ‪ R L‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ و ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪V2 92‬‬
‫= ‪RL‬‬ ‫=‬ ‫‪= 0/ 45Ω‬‬
‫‪P 180‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺒﻨﺎ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪Vb2 102 1‬‬

‫= ‪Zb‬‬ ‫=‬ ‫‪= Ω‬‬
‫‪Sb 300 3‬‬
‫ﻟﺬا‪:‬‬
‫‪0 / 45‬‬
‫= ‪R Lp.u .‬‬ ‫‪= 1 / 35p.u.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ -8‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«3‬‬
‫ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ‪ δ‬ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻣﻨﺒﻊ ‪ E2‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪S*2 P12 − jQ12‬‬

‫= ‪S2 = E2 I* = P12 + jQ12 ⇒ I‬‬ ‫=‬
‫‪E*2‬‬ ‫‪| E2 |< 0‬‬
‫‪P122 + Q122‬‬ ‫‪Q‬‬
‫=‪⇒I‬‬ ‫‪< − tan −1 12‬‬
‫| ‪| E2‬‬ ‫‪P12‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ‪ Q12 ، δ‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﻟﺬا ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ‪ P12‬اﻧﺪازه ﺟﺮﯾﺎن را اﻓـﺰاﯾﺶ و ﻓـﺎز آن را‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﮔﺰﯾﻨﻪ»‪«4‬‬
‫ﻃﺒﻖ رواﺑﻂ )‪ (27-2‬و )‪ (29-2‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫| ‪| V1 || V2‬‬ ‫‪1×1‬‬
‫=‪P‬‬ ‫= ) ‪sin(δ1 − δ2‬‬ ‫‪sin 15o = 0 / 5p.u.‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/ 5‬‬
‫| ‪|V‬‬ ‫‪1‬‬
‫= )| ‪Q = 2 (| V1 | cos δ− | V2‬‬ ‫‪(1× cos 5o − 1) = −0 / 08p.u.‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/ 5‬‬
‫‪ -10‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«4‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل )‪ (22-2‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫)‪| V1 |2 cos γ− | V1 || V2 | cos( γ + δ‬‬

‫= ‪P1‬‬
‫| ‪| Zs‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ‪:‬‬
‫‪π‬‬
‫< ‪Zs = 1 + j = 2‬‬
‫‪4‬‬
‫‪π‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ‪ γ = ,| Zs |= 2‬اﺳﺖ ﻟﺬا‪:‬‬
‫‪4‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬
‫) ‪12 cos − 1×1cos(δ +‬‬
‫= ‪P1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫) ‪4 = 1 − 1 cos(δ + π‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺷﺪن ﺗﻮان ﺑﺎﯾﺪ‬
‫‪dp1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪π π‬‬ ‫‪π‬‬

‫‪=0→ +‬‬ ‫‪sin(δ + ) = 0 → δ + = → δ = = 45o‬‬
‫‪dδ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4 2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ -11‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«1‬‬
‫ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ اوﻟﯿﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺗﻮانﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ و ﺛﺎﻟﺜﯿﻪ ﺗﺮاﻧﺲ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪S1 = S2 + S3 = 20∠ − cos −1 0 / 8 + 10∠ − cos0 / 9‬‬

‫‪= 20∠ − 36 / 87o + 10∠ − 25 / 84o‬‬
‫‪= 20×0 / 8 − j20×0 / 6 + 10×0 / 9 − j10×0 / 436‬‬
‫‪= 25 − j16 / 36 = 29 / 9∠ − 33‬‬
‫‪ -12‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »؟«‬
‫ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ ﻣﻘﺎدﯾﺮ راﮐﺘﺎﻧﺲ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺑﺮﺣﺴﺐ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪.‬‬
‫راﮐﺘﺎﻧﺲ ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻨﮑﺮون ‪ X G‬در ﻣﺒﻨﺎي ‪ 100MVA‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪100‬‬
‫= ‪X′G‬‬ ‫‪×0/ 1 = 0/ 5p.u.‬‬
‫‪20‬‬
‫راﮐﺘﺎن ﺗﺮاﻧﺲﻫﺎي ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ژﻧﺮاﺗﻮر ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪100‬‬
‫× ‪X′T1 = 0 / 12‬‬ ‫‪= 0 / 6p.u.‬‬
‫‪20‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺒﻨﺎ ﺑﺮاي ﺧﻄﻮط اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫‪KVL2 202‬‬
‫= ‪ZB‬‬ ‫=‬ ‫‪= 4Ω‬‬
‫‪SB‬‬ ‫‪100‬‬
‫و‪:‬‬
‫‪10‬‬
‫= ‪X L1‬‬ ‫‪= 2 / 5p.u.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪20‬‬
‫‪X L2 = = 5p.u.‬‬
‫‪4‬‬
‫راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺗﺮاﻧﺲ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﺑﺎس ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﻪ ﻣﺒﻨﺎي ‪ 100MVA‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪100‬‬
‫× ‪X′T2 = 0 / 04‬‬ ‫‪= 0/ 1p.u.‬‬
‫‪40‬‬
‫راﮐﺘﺎﻧﺲ ﻣﻌﺎدل ﮐﻞ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮاﺑﺮي وﻟﺘﺎژﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪(0/ 5 + 0/ 6) || (0/ 5 + 0/ 6) + (2 / 5 || 5) + 0/ 1 = 2 / 316p.u.‬‬
‫‪ -13‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«1‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﻣﺘﻦ درس ژﻧﺮاﺗﻮر در ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻮق ﺗﺤﺮﯾﮏ داراي ﺟﺮﯾﺎن ﭘﺲﻓﺎز اﺳﺖ و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -14‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«2‬‬
‫ﺗﻮانﻫﺎي اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮ درﯾﺎﻓﺘﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎس ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻗﺒﻞ از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﻮان ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫| ‪| E || V‬‬ ‫‪1 / 1×1‬‬

‫=‪P‬‬ ‫= ‪sin δ‬‬ ‫‪×0 / 6 = 1 / 1×1 / 2 = 1 / 32p.u.‬‬
‫‪Xs‬‬ ‫‪0/ 5‬‬
‫|‪|V‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‪Q‬‬ ‫= )| ‪(| E | cos δ− | V‬‬ ‫‪(1 / 1×0 / 8 − 1) = −0 / 24‬‬
‫‪Xs‬‬ ‫‪0/ 5‬‬
‫‪3‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪن ﺗﻮان ورودي ﺗﻮان ﺗﺤﻮﯾﻠﯽ ﺑﻪ ﺑﺎس ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﮐـﺮده ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ زاوﯾـﻪ ‪δ‬‬ ‫ﭘﺲ از‬
‫‪1/ 2‬‬
‫ﺟﺪﯾﺪ ﻋﺒﺎرت ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ از‪:‬‬
‫‪3 1 / 1×1‬‬ ‫‪3‬‬

‫× ‪P = 1 / 32‬‬ ‫=‬ ‫= ‪sin δ′ ⇒ sin δ′‬‬ ‫‪⇒ δ′ = 60o‬‬
‫‪1/ 2 0/ 5‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺪﯾﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪Q′‬‬ ‫‪(1/ 1× − 1) = 1/ 1 − 2 = 0/ 9p.u.‬‬
‫‪0/ 5‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪| Q′ | 0 / 9‬‬
‫=‬ ‫‪= 3 / 75‬‬
‫‪| Q | 0/ 24‬‬
‫‪ -15‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«3‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﺧﻂ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪Vb2 2502‬‬
‫= ‪Zb‬‬ ‫=‬ ‫‪= 500Ω‬‬
‫‪Sb 125‬‬
‫‪100‬‬
‫= ‪ZLp.u.‬‬ ‫‪= 0/ 2p.u.‬‬
‫‪500‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ‪ X T‬را ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﺒﻨﺎي ‪ 100MVA ، 220KV‬ﺑﻪ ﻣﺒﻨﺎي ‪ 125MVA ، 250KV‬اﻧﺘﻘﺎل دﻫﯿﻢ‪:‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪Vb 2 S′b‬‬ ‫‪220 125‬‬

‫( × ‪X′T2 = X T 2‬‬ ‫× ‪) ( ) ⇒ X′T2 = 0 / 1× ( )2‬‬ ‫‪= 0 / 097p.u.‬‬
‫‪Vb′ Sb‬‬ ‫‪250 100‬‬
‫‪X T = 0 / 1 + 0 / 2 + 0 / 097 = 0 / 397 ; 0 / 4‬‬
‫‪ -16‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«4‬‬
‫اﺑﺘﺪا اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻌﺎدل ﺑﺎرﻫﺎ را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬
‫‪VL21‬‬ ‫‪202‬‬ ‫)‪400 400(8 + j6‬‬

‫= ‪ZL1‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= 32 + j24Ω‬‬
‫‪S*L1‬‬ ‫‪8 − j6 8 − js‬‬ ‫‪100‬‬
‫‪VL2‬‬ ‫‪182‬‬ ‫)‪182 (3 + j4‬‬
‫= ‪Z L2‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= 38 / 88 + j51 / 84Ω‬‬
‫‪S*L2 3 − j4‬‬ ‫‪25‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﻣﻘﺎدﯾﺮ اﻣﭙﺪاﻧﺲ را ﺑﻪﺻﻮرت ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪:‬‬
‫‪VL2 202‬‬ ‫‪32 + j24‬‬

‫= ‪ZB1‬‬ ‫=‬ ‫= ‪= 20Ω ⇒ ZL1‬‬ ‫‪= 1/ 6 + j1/ 2p.u.‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪VL2 182‬‬ ‫‪+j‬‬

‫= ‪ZB2‬‬ ‫=‬ ‫= ‪= 16 / 2Ω ⇒ ZL2‬‬ ‫‪= 2 / 4 + j3 / 2p.u.‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪16 / 2‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ وﻟﺘﺎژ ﺛﺎﻟﺜﯿﻪ ﺗﺮاﻧﺲ ﺳﻪ ﺳﯿﻢﭘﯿﭽﻪ ‪ 18 KV‬و وﻟﺘﺎژ ﻣﺒﻨﺎي ﺑﺎر ‪ 20KVL2‬اﺳﺖ در ﻣﻮرد ‪ ZL‬ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﺒﻨﺎ را اﻋﻤﺎل ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪Z′L2‬‬ ‫‪VB 2‬‬ ‫‪18‬‬

‫(=‬ ‫‪) ⇒ Z′L2 = ( )2 × (2 / 4 + j3 / 2) = 1/ 944 + j2 / 596‬‬
‫‪ZL2‬‬ ‫‪VB′‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪ -17‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«2‬‬
‫دﯾﺎﮔﺮام ﻓﺎزوري ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﮑﺮون ﻗﻄﺐ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫)‪Iq = Ia cos(δ + θ‬‬

‫)‪X q Iq = V sin δ → V sin δ = X q Ia cos(δ + θ‬‬
‫)‪→ V sin δ = X q Iq (cos δ cos θ − sin δ sin θ‬‬
‫‪→ (V + X q Ia sin θ) sin δ = X q Ia cos θ cos δ‬‬
‫‪X q Ia cos θ‬‬
‫= ‪→ tan δ‬‬
‫‪V + X q Iq sin θ‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺎﻣﯽ ارﻣﯿﭽﺮ و وﻟﺘﺎژ ﻓﺎز ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫‪S3 φ‬‬ ‫‪60∠ − 36 / 87o‬‬

‫= ‪Ia‬‬ ‫=‬ ‫‪= 1∠ − 36 / 87o KA‬‬
‫‪3VL‬‬ ‫‪3 × 20 3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪V = 20‬‬ ‫‪= 20KV‬‬
‫‪3‬‬
‫‪300‬‬ ‫‪240‬‬
‫‪×1×0 / 8‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪240‬‬ ‫‪240 6 0/ 6‬‬
‫= ‪tan δ‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫= =‬ ‫‪→ δ = 36 / 87o‬‬
‫‪300‬‬ ‫‪180 140 + 180 320 8 0/ 8‬‬
‫‪20 +‬‬ ‫‪×1×0 / 6 20 +‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪Id = Id sin(δ + θ) = Ia (sin δ cos θ + cos δ sin θ) = 1× (0 / 8 ×0 / 6 + 0 / 6 ×0 / 8) = 0 / 96kA‬‬
‫‪E =| V | cos δ + X d Id ⇒ E = 20×0 / 8 + 10×0/ 96 = 25 / 6KV‬‬
‫‪ -18‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«3‬‬
‫ﺗﻮانﻫﺎي اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮ درﯾﺎﻓﺘﯽ ﺑﺎس ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ‪:‬‬
‫| ‪| E || V‬‬ ‫‪1 / 1×1‬‬

‫=‪P‬‬ ‫= ‪sin δ‬‬ ‫‪×0 / 6 = 1 / 32p.u.‬‬
‫‪Xs‬‬ ‫‪0/ 5‬‬
‫|‪|V‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‪Q‬‬ ‫= )| ‪(| E | cos δ− | V‬‬ ‫‪(1 / 1×0/ 8 − 1) = −0 / 24p.u.‬‬
‫‪Xs‬‬ ‫‪0/ 5‬‬
‫ﭘﺲ از ‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪن ﺗﺤﺮﯾﮏ وﻟﺘﺎژ ‪ E‬ﻧﯿﺰ ‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ زاوﯾﻪ ‪ δ‬در ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﺪﯾﺪ ﻋﺒﺎرت ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ از‪:‬‬
‫‪0 / 6 × 2 ×1 / 1×1‬‬ ‫‪1‬‬

‫= ‪P = 132‬‬ ‫= ‪× sin δ ⇒ sin δ‬‬ ‫‪⇒ δ = 45o‬‬
‫‪0/ 5‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫=‪Q‬‬ ‫×‪(0 / 6 × 2 ×1 / 1‬‬ ‫‪− 1) = −0 / 34p.u.‬‬
‫‪0/ 5‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﭼﻮن در ﻫﺮ دو ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ژﻧﺮاﺗﻮر در ﻫﺮ دو ﺣﺎﻟﺖ در وﺿﻌﯿﺖ زﯾﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -19‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«1‬‬
‫ﭼﻮن در ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻟﺬا ﺟﺮﯾﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺰﯾﻨﻪ )‪ (1‬اﺷﺎره ﺑـﻪ اﻓـﺰاﯾﺶ ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫دارد ﻟﺬا ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -20‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«3‬‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ SB = 100MVA , VB = 20KV‬را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺒﻨﺎ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ و اﻣﭙﺪاﻧﺲﻫﺎي ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ اﺟﺰاء را ﺑﺮﺣﺴﺐ اﯾـﻦ‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺒﻨﺎ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬
‫‪100‬‬
‫‪G : X = 0 / 03 × ( ) = 0 / 05 ⇒ X G = j0/ 05p.u.‬‬
‫‪60‬‬
‫‪100‬‬
‫‪T1 : Z = (0 / 05 + j0 / 1)( ) = 0 / 1 + j0 / 2 → ZT1 = 0 / 1 + j0 / 2p.u.‬‬
‫‪50‬‬
‫‪100‬‬
‫‪T2 : Z = (0 / 05 + j0 / 1)( ) = 0 / 1 + j0 / 2 → ZT2 = 0 / 1 + j0 / 2p.u.‬‬
‫‪50‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪18‬‬
‫( × ‪M : X = 0 / 03‬‬ ‫‪) × ( )2 = 0 / 05 → X m = j0/ 05p.u.‬‬
‫‪48 / 6‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪VB2 2002‬‬ ‫‪240 + j40‬‬

‫‪ : VB = 200KV‬ﺧﻂ‬ ‫= ‪ZB‬‬ ‫=‬ ‫= ‪= 400Ω ZL‬‬ ‫‪= 0/ 6 + j0/ 1p.u.‬‬
‫‪SB 100‬‬ ‫‪400‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪:‬‬
‫‪S‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪V S‬‬ ‫‪2 45‬‬
‫× = ) () ‪| Ip.u. |= = V = ( B‬‬ ‫‪= 0/ 5p.u. → I = 0/ 5∠ − cos −1 0/ 8 = 0/ 5∠ − 36 / 87‬‬
‫‪I B SB‬‬ ‫‪V SB 18 100‬‬
‫‪VB‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﮐﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺗﻤﺎم اﻣﭙﺪاﻧﺲﻫﺎ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪Zt = 0/ 8 + j0 / 6p.u. = 1∠36 / 87‬‬
‫وﻟﺘﺎژ دروﻧﯽ ژﻧﺮاﺗﻮر ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪18‬‬
‫= ‪E G.p.u.‬‬ ‫‪+ (1∠36 / 87)(0/ 5∠ − 36 / 8) = 1/ 4p.u.‬‬
‫‪20‬‬
‫‪E G = 1/ 4 × 20 = 28KV‬‬
‫‪ -21‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«1‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺒﻨﺎ‪:‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﺧﻂ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬

‫‪VB2‬‬ ‫‪1102‬‬
‫= ‪ZB‬‬ ‫=‬ ‫‪= 121Ω‬‬
‫‪SB‬‬ ‫‪100‬‬
‫‪j60/ 5‬‬
‫= ‪Zp.u.‬‬ ‫‪= j0/ 5p.u.‬‬
‫‪121‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ ‪ S3‬را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪ .‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪V3* | V3 |2‬‬
‫‪S3 = V3 I*3 = V3‬‬ ‫* =‬
‫‪Z*3‬‬ ‫‪Z3‬‬
‫‪| V3 |2‬‬ ‫‪| V |2‬‬ ‫‪1102‬‬ ‫‪Z‬‬ ‫‪j605‬‬
‫= ‪⇒ Z*3‬‬ ‫= ‪⇒ Z3 = 3* ⇒ Z3‬‬ ‫= ‪= j605Ω → Z3 p.u. = 3‬‬ ‫‪= j5p.u.‬‬
‫‪S3‬‬ ‫‪S3‬‬ ‫‪− j20‬‬ ‫‪ZB 121‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺪل ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪V3 j5 / 5‬‬
‫)‪V2 = ( j0/ 5 + j5‬‬ ‫=‬ ‫‪×1∠0p.u. = 1/ 1p.u. ⇒ V2 = 1/ 1×110 = 121KV‬‬
‫‪j5‬‬ ‫‪j5‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﻣﻌﺎدل ‪ S2‬را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬
‫‪| V2 |2‬‬ ‫‪1212‬‬

‫= ‪Z2‬‬ ‫=‬
‫‪S*2‬‬ ‫‪121∠ − 36 / 87‬‬
‫‪Z2 121×0/ 8 + j121×0 / 6‬‬
‫= ‪= 121∠36 / 87 = 121×0/ 8 + j121×0/ 6 → Z2p.u.‬‬ ‫=‬ ‫‪= 0/ 8 + j0/ 06p.u.‬‬
‫‪ZB‬‬ ‫‪121‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ‪ I‬در ﺷﮑﻞ ﻓﻮق را ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ‪:‬‬
‫‪V2‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫‪1/1‬‬ ‫)‪1 / 1 1 / 1(0 / 8 − j0 / 6‬‬

‫=‪I‬‬ ‫= ‪+ 2‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫‪− j0 / 2 = 0 / 88 − j0 / 86‬‬
‫‪Z2 j5 / 5 0 / 8 + j0 / 6 0 / 8 + j0 / 6 j5 / 5‬‬ ‫‪1‬‬
‫و ‪ V1‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫‪V1 = V2 + j0/ 2I = 1/ 1 + j0/ 2(0/ 88 − j0/ 86) = 1/ 272 + j0/ 176‬‬
‫‪ -22‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«4‬‬
‫‪3‬‬
‫‪I = 1∠ − cos −1‬‬ ‫‪= 1∠ − 30‬‬
‫‪2‬‬
‫دﯾﺎﮔﺮام ﺗﮏ ﺧﻄﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﺘﺎژ داﺧﻠﯽ ﻗﺒﻞ از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3 3‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪E o = 1 + j1×1∠ − 30o = 1 + 1∠90o ×1∠ − 30o = 1 + 1∠60o = 1 + + j‬‬ ‫‪= +j‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ) ‪= (3 + j 3‬‬ ‫‪9 + 3∠ tan −1 ( ) = 12∠30o = 3∠30o‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﺗﻮانﻫﺎي اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮ را ﻗﺒﻞ از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬
‫| ‪| E o || Vt‬‬ ‫‪3 ×1‬‬ ‫‪3‬‬

‫= ‪Po‬‬ ‫= ‪sin δ0‬‬ ‫= )‪sin(30 − 0‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪| E o |2 − | Vt || E o | cos δ0 ( 3 )2 − 1× 3 cos 30‬‬

‫= ‪Qo‬‬ ‫=‬ ‫‪= 1/ 5‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ E o , Q o ، Po‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ‪ ،‬راﮐﺘﯿﻮ و وﻟﺘﺎژ دروﻧﯽ ژﻧﺮاﺗﻮر ﻗﺒﻞ از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺎر ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﮐﻨـﻮن ﻣﻘـﺎدﯾﺮ ﺟﺪﯾـﺪ وﻟﺘـﺎژ‬
‫دروﻧﯽ‪ ،‬زاوﯾﻪ ﺗﻮان و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ژﻧﺮاﺗﻮر را ﺑﻌﺪ از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫= ‪E n = E0‬‬ ‫ﭼﻮن ﺷﺎر ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻧﺼﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪×1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪| E |2 − | Vt || E n | cos δn‬‬
‫= ‪Pn = Po‬‬ ‫‪= 2‬‬ ‫‪sin δn ⇒ sin δn = 1 → cos δn = 0 → Q n = n‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫×‪( )2 − 1‬‬ ‫‪×0‬‬
‫=‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪= 0 / 75‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Q − Q0‬‬ ‫‪0 / 75 − 1 / 5‬‬
‫‪%∆Q = n‬‬ ‫= ‪×100‬‬ ‫‪×100 = −%50‬‬
‫‪Q0‬‬ ‫‪1/ 5‬‬
‫ﭘﺲ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ‪ ٪50‬ﮐﺎﻫﺶ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -23‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«4‬‬
‫ﺧﻂ ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻮده و ﻣﺪل آن ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪R = 10×0 / 03 = 0 / 3Ω , X = 10×0 / 04 = 0 / 4Ω‬‬ ‫‪ R‬و ‪ X‬ﺧﻂ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﺻﻔﺮ ﺷﺪن رﮔﻮﻻﺳﯿﻮن ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺮﯾﺎن ‪ I R‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ ﭘﯿﺶﻓﺎز ﺑﺎﺷﺪ و ﻃﺒﻖ ﻓﺮﻣﻮل رﮔﻮﻻﺳﯿﻮن دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪R | I R | cos φR − X | I R | sin φR‬‬ ‫‪R 0/ 3 3‬‬

‫= ‪εv‬‬ ‫= = ‪= 0 ⇒ tan φR‬‬ ‫‪= ⇒ sin φR = 0 / 6 , cos φR = 0 / 8‬‬
‫‪Vn‬‬ ‫‪X 0/ 4 4‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎر ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪628‬‬
‫=| ‪| I‬‬ ‫)‪= 62 / 8A ⇒ I = 62 / 8(0/ 6 − j0/ 8‬‬
‫‪10‬‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ‪ I R‬ﺗﻮﺟﻪ دارﯾﻢ ﮐﻪ ﺧﺎزن ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮف ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪:‬‬
‫‪628 ×0 / 6‬‬
‫=| ‪| I R‬‬ ‫)‪= 47 / 1A ⇒ I R = 47 /(0 / 8 + j0 / 6‬‬
‫‪10× cos φR‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺧﺎزن ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪:‬‬
‫‪IC = I R − I = 47 / 1(0/ 8 + j0/ 6) − 62 / 8(0/ 6 − j0/ 8) = j78 / 5‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﺎزن ﻋﺒﺎرت ﻣﯽﺷﻮد از‪:‬‬
‫‪| VR | 10×103‬‬
‫= ‪XC‬‬ ‫=‬ ‫‪Ω‬‬
‫| ‪| IC‬‬ ‫‪78 / 5‬‬
‫و اﮐﻨﻮن ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪10×102‬‬ ‫‪1‬‬

‫= ‪XC‬‬ ‫=‬ ‫=‪⇒C‬‬ ‫‪F = 25µF‬‬
‫‪C × 314 78 / 5‬‬ ‫‪40×103‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم – ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫در دو ﻓﺼﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ در ﻣﻮرد ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت‪ ،‬ﻣﺪارﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز و ﻣﺪلﺳﺎزي ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ درﺑﺎرة ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ )‪ ،(R‬اﻧـﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ )‪ ،(L‬ﮐﺎﭘﺎﺳـﯿﺘﺎﻧﺲ )‪ (C‬و ﻫـﺪاﯾﺖ‬
‫)‪ (G‬ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪ .‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت‪ ،‬ﻣﺪلﺳﺎزي ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ و ﺑـﺮاي ﻣـﺪلﺳـﺎزي ﺧﻄـﻮط‬
‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ داﺷﺘﻦ اﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺧﻄﻮط ﻫﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺒﺤﺚ ﻣﺪلﺳﺎزي ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﻫﻤﻮاره از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻮد ﺗﻮﺟﻪ ﻃﺮاﺣﺎن ﮐﻨﮑﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻌﺪاد ﺳـﺆاﻻﺗﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل از اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﻃﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ 15‬ﻋﺪد اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ آن ﺑﻪ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺳﺎلﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :1-3‬ﻧﻤﻮدار ﺳﺆاﻻت ﻃﺮح ﺷﺪه از ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﺑﻪ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺳﺎل‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻧﻤﻮدار دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪﻃﻮر ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ در ﻫﺮ ﺳﺎل ‪ 2‬اﻟﯽ ‪ 3‬ﺳﺆال از اﯾﻦ ﻣﺒﺤـﺚ ﻃـﺮح ﺷـﺪه ﮐـﻪ ﻧﺸـﺎن از‬
‫اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﻣﺒﺤﺚ دارد‪.‬‬
‫‪ (1-3‬ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ از ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ دو ﺻﻮرت ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﻫﻮاﺋﯽ و ﺧﻄـﻮط‬
‫اﻧﺘﻘﺎل زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ از ﻧﻈﺮ ﻣﺸﮑﻼت زﯾﺴـﺖ ﻣﺤﯿﻄـﯽ‪ ،‬ﻣﺸـﮑﻼت اﻣﻨﯿﺘـﯽ و ﻧﯿـﺎز‬
‫ﮐﻢﺗﺮ ﺑﻪ ﺗﻌﻤﯿﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻄﻮط ﻫﻮاﺋﯽ ﻣﺰﯾﺖ دارﻧﺪ‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﻓﻨـﯽ واﻗﺘﺼـﺎدي اﺳـﺘﻔﺎده از ﺧﻄـﻮط ﻫـﻮاﺋﯽ‬
‫راﯾﺞﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺎديﻫﺎي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﺟﻨﺲ آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﯾﻦ اﻣﺮ را ﻣﯽﺗﻮان ﻗﺴﻤﺖ ﭘـﺎﯾﯿﻦﺗـﺮ آﻟﻮﻣﯿﻨﯿـﻮم ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺲ‪ ،‬ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن اﺳﺘﺤﮑﺎم آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وزن آن‪ ،‬ﺗﺤﻤﻞ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﻓﺮاوﻧﯽ ﺑﯿﺶﺗﺮ آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم داﻧﺴﺖ‪ .‬اﻧـﻮاع‬
‫ﻫﺎديﻫﺎي راﯾﺞ در ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪) ACSR‬آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺷﺪه ﺑﺎ ﻓﻮﻻد( و راﯾﺞﺗﺮﯾﻦ ﻫﺎدي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در‬
‫ﺧﻄﻮط اﺳﺖ‪) AAC ،‬ﻫﺎدي ﺗﻤﺎم آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮﻣﯽ‪) AAAC (.‬ﻫﺎدي ﺗﻤﺎم آﻟﯿﺎژ آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮﻣﯽ‪(.‬‬
‫‪) ACAR‬ﻫﺎدي آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺷﺪه ﺑﺎ آﻟﯿﺎژ آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮﻣﯽ‪(.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :2-3‬ﻫﺎدي آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺷﺪه ﺑﺎ ﻓﻮﻻد‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﻠّﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ در ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ‪ AC‬ﺟﺮﯾﺎن ﮐﻢﺗﺮ از ﻣﺮﮐﺰ ﻫﺎدي ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﺳـﻄﺢ ﺧـﺎرﺟﯽ ﻫـﺎدي‬
‫ﮔﺮاﯾﺶ دارد وﺟﻮد ﻫﺎديﻫﺎي دﯾﮕﺮ در ﻣﺮﮐﺰ ﻫﺎدي اﺻﻠﯽ ﺑﺮاي ﺗﻘﻮﯾﺖ آن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺎدي را ﺑﻪ ﻃﺮز ﭼﺸﻤﮕﯿﺮي اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ (2-3‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ )‪(Resistance‬‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﺮي ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ dc‬ﯾﮏ ﻫﺎدي ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ l‬و ﺳـﻄﺢ ﻣﻘﻄـﻊ ‪ A‬در دﻣـﺎي‬
‫ﻣﺸﺨﺺ از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪ρl‬‬
‫= ‪R dc‬‬ ‫)‪(1-3‬‬
‫‪A‬‬
‫ﮐﻪ ‪ ρ‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ وﯾﮋه ﻫﺎدي در دﻣﺎي ﻣﺸﺨﺺ ‪ t0‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ (1‬دﻣﺎ‬
‫‪ (2‬ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ‬
‫‪ (3‬ﺗﺎﺑﺎﻧﺪن‬
‫‪ (4‬ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎدي در ﻫﺎديﻫﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ‬

‫‪ -1-2-3‬اﺛﺮ دﻣﺎ‬
‫در اﺛﺮ اﻓﺰاﯾﺶ دﻣﺎ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮﺧﻮرد آنﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﻮنﻫﺎي اﻧﺘﻘـﺎلدﻫﻨـﺪه ﺟﺮﯾـﺎن ﺑـﯿﺶﺗـﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺎدي ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺎدي را در دﻣـﺎي )‪ T1 (o C‬ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ R1‬و در دﻣـﺎي‬
‫)‪ T2 (o C‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ R 2‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ R 2‬را ﻣﯽﺗﻮان از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪:‬‬
‫)‪(2-3‬‬
‫‪T + T2‬‬
‫‪R 2 = R1‬‬
‫‪T + T1‬‬
‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ T‬ﺛﺎﺑﺖ دﻣﺎ ﺑﻮده و ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻫﺎدي ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ در راﺑﻄﮥ )‪ R1 (2-3‬را ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺎدي در دﻣﺎي ﺻﻔﺮ درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽﮔﺮاد در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺟﺪﯾﺪي از ﻣﻌﺎدﻟﮥ )‪-3‬‬
‫‪ (2‬ﻣﯽرﺳﯿﻢ‪.‬‬
‫⇒ ‪T1 = 0‬‬
‫‪ T + T2 ‬‬ ‫‪ 1 ‬‬

‫‪R 2 = R1 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪= R1 1 + T2 ‬‬ ‫)‪(3-3‬‬
‫‪ T ‬‬ ‫‪ T ‬‬
‫‪1‬‬
‫را ‪ α‬ﺑﻨﺎﻣﯿﻢ ﺑﻪ راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺧﻮاﻫﯿﻢ رﺳﯿﺪ‪:‬‬ ‫اﮔﺮ ﺿﺮﯾﺐ‬
‫‪T‬‬
‫) ‪R 2 = R1 (1 + αT2‬‬ ‫)‪(4-3‬‬
‫راﺑﻄﮥ )‪ (4-3‬راﺑﻄﻪاي ﮐﺎرﺑﺮدي اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ‪» α‬ﺿﺮﯾﺐ ﺣﺮارﺗﯽ« ﻫﺎدي ﮔﻔﺘﻪ ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺟـﻨﺲ ﻫـﺎدي‬
‫ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ 0 / 004 o‬ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬ ‫ﺳﺆال‪ :‬اﮔﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﯾﮏ ﻫﺎدي در دﻣﺎي ‪ 50o C‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 220Ω‬ﺑﺎﺷﺪ و ﺿﺮﯾﺐ ﺣﺮارﺗﯽ ﻫﺎدي ) ‪ ( α‬ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫‪C‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﯾﻦ ﻫﺎدي در دﻣﺎي ‪ 200o C‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪350Ω (4‬‬ ‫‪220 / 88Ω (3‬‬ ‫‪352Ω (2‬‬ ‫‪330Ω (1‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪α = 0 / 004 o‬‬ ‫‪⇒ T = = 250o C‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪α‬‬
‫‪ 200 + 250 ‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪⇒ R 2 = (220) ‬‬ ‫‪ = 220× = 330Ω‬‬
‫‪ 50 + 250 ‬‬ ‫‪2‬‬
‫* ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬در اﯾﻦ ﺳﺆال ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ از راﺑﻄﮥ )‪ (4-3‬ﺑﺮاي ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در دﻣﺎي ‪ 200o C‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫* ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬راﺑﻄﮥ ‪ 2-3‬ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم دﻣﺎﻫﺎ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣ‪‬ﺎ در دﻣﺎﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﯽﺗﻮان از آن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ -2-2-3‬ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ‬
‫در اﺛﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ‪ ،‬ﺗﻮزﯾﻊ ﺟﺮﯾﺎن در ﻣﻘﻄﻊ ﺳﯿﻢ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻟﺒﻪﻫﺎي ﻫﺎدي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄـﻊ ﻫـﺎدي‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ آن اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺷﺒﮑﻪ )‪ 50‬ﻫﺮﺗﺰ ﯾﺎ ‪ 60‬ﻫﺮﺗﺰ( ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ AC‬ﺣﺪوداً ‪ ٪2‬ﺑﺰرگﺗـﺮ از‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ DC‬اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﺛﺮ ﺑﻪ »اﺛﺮ ﭘﻮﺳﺘﯽ« ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3-2-3‬ﺗﺎﺑﺎﻧﺪن‬
‫ﻫﺎديﻫﺎ را ﺑﺮاي اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮ ﺷﺪن‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت رﺷﺘﻪاي ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻫﺮ ﻻﯾﻪ ﺑﻪ دور ﻫﻢ ﺗﺎﺑﺎﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺗـﺎب ﻫـﺮ‬
‫ﻻﯾﻪ در ﺟﻬﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻻﯾﮥ ﻣﺠﺎور ﺧﻮد اﺳﺖ ﺗﺎ رﺷﺘﻪﻫﺎ در ﻣﺤﻞ ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬در اﺛﺮ ﺗﺎﺑﯿـﺪه ﺷـﺪن ﻃـﻮل ﺳـﯿﻢ اﻧـﺪﮐﯽ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﯿﻢ ﺗﺎﺑﯿﺪه ﺷﺪه اﻧﺪﮐﯽ ﺑﯿﺶﺗﺮ از ﺳﯿﻢ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4-2-3‬ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎدي در ﻫﺎديﻫﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺲ‬
‫در ﻫﺎديﻫﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ )آﻫﻦ‪ ،‬ﻧﯿﮑﻞ و ﮐﺒﺎﻟﺖ( و آﻟﯿﺎژﻫﺎي آنﻫﺎ )ﻫﻤﭽﻮن ﻓﻮﻻد( در اﺛـﺮ ﻋﺒـﻮر ﺟﺮﯾـﺎن ﺷـﺎر ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴـﯽ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎدي ﻓﻮﮐﻮ و ﻫﯿﺴﺘﺮزﯾﺲ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻠﻔﺎت ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬
‫در ﻫﺎديﻫﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ اﻧﺪﮐﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻫﺎديﻫﺎي ﻏﯿﺮﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ‪ HVDC‬از ﻫﺎديﻫﺎي ‪ AAAC‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺪامﯾﮏ از ﻋﻮاﻣـﻞ زﯾـﺮ ﺑـﺮروي‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﯾﻦ ﺧﻂ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ؟‬
‫‪ (1‬ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ‬
‫‪ (2‬دﻣﺎ‬
‫‪ (3‬ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ‬
‫‪ (4‬ﺟﻬﺖ ﺗﺎﺑﺎﻧﺪه ﺷﺪه ﺳﯿﻢﻫﺎ‬

‫ﭼﻮن ﺧﻂ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ‪ HVDC‬اﺳﺖ ﭘﺲ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻣﻌﻨﺎﺋﯽ ﺑﺮاي آن ﻧﺪارد و ﭼﻮن در آن از ﻫـﺎديﻫـﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴـﯽ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ )ﺑﺮﺧﻼف ﻫﺎديﻫﺎﯾﯽ ﻫﻤﭽﻮن ‪ (ACSR‬ﺗﻠﻔﺎت ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﻫﻢ در آن ﺑﻪوﺟﻮد ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺟﻬـﺖ ﺗﺎﺑﺎﻧـﺪه ﺷـﺪن ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺗﺈﺛﯿﺮي ﺑﺮروي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ (3-3‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ )‪(L‬‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺴﯿﺎري از ﻣـﺪلﺳـﺎزيﻫـﺎ ﻣـﯽﺗـﻮان از ﺳـﺎﯾﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎي ﺧـﻂ‬
‫ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﺮد وﻟﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺎراﻣﺘﺮي ﮐﻪ در ﺧﻄﻮط ‪ AC‬ﻫﯿﭻﮔﺎه ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﺮدن ﻧﯿﺴﺖ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﺛﺮ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﯾﺎن از ﻫﺎدي در اﻃﺮاف آن ﯾﮏ ﻣﯿﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﺷﮑﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻄﻮط ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺷـﮑﻞ ‪2-3‬‬
‫ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪﺻﻮرت داﯾﺮهﻫﺎي ﻫﻢﻣﺮﮐﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ آنﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن دﺳﺖ راﺳﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :3-3‬ﺷﺎر اﯾﺠﺎد ﺷﺪه در اﻃﺮاف ﻫﺎدي‬
‫در اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺟﺮﯾﺎن )ﺑﻪ ﻋﻠّﺖ ﻣﺘﻨﺎوب ﺑﻮدن آن(‪ ،‬ﺷﺎر اﻃﺮف ﻫﺎدي ﻧﯿﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻟﻨـﺰ ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫اﻟﻘﺎي وﻟﺘﺎژي در ﺟﻬﺖ ﻋﮑﺲ وﻟﺘﺎژ اوﻟﯿﻪ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﮐﻪ اﯾﻦ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﯾﮏ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺳﺮي ﻣـﺪل ﮐـﺮد‪ .‬ﻣﻘـﺪار‬
‫اﯾﻦ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮاﺳﺎس راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪:‬‬
‫‪λ‬‬
‫=‪L‬‬ ‫)‪(5-3‬‬
‫‪I‬‬
‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ λ‬ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي و ‪ I‬ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒﻮر از ﻫﺎدي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي ﮐﻞ ) ‪ (λ total‬ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺎر درون ﻫﺎدي ) ‪ (λ int‬و ﺷﺎر ﺑﯿﺮون ﻫﺎدي ) ‪. (λ ext‬‬
‫‪λ total = λint + λ ext‬‬ ‫)‪(6-3‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻣﯽﺗﻮان رواﺑﻂ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺎر را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 4-3‬ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي ﯾﮏ ﻫﺎدي ﺑﻠﻨﺪ‬
‫‪φ2  πx ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪λ2‬‬
‫‪λ int = ∫ dλ int = ∫  2  dφ x‬‬ ‫)‪(7-3‬‬
‫‪λ1‬‬ ‫‪φ1‬‬
‫‪ πr ‬‬
‫‪ πx 2 ‬‬
‫ﻋﺒﺎرت ‪  2 ‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎدي اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ dφ‬آن ﻗﺴﻤﺖ را در ﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ πr ‬‬
‫ﺑﺮاي ﻓﻬﻢ ﺑﻬﺘﺮ اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﺑﺤﺚ ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي ﮐﻞ ‪ λ‬و ﺷﺎر ‪ φ‬را در ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﯾـﺎدآوري ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﺑـﺮاي ﯾـﮏ‬
‫ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ﺑﺎ ‪ N‬دور ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ ‪ . λ = Nφ‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﯿﺰ ‪ λ‬را ﺣﺎﺻـﻞﺿـﺮب ﺷـﺎر اﯾﺠـﺎد ﺷـﺪه ) ‪ ( φ‬در‬
‫ﺑﺨﺸﯽ از ﻫﺎدي ﮐﻪ آن ﺷﺎر ) ‪ ( φ‬در ﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪاﯾـﻢ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺗﻔـﺎوت ﮐـﻪ در آنﺟـﺎ ﺷـﺎر‪ N ،‬ﺣﻠﻘـﻪ را در‬
‫ﺑﺮﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﭼﻮن ﻫﺮ ﺣﻠﻘﻪ ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ ﻣﻌﺎدل ﻫﻤﺎن ﻫﺎدي داﺷﺖ ﭘﺲ ﺷﺎر ‪ N ، φ‬ﺑﺎر ﻫﺎدي را در ﺑﺮﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ‪:‬‬
‫‪dφx = Bx .l.dx‬‬ ‫)‪(8-3‬‬
‫ﮐﻪ ‪ Bx‬ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺷﺎر در ﻧﻘﻄﮥ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﮥ ‪ x‬از ﻣﺮﮐﺰ و ‪ l‬ﻃﻮل ﻫﺎدي ﻣﻮردﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ اﻧـﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ را در‬
‫‪H‬‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬ ‫واﺣﺪ ﻃﻮل ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ ‪ l‬را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬ﻣﺘﺮ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺑﺎ واﺣﺪ‬
‫‪m‬‬
‫‪dφx = Bx dx‬‬ ‫)‪(9-3‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﺮاي ﯾﺎﻓﺘﻦ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺷﺎر رواﺑﻂ زﯾﺮ را دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪Bx = µH x‬‬ ‫)‪(10-3‬‬
‫‪ µ‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﻫﺎدي ﻣﻮردﻧﻈﺮ اﺳـﺖ‪ .‬در ﺻـﻮرﺗﯽﮐـﻪ ﻫـﺎدي ﻏﯿﺮﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ )ﻣﺜـﻞ ﻫـﺎديﻫـﺎي‬
‫آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮﻣﯽ و ﻣﺴﯽ( ﻣﯽﺗﻮان آن را ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﻫﻮا ) ‪ (µ o‬ﺑﺮاﺑﺮ داﻧﺴـﺖ‪ .‬ﮐـﻪ ﺑـﺮاي اﻏﻠـﺐ ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت‬
‫ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﺻﺪق ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪Bx = µo H x‬‬ ‫)‪(11-3‬‬

‫ﺑﺮاي ﯾﺎﻓﺘﻦ ‪ H x‬از ﻗﺎﻧﻮن آﻣﭙﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪φH x .dl = I x‬‬ ‫)‪(12-3‬‬
‫ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻫﺎدي اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﻫﻤﭽﻮن ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽﺗﻮان ‪ H x‬را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪:‬‬
‫‪H x (2πx) = I x‬‬ ‫)‪(13-3‬‬
‫‪Ix‬‬
‫= ‪Hx‬‬ ‫)‪(14-3‬‬
‫‪2πx‬‬
‫ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ‪ I x‬ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺤﻮر در اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪ x‬در ﻫﺎدي اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪πx 2 x 2‬‬
‫‪I x = I.‬‬ ‫‪= I‬‬ ‫)‪(15-3‬‬
‫‪πr 2 r 2‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از رواﺑﻂ )‪ (8-4‬و )‪ (12-4‬و ﻗﺮار دادن آنﻫﺎ در راﺑﻄﮥ )‪ (4-4‬ﺑﻪ راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﻣﯽرﺳﯿﻢ‪:‬‬
‫‪µo I‬‬ ‫‪µ o I wb‬‬

‫∫‬
‫‪r‬‬
‫‪I x = I.‬‬ ‫= ‪x 3 .dx‬‬ ‫)‪(16-3‬‬
‫‪2πr 4‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪8π m‬‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي داﺧﻠﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪λ int µ o  H  1‬‬ ‫‪H‬‬

‫= ‪Lint‬‬ ‫‪=   = ×10−7  ‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪8π  m  2‬‬ ‫‪m‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﯾﮏ ﻫﺎدي اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﺑﻪ ﻃﻮل ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن در ﻣﻘﻄﻊ ﻫـﺎدي ﺑـﻪﺻـﻮرت ﯾﮑﻨﻮاﺧـﺖ‬
‫‪(x)3‬‬
‫‪ Ix = I‬و‬ ‫ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ از ﻣﺮﮐﺰ ‪ x‬ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﮥ ‪ x‬ﺷﻌﺎع ﻫـﺎدي و ‪ r‬ﺟﺮﯾـﺎن ﻫـﺎدي‪ I ،‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ‬
‫‪r3‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﺗﻮزﯾﻊ آن ﺑﻪﺻﻮرت اﺳﺘﻮاﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ واﺣﺪ ﻃﻮل ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي داﺧﻠﯽ ﺑﺮاي اﯾـﻦ ﻫـﺎدي‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪µo  H ‬‬ ‫‪µo  H ‬‬ ‫‪µo  H ‬‬ ‫‪µo  H ‬‬

‫‪  (4‬‬ ‫‪  (3‬‬ ‫‪  (2‬‬ ‫‪  (1‬‬
‫‪14π  m ‬‬ ‫‪12π  m ‬‬ ‫‪10π  m ‬‬ ‫‪8π  m ‬‬
‫‪πx 2‬‬
‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻗﺴﻤﺖ در ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻗﺴﻤﺖ در ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬ ‫راﺑﻄﮥ )‪ (4-3‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ‬
‫‪πr 2‬‬
‫‪x3‬‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬ ‫از راﺑﻄﮥ‬
‫‪r3‬‬
‫‪r x‬‬ ‫‪‬‬

‫‪3‬‬
‫‪λ int = ∫  3‬‬ ‫) ‪ (dφ x‬‬
‫‪0‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي راﺑﻄﮥ )‪ (12-3‬ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪x3‬‬
‫= ‪Ix‬‬ ‫‪I‬‬
‫‪r3‬‬
‫ﺳﺎﯾﺮ رواﺑﻂ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﻦ ﻫﺎدي ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻫﺎدي ﺑﺎ ﺗﻮزﯾﻊ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪µoI r 5‬‬ ‫‪µI‬‬

‫‪6 ∫0‬‬
‫= ‪⇒ λ int‬‬ ‫‪x dx = o‬‬
‫‪2πr‬‬ ‫‪12π‬‬
‫‪λ‬‬ ‫‪µ‬‬
‫‪⇒ Lint = int = o‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪12π‬‬
‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪاي اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي داﺧﻠﯽ ﺑﺨﺶ دﯾﮕـﺮي را ﻧﯿـﺰ دارد ﮐـﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي ﺧﺎرﺟﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﺷﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺎرج از ﻓﻀﺎي داﺧﻠﯽ ﻫﺎدي وﺟﻮد دارد و ﮐﻞ ﻫﺎدي را در ﺑﺮﻣـﯽﮔﯿـﺮد‪) .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪ ( λ = φ‬و ﭼﻮن ﻃﻮل ﻫﺎدي را ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ اﯾﻦ ﺷﺎر ﻧﯿﺰ از ﻧﻘﻄﮥ ‪ x = r‬ﺗﺎ ∞ = ‪ x‬اﻃﺮاف ﻫﺎدي را در ﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪λ2‬‬ ‫‪φ2‬‬
‫‪λ ext = ∫ dλ = ∫ (1)dφ‬‬ ‫)‪(17-3‬‬
‫‪λ1‬‬ ‫‪φ1‬‬
‫در اﯾﻦﺟﺎ ﭼﻮن ﺷﺎر ﺧﺎرﺟﯽ از ﺗﻤﺎم ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﻣﻘﺪار ﺷﺪت ﻣﯿﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪I‬‬
‫= ‪Hx‬‬ ‫)‪(18-3‬‬
‫‪2πx‬‬
‫ﻃﺒﻖ رواﺑﻂ )‪ (8-4‬و )‪ (6-4‬ﻣﻘﺪار ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫‪µ o I x2 1‬‬ ‫‪x wb‬‬

‫= ‪λ ext‬‬ ‫∫‬
‫‪2π 1 x‬‬‫‪x‬‬
‫‪dx = 2 ×10−7 ILn 2‬‬
‫‪x1 m‬‬
‫)‪(19-3‬‬
‫در راﺑﻄﮥ )‪ (17-3‬ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﺎر ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﻮﺟﻮد ‪ x 2 , x1‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺗﻤـﺎم‬
‫ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي ﺧﺎرﺟﯽ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ‪ r‬را ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ‪ ∞ , x1‬را ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ x1‬ﻗﺮار دﻫﯿﻢ‪:‬‬
‫‪λ ext‬‬ ‫‪x‬‬

‫= ‪Lext‬‬ ‫‪= 2 ×10−7 Ln 2‬‬ ‫)‪(20-3‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪x1‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻧﺎﺷﯽ از ﯾﮏ ﻫﺎدي اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﻣﻨﻔﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻃﻮل ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ ﺟﺮﯾﺎن ‪ I‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪ (2‬ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ‬ ‫‪ (1‬ﺻﻔﺮ‬
‫‪1‬‬
‫‪ (4‬ﭼﻮن ﻓﺎﻗﺪ ﺳﯿﻢ ﺑﺮﮔﺸﺖ اﺳﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪×10−7 (3‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در راﺑﻄﮥ )‪ (18-4‬ﺑﺮاي دو ﻧﻘﻄﮥ ‪ x 2 , x1‬دﯾﺪﯾﻢ‪:‬‬
‫‪x2‬‬
‫‪Lext = 2 ×10−7 Ln‬‬
‫‪x1‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﻞ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫∞‬
‫‪L ext = 2 ×10−7 Ln‬‬ ‫∞=‬
‫‪r‬‬
‫در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﭼﻮن ﻫﯿﭻ وﻗﺖ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻫﺎدي ﻧﺪارﯾﻢ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽﺷـﻮد‪ .‬در اداﻣـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﻫﺎديﻫﺎي ﺗﮏﻓﺎز و ﺳﻪﻓﺎز ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻫﺎديﻫﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺷﺎر ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ را ﺧﻨﺜﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 1-3-3‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻄﻮط ﺗﮏﻓﺎز‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺧﻂ ﺗﮏﻓﺎزي ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﻫﺎدي رﻓﺖ و ﯾﮏ ﻫﺎدي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :5-3‬ﺧﻂ ﺗﮏﻓﺎز و ﻣﯿﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ اﻃﺮاف آن‬
‫ﺷﺎر اﻃﺮاف ﻫﺮ ﻫﺎدي از دو ﺷﺎر ﺳﯿﻢ رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﮥ ‪ D1‬از ﻫﺎدي ﺷﻤﺎرة ‪ 2‬و‬
‫روي ﺧﻂ واﺻﻞ دو ﻫﺎدي را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي ﺧﺎرﺟﯽ ﺗﺎ اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﮐﻪ ﻫﺎدي ‪ 2‬را در ﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪D + D1‬‬ ‫‪D  wb ‬‬

‫‪λ ext2 = λ ext12 + λ ext22 = 2 ×10−7 I1Ln‬‬ ‫‪+ 2 ×10−7 I2Ln 1 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(21-3‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪r2  m ‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ‪ I2 = −I1‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪D1.D  wb ‬‬
‫‪λ ext12 = 2 ×10−7 I2Ln‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(22-3‬‬
‫‪(D + D1 ).r2  m ‬‬
‫ﺣﺎل ﻧﻘﻄﮥ ‪ D1‬را ﺑﻪﺳﻤﺖ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﯿﻞ ﻣﯽدﻫﯿﻢ ﺗﺎ ﮐﻞ ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي ﺧﺎرﺟﯽ ﮐﻪ ﻫﺎدي ‪ 2‬را در ﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﻢ‪.‬‬
‫‪D  Wb ‬‬
‫‪λ ext = lim λ ext2 = 2 ×10−7 I2Ln‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(23-3‬‬
‫∞→ ‪D1‬‬ ‫‪r2  m ‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﺎرﺟﯽ ﻫﺎدي ‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪λext‬‬ ‫‪D H ‬‬

‫= ‪Lext2‬‬ ‫‪= 2 ×10−7 Ln  ‬‬ ‫)‪(24-3‬‬
‫‪I2‬‬ ‫‪r2  m ‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮاي ﻫﺎدي ‪ 1‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪DH‬‬
‫‪Lext1 = 2 ×10−7 Ln‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫)‪(25-3‬‬
‫‪r1  m ‬‬
‫ﺣﺎل اﮔﺮ اﺛﺮ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ داﺧﻠﯽ را ﻧﯿﺰ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻫﺎدي ﺗﮏﻓﺎز اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪D  H ‬‬

‫‪L = Lint + Lext =  ×10−7 + 2 ×10−7 Ln   ‬‬ ‫)‪(26-3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪r  m ‬‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺎدهﺗﺮ ﺷﺪن ﻣﻌﺎدﻟﻪ دو ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﯾﮑﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪×10−7 = 2 ×10−7 Lne 4‬‬ ‫)‪(27-3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪D H‬‬
‫‪⇒ L = 2 ×10−7 Ln‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫)‪(28-3‬‬
‫‪r′  m ‬‬
‫‪1‬‬
‫‪−‬‬
‫‪ r′ = re‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪاﯾﻢ‪ .‬راﺑﻄﮥ )‪ (25-4‬راﺑﻄﻪاي ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻠﯿﺪي در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧـﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ‬ ‫‪4‬‬
‫ﮐﻪ ‪ r′‬را ﺑﻪﺻﻮرت‬
‫‪1‬‬
‫‪−‬‬
‫‪ e‬ﺣﺪوداً ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/7788‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪4‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ‪ r′‬ﺷﻌﺎع ﻣﺆﺛﺮ ﻫﻨﺪﺳﯽ )‪ (GMR‬ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪار‬
‫)‪(r ′ ; 0/ 7788r‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬در ﺑﺨﺶ »ﯾﮏ راﺑﻄﮥ ﻃﻼﺋﯽ« ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﯾﮏ راﺑﻄﮥ واﺣﺪ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ در ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﭘﯿـﺪا‬
‫ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ ﺟﺎي راﺑﻄﮥ )‪ (25-3‬ﺷﮑﻞ دﯾﮕﺮ ﻫﻤﺎن راﺑﻄﻪ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﭙﺮده ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪GMD  H ‬‬
‫‪L = 2 ×10−7 Ln‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫)‪(29-3‬‬
‫‪GMR  m ‬‬
‫ﮐﻪ ﻣﺼﺪاق ‪ GMR‬در اﯾﻦﺟﺎ ‪ r′‬و ﻣﺼﺪاق ‪ GMD‬ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﯿﻦ دو ﻫﺎدي )‪ (D‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪mH‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬راﺑﻄﮥ )‪ (26-4‬را ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎز ﻫﻢ ﺳﺎدهﺗﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ اﻧـﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ را در واﺣـﺪ‬
‫‪km‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪GMD  mH ‬‬
‫‪L = 0 / 2Ln‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(30-3‬‬
‫‪GMR  km ‬‬
‫* ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬در ﻫﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي در ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪة ﻫﺮ ﻫﺎدي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ از ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي ﺧـﻮد ﮐـﻪ ﺷـﺎري اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮد ﻫﺎدي ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ و ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﮐﻪ ﺷﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺎدي دﯾﮕﺮ اﻟﻘﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜـﺎل در‬
‫ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﮏﻓﺎز ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺪار ﻣﻌﺎدﻟﯽ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :6-3‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﯾﮏ ﺧﻂ ﺗﮏﻓﺎز ﺑﻪﺻﻮرت دو ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ داراي ﺗﺰوي‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ ﻣﺪل ﻣﯽﺗﻮان رواﺑﻂ زﯾﺮ را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬
‫‪λ1 = L11I1 + L12I2‬‬

‫‪‬‬ ‫)‪(31-3‬‬
‫‪λ 2 = L21I1 + L22 I2‬‬
‫و ﭼﻮن ‪ L12 = L21 , I2 = −I1‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪λ1 = (L11 − L12 )I1 + L1I1‬‬

‫‪‬‬ ‫)‪(32-3‬‬
‫‪λ 2 = (L22 − L12 )I2 + L2 I2‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮان رواﺑﻂ زﯾﺮ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رواﺑﻂ )‪ (29-4‬و )‪ (25-4‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−7‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪L11 = 2 ×10 Ln r′‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−7‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪L22 = 2 ×10 Ln‬‬ ‫)‪(33-3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪r2′‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−7‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪L12 = L21 = 2 ×10 Ln‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪n‬‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧـﺪي را از‬ ‫‪∑I‬‬
‫‪k =1‬‬
‫‪k‬‬ ‫در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ‪ n‬ﻫﺎدي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ آنﻫﺎ راﺑﻄﮥ ‪= 0‬‬
‫ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪:‬‬
‫‪ λ1   L11 L12‬‬ ‫‪L L1n   I1 ‬‬

‫‪λ  L‬‬ ‫‪L22‬‬ ‫‪L L2 n   I2 ‬‬
‫‪ 2  =  21‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫)‪(34-3‬‬
‫‪M   M‬‬ ‫‪M‬‬ ‫‪O M  M ‬‬
‫‪  ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪λ n   L n1 L n 2‬‬ ‫‪L L nn   I n ‬‬
‫ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﻫﺮ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Lij = 2 ×10−7 Ln‬‬ ‫)‪(35-3‬‬
‫‪Dij‬‬
‫‪ Dij‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﺮاﮐﺰ دو ﻫﺎدي ‪ i‬و ‪ j‬اﺳﺖ در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ‪ i ≠ j‬و در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ‪ i = j‬ﺑﺎﺷﺪ ‪ Dij = ri′‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫]‪[ L‬‬ ‫راﺑﻄﮥ )‪ (31-4‬ﺑﻪﺻﻮرت ]‪ [ λ ] = [ L][ I‬ﻧﯿﺰ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﯾـﻦ راﺑﻄـﻪ ] ‪ [ λ‬ﻣـﺎﺗﺮﯾﺲ ﺷـﺎر ﭘﯿﻮﻧـﺪي ﻫـﺎديﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ و اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ و ]‪ [ I‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎديﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﺧﻂ ﺗﮏﻓﺎز زﯾﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه از ﯾﮏ ﻫﺎدي رﻓﺖ ﺑﻪ ﺷـﻌﺎع ‪ r1‬و دو ﻫـﺎدي ﺑﺮﮔﺸـﺖ ﻫـﺮ ﮐـﺪام ﺑـﻪ ﺷـﻌﺎع ‪ r2‬اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺪامﯾﮏ از ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎي ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﺷﺪه ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ L‬در راﺑﻄﮥ ]‪ [ λ ] = [ L][ I‬ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽرود؟ )ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ﻫﺮ ﻫﺎدي ﺳﯿﻢ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺼﻒ ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎدي ﺳﯿﻢ رﻓﺖ اﺳﺖ(‬
‫‪ D‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪ Ln ′‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ Ln ′‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ r1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ r1‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪L = 2 ×10−7  0‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪0  (2‬‬ ‫‪L = 2 ×10−7  Ln‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪Ln  (1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2r2′‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ D‬‬ ‫‪r2′‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ 0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪Ln ‬‬ ‫‪ Ln‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪Ln ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2r2′ ‬‬ ‫‪ D‬‬ ‫‪2D‬‬ ‫‪r2′ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 ‬‬ ‫‪ D‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ Ln ′‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2Ln‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ Ln ′‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ r1‬‬ ‫‪D ‬‬ ‫‪ r1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪‬‬
‫‪L = 2 ×10−7  0‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪0  (4‬‬ ‫‪L = 2 ×10−7  0‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪0  (3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2r2′‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2 2r2′‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪ Ln‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪Ln ‬‬
‫‪ D‬‬ ‫‪2Dr2′ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2 2r2′ ‬‬

‫اﺑﺘﺪا راﺑﻄﮥ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲﻫﺎ را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺳﺎده آن ﻣﻄﺎﺑﻖ رواﺑﻂ )‪ (31-4‬و )‪ (32-4‬ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 ‬‬

‫‪λ1 = 2 ×10−7 I1Ln + I2 Ln + I3 Ln‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪r1′‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪D ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪λ2 = 2 ×10−7 I1Ln + I2 Ln + I3 Ln‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪r2′‬‬ ‫‪2D‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪λ3 = 2 ×10−7 I1Ln + I2 Ln‬‬ ‫‪+ I3 Ln‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪2D‬‬ ‫‪r2′‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «2‬اﺛﺮ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﺳﺎﯾﺮ ﻫﺎديﻫﺎ در ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻧﯿﺎﻣﺪه ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪﻧﺤﻮي آن را ﻣﻌﺎدلﺳﺎزي ﮐﻨـﯿﻢ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ‪ I2 = I3 = − I1‬ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1 1‬‬ ‫‪1 1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪D‬‬

‫‪λ1 = 2 ×10−7 I1Ln − I1Ln − I1Ln  = 2 ×10−7 I1Ln ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪r1′ 2‬‬ ‫‪D 2‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪r1′ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 ‬‬ ‫‪−7 ‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪λ2 = 2 ×10−7 −2I1Ln + I1Ln + I2Ln‬‬ ‫‪ = 2 ×10 I2Ln ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪r2′‬‬ ‫‪2D ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2r2′ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪λ3 = λ2 = 2 ×10−7 I3 Ln ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2r2′ ‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «2‬ﺻﺤﯿﺢ و ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «3‬ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «4‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺟﺮﯾﺎن ‪ I2‬از دو ﻫﺎدي دﯾﮕﺮ ﺣﺬف ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪λ1 = 2 ×10−7 I1Ln + I3 Ln + I3 Ln  = 2 ×10−7 I1Ln + 2I3 Ln ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪r1′‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪r1′‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪λ2 = 2 ×10−7 I2Ln ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2r2′ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 ‬‬
‫‪λ3 = 2 ×10−7 I1Ln + I3 Ln‬‬ ‫‪+ I3 Ln  = 2 ×10−7 I1Ln + I3 Ln‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪2D‬‬ ‫‪r2′ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪2Dr2′ ‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «4‬ﻧﯿﺰ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ راﺑﻄﮥ ﻣﯿﺎن اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ و ﺟﺮﯾﺎن ﻓﺎزﻫﺎ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﻢ از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺑﻬﺮه ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪:‬‬
‫‪∆V = jωL I‬‬ ‫)‪(36-3‬‬
‫راﺑﻄﮥ )‪ (33-3‬ﺑﺮاي ﻣﺪارات ﺳﻪﻓﺎز ﺑﻪﺻﻮرت راﺑﻄﮥ ﻣﺎﺗﺮﯾﺴﯽ زﯾﺮ درﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪:‬‬
‫‪ ∆Va ‬‬ ‫‪ Ia ‬‬

‫‪ ∆V  = jω L  I ‬‬
‫‪ b‬‬ ‫‪[ ]3×3  b ‬‬ ‫)‪(37-3‬‬
‫‪ ∆Vc ‬‬ ‫‪ Ic ‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ ﺗﮏﻓﺎز ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮐﺪام از ﺳﯿﻢﻫﺎي رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﯾﮏ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻣﺠﺰا ﺑﻪدﺳﺖ آوردﯾﻢ ﮐﻪ آنﻫﺎ‬
‫را ‪ Ly , Lx‬ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ‪ .‬آنﭼﻪ در ﺗﺴﺖﻫﺎ ﺑﻪﻋﻨﻮان اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﮏﻓﺎز ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺠﻤﻮع اﯾﻦ دو ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﯾﻌﻨـﯽ‬
‫‪ Lx + Ly‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﯾﮏ خ ط ﺗﮏﻓﺎز ﻣﺴﯿﺮ رﻓﺖ از دو ﻫﺎدي رﺷﺘﻪاي ‪ x‬و ‪ y‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺮﮔﺸـﺖ ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﯾﮏ ﻫﺎدي رﺷﺘﻪاي ‪ z‬اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺎديﻫﺎ ﯾﮑﺴﺎن و داراي ﺷﻌﺎع ﻣﺘـﻮط ﻫﻨﺪﺳـﯽ ‪ Ds‬ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﻫـﺎديﻫـﺎ‬
‫‪y‬‬ ‫ﺑﻪﺻﻮرت ﺷﮑﻞ زﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ ﺗﮏﻓﺎز ﭼﻨﺪ ﻫﺎﻧﺮي ﺑﺮ ﻣﺘﺮ اﺳﺖ؟ )ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﺎرن ﻫﺎديﻫـﺎي ‪ x‬و‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ z‬ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ در ﻫﺎديﻫﺎي ‪ x‬و ‪ y‬ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪(.‬‬
‫‪D‬‬
‫‪2 ×10−7 Ln‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪Ds‬‬
‫‪Ds‬‬
‫‪2 ×10−7 Ln‬‬ ‫‪(2‬‬
‫‪2D‬‬
‫‪D‬‬
‫‪2 ×10−7 Ln‬‬ ‫‪(3‬‬
‫‪2Ds‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪‬‬

‫‪10−7  3 Ln‬‬ ‫‪− Ln2  (4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Ds‬‬ ‫‪‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪D‬‬
‫‪L xy = 2 ×10−7 Ln‬‬
‫‪2DDs‬‬
‫‪D‬‬
‫‪L z = 2 ×10−7 Ln‬‬
‫‪Ds‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪⇒ L = L xy + L z = 2 ×10−7 (Ln‬‬ ‫‪+ Ln‬‬ ‫(‬
‫‪2DDs‬‬ ‫‪Ds‬‬
‫‪D3‬‬ ‫‪D2‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪= 2 ×10−7 (Ln‬‬ ‫‪) = 10−7 Ln‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪= 10−7 (3Ln‬‬ ‫)‪− Ln2‬‬
‫‪Ds 2DDs‬‬ ‫‪2Ds‬‬ ‫‪Ds‬‬

‫ﻋﻠﺖ اﯾﻦﮐﻪ در ﺧﻄﻮط ﺗﮏﻓﺎز دو اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﻢ رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ در اﻣﺘﺪاد ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫و در ﺣﻘﯿﻘﺖ دو اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺳﺮي دارﯾﻢ ﮐﻪ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ از ﻣﺠﻤﻮع آنﻫﺎ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻗﻀـﯿﻪ را ﺑـﺮاي ﺧﻄـﻮط‬
‫ﺳﻪﻓﺎز ﻧﻤﯽﺗﻮان در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در آنﺟﺎ ﻫﺮ ﻓﺎز اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻮد را ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﻧﻤﯽﺗﻮان آنﻫﺎ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﮐﺮد و ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﮐﻞ ﺳﯿﺴﺘﻢ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﻣﺪار ﻣﻌﺎدﻟﯽ ﺑﺮاي ﺗﺴﺖ ﻗﺒﻞ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ‪ x‬و ‪ y‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻮازياﻧـﺪ و ﻣﺠﻤـﻮع آن‬
‫دو ﺑﺎ ‪ z‬ﺳﺮي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺪار ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺧﻮاﻫﯿﻢ رﺳﯿﺪ‪:‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :7-3‬ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﺧﻂ ﺗﮏﻓﺎز ﺑﺎ دو ﻫﺎدي رﻓﺖ و ﯾﮏ ﻫﺎدي ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫‪‬‬ ‫‪GMD ‬‬

‫‪  L = 2 ×10−7 Ln‬ﭘـﯿﺶ رﻓﺘـﯿﻢ‪ .‬ﺣـﺎل‬ ‫ﺑﺮاي ﺣﻞ ﺳﺆال ﻗﺒﻞ از روش ﻣﺮﺳﻮم ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ واﺣﺪ ﻃﻮل ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪GMR ‬‬
‫آنﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮐﺪام از ﻫﺎديﻫﺎي ‪ x‬و ‪ y‬ﻧﯿﺰ ﻣﻄﺎﺑﻖ رواﺑﻂ ﻗﺒﻞ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ و در ﻧﻬﺎﯾـﺖ آن‬
‫دو را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻮازي ﮐﺮد ﻣﺜﻼً ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪λ x = 2 ×10−7  I x Ln‬‬ ‫‪+ I y Ln‬‬ ‫‪+ I z Ln ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Ds‬‬ ‫‪2D‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪1‬‬
‫و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﮥ ‪I x = I y = − I z‬‬
‫‪2‬‬
‫‪D2‬‬ ‫‪D H‬‬

‫‪λ x = 2 ×10−7 I x Ln‬‬ ‫‪= 2 ×10−7 I x Ln‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪2DDs‬‬ ‫‪2Ds  m ‬‬
‫‪λx‬‬ ‫‪D H‬‬
‫= ‪⇒ Lx‬‬ ‫‪= 2 ×10−7 Ln‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪Ix‬‬ ‫‪2Ds  m ‬‬
‫اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺳﯿﻢ رﻓﺖ از ﻣﻮازي ﻗﺮار دادن ‪ Ly , Lx‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪Lx Ly‬‬ ‫‪Lx‬‬ ‫‪D‬‬

‫= ‪L xy = L x || L y‬‬ ‫=‬ ‫‪= 2 ×10−7 Ln‬‬
‫‪Lx + L y‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2Ds‬‬
‫‪ -2-3-3‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ ﺳﻪﻓﺎز ﺳﻪ ﺳﯿﻢ ﻣﺘﻘﺎرن‬

‫‪n‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ داﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬اﮔﺮ در ﺳﯿﺴـﺘﻤﯽ ‪ ، ∑ Ik = 0‬آنﮔـﺎه ﻣـﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧـﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻣﻄـﺎﺑﻖ‬
‫‪k =1‬‬
‫راﺑﻄﮥ )‪ (33-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬در ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﻪﻓﺎز ﺳﯿﻢ ﻧﯿـﺰ ﻣـﯽداﻧـﯿﻢ ﮐـﻪ ‪ Ia + I b + Ic =0‬ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻓﺎز ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي در واﺣﺪ ﻃﻮل را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1  wb ‬‬

‫‪λa = 2 ×10 {Ia Ln ′ + I b Ln‬‬ ‫‪+ Ic Ln‬‬ ‫‪}‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪r‬‬‫‪a‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪ab‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪ac‬‬ ‫‪ m ‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1  wb ‬‬
‫‪λ b = 2 ×10 {Ia Ln‬‬ ‫‪+ I b Ln + Ic Ln‬‬ ‫‪}‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(38-3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D ab‬‬ ‫‪rd′‬‬ ‫‪Dac  m ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1  wb ‬‬
‫‪λc = 2 ×10−7{Ia Ln‬‬ ‫‪+ I b Ln‬‬ ‫‪+ Ic Ln } ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Dac‬‬ ‫‪D bc‬‬ ‫‪rc′  m ‬‬
‫راﺑﻄﮥ )‪ (36-3‬راﺑﻄﮥ ﮐﻠﯽ ﺑﺮاي ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي در ﻫﺮ ﻓﺎز ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﻪﻓﺎز ﺳﻪ ﺳﯿﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن ﭼﻨﺪ‬
‫ﺷﺮط ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي ﻣﺘﺪاولﺗﺮ اﯾﻦ راﺑﻄﻪ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﻪﻓﺎز از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺴﺎوي ‪ D‬ﺑﺎﺷﺪ راﺑﻄﮥ )‪-3‬‬
‫‪ (35‬را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1  wb ‬‬

‫‪λ a = 2 ×10 {Ia Ln ′ + (I b + Ic )Ln }  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ra‬‬ ‫‪D m‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1  wb ‬‬
‫‪−7‬‬
‫‪λ b = 2 ×10 {(Ia + Ic )Ln + I b Ln }  ‬‬ ‫)‪(39-3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪rb′  m ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1  wb ‬‬
‫‪λ c = 2 ×10−7{(Ia + Ib )Ln + Ic Ln }  ‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪rc′  m ‬‬
‫ﺣﺎل اﮔﺮ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﻪﻓﺎز ﻣﺘﻘﺎرن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ ﮐﻤـﮏ راﺑﻄـﮥ ‪ Ia + Ib + Ic =0‬راﺑﻄـﮥ )‪ (37-3‬را ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﺳـﺎدهﺗـﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−7‬‬ ‫‪D  wb ‬‬

‫‪λa = 2 ×10 Ia Ln ′ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ra  m ‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D  wb ‬‬
‫‪−7‬‬
‫‪λ b = 2 ×10 I b Ln ‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(40-3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪rb′  m ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D  wb ‬‬
‫‪λc = 2 ×10−7 Ic Ln ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪rc′  m ‬‬
‫ﺑﺎ ﮐﻤﮏ راﺑﻄﮥ )‪ (38-3‬ﻣﯽﺗﻮان اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻫﺮ ﻓﺎز را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪λa‬‬ ‫‪DH‬‬

‫= ‪La‬‬ ‫‪= 2 ×10−7 Ln  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Ia‬‬ ‫‪ra′  m ‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪λb‬‬ ‫‪DH‬‬
‫= ‪L b‬‬ ‫‪= 2 ×10−7 Ln  ‬‬ ‫)‪(41-3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Ib‬‬ ‫‪rb′  m ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪λ‬‬ ‫‪DH‬‬
‫‪Lc = c = 2 ×10−7 Ln  ‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Ic‬‬ ‫‪rc′  m ‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﻪﻓـﺎز ﻣﺘﻘـﺎرن ﮐـﻪ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻓﺎزﻫـﺎ ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﻣﺴـﺎوي ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﻣﺠﻤـﻮع‬
‫اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲﻫﺎي واﺣﺪ ﻃﻮل ﺳﻪﻓﺎز ‪ La + L b + L c‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪) :‬ﺷﻌﺎع ﻫﺮ ﺳﻪ ﻫﺎدي ﺑﺮاﺑﺮ ‪ r‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد(‬
‫‪ D D D ‬‬
‫‪2 ×10−7  Ln 12 133 23  (1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪r′‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 ‬‬

‫‪2 ×10−7 3 Ln + Ln‬‬ ‫‪+ Ln‬‬ ‫‪+ Ln‬‬ ‫‪ (2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪r′‬‬ ‫‪D12‬‬ ‫‪D13‬‬ ‫‪D23 ‬‬
‫‪ 1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 ‬‬

‫‪2 ×10−7  Ln + Ln‬‬ ‫‪+ Ln‬‬ ‫‪+ Ln‬‬ ‫‪ (3‬‬
‫‪ r′‬‬ ‫‪D12‬‬ ‫‪D13‬‬ ‫‪D23 ‬‬
‫‪ D D D ‬‬
‫‪2 ×10−7  Ln 12 13 23  (4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪r′‬‬ ‫‪‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑﺘﺪا راﺑﻄﮥ ﺷﺎرﻫﺎ را ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻓﺎز ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪La = 2 ×10 {Ln ′ + aLn‬‬ ‫‪+ a 2Ln‬‬ ‫}‬
‫‪‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪D12‬‬ ‫‪D13‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪L b = 2 ×10 {a Ln‬‬ ‫‪+ Ln + aLn‬‬
‫‪2‬‬
‫}‬
‫‪‬‬ ‫‪D12‬‬ ‫‪r′‬‬ ‫‪D23‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪Lc = 2 ×10 {aLn‬‬ ‫‪+ a 2Ln‬‬ ‫} ‪+ Ln‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D13‬‬ ‫‪D23‬‬ ‫‪r′‬‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ﺑﯿﻦ ﻓﺎزﻫﺎ ﻣﺴﺎوي ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﭘﺲ ﺳﺎدهﺳﺎزي ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ اﻧﺠﺎم دﻫﯿﻢ ﺑﺮاي ﺳـﺎدهﺳـﺎزي از ﺧﺎﺻـﯿﺖ ﻣﺘﻘـﺎرن‬
‫ﺑﻮدن ﺳﯿﺴﺘﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﮔـﺮ ‪ Ia‬را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺮﺟـﻊ در ﻧﻈـﺮ ﺑﮕﯿـﺮﯾﻢ ‪ Ic = a 2Ia , Ib = aIa‬ﮐـﻪ ‪a = 1∠120o‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻫﺮ ﻓﺎز را ﻣﻄﺎﺑﻖ راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﻢ‪:‬‬
‫راﺑﻄﮥ ﺑﺎﻻ راﺑﻄﮥ ﻣﻬﻢ و ﮐﻠﯽ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز ﻣﺘﻘﺎرن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﻃﺒﻖ راﺑﻄﮥ ﻗﺒﻞ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 ‬‬

‫‪L a + L b + L c = 2 ×10−7 3 Ln + (a + a 2 )Ln‬‬ ‫‪+ (a + a 2 )Ln‬‬ ‫‪+ (a + a 2 )Ln‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪r′‬‬ ‫‪D12‬‬ ‫‪D13‬‬ ‫‪D23 ‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ‪ ،1 + a + a 2 = 0‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ a 2 + a = −1‬ﭘﺲ راﺑﻄﮥ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺳﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 ‬‬ ‫‪D12D13 D23‬‬

‫‪L a + L b + L c = 2 ×10−7 3 Ln − Ln‬‬ ‫‪− Ln‬‬ ‫‪− Ln‬‬ ‫‪−7‬‬
‫‪ = 2 ×10 Ln‬‬
‫‪‬‬ ‫‪r′‬‬ ‫‪D12‬‬ ‫‪D13‬‬ ‫‪D23 ‬‬ ‫‪r ′3‬‬
‫‪ -3-3-3‬ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﯽ ﻓﺎزﻫﺎ )ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮز(‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺑﺨﺶ ﻗﺒﻞ دﯾﺪﯾﻢ اﮔﺮ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻓﺎزﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺴﺎوي ﻧﺒﺎﺷﺪ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ آنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫اﻓﺖ وﻟﺘﺎژﻫﺎ روي ﻓﺎزﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﺗﻘﺎرن ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﮐﺜﺮ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎي ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت ﺑﻪ ﻣﺪل ﻫﺮ ﻓﺎز ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ روش ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺮاي اﯾﺠـﺎد ﺗﻘـﺎرن و‬
‫ﻣﺪلﺳﺎزي ﻫﺮ ﻓﺎز‪ ،‬ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﺋﯽ ﻫﺎديﻫﺎي ﺧﻂ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﮐـﻪ در ﻃـﻮل ﻣﺴـﯿﺮ ﻫـﺮ ﻓـﺎز ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻣﺴﺎوي ﻫﺮ ﮐﺪام از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﺎزﻫﺎ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻧﺤﻮة اﯾـﻦ ﺟﺎﺑـﻪﺟـﺎﺋﯽ ﻧﺸـﺎن داده ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 8-3‬ﺧﻂ ﺳﻪﻓﺎز ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﺷﺪه‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺮ ﻓﺎز در ﻫﺮ ﺳﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻫﺮ ﻓﺎز ﻣﺘﻮﺳـﻂ اﻧـﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺳـﻪﻓـﺎز‬
‫اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﻣﺴﯿﺮ ﻫﺮ ﻓﺎز در ﻣﺤﻞ ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪La + L b + Lc‬‬
‫=‪L‬‬ ‫)‪(42-3‬‬
‫‪3‬‬
‫در ﻣﺜﺎل ﻗﺒﻞ ﻣﺠﻤﻮع اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲﻫﺎي ﺳﻪﻓﺎز را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﻗﺮار دادن آن در راﺑﻄﮥ )‪ (39-3‬ﺑﻪ راﺑﻄـﮥ زﯾـﺮ‬
‫ﻣﯽرﺳﯿﻢ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪D D D ‬‬ ‫‪3 D D D‬‬

‫‪L =  2 ×10−7 Ln 12 133 23  = 2 ×10−7 Ln‬‬ ‫‪12 13 23‬‬
‫)‪(43-3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪r′‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪r′‬‬
‫اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻫﺮ ﻓﺎز در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮز ﺷﺪه در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺷﻌﺎع ﻫﺎديﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ از راﺑﻄﮥ )‪ (40-3‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺧﻂ ﺳﻪﻓﺎز زﯾﺮ ﻧﺴﺒﺖ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻓﺎز ‪ b‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮز ﺷﺪه ﺑﻪ ﺣﺎﻟـﺖ ﺗﺮاﻧﺴـﭙﻮز ﻧﺸـﺪه ﭼﻘـﺪر‬
‫اﺳﺖ؟ )‪ GMR‬ﻫﺮ ﻫﺎدي ﺑﺮاﺑﺮ ‪ e −2‬اﺳﺖ( ‪Ln2 = 0 / 7‬‬
‫‪1/059 (1‬‬
‫‪1/056 (2‬‬
‫‪1 (3‬‬
‫‪1/066 (4‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮز ﻧﺸﺪه ﻃﺒﻖ راﺑﻄﮥ )‪ (39-3‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪e2‬‬ ‫‪H‬‬

‫‪L b = 2 ×10−7 Ln‬‬ ‫‪= 2 ×10−7 Ln −2 = 2 ×10−7 × ( 4)  ‬‬
‫‪r′‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪m‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮز ﺷﺪه ﻧﯿﺰ ﻃﺒﻖ راﺑﻄﮥ )‪ (40-3‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫‪e2 .e2 .2e2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Lb = 2 ×10−7 Ln‬‬ ‫‪−2‬‬
‫) ‪= 2 ×10−7 Ln(e4 3 3 ) = 2 ×10−7  4 + ×0 / 7  = 2 ×10−7 × ( 4 / 23‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ دو اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪Lb2 4 / 23‬‬
‫=‬ ‫‪= 1 / 056‬‬
‫‪Lb1‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ -4-3-3‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻫﺎديﻫﺎي ﻣﺮﮐﺐ‬
‫ﺑﺤﺚ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻫﺎديﻫﺎي ﻣﺮﮐﺐ را ﺑﺎ ذﮐﺮ ﯾﮏ ﻣﺜﺎل ﭘﯿﺶ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺧﻂ ﺗﮏﻓﺎز ﮐﻪ داراي ‪ n‬ﻫﺎدي رﻓﺖ و ‪m‬‬
‫ﻫﺎدي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻫﺮ ﻓﺎز را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 9-3‬ﺧﻂ ﺗﮏﻓﺎز ﺑﺎ دو ﻫﺎدي ﻣﺮﮐﺐ‬
‫از راﺑﻄﮥ )‪ (32-3‬و )‪ (33-3‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮐﺪام از ﻫﺎديﻫﺎي رﻓﺖ )‪ (x‬ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1  ‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 ‬‬

‫‪λ1 = 2 ×10−7   I1Ln‬‬
‫‪‬‬
‫‪+ I2 Ln‬‬ ‫‪+ ... + I n Ln‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪+  I1′ Ln‬‬ ‫‪+ ... + I m Ln‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(44-3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D11‬‬ ‫‪D12‬‬ ‫‪Din  ‬‬ ‫‪D11′‬‬ ‫‪Dim  ‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻓﺮض ﮐﺮدهاﯾﻢ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﻫﺮ ﻓﺎز ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺎوي در ﻫﺎديﻫﺎي آن ﻓﺎز ﺟﺎري ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺮ ﻫـﺎدي‬
‫‪1‬‬ ‫‪I‬‬
‫‪ −‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ راﺑﻄﮥ )‪ (41-3‬ﺑﻪ راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺳﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬ ‫ﺳﯿﻢ رﻓﺖ ﺑﺮاﺑﺮ و ﻫﺮ ﻫﺎدي ﺳﯿﻢ ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫‪m‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1  1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 ‬‬

‫‪λ1 = 2 ×10−7   Ln‬‬ ‫‪+ Ln‬‬ ‫‪+ ... + Ln‬‬ ‫‪ −  Ln‬‬ ‫‪+ ... + Ln‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(45-3‬‬
‫‪ n  D11‬‬ ‫‪D12‬‬ ‫‪Din  m  D11′‬‬ ‫‪Dim  ‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻫﺮ ﻫﺎدي ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪‬‬
‫‪  D ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪λ1 nλ1‬‬ ‫∏‪ ‬‬ ‫‪1j ‬‬ ‫‪‬‬

‫= = ‪L1‬‬ ‫‪−7‬‬ ‫‪‬‬
‫‪= 2 ×10  Ln n‬‬
‫‪j=1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(46-3‬‬
‫‪I1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫∏‬
‫‪I1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D1k‬‬ ‫‪‬‬
‫‪n‬‬
‫‪‬‬ ‫‪k =1‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1‬‬
‫‪−‬‬
‫‪ r′ = re‬را ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬ ‫‪4‬‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ ‪ D11‬ﻫﻤﺎن‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺑﺨﺶ ﻗﺒﻞ ﺑﺮاي ﻓﺎز داراي ‪ 2‬ﻫﺎدي دﯾﺪﯾﻢ در اﯾﻦﺟﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﻓﺎز رﻓﺖ )‪ (x‬ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 10-3‬ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﯾﮏ ﻓﺎز ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل داراي ‪ n‬ﻫﺎدي‬

‫‪−1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1 ‬‬
‫∑ ‪ Leq = ‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦﺟـﺎ‬ ‫‪‬‬ ‫ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻣﻮازي‪ ،‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻣﻌﺎدل از راﺑﻄﮥ‬
‫‪‬‬ ‫‪Lk ‬‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺎدهﺗﺮ ﺷﺪن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﺑﺘﺪا ﯾﮏ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦﮔﯿﺮي از ﻣﺠﻤﻮع اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪L + L + ... + Ln ‬‬

‫‪  Lm = 1 2‬و ﺳﭙﺲ ‪ L m‬را ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ‪ L‬ﻫـﺮ ﻫـﺎدي ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ از ﻣـﻮازي ﺷـﺪن ‪n‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪‬‬
‫اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ L m‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻣﻌﺎدل ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪L m L1 + L2 + ... + L n‬‬

‫= ‪L x = L eq‬‬ ‫=‬ ‫)‪(47-3‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n2‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺬاري ‪ Lk‬ﻫﺎ از راﺑﻄﮥ )‪ (44-3‬راﺑﻄﮥ )‪ (45-3‬را ﺑﺮاي اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺳﯿﻢ رﻓﺖ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ m‬‬ ‫‪m  m‬‬ ‫‪m  m‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ∏ D1j   ∏ D2 j  ...  ∏ D nj ‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪L x = 2  2 ×10 Ln  n   n‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ j=1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪j=1‬‬ ‫‪j=1‬‬
‫‪−7‬‬
‫‪‬‬
‫‪n ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  n‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ∏ D1k  ∏ D2k  ...  ∏ D nk ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ k =1‬‬ ‫‪ k =1‬‬ ‫‪  k =1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(48-3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪‬‬
‫‪nm‬‬ ‫‪ ∏ D1 j  ∏ D2 j  ...  ∏ D nj ‬‬
‫‪ j=1‬‬ ‫‪ j=1‬‬ ‫‪  j=1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪= 2 ×10−7 Ln‬‬
‫‪ n‬‬ ‫‪  n‬‬ ‫‪‬‬
‫‪n2‬‬
‫‪ ∏ 1k  ...  ∏ D nk ‬‬
‫‪D‬‬
‫‪ k =1‬‬ ‫‪  k=1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1‬‬
‫‪−‬‬
‫‪ r′ = re‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪4‬‬
‫ﮐﻪ در آن ‪ D kk‬ﻫﻤﺎن‬
‫‪GMD‬‬
‫‪ L = 2 ×10−7 Ln‬اﺳـﺖ ﮐـﻪ ‪ GMD‬و ‪ GMR‬آن ﺑـﻪ‬ ‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬راﺑﻄﮥ )‪ (45-3‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺷﮑﻞ دﯾﮕﺮي ازراﺑﻄﮥ‬
‫‪GMR‬‬
‫ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺟﺎﯾﮕﺬاري ﺷﺪهاﻧﺪ‪:‬‬
‫) ‪GMD = mn (D11′ D12′ ...D1m )(D21′ D22′ ...D2m )...(D n1′ D n 2′ ...D nm‬‬
‫‪‬‬
‫) ‪GMR x = n (D11D12 ...D1n )(D21D22 ...D2n )...(D n1D n 2 ...D nn‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪(49-3‬‬
‫‪‬‬
‫) ‪GMR y = (D1′ 1′ D1′ 2′ ...D1′m )(D2′1′ D2′2′ ...D2′ m )...(D m1′ D m 2′ ...D mm‬‬
‫‪m2‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در راﺑﻄﮥ )‪ (46-3‬ﻧﯿﺰ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﺑﺮاي اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺳﯿﻢ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﯿﺰ راﺑﻄﻪاي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﺳﯿﻢ رﻓﺖ‬
‫ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ﭼﻮن وﺿﻌﯿﺖ و ﺗﻌﺪاد ﻫﺎديﻫﺎي ﺳﯿﻢ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ‪ GMR y‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت دﯾﮕـﺮي‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ روﺑﻪرو ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﯿﺴﺖ؟ )ﺷﻌﺎع ﻫﺮ ﻫﺎدي ‪ r‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪(.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪10−7  4LnR + Ln2 − 2LnrR +  (1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪10−7  4LnR + 2Ln2 − 2LnrR +  (2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪10−7  4Ln − Ln2 +  (3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪10−7 ( 4LnR + Ln2 − 2LnrR ) (4‬‬
‫ﻃﺒﻖ راﺑﻄﮥ )‪ (46-3‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪GMD = 2×2 (R)( 2R)(R)( 2R) = R(2) 4‬‬
‫‪1‬‬
‫‪GMR x = 2 (r′)(R)(r′)(R) = (Rr′) 2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪GMR y = 2 (r′)(R)(r′)(R) = (Rr′) 2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 1 ‬‬

‫‪ R  24  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪⇒ L x = L y = 2 ×10−7 Ln 1 1 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪R 2 r′2 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 14  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪2  ‬‬
‫‪−7 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪⇒ L = L x + L y = 2L x = 4 ×10 Ln 1  1  1  = 10−7 4LnR + Ln2 − 2LnRr + ‬‬
‫‪−‬‬
‫‪ R 2 .r 2 .e 8 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ -5-3-3‬ﻫﺎديﻫﺎي ﮔﺮوﻫﯽ )ﺑﺎﻧﺪل(‬
‫در ﺧﻄﻮط ‪ 230kv‬و ﺑﺎﻻﺗﺮ از آن در ﻫﺮ ﻓﺎز ﺑﻪ ﺟﺎي ﯾﮏ ﻫﺎدي از ﻫﺎديﻫﺎي ﮔﺮوﻫﯽ )ﺑﺎﻧﺪل( اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪) .‬در ﺧﻄـﻮط‬
‫‪ 132kv‬ﺗﻌﺪاد ﻫﺎديﻫﺎ در ﻫﺮ ﻓﺎز دو ﺗﺎ‪ ،‬در ﺧﻄﻮط ‪ 230kv‬ﺗﻌﺪاد ﻫﺎديﻫﺎ ﺳﻪ ﺗﺎ و ﺑﺮاي ﺧﻄـﻮط ‪ 400kv‬از ﭼﻬـﺎر ﻫـﺎدي‬
‫ﺑﺎﻧﺪل اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ (.‬ﮔﺮوهﺑﻨﺪي )ﺑﺎﻧﺪل ﮐﺮدن( ﺷﻌﺎع ﻣﺆﺛﺮ ﻫـﺎدي ﺧـﻂ )‪ (GMR‬را اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠـﻪ در‬
‫ﺧﻄﻮط ﺑﺎﻧﺪل اﺛﺮات زﯾﺮ را ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ (1‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯿﺪان اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﺆﺛﺮ در اﻃﺮاف ﻫﺎدي‪ :‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﺰﯾﺖ ﺑﺎﻧﺪل ﮐﺮدن ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯿﺪان اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ اﻃﺮاف ﻫﺎدي اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺧﻮد ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻠﻔﺎت ﮐﺮوﻧﺎ‪ ،‬اﻏﺘﺸﺎﺷﺎت ﺻﻮﺗﯽ و ﺗﺪاﺧﻞ رادﯾﻮﯾﯽ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ (2‬ﮐﺎﻫﺶ راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﻠّﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﻌﺎع ﻣﺆﺛﺮ ﻫﺎدي )‪ (GMR‬راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺧﻂ و اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﻧﺘﻘﺎل ﻗﺪرت ﺧﻂ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ (3‬اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﺎﭘﺎﺳﯿﺘﺎﻧﺲ )ﻇﺮﻓﯿﺖ( ﺧﻂ‪.‬‬
‫‪ (4‬ﮐﺎﻫﺶ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ‪ :‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﻌﺎع ﻣﺆﺛﺮ ﻫـﺎدي )‪ (GMR‬راﮐﺘـﺎﻧﺲ ﺧـﻂ ﮐـﺎﻫﺶ و ﮐﺎﭘﺎﺳـﯿﺘﺎﻧﺲ ﺧـﻂ اﻓـﺰاﯾﺶ‬
‫ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ) ‪ ( Zc‬ﺧﻂ ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﻫﺎديﻫﺎي ﺑﺎﻧﺪل ﺷﺪه ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺟﺪاﺳﺎزﻫﺎي ﻣﯿﺮاﮐﻨﻨﺪه در ﻓﻮاﺻﻞ ﻣﺴﺎوي از ﻫﻢ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺪاﺳﺎزﻫﺎ ﺑـﻪ‬
‫دو ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻫﺎديﻫﺎ از ﻫﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ و دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻠّـﺖ دارا ﺑـﻮدن‬
‫ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻣﯿﺮاﮐﻨﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﻫﺎدي را ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﺑﺎد )ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﭘﺎﻧﺪوﻟﯽ(‪ ،‬ﺳـﻘﻮط ﺑـﺮف و ﺑـﺎران‬
‫روي ﺳﯿﻢ )ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﮔﺎﻟﻮﭘﯿﻨﮓ( و ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺷﺪﯾﺪ ﺟﺮﯾﺎن )ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت آﺋﻮﻟﯿﻦ( اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد را ﻣﯿﺮا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮة ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺑﺮاي ﻫﺎديﻫﺎي ﺑﺎﻧﺪل )ﮔﺮوﻫﯽ( از ﻫﻤﺎن ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﭘﯿﺮوي ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪GMD‬‬
‫‪L = 2 ×10−7 Ln‬‬ ‫)‪(50-3‬‬
‫‪GMR‬‬
‫ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ‪ GMR‬ﺑﺎﯾﺪ اﺛﺮ ﭼﻨﺪ ﻫﺎدي را ﻟﺤﺎظ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ‪ GMR‬ﻣﺸـﺎﺑﻪ‬
‫ﮐﺎري را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﯿﻢ ﮐﻪ در ﺑﺤﺚ ﻫـﺎديﻫـﺎي ﻣﺮﮐـﺐ ﺑـﻪ آن اﺷـﺎره ﺷـﺪ‪ .‬در آنﺟـﺎ ﺑـﺮاي ﻣﺤﺎﺳـﺒﮥ ‪ GMR‬از راﺑﻄـﮥ‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪ GMR = n‬ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺟﺎ ﻧﯿﺰ دﻗﯿﻘﺎً از ﻫﻤﯿﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ‪ GMR‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﺑـﻪ‬ ‫‪2‬‬
‫‪∏∏ D‬‬
‫‪j=1‬‬ ‫‪j=1‬‬
‫‪ij‬‬
‫ﻋﻠّﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﻗﺪرت ﻋﻤﻼً ﺗﻨﻬﺎ از ﺳﻪ آراﯾﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﺎديﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ GMR ،‬اﯾﻦ ﺳﻪ ﺣﺎﻟـﺖ را‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﮑﺎت ‪ 2 ،1‬و ‪ 3‬ﺑﻪدﺳﺖ آوردهاﯾﻢ‪.‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺎﻧﺪل ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪2‬ﺗﺎﺋﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﻞ ‪ 10-3‬اﻟﻒ‪ ،‬آنﮔﺎه ‪ GMR‬آن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪GMR = 4 (r′d)(r ′d) = r ′d‬‬ ‫)‪(51-3‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺎﻧﺪل ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪3‬ﺗﺎﺋﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﻞ ‪-10-3‬ب‪ ،‬آنﮔﺎه ‪ GMR‬آن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪GMR = 9 (r′d 2 )(r′d 2 )(r′d 2 ) = 3 r′d 3‬‬ ‫)‪(52-3‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺎﻧﺪل ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪4‬ﺗﺎﺋﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﻞ ‪-10-3‬ج‪ ،‬آنﮔﺎه ‪ GMR‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪GMR = 16 (r′d.d. 2d)4 = 28. 4 r′d 3 = 1 / 09 3 r′d 3‬‬ ‫)‪(53-3‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 11-3‬ﺳﻪ آراﯾﺶ ﻣﺘﺪاول ﺑﺮاي ﻫﺎديﻫﺎي ﮔﺮوﻫﯽ‬
‫ﺑﺤﺚ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻫﺎديﻫﺎي ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪ GMD‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻫﺎديﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ﻫﺎديﻫﺎي ﮔﺮوﻫﯽ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﯿﻦ ﻫﺎديﻫﺎ در ﻓﺎز ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ از ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﯿﻦ ﻫﺎديﻫﺎي ﻓﺎزﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ ﺟﺎي اﯾﻦﮐـﻪ‬
‫‪ GMD‬را ﻣﻄﺎﺑﻖ راﺑﻄﮥ )‪ (48-3‬ﺑﻪدﺳﺖ ﺑﯿﺎورﯾﻢ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﯿﻦ ﻣﺮاﮐﺰ ﻫﺎديﻫﺎ را در ﻫﺮ ﻓﺎز ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﯿﻦ ﻓﺎزﻫـﺎ و ﻫـﺮ‬
‫ﻓﺎز را ﻣﻌﺎدل ﯾﮏ ﻫﺎدي در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﺑﺎ ذﮐﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل ﺑﺤﺚ ﻫﺎديﻫﺎي ﮔﺮوﻫﯽ )ﺑﺎﻧﺪل( را ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ GMR :‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ 5‬ﻫﺎدي ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ﻣﺆﺛﺮ ‪ r‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺑﺎﻧﺪل ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪−‬‬
‫‪r 5 .d 5 .2‬‬ ‫‪25‬‬
‫‪(1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪−‬‬
‫‪r 5 .d 25 .2‬‬ ‫‪25‬‬
‫‪(2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪r 5 .d 5 (3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪−‬‬
‫‪r 5 .d 25 .2‬‬ ‫‪50‬‬
‫‪(4‬‬
‫‪   2  ‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪GMR = 25  r.d.d. d. 2d  r  d   = 25 ( r 5 )( d 20 )(2−2 ) = r 5 .d 5 .2 25‬‬
‫‪−‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪   2  ‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﮐﺪامﯾﮏ از آراﯾﺶﻫﺎي زﯾﺮ درﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي ﻫﻮاﺋﯽ ﺳﻪﻓﺎز ﮐـﻢﺗـﺮﯾﻦ اﻧـﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ و ﺑـﯿﺶﺗـﺮﯾﻦ‬
‫ﻇﺮﻓﯿﺖ را در واﺣﺪ ﻃﻮل دارد؟‬
‫در اﯾﻦ ﻣﺜﺎل ﻫﺎديﻫﺎي ﻫﺮ ﻓﺎز ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﮑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ‪ GMR‬در ﭼﻬـﺎر ﮔﺰﯾﻨـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﮔﺰﯾﻨـﻪاي ﮐـﻢﺗـﺮﯾﻦ‬
‫اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ را دارد ﮐﻪ ﮐﻢﺗﺮﯾﻦ ‪ GMD‬را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ GMD .‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫= ‪1) GMD‬‬ ‫‪( D )(2D ) = D‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪2) GMD = D ( 2D ) = D 2‬‬
‫‪3) GMD = d 2D‬‬

‫‪4) GMD = D‬‬
‫و ﭼﻮن ‪ d > D‬ﭘﺲ ‪ GMD‬در ﮔﺰﯾﻨﮥ »‪ «4‬از ﺳﺎﯾﺮ ‪ GMD‬ﻫﺎ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ GMR :‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻫﺎدي ﺑﺎﻧﺪل ﺷﺪه‪ ،‬ﮐﻪ در رﺋﻮس ﯾﮏ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﻪ ﺿﻠﻊ ‪ d‬ﮐﻪ ﻫﺮ ﻫﺎدي آن داراي ﺷـﻌﺎع‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻫﻨﺪﺳﯽ ) ‪ ( GMR‬ﻣﻌﺎدل ‪ D‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪28.D 4 .d 4 (1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪44.D 4 .d 4 (2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪44.D 4 .d 4 (3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪28.D 4 .d 4 (4‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫(‬ ‫)‬
‫‪4‬‬
‫‪GMR = 16 D.d.d. 2d‬‬ ‫‪= 2 8.D 4 .d 4‬‬
‫ﺳﺆال‪ GMR :‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻫﺎدي ﺑﺎﻧﺪل ﺷﺪه ﮐﻪ ﺷﻌﺎع ﻫﺮ ﻫﺎدي ﺑﺮاﺑﺮ ‪ r‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪−‬‬
‫‪r.216.3 8.e‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪(1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪−‬‬
‫‪2r.316.e‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪(2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪−‬‬
‫‪2r.3 8.e‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪(3‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪−‬‬
‫‪r.216.316.e‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪(4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ −1‬‬ ‫‪  −1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪−‬‬
‫‪1‬‬
‫‪GMR =  re 4 .2r.4r.6r   re 4 .2r.2r.4r  = 16 r16 .e −1.216.32 = 2r.3 8 .e 16‬‬
‫‪16‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ -6-3-3‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻄﻮط دو ﻣﺪاره ﺳﻪﻓﺎز‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻓﺰاﯾﺶ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺴﯿﺎري از ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل را ﺑﻪﺻﻮرت دو ﻣﺪاره ﻃﺮاﺣـﯽ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﯾـﮏ ﺧـﻂ دو‬
‫ﻣﺪاره ﺳﻪﻓﺎز ﺷﺎﻣﻞ دو ﻣﺪار ﺳﻪﻓﺎز ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺮح ﮐﻠﯽ ﻣﺪارات ﺳﻪﻓﺎز در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ درآﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 11-3‬ﻃﺮح ﮐﻠﯽ ﺧﻂ دو ﻣﺪاره‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻄﻮط دو ﻣﺪاره در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ از راﺑﻄﮥ )‪ (46-3‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ ﺑـﻪ ﻣﻌﺎدﻟـﮥ ﭘﯿﭽﯿـﺪهاي‬
‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از اﯾﻦ اﻣﺮ از روش ﺳﺎدهﺳﺎزي ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺨﺶ ﻫﺎديﻫﺎي ﮔﺮوﻫﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺧﻄﻮط دو‬
‫ﻣﺪاره ﻧﯿﺰ ﻫﻤﭽﻮن ﺧﻄﻮط ﻗﺒﻞ از ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮز ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻣﯿﺎن ﻓﺎزﻫﺎ و ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر ﻫﺎديﻫﺎي ﯾﮏﻓﺎز را ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬
‫‪GMD‬‬
‫‪ L = 2 ×10−7 Ln‬ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت ‪ GMR ,GMD‬رواﺑـﻂ‬ ‫در اﯾﻦ ﺧﻄﻮط ﻧﯿﺰ ﻫﻤﭽﻨﺎن راﺑﻄﮥ ﻃﻼﺋﯽ‬
‫‪GMR‬‬
‫زﯾﺮ را دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪γ‬‬
‫‪GMD = 3 Dab‬‬ ‫‪.Dacγ .Dbc‬‬
‫‪γ‬‬
‫)‪(54-3‬‬
‫‪ D ab‬‬‫‪γ‬‬
‫‪= 4 D ab D ab′D a′b D a′b′‬‬
‫‪‬‬
‫‪γ‬‬
‫‪ D ac = 4 D ac D ac′D a′c D a′c′‬‬ ‫)‪(55-3‬‬
‫‪ γ‬‬
‫‪ D bc = D bc D bc′D b′c D b′c′‬‬
‫‪4‬‬
‫‪GMR = 3 Dsay .Dsby .Dscy‬‬ ‫)‪(56-3‬‬
‫‪ D ab‬‬
‫‪γ‬‬
‫‪= 4 D aa D aa′D a′a D a′a′‬‬
‫‪‬‬
‫‪γ‬‬
‫‪ D ac = 4 D bb D bb′D b′b D b′b′‬‬ ‫)‪(57-3‬‬
‫‪ γ‬‬
‫‪ D bc = D cc D cc′D c′c D c′c′‬‬
‫‪4‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر از ‪ D ab‬ﻓﺎﺻﻠﮥ دو ﻫﺎدي ‪ a‬و ‪ Da′b′ ،b‬ﻓﺎﺻﻠﮥ دو ﻫﺎدي ‪ b′ , a ′‬و‪ ...‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر از ‪ D aa‬ﺷﻌﺎع ﻣـﺆﺛﺮ ﻫـﺎدي ‪ a‬و ‪Daa′‬‬
‫ﻓﺎﺻﻠﮥ دو ﻫﺎدي ‪ a‬و ‪ a′‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﺑﺮاي ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﻪﻓﺎز دو ﻣﺪاره ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮز ﺷﺪه ﺷﮑﻞ زﯾﺮ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﻌﺎع ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻫﺮ ﻫـﺎدي‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ Ds‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ‪ GMD‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪5‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪D‬‬
‫‪(2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪13‬‬
‫‪D6‬‬ ‫‪(3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪5‬‬
‫‪D6‬‬ ‫‪(4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪γ‬‬
‫‪GMD = D ab‬‬ ‫‪D acγ D bc‬‬
‫‪γ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 3 2‬‬ ‫‪2 ‬‬ ‫‪ D 2‬‬ ‫‪D ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D2   D2 D2 ‬‬
‫‪γ‬‬
‫= ‪D‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ D ‬‬
‫‪D +‬‬ ‫‪   +    = 4  9 D2 +‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪ = D4‬‬
‫‪5‬‬
‫‪  2   2  ‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ 2 2 ‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4  4‬‬ ‫‪4 ‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ab‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪( D) ( D‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫= ‪D acγ‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪=D‬‬
‫‪γ‬‬ ‫‪γ‬‬ ‫‪15‬‬

‫‪D bc‬‬ ‫‪= Dab‬‬ ‫‪= D4‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ 5‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪5‬‬
‫‪⇒ GMD = 3 D3 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫=‬ ‫‪D‬‬
‫‪ 4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺳﺆال ﻗﺒﻞ ‪ GMR‬ﻫﺮ ﻓﺎز ﺑﺎ ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ؟‬
‫‪3‬‬
‫‪20 DDs‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪20 DDs‬‬
‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪2 DDs‬‬ ‫‪2. DDs‬‬

‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬
‫(‬ ‫)‬
‫‪2‬‬
‫) ‪( Ds‬‬
‫‪2‬‬
‫= ‪GMR a = GMR c‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2D‬‬ ‫‪= 4 2. DDs‬‬
‫) ‪( Ds ) (2D‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫= ‪GMR b‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪= 2DDs‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫(‬ ‫()‬ ‫)‬

‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫= ‪⇒ GMR‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2DDs‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪20 DDs‬‬ ‫‪= 2D 2 .Ds2 = 3 2. DDs‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺧﻂ دو ﻣﺪاره ﺑﻪ ﺟﺎي ﻫﺎديﻫﺎي ﺗﮑﯽ از ﻫﺎديﻫﺎي ﮔﺮوﻫﯽ )ﺑﺎﻧـﺪل( اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻤﺎﻣﯽ رواﺑﻂ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪ GMR , GMD‬ﺑﺪون ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ در رواﺑﻂ ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪ GMR‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﺷﻌﺎع ﻣﺆﺛﺮ ﻫﺎدي‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺷﻌﺎع ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻫﺎدي ﺑﺎﻧﺪل ﺷﺪه ) ‪ ( GMR b‬ﻗﺮار داده ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﻫﺎديﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺎﻧﺪل ‪4‬ﺗﺎﺋﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺎي ‪ D aa‬ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪:‬‬
‫‪D aa = GMR b = 1 / 0914 r ′d 3‬‬
‫‪ -7-3-3‬اﻟﻘﺎي وﻟﺘﺎژ در ﺧﻄﻮط ﻣﺠﺎور‬
‫اﮔﺮ در ﻣﺠﺎورت ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل‪ ،‬دو ﻫﺎﯾﺪ دﯾﮕﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ در اﺛﺮ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﯾﺎن از ﺧﻂ اﻧﺘﻘـﺎل ﺑـﯿﻦ اﯾـﻦ دو ﻫـﺎدي‬
‫اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ ﮐﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎً ﺑﻪ آن اﻟﻘﺎي وﻟﺘﺎژ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ دو ﻫﺎدي ﻧـﺎم ﺑـﺮده‬
‫ﺷﺪه ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻮد ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل دﯾﮕﺮي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎل راﯾﺞ و ﻋﻤﻠﯽ اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ وﻟﺘﺎژ اﻟﻘﺎ ﺷـﺪه ﺑـﺮروي زوج ﺳـﯿﻢﻫـﺎي ﺗﻠﻔـﻦ‬
‫ﻣﺠﺎور ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﻗﺪرت اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﯾﺎن از ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﮏ ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي اﻃﺮاف ﺧﻂ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآﯾﺪ و اﮔﺮ ﻫـﺎديﻫـﺎي دﯾﮕـﺮي ﻧﯿـﺰ در‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﯽ اﯾﻦ ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﯿﻦ آن ﻫﺎديﻫﺎ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ اﻟﻘﺎﺋﯽ ﻣﯽﺗﻮان در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﺛﺮ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﯾﺎن از ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﺑﯿﻦ دو ﺳﺮ اﯾﻦ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻓﺮﺿﯽ اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن وﻟﺘﺎژ اﻟﻘﺎﺋﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ اﯾﻦ اﺧﺘﻼف وﻟﺘﺎژ از دو راه ﻣﯽﺗﻮان ﻋﻤﻞ ﮐﺮد ﮐﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻫﺮ دو روش ﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي‪ :‬در اﯾﻦ روش اﺑﺘﺪا ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي ﺑﯿﻦ دو ﻫﺎدي ) ‪ ( λ ab‬را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻗﺎﻧﻮن‬
‫‪‬‬ ‫‪dλ ‬‬

‫ﻓﺎرادي ‪  ∆V = ab ‬اﯾﻦ اﺧﺘﻼف وﻟﺘﺎژ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪dt ‬‬
‫‪ -2‬اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ‪ :‬اﺑﺘﺪا اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺑـﯿﻦ دو ﻫـﺎدي ) ‪ ( Lab‬را ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ ﺳـﭙﺲ وﻟﺘـﺎژ را از ﻗـﺎﻧﻮن اﻫـﻢ‬
‫) ‪ ( Vab = jωLab I‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ ﮐﻪ ‪ I‬ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒﻮري از ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي روﺷﻦﺗﺮ ﺷﺪن ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺎ ذﮐﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ اﺛﺮ ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﯾﮏ ﺧﻂ ﻗﺪرت ﺗﮏﻓﺎز ‪ 60Hz‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻂ ﺗﻠﻔﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻘﺎرن و ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﺎً‬
‫زﯾﺮ ﻓﺎز ‪ b‬ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺟﺮﯾﺎن ‪ rms‬ﺧﻂ ﻗﺪرت ‪ 226A‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒﻮري از ﺳﯿﻢﻫـﺎي زﻣـﯿﻦ‬
‫ﻧﺸﺪه ﺗﻠﻔﻦ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻧﺪازه وﻟﺘﺎژ اﻟﻘﺎ ﺷﺪه در ﻫﺮ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺧﻂ ﺗﻠﻔﻦ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪V‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪km‬‬
‫‪V‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪(2‬‬
‫‪km‬‬
‫‪V‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪(3‬‬
‫‪km‬‬
‫‪V‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪(4‬‬
‫‪km‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را از ﻫﺮ دو روش اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪ .‬ﻃﺒﻖ روش او‪‬ل دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪dλ cd d a‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪D ‬‬

‫‪= ( λ cd + λ cd‬‬ ‫)‬ ‫‪D‬‬
‫= ‪Vcd‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪= 2 ×10−7 Ia Ln ad + 2 ×10−7 I b Ln bd ‬‬
‫‪dt‬‬ ‫‪dt‬‬ ‫‪dt ‬‬ ‫‪D ac‬‬ ‫‪D bc ‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪36 + 9 ‬‬
‫‪‬‬
‫‪2 ×10 × 226 2 cos (120πt ) Ln‬‬
‫‪−7‬‬
‫= ‪⇒ Vcd‬‬ ‫‪‬‬
‫‪dt ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪5 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪45 ‬‬
‫‪= − (120π ) ( 2 ×10−7 ) ( 226 ) Ln‬‬ ‫) ‪ 2 sin (120πt‬‬
‫‪‬‬ ‫‪5 ‬‬
‫‪45  v ‬‬ ‫‪−3  v ‬‬
‫‪⇒ Vcd ( rms ) = (120π ) ( 2 ×10−7 ) ( 226 ) Ln‬‬
‫‪v‬‬
‫‪  = 5 ×10   = 5‬‬
‫‪5 m‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪km‬‬
‫ﻃﺒﻖ روش ‪ 2‬اﺑﺘﺪا اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﮥ ‪ a‬و ‪ b‬را ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي ﺧﻂ ﺗﮏﻓﺎز ‪ ab‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫‪ D‬‬ ‫‪D ‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪H‬‬

‫‪Lcd = 2 ×10−7 Ln ad + Ln bd  = 2 ×10−7 Ln ad  ‬‬
‫‪ Dac‬‬ ‫‪Dbc ‬‬ ‫‪Dac  m ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D ‬‬ ‫‪ V ‬‬
‫‪⇒ Vcd = ( jωLcd ) I ⇒| Vcd (rms) |= (2π× 60) ×  2 ×10−7 Ln ad  × ( 226 ) = 5 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Dac ‬‬ ‫‪ km ‬‬
‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺎ ﻫﺮ دو روش ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﯾﮏ ﺧﻂ ﺗﻠﻔﻦ را در ﻣﺠﺎورت ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﮏ ﺑﺎر ﺳـﺘﺎرهاي را‬
‫ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘﻄﮥ ﺧﻨﺜﯽ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ وﺻﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺎز ‪ B‬ﻗﻄﻊ ﺷﻮد وﻟﺘﺎژ اﻟﻘﺎﺋﯽ در ﺧـﻂ اﻧﺘﻘـﺎل ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ او‪‬ل ﭼﻪ ﺗﻐﯿﺮي ﻣﯽﮐﻨﺪ؟ ‪ :C ،B ،A‬ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي ‪ e‬و ‪ :f‬ﺧﻂ ﺗﻠﻔﻦ‬
‫‪ (1‬زﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ (2‬وﻟﺘﺎژ اﻟﻘﺎﺋﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻄﻮط ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد و ﻧﻤﯽﺗﻮان در ﻣﻮرد ﻣﯿﺰان ﺗﻐﯿﯿﺮ آن ﻗﻀﺎوت ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ (3‬ﺗﻐﯿﯿﺮي ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (4‬ﮐﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻞ اﯾﻦ ﺳﺆال ﺑﺎﯾﺪ وﻟﺘﺎژ اﻟﻘﺎﺋﯽ را ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از ﻗﻄﻊ ﻓﺎز ‪ B‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺳﺆال اﺷﺎره‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﻄﮥ ﺧﻨﺜﯽ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ وﺻﻞ ﻧﯿﺴﺖ در ﻣﻮرد ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟـﺖ ﻋـﺪم ﻗﻄـﻊ ﻓـﺎز ‪ B‬راﺑﻄـﮥ‬
‫‪ I A + IB + IC =0‬ﺑﯿﻦ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ و در ﺣﺎﻟﺖ ﻗﻄﻊ ﻓﺎز ‪ B‬ﻧﯿﺰ ‪. IA + IC =0‬‬
‫‪dλ d‬‬ ‫‪d‬‬

‫= ‪Vef‬‬ ‫}‪= ( λ rms cos ωt ) = {(ΣLI) cos ωt‬‬
‫‪dt dt‬‬ ‫‪dt‬‬
‫ﭼﻮن ﻗﺼﺪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ را ﺑﯿﻦ دو ﺣﺎﻟﺖ دارﯾﻢ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ‪ ω‬را در ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﯾﻢ و ﺗﻨﻬﺎ ‪ ΣLef Irms‬ا ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻞ از ﻗﻄﻊ ﻓﺎز ‪:B‬‬
‫‪‬‬ ‫‪5/3‬‬ ‫‪3/5‬‬ ‫‪5/3‬‬

‫‪ΣL ef Irms = 2 ×10−7  IA Ln‬‬ ‫‪+ I B Ln‬‬ ‫‪+ IC Ln‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5 ‬‬
‫‪ 5× 3 / 5 ‬‬ ‫‪16 / 5‬‬
‫‪= 2 ×10−7 IB Ln ‬‬ ‫‪−7‬‬
‫‪ = 2 ×10 I B Ln‬‬ ‫‪>0‬‬
‫‪ 3×5 / 3 ‬‬ ‫‪15 / 9‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪ از ﻗﻄﻊ ﻓﺎز ‪ B‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪5/3‬‬ ‫‪5/3‬‬

‫‪ΣLef I rms = 2 ×10−7  IA Ln‬‬ ‫‪+ IC Ln‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5 ‬‬
‫و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ IC = −IA‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ وﻟﺘﺎژ اﻟﻘﺎﺋﯽ در ﺣﺎﻟﺖ او‪‬ل‬
‫ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺣﺎﻟﺖ دوم ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﻗﻄﻊ ﻓﺎز ‪ B‬وﻟﺘﺎژ اﻟﻘﺎﺋﯽ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪−‬‬
‫‪ re‬در ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت‬ ‫‪4‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ اﮔﺮ ﻫﺎدي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮد و ﺗﻮﭘﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮان از ﻋﺒﺎرت‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ GMR‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ از اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺳﺎزﻧﺪه در اﺧﺘﯿﺎر ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ اﺳـﺘﻔﺎده ﮐـﺮد‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل ﺑـﺮاي‬
‫ﻫﺎديﻫﺎي رﺷﺘﻪاي ‪ GMR‬آنﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻧﺪه درج ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ اﯾﻦ ﻫﺎدي ﺑﺎﻧﺪل ‪2‬ﺗﺎﺋﯽ ﻫﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ‪ GMR‬آن را‬
‫(‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ GMR b = GMR.d‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ در ﺣﻞ ﺗﺴﺖﻫﺎ ﻫﻢ اﻫﻤﯿﺖ دارد و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﺑﺮﺧﯽ‬ ‫)‬
‫ﺳﺆاﻻت ‪ GMR‬ﻫﺎدي ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺎﯾﺪ آن را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ (4-3‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﺧﻂ )ﮐﺎﭘﺎﺳﯿﺘﺎﻧﺲ(‬
‫ﻣﯽداﻧﯿﻢ اﮔﺮ ﺑﺮروي ﯾﮏ ﻫﺎدي ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻗﺮار داده ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺎديﻫﺎي اﻃﺮاف ﻧﯿﺰ ﺑﺪون ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﺮروي آنﻫـﺎ‬
‫ﻫﻢ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﺋﯽ ﺑﺎرﻫﺎ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﻫﺎديﻫﺎي ﻣﺠﺎور زﻣﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺮروي ﻫﺎدي ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨـﺪ و‬
‫ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻏﯿﺮاﯾﻦﺻﻮرت ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﺋﯽ ﺑﺎرﻫﺎ روي ﺳﻄﺢ ﻫﺎديﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 13-3‬اﺛﺮ اﻟﻘﺎي ﺑﺎر ﺑﯿﻦ دو ﻫﺎدي اﻟﻒ‪ -‬ﻫﺎدي دوم زﻣﯿﻦ ﺷﺪه ب‪ -‬ﻫﺎدي دوم زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺪه‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺮروي ﻫﺎدي ﻣﻮﺟﺐ اﯾﺠﺎد اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﯿﻦ دو ﻫﺎدي ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎ ﻣﯿﺰان ﺑـﺎر‬
‫روي ﻫﺎديﻫﺎ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ) ‪ . ( V ∝ q‬ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﺑﺎر و وﻟﺘـﺎژ ﺑـﺎ ﻇﺮﻓﯿـﺖ ﺧـﺎزﻧﯽ ﺑـﯿﻦ دو ﻫـﺎدي ﻧﺸـﺎن داده ﻣـﯽﺷـﻮد‬
‫) ‪. ( q = CV‬‬
‫ﺑﯿﻦ ﻫﺮ دو ﻫﺎدي و ﻧﯿﺰ ﻫﺮ ﻫﺎدي و زﻣﯿﻦ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل از اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﯿﻦ ﻓﺎزﻫﺎي ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل و ﻧﯿﺰ ﺑﯿﻦ ﻓﺎزﻫـﺎ و زﻣـﯿﻦ آنﻫـﺎ ﻇﺮﻓﯿـﺖ ﺧـﺎزﻧﯽ‬
‫وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﻘﺪار آن ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﻗﻄﺮ ﻫﺎديﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻓﺎزﻫﺎ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و ارﺗﻔﺎع آنﻫﺎ از زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1-4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﺧﻂ ﺗﮏﻓﺎز دو ﺳﯿﻢ‬
‫ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪q‬‬
‫=‪C‬‬ ‫)‪(58-2‬‬
‫‪V‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ راﺑﻄﮥ ﺑﯿﻦ ‪ V , q‬در ﻫﺎديﻫﺎي اﺳﺘﻮاﻧﻪاي از ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺎوس اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪r uur‬‬
‫∫‪Ñ‬‬ ‫‪D.ds‬‬ ‫‪=q‬‬ ‫)‪(59-2‬‬
‫‪ q‬ﮐﻞ ﺑﺎر ﻣﺤﺼﻮل در ﻓﻀﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 14-3‬ﺳﻄﺢ ﮔﻮﺳﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻃﺮاف ﻫﺎدي اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﺑﺎ ﻃﻮل ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ‬
‫ﭼﻮن ﻋﺎﯾﻖ اﻃﺮاف ﻫﻮا اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪D = ε0E‬‬ ‫)‪(60-3‬‬
‫‪r uur‬‬
‫‪ε0 Ñ∫ E.ds = q‬‬ ‫)‪(61-3‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪uur‬‬
‫‪E =| E. | a r‬‬ ‫)‪(62-3‬‬
‫‪⇒ ε0 | E | (2πrl) = q‬‬ ‫)‪(63-3‬‬
‫‪q‬‬
‫=| ‪⇒| E‬‬ ‫)‪(64-3‬‬
‫‪2πε0rl‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﻣﯿﺪان اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ واﺣﺪ ﻃﻮل را ﺑﺮاي ﻫﺎدي اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﻢ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪q‬‬
‫=‪E‬‬ ‫)‪(65-3‬‬
‫‪2πε0r‬‬
‫ﺣﺎل اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ اﺧﺘﻼف وﻟﺘﺎژ دو ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﮥ ‪ D2 , D1‬از ﻣﺮﮐﺰ ﻫﺎدي را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﻢ‪ ،‬از راﺑﻄـﻪ ‪ V = ∫ E.dr‬اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪q‬‬ ‫‪q‬‬ ‫‪D‬‬

‫∫ = ‪V12 = ∫ E.dr‬‬
‫‪D2‬‬ ‫‪D2‬‬
‫= ‪dr‬‬ ‫‪Ln 2‬‬ ‫)‪(66-3‬‬
‫‪D1‬‬ ‫‪D1‬‬ ‫‪2πε0r‬‬ ‫‪2πε0‬‬ ‫‪D1‬‬
‫ﺣﺎل اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﯾﮏ ﺧﻂ ﺗﮏﻓﺎز را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﺑﺘﺪا اﺧـﺘﻼف وﻟﺘﺎژﻫـﺎ را ﺑﺮﺣﺴـﺐ ﺑـﺎر روي ﻫـﺎديﻫـﺎ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎر روي ﻫﺎدي رﻓﺖ ‪ +q‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺪار ﺑﺎر اﻣ‪‬ﺎ ﺑـﺎ ﻋﻼﻣـﺖ ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﺑـﺮروي‬
‫ﺳﯿﻢ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺧﺘﻼف وﻟﺘﺎژ ﺑﯿﻦ دو ﻫﺎدي در اﺛﺮ ﺑﺎر ﻫﺮ دو ﻫﺎدي اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫) ‪V ( ab ) = Va ( ab ) + Vb ( ab‬‬ ‫)‪(67-3‬‬
‫اﮔﺮ ﻗﻄﺮ ﺧﺎرﺟﯽ ﻫﺎديﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ D b , Da‬و ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﯿﻦ دو ﻓﺎز ‪ D‬ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ اﺧﺘﻼف وﻟﺘﺎژ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪q‬‬ ‫)‪D (−q‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪q‬‬ ‫‪D2‬‬

‫= ) ‪V ( ab‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪+‬‬ ‫= ‪Ln b‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫)‪(68-3‬‬
‫‪2πε0‬‬ ‫‪Da 2πε0‬‬ ‫‪D 2πε0‬‬ ‫‪Da Db‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﮏﻓﺎز ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ‪ 400kv‬ﻣﯿﺪان اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ در ﺳﻄﺢ ﻫﺎديﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑـﺎ‪) :‬ﺷـﻌﺎع ﻫـﺮ‬
‫ﻫﺎدي ‪ r‬و ﻓﺎﺻﻠﮥ ‪ 2‬ﻫﺎدي از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ d‬اﺳﺖ‪(.‬‬
‫‪r = 0 / 1m‬‬
‫‪d = 0 / 2e2m‬‬
‫‪KV‬‬ ‫‪KV‬‬ ‫‪KV‬‬ ‫‪KV‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪cm‬‬ ‫‪cm‬‬ ‫‪cm‬‬ ‫‪cm‬‬
‫‪d‬‬
‫‪Ln 2‬‬
‫‪q‬‬
‫=‪V‬‬
‫‪2πε0‬‬ ‫‪r‬‬
‫ﻧﻘﻄﮥ ﺑﺎ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺻﻔﺮ در وﺳﻂ دو ﻫﺎدي ﻗﺮار دارد‪:‬‬
‫‪2πε0V‬‬
‫=‪⇒q‬‬
‫‪d‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪2r‬‬
‫‪q‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪400KV‬‬ ‫‪400KV‬‬ ‫‪KV‬‬ ‫‪KV‬‬
‫=‪⇒E‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪2‬‬
‫=‬ ‫‪= 2000‬‬ ‫‪= 20‬‬
‫‪2πε0r rLn‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪0 / 2e‬‬ ‫‪0 / 2m‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪cm‬‬
‫‪0 / 1mLn‬‬
‫‪2r‬‬ ‫‪0/ 2‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎيﮔﺬاري راﺑﻄﮥ )‪ (65-3‬در راﺑﻄﮥ )‪ (55-3‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﺑﯿﻦ دو ﻓﺎز را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪:‬‬
‫‪q‬‬ ‫‪2πε0‬‬ ‫‪F‬‬

‫=‪C‬‬ ‫=‬ ‫‪ ‬‬ ‫)‪(69-3‬‬
‫) ‪V ( ab‬‬ ‫‪D2‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪Da D b‬‬
‫راﺑﻄﮥ )‪ (66-3‬راﺑﻄﻪاي ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﺑﯿﻦ دو ﻓﺎز در ﺣﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﻓﺎز ﺗﻨﻬـﺎ از ﯾـﮏ ﻫـﺎدي اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻏﻠﺐ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎ ﺷﻌﺎع دو ﻫﺎدي ﻓﺎز ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ) ‪ . ( Da = Db‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ راﺑﻄﮥ ﻣﺘﺪاول ﺑﺮاي ﻇﺮﻓﯿـﺖ ﺑـﯿﻦ‬
‫دو ﻓﺎز ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﮏﻓﺎز ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫‪πε0  F ‬‬
‫=‪C‬‬ ‫)‪(70-3‬‬
‫‪D  m ‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪Da‬‬
‫در ﺧﻄﻮط ﺳﻪﻓﺎز ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﻣﺪل ﺗﮏ ﺧﻄﯽ را ﺑﻪدﺳﺖ ﺑﯿﺎورﯾﻢ ﻧﺎﭼﺎر ﻫﺴﺘﯿﻢ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ را ﺑﻪ ﺟﺎي ﻓﺎزﻫﺎ ﺑﯿﻦ‬
‫ﻓﺎز و زﻣﯿﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦﺟﺎ ﻧﯿﺰ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ رواﺑﻂ را ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻪﻓﺎز ﻣﺸﺎﺑﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﻫﺮ ﻓﺎز را ﻧﺴـﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬

‫‪q‬‬
‫= ‪Can‬‬
‫‪Van‬‬
‫‪q‬‬ ‫‪D‬‬
‫= ‪Van‬‬ ‫‪Ln an‬‬
‫‪2πεo‬‬ ‫‪Da‬‬
‫‪2πεo  F ‬‬ ‫)‪(71-3‬‬
‫= ‪⇒ Can‬‬
‫‪D  ‬‬
‫‪Ln an  m ‬‬
‫‪Da‬‬
‫‪2πεo  F ‬‬
‫= ‪Cbn‬‬
‫‪D  ‬‬
‫‪Ln bn  m ‬‬
‫‪Db‬‬
‫ﻧﻘﻄﮥ زﻣﯿﻦ ﯾﺎ ﻧﻘﻄﮥ ﺑﺎ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺻﻔﺮ ﻧﻘﻄﻪاي روي ﺧﻂ واﺻﻞ ﻣﺮاﮐﺰ دو ﻫﺎدي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 15-3‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﺑﯿﻦ دو ﻓﺎز و ﺑﯿﻦ ﻫﺮ ﻓﺎز و زﻣﯿﻦ‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد ‪ C bn , C an‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﺳﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﮔﺮ ﺧﺎزن ﻣﻌﺎدﻟﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي آنﻫﺎ ﻗﺮار ﺑﮕﯿـﺮد ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن راﺑﻄـﮥ‬
‫)‪ (67-3‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫‪F‬‬
‫‪ ε o = 8 / 85 ×10−12‬ﻣﯽﺗﻮان رواﺑﻂ )‪ (68-3‬و )‪ (69-3‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﺎزﻧﻮﯾﺴﯽ ﮐﺮد‪:‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ‬
‫‪m‬‬
‫‪‬‬ ‫‪0 / 0556  µF ‬‬

‫= ‪ Can‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D  km ‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Da‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪(72-3‬‬
‫‪ C = 0 / 0556  µF ‬‬
‫‪ bn‬‬ ‫‪D  km ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Ln‬‬
‫‪Db‬‬
‫‪‬‬
‫‪ -2-4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﺧﻂ ﺳﻪﻓﺎز ﺳﻪ ﺳﯿﻢ‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺑﺨﺶ ﻗﺒﻞ )‪ (1-4-3‬ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻄﻮط ﺳﻪﻓﺎز ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزن را ﺑﯿﻦ ﻫﺮ ﻓﺎز و زﻣﯿﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ﺧﻄﻮط ﺗﮏﻓﺎز ﮐﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ آنﻫﺎ را ﺑﯿﻦ دو ﻓﺎز در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻂ ﺳﻪﻓﺎز ﺑﺎ آراﯾﺶ زﯾﺮ را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪:‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ 16-3‬ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﻪﻓﺎز‬
‫ﻣﯽداﻧﯿﻢ‪. q a + q b + q c =0 :‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺑﯿﻦ وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺑﯿﻦ ﻓﺎزﻫﺎ و ﺑﯿﻦ ﻓﺎز و ﻧﻘﻄﮥ ﺧﻨﺜﯽ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ Vab = Van ∠0o − Van ∠120o‬‬

‫‪‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪o‬‬
‫)‪(73-3‬‬
‫‪ Vac = Van ∠0 − Van ∠ − 120‬‬
‫‪ 644474448‬‬‫‪−1‬‬
‫‪‬‬
‫‪Vab + Vac = (2Van ∠0) − Van ∠120 + Van ∠ − 120o  = 3 Van‬‬
‫‪‬‬ ‫‪o‬‬
‫)‪(74-3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺣﺎل ‪ Vac , Vab‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪1 ‬‬ ‫‪D ab‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪D ‬‬

‫= ‪Vab‬‬ ‫‪q a Ln‬‬ ‫‪+ q b Ln b + q c Ln bc ‬‬ ‫)‪(75-3‬‬
‫‪2πε o ‬‬ ‫‪Da‬‬ ‫‪D ab‬‬ ‫‪D ac ‬‬
‫‪1 ‬‬ ‫‪D ac‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪D ‬‬

‫= ‪Vac‬‬ ‫‪q o Ln‬‬ ‫‪+ q b bc + q c c ‬‬ ‫)‪(76-3‬‬
‫‪2πε o ‬‬ ‫‪Da‬‬ ‫‪D ab‬‬ ‫‪D ac ‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺬاري )‪ (73-3‬و )‪ (74-3‬و )‪ (72-3‬ﺑﻪ راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﻣﯽرﺳﯿﻢ‪:‬‬
‫‪1 1 ‬‬ ‫‪D ab D ac‬‬ ‫‪DD‬‬ ‫‪DD ‬‬

‫‪Van = .‬‬ ‫‪q a Ln‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪+ q b Ln b 2 bc + q c Ln c 2 bc ‬‬ ‫)‪(77-3‬‬
‫‪3 2πε o ‬‬ ‫‪Da‬‬ ‫‪D ab‬‬ ‫‪D ac ‬‬
‫راﺑﻄﮥ )‪ (75-3‬راﺑﻄﻪاي ﮐﻠﯽ ﺑﺮاي وﻟﺘﺎژ ‪ Van‬اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل ﺑﺎ وﺿﻊ ﭼﻨﺪ ﺷﺮط ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي ﻣﺘﺪاول ‪ Van‬را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺷﻌﺎع ﻫﺮ ﺳﻪ ﻫﺎدي ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ ) ‪ ( Da = Db = Dc‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﻣﯽرﺳﯿﻢ‪:‬‬
‫‪1 1 ‬‬ ‫‪D ab D bc‬‬ ‫‪DD‬‬ ‫‪DD ‬‬

‫‪Van = .‬‬ ‫‪q0Ln‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪+ q b Ln a 2 bc + q c Ln c 2 bc ‬‬ ‫)‪(78-3‬‬
‫‪3 2πε o ‬‬ ‫‪Da‬‬ ‫‪D ab‬‬ ‫‪D ac ‬‬
‫ب( ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﺮاﺑﺮي ﺷﻌﺎعﻫﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺧﻄﻮط ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺴﺎوي اﺳﺖ‪( Dab = Dbc = Dac = D ) :‬‬
‫‪1 1 ‬‬ ‫‪D2‬‬ ‫‪Da‬‬ ‫‪D  1 1 ‬‬ ‫‪D3 ‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪Van = .‬‬ ‫‪q a Ln 2 + q b Ln‬‬ ‫‪+ q c Ln a  = .‬‬ ‫= ‪q a Ln 3 ‬‬ ‫‪q a Ln‬‬ ‫)‪(79-3‬‬
‫‪3 2πε o ‬‬ ‫‪Da‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪D  3 2πε o ‬‬ ‫‪D a  2πε o‬‬ ‫‪Da‬‬
‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽﺗﻮان ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ راﺑﯿﻦ ﻓﺎز ‪ a‬و زﻣﯿﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪:‬‬
‫‪qa‬‬ ‫‪2πε o‬‬

‫= ‪Can‬‬ ‫=‬ ‫)‪(80-3‬‬
‫‪Van Ln D‬‬
‫‪Da‬‬
‫راﺑﻄﮥ )‪ (78-3‬ﺑﺮاي ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺎزﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﺮﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ج( ﺷﻌﺎع ﻫﺎديﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ و ﺧﻂ ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮز ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ Vac , Vab‬ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦﮔﯿﺮي ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ T Vab + Vbc + Vac‬‬

‫‪‬‬ ‫= ‪V‬‬
‫‪ ab‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪(81-3‬‬
‫‪V T = Vab + Vbc + Vac‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ac‬‬
‫‪3‬‬
‫ﭘﺲ از ﺟﺎيﮔﺬاري )‪ (79-4‬در )‪ (73-4‬ﺑﻪ راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﻣﯽرﺳﯿﻢ‪:‬‬
‫‪3 D D D‬‬
‫‪qa‬‬
‫= ‪Van‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪ab bc ac‬‬
‫)‪(82-3‬‬
‫‪2πε o‬‬ ‫‪Da‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﻫﺮ ﻓﺎز ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪2πε o‬‬ ‫‪F‬‬

‫= ‪Can‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫)‪(83-3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Dab Dac D bc‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪Da‬‬
‫‪ -3-4-3‬راﺑﻄﮥ ﮐﻠﯽ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ‬
‫در ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ راﺑﻄﻪاي ﮐﻠﯽ رﺳﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ در ﺗﻤﺎم ﻣﻮادر ﮐﺎرﺑﺮد داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪GMD‬‬
‫‪L = 2 × 10−7 Ln‬‬
‫‪GMR‬‬
‫در ﻣﻮارد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺜﻞ ﺑﺎﻧﺪل ﮐﺮدن‪ ،‬ﻫﺎديﻫﺎي ﻣﺮﮐﺐ ﺧﻄﻮط دو ﻣﺪاره و ﺧﻄﻮط دو ﻣﺪارة ﺑﺎﻧﺪل ﺷﺪه اﯾـﻦ راﺑﻄـﻪ ﻫﻤـﻮاره‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺤﻮة ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ GMR , GMD‬در ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮق ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺣﻔـﻆ‬
‫ﮐﺮدن ﭼﻨﺪ راﺑﻄﻪ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﯾﮏ راﺑﻄﻪ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺒﻞ ﻫﻢ دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﺎزنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي آراﯾﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺎديﻫﺎ راﺑﻄﮥ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻓﺮق ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ رواﺑﻂ دﭼﺎر ﺳﺮدرﮔﻤﯽ ﻧﺸﻮﯾﻢ‪ ،‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﺰ ﯾﮏ راﺑﻄﻪ واﺣﺪ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي ﻣﻤﮑﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪2πεo‬‬ ‫‪F‬‬
‫=‪C‬‬ ‫)‪(84-3‬‬
‫‪GMD  m ‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪GMR c‬‬
‫اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻫﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪0 / 0556  µF ‬‬

‫=‪C‬‬ ‫)‪(85-3‬‬
‫‪GMD  km ‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪GMR c‬‬
‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ‪ C‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﺑﯿﻦ ﻓﺎز و ﻧﻘﻄﮥ ﺧﻨﺜﯽ اﺳﺖ و ﭼﻮن اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺧﻄﻮط ﺗﮏﻓﺎز و ﻫﻢ ﺑﺮاي‬
‫ﺧﻄﻮط ﺳﻪﻓﺎز ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬در ﺧﻄﻮط ﺗﮏﻓﺎز ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﺑﯿﻦ دو ﻓﺎز ﻣﺪﻧﻈﺮ اﺳﺖ و در ﺳﺆاﻻت ﻫﺮ ﺟﺎ ﺑﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ اﺷﺎره ﺷـﻮد ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫ﺑﯿﻦ دوﻓﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ راﺑﻄﮥ ﮐﻠﯽ )‪ (81-3‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﺧﻂ ﺗﮏﻓﺎز اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ دو ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺮاي ﺳﯿﻢ رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺳﺮي ﮐﺮد و ﯾﮏ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪2πεo‬‬ ‫‪F‬‬
‫= ) ‪C = ( C−x1 + C−y1‬‬
‫‪−1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫)‪(86-3‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪GMD‬‬ ‫‪m‬‬
‫) ‪GMR c ( x ) GMR c ( y‬‬
‫در راﺑﻄﮥ )‪ GMD (83-3‬دﻗﯿﻘﺎً ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ‪ GMD‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﺑﺮاي اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪ GMR‬در اﯾﻨﺠـﺎ ﻧﯿـﺰ ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪ GMR‬در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي اﻧﺪﮐﯽ ﮐﻪ وﺟﻮد دارد ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ آن‬
‫‪1‬‬
‫‪re‬‬ ‫را ﺑﻪﺻﻮرت ‪ GMR C‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ‪ .‬در ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪ GMR‬ﺑﺮاي اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻫﺎدي ﺑـﻪﺻـﻮرت ﺗﮑـﯽ ﺑـﻮد از‬
‫‪4‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ ﻫﺎدي ﺑﻪﺻﻮرت رﺷﺘﻪاي ﺑﻮد ‪ GMR‬آن ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻧﺪه ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺧﺎزنﻫﺎ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ‪ GMR C‬دﻗﯿﻘﺎً از ﺷﻌﺎع ﻫﺎدي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد و ﺻﺮفﻧﻈﺮ از رﺷﺘﻪاي ﯾـﺎ ﺗـﻮﭘﺮ ﺑـﻮدن آﻧﭽـﻪ در ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت ﻗـﺮار‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺷﻌﺎع ﻫﺎدي )‪ (r‬اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﻂ ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺑﺎﻧﺪل ﻧﯿﺰ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﺧﻂ دو ﻣﺪاره ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎط ﻣﺮﺑﻮط‬
‫‪ GMR C‬را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺑﺎﻧﺪل‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺎﻧﺪل ‪ 2‬ﺗﺎﯾﯽ‪:‬‬

‫‪GMR C = r.d‬‬ ‫)‪(87-3‬‬
‫‪GMR C = r.d 2‬‬ ‫)‪(88-3‬‬
‫‪GMR C = /091 rd 3‬‬ ‫)‪(89-3‬‬
‫ب( ﺑﺮاي ﺧﻂ دو ﻣﺪاره‬
‫) ‪GMR C = 3 GMR C ( A ) .GMR C ( B ) .GMR C ( C‬‬ ‫)‪(90-3‬‬
‫) ‪GMR c ( A ) = GMR C ( A ) .D2AA .GMR C ( A′‬‬ ‫)‪(91-3‬‬
‫اﮔﺮ ﺧﻂ دو ﻣﺪاره ﺑﺎﻧﺪل ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪GMR C ( A ) = rA‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪(92-3‬‬
‫‪GMR C ( A′ ) = rA′‬‬
‫‪‬‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ اﯾﻦ رواﺑﻂ ﺑﺮاي ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺎزﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺧﻂ دو ﻣﺪاره ﻣﺜﻼً ﺑﺎﻧﺪل ‪ 2‬ﺗﺎﯾﯽ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪GMR C ( A ) = rA .d‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪(93-3‬‬
‫‪GMR C ( A′ ) = rA′ .d‬‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ اﯾﻦ رواﺑﻂ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﻓﺎزﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺤﺚ ﮐﺎﻣﻼً روﺷﻦ ﺷﻮد در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ذﮐﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬
‫و ‪ c‬و ﻫﺎدي ﺑﺮﮔﺸﺖ ‪ a‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫـﺎديﻫـﺎ‬ ‫ﺳﺆال‪ :‬ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﮑﻔﺎزي ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ داراي ﻫﺎديﻫﺎي رﻓﺖ ‪b‬‬
‫ﯾﮑﺴﺎن و داراي ﺷﻌﺎع ‪ r‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒﻮري از ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻫﺎديﻫﺎي رﻓﺖ ﻧﺼﻒ ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒـﻮري از ﻫـﺎدي‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ اﯾﻦ ﺧﻂ ﺗﮑﻔﺎز ﭼﻨﺪ ﻓﺎراد ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪2πεo‬‬ ‫‪4πεo‬‬
‫‪2‬‬
‫‪(2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪(1‬‬
‫‪ 2D ‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪Ln ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Ln  ‬‬
‫‪ r ‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪4πεo‬‬ ‫‪4πεo‬‬
‫‪3‬‬
‫‪(4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪(3‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪Ln  ‬‬ ‫‪Ln  ‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪ 2r ‬‬
‫ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪..‬ﻃﺒﻖ رواﺑﻂ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪2πεo‬‬ ‫‪2πεo‬‬
‫= ‪Can‬‬ ‫=‬
‫‪GMD‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪Ln‬‬ ‫‪Ln‬‬
‫) ‪GMR C ( a‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪2πεo‬‬ ‫‪2πεo‬‬ ‫‪2πεo‬‬

‫= ‪b cn‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪GMD‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪Ln‬‬ ‫‪Ln‬‬
‫) ‪GMR C ( bc‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪4πε o‬‬
‫‪⇒ C = ( Can‬‬
‫‪−1‬‬ ‫‪−1‬‬
‫‪+ Cbn‬‬ ‫=)‬ ‫‪3‬‬
‫‪D‬‬
‫‪Ln  ‬‬
‫‪r ‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﮥ )‪ (84-3‬ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻫﻢ ﻇﺮﻓﯿﺖ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪2πεo‬‬ ‫‪2πεo‬‬ ‫‪4πεo‬‬

‫=‪C‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪GMD‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪Ln‬‬ ‫‪L.n‬‬ ‫‪L.n‬‬
‫) ‪GMR C ( x ) GMR C ( y‬‬ ‫‪r rd‬‬ ‫‪r‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل دو ﻣﺪاره ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﻫﺮ ﻓﺎز از ﻫﺎديﻫـﺎي رﺷـﺘﻪاي ﺑﺎﻧـﺪل‬
‫ﺷﺪه ‪ 3‬ﺗﺎﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﻌﺎع ﺧﺎرﺟﯽ ﻫﺮ ﻫﺎدي ‪ d‬و ﺷﻌﺎع ﻣﺆﺛﺮ آن ‪ d s‬ﺑﺎﺷﺪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ اﯾـﻦ‬
‫ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ )ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ ﻫﺎديﻫﺎ در ﻫﺮ ﻓﺎز ‪ 4d‬اﺳﺖ(‪.‬‬
‫‪2πεo‬‬
‫‪(1‬‬
‫‪D 3 85‬‬
‫‪Ln 3‬‬
‫‪d 3‬‬
‫‪2πεo‬‬
‫‪(2‬‬
‫‪D 3 85‬‬
‫‪Ln 3‬‬
‫‪ds 3‬‬
‫‪4πεo‬‬
‫‪(3‬‬
‫‪D 3 85‬‬
‫‪Ln 3‬‬
‫‪d 3‬‬
‫‪4πεo‬‬
‫‪(4‬‬
‫‪D 3 85‬‬
‫‪Ln 3‬‬
‫‪ds 3‬‬
‫ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

«147» ‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻗﺪرت‬
γ
GMD = 3 Dab Dacγ D bc
γ
2 2
γ
 D2   D2   17D2 5D2  D 4
D = 4 D ab D ab′ Da ′b D a ′b′ =4 + 4D2   + D2  = 4  = 85
ab
 4   4   4 4  2
   
( D) ( D)
2 2
Dacγ = 4 Dac .D ac′ .Da ′c .Da ′c′ = 4
=D
D4
Dacγ = D acγ = 85
2
2
D  85
⇒ GMD =  4 85  ( D ) = D6
3
2  16
GMR = 3 D a D b Dc
Da 4 D aa D aa ′ D a ′a Da ′a ′
d
Daa = 3   ( 4d ) = 2d
2
2
 
D aa ′ = 2D
D a ′a ′ = D aa = 2d
( )
2
( 2d )
2
⇒ Da = 4 2D = 4 8 d 2 D2
Dc = Da = 4 8dD
(2d ) ( 3D )
2 2
D b = 4 D bb D bb′ D b′b′ D b′b′ = 4
= 4 36d2 D2
( )( )
2 3 3 1 1 1 2 1
4 3
⇒ GMR C = 3 8d2 D2 4
36d2 D2 = D 2 .d 2 .22.3 2 = D 2 .d 2 .23 .3 6
1 1 2 1
GMD D.5 .17 .2  D   85   D 85  2

6 6 3
⇒ = 1 1 2 1 =    6  =  3 
GMR  d   3   d 3 
D .d .2 .3
2 2 3 6
2πεo 2πεo 4πεo

⇒C= = =
Ln
GMD 1 D 85  D 3 85 
GMR 2
Ln 3 Ln  3 
d 3 d 3
‫ﺳﺆال‪ :‬ﺑﺮاي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﮑﻔﺎز زﯾﺮ ﻫﺎدي ﻫﺎي ‪ A‬و ‪ C‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﯿﻢ رﻓﺖ و ﻫﺎدي ‪ B‬ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺳـﯿﻢ ﺑﺮﮔﺸـﺖ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺮ ﮐﺪام از ﻫﺎديﻫﺎي ‪ A‬و ‪ C‬ﻧﺼﻒ ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒﻮري از ﻫﺎدي ‪ B‬اﺳﺖ‪ .‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧـﺎزﻧﯽ اﯾـﻦ ﺧـﻂ‬
‫ﺗﮑﻔﺎز ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟ )ﺷﻌﺎل ﺧﺎرﺟﯽ ﻫﺮ ﻫﺎدي ‪ r‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ(‬
‫‪πε o‬‬
‫=‪C‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪ D3 ‬‬
‫‪Ln  3 ‬‬
‫‪ 2r ‬‬
‫‪2πεo‬‬
‫=‪C‬‬ ‫‪(2‬‬
‫‪D3‬‬
‫‪Ln 3‬‬
‫‪2r‬‬
‫‪4πε o‬‬
‫=‪C‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪(3‬‬
‫‪D ‬‬‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪Ln  3 ‬‬
‫‪ 2r ‬‬
‫‪4πε o‬‬
‫=‪C‬‬ ‫‪(4‬‬
‫‪D3‬‬
‫‪Ln 3‬‬
‫‪2r‬‬
‫‪2πεo‬‬
‫= ‪Cx‬‬
‫‪D‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪r.2D‬‬
‫‪2πεo‬‬
‫= ‪Cy‬‬
‫‪D‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪r‬‬
‫‪2πεo‬‬ ‫‪2πεo‬‬ ‫‪4πεo‬‬
‫= ) ‪⇒ C = ( C−x1 + C −y1‬‬
‫‪−1‬‬
‫‪2‬‬
‫=‬ ‫‪1‬‬
‫=‬
‫‪D‬‬ ‫‪D3‬‬
‫‪Ln‬‬ ‫‪ D3  2 Ln 3‬‬
‫‪r 2Dr Ln  3 ‬‬ ‫‪2r‬‬
‫‪ r .2 ‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬از ﻗﺒﻞ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪= υ = 3 ×108‬‬ ‫)‪(94-3‬‬
‫‪µo εo‬‬ ‫‪s‬‬
‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ υ‬ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻮر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ راﺑﻄﻪ در ﺣﻞ ﺑﻌﻀﯽ از ﺗﺴﺖﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑـﻪ ﮐـﺎر رود‪ .‬ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از اﯾـﻦ راﺑﻄـﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺴﺒﺖ ‪ L‬و ‪ C‬را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪:‬‬

‫‪GMD‬‬ ‫‪GMD‬‬
‫‪µo εo Ln‬‬ ‫‪Ln‬‬
‫‪GMR L‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪GMR L‬‬
‫= ‪LC‬‬ ‫‪= 2.‬‬ ‫)‪(95-3‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪GMD‬‬ ‫‪υ Ln GMD‬‬
‫‪GMR C‬‬ ‫‪GMR C‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ ﺗﮑﻔﺎز ﺑﺎ دو ﻫﺎدي اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﺗﻮ ﺧﺎﻟﯽ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ و ﮐﺎﭘﺎﺳﯿﺘﺎﻧﺲ واﺣـﺪ ﻃـﻮل را‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪(1‬‬
‫‪υ2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪(2‬‬
‫>‬
‫‪υ2‬‬
‫‪1‬‬
‫<‬ ‫‪(3‬‬
‫‪υ2‬‬
‫‪ (4‬ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ و ﺷﻌﺎع ﻫﺎديﻫﺎ دارد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻫﺎديﻫﺎي ﺗﻮ ﺧﺎﻟﯽ ‪ . GMR L = GMR C‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در راﺑﻄﻪ )‪ (97-3‬ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪υ2‬‬
‫‪ -5-4-3‬اﻧﺮژي ذﺧﯿﺮه ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻄﻮط‬
‫ﺧﺎزنﻫﺎ ﺗﺠﻬﯿﺰات ذﺧﯿﺮهﮐﻨﻨﺪه اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻣﻮﺟﺐ ذﺧﯿﺮه اﻧـﺮژي ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴـﯽ ﻣـﯽﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اﻃﺮف ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﺷﺎﻫﺪ ذﺧﯿﺮهﺷﺪن دو ﻧﻮع اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ و ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﯿﻢ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﯿﻦ ‪ 2‬ﻧﻘﻄﻪ در اﻃﺮاف ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل )و ﯾﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ ﻫﺮ ﻫﺎدي ﺣﺎﻣﻞ ﺟﺮﯾﺎن( ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ اﻧﺮژي ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴـﯽ ذﺧﯿـﺮه‬
‫ﺷﺪه را ﺑﻪدﺳﺖ ﺑﯿﺎورﯾﻢ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪λ1‬‬
‫‪E = ∫ Idλ‬‬ ‫)‪(96-3‬‬
‫‪λ2‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺬاري ‪ λ = LI‬و ﻓﺮض ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن ‪ L‬ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﮥ ﻣﻔﺮوض ﺑﻪ راﺑﻄﮥ ﮐﺎرﺑﺮديﺗﺮ زﯾﺮ ﻣﯽرﺳﯿﻢ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪E = LI2‬‬ ‫)‪(97-3‬‬
‫‪2‬‬
‫در راﺑﻄﻪي )‪ (98-3‬ﻣﻨﻈﻮر از ‪ I‬ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒـﻮري از ﻫـﺎدي و ﻣﻨﻈـﻮر از ‪ L‬اﻧـﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺑـﯿﻦ دو ﻧﻘـﻂ ﻣﻔـﺮوض اﺳـﺖ ﺑـﺮاي‬
‫ﻫﺎديﻫﺎي اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﻣﻘﺪار را ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﮥ ‪ D2 , D1‬از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪D2‬‬
‫‪L = 2 ×10−7 Ln‬‬
‫‪D1‬‬
‫اﮔﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒﻮري از ﻫﺎدي ﺳﯿﻨﻮﺳﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ذﺧﯿﺮه ﺷﺪه ﻫﻢ ﺳﯿﻨﻮﺳﯽ و ﺑﺎ ﻓﺮﮐـﺎﻧﺲ دو ﺑﺮاﺑـﺮ ﻓﺮﮐـﺎﻧﺲ ﺷـﺒﮑﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ اﯾﻦ اﻧﺮژي را ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻫﺎدي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪D2 ‬‬

‫) ‪ ( I max cos ωt‬‬
‫‪2‬‬
‫‪E =  2 ×10−7 Ln‬‬ ‫)‪(98-3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪D1 ‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪D ‬‬

‫] ‪= I2max Ln  2  ×10−7 [1 + cos 2ωt‬‬ ‫)‪(96-3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ D1 ‬‬
‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﻋﺒﺎرت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺮژي داراي ﯾﮏ ﻗﺴﻤﺖ ﺛﺎﺑﺖ و ﯾﮏ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺘﻨﺎوب اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﯾﮏ ﻫﺎدي ﺗﮏ ﺧﻄﯽ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺳﯿﻨﻮﺳﯽ ‪ i ( t ) = Imax sin ωt‬را ﻋﺒﻮر ﻣﯽدﻫﺪ )ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ‬
‫در ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ دور ﻗﺮار دارد(‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻮﺳﻂ اﻧﺮژي ذﺧﯿﺮه ﺷﺪه در ﻣﯿﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﺧﺎرج ﻫـﺎدي در ﻣﺤـﺪودة‬
‫ﺑﯿﻦ ﻧﻘﺎط ‪ P1‬و ‪ P2‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ در ﻓﻮاﺻﻞ ‪ D1‬و ‪ D 2‬از ﻣﺮﮐﺰ ﻫﺎدي ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺪام اﺳﺖ؟ ) ‪( D2 = 2D1‬‬
‫‪ 1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2  Ln  ×10−7 I2max (2‬‬ ‫‪( Ln2) ×10−7 I2max (1‬‬
‫‪ 2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪1‬‬
‫‪( Ln2) ×10−7 I2max (4‬‬ ‫‪( Ln2) ×10−7 IImax (3‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻃﺒﻖ راﺑﻄﮥ )‪ (97-3‬ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻗﺴﻤﺖ ﻏﯿﺮﺳﯿﻨﻮﺳﯽ اﻧﺮژي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬آن را ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ اﻧـﺮژي‬
‫ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ در ﻻﯾﻪاي اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﺑﻪ ﺷﻌﺎع داﺧﻠﯽ ‪ D1‬و ﺷﻌﺎع ﺧﺎرﺟﯽ ‪ D2‬ذﺧﯿﺮه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 17-3‬ﻓﻀﺎي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ذﺧﯿﺮه اﻧﺮژي ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ و اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‬
‫ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر ﻣﯽﺗﻮان ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ D1‬و ‪ D2‬ﻣﯿﺪان اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ‪ E‬را درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﮐـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ذﺧﯿـﺮه اﻧـﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑـﯽ در‬
‫ﻓﻀﺎي ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ ‪ 17-3‬ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻫﺎدي ﺗﮑﯽ اﯾﻦ اﻧﺮژي از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪1 q2‬‬
‫=‪E‬‬ ‫)‪(97-3‬‬
‫‪2C‬‬
‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ q‬ﺑﺎر ﻣﺤﺼﻮر در واﺣﺪ ﻃﻮل ﺧﻂ و ‪ C‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﺧﻂ ﺑﺎ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺛﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬در ﺑﯿﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل )‪ (G,R,C,L‬زﻣﯿﻦ ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ را ﺑﺮ روي ﮐﺎﭘﺎﺳﯿﺘﺎﻧﯽ )‪ (C‬ﺧﻂ دارد و‬
‫ﻋﻤﻼً از ﺗﺄﺛﯿﺮ زﻣﯿﻦ ﺑﺮ ﺳﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮ دﯾﮕﺮ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ اﺛﺮ زﻣﯿﻦ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﻂ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮏ ﻣﺪل ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي آن درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﺛﺮ ﺣﻀﻮر زﻣـﯿﻦ را‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش »ﺑﺎرﻫﺎي ﻓﺮﺿﯽ‪ «1‬ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ »ﮐﻠﻮﯾﻦ« ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬ﻋﻠّﺖ اﯾـﻦ ﻣـﺪلﺳـﺎزي‬
‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﯾﮏ ﻫﺎدي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﺎدي اﺻﻠﯽ وﻟﯽ ﺑﺎ ﺑـﺎر‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﯿﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪.‬‬
‫‪ 18-3‬ﻫﺎديﻫﺎي ﺳﻪ ﻓﺎز در ﺣﻀﻮر زﻣﯿﻦ و ﻫﺎديﻫﺎي ﻓﺮﺿﯽ ﻣﻌﺎدل زﻣﯿﻦ‬
‫ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺧﻂ ﺗﮏﻓﺎز ﻣﯽﺗﻮان ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ را ﺑﺎ ﺣﻀﻮر اﺛﺮ زﻣﯿﻦ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪:‬‬
‫ﺗﮑﻔﺎز و ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺧﻄﻮط ﺑﺎ اﺣﺘﺴﺎب اﺛﺮ زﻣﯿﻦ‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ 19-3‬ﺧﻂ ‪a′‬‬
‫‪١. Image charged‬‬

‫‪b′‬‬
‫‪1 ‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫= ‪Van‬‬ ‫‪q a Ln + q b Ln + q a ′ Ln + q b′ Ln‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(104-3‬‬
‫‪2πε o ‬‬ ‫‪ra‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪2h‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪D + 4h ‬‬
‫‪q‬‬ ‫‪D.2h‬‬
‫=‬ ‫‪Ln‬‬ ‫)‪(105-3‬‬
‫‪2πεo‬‬ ‫‪r D2 + 4h 2‬‬
‫‪2πε o‬‬
‫= ‪⇒ Can‬‬ ‫)‪(106-3‬‬
‫‪D.2h‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪r D2 + 4 h 2‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮاي ﻓﺎز ‪ b‬ﻫﻢ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﺑﯿﻦ دو ﻓﺎز ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪πε o‬‬
‫‪C = ( Can‬‬ ‫= )‬
‫‪−1‬‬
‫‪−1‬‬ ‫‪−1‬‬
‫‪+ Cbn‬‬ ‫)‪(107-3‬‬
‫‪D.2h‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪r D2 + 4 h 2‬‬
‫‪2πε o‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺮاي ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧـﺎزﻧﯽ‬ ‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﮐﺎﭘﺎﺳﯿﺘﺎﻧﺲ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ راﺑﻄﮥ‬
‫‪GMD‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪GMR c‬‬
‫را درﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻫﻢ اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ GMD‬و ‪ GMR C‬ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ‪:‬‬
‫‪GMD = 2hD‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪(108-3‬‬
‫‪GMR C = r D + 4h‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻫﺎديﻫﺎ از ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ زﯾﺎد ﺑﺎﺷﺪ ) ‪ ، ( h ? D‬ﻣﯽﺗﻮان در راﺑﻄﮥ ‪ GMR C‬از اﺛﺮ ‪ D2‬ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐـﺮد‬
‫و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن راﺑﻄﮥ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻣﯽرﺳﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻄﻮط ﺳﻪ ﻓﺎز ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮز ﺷﺪه ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪2πεo‬‬
‫= ‪، h11 C‬‬ ‫)‪(109-3‬‬
‫‪3 h h h‬‬
‫‪GMD‬‬
‫‪Ln‬‬ ‫‪− Ln 12 13 23‬‬
‫‪GMR C‬‬ ‫‪3 h h h‬‬
‫‪11 22 33‬‬
‫‪ h 22‬و ‪ h 33‬ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺎديﻫﺎ ‪ 1،2،3‬ﺗﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ h12 .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺎدي ‪ 1‬ﺗﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻫﺎدي ‪ ) 2‬و ﯾـﺎ ﺑـﺎﻟﻌﮑﺲ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺎدي ‪ 2‬ﺗﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻫﺎدي ‪ (1‬اﺳﺖ‪ h13 ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺎدي ‪ 1‬ﺗﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻫﺎدي ‪ ) 3‬و ﯾﺎ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ( و ‪ h 23‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫـﺎدي ‪ 2‬ﺗـﺎ‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻫﺎدي ‪) 3‬و ﯾﺎ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ( اﺳﺖ‪.‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬راﺑﻄﮥ )‪ (110-3‬ﺗﻨﻬﺎ در ﺻﻮرﺗﯽ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻂ ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮر ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻢﺗﺮ ﻣﯽﺗﻮان از اﺛﺮ ﻫﺎديﻫﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷـﯽ ﮐـﺮد و ﭼـﻮن اﺛـﺮ‬
‫آنﻫﺎ در راﺳﺘﺎي اﻓﺰاﯾﺶ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﺰدﯾﮏﺷﺪن ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻇﺮﻓﯿﺖ اﯾﻦ ﺧﻄﻮط اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺧﻂ ﯾﮏﻓﺎز ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺎديﻫﺎ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ‪ D‬و ارﺗﻔﺎع ﻫـﺎديﻫـﺎ از زﻣـﯿﻦ ‪ h‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ‬
‫ﮐﺎﭘﺎﺳﯿﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﺟﺎي ﺷﻌﺎع ﻫﺎدي ‪ r‬از ﺷﻌﺎع ﻣﻌﺎدل ‪ r′‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪r′ = re (1‬‬
‫‪4‬‬
‫‪D2‬‬
‫‪r′ = r 1 +‬‬ ‫‪(2‬‬
‫‪4h‬‬
‫‪1‬‬
‫‪r′ = re 4 (3‬‬
‫‪D2‬‬
‫‪r′ = r 1+‬‬ ‫‪(4‬‬
‫‪4h 2‬‬
‫اﮔﺮ در راﺑﻄﻪ )‪ (111-3‬ﺻﻮرت و ﻣﺨﺮج ﻋﺒﺎرت ‪ Ln‬را ﺑﺮ ‪ 2h‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﻣﯽرﺳﯿﻢ‪:‬‬
‫‪πεo‬‬
‫=‪C‬‬
‫‪D‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪D2‬‬
‫‪r 1+‬‬
‫‪4h 2‬‬
‫‪D2‬‬
‫‪ r′ = r 1 +‬ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪4h 2‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﻪ ﻓﺎز زﯾﺮ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﻓﺎز داراي ﯾﮏ ﻫﺎدي ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ) ‪ ( r = 2e −1m‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﻇﺮﻓﯿﺖ‬
‫‪Ln 3 = 1 / 2‬‬
‫‪162‬‬ ‫ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺛﺮ زﻣﯿﻦ و ﺑﺪون درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ آن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫; ‪10‬‬
‫‪49‬‬
‫‪0/95 (2‬‬ ‫‪0/9 (1‬‬
‫‪0/85 (4‬‬ ‫‪0/8 (3‬‬
‫‪GMD = D = 2e3‬‬
‫‪GMR C = r = 2e−1‬‬
‫‪GMD‬‬
‫‪⇒ Ln‬‬ ‫‪=4‬‬
‫‪GMR C‬‬
‫‪h11 = 3 3e3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D2‬‬ ‫‪‬‬

‫‪h 22 = h11 + 2  D2 −‬‬ ‫‪ = h11 + 3D = 3 3e3 + 2 3e +3 = 5 3e3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪h 33 = h11 = 3 3e3‬‬

‫‪2‬‬
‫‪D ‬‬ ‫‪‬‬

‫‪2‬‬
‫‪D2‬‬
‫(‬ ‫)‬
‫‪2‬‬
‫‪h12 =   +  h11 + D2 −‬‬ ‫‪ = e 6 + 3 3e 3 + 3e 3‬‬ ‫‪= 7e3‬‬
‫‪ 2  ‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪h13 = h112 + D2 = 27e6 + 3e6 = e3 30‬‬
‫‪h23 = h12 = 7e3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪h12 h13 h 23‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪h h h‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪49 30e9 1‬‬ ‫‪49 10 1‬‬
‫‪⇒ Ln‬‬ ‫‪= Ln 12 13 23 = Ln‬‬ ‫‪= Ln‬‬ ‫‪= Ln 3 = 0 / 4‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪h11h 22h 33‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪h11h 22h 23 3‬‬ ‫‪54 3e‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3 h h h‬‬
‫‪GMD‬‬
‫‪⇒ Ln‬‬ ‫‪− Ln 12 13 23 = 4 − 0 / 4 = 3 / 6‬‬
‫‪GMR C‬‬ ‫‪3 h h h‬‬
‫‪11 22 23‬‬
‫‪C2 3 / 6‬‬
‫⇒‬ ‫=‬ ‫‪= 0/ 9‬‬
‫‪C1‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ 5-3‬ﻫﺪاﯾﺖ )ﮐﻨﺪاﮐﺘﺎﻧﺲ(‬
‫در ﻣﺪلﺳﺎزي ﺧﻄﻮط‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﻧﺸﺘﯽ ﺑﯿﻦ ﻓﺎزﻫﺎ و ﻧﯿﺰ ﺑﯿﻦ ﻓﺎز و زﻣﯿﻦ وا ﺛﺮ ﮐﺮوﻧﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻪوﺟـﻮد آﻣـﺪن ﺗﻠﻔـﺎت اﻫﻤـﯽ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﻔﺎوت از ﺗﻠﻔﺎت ﺳﺮي ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻠّﺖ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻠﻘﺎت ﺳﺮي ﺧﻂ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻂ‬
‫اﺳﺖ ) ‪ ( Ploss = RI2‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﻧﺸﺘﯽ ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐاﻧﺪ ) ‪ . ( Ploss ∝ V2‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﻤﯽﺗـﻮان آنﻫـﺎ را‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﯾﮏ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﺮي ﻣﺪل ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻋﻨﺼﺮي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺪلﺳﺎزي اﯾﻦ ﺧﺎﺻﯿﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﻫﺪاﯾﺖ )ﮐﻨﺪاﮐﺘﺎﻧﺲ( ﯾﺎ‬
‫ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻮازي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻮازي را ﺑﺎ ‪ G‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻠﻔﺎت ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﻧﺸـﺘﯽ را ﻣـﯽﺗـﻮان‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ) ‪ ( Ploss = GV2‬در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬در ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل راﺑﻄﮥ ﺑﯿﻦ ﻓﺎز و زﻣﯿﻦ در دﮐﻞﻫﺎ و از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻘﺮهﻫﺎ ﺻﻮرت ﻣـﯽﭘـﺬﯾﺮد‪ .‬ﺳـﻄﺢ ﻣﻘـﺮهﻫـﺎ در اﺛـﺮ‬
‫ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﭼﻮن رﺳﻮب ﻧﻤﮏ‪ ،‬آﻟﻮدﮔﯽ و رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻋﺎﯾﻘﯽ ﺧﻮد را ﺗـﺎ ﺣـﺪ زﯾـﺎدي از دﺳـﺖ ﻣـﯽدﻫـﺪ و ﻣﻮﺟـﺐ اﯾﺠـﺎد‬
‫ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﻧﺸﺘﯽ ﺑﯿﻦ ﻓﺎز و زﻣﯿﻦ )دﮐﻞ( ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠّﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ در اﺛﺮ ﺗﻔﺎوت ﺷﺮاﯾﻂ آب و ﻫﻮاﯾﯽ‪ ،‬آﻟﻮدﮔﯽ و‪ ...‬ﺟﺮﯾـﺎنﻫـﺎي ﻧﺸـﺘﯽ ﻣﺘﻔـﺎوت اﺳـﺖ ﻣﻘـﺪار‬
‫ﻫﺪاﯾﺖ را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻫﺎديﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ داد‪ .‬ﻟﺬا ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ‪ G‬ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ در ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ (6-3‬ﮐﺮوﻧﺎ‬
‫‪kv‬‬
‫‪ 30‬اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ در اﺛﺮ ﻋﻮاﻣﻠﯽ اﯾﻦ وﻟﺘـﺎژ ﻓـﺮاﻫﻢ ﺷـﻮد‪ ،‬ﻫـﻮاي‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﺷﮑﺴﺖ ﻫﻮا در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً‬
‫‪cm‬‬
‫اﻃﺮاف ﻫﺎدي ﯾﻮﻧﯿﺰه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾﻮﻧﯿﺰه ﺷﺪن ﻣﻮﺟﺐ اﯾﺠﺎد ﺗﻠﻔﺎت ﮐﺮوﻧـﺎ‪ ،‬اﻏﺘﺸـﺎش ﺻـﻮﺗﯽ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿـﺪ اوزون و اﺧـﺘﻼل در‬
‫اﻣﻮاج رادﯾﻮ و ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﯾﻮﻧﯿﺰه ﺷﺪن اﺻﻄﻼﺣﺎً ﮐﺮوﻧﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﻋﻮاﻣـﻞ ﻣـﺆﺛﺮ ﺑـﺮ ﺷـﺪت ﮐﺮوﻧـﺎ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻗﻄﺮ ﻫﺎدي‬
‫‪ -2‬آراﯾﺶ ﻫﺎديﻫﺎي ﺧﻂ‬
‫‪ -3‬ﻧﻮع ﻫﺎدي‬
‫‪ -4‬ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺤﯿﻄﯽ‬
‫در ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻫﻮا‪ ،‬رﻃﻮﺑﺖ‪ ،‬ﺑﺎد و آﻟﻮدﮔﯽﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ‬
‫ﻫﺎدي ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺷﺪﯾﺪي ﺑﺮ روي ﮐﺮوﻧﺎ دارﻧﺪ‪ .‬در ﺑﯿﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ آﻟﻮدﮔﯽﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ ﻫﺎدي ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺑﺨﺶ ﻗﺒﻞ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻠﻔﺎت ﮐﺮوﻧﺎ را ﺑﺎ ﻫﺪاﯾﺖ )‪ (G‬ﻣﺪل ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ و ﻧﯿﺰ‬
‫در ﻣﺪلﺳﺎزي ﮐﺮوﻧﺎ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪ ﺗﻠﻔﺎت ﮐﺮوﻧﺎ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ﺑﻪ ﺷﺪت اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﻄﺮ ﻫﺎدي و اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻫﺎديﻫﺎي ﺑﺎﻧﺪل ﺷﺪه از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ اﺛﺮ ﮐﺮوﻧﺎ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ در وﻟﺘﺎژﻫـﺎي‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ در ‪ 230kv‬ﻣﺒﻨﺎي ﻃﺮاﺣﯽ ﻗﻄﺮ ﻫﺎديﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ اﺛﺮ ﮐﺮوﻧﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ اﺛﺮ ﮐﺮوﻧﺎ از ﺣﻠﻘﻪاي ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ »ﺣﻠﻘﻪ ﮐﺮوﻧﺎ« در ﺟﺎﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺗﻤﺮﮐـﺰ اﻟﮑﺘـﺮون زﯾـﺎد اﺳـﺖ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﻫﺮ زﻧﺠﯿﺮة ﻣﻘﺮه ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﺣﻠﻘﮥ ﮐﺮوﻧﺎ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﺗﺄﺛﯿﺮ اﺛﺮ ﭘﻮﺳﺘﯽ )‪ (Skin effect‬ﺑﺮ ﺗﻠﻔﺎت ﮐﺮوﻧﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬
‫‪ (1‬ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ اﺛﺮ ﮐﺮوﻧﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ (2‬ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ اﺛﺮ ﮐﺮوﻧﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ (3‬در ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ‪ 50Hz‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﯿﺶﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ‪ 60Hz‬دارد‪.‬‬
‫‪ (4‬ﺗﺄﺛﯿﺮي ﺑﺮروي ﮐﺮوﻧﺎ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫اﺛﺮ ﭘﻮﺳﺘﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺆﺛﺮ ﻫﺎدي اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﮔﺮادﯾﺎن وﻟﺘﺎژ ﻧﯿﺰ در ﺳﻄﺢ ﻫﺎدي ﺑﯿﺶﺗـﺮ ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ اﺛﺮ ﮐﺮوﻧﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺧﻼﺻﮥ ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬
‫در ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﺑﻪ ﺑﺤﺚ درﺑﺎرة ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺧﻂ ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﻼﺻﮥ اﯾﻦ ﻧﮑﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮارد زﯾﺮ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي ﭼﻬﺎر ﭘﺎراﻣﺘﺮ اﺻﻠﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ )‪ ،(R‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ )‪ ،(L‬ﮐﺎﭘﺎﺳﯿﺘﺎﻧﺲ )‪ ،(C‬و ﻫﺪاﯾﺖ )‪.(G‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻠﻔﺎت اﮐﺘﯿﻮ ﻧﺎﺷﯽ از ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﺮي )‪ (R‬ﻣﺪل ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﺮي در ﺣﺎﻟﺖ وﻟﺘﺎژ ﻣﺘﻨﺎوب ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﻟﺘـﺎژ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺪﮐﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن اﺛﺮ ﭘﻮﺳﺘﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎﯾﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ اﻧﺪازة ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ :‬دﻣـﺎ‪،‬‬
‫ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ‪ ،‬ﺗﺎﺑﺎﻧﺪن و ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎدي در ﻫﺎديﻫﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ‪.‬‬
‫‪GMD  H ‬‬
‫‪ L = 2 ×10−7 Ln‬ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﺷـﺮاﯾﻂ‬ ‫‪ -3‬راﺑﻄﮥ اﺻﻠﯽ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺳﺮي ﺧـﻂ ﺑـﻪﺻـﻮرت ‪ ‬‬
‫‪GMR L  m ‬‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﯾﺎﻓﺘﻦ ‪ GMR , GMD‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪2πε0‬‬ ‫‪F‬‬
‫= ‪ C‬ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﻔﺎوت ‪GMR L , GMR C‬‬ ‫‪ -4‬راﺑﻄﮥ اﺻﻠﯽ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺧﺎزن ﻣﻮازي ﺑﻪﺻﻮرت‬
‫‪GMD  m ‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪GMR C‬‬
‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺧﺎزن ﺷﻌﺎع ﻫﺎدي اﻫﻤﯿﺖ دارد وﻟﯽ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺷﻌﺎع ﻣﺆﺛﺮ آن‬
‫‪ -5‬ﺑﺮاي اﻓﺰاﯾﺶ ﻇﺮﻓﯿﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺧﻂ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ راﮐﺘﺎﻧﺲ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻠﻔﺎت ﮐﺮوﻧﺎ و‪ ..‬ﻫﺎديﻫﺎ را ﺑﺎﻧﺪل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و در ﺻـﻮرت ﻧﯿـﺎز‬
‫ﻧﯿﺰ از ﺧﻄﻮط دو ﻣﺪاره اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ -6‬در اﺛﺮ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺳﻠﻔﯽ ﺧﻂ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ E = LI2‬اﻧﺮژي ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴـﯽ و ﻧﯿـﺰ ‪ E = CV2‬اﻧـﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑـﯽ در اﻃـﺮاف‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﻫﺎديﻫﺎ ذﺧﯿﺮه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -7‬زﻣﯿﻦ ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ را ﺑﺮروي ﺧﺎزنﻫﺎي ﺧﻂ دارد و در ﻣﺪلﺳﺎزي ﺧﺎزن ﺧﻂ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﺛﺮ زﻣﯿﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺆاﻻت ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬
‫‪ -1‬ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل‪ ،‬ﺗﻮزﯾﻊ ﺟﺮﯾﺎن در ﻣﻘﻄﻊ ﺳﯿﻢﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ) ‪ −1( f‬ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ اﺛـﺮ ﭘﻮﺳـﺘﯽ ﺑـﺎ اﻓـﺰاﯾﺶ‬
‫‪0/1f − 3‬‬
‫‪ I x = I.  ‬از ﻣﺮﮐﺰ ﻫﺎدي ﺑﻪﺻﻮرت ‪ x‬ﻟﺒﻪﻫﺎ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺮض ﮐﻨـﯿﻢ راﺑﻄـﮥ ﺟﺮﯾـﺎن در‬
‫‪x‬‬
‫ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ‬
‫‪r‬‬
‫ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﺎﺷﺪ در اﯾﻦﺻﻮرت اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي »داﺧﻠﯽ« در واﺣﺪ ﻃﻮل ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪µo‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪µo‬‬ ‫‪H‬‬

‫‪  (2‬‬ ‫‪  (1‬‬
‫‪π(µo0 / 1f − 8)  m ‬‬ ‫‪π(0 / 2f − 6)  m ‬‬
‫‪µo‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪µo‬‬

‫‪  (4‬‬ ‫‪(3‬‬
‫‪π(0 / 4f − 12)  m ‬‬ ‫)‪π(0 / 2f − 10‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺮاي ﺷﺒﮑﮥ ﺳﻪﻓﺎز زﯾﺮ ﮐﻪ از ﻫﺎديﻫﺎي ﺑﺎ ﺑﺎﻧﺪل ‪2‬ﺗﺎﺋﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ﻫﺎديﻫﺎ ﺑﻪﺻـﻮرت‬
‫‪1‬‬
‫اﺳﺖ و ﻓﺎﺻﻠﻪ‬ ‫ﭘﻮﺳﺘﻪﻫﺎي ﺗﻮﺧﺎﻟﯽ ﺑﺎ دﯾﻮارهﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎزك در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻌﺎع ﻫﺮ ﮐﺪام ﺑﺮاﺑﺮ ‪m‬‬
‫‪13‬‬
‫‪1‬‬
‫و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ ﻓﺎزﻫﺎ )‪ (D‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 2m‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻧـﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻫـﺮ ﻓـﺎز در ﻫـﺮ‬ ‫ﺑﯿﻦ ﻫﺎديﻫﺎي ﮔﺮوﻫﯽ )‪ (d‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪m‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ − 14‬‬ ‫‪‬‬

‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪ e = 0 / 78  :‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ mH ‬‬
‫‪0 / 1Ln 78 ‬‬ ‫‪ (1‬‬
‫‪ km ‬‬
‫‪ mH ‬‬
‫‪0 / 2Ln10‬‬ ‫‪ (2‬‬
‫‪ km ‬‬
‫‪ mH ‬‬
‫‪0 / 4Ln10‬‬ ‫‪ (3‬‬
‫‪ km ‬‬
‫‪ mH ‬‬
‫‪0 / 2Ln 78 ‬‬ ‫‪ (4‬‬
‫‪ km ‬‬
‫‪ -3‬در ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﮏﻓﺎز ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻫﺎدي ‪ A‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﯿﻢ رﻓﺖ و ﻫـﺎديﻫـﺎي ‪ B‬ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺳـﯿﻢ ﺑﺮﮔﺸـﺖ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺟﺮﯾﺎن در ﻫﺮ ﻫﺎدي ﺳﯿﻢ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺼﻒ ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎدي ﺳﯿﻢ رﻓﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﺷﻌﺎع ﻫﺮ ﻫـﺎدي را ‪ r‬در‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﮐﺪام ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ زﯾﺮ را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣـﺎﺗﺮﯾﺲ ]‪ [L‬ﺟـﺎﯾﮕﺰﯾﻦ راﺑﻄـﻪ ]‪ [λ] = [L][I‬ﺑـﺮاي ﺧـﻂ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ؟‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 ‬‬

‫‪ Ln r′‬‬ ‫‪Ln‬‬
‫‪D‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪2D ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪−7 ‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 ‬‬
‫‪L = 2 ×10 Ln‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪r′‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1 ‬‬
‫‪ Ln 1‬‬ ‫‪Ln‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪ 2D‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪r′ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 ‬‬

‫‪ Ln r′‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪Ln‬‬
‫‪2D2 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪−7 ‬‬
‫‪0  (2‬‬
‫‪D‬‬
‫‪L = 2 ×10‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪Ln‬‬
‫‪‬‬ ‫‪r′‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1 ‬‬
‫‪ Ln 1‬‬ ‫‪Ln‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Ln ‬‬
‫‪ 2D‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪r′ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ Ln r′‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪0 ‬‬
‫‪2D2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪L = 2 ×10−7  Ln‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪Ln  (3‬‬
‫‪ D‬‬ ‫‪r′‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 0‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪Ln2‬‬ ‫‪Ln ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪r′ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪1 ‬‬

‫‪ Ln‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪r′‬‬ ‫‪2D ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1 ‬‬
‫‪L = 2 ×10−7  0‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪Ln  (4‬‬
‫‪r′‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ Ln 1‬‬ ‫‪Ln‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Ln‬‬
‫‪D‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2D‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪r′ ‬‬
‫‪‬‬
‫‪ -4‬در ﺧﻂ ﺳﻪﻓﺎز زﯾﺮ ﻧﺴﺒﺖ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻓﺎز ‪ b‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮز ﺷﺪه ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮز ﻧﺸﺪه ﭼﻘﺪر اﺳـﺖ؟‬
‫)ﺷﻌﺎع ﻫﺮ ﻫﺎدي را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ Ln2 , e −1‬را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/7‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪(.‬‬
‫‪1/077 (2‬‬ ‫‪1/062 (1‬‬
‫‪1/031 (4‬‬ ‫‪1/055 (3‬‬

‫‪ -5‬ﻫﺪف اﺻﻠﯽ از اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻮط ﺑﺎﻧﺪل )‪ (Boundled‬در ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫‪ (2‬ﮐﺎﻫﺶ ﺷﺪت ﻣﯿﺪان اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻣﺆﺛﺮ اﻃﺮاف ﻫﺎدي‬ ‫‪ (1‬ﮐﺎﻫﺶ راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺳﻠﻔﯽ ﺧﻂ‬
‫‪ (4‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﻂ‬ ‫‪ (3‬ﮐﺎﻫﺶ ﺷﺪت ﻣﯿﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﻣﺆﺛﺮ اﻃﺮاف ﻫﺎدي‬
‫‪ -6‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ از ﺧﻂ ﺳﻪﻓﺎز روﺑﻪرو‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎدل ﯾﺎ ﻧﺎﻣﺘﻌﺎدل ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺎري ﺷـﻮد‪ ،‬اﻧـﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ‬
‫ﻫﺮ ﻓﺎز ﺧﻂ ﮐﺪام ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ؟ )‪ (GMR‬ﺷﻌﺎع ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻫﺎدي‪:‬‬
‫‪ (1‬در ﺗﻮاﻟﯽ ﻓﺎز ‪ acb‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ‪ D‬ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬
‫‪ (2‬در ﺗﻮاﻟﯽ ﻓﺎز ‪ acb‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ‪ D‬و ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺘﻌﺎدل ﯾﺎ ﻧﺎﻣﺘﻌﺎدل ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬
‫‪ (3‬در ﺗﻮاﻟﯽ ﻓﺎز ‪ abc‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ‪ D‬و ‪ Ds‬و ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺘﻌﺎدل ﯾﺎ ﻧﺎﻣﺘﻌﺎدل ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬
‫‪ (4‬در ﺗﻮاﻟﯽ ﻓﺎز ‪ abc‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ‪ D‬و ‪ Ds‬ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺗﻔﺎﺿﻞ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ واﺣﺪ ﻃﻮل ﻓـﺎز ‪ A‬ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻓـﺎز ‪B‬‬ ‫‪ -7‬ﺑﺮاي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﻪﻓﺎز ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮز ﻧﺸﺪه‬
‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪) :‬ﺷﻌﺎع ﻣﺆﺛﺮ ﻫﺮ ﻓﺎز ﺑﺮاﺑﺮ ‪ Ds‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪(.‬‬
‫‪0 (1‬‬
‫‪H‬‬
‫‪2 ×10−7 Ln2   (2‬‬
‫‪m‬‬
‫‪H‬‬
‫‪10−7 Ln2   (3‬‬
‫‪m‬‬
‫‪−4 ×10−7 aLn 2 (4‬‬
‫‪ -8‬اﮔﺮ ﺷﻌﺎع ﻫﺮ ﮐﺪام از ﻫﺎديﻫﺎي ﺑﺎﻧﺪل ﺷﺪه زﯾﺮ را ‪ r‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ GMR‬ﻫﺎدي رﺷﺘﻪاي زﯾـﺮ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪ 24 2 − 1 ‬‬ ‫‪ 25 − 1 ‬‬

‫‪r  225.3 25.e 50  (2‬‬ ‫‪r  226 .e 50  (1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 20 14 − 1 ‬‬ ‫‪ 20 2 − 1 ‬‬

‫‪r  e 25 .3 25.e 25  (4‬‬ ‫‪r  225.3 25.e 25  (3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ -9‬ﯾﮏ ﺧﻂ ﺗﮏﻓﺎز ﺑﺎ ﻫﺎديﻫﺎي ‪ a‬و ‪ b‬و ﯾﮏ ﺧﻂ ﺗﻠﻔﻦ ﺑﺎ ﻫﺎديﻫﺎي ‪ c‬و ‪ d‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷـﮑﻞ روي ﯾـﮏ ﭘﺎﯾـﻪ ﻗـﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ در واﺣﺪ ﻃﻮل ﺑﯿﻦ ﻣﺪار ‪ a − b‬و ‪ c − d‬ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪Dad‬‬
‫‪2 ×10−7 Ln‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪Dac‬‬
‫‪Dad Dbd‬‬
‫‪2 ×10−7 Ln‬‬ ‫‪(2‬‬
‫‪Dac Dbc‬‬
‫‪Dad Dbd‬‬
‫‪4 ×10−7 Ln‬‬ ‫‪(3‬‬
‫‪Dac D bc‬‬
‫‪Dad‬‬
‫‪4 ×10−7 Ln‬‬ ‫‪(4‬‬
‫‪Dac‬‬
‫‪ -10‬ﺷﻌﺎع ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻫﻨﺪﺳﯽ )‪ (GMR‬را در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺷﻌﺎع ﻫﺮ رﺷﺘﻪ )‪ (r‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪1 / 25r (1‬‬
‫‪1 / 175r (2‬‬
‫‪1 / 69r (3‬‬
‫‪1 / 725r (4‬‬
‫‪ -11‬در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﺛﺮ ﮐﺮوﻧﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫‪G‬‬ ‫‪ (2‬ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻮازي‬ ‫‪R‬‬ ‫‪ (1‬ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﺮي‬
‫‪C‬‬ ‫‪ (4‬ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺎﭘﺎﺳﯿﺘﺎﻧﺲ ﻣﻮازي‬ ‫‪L‬‬ ‫‪ (3‬ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺳﺮي‬
‫‪ -12‬در ﺳﻄﺢ وﻟﺘﺎژ ‪ 400kv‬ﻗﻄﺮ ﻫﺎديﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل ﻧﯿﺮو ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮐﺪام ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮدد؟‬
‫‪ (2‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺣﺮارﺗﯽ ﻫﺎدي‬ ‫‪ (1‬ﮐﺮوﻧﺎ‬
‫‪ (4‬ﺗﻠﻔﺎت ﮐﺮوﻧﺎ و ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺣﺮارت ﻫﺎدي‬ ‫‪ (3‬اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ و رﮔﻮﻻﺳﯿﻮن‬

‫‪ -13‬در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ‪ B‬ﻫﺎدي رﻓﺖ و ﻫﺎديﻫﺎي ‪ B ،A‬و ‪ D‬ﻫﺎديﻫﺎي ﺑﺮﮔﺸـﺖ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺟﺮﯾـﺎن ﻫـﺮ ﮐـﺪام از‬
‫ﻫﺎديﻫﺎي ‪ C ،A‬و ‪ D‬ﯾﮏ ﺳﻮم ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎدي ‪ B‬اﺳﺖ‪ .‬ﻇﺮﻓﯽ ﺧﺎزﻧﯽ ﺳﯿﻢ ﺑﺮﮔﺸﺖ )ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ C ،A‬و ‪ (D‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻘﻄﮥ ﺧﻨﺜﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻓﺎردار ﺑﺮﻣﺘﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ )ﺷﻌﺎع ﻫﺎديﻫﺎي ﺑﺮاﺑﺮ ‪ r‬اﺳﺖ‪(.‬‬
‫‪6πε o‬‬
‫‪(1‬‬
‫‪2D‬‬
‫‪Ln 3‬‬
‫‪r 36‬‬
‫‪2πε o‬‬
‫‪(2‬‬
‫‪2D‬‬
‫‪Ln 3‬‬
‫‪r 36‬‬
‫‪6πε o‬‬
‫‪(3‬‬
‫‪2D‬‬
‫‪Ln 3‬‬
‫‪r 72‬‬
‫‪2πε o‬‬
‫‪(4‬‬
‫‪2D‬‬
‫‪Ln 3‬‬
‫‪r 72‬‬
‫‪ -14‬ﺑﺮاي آراﯾﺶ ﻫﺎديﻫﺎي زﯾﺮ ‪ D‬ﭼﻘﺪر ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ و ﮐﺎﭘﺎﺳﯿﺘﺎﻧﺲ واﺣﺪ ﻃـﻮل ﺑﺮاﺑـﺮ ‪108‬‬
‫‪3‬‬
‫≅ ‪Ln2‬‬ ‫ﺷﻮد؟ )ﺷﻌﺎع ﻫﺎديﻫﺎ را ‪ e 3 4‬و ﻫﺎديﻫﺎ را ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﺎﻧﺪل ‪3‬ﺗﺎﯾﯽ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ(‬
‫‪4‬‬
‫‪D = e 3 (1‬‬
‫‪D = 2e2 (2‬‬
‫‪D = 3 e 2 (3‬‬
‫‪D = 2e 3 (4‬‬
‫‪ -15‬در ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﻪﻓﺎز ﺳﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮر ﺷﺪه زﯾﺮ ﺷﻌﺎع ﻫﺮ ﻫﺎدي ﻓﺎز ‪ r = 3 2m‬و ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑـﯿﻦ ﻓﺎزﻫـﺎ‬
‫‪ D = 3e2m‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ اﮔﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺎديﻫﺎ ﺗﺎ زﻣﯿﻦ ‪ 2e2‬ﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﻫـﺮ ﻓـﺎز ﺑـﺪون در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺛﺮ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ آن ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺛﺮ زﻣﯿﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫‪Ln2 = 0 / 7‬‬ ‫‪0/9 (1‬‬

‫‪Ln 3 = 1 / 1‬‬
‫‪Ln5 = 1 / 6‬‬ ‫‪1/1 (2‬‬
‫‪Ln12 = 2 / 2‬‬ ‫‪0/8 (3‬‬
‫‪0/85 (4‬‬
‫‪ -16‬در ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﻪﻓﺎز ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮز ﺷﺪه زﯾﺮ ﺷﻌﺎع ﻫﺎديﻫﺎي ﻫﺮ ﻓﺎز )‪ (r‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ e‬ﻣﺘﺮ و ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﯿﻦ ﻫـﺎديﻫـﺎ‬
‫‪0/ 23‬‬
‫)‪ (D‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ e‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ارﺗﻔﺎع ﻫﺎدي ﻓﺎز ‪ a‬از ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ‪ 4e‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﻫـﺮ ﻓـﺎز ﺑـﺪون‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺛﺮ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ آن ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺛﺮ زﻣﯿﻦ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪Ln2 = 0 / 7 :‬‬
‫‪1/8 (1‬‬
‫‪0/9 (2‬‬
‫‪1/9 (3‬‬
‫‪0/8 (4‬‬
‫‪ -17‬ﯾﮏ ﺧﻂ ﺗﮏﻓﺎز ﺑﺎ ﯾﮏ ﺳﯿﻢ رﻓﺖ و ﯾﮏ ﺳﯿﻢ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻫﺮ ﮐﺪام ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪ r‬و ﻓﺎﺻـﻠﻪ ‪ d‬از ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺑـﺮروي‬
‫ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ دو ﺳﯿﻢ را ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ‪ V‬از ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﺎﻻ ﺣﺮﮐﺖ دﻫﯿﻢ ﺑﻪ ﻃﻮري‬
‫‪1‬‬
‫ﮐﻪ در ﺣﯿﻦ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺳﯿﻢﻫﺎ از ﻫﻢ ‪ d‬ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺮخ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﻌﮑﻮس ﻇﺮﻓﯿﺖ ‪  ‬در ﻫﺮ ﻟﺤﻈـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫‪C‬‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪dc −1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪d2‬‬ ‫‪dc −1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪d2‬‬

‫=‬ ‫‪. 2‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫=‬ ‫‪. 2‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪dt‬‬ ‫) ‪2πεo t(d + 4v2 t 2‬‬ ‫‪dt‬‬ ‫) ‪2πεo (d + 4v2 t 2‬‬
‫‪dc −1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪v2‬‬ ‫‪dc −1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪d2‬‬

‫=‬ ‫‪(4‬‬ ‫=‬ ‫‪(3‬‬
‫‪dt‬‬ ‫) ‪2πεo t(d2 + 4v2 t 2‬‬ ‫‪dt‬‬ ‫) ‪2πεo t(d 2 + 4v2 t 2‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺆاﻻت ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬
‫‪ -1‬ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪0/1f −3‬‬
‫‪λ2‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪r‬‬
‫‪λint = ∫ dλ = ∫  ‬‬ ‫‪.dφx‬‬
‫‪λ1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪r‬‬
‫‪dφx = µo H x dx‬‬
‫‪Ix‬‬ ‫‪1  x0/1f −4 ‬‬
‫= ‪Hx‬‬ ‫‪=  0/1f −3 ‬‬
‫‪2πx 2π  r‬‬ ‫‪‬‬
‫‪µo I‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪µo I‬‬
‫‪0/ 2 f − 6 ∫0‬‬
‫= ‪⇒ λint‬‬ ‫= ‪x0/ 2f − v dx‬‬
‫‪2πr‬‬ ‫‪2(0 / 2f − 6)π‬‬
‫‪λ‬‬ ‫‪µo‬‬
‫= ‪⇒ Lint = int‬‬
‫‪I‬‬ ‫)‪π(0 / 4f − 12‬‬
‫‪GMD mH‬‬
‫‪La = 0 / 2Ln‬‬
‫‪GMR km‬‬
‫‪GMD = D = 2m‬‬
‫‪1‬‬
‫‪−‬‬
‫‪ e‬در ﺷـﻌﺎع ﻫـﺎدي‬ ‫‪4‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﻫﺎديﻫﺎ اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﺗﻮﺧﺎﻟﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻓﺎﻗﺪ ﺷﺎر داﺧﻠﯽ ﻫﺴـﺘﯿﻢ و در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻋﺒـﺎرت‬
‫ﺿﺮب ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 1  1 ‬‬ ‫‪1‬‬

‫= ‪GMR = rd =   ‬‬
‫‪ 3  13 ‬‬ ‫‪39‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ mH ‬‬
‫‪⇒ La = 0 / 2Ln‬‬ ‫‪= 0 / 2Ln 78 = 0 / 1Ln 78 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪ km ‬‬
‫‪39‬‬
‫اﺑﺘﺪا راﺑﻄﮥ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﺎرﻫﺎي ﻫﺮ ﻫﺎدي را ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «1‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﻣﯽﺗﻮان از راﺑﻄﮥ ‪ I2 = I 3 = − I1‬و ﺟﺎيﮔﺬاري ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ ﺑﻪ رواﺑﻂ دﯾﮕـﺮي‬
‫‪2‬‬
‫رﺳﯿﺪ‪ .‬راه ﺑﻬﺘﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﺗﻤﺎم رواﺑﻂ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﯾﮑﯽ از ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ ﺑﺎزﻧﻮﯾﺴﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻫﺮ ﮔﺰﯾﻨـﻪ را ﻧﯿـﺰ ﺑﺮﺣﺴـﺐ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ‪ I2 ،‬را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪−7 ‬‬ ‫‪r′2 ‬‬ ‫‪−7‬‬ ‫‪r′2‬‬

‫‪λ‬‬
‫‪ 1‬‬ ‫=‬ ‫‪2‬‬ ‫×‬ ‫‪10‬‬ ‫‪2‬‬‫‪I‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪‬‬ ‫=‬ ‫‪2‬‬ ‫×‬ ‫‪10‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪Ln‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪D.2D ‬‬ ‫‪2D2‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−7 ‬‬ ‫‪D2 ‬‬ ‫‪−7‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪λ‬‬
‫‪ 2‬‬ ‫=‬ ‫‪2‬‬ ‫×‬ ‫‪10‬‬ ‫‪2‬‬‫‪I‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪ = 2 ×10 I2Ln‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Dr ′ ‬‬ ‫‪r′‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪λ 3 = 2 ×10−7 I2 Ln 4D  = 2 ×10−7 I2 Ln 4D‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪D.r′ ‬‬ ‫‪r′‬‬
‫در ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «2‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−7 ‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 ‬‬ ‫‪−7‬‬ ‫‪r′2‬‬

‫‪λ‬‬
‫‪ 1‬‬ ‫=‬ ‫‪2‬‬ ‫×‬ ‫‪10‬‬ ‫‪2‬‬‫‪I‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪Ln‬‬ ‫‪‬‬ ‫=‬ ‫‪2‬‬ ‫×‬ ‫‪10‬‬ ‫‪Ln‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪r′‬‬ ‫‪2D2 ‬‬ ‫‪2D2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−7 ‬‬ ‫‪D ‬‬ ‫‪−7‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪λ2 = 2 ×10 0 + I2 Ln + 0 = 2 ×10 Ln‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪r′ ‬‬ ‫‪r′‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−7 ‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪4D‬‬
‫‪λ3 = 2 ×10 I1Ln‬‬ ‫‪+ I2Ln + I3 Ln  = 2 ×10−7 Ln‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2D‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪r′ ‬‬ ‫‪r′‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «2‬ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در راﺑﻄﮥ ]‪ [ λ ] = [ L][ I‬ﺑﻪﮐﺎر رود‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﮑﺮار ﻫﻤﯿﻦ روﻧﺪ ﺑﺮاي ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «3‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻫﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «4‬ﺑﺮاي ﻫﺎدي ﺳﻮم ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪4D2‬‬

‫‪λ 3 = 2 ×10−7 I1Ln‬‬ ‫‪+ I2Ln + I3 Ln  = 2 ×10−7 I2Ln‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2D‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪r′ ‬‬ ‫‪r′‬‬
‫ﮐﻪ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪي»‪ «4‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ اﯾﻦ ﺧﻂ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪r′ = r.e 4 = e‬‬ ‫‪4‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮز ﻧﺸﺪه اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪6‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪e8‬‬ ‫‪H‬‬
‫‪Lb = 2 ×10−7 Ln = 2 ×10−7 Ln 5 = 2 ×10−7 Lne2 = 2 ×10−7 ( 2)  ‬‬
‫‪r′‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪e 4‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮز ﺷﺪن اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪−7‬‬‫‪D3 2‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪D × 26‬‬
‫‪L b = 2 ×10 Ln‬‬ ‫‪= 2 ×10−7 Ln‬‬
‫‪r′‬‬ ‫‪r′‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪−7‬‬ ‫‪e 8 .26‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬

‫‪= 2 ×10 Ln‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪= 2 ×10−7  Lne2 + Ln2 ‬‬
‫‪−‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪‬‬
‫‪e‬‬
‫‪H‬‬
‫‪= 2 ×10−7 (2 + 0 / 11) = 2 ×10−7 (2 / 11)  ‬‬
‫‪m‬‬
‫‪L b 2 / 11‬‬
‫= ‪⇒ 2‬‬ ‫‪= 1 / 055‬‬
‫‪L b1‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﻤﺎم ﭼﻬﺎر ﮔﺰﯾﻨﻪ از ﻣﺰاﯾﺎي ﺑﺎﻧﺪل ﺷﺪن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﺷﺪت ﻣﯿﺪان اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ در اﻃﺮاف ﻫﺎديﻫـﺎ ﻣﻬـﻢﺗـﺮﯾﻦ‬
‫اﻧﮕﯿﺰه ﺑﺎﻧﺪل ﮐﺮدن ﺧﻄﻮط ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺧﻂ ﺳﻪﻓﺎز ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﺳﯿﻢ ﭼﻬﺎرم وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻟﺬا ﭼﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺘﻌﺎدل و ﭼﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺮﯾـﺎن ﻧﺎﻣﺘﻌـﺎدل‬
‫راﺑﻄﮥ ‪ Ia + I b + Ic =0‬ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻓﺎز ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪D‬‬
‫‪La = 2 ×10−7 Ln‬‬ ‫‪= L b = Lc‬‬
‫‪Ds‬‬
‫ﺗﻮاﻟﯽ ﻓﺎزﻫﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮي ﺑﺮروي اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻧﺪارد ﻟﺬا اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻫﺮ ﻓﺎز ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ‪ Ds , D‬ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻓﺎز ‪ A‬و ‪ B‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ ﺑﺎ‪:‬‬

 1 1 1 
λ A = 2 ×10−7  Ia Ln + Ib Ln + Ic Ln 
 Ds D 2D 
 1 1 1 
= 2 ×10−7 Ia  Ln + a 2Ln + aLn 
 Ds D 2D 
 1 1 1  −7  1 1 1 1
⇒ L A = 2 ×10−7  Ln + a 2 Ln + aLn  = 2 ×10  Ln + a 2Ln + aLn + aLn 
 Ds D 2D   Ds D D 2
 D 1
= 2 ×10−7  Ln + aLn 
 Ds 2
D
L B = 2 ×10−7 Ln
Ds
 1
⇒ L A − L B = 2 ×10−7  aLn  = −2 ×10−7 aLn2
 2
.‫« ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‬2» ‫ ﮔﺰﯾﻨﻪي‬-8
.‫ﭼﻬﺎر ﻫﺎدي ﺑﺎﻻﯾﯽ و ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ دﻗﯿﻘﺎً وﺿﻌﯿﺖ ﯾﮑﺴﺎﻧﯽ دارﻧﺪ‬
:‫ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻫﺎديﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‬GMR ‫رواﺑﻂ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
1 1
25 − −
GMR = (re 4 .2r.2r.4r.2 3r)4 (re 4 .2r.2r.2r.2r)
1 24 2 1
25 − −
= r 25 .224.32.e 2
= r.225.3 25 .e 50
λ 1 1
L= = (La Ia + L b I b ) = (La I − L b I) = La − L b
I I I
 D D  D D
= 2 ×10−7  Ln ad − Ln bd  = 2 ×10−7 Ln ad bc Ia = I b
 Dac D bc  D bd Dac
Dad = D bc , D bd = Dac
D ad
⇒ L = 4 ×10−7 Ln
D ac
.‫در ﻫﺎدي اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎ وﺿﻌﯿﺖ ﯾﮑﺴﺎن و دو ﻫﺎدي وﺳﻂ ﻧﯿﺰ وﺿﻌﯿﺖ ﯾﮑﺴﺎن دارﻧﺪ‬
( 2r )
2
2 − r 2 = 2 3 r :‫ﻓﺎﺻﻠﻪ دو ﻫﺎدي اﻧﺘﻬﺎﺋﯽ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬
1 1
( )
2 8 −
⇒ GMR = 16 ( r ′.2r.2r.2r ) r ′.2r.2r.2 3r
2
= r 8 .26.3 2.e 2
3 1 1
−
= r. 2 4 .316 .e 16
= 1 / 69r
1 / 68 1 / 44
2πεo
Cy =
GMD
Ln
GMR c ( y )
GMD = 3 D.D.2D = D 3 2
GMR c ( y ) = 9
( r.2D.3D )( r.D.2D )( r.D.3D ) = 9 r 2D6 .36
Cy = = =
1 1 1
2D
D.2 3
D .23 3 Ln 2
Ln 1 2 1
Ln 1 1 r 36
r .D .36
3 3 9
r 3 (36) 9
µo GMD µ o D3 2 µo D3 2
L= Ln = Ln = Ln 3
2π GMR 2π 3
3
−
1 2π
e 4 .e 4 .e4 e2
2πεo 2πεo
C= =
D 2
3
D3 2
Ln Ln
3 4 19
3 .e
e 4 e12
D3 2
µ0ε0Ln 1 3
3  5
LnD + Ln2 −  LnD −
⇒ LC = 2 =  3 2  = 4 = 7 ×10−17
 1 19  4 6
D 2
( 9 ×1016 )  LnD + Ln2 −  LnD −
3
Ln
19  3 12  3
12
e
5
LnD −
⇒ 4 = 21
4 20
LnD −
3
⇒ LnD = 3 ⇒ D = e3
GMD D3 2
Ln = Ln 3 = LnD = Ln 3e2 = 2 + Ln 3 = 3 / 1
GMR C 2
1
Ln
h12h13 h 23 1
= Ln
( )
( 5e2 ) 52e2 ( 5e2 ) 1 25 52
= Ln
3 h11h 22 h 33 3 ( 4e2 )( 4e2 )( 4e2 ) 3 43
1 1 1  1
= 2Ln 5 + Ln 4 + Ln13 − 6Ln2 = [ 3 / 2 + 0 / 7 + 1 / 1 − 4 / 2] = 0 / 3
3  2 2  3
C 3 / 1 − 0 / 31
⇒ 2= = 0/ 9
C1 3 /1

C1 = = = ≅ π40
GMD 3 1
D 2 2 + (0 / 7 ) − 0 / 23
Ln Ln
GMR C r 3
C2 = = =
1
2 − Ln
(2h + D )(2h + 2D )( 2h + 3D ) 2 − 1  99  2 −0 / 4125
 
3 ( 2h )( 2h + 2D )( 2h + 4D ) 3  80  
C1 2 − 0 / 4125
⇒ = ≅ 0 / 79 ≈ 0 / 8
C2 2
:‫ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬t ‫ﻇﺮﻓﯿﺖ در ﻟﺤﻈﮥ‬
2πεo 2πε o
C(t) = =
GMD 2hd
Ln Ln
GMR C r 4h 2 + d 2
h = v.t
2dvt
Ln
⇒ c −1 ( t ) = r d 2 + 4v2 t 2
2πε o
dc −1 1 r d 2 + 4v 2 t 2
( 2dv )( r ) ( ) 
d2 + 4v2 t 2 − ( 2dvt ) 
4v2 t
 d + 4v t 
2 2 2


⇒ =
(r )
. .
dt πεo 2dvt d 2 + 4v2 t 2
 d2
(2dvr )  
1  d + 4v t 
2
1
2 2
d2
= =
( )
. .
2πε o ( 2dvt ) r d 2 + 4v2 t 2 2πε o t ( d 2 + 4v2 t 2 )
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ -‬ﻣﺪل و ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫‪ (4-1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ از اﺟﺰاء ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي‪ ،‬وﻟﺘﺎژﻫﺎ‪ ،‬ﻗـﺪرتﻫـﺎ‪،‬‬
‫اﻓﺖ وﻟﺘﺎژﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻠﻔﺎت و دﯾﮕﺮ ﮐﻤﯿﺖﻫﺎي ﺧﻄﻮط ﺑﺎﯾﺪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ را ﺣﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل و‬
‫ﺑﺎ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاﺳﺎس ﻫﺮ ﻓﺎز ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﻣﯽﺷﻮد و از آنﺟﺎ ﮐﻪ ﺧﻄـﻮط اﻧﺘﻘـﺎل اﻧـﺮژي ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﺑﺎرﻫـﺎي ﺳـﻪﻓـﺎز‬
‫ﻣﺘﻌﺎدل را ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﻪﻓﺎز ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدل ﯾﮏﻓﺎز ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪل ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ وﻟﺘﺎژﻫﺎ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ و ﭘﺨﺶ ﺗﻮانﻫﺎ ﺑﻪ »ﻃﻮل ﺧﻂ« ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ‬
‫دﺳﺘﻪ ﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺑﻠﻨﺪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﻄﻮﻃﯽ ﮐﻪ ﻃﻮل آنﻫﺎ‪:‬‬
‫‪ -2‬ﺑﯿﻦ ‪ 80km‬ﺗﺎ ‪ 240km‬ﺧﻄﻮط ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪ -1‬ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 80km‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺧﻄﻮط ﮐﻮﺗﺎه‬
‫‪ (3‬ﺑﯿﺶﺗﺮ از ‪ 240km‬ﺧﻄﻮط ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻣﻘﺪار ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ در واﺣﺪ ﻃﻮل و ﮐﻞ ﺧﻂ از ﻋﻼﺋﻢ اﺧﺘﺼﺎري اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫=‪z‬‬ ‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳﺮي ﻫﺮ ﻓﺎز در واﺣﺪ ﻃﻮل‬
‫=‪y‬‬ ‫ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﻣﻮازي ﻫﺮ ﻓﺎز در واﺣﺪ ﻃﻮل‬
‫=‪l‬‬ ‫ﻃﻮل ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫‪Z = z.l‬‬ ‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳﺮي ﻫﺮ ﻓﺎز‬
‫‪Y = y.l‬‬ ‫ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﻣﻮازي ﻫﺮ ﻓﺎز‬
‫‪ (4-2‬ﻣﺪل ﺧﻂ ﮐﻮﺗﺎه‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ اﮔﺮ ﻃﻮل ﺧﻂ ﮐﻢﺗﺮ از ‪ 80km‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻂ ﮐﻮﺗﺎه اﺳﺖ و در اﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﻄﻮط از ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﮐﺎﭘﺎﺳﯿﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ در ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ‪ 50HZ‬ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻄﯽ در ﺷﮑﻞ )‪ (4-1‬اراﺋـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در‬
‫اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ‪ Is , Vs‬وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن ﺳﻤﺖ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه و ‪ Ir , Vr‬وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن ﺳﻤﺖ ﮔﯿﺮﻧﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-1‬‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ Vr , Vs‬وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﯾﮏ ﻓﺎز ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺧﻨﺜﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳﺮي ﺧﻂ ‪Z = (r + jωL) × l :‬‬
‫‪= R + jX‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﻓﺎز در اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪VS = VR + ZI R‬‬
‫و ﭼﻮن از ﺧﺎزن ﺧﻂ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺟﺮﯾﺎن اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪IS = I R‬‬
‫ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪ دو ﻗﻄﺒﯽ ﻣﺪل ﻣﯽﺷـﻮد ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺷـﮑﻞ )‪ (4-2‬و رواﺑـﻂ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎي ﺧـﻂ ﺑـﺎ‬
‫ﺛﺎﺑﺖﻫﺎي ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻪ ‪ ABCD‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﻣـﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘـﺎل در‬
‫درس ﻣﺪار و ﺧﻮاص آن را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﭼﻮن ﮐﻤﮏ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪2‬ـ‪4‬‬
‫‪VS = AVR + BIR‬‬

‫‪IS = CVR + DIS‬‬
‫‪A B ‬‬
‫‪T=‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ C D‬‬
‫‪ VS ‬‬ ‫‪ VR ‬‬
‫‪I  = TI ‬‬
‫‪ S‬‬ ‫‪ R‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻮﺗﺎه دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪A =1 B = Z‬‬ ‫‪C =1 D =0‬‬
‫‪1 z ‬‬
‫‪T=‬‬ ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﺧﻂ ﮐﻮﺗﺎه ‪‬‬
‫‪1 0 ‬‬
‫درﺻﺪ ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ ﯾﮏ ﺧﻂ از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫| ‪| Vro | − | Vr‬‬
‫= ‪%VR‬‬ ‫‪×100‬‬
‫| ‪| Vr‬‬
‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ | ‪ | Vro‬وﻟﺘﺎژ اﻧﺘﻬـﯽ ﺧـﻂ در ﺑـﯽﺑـﺎري و | ‪ | Vr‬وﻟﺘـﺎژ اﻧﺘﻬـﺎي ﺧـﻂ در ﺑـﺎر ﮐﺎﻣـﻞ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﺑـﯽﺑـﺎري‬
‫‪ | VS |= A | Vr |, I R = 0‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪0‬‬
‫| ‪| Vs‬‬
‫=| ‪ | Vro‬ﭘﺲ در ﻣﺪل ﺧﻂ ﮐﻮﺗﺎه ﮐﻪ ‪ A =1‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪» ،‬درﺻﺪ ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ«‪:‬‬ ‫ﭘﺲ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪A‬‬
‫| ‪| VS | − | VR‬‬
‫= ‪%V.R‬‬ ‫‪×100‬‬
‫| ‪| Vr‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :1‬ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ ﻣﻌﯿﺎري از اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ﺑﺎر ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺎر ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﻗـﺪرت ﭘـﺲﻓـﺎز‬
‫ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ ﻣﺜﺒﺖ و ﺑﺮاي ﺑﺎرﻫﺎي ﺧﺎزﻧﯽ ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﻔﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :2‬ﺑﻬﺒﻮدي ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ )ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ( ﺑﺎ اﻓﺰاش ﺿﺮﯾﺐ ﺗـﻮان در ﺣﺎﻟـﺖ ﭘـﺲﻓـﺎز ﺷـﺮوع ﺷـﺪه و در وﺿـﻌﯿﺖ‬
‫ﭘﯿﺶﻓﺎزي ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ در ﻣﺪل ﺧﻂ ﮐﻮﺗﺎه از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﻧﯿﺰ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫)‪| VS |=| Vr | + | I | (R cos ϕ ± sin ϕ‬‬
‫ﮐﻪ ‪ X , R‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳﺮي ﺧﻂ و ‪ cos ϕ‬ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ﺑﺎر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺮاي ﺑﺎرﻫﺎي ﭘﺲﻓﺎز و ﻋﻼﻣﺖ‬
‫ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺮاي ﺑﺎرﻫﺎي ﭘﯿﺶﻓﺎز ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪10Ω‬‬ ‫‪Ω‬‬
‫= ‪ R‬و از ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﺧـﻂ ﺻـﺮفﻧﻈـﺮ ﺷـﺪه‬ ‫‪, X = 40‬‬ ‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺷﺒﮑﻪ ﺳﻪﻓﺎز ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫‪phase‬‬ ‫‪phase‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ﭼﻨﺪ درﺻﺪ اﺳﺖ؟‬
‫)‪(V = 100KV ,S = 50MVA , cos ϕ = 0 / 8lag‬‬
‫‪٪8 (1‬‬
‫‪٪19 (2‬‬
‫‪٪16 (3‬‬
‫‪٪24 (4‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﭼﻮن از ﺧﺎزن ﺧﻂ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﭘﺲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﻂ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫| ‪| SR‬‬ ‫‪50×106‬‬ ‫‪500‬‬

‫=| ‪| IR‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪3 | VR | 3 × 100 ×103‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪100KV‬‬
‫= ‪VR‬‬
‫‪3‬‬
‫‪500‬‬
‫= )‪VS = VR + ZI R ⇒| VS | − | VR |=| I | (R cos ϕ + X sin ϕ‬‬ ‫‪× 32‬‬
‫‪3‬‬
‫راهﺣﻞ اﯾﻦ ﺗﺴﺖ از ﻓﺮﻣﻮل اﺻﻠﯽ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ وﻗﺖﮔﯿﺮ ﺑﻮده و ﻫﺪف ﻃﺮاح ﮐﻨﮑﻮر ﻫﻢ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل ﻓﻮق ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪500‬‬
‫‪× 32‬‬
‫| ‪| VS | − | VR‬‬
‫= ‪%V.R‬‬ ‫‪= 3‬‬ ‫‪×100 = 16%‬‬
‫| ‪| Va‬‬ ‫‪100‬‬
‫‪×1000‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ (4-3‬ﻣﺪل ﺧﻂ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻃﻮل ﺧﻂ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﺷﺎرژﯾﻨﮓ ﺧﻂ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺷﺪه و ﺑﺎﯾﺪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﻣﻮازي را در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي ﺧﻄـﻮط ﺑـﺎ‬
‫ﻃﻮل ﻣﺘﻮﺳﻂ دو ﻣﺪل ‪ T , π‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻣﺪل ‪: π‬‬
‫در ﻣﺪل ‪ π‬ﻧﺼﻒ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﻣﻮازي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ )ﻓﺸﺮده( در دو ﻃﺮف ﺧﻂ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪:(4-3‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-3‬‬
‫‪Y = (g + jωc)l‬‬
‫در ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﺎدي‪ ،‬رﺳﺎﻧﺎﯾﯽ ) ‪ ( g‬ﻣﻮازي ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺸﺘﯽ ﻣﻘﺮهﻫﺎ و ﭘﺪﯾﺪه ﮐﺮوﻧﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ و ‪ g‬ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﺻﻔﺮ ﻓﺮض ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﺛﺎﺑﺖﻫﺎي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪Y‬‬
‫‪kcl = IL = I R +‬‬‫‪VR‬‬
‫‪2‬‬
‫‪KVL : VS = VR + ZI L‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ‪ I L‬در ‪ kvl‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪Y‬‬ ‫‪ZY‬‬
‫‪VS = VR + Z(I R +‬‬ ‫‪VR ) = (1 +‬‬ ‫‪)VR + ZIR‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ‬

‫‪Y‬‬ ‫‪ZY‬‬ ‫‪ZY‬‬

‫‪IS = I L +‬‬ ‫‪VS = Y(1 +‬‬ ‫‪)VR + (1 +‬‬ ‫‪)IR‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪YZ‬‬ ‫‪ZY‬‬ ‫‪ZY‬‬

‫‪A = 1+‬‬ ‫‪, B = Z, C = Y(1 +‬‬ ‫‪), D = 1 +‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﺧﻂ ﻣﺘﻮﺳﻂ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪YZ‬‬ ‫‪‬‬

‫‪1+‬‬ ‫‪Z ‬‬
‫‪ VS  ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ VR ‬‬
‫‪I  = ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪ S   Y(1 + ZY ) 1 + ZY   I R ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﻋﺰﯾﺰ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ روﻧﺪ ‪ kvl , kcl‬ﺑﺎزي ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﺛﺎﺑﺖﻫﺎي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل را ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑـﻪ ﺣﻔـﻆ‬
‫ﻓﺮﻣﻮل اﮐﺘﻔﺎ ﻧﮑﻨﻨﺪ زﯾﺮا ﮔﺎﻫﯽ اوﻗﺎت ﻧﯿﺎز ﺑﻪ رﻓﺘﻦ از راه اﺻﻠﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :1‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﮏ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ دﺗﺮﻣﯿﻨﺎن ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪| T |= 1 = AD − BC = 1‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :2‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﮏ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻣﺘﻘﺎرن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ‪A = D‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :3‬رواﺑﻂ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﯿﻦ در آراﯾﻪﻫﺎي ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪1) B = Z‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪A2 − 1‬‬
‫= ‪2) C‬‬
‫‪‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪‬‬ ‫)ادﻣﯿﺘﺎس ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل( )‪2(A − 1‬‬
‫‪3) Y = B‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :4‬در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﺑﺎز ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺪار ﺑﺎز ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪VS = AVR + BI R‬‬ ‫‪V = AVR‬‬ ‫‪V A‬‬

‫‪⇒ IR = 0 ⇒ S‬‬ ‫= ‪, Zo.c = S‬‬
‫‪IS = CVR + DIR‬‬ ‫‪IS = CVR‬‬ ‫‪IS C‬‬
‫و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪VS = BI R‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪B‬‬

‫⇒ ‪VR = 0‬‬ ‫= ‪⇒ Zs,c = S‬‬
‫‪IS = DI R‬‬ ‫‪IS D‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ واﺳﻄﻪ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﺑﯿﻦ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣـﺪار ﺑـﺎز و اﺗﺼـﺎل ﮐﻮﺗـﺎه ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪» .‬اﻣﭙـﺪاﻧﺲ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﻪ در ﺑﺨﺶ ﺑﻌﺪي ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪«.‬‬
‫‪A B‬‬ ‫‪B‬‬

‫= ‪Zc = Zo.c .Zsc‬‬ ‫= ‪. ⇒ Zc‬‬
‫‪C D‬‬ ‫‪A‬‬ ‫=‬ ‫‪D‬‬ ‫‪C‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬در ﯾﮏ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎ ﻣﺪل ‪ π‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (4-4‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪4‬ـ‪4‬‬
‫‪Z = B‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D −1‬‬ ‫‪A −1‬‬
‫‪‬‬ ‫= ‪y1‬‬ ‫= ‪, y2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪B‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺮاي داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ در ﻏﯿﺮاﯾﻦﺻﻮرت راه ﺣﻞ اﺻﻠﯽ در اﯾﻦﮔﻮﻧـﻪ ﻣﺴـﺎﺋﻞ‬
‫ﻧﯿﺰ ﭼﺎرهﺳﺎز ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ب( ﻣﺪل ‪: T‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﺪل ﮐﺎﭘﺎﺳﯿﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ را در وﺳﻂ ﺧﻂ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ و اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ را ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻘﺴـﯿﻢ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪:(4-5‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-5‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ kcl , kvl‬و ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺗﮑﺮار دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ZY‬‬
‫‪A = 1 + 2‬‬ ‫‪ ZY‬‬ ‫‪ZY ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬‫‪1+‬‬ ‫‪Z(1 +‬‬ ‫)‬
‫‪‬‬ ‫‪ZY‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪B‬‬ ‫=‬ ‫(‪Z‬‬‫‪1‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‬ ‫⇒‬ ‫‪T‬‬ ‫=‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪ Y‬‬ ‫‪ZY ‬‬
‫‪1+‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ZY‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫‪C = Y ,‬‬ ‫‪D = 1+‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪ZY‬‬
‫‪ A = 1+‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ در ﻓﺮﻣﻮل ﻟﺤﺎظ ﺷﻮد ﭘﺲ دارﯾﻢ‪:‬‬ ‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ﭼﻮن‬
‫‪2‬‬
‫| ‪| VS‬‬
‫| ‪− | VR‬‬
‫|‪|A‬‬
‫= ‪%V.R‬‬ ‫‪×100‬‬
‫| ‪| VR‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دو ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (4-6‬ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻞ‬
‫از ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل ﻫﺮ ﺷﺒﮑﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪4-6‬‬
‫‪T = T1.T2‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﯾﮏ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻂ ﮐﻮﺗﺎه ﮐﻪ ﻣﺪل ﺗﮏﻓﺎز آن ﺷﮑﻞ زﯾﺮ اﺳﺖ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮروي ﭘﺎﯾﯿﻦ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ‬
‫ﯾﮏ ﺧﺎزن ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺼﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺪامﯾﮏ از رواﺑﻂ زﯾﺮ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ Vs  1 + ZY Z  VR ‬‬ ‫‪ Vs  1 + ZY 1   VR ‬‬

‫‪I  =  Y‬‬ ‫‪1   IR ‬‬
‫‪(2‬‬ ‫‪I  =  Z‬‬ ‫‪Y  IR ‬‬
‫‪(1‬‬
‫‪ s ‬‬ ‫‪ s ‬‬
‫‪ Vs  1 + ZY Y  VR ‬‬ ‫‪ Vs  1 + ZY 1   VR ‬‬

‫‪I  =  Z‬‬ ‫‪1   IR ‬‬
‫‪(4‬‬ ‫‪I  =  Y‬‬ ‫‪Z  IR ‬‬
‫‪(3‬‬
‫‪ s ‬‬ ‫‪ s ‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﺳﺆال ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل را ﺑﯿﺎﺑﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﮏ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻮازي ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-7‬‬
‫‪ V   1 0  V2 ‬‬
‫‪T1 :  1  = ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪ I1   y 1  I2 ‬‬
‫‪1 z ‬‬
‫‪ = ‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻣﺪل ﺧﻂ ﮐﻮﺗﺎه ‪T2 :‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0 1 ‬‬
‫‪⇒ T = T1 × T2‬‬
‫‪1 Z   1 0 1 + ZY Z ‬‬
‫‪T=‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪=‬‬
‫‪0 1   Y 1  Y‬‬ ‫‪1 ‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻠﻨﺪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ دﯾﺪه ﺷﺪه در اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﺑﺎز اﺳﺖ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑـﺎ‬
‫ﻋﮑﺲ اﻣﭙﺪاﻧﺲ دﯾﺪه ﺷﺪه در اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺧـﻂ ﮐـﺪامﯾـﮏ از‬
‫رواﺑﻂ زﯾﺮ ﺑﯿﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺧﻂ )ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل( ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ؟‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪A = B2 −1 (4‬‬ ‫‪A = 1− B2 (3‬‬ ‫=‪A+B‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫=‪A+B‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪B−A‬‬ ‫‪A−B‬‬
‫‪1 ‬‬
‫= ‪Zoc‬‬
‫‪Zsc ‬‬
‫‪‬‬
‫‪A ‬‬ ‫‪A 1 D‬‬
‫= ‪Zoc‬‬ ‫⇒‪‬‬ ‫‪ :‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫= =‬ ‫ﺣﻞ‪ :‬ﻃﺒﻖ ﺻﻮرت ﺳﺆال‬
‫‪C ‬‬ ‫‪C B B‬‬
‫‪B ‬‬ ‫‪D‬‬
‫= ‪Zsc‬‬
‫‪D ‬‬ ‫‪‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻣﺘﻘﺎرن اﺳﺖ ‪ A = D‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪A D A=D‬‬
‫‪= ,⇒ B=C‬‬
‫‪C B‬‬
‫و از ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫‪A=B‬‬
‫‪AD − BC = 1 ⇒ A2 − B2 = 1‬‬
‫‪B= C‬‬
‫‪1‬‬
‫= ‪(A − B)(A + B) = 1 ⇒ A + B‬‬
‫‪A−B‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﺗﻌﺪادي ﺧﺎزن ﺳﺮي ﺑﺎ ﺛﺎﺑﺖ ‪ ، Bc‬در وﺳﻂ ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺛﺎﺑﺖﻫﺎي ﻫﺮ ﯾﮏ از دو ﻗﺴﻤﺖ آن ﻣﺴﺎوي و‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ABCD‬اﺳﺖ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﺛﺎﺑﺖ ‪ Beq‬ﻣﻌﺎدل ﺑﺮاي ﮐﻞ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻋﺒﺎرت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪BC + D(Bc C + D) (2‬‬ ‫‪A 2 + C(ABc + B) (1‬‬
‫‪AC + C(Bc C + D) (4‬‬ ‫‪AB + D(ABc + B) (3‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬در اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل را ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻫﯿﻢ و ﺳﭙﺲ ﭼﻮن ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ در ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺿﺮب ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اول‬ ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ دوم‬ ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺳﻮم‬
‫ﻧﯿﻤﻪ اول ﺧﻂ‬ ‫ﺧﺎزن ﺳﺮي‬ ‫ﻧﯿﻤﻪ دوم ﺧﻂ‬
‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﮏ ﻋﻨﺼﺮ ﺳﺮي ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ‪) :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪((4-8‬‬
‫‪ V1  1 Z  V2 ‬‬
‫‪ =‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪ I1  0 1   I2 ‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-8‬‬
‫ﭼﻮن ﺻﻮرت ﺳﺆال ﻓﻘﻂ در آﯾﻪ ‪ Beq‬را ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﭘﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﯿﻦ در آﯾﻪ را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬
‫‪ A B  1 Bc   A B   A ABc + B   A B ‬‬

‫‪T=‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪=‬‬
‫‪ C D  0 1   C D  L‬‬ ‫‪L   C D ‬‬
‫)‪= AB + D(ABc + B‬‬
‫ﻟﺬا ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﺑﺮاي ﺑﺮقرﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻣﺲ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻧﺘﻘﺎل ﻗﺪرت زﯾﺮ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻗﺪرت ﺑـﻪ‬
‫ﮐﺎر رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ‪ Z‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻗﺼﺪ دارد ﺑﻪ ﺟﻬـﺖ اﺻـﻼح‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان از ﯾﮏ ﺧﺎزن ﺑﺎ ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ‪ Y‬در ﻣﺪﺧﻞ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺪامﯾﮏ از ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎي زﯾﺮ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ‬
‫‪ T‬اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪ N1‬‬ ‫‪N1‬‬ ‫‪N1 ‬‬ ‫‪ N1‬‬ ‫‪N1‬‬ ‫‪N1 ‬‬
‫‪ N + ZY N‬‬ ‫‪Z‬‬
‫‪N2 ‬‬ ‫‪ N + ZY N‬‬ ‫‪Y‬‬
‫‪N2 ‬‬
‫‪ 2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ (2‬‬ ‫‪ 2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ (1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪N2 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪N2 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Y 2‬‬ ‫‪Z 1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪N1‬‬ ‫‪N1 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪N2‬‬ ‫‪N1 ‬‬
‫‪ N1‬‬ ‫‪N2‬‬ ‫‪N2 ‬‬ ‫‪ N1‬‬ ‫‪N1‬‬ ‫‪N1 ‬‬
‫‪ N + ZY N‬‬ ‫‪Z‬‬
‫‪N1 ‬‬ ‫‪Z N +Y N‬‬ ‫‪Z‬‬
‫‪N2 ‬‬
‫‪ 2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ (4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ (3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪N1‬‬ ‫‪N2 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪N2‬‬ ‫‪N2 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Y‬‬
‫‪N1 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Y‬‬
‫‪N1 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪N2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪N1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﻪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل در ﺷﺒﮑﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ N1‬‬
‫‪ =a‬‬
‫‪ N2‬‬
‫‪V‬‬
‫⇒ ‪1)  1 = a‬‬ ‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪(4-10‬‬
‫‪ V2‬‬
‫‪ I1 1‬‬
‫= ‪‬‬
‫‪ I2 a‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-10‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪‬‬

‫‪T1 = ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪1 Z  ‬‬
‫)‪2‬‬ ‫‪ T2 = ‬ﺧﻂ ﮐﻮﺗﺎه‬ ‫‪  ⇒ T = T1 × T2 × T3‬‬
‫‪0 1  ‬‬
‫‪1 0 ‬‬
‫)‪3‬‬ ‫‪ T3 = ‬ﺧﺎزن ﻣﻮازي‬ ‫‪‬‬
‫‪ y 1 ‬‬
‫‪‬‬
‫‪a 0 ‬‬ ‫‪ a + aYZ aZ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1 z   1 0 ‬‬
‫=‪T‬‬ ‫=‬
‫‪ 0 1  0 1   y 1  1 Y‬‬ ‫‪1 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪ a‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪N1‬‬
‫= ‪ ، a‬ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ‬
‫‪N2‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪ ‬در اﺧﺘﯿﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺧﻂ در دو اﻧﺘﻬﺎي ﺧـﻂ راﮐﺘـﻮر‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﻂ ﺑﺎ ﺛﺎﺑﺖﻫﺎي ﻋﻤﻮدي ‪‬‬
‫‪ C D‬‬
‫ﺷﻨﺖ ﺑﺎ راﮐﺘﺎﻧﺲ ‪ X L‬ﻣﯽﮔﺬارﯾﻢ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﺧﻂ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫‪‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪A−j‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪A− j‬‬ ‫‪B ‬‬
‫‪XL‬‬ ‫‪XL‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ (2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ (1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪A+D‬‬ ‫‪jB ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C+B‬‬ ‫‪jB ‬‬
‫‪C − X2 − j X‬‬ ‫‪C−‬‬
‫‪X L ‬‬ ‫‪C − X 2 − j X‬‬ ‫‪C−‬‬
‫‪X L ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪A− j‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪A−j‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪‬‬
‫‪XL‬‬ ‫‪XL‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ (4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ (3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪B jA + D‬‬ ‫‪jA ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪A+D‬‬ ‫‪jA ‬‬
‫‪C − X2 − X‬‬ ‫‪C−‬‬
‫‪X L ‬‬ ‫‪ B − X2 − j X‬‬ ‫‪C−‬‬
‫‪X L ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪L‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﺑﺎ ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ روﺑﻪرو ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ 3‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل دارﯾﻢ‪:‬‬
‫راﮐﺘﻮر ﺷﻨﺖ ﻣﻮازي ‪ ،1‬ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ‪ ،2‬راﮐﺘﻮر ﺷﻨﺖ ﻣﻮازي ‪ 3‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻤﯽ دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ زﯾﺮا ﺿﺮب ‪ 3‬ﻣـﺎﺗﺮﯾﺲ در اﯾـﻦ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ وﻗﺖﮔﯿﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد اﻣﺎ درﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﻪدﺳﺖ آوردن در آﯾﻪ ﺳﻮم ﻣﯽﺗﻮان ﮔﺰﯾﻨﻪ درﺳﺖ را ﺗﺸﺨﯿﺺ داد‪:‬‬
‫‪ 1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪ 1‬‬ ‫‪0  A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪ 1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪A B  ‬‬ ‫‪ =  jA‬‬ ‫‪  −j‬‬ ‫‪‬‬
‫=‪T‬‬ ‫‪−j‬‬
‫‪1  C D   −‬‬
‫‪j‬‬ ‫‪j‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪1  −‬‬ ‫‪+C‬‬ ‫‪B + D ‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ X L ‬‬ ‫‪ X L   X L‬‬ ‫‪XL‬‬ ‫‪  X L‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪A− j‬‬ ‫‪B ‬‬
‫‪XL‬‬
‫‪T=‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪A+D‬‬ ‫‪jA ‬‬
‫‪C − X2 − j X‬‬ ‫‪C−‬‬
‫‪X L ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪L‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﺛﺎﺑﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﻪﻓﺎز ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎﺗﯽ ﺑﻪﺻﻮرت ‪ ABCD‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ دو ﻃـﺮف ﻫـﺮ ﻓـﺎز‬
‫‪Xc‬‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺛﻮاﺑﺖ ﺟﺪﯾﺪ اﻧﺘﻘﺎل ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺧﺎزنﻫﺎي ﺳﺮي ﺑﺎ‬
‫‪2‬‬
‫‪ − jX c‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ − jXc‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ A′ B′  ‬‬ ‫‪1  A B  ‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫=‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪  C D  ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ C′ D′   0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪(1‬‬
‫‪ 0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ 0‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪ A′ B′  ‬‬ ‫‪  A B   − jX‬‬ ‫‪ (2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ = − jX c‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ C′ D′  ‬‬ ‫‪1  C D  ‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪c‬‬
‫‪ 2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ − jXc ‬‬ ‫‪ − jX c ‬‬

‫‪ A′ B′  1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ A B  1‬‬
‫=‬
‫‪ C′ D′  ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ C D ‬‬ ‫‪2  (3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 0‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1 ‬‬ ‫‪ 0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1 ‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1 ‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1 ‬‬

‫‪ A′ B′  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪A B ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ C′ D′  =  − jXc   C D   − jX c  (4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﮏ ﻋﻨﺼﺮي ﻣﻄﺎﺑﻖ روﺑﻪرو ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻞ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪ − jX c ‬‬
‫‪1 Z ‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪T1 = ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪→ T1 = ‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫‪‬‬‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1 ‬‬
‫‪ − jX c ‬‬
‫‪1 − jX c   A B  1‬‬
‫‪T′ = T1 × T × T2 = ‬‬ ‫‪ C D ‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫‪‬‬‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1 ‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺿﺮاﯾﺐ ‪ B, A‬در ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫‪ R c = 600Ω‬‬
‫‪‬‬
‫‪ R r = 1kΩ‬‬
‫‪ R = 80Ω‬‬
‫‪ L‬‬
‫‪A = 1 / 07 , B = 90Ω (1‬‬
‫‪A = 1 / 07 , B = 80Ω (2‬‬
‫‪A = 1 / 08, B = 90Ω (3‬‬
‫‪A = 1 / 08, B = 80Ω (4‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎ روش ‪ kvl , Kcl‬ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺣﻞ ﮐﺮده‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎي ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ‪ ،‬ﺟـﻮاب‬
‫را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫‪VS = AVR + BIR‬‬

‫‪VR‬‬
‫‪IL = IR +‬‬
‫‪Rr‬‬
‫‪VR‬‬ ‫‪R‬‬
‫‪VS = R L I L + VR = R L (IR +‬‬ ‫‪) + VR = (1 + L )VR + R L I R‬‬
‫‪Rr‬‬ ‫‪Rr‬‬
‫‪‬‬ ‫‪RL‬‬ ‫‪80‬‬
‫‪A = 1 +‬‬ ‫‪= 1+‬‬ ‫‪= 1 / 08‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Rr‬‬ ‫‪1000‬‬
‫‪B = R = 80Ω‬‬
‫‪‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪D −1‬‬ ‫‪A −1‬‬

‫= ‪y1‬‬ ‫= ‪, y2‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪B‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل دارﯾﻢ‪:‬‬

1 D −1 1 A −1
Z=B , = , =
Rc B Rr B
1 A −1
B = 80Ω , = ⇒ A = 1 / 08
1000 180
.‫« ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‬4» ‫ﮔﺰﯾﻨﻪي‬
،‫( آن در زﯾـﺮ آﻣـﺪه اﺳـﺖ‬perphase) ‫ ﯾﮏ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي ﺳﻪﻓﺎز ﮐﻮﺗﺎه ﮐﻪ ﻣﺪل ﺗﮏﻓـﺎز‬:‫ﺳﺆال‬
‫ ﮐﺪامﯾﮏ از رواﺑﻂ زﯾﺮ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬.‫( وﺻﻞ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‬R) ‫ در وﺳﻂ ﺧﻂ ﯾﮏ ﺑﺎر ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ‬.‫ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﺷﻮد‬
 Vs  1 + Z Z(R + Z)   VR   Vs   R + Z Z(R + Z)   VR 
I  =  Z R + Z   IR 
(2 I  =  Z R + Z   IR 
(1
 s   s 
 Z Z   Z 1 Z 
 1+ Z(1 + ) 1+ Z( + ) 
 s
V 2R 2R   s   2R
V 2 4R
I  =  1  (4 I  =  1  (3
 s  1+
Z   s  1+
Z 
 R 4R   R 2R 
:‫ﺣﻞ‬
 Z  1 0  Z
1 1
T1 =  2  , T2 =  1  , T3 =  2 
   1  
0 1  R  0 1 
 Z 1 Z 
 Z   1 0  Z  1 + Z( + )
1 1 2 4R 
‫ ﮐﻞ‬T = T1 × T2 × T3 =  2   1  ×  2  =  2R 
  1    1 Z 
0 1   R  0 1   1+
 R 2R 
.‫« ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‬3» ‫ﮔﺰﯾﻨﻪي‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ :‬ﯾﮏ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺲ اﯾﺪهآل ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ‪ a‬و ﯾﮏ ﺧﻂ ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ‪ Z‬ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺷﺪه و در‬
‫ﻣﺪﺧﻞ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﯾﮏ ﺧﺎزن ﺑﺎ ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ‪ Y‬ﺟﻬﺖ اﺻﻼح ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺪام راﺑﻄﻪ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬
‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ Vs  ‬‬ ‫‪0  1 + YZ Z  VR ‬‬
‫=‬
‫‪ I  a‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪ s‬‬ ‫‪  Y‬‬ ‫‪1   I R ‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪ Vs  ‬‬ ‫‪1 + YZ Y   VR ‬‬
‫‪I  ‬‬‫=‬ ‫‪1  ‬‬ ‫‪(2‬‬
‫‪ s 0‬‬ ‫‪ Z‬‬ ‫‪1   I R ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪ Vs  ‬‬ ‫‪1 + YZ Z  VR ‬‬
‫‪I  ‬‬‫=‬ ‫‪1  ‬‬ ‫‪(3‬‬
‫‪ s 0‬‬ ‫‪ Y‬‬ ‫‪1   I R ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ Vs  ‬‬ ‫‪0  1 + YZ Y ‬‬
‫=‬
‫‪ I  a‬‬ ‫‪(4‬‬
‫‪ s‬‬ ‫‪  Z‬‬ ‫‪1 ‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪a‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺲ اﯾﺪهآل ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪T1 = ‬‬ ‫‪1 ‬‬
‫‪0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪1 Z  1 0 ‬‬ ‫‪1 + YZ Z‬‬
‫‪ T = T1 × T2 × T3 = ‬ﮐﻞ‬ ‫‪‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫=‪‬‬ ‫‪1  ‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0 1   Y 0  0‬‬ ‫‪ Y‬‬ ‫‪1 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪a‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﯾﮏ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي ﺳﻪﻓﺎز ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﻣﺪل ﺗﮏﻓﺎز آن در زﯾﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫در وﺳــﻂ ﺧــﻂ ﯾــﮏ ﺑــﺎر ﻣﻘــﺎوﻣﺘﯽ ﺑــﺎ ﻣﻘــﺪار ‪ R‬ﻣﺘﺼــﻞ ﻣــﯽﮔــﺮدد‪ .‬اﮔــﺮ وﻟﺘــﺎژ ﺷــﺒﮑﻪ ﺳﺮاﺳــﺮي ﺑﺮاﺑــﺮ‬
‫‪5‬‬ ‫‪V 5‬‬

‫) ‪ Vs = ( VR + IR ) + j( R + IR‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آنﮔﺎه اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺧﻂ ‪ Z‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4 4‬‬
‫‪1 + j0 / 5 (1‬‬
‫‪0 / 5 + j0 / 5 (2‬‬
‫‪0 / 5 + j1 (3‬‬
‫‪2 + j2 (4‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪5 1‬‬

‫‪‬‬ ‫‪A= +j‬‬
‫‪‬‬ ‫‪4 4‬‬
‫‪Vs = AVR + BIR ⇒ ‬‬
‫‪B = 1 + j 5‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Z‬‬ ‫‪ 1 Z  ‬‬ ‫‪Z‬‬ ‫‪1 Z ‬‬

‫‪ Z   1 0 1 +‬‬ ‫‪Z +‬‬ ‫‪  1 +‬‬ ‫‪Z( +‬‬ ‫)‬
‫‪1‬‬ ‫‪2R‬‬ ‫= ‪ 2 4R  ‬‬ ‫‪2R‬‬ ‫‪2 4R ‬‬
‫‪ T =  2   1  ‬ﮐﻞ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1  1‬‬ ‫‪Z  ‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪Z ‬‬
‫‪0 1   R  ‬‬ ‫‪1+‬‬ ‫‪1+‬‬
‫‪ R‬‬ ‫‪2R   R‬‬ ‫‪2R ‬‬
‫‪5 1‬‬ ‫‪Z‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1 Z ‬‬

‫‪A = + j = 1+‬‬ ‫‪, B = 1+ j = Z  +‬‬ ‫‪‬‬
‫‪4 4‬‬ ‫‪2R‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪ 2 4R ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪‬‬‫‪1+‬‬ ‫⇒ =‬ ‫=‬
‫‪r + jx 5 1  2R 4 2R 4‬‬
‫‪Z = r + jx ⇒ A = 1 +‬‬ ‫‪= +j ⇒‬‬
‫‪2R‬‬ ‫‪4 4  x 1‬‬
‫=‬
‫‪‬‬
‫‪ 2R 4‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬و ‪ 3‬ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪⇒r=x‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪ 1 r + jx ‬‬
‫‪B = 1 + j = ( r + jx )  +‬‬ ‫‪‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪ 2 4R ‬‬
‫‪ r r 2 x 2 x =r‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪r = 2‬‬

‫‪1 = +‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪⇒1 = ⇒ ‬‬
‫‪ 2 4R 4R‬‬ ‫‪2 x = 2‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 5 = x + xr‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 4 2 4R‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﻗﺮار زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫‪A = 1∠0 , B = 40∠90 , C = 0 / 003∠90o‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ 10‬اﻫﻤﯽ ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﺮي ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه اﺿﺎﻓﻪ ﮔﺮدد‪ ،‬ﭘـﺎراﻣﺘﺮ ‪ A‬ﺧـﻂ ﻣﻌـﺎدل ﭼﻘـﺪر ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ؟‬
‫)ﺳﺮاﺳﺮي ‪(88‬‬
‫‪1 + j0 / 3 (4‬‬ ‫‪1 − j0 / 3 (3‬‬ ‫‪1 + j0 / 03 (2‬‬ ‫‪1 − j0 / 03 (1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﭘﺎراﻣﺘﺮ ‪ A‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻞ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪1 R   A B  1 10  1∠0‬‬ ‫‪40∠90o ‬‬

‫‪T = T1 × T2 = ‬‬ ‫‪‬‬ ‫=‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0 1   C D 0 1  0 / 003∠90 1∠0 ‬‬
‫‪ A = 1+ j0 / 03‬ﮐﻞ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﺟﺮﯾﺎن ﺷﺎرژﯾﻨﮓ ﺧﻂ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري از ﺧﺎزن ﺧﻂ ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮﺣﺴﺐ‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ‪ ABCD‬ﺑﺮاي ﻣﺪل ‪ π‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ‪:‬‬
‫ﻣﺪل ‪: π‬‬
‫)‪2 ( A − 1‬‬
‫= ‪Is,ch arg e‬‬
‫‪AB‬‬
‫و ﺑﺮاي ﻣﺪل ‪ T‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ )‪(4-9‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-9‬‬
‫‪Is,ch arg e = Is‬‬ ‫‪I R =0‬‬ ‫‪= YVR‬‬
‫‪Vs = AVR‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Y‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ⇒ Is,ch arg e = YZ Vs‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري ‪ ZY ‬‬
‫‪ A = 1 + 2 ‬‬ ‫‪1+‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي ﺳﻪﻓﺎز ﻣﺘﻌﺎدل ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 150km‬ﻣﻔﺮوض اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ زﯾﺮ( اﮔﺮ ﮐﻞ اﻣﭙـﺪاﻧﺲ ﺳـﺮي‬
‫زﯾﻤﻨﺲ‬ ‫‪Ω‬‬
‫( ﺟﺮﯾﺎن ﺷﺎرژ ﺧﻂ ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺧﻂ ‪Z‬و ﮐﻞ ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﺧﺎزﻧﯽ آن ‪ Y‬ﺑﺎﺷﺪ )ﺑﺮﺣﺴﺐ‬
‫‪Phase Phase‬‬
‫) ‪Is,ch arg e = ZVR (1 + 0 / 5YZ‬‬

‫‪−1‬‬
‫‪(1‬‬
‫‪Is,ch arg e = YVS (1 + 05YZ ) (2‬‬

‫‪−1‬‬
‫‪Is,ch arg e = ZVS (1 + 0 / 5YZ ) (3‬‬

‫‪−1‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪10‬ـ‪(4‬‬
‫‪Is,ch arg e = YVR (1 + 0 / 5YZ ) (4‬‬

‫‪−1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻃﺒﻖ ﻧﮑﺘﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﺟﺮﯾﺎن ﺷﺎرژ ﺑﺮاي ﻣﺪل ‪:T‬‬
‫) ‪Is,clorge = YVS (1 + 0 / 5YZ‬‬

‫‪−1‬‬
‫‪ 4-4‬ﻣﺪل ﺧﻂ ﺑﻠﻨﺪ‬
‫در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ را ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺘﻤﺮﮐـﺰ درﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓـﺖ در ﭼﻨـﯿﻦ ﺧﻄـﻮﻃﯽ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎ ﺑـﻪﺻـﻮرت‬
‫ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ در ﻃﻮل ﺧﻂ ﭘﺨﺶ ﺷﺪهاﻧﺪ و وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺧﻂ ﺑﻪدﺳﺖ آﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (4-11‬ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﯾﮏ ﻓﺎز ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ L‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪4-11‬‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻮﭼﮑﯽ از اﯾﻦ ﺧﻂ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ ∆x‬را در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ x‬از اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ درﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ از ﻗﺎﻧﻮن وﻟﺘﺎژ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫) ‪V ( x + ∆x ) = V ( x ) + z∆xI ( x‬‬
‫ﯾﺎ‪:‬‬
‫) ‪V ( x + ∆x ) − V ( x‬‬
‫) ‪= zI ( x‬‬
‫‪∆x‬‬
‫ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﺪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ‪ ، ∆x →0‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫) ‪dV ( x‬‬
‫) ‪= zI ( x‬‬ ‫)‪(1‬‬
‫‪dx‬‬
‫و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاي ﺟﺮﯾﺎن دارﯾﻢ‪:‬‬
‫) ‪dI ( x‬‬
‫) ‪= yV ( x‬‬ ‫)‪( 2‬‬
‫‪dx‬‬
‫ﺑﺎز ﻣﺸﺘﻖﮔﯿﺮي از راﺑﻄﻪ اول و ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ در راﺑﻄﻪ دوم دارﯾﻢ‪:‬‬

‫) ‪d 2 V ( x ) zdI ( x‬‬
‫=‬ ‫) ‪= zyV ( x‬‬
‫‪dx 2‬‬ ‫‪dx‬‬
‫ﺑﺎ ﻓﺮض ﺗﺴﺎوي زﯾﺮ‪:‬‬
‫‪γ2 = zy‬‬
‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫) ‪d2V ( x‬‬
‫‪2‬‬
‫‪− γ2V ( x ) = 0‬‬
‫‪dx‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻬﻢ‪:‬‬
‫‪V ( x ) = A1eγx + A2e−γx‬‬
‫و ﺑﺎ ﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫در آن ‪ γ‬ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺘﺸﺎر ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه و ﺑﺎ ﻋﺒﺎرت ﻣﺨﺘﻠﻂ زﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮔﺮدد‪:‬‬
‫= ‪γ = α + jB = zy‬‬ ‫) ‪( r − + jωL )( g + jωC‬‬

‫ﻗﺴﻤﺖ ﺣﻘﯿﻘﯽ ‪» α‬ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻀﻌﯿﻒ« و ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻣﻮﻫﻮي ‪» β‬ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺎز« ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺆﻟﻔﻪ ‪ β‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ رادﯾـﺎن در واﺣـﺪ‬
‫ﻃﻮل ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫و ﺑﺮاي ﺟﺮﯾﺎن دارﯾﻢ‪:‬‬
‫) ‪1 dV ( x‬‬
‫= )‪I(x‬‬
‫‪z dx‬‬
‫=‬
‫‪y‬‬
‫‪z‬‬
‫(‬ ‫) ‪A1e γx − A2e− γx‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻬﻢ‬
‫‪1‬‬
‫= )‪I(x‬‬
‫‪Zc‬‬
‫(‬ ‫) ‪A1e γx − A2e−γx‬‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ‪ Z c :‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه و ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪:‬‬
‫‪z‬‬
‫= ‪Zc‬‬
‫‪y‬‬
‫ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﻫﯿﭙﺮﺑﻮﻟﯿﮑﯽ زﯾﺮ ﻣﯽرﺳﯿﻢ‪:‬‬

‫‪V ( x ) = cosh γxVR + Zc sinh γx IR‬‬

‫‪1‬‬
‫= )‪I(x‬‬ ‫‪sinh γxVR + cosh γx I R‬‬
‫‪Zc‬‬
‫و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ را ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ‪ x = l‬را درﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ و دارﯾﻢ‪:‬‬
‫)‪I ( x = l‬‬
‫دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ L‬ﮐﻞ ﻃﻮل ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪I ( x = λ ) = Is‬‬ ‫‪, V ( x = l ) = V\s‬‬
‫ﭘﺲ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪ A = cosh γl B = Zc sinh γl ‬‬

‫‪ Vs   A B   VR ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ =‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ Is   C D   I R ‬‬ ‫‪C = Z sinh γl D = chosh γl ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬دﻗﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﻫﻢ ‪ A = D‬و ‪ AD − BC =1‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي ﻣﻬﻢ‪ :‬ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﺪال ‪ π‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺷﮑﻞ )‪ (4-12‬را درﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ Z‬از ‪ Z′‬و ﺑﻪﺟﺎي ‪ Y‬و ‪ Y′‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﻧﻤﺎﺋﯿﻢ‪ Z′ .‬و ‪ Y′‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻣﭙـﺪاﻧﺲ ﺳـﺮي و ادﻣﯿﺘـﺎﻧﺲ‬
‫ﻣﻮازي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ Z′Y′ ‬‬

‫‪Vs = 1 +‬‬ ‫‪ VR + Z′I R‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-12‬‬
‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اﯾﻦ رواﺑﻂ ﺑﺎ رواﺑﯽ ﻫﯿﭙﻮﺑﻮﻟﯿﮑﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫‪Z′ = Zc sinh γl‬‬

‫‪Y′ 1‬‬ ‫‪γl‬‬
‫=‬ ‫‪tanh‬‬
‫‪2 Zc‬‬ ‫‪2‬‬
‫) ‪ Y′‬ﺑﻪ راﺣﺘﯽ از روي ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎي ﻫﯿﭙﻮﻟﯿﮑﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد )اﺛﺒﺎت آن ﺑﻪ ﻋﻬﺪهي ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻋﺰﯾﺰ(‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ و ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪z.l‬‬ ‫‪Z‬‬

‫= ‪ γZc‬‬ ‫× ‪zy‬‬ ‫= ‪ Zc‬ﯾﺎ ‪= z‬‬ ‫=‬
‫‪‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪γ.λ γ.λ‬‬
‫‪‬‬
‫‪γ‬‬ ‫‪zy‬‬ ‫‪1 y y.l Y‬‬
‫= ‪‬‬ ‫ﯾﺎ ‪= y‬‬ ‫= =‬ ‫=‬
‫‪ Zc‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪Zc γ γ.l γ.l‬‬
‫‪‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪ l‬ﻃﻮل ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫رواﺑﻂ ﺑﺎﻻ را ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺗﻮان ‪ Y ′ , Z′‬را ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪sinh γl‬‬
‫‪Z′ = Zc sinh γ = Z‬‬
‫‪γl‬‬
‫‪γl‬‬
‫‪tanh‬‬
‫‪Y′ 1‬‬ ‫‪Y‬‬ ‫‪2‬‬
‫=‬ ‫= ‪tanh γl‬‬
‫‪2 Zc‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪γl‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ :‬ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ زﯾﺮ آﺷﻨﺎ ﺷﺪﯾﻢ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺘﺸﺎر ) ‪: ( γ‬‬
‫‪γ = α + jβ = Z.Y‬‬
‫ﮐﻪ ‪ α‬ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻀﻌﯿﻒ و ‪ β‬ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺎز ﺑﺮ ﺣﺴﺐ رادﯾﺎن ﺑﺮﻣﺘﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ) ‪: (Z c‬‬
‫‪z‬‬
‫= ‪Zc‬‬
‫‪y‬‬
‫‪ -3‬ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎي وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪي ﺧﻂ‪:‬‬
‫‪V(x) = A1eαx e jβx + A2e−αx e− jβx‬‬

‫‪1 dv x‬‬ ‫‪1‬‬
‫= )‪I(x‬‬ ‫) ‪= (A1e γx − A2e− γx‬‬
‫‪Zc dx Zc‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺎز در ﺑﺎزهﻫﺎي زﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻃﻮل ﺧﻂ از ﻣﺘﺮ ﯾﺎ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬
‫واﺣﺪ ‪ 10−3 < β < 10−6 → β‬اﮔﺮ‬ ‫‪rad‬‬ ‫واﺣﺪ ‪ x‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ →‬

‫‪km‬‬
‫واﺣﺪ ‪ 10−6 < β < 10−5 → β‬اﮔﺮ‬ ‫‪rad‬‬ ‫واﺣﺪ ‪ x‬ﻣﺘﺮ →‬

‫‪km‬‬
‫ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت‬
‫ﺑﺎ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﯽ از ﺗﻠﻔﺎت ﺧﻂ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ‪ r = 0,g = 0‬ﻗﺴﻤﺖ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺘﺸـﺎر ‪ α =0‬ﺑـﻮده و ﺛﺎﺑـﺖ ﻓـﺎز از راﺑﻄـﻪ روﺑـﻪرو‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪β = z.y = (ωL)(ωC) = ω LC‬‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ اﻫﻤﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻮده و از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﭙﺪاﻧﺲ‪ ،‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪L‬‬
‫= ‪Zc‬‬
‫‪C‬‬
‫و ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﺧﻂ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ cos βx‬‬ ‫‪jZc sin βx ‬‬

‫‪T= 1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ j sin βx‬‬ ‫‪cos βx ‬‬
‫‪ Zc‬‬ ‫‪‬‬
‫دﻗﺖ ﺷﻮد ﮐﻪ‪:‬‬
‫‪ cosh jβx = cos βx ‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ sinh jβx = jsin βx ‬‬
‫‪ V(x) = 3 ×105 e j10‬اﮔـﺮ ﻃـﻮل ﺧـﻂ ‪ 400km‬و اﻣﭙـﺪاﻧﺲ‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت‬
‫‪−5‬‬ ‫‪−5‬‬
‫‪πx‬‬
‫‪+ 105 e− j10‬‬ ‫‪πx‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﻪ آن ﻧﯿﺰ ‪ 400‬اﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻄﻠﻮﺑﺴﺖ ) ‪ (I s‬را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ؟‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻧﻤﯽﺗﻮان از ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد ﭼﻮن ‪ I R‬را ﻧﺪارﯾﻢ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻓﺮﻣﻮل اﺻﻠﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪V(x) |x =0 = VR‬‬
‫)‪1 dV( x‬‬ ‫‪1‬‬

‫= )‪I(x‬‬ ‫=‬ ‫) ‪(A1e+ jBx − A2e− jBx‬‬
‫‪Zc dx‬‬ ‫‪Zc‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪−5‬‬ ‫‪−5‬‬
‫= )‪I(x‬‬ ‫) ‪(3 ×105 e j10 πx − 105 e− j10 x‬‬
‫‪400‬‬
‫ﭼﻮن ‪ β = 10−5‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ در ﺑﺎزه ‪ 10−6 < β < 10−5‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ‪ x‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪x = 400×103 = 4 ×105 m‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪5 −5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪−5‬‬
‫= ‪Is =|x =l‬‬ ‫‪(3 ×105 e + j4×10 10 π − 105 e − j4×10 ×10 π ) = 500A‬‬
‫‪400‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ‪ :‬ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ در ﺧﻂ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت اﮔﺮ ‪ kπ = βl‬ﺑﺎﺷﺪ ﻣـﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘـﺎل ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﺑـﻪ ﻣـﺎﺗﺮﯾﺲ واﺣـﺪ‬
‫‪ cos βl‬‬ ‫‪jZc sin βl ‬‬

‫‪ j‬‬ ‫‪ ⇒ 1 0‬‬
‫‪ sin βl‬‬ ‫‪cos βl  Bl=kπ 0 1‬‬
‫‪ Zc‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ Vs  1‬‬ ‫| ‪0  VR  | Vs |=| VR‬‬
‫‪ I  = 0‬‬ ‫‪1  I R ‬‬
‫⇒‬
‫| ‪| Is |=| IR‬‬
‫‪ s ‬‬
‫و ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻄﯽ‪ ،‬ﺧﻂ »ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در آن وﻟﺘﺎژ اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ و اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺟﺮﯾـﺎن اﺑﺘـﺪاي‬
‫ﺧﻂ و اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ و اﻓﺖ وﻟﺘﺎژي در ﺧﻂ ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ و اﯾﻦ اﯾﺪهآلﺗﺮﯾﻦ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﺣﺼﻮل اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪ Kπ = β l‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3 ×108‬‬
‫‪‬‬ ‫‪β‬‬ ‫=‬ ‫‪ω‬‬ ‫‪Lc‬‬ ‫→‬ ‫‪l‬‬ ‫=‬ ‫)‪k , (k = 1, 2,...‬‬
‫‪ 1‬‬ ‫‪100‬‬
‫‪‬‬ ‫‪= 3 ×108‬‬
‫‪ LC‬‬
‫‪l = 2000, 6000, 9000,..., km‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﺑﯽﺗﻠﻔﯽ ﺑﺎ ﻃﻮلﻫﺎي ‪ 3000‬و ‪ 6000‬و‪ ...‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﺧﻂ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻤﻼً ﻃﺮاﺣـﯽ‬
‫و اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻄﻮﻃﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ و ﻃﻮل ﺧﻂ از ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر‬
‫ﮐﻪ در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﺟﺒﺮان ازﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪ (4-5‬ﺷﮑﻞ ﻣﻮجﻫﺎي وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن‬
‫در ﺣﻮزه ﻓﺎزور ﻣﻌﺎدﻟﻪ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ از راﺑﻄﻪ‪:‬‬
‫‪V(x) = A1eαx , e jβx + A2e−αx e− jβx‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎ ﺑﺮدن از ﺣﻮزهي ﻓﺎزور ﺑﻪ زﻣﺎن ﻣﻌﺎدﻟﻪاي ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﮑﺎن و زﻣﺎن ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫)‪V(t, x) = V1 (t, x) + V2 (t, x‬‬
‫ﮐﻪ ﺟﻤﻠﻪ اول ﻣﻮج رﻓﺖ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ‪ eαx‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﺟﻤﻠﻪ دوم ﻣﻮج ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ‪ e −αx‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ‪:‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻮج در ﻃﻮل ﺧﻂ از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ω 2πf‬‬
‫=‪V‬‬ ‫=‬
‫‪β‬‬ ‫‪β‬‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮﻟﯽ از ﺧﻂ ﮐﻪ در آن ﻣﻮج ﯾﮏ دورة ﺗﻨﺎوب ﺧﻮد را ﻃﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ »ﻃﻮل ﻣﻮج« ﺧﻂ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪2π‬‬
‫=‪λ‬‬
‫‪β‬‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺘﺸﺎر و ﻃﻮل ﻣﻮج دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ω‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪ν = ω LC = LC‬‬
‫‪‬‬
‫= ‪λ‬‬ ‫‪2π‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‬
‫‪‬‬ ‫‪2πf LC f LC‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬ﻃﻮل ﻣﻮج ﺑﺎ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻧﺴﺒﺖ ﻋﮑﺲ دارد ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻃﻮل ﻣﻮج ﮐﻢﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪2πε0‬‬ ‫‪µ‬‬ ‫‪GMD‬‬

‫= ‪ C‬ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﺷـﺎر ﭘﯿﻮﻧـﺪي داﺧﻠـﯽ ﯾـﮏ ﻫـﺎدي ﭼﺸـﻢﭘﻮﺷـﯽ ﺷـﻮد‬ ‫‪, L = 0 ln‬‬ ‫اﮔﺮ‬
‫‪ln‬‬
‫‪GMD‬‬ ‫‪2π GMR c‬‬
‫‪GMR c‬‬
‫‪ GMR C = GMR L‬ﺑﻮده و ﭘﺲ از ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﻮج ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻮر در ﻃﻮل ﺧﻂ اﻧﺘﺸﺎر ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫;‪ν‬‬ ‫‪= 3 ×108 m / sec‬‬
‫‪µ0ε0‬‬
‫‪1‬‬
‫=‪λ‬‬
‫‪f µ0ε0‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬اﮔﺮ ‪ f = 50HZ‬ﺑﺎﺷﺪ ‪ λ = 6000km‬و اﮔﺮ ‪ f = 60HZ‬ﺑﺎﺷﺪ ‪ λ = 5000km‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)اﯾﻦ دو ﻣﻘﺪار را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻔﯿﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ‪ β‬را‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ از اﯾﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد‪(.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺻﺮفﻧﻈﺮ از ﺷﺎر ﭘﯿﻮﻧﺪي از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪GMD‬‬
‫= ‪Zc‬‬ ‫‪= 60ln‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪GMR‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﻃﻮﯾﻞ اﮔﺮ ‪ Z s.c‬را اﻣﭙﺪاﻧﺲ اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه دﯾﺪه ﺷﺪه از اﺑﺘـﺪاي ﺧـﻂ‪،‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ‪ Z o.c‬را اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺪار ﺑﺎز دﯾﺪه ﺷﺪه از اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯽ‬
‫ﮐﻪ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﻣﺪار ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﻣﯿﻢ آنﮔﺎه اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺧﻂ از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Zc = (Zoc + Zsc ) (4‬‬ ‫‪Zc = Zo.c .Zsc (3‬‬ ‫‪Z c = Zsc − Z oc (2‬‬ ‫‪Z c = Z o.c − Zsc (1‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﮑﺘﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ واﺳﻄﻪ ﻫﻨﺪﺳﯽ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺪار ﺑﺎز و اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪«3‬‬
‫ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ زاوﯾﻪ وﻟﺘﺎژي اﻧﺘﻬﺎي ﺧـﻂ را ‪ θ‬ﻓـﺮض ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬در‬
‫‪π‬‬
‫‪ θ +‬ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد؟‬ ‫ﭼﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ از اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ ،km‬ﻣﯽﺗﻮان ادﻋﺎ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ زاوﯾـﻪ وﻟﺘـﺎژ در آن ﻧﻘﻄـﻪ‬
‫‪4‬‬
‫) ‪(f = 60HZ‬‬
‫‪725 (4‬‬ ‫‪625 (3‬‬ ‫‪525 (2‬‬ ‫‪225 (1‬‬
‫‪π‬‬
‫رادﯾﺎن اﺧﺘﻼف ﻓـﺎز ﭘﯿـﺪا ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﭼـﻪ‬ ‫ﺣﻞ‪ :‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺆال دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ از ﻣﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮج‬
‫‪4‬‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ را ﭘﯿﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮج ‪ 2π‬رادﯾﺎن اﺧﺘﻼف ﻓﺎز داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ λ‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﭘﯿﻤﻮده اﺳـﺖ )ﻃﺒـﻖ‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻃﻮل ﻣﻮج( ﭘﺲ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺳﺎده ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺣﻞ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﭼﻮن ‪ β‬را ﻧﺪاده اﺳﺖ ﭘﺲ ﺑﺮاي‪:‬‬
‫‪f = 60HZ → λ = 5000km‬‬

‫‪2π‬‬ ‫‪λ‬‬ ‫‪2π 5000km‬‬
‫=‬ ‫→‬ ‫=‬ ‫‪→ x = 625km‬‬
‫?= ‪π x‬‬ ‫‪π‬‬ ‫?=‪x‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬

‫| ‪ | Vs |=| VR |,| I s |=| I R‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ‪LC‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ ، l‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‬
‫ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪(R ; 0) :‬‬
‫‪2‬‬
‫‪nπ‬‬ ‫‪2nπ‬‬ ‫‪xπ‬‬ ‫‪ nπ ‬‬
‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ (1‬‬
‫‪2ωl‬‬ ‫‪ωl‬‬ ‫‪ωl‬‬ ‫‪ ωl ‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ زﻣﺎﻧﯽ ﺧﻂ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ βl = nπ‬ﺑﺎﺷﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪β2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪LC‬‬ ‫=‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪β = ω LC ⇒ β2 = ω2LC ⇒ ‬‬ ‫‪ω2 → LC =  nπ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪β = nπ‬‬ ‫‪ ωL ‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪l‬‬
‫‪1‬‬
‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ‪ 50 ،‬ﻫﺮﺗﺰ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻠﻒ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري وﻟﺘﺎژ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ دو ﺑﺮاﺑـﺮ‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل‬
‫‪6‬‬
‫وﻟﺘﺎژ اﺑﺘﺪا ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ‪ LC‬اﯾﻦ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪10−10 (4‬‬ ‫‪4 ×10−11 (3‬‬ ‫‪4 ×10−4 (2‬‬ ‫‪4 ×10−9 (1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪Vs 1‬‬
‫→ ‪Vs = AVR‬‬ ‫‪= =A‬‬
‫‪VR 2‬‬
‫‪km‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪π l = 16‬‬
‫‪A = cos βl = → βl = ‬‬ ‫‪→β = 2π‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪1‬‬
‫= ‪β = ω LC = 2π → 2π× 50 LC = 2π → LC‬‬ ‫‪= 4 ×10−4‬‬
‫‪2500‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﺧﻄﯽ را ﺑﺎﻧﺪل ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﮐﺪامﯾﮏ از ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪ (1‬ﺑﺎﻧﺪل ﮐﺮدن ﺳﻠﻒ ﺧﻂ و ﺧﺎزن ﺧﻂ را ﮐﻢ ﮐﺮده و اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺧﻂ را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﺑﺎﻧﺪل ﮐﺮدن ﺳﻠﻒ ﺧﻂ را زﯾﺎد‪ ،‬ﺧﺎزن ﺧﻂ را ﮐﻢ و اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺧﻂ را زﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (3‬ﺑﺎﻧﺪل ﮐﺮدن ﺳﻠﻒ ﺧﻂ را ﮐﻢ و ﺧﺎزن ﺧﻂ را زﯾﺎد و اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺧﻂ را ﮐﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (4‬ﺑﺎﻧﺪل ﮐﺮدن ﺳﻠﻒ ﺧﻂ و ﺧﺎزن ﺧﻂ را زﯾﺎد ﮐﺮده و اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ از ﻓﺼﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﺳﻠﻒ و ﺧﺎزن ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﻫﻢ ﺣﺮﮐـﺖ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﺎﻧـﺪل ﮐـﺮدن‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻠﻒ ﺧﻂ و اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﺎزن ﺧﻂ ﻣﯽﺷﻮد و ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ‪:‬‬
‫↓‪L L‬‬
‫= ‪Zc‬‬
‫↑‪C C‬‬
‫اﻣﭙﺪﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻠﻨﺪي را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺧﻂ اﻣﭙﺪاﻧﺲ دﯾﺪه ﺷﺪه در اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﺧـﻂ‬
‫ﻣﺪار ﺑﺎز اﺳﺖ ﻣﻌﮑﻮس اﻣﭙﺪﻧﺲ دﯾﺪه ﺷﺪه از اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه اﺳﺖ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﻓـﺮض‬
‫ﺑﯽاﺗﻼف ﺑﻮدن ﺧﻂ و ﺻﺮفﻧﻈﺮ از ﺷﺎر دروﻧﯽ ﻫﺎديﻫﺎ ﻣﻘﺪار اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪1 H‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪1 µH‬‬ ‫‪µH‬‬

‫‪(4‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪300‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪300 m‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪300 m‬‬ ‫‪m‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﺑﻪ دو ﻋﺒﺎرت اﺷﺎره ﺷﺪ در ﺳﺆال دﻗﺖ ﻓﺮﻣﺎﯾﯿﺪ‪ -1 :‬ﺧﻂ ﺑﯽاﺗﻼف ‪ -2‬از ﺷﺎر دروﻧﯽ ﻫﺎديﻫﺎ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﯿﺶﺗﺮي ﻧﺪاده اﺳﺖ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫= ‪Zoc‬‬
‫‪GMD‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Zsc‬‬
‫‪Zc = 60ln‬‬ ‫‪‬‬
‫‪GMR‬‬ ‫‪ A = D ‬‬ ‫‪A =D‬‬
‫‪→B = C‬‬
‫‪‬‬
‫‪C B‬‬
‫‪ Zc = 1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪B = C → sin βl = Zsin βl → ‬‬ ‫‪GMD‬‬
‫‪Zc‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Zc = 60ln‬‬
‫‪‬‬ ‫‪GMR‬‬
‫‪GMD 1‬‬ ‫‪GMD µH‬‬

‫‪ln‬‬ ‫=‬ ‫‪, L = 0 / 2 ln‬‬
‫‪GMR 60‬‬ ‫‪GMR m‬‬
‫‪1 µH‬‬ ‫‪1 µH‬‬
‫×‪L = 0/ 2‬‬ ‫=‬
‫‪60 m 300 m‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﻃﻮل ﻣﻮج ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺪون ﺗﻠﻒ در ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ‪ 25Hz‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪6000km (4‬‬ ‫‪5000km (3‬‬ ‫‪12000km (2‬‬ ‫‪10000km (1‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﯽداﻧﯿﻢ در ﺧﻂ ﺑﯽﺗﻠﻒ‪ ،‬ﻃﻮل ﻣﻮج در ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ‪ ، 50HZ‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 6000km‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻃﻮل ﻣﻮج ﺑﺎ ﻓﺮﮐـﺎﻧﺲ‬
‫‪1‬‬
‫≈ ‪ ( λ‬ﻟﺬا در ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ‪ ، 25Hz‬ﻃﻮل ﻣﻮج ﺑﻪ ‪ 12000km‬ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﻋﮑﺲ دارد )ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ‬
‫‪f LC‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻓﻘﻂ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ را داده ﺑﺎﺷﻨﺪ رواﺑﻂ زﯾـﺮ ﻣﻔﯿـﺪ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫‪Vs Is + Vr Ir‬‬ ‫‪Vs2 − Vr2‬‬

‫=‪A‬‬ ‫=‪, B‬‬
‫‪Vs Ir + Vr Is‬‬ ‫‪Vs Ir + Vr Is‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻗﺪرت در ﺳﻤﺖ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه داراي وﻟﺘﺎژي ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 500KV‬و ﺟﺮﯾـﺎﻧﯽ ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ ‪ 250A‬آﻣﭙـﺮ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ در ﻧﻘﻄﻪاي از ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻘﺪار وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ 400KV‬ﮐﯿﻠﻮوﻟـﺖ و ‪ 200‬آﻣﭙـﺮ ﮔـﺰارش‬
‫ﺷﻮد ﻣﻘﺪار ﭘﺎراﻣﺘﺮ ‪ B‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ؟‬
‫‪6 ×10−2 (4‬‬ ‫‪6 ×102 (3‬‬ ‫‪4 / 5 ×102 (2‬‬ ‫‪4 / 5 ×10−2 (1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﮑﺘﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه دارﯾﻢ‪:‬‬
‫(‬ ‫)‪500) − ( 400‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪Vs2 − Vr2‬‬ ‫‪9 ×1010‬‬
‫=‪B‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= 4 / 5 ×102‬‬
‫‪Vs Ir + V2Is 500 × 200 + 400 × 250 2 ×10‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪8‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﯿﺰ‪:‬‬
‫‪Vs‬‬ ‫‪Vs‬‬
‫= )‪VR (NL‬‬ ‫=‬
‫‪A cos βl‬‬
‫)‪VNL − VR (FL‬‬
‫= ‪%VR‬‬
‫)‪VR (FL‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﯽﺗﻠﻒ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻂ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﻧﮑﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ آن‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫| ‪| Vs |=| VR‬‬
‫| ‪| Is |=| I R‬‬
‫ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﯽﺗﻠﻒ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻂ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺟﺮﯾﺎن را از ﺳﻤﺖ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه ﺑﮑﺸﺪ‪:‬‬
‫‪1 dV(x) 1‬‬

‫= )‪I(x‬‬ ‫=‬ ‫) ‪(A1e jβx − A2e− jβx‬‬
‫‪Zc dx‬‬ ‫‪Zc‬‬
‫‪cos β x = 0‬‬
‫)‪dI(x‬‬
‫ﯾﺎ‬ ‫⇒ ‪= 0 → e jβx + e− jβx = 0‬‬
‫‪dx‬‬
‫‪π‬‬
‫= ‪→ βx‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ 2π − 1 ‬‬ ‫‪π‬‬

‫‪βl = ‬‬ ‫ﯾﺎ ‪ π‬‬ ‫= ‪x = l ⇒ βl‬‬ ‫⇒‬
‫‪ 2 ‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪jZc ‬‬

‫‪ Vs  ‬‬ ‫‪  VR ‬‬
‫‪I  =  j‬‬ ‫‪0   IR ‬‬
‫‪ s  Z‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ c‬‬
‫‪jVR‬‬
‫= ‪ Is‬و از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ‪ VR‬ﻣﻘﺪار ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ و ‪ Z c‬در ﺣﺪود ﭼﻨﺪ ﺻﺪ اﻫﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪ I s‬ﺑﺴﯿﺎر زﯾـﺎد‬ ‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻻت‬
‫‪Zc‬‬
‫ﺑﻮده و ﺑﺮاي ﺷﺒﮑﻪ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪π‬‬
‫= ‪ ، β‬ﻃﻮل ﺧـﻂ ﭼﻘـﺪر ﺑﺎﺷـﺪ ﺗـﺎ‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ) ‪, V(x) = A(e jβx + e− jβx‬‬
‫‪800‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﺳﻤﺖ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺷﻮد؟‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻃﺒﻖ ﻧﮑﺘﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‪:‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬

‫= ‪βl‬‬ ‫→‬ ‫‪× l = → l = 400km‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪800‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ازاي ‪ l = 400km‬ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﺧﻂ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ﺗﺸﺮﯾﺤﯽ ﻣﻬﻢ‪ :‬ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي ﺳﻪﻓﺎز ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 400km‬ﻣﻔﺮوض اﺳﺖ‪ .‬وﻟﺘﺎژ در اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ‪220KV‬‬
‫ﺑﻮده و ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻫﺮ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺧﻂ در ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ‪ 50HZ‬ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫‪r = 0 / 125Ω‬‬
‫‪x = 0 / 4Ω‬‬
‫) ‪y = 2 / 8 ×10−6 (Ω −1‬‬
‫اﻟﻒ( ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻃﻮل ﻣﺠﺎز ﺧﻂ را ﻃﻮري ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺪار )ﺑﺎز( از ‪ 235KV‬ﺗﺠﺎوز ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ب( ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻣﺠﺎز را ﻃﻮري ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑـﯽﺑـﺎري)ﻣـﺪار ﺑـﺎز( از ‪250kv‬‬
‫ﺗﺠﺎوز ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﭘﺪﯾﺪه اﻓﺰاﯾﺶ وﻟﺘﺎژ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ را در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﻂ ﻣﺪار ﺑﺎز ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »اﺛﺮ ﻓﺮاﻧﺘﯽ« در ﺑﺨﺶﻫـﺎي‬
‫ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد اﻣﺎ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري‪:‬‬
‫‪| Vs | 220‬‬
‫=| ‪| Vs |=| A || VR |⇒| A‬‬ ‫=‬ ‫‪= 0 / 936‬‬
‫‪| VR | 235‬‬
‫)‪ Z = R + jX = l(r + jx‬‬ ‫‪ZY‬‬ ‫)‪(l)2 ( jy)(r + jx‬‬
‫‪‬‬ ‫⇒‬ ‫‪A‬‬ ‫=‬ ‫‪1‬‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫‪1‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪Y = yl‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫)‪A = 1 + l2 × j2 / 8 ×10−6 × (0 / 125 + j0 / 4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪A = (1 − 0 / 56 ×10−6 l2 ) + j0 / 175 ×10−6 l2‬‬
‫‪) : l‬ﻃﻮل ﺑﺮﺣﺴﺐ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ(‬
‫ﭼﻮن ﻣﻘﺪار ﻣﻮﻫﻮﻣﯽ ﻧﺎﭼﯿﺰ اﺳﺖ ﻟﺬا ﺑﺎ ﺗﻘﺮﯾﺐ ﺧﻮﺑﯽ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪| A |= 1 − 0 / 56 ×10−6 l2 = 0 / 936‬‬
‫‪1 − 0 / 936‬‬
‫= ‪l2‬‬ ‫‪⇒ l = 338km‬‬
‫‪0 / 56 ×10−6‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي داﺷﺘﻦ اﺿﺎﻓﻪ وﻟﺘﺎژ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه ﻃﻮل ﺧﻂ ﺑﺎﯾﺪ ‪ l = 338km‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺑﺨﺶ ﺟﺒـﺮانﺳـﺎزي ﺧﻮاﻫﯿـﺪ‬
‫دﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ راﮐﺘﻮرﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﻃﻮل را ﮐﺎﻫﺶ داد و در ﻓﺎﺻﻠﻪي ﮐﻢﺗﺮي ﺑﻪ ﻣﻘﺪار اﺿﺎﻓﻪ وﻟﺘﺎژ ﻣﻄﻠﻮب رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ب( ﺑﺎﯾﺪ دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ راﮐﺘﺎﻧﺲ و ادﻣﯿﺘـﺎﻧﺲ داده ﺷـﺪه در ﻓﺮﮐـﺎﻧﺲ ‪ 50HZ‬ﻣـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ ﭘـﺲ اﺑﺘـﺪا ﺑﺎﯾـﺪ اﻧـﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ و‬
‫ﮐﺎﭘﺎﺳﯿﺘﺎﻧﺲ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﻢ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻣﺠﻬﻮل در ﻣﻌﺎدﻟﻪ | ‪ | A‬ﻗﺮار دﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ZY‬‬
‫‪‬‬ ‫‪A = 1+‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪| A |= 220 = 0 / 88‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪250‬‬
‫) ‪x = ωL ⇒ 0 / 4 = (100π )( L ) ⇒ ( L ) = 1 / 27 ×10−3 ( H‬‬
‫) ‪y = ωC ⇒ 2 / 8 ×10−6 = (100π )( C ) ⇒ C = 0 / 891×10−8 ( F‬‬
‫‪ZY‬‬
‫‪A = 1+‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Z = R + jX = 1 / 27 ×10−3 j × ( ω) + 0 / 125  × 400 = 50 + j0 / 508ω‬‬
‫]‪Y = yl = 3 / 564 ×10−6 ω[50 + j0 / 508ω‬‬
‫‪A = 1 − 0 / 905ω2 ×10−6 + j89 / 1×10−8 ω‬‬
‫ﺑﺎ ﺻﺮفﻧﻈﺮ از ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻮﻫﻮﻣﯽ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪0 / 88 = 1 − 0 / 905 ×10−6 ω2 ⇒ ω = 364 / 138‬‬

‫)‪f = 57 / 95(HZ‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﻧـﺮژي ﻫـﻮاﯾﯽ ﺳـﻪﻓـﺎز ﺗـﮏ ﻣـﺪاره ﺑـﺎ ﻃـﻮل ﻣﺘﻮﺳـﻂ و ﺑـﺮاي ﻣـﺪل ‪ π‬دارﯾـﻢ‪:‬‬
‫‪Y‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪ Z = R + jX ,‬اﮔﺮ در اﯾﻦ ﺧﻂ ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮدن وﻟﺘﺎژ در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ) ‪ ( VR‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ وﻟﺘـﺎژ اﺑﺘـﺪاي‬ ‫‪=j‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﺧﻂ ) ‪ ( Vs‬از ﻣﺪل ﺧﻂ ﮐﻮﺗﺎه اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ ﺧﻄﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﻗﺘﯽ ﮐـﻪ از ﻣـﺪل ‪ π‬اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨـﯿﻢ‬
‫ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫‪BX‬‬ ‫‪BR‬‬
‫<| ‪| ∆Vs‬‬ ‫‪| VR | (2‬‬ ‫<| ‪| ∆Vs‬‬ ‫‪| VR | (1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪B R 2 + X2‬‬ ‫‪R 2 + X2‬‬

‫<| ‪| ∆Vs‬‬ ‫‪| VR | (4‬‬ ‫<| ‪| ∆Vs‬‬ ‫‪| VR | (3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬در ﻣﺪل ﺧﻂ ﮐﻮﺗﺎه دارﯾﻤﮏ‬
‫‪VS = VR + ZI R‬‬
‫و در ﻣﺪل ‪ π‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪ ZY ‬‬
‫‪Vs′ = 1 +‬‬ ‫‪ VR + ZI R‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫‪ZY‬‬ ‫‪B R 2 + X2‬‬
‫= ‪∆Vs = Vs′ − Vs‬‬ ‫=| ‪⇒| ∆Vs‬‬ ‫| ‪| VR‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫در ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻧﯿﺴﺖ اﻣﺎ از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﺴﺮ ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «4‬در ﻣﺨﺮج داراي ‪ 2‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪B B2 + X 2‬‬ ‫‪B R 2 + X2‬‬

‫=| ‪| ∆Vs‬‬ ‫<| ‪| VR‬‬ ‫| ‪| VR‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪µs‬‬
‫‪ 6 ×10−6‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل راﮐﺘـﻮر ﻣـﻮازي ﮐـﻪ‬ ‫ﺳﺆال‪ :‬ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﻣﻮازي ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ‪ 300km‬ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪km‬‬
‫ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺟﺒﺮان ‪ ٪50‬ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﻣﻮازي ﮐﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪1 j0 / 0018 ‬‬ ‫‪ 1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1 j0 / 009‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪ j0 / 0018 1 (3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪ − j0 / 0009 1 (1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ‪ ٪50‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي‪:‬‬
‫‪Yc‬‬ ‫‪j‬‬ ‫‪µs‬‬ ‫‪µs‬‬

‫‪YL = −‬‬ ‫‪= − × 6 ×10−6‬‬ ‫‪= −3 ×10−6‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪km‬‬ ‫‪km‬‬
‫‪−6‬‬
‫‪YL = − j3 × 300×10 = − j0 / 0009µs‬‬
‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل راﮐﺘﻮر ﻣﻮازي‪:‬‬
‫‪ 1 0 ‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪T=‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪=‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ YL 1  − j0 / 0009 1‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﻫﺮ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ‪ LC‬آن ﭼﻨﺪ اﺳﺖ؟‬
‫‪2/2 (4‬‬ ‫‪1/1 (3‬‬ ‫‪11 (2‬‬ ‫‪22 (1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬در ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﺑﯽﺗﻠﻒ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮج ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻮر ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮض ﻣﯽﺷﻮد ﻟﺬا‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪10−16‬‬
‫=‪ν‬‬ ‫= ‪= 3 ×108 ⇒ LC‬‬
‫‪LC‬‬ ‫‪9‬‬
‫اﮔﺮ ‪ L‬را ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﯿﮑﺮوﻫﺎﻧﺮي و ‪ C‬را ﺑﺮﺣﺴﺐ ﭘﯿﮑﻮ ﻓﺎراد ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ )ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﺻﻮرت ﺳﺆال اﺷﺎره ﻣﯽﺷﺪ( دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪100‬‬
‫= )‪L(µH) C(PF‬‬ ‫‪≈ 11‬‬
‫‪9‬‬

‫ﺳﺆال‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت ﺿﺮﯾﺐ اﻟﻘﺎء ﻫﺮ ﻣﺘﺮ ﺧﻂ ‪ 1mH‬و ﻇﺮﻓﯿـﺖ ﻫـﺮ ﻣﺘـﺮ ﺧـﻂ ‪ 10µF‬اﺳـﺖ‪،‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺧﻂ ﭼﻨﺪ اﻫﻢ اﺳﺖ؟‬
‫‪80 (4‬‬ ‫‪100 (3‬‬ ‫‪20 (2‬‬ ‫‪50 (1‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪10−3‬‬
‫= ‪Zc‬‬ ‫=‬ ‫‪= 10‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪10−5‬‬
‫ﻫﯿﭻﮐﺪام از ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎي ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ (4-6‬ﺑﺎرﮔﺬاري اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ‬
‫در اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﺻﯽ از اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ اﻫﻤﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ و ﺑـﺎ ‪Z s‬‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎري ﮐﻪ در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل وﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ اﻣﭙـﺪاﻧﺲ ﻣـﻮﺟﯽ )ﻣﺸﺼـﺨﻪ( ﺑﺎﯾـﺪ ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ﺳﻤﺖ درﯾﺎﻓﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪VR‬‬ ‫‪L‬‬

‫= ‪ IR‬‬ ‫= ‪, Zs‬‬ ‫‪ Z c = Z s‬اﻫﻤﯽ ﺧﺎﻟﺺ‬
‫‪‬‬ ‫‪ZS‬‬ ‫‪C‬‬
‫و ﺑﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ در وﻟﺘﺎژ ﻧﺎﻣﯽ ﮐﻪ »ﺑﺎرﮔﺬاري اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ )‪ «(SIL‬ﻧﺎﯾﻤﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪3 | VR |2‬‬
‫= ‪SIL = 3VR I*R‬‬
‫‪ZS‬‬
‫)‪VL(rated‬‬
‫= ‪ VR‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ SIL ،‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪:MW‬‬ ‫و از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫‪3‬‬
‫‪(KVLrated )2‬‬
‫= ‪SIL‬‬ ‫‪MW‬‬
‫‪Zs‬‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻬﻢ‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ اول‪:‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻣﻮج وﻟﺘﺎژ )ﺟﺮﯾﺎن( از دو ﻗﺴﻤﺖ رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺧﻂ ﺑﺎ اﻣﭙـﺪاﻧﺲ ﻣـﻮﺟﯽ‬
‫ﺑﺎرﮔﺬاري ﺷﻮد اﺛﺒﺎت ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻮج ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﺮاي وﻟﺘﺎژ )و ﺟﺮﯾﺎن( ﺣﺬف ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨـﯿﻦ ﺧﻄـﯽ ﺑـﻪ ﺧـﻂ »ﺑـﯽﻧﻬﺎﯾـﺖ«‬
‫ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﺖ ﺑﻪﮐﺎر ﺑﺮدن ﮐﻠﻤﻪ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺧﻂ ﺑﺎ ﻃﻮل ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ داراي ﻣﻮج ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ دوم‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ‪ I R‬در رواﺑﻂ )‪ V(x) , I(x‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪V(x) = cos β x + jsin β x)VR‬‬ ‫و‬ ‫‪I(x) = (cos β x + jsin β x)I R‬‬
‫‪V(x) = VR ∠βx =| VR | e jβx‬‬ ‫‪I(x) = IR ∠βx =| IR | e jβx‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ در ﺧﻂ ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت در ﺑﺎرﮔﺬاري اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ‪ ،‬اﻧﺪازه وﻟﺘـﺎژ و ﺟﺮﯾـﺎن در ﻫـﺮ ﻧﻘﻄـﻪ از‬
‫ﺧﻂ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮده و ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ آنﻫﺎ در ﺳﻤﺖ ارﺳﺎل ﺧﻄﻮط ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫| )‪| I R |=| IS |=| I(x‬‬ ‫| )‪| VR |=| Vs |=| V(x‬‬
‫دﻗﺖ ﺷﻮد زواﯾﺎي وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻪ اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ﻣﯽﺷـﻮﯾﻢ اﯾـﻦ زواﯾـﺎ ﺑـﯿﺶﺗـﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ )زاوﯾﻪ‪( ∠βX :‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-13‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﻮم‪:‬‬
‫از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ‪) Z s‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ( ﻣﺆﻟﻔﻪي راﮐﺘﯿﻮ ﻧﺪارد )اﻫﻤﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ(‪ ،‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮي در ﺧﻂ وﺟـﻮد ﻧﺪاﺷـﺘﻪ و‬
‫‪ . Q s = Q R = 0‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ درﺑﺎري ﻣﻌﺎدل ‪ ،SIL‬ﺗﻠﻔﺎت راﮐﺘﯿﻮ در اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ دﻗﯿﻘﺎً ﺑﺎ ﺗﻮان راﮐﺘﯿـﻮ‬
‫ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﻣﻮازي ﺧﻨﺜﯽ ﻣﯽﮔﺮدد‪:‬‬
‫‪ωL | IR |2 = ωC | VR |2‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 2 L‬‬ ‫‪L‬‬
‫= ‪Zs = → Zc = Zs‬‬
‫‪‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﭼﻬﺎرم‪:‬‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت )‪ ( P.F‬از دﯾﺪ ﻫﻤﻪ ﻧﻘﺎط ﺧﻂ واﺣﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﻣﭙﺪاﻧﺲ دﯾﺪه ﺷﺪه از ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﺧـﻂ ﺑـﺎ اﻣﭙـﺪاﻧﺲ ﻣـﻮﺟﯽ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪Vs V(x) VR‬‬

‫=‬ ‫=‬ ‫‪= Zs‬‬
‫‪Is‬‬ ‫‪I(x) I R‬‬
‫‪ (4-7‬ﺑﺎرﮔﺬاري اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ‬
‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻂ ﺑﯽﺗﻠﻒ ﻧﯿﺴﺖ و ‪) α ≠ 0‬ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻀﻌﯿﻒ( ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﺑﻪ دو ﻋﺒﺎرت اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ و اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽ ﺗﻠﻒ و ﺑﺎ اﺗﻼف ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮده و ﺑﺮاي آنﻫﺎ ﺗﻔﺎوت ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫‪ (1‬وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن در ﻃﻮل ﺧﻂ‪:‬‬
‫‪Vs = VR (cosh γl + Zc sinh γl) = VR e γl‬‬

‫‪Is = I R (cos γl + sinh γl) = I R e γl‬‬
‫‪V(x) = VR e γl‬‬
‫‪‬‬
‫‪⇒‬‬ ‫‪γl‬‬
‫‪I(x) = I R e‬‬
‫‪‬‬
‫و از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ‪ γ = α + jβ‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪| Vs |=| VR | eαl‬‬

‫‪| Vs |=| IR | eαl‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ دﯾﮕﺮ وﻟﺘﺎژ اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻀـﻌﯿﻒ‬
‫وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (2‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﭘﯿﺶﻓﺎز ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ (3‬ﺗﻮان ﺳﻤﺖ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫*) ‪Ss = Vs I*s = (VR eγl )(IR eγl‬‬

‫‪= VR I*R eαl e jβ .eαl .e− jβ = SR e2αl‬‬
‫‪Ss‬‬
‫→‬ ‫‪= e2 αl‬‬ ‫ﯾﺎ‬ ‫‪SR = e−2αlSs‬‬
‫‪SR‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﻂ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺗﻮان ارﺳﺎل ﺷﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷـﺪ ﯾﻌﻨـﯽ‬
‫اﺛﺮﻫﺎي ﺧﺎزﻧﯽ و ﺳﻠﻔﯽ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻫﯿﭻ ﺗﺄﺛﯿﺮي ﺑﺮروي اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺪارﻧﺪ و اﺛﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺧﻨﺜﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل در اﻧﺘﻬﺎ ﺑﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪاش ‪ Z c‬وﺻـﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ اﻣﭙـﺪاﻧﺲ ﺳـﺮي ﺧـﻂ‬
‫‪ Z L = R + jω L‬ﺑﺎﺷﺪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ورودي در اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪Z L Z c (4‬‬ ‫‪Z c − Z l (3‬‬ ‫‪Z c + Z L (2‬‬ ‫‪Z c (1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻂ ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ )ﻣﺸﺨﺼﻪ( ﺑﺎرﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ ﻟﺬا در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﻘﺎط ﺧﻂ وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾـﺎن ﻣﻘـﺎدﯾﺮ‬
‫ﺛﺎﺑﺘﯽ دارﻧﺪ و ﻟﺬا اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻧﯿﺰ از ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺧﻂ ﻫﻤﺎن اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫| ‪VR | VX |=| VR |=| VS‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪V‬‬

‫= ‪Zs‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪→ Z x = Zs = x = S‬‬
‫‪IR‬‬ ‫| ‪| I x |=| IR |=| IS‬‬ ‫‪Ix‬‬ ‫‪IS‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در اﻧﺘﻬﺎي ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي ﺑﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ‪ Z c = 1 − j‬ﺑـﺎري ﺑـﻪ اﻣﭙـﺪاﻧﺲ ‪ Z L = 1 + j‬ﻗـﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﻠﯿﺪ اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ وﺻﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﺪام ﻋﻀﻮ راﮐﺘﯿﻮي ﺑﺎ ﺑﺎر ﻣﻮازي ﺷﻮد ﺗﺎ داﻣﻨﻪ وﻟﺘﺎژ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺻﻔﺮ‬
‫ﮔﺮدد؟‬
‫‪ (4‬ﺳﻠﻒ ﺑﺎ راﮐﺘﺎﻧﺲ ‪1‬‬ ‫‪ (3‬ﺳﻠﻒ ﺑﺎ راﮐﺘﺎﻧﺲ ‪0/5‬‬ ‫‪ (2‬ﺧﺎزن ﺑﺎ راﮐﺘﺎﻧﺲ ‪1‬‬ ‫‪ (1‬ﺧﺎزن ﺑﺎ راﮐﺘﺎﻧﺲ ‪0/5‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﻣﻮج ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻮدن ﺧﻂ و ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﺑـﺎ‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد ﭘﺲ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1− j‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1+ j 1‬‬

‫= ‪YL‬‬ ‫=‬ ‫= ‪, YC‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪1+ j‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1− j‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ZC‬‬
‫‪1+ j 1− j‬‬
‫→ ‪YC = YL + Yx‬‬ ‫=‬ ‫‪+ Yx → Yx = j ⇒ Zx = − j‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ‪ 300kv‬اﮔﺮ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ واﺣﺪ ﻃﻮل ﺧﻂ ‪ 10−6 H m‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﻪ ﺟﺮﯾـﺎن در ﺗﻤـﺎم‬
‫ﺧﻂ ﻫﻢ اﻧﺪازه ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻪ ﺑﺎري ﺑﺎﯾﺪ در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﺑﻪ آن وﺻﻞ ﺷﻮد؟‬
‫‪450MW (4‬‬ ‫‪350MW (3‬‬ ‫‪300MW (2‬‬ ‫‪200MW (1‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺧﺎﺻﯽ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ β‬و‪ (...‬در ﺻﻮرت ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺷﺎره ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﭘﺲ‪:‬‬
‫‪GMD‬‬ ‫‪GMD mH‬‬

‫‪Zc = 60ln‬‬ ‫‪, L = 0 / 2 ln‬‬
‫‪GMR‬‬ ‫‪GMR‬‬ ‫‪km‬‬
‫‪GMD‬‬ ‫‪GMD‬‬
‫‪2 ×10−7 ln‬‬ ‫‪= 10−6 → ln‬‬ ‫‪=5‬‬
‫‪GMR‬‬ ‫‪GMR‬‬
‫‪Zc‬‬ ‫= ‪= 60× 5 = 300Ω , SIL‬‬

‫) ‪( 300×10‬‬ ‫‪3 2‬‬
‫‪= 300MW‬‬
‫‪300‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺪون ﺗﻠﻒ زﯾﺮ ﮐﻪ در آن ﺑﺎرﮔﺬاري اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔـﺮ ﺑـﺪاﻧﯿﻢ ﮐـﻪ وﻟﺘـﺎژ در‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻧﺪازه‬ ‫اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ‪ 220R0‬وﻟﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎر ‪ 20‬اﻣﭙﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎزور وﻟﺘﺎژ در ﻧﻘﻄﻪ ‪(( V )) ،A‬‬
‫‪A‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ دﯾﺪه ﺷﺪه از ﻧﻘﻄﻪ ‪ (| ZA |) ،A‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟ )‪(λ = 1200km‬‬
‫‪π‬‬
‫‪VA = 220R‬‬
‫‪4 (1‬‬
‫)‪| ZA |= 11(Ω‬‬
‫‪VA = 200R0‬‬
‫‪(2‬‬
‫)‪| ZA |= 11(Ω‬‬
‫‪π‬‬
‫‪VA = 220R‬‬
‫‪2 (3‬‬
‫)‪| ZA |= 13 / 75(Ω‬‬
‫‪π‬‬
‫‪VA = 220R‬‬
‫‪4 (4‬‬
‫)‪| ZA |= 13 / 75(Ω‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﻂ ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ اﻣﭙﺪاﻧﺲ در ﺗﻤﺎم ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ Zc‬ﻣﯽﺑﺎﺷـﺪ و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﻓـﺎز در‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪| VR | ∠β x :‬‬
‫‪2π‬‬ ‫‪π‬‬
‫= ‪λ = 1200km → β‬‬ ‫=‬
‫‪λ 600‬‬
‫‪VR 220‬‬
‫= ‪Zs‬‬ ‫=‬ ‫‪= 11Ω‬‬
‫‪IR‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬
‫∠‪VA = VR ∠Bx = 200‬‬ ‫‪×150 = 220R‬‬
‫‪600‬‬ ‫‪4‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽداﻧﯿﻢ ‪ Zoc − Zsc = Z c‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻓﺮض‪ ،‬ﮐﺪامﯾﮏ از رواﺑﻂ زﯾﺮ در ﻣﻮرد ﺛﺎﺑﺖﻫـﺎي ﺧـﻂ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﺻﺎدق ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺪار ﺑﺎز = ‪Z oc‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه = ‪Zsc‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ = ‪Z c‬‬
‫‪AD − DC‬‬ ‫‪AB‬‬ ‫‪A‬‬

‫= ‪Zc‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫= ‪ZC‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫= ‪ZC‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪Z C = AB (1‬‬
‫‪AB‬‬ ‫‪AD − DC‬‬ ‫‪B‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪B‬‬
‫= ‪ ZC‬‬
‫‪‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪A B‬‬ ‫‪B‬‬
‫= ‪Zoc‬‬ ‫= ‪⇒ −‬‬
‫‪‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C D‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪Zsc = C‬‬
‫‪‬‬
‫‪AD − BD‬‬ ‫‪B‬‬
‫=‬ ‫‪, AD − BC = 1‬‬
‫‪DC‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫→‬ ‫=‬ ‫= ‪→ = BC → A‬‬
‫‪DC‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪BC‬‬
‫ﻃﺮﻓﯿﻦ را در ‪ B‬ﺿﺮب ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫‪B‬‬
‫‪= AB → Zc = AB‬‬
‫‪C‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﮐﺪامﯾﮏ از ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ ﻏﻠﻂ اﺳﺖ؟‬
‫‪ (1‬اﮔﺮ ﺧﻄﯽ ﺑﺪون ﺗﻠﻒ ﺑﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪاش ﺧﺘﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺧﻂ‪ ،‬ﺧﻂ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (2‬اﮔﺮ ﺧﻄﯽ ﺑﺎ ﺗﻠﻒ ﺑﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺿﺮﺑﻪاش ﺧﺘﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺧﻂ‪ ،‬ﺧﻂ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (3‬اﮔﺮ ﺧﻄﯽ ﺑﺪون ﺗﻠﻒ ﺑﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺿﺮﺑﻪاش ﺧﺘﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ ﺧﻂ‪ ،‬ﺧﻂ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (4‬اﮔﺮ داﻣﻨﻪ وﻟﺘﺎژ ﻣﻮج ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ ﺧﻂ‪ ،‬ﺧﻂ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻫﺪف ﺳﺆال داﻧﺴﺘﻦ ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ و اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺰﯾﻨﻪ اول درﺳﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﭼﺮا ﮐـﻪ‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﺻﯽ از اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و در ﺧﻄﻮط ﺑﯽاﺗﻼف ﻣﻨﻈﻮر از اﻣﭙـﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼـﻪ ﻫﻤـﺎن‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ )ﺿﺮﺑﻪ( ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 3‬و ‪ 4‬ﻧﯿﺰ ﺗﻌﺎرﯾﻒ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ )ﺿﺮﺑﻪ( ﻣﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﮔﺰﯾﻨـﻪ ‪ 2‬ﻧﺎدرﺳـﺖ‬
‫اﺳﺖ زﯾﺮا در ﺧﻂ ﺑﺎ اﺗﻼف اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ﻣﻄﺮح ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ در ﻣﻮرد ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑﻪ اﻧﺪازه اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ )‪ (SIL‬ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ؟‬
‫‪ (1‬در ﺧﻂ ﺑﯽﺗﻠﻒ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﺑﺎر اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﻘﺪار ﺣﻘﯿﻘﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (3‬اﮔﺮ ﺧﻄﯽ را ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ﺑﺎرﮔﺬاري ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ارﺳﺎﻟﯽ و درﯾﺎﻓﺘﯽ در ﺧﻂ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (4‬اﮔﺮ ﺧﻄﯽ را ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ﺑﺎرﮔﺬاري ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺗﻠﻔﺎت ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺧﻂ ﺻﻔﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎي ‪ 1‬و ‪ 2‬از ﻧﮑﺎت اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺻﺤﯿﺢ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﯿﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎي ‪ 3‬و ‪ 4‬ﻧﮑﺘﻪ ﻇﺮﯾﻔﯽ اﺳﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ؛ در ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 3‬ﺗﻮان ارﮐﺘﯿﻮ ارﺳﺎﻟﯽ ﺻﻔﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺧﻄﯽ را ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ‬
‫ﺑﺎرﮔﺬاري ﮐﻨﯿﻢ‪ Q ،‬ﺳﻤﺖ درﯾﺎﻓﺖ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ﭼﻮن در ﺣﻘﯿﻘﺖ ‪ Q L = Q C‬در ﻃﻮل ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﺧﺎزن و ﺳﻠﻒ‬
‫اﺛﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺧﻨﺜﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ دﻟﯿﻠﯽ ﻧﺪارد ‪ Q‬ﻃﺮف ارﺳﺎل ﻧﯿﺰ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا اﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿـﻞ‬
‫ذﮐﺮ ﺷﺪه در ﻓﻮق‪ ،‬ﺗﻠﻔﺎت ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ در ﻃﻮل ﺧﻂ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ﭼﻮن ‪ Q L = Q C‬در ﻃﻮل ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ‪ ،‬ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ‪ ، Z c‬ژﻧﺮاﺗﻮر اﯾـﺪهآل ﺑـﺎ وﻟﺘـﺎژ‬
‫ﻣﺆﺛﺮ | ‪ R ,| V‬ﺑﺎر اﻫﻤﯽ ﺧﺎﻟﺼﯽ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﯾﮏ ‪ SIL‬اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ وﻟﺘﺎژ ﭘﺲ از ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﮐﻠﯿﺪ ‪ K‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫‪| V | (1‬‬
‫‪2 | V | (2‬‬
‫‪2 2 | V | (3‬‬
‫‪ (4‬ﺑﺎ اﻃﻼﻋﺎت داده ﺷﺪه ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎر ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ﺑﺎرﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ ﻟﺬا اﻧﺪازة وﻟﺘﺎژ در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﺧﻂ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﻟﺒﺘﻪ‪:‬‬
‫| ‪Vm = 2Vrms = 2 | V‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي ﺑﺎ ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺘﺸﺎر ‪ γ = α + jB‬و ﻃﻮل ‪ l‬ﺑﺎر ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼـﻪ ‪ Z c‬را در اﻧﺘﻬـﺎي‬
‫ﺧﻂ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻮان ﺗﻮﻟﯿﺪي ﻣﻮﻟﺪ ‪ 1pu‬ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻮان ﺗﺤﻮﯾﻠﯽ ﺑﻪ ﺑﺎر ﭼﻨﺪ ‪ pu‬اﺳﺖ؟‬
‫‪2eβ l (4‬‬ ‫‪e − 2 α l (3‬‬ ‫‪e −αl (2‬‬ ‫‪2e −2αγ (1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﮑﺘﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه در ﻣﺘﻦ درس ﻣﯽدارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪Ss‬‬
‫‪= e2 αl‬‬
‫‪SR‬‬
‫‪SR = Ss e −2αl |Ss =1 = e −2αl‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﺧﻄﯽ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 300km‬ﺑﻪ ﺑﺎري ﺑﺎ ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ‪ y1‬ﺧﺘﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬وﻟﺘـﺎژ در ﻃـﻮل ﺧـﻂ ﺑـﻪ‬
‫‪jx‬‬ ‫‪jx‬‬
‫ﺻﻮرت ‪ V(x) = A1e1000 + A2e1000‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ‪ x‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ km‬اﺳـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ اﻣﭙـﺪاﻧﺲ واﺣـﺪ ﻃـﻮل ﺧـﻂ ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫‪Ω‬‬
‫‪ 0 / 03‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ β , α‬ﺑﺮاي ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ‪ y 2‬را ﭼﻨﺎن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﮐﻠﯿﺪ ‪ ،S‬ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺷﺪه‬
‫‪km‬‬
‫در ﻣﻮج وﻟﺘﺎژ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪:‬‬
‫‪α = 60‬‬
‫‪ (1‬‬
‫‪β = 25 ‬‬
‫‪1 ‬‬
‫=‪α‬‬
‫‪30 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ (2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪β=−‬‬
‫‪25 ‬‬
‫‪‬‬
‫‪α = 60 ‬‬
‫‪ (3‬‬
‫‪β = −25 ‬‬
‫‪1 ‬‬
‫=‪α‬‬ ‫‪‬‬
‫‪60  (4‬‬
‫‪β = −25 ‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺷﺪه در ﻣﻮج وﻟﺘﺎژ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻮدن ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾـﺪ ﺧـﻂ ﺑـﺎ اﻣﭙـﺪاﻧﺲ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺧﻮد ﺑﺎرﮔﺬاري ﺷﻮد ﺗﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد و از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻂ ﺑـﯽﺗﻠـﻒ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ اﻣﭙـﺪاﻧﺲ ﻣـﻮﺟﯽ را ﺧـﻮاﻫﯿﻢ‬
‫داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪ ⇒ β = 10−3‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮج وﻟﺘﺎژ‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ از راﺑﻄﻪ روﺑﻪرو ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪Z c .γ = z‬‬
‫‪z 0 / 03‬‬
‫= ‪Z c .β = z ⇒ Z c‬‬ ‫=‬ ‫‪= 30Ω‬‬
‫‪β 10−3‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ﺳﺮ و ﮐﺎر دارﯾﻢ ﮐﻪ اﻫﻤﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪β = −25‬‬

‫= ‪y1 + y2 = ys‬‬ ‫‪= ⇒‬‬
‫‪Zs 30 α = 60‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت اﮔﺮ ﻓﺮﮐﺎﻧﺴﯽ ﮐﺎر از ‪ 50HZ‬ﺑﻪ ‪ 60HZ‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ اﻣﺎ وﻟﺘـﺎژ ﺧـﻂ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮي ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺪام ﻋﺒﺎرت ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬
‫‪ (1‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳﺮي ﺧﻂ زﯾﺎد‪ ،‬ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﻣﻮازي و ﺑﺎر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﻂ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ (2‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳﺮي ﺧﻂ زﯾﺎد‪ ،‬ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﻣﻮازي و ﺑﺎر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﻂ زﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ (3‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳﺮي ﺧﻂ اﻓﺰاﯾﺶ‪ ،‬ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﻣﻮازي ﺧﻂ اﻓﺰاﯾﺶ و ﺑﺎر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﻂ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ (4‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ زﯾﺎد‪ ،‬ﮐﺎﭘﺎﺳﯿﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ ﮐﻢ و ﺑﺎر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﻂ زﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳﺮي و ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﻣﻮازي ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪Z = jωL = j(2πf )C‬‬
‫ﻟﺬا ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺴﺶ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻫﺮ دو اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪:‬‬
‫‪Y = jωc = j(2πf )C‬‬
‫ﺑﺎر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﻂ )‪ (SIL‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪VL2‬‬
‫= ‪SIL‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ZC‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Z‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪‬‬ ‫= ‪ZC‬‬ ‫=‬
‫‪‬‬ ‫‪Y‬‬ ‫‪C‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪن وﻟﺘﺎژ‪ SIL ،‬ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﻮده و ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ (4-8‬اﺛﺮ ﻓﺮاﻧﺘﯽ‬
‫‪Vs‬‬
‫‪ VS = AVR → VR‬ﺑﻪ وﺿﻮح ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري وﻟﺘﺎژ ﺳﻤﺖ درﯾﺎﻓﺖ از‬ ‫=‬ ‫در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري‬
‫) ‪( NL‬‬
‫‪cos βl‬‬
‫ﺳﻤﺖ ارﺳﺎل ﺑﯿﺶ ﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد و ﻫﺮ ﭼﻪ ﻃﻮل ﺧﻂ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ‪ βl‬اﻓﺰاﯾﺶ و ‪ cos βl‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑـﺪ و وﻟﺘـﺎژ ﺳـﻤﺖ‬
‫درﯾﺎﻓﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺛﺮ از آﻧﺠﺎ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﺧـﻂ ﺑـﻪﻃـﻮر ﮐﺎﻣـﻞ ﻧﺎﺷـﯽ از ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ﺑﺎردﻫﯽ ﺧﺎزﻧﯽ آن ﺑﻮده و ﺳﺒﺐ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﺳﻄﺢ وﻟﺘﺎژ در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :1‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان اﺛﺮ ﻓﺮاﻧﺘﯽ را ﺗﻮﺟﯿﺢ ﮐﺮد ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺪار ﺑﺎز ﺑﺮاي ﻣﺪل ‪ ،T‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (4-14‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-14‬‬
‫در ﺑﯽﺑﺎري‬
‫‪ Q L = ωL(x)I2 (x) ‬ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﻧﺎﺷﯽ از ﺳﻠﻒ ﺧﻂ‬

‫‪I =0‬‬
‫‪→ QL = 0‬‬
‫‪R‬‬
‫وﻟﯽ از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺑﯽﺑﺎري وﻟﺘﺎژ دارﯾﻢ ﭘﺲ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺎزن ﺧﻂ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﯿﺶﻓﺎز ﺷـﺪن ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ﺧﻂ و ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫)‪Qc (x) = ωC(x)V2 (x‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :2‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ﯾﺎ ﭘﯿﺶﻓﺎز ﺷﺪن ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻂ‪ ،‬ژﻧﺮاﺗﻮر ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺳﻠﻔﯽ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫـﺪ و در ﺣﺎﻟـﺖ زﯾـﺮ‬
‫ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺑﺎر ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ در ﺧﻂ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ژﻧﺮاﺗﻮر ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :3‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺎزن ﺧﻂ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري )اﺛﺮ ﻓﺮاﻧﺘﯽ(‪:‬‬
‫‪Vs = AVR‬‬ ‫‪−j‬‬

‫‪→ Ss = VS I*S = A.C*VR2 = (cos βl)( ) sin βlVR2‬‬
‫‪IS = CVR‬‬ ‫‪Zc‬‬
‫‪jsin 2 βl 2‬‬
‫‪→ Qs = Ss = −‬‬ ‫‪VR‬‬
‫‪2Z c‬‬
‫‪j‬‬
‫‪ Qs = Ss = −‬ﯾﺎ‬ ‫‪tgβlVs2‬‬
‫‪Zc‬‬
‫ﻧﮑﺎت دﯾﮕﺮ‬
‫اﻟﻒ( در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ )ﭘﺪﯾﺪه ﻓﺮاﻧﺘﯽ( ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ از ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻨﺒﻊ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن دارد )از ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﻨﺒﻊ(‬
‫ب( اﺿﺎﻓﻪ وﻟﺘﺎژ ﺑﯽﺑﺎري ﺑﺮروي ﺧﻄﻮط ﺑﻠﻨﺪ ﺑﯿﺶﺗﺮ از ﺧﻄﻮط ﮐﻮﺗﺎه اﺳﺖ‪) .‬زﯾﺮا ‪ βl‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺗـﻮان راﮐﺘﯿـﻮ ﺗﻮﻟﯿـﺪي‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺎزن ﺧﻂ ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ راﺑﻄﻪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه در ﻓﺮﻣﻮل ﺑﺎﻻ‪(.‬‬
‫ج( ﺑﺎ اﺗﺼﺎل راﮐﺘﻮرﻫﺎي ﻣﻮازي )ﺳﻠﻒﻫﺎي ﻣﻮازي( ﺑﻪ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل در ﻣﺤﻞ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪه ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺟﺎري ﺷﺪن ﺗﻮان راﮐﺘﯿـﻮ‬
‫ﺑﺮروي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل )از ﺳﻮي ﻣﻨﺒﻊ(‪ ،‬اﯾﻦ اﺿﺎﻓﻪ وﻟﺘﺎژ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﯾﺎ ﺟﺒﺮان ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫د( در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎ ﺑﻪﻫﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ‪ ،‬راﮐﺘﻮرﻫﺎي ﺟﺒﺮان ﮐﻨﻨﺪه در دو ﺳﺮ ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﻧﺼﺐ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ه( اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه در ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﻢﺑﺎري ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﻋﺒﻮر ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻨﺒﻊ اﺳﺖ‪ ،‬اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪.‬‬
‫ت( ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ اراﺋﻪ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺼﺮف‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺑﺎر را در ﺷﺒﺎﻧﻪروز ﺗﻐﯿﯿﺮ داده و دوره ﮐﻢ ﺑﺎري را ﮐﺎﻫﺶ داد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺷﺒﮑﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻢﺑﺎر )‪ ،(Light load‬دﭼﺎر اﺿﺎﻓﻪ وﻟﺘﺎژ ﻣﯽﺷﻮد )‪ (Over Voltage‬ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳـﺖ و‬
‫ﻣﻘﺮهﻫﺎ را ﻣﯽﺳﻮزاﻧﺪ ﺑﺮاي رﻓﻊ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﻋﻤﺪاً ﺑﺎر اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻣﺜﻼً در روز ﭼﺮاغﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺮاهﻫـﺎ را روﺷـﻦ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ!‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ‪ :‬در ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﻤﺒﻮد ﺗﻮﻟﯿﺪ )ﮐﻢ ﺑﺎري( اﭘﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺳﻪ راه دارﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺧﺮﯾﺪ ﻗﺪرت از ﺷﺒﮑﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ )ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ‪ 300MW‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺨﺮﻧﺪ(‬
‫‪ -2‬ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ‬
‫‪ -3‬ﺣﺬف ﺑﺎر‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ :‬ﺑﺎرﮔﺬاري اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ) ‪ ( SIL‬ﻣﻌﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ از ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺑﺎرﮔﺬاري اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ آن ﮐﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺑﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﯿﺶﺗﺮ از ‪ SIL‬ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬دﭼﺎر اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در‬
‫ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺴﺘﯿﻢ و ﺑﺮاي ﺑﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﮐﻢﺗﺮ از ‪ SIL‬ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ دﭼﺎر اﺿـﺎﻓﻪ وﻟﺘـﺎژ در ﺷـﺒﮑﻪ ﻫﺴـﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫)ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪((4-15‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-15‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬اﺛﺮ ﻓﺮاﻧﺘﯽ ﭼﯿﺴﺖ و در ﭼﻪ ﺷﺮاﯾﻄﯽ رخ ﻣﯽدﻫﺪ؟‬
‫‪ (1‬اﻓﺰاﯾﺶ وﻟﺘﺎژ آﺧﺮ ﺧﻂ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻢ ﺑﺎري‬
‫‪ (2‬اﻓﺰاﯾﺶ وﻟﺘﺎژ آﺧﺮ ﺧﻂ در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺮ ﺑﺎري‬
‫‪ (3‬اﻓﺰاﯾﺶ وﻟﺘﺎژ آﺧﺮ ﺧﻂ در ﺣﺎﻟﺖ اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه‬
‫‪ (4‬اﻓﺰاﯾﺶ وﻟﺘﺎژ آﺧﺮ ﺧﻂ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻢ ﺑﺎري و ﺑﺎر ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺪام ﻋﺒﺎرت ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬
‫‪ (1‬اﮔﺮ ﺧﻂ در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻮد ‪ ٪5‬ﺑﺎر ﻧﺎﻣﯽ را ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮐﻨﺪ وﻟﺘﺎژ در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﺑﺎﻻ ﻣﯽرود‪.‬‬
‫‪ (2‬اﮔﺮ ﺧﻂ در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻮد ‪ ٪105‬ﺑﺎر ﻧﺎﻣﯽ را ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮐﻨﺪ وﻟﺘﺎژ در اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﺑﺎﻻ ﻣﯽرود‪.‬‬
‫‪ (3‬ﺑﺎ ﻧﺼﺐ ﮐﻨﺪاﻧﺴﻮر ﺳﻨﮑﺮون در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﻣﯽﺗﻮان ﭘﺮوﻓﯿﻞ وﻟﺘﺎژ را در ﻃﻮل ﺧﻂ ﻣﺴﻄﺢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ (4‬در ﭼﯿﺪﻣﺎن ﻓﺎزﻫﺎ ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻓﻘﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺎﺋﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ وﻟﯽ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻـﻞ ﯾﮑﺴـﺎن از‬
‫ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬ﮐﻪ ﺑﻪ وﺿﻮح ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة اﺛﺮ ﻓﺮاﻧﺘﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﮔﺰﯾﻨﮥ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 2‬ﻏﻠﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺷﺒﮑﻪ‬
‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ دﭼﺎر اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ اﺳﺖ و در ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 3‬ﮐﻨﺪاﻧﺴﻮر ﺳﻨﮑﺮون ﻫﻤﺎن ﻣﻮﺗﻮر ﺳﻨﮑﺮون ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐـﻪ در‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺷﺒﮑﻪ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﻄﺢ وﻟﺘﺎژ ﺷﺒﮑﻪ‪.‬‬
‫ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ :4‬در ﭼﯿﺪﻣﺎن اﻓﻘﯽ و ﻗﺎﺋﻢ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ وﻟﯽ ﺧﺎزن ﺧﻂ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ ارﺗﻔﺎع ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ زﻣـﯿﻦ ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﭘﺨﺶ ﺑﺎر در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري در ﺷﺒﮑﻪ ﺑﺮاي ﭼﻪ ﻣﻨﻈﻮري اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫‪ (1‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ وﻟﺘﺎژ و ﻧﺼﺐ ﺧﺎزن‬
‫‪ (2‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻘﺎط ﭘﺮﺑﺎري در ﺷﺒﮑﻪ ﻗﺪرت‬
‫‪ (3‬اﻓﺰاﯾﺶ وﻟﺘﺎژ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﯾﺰوﻻﺳﯿﻮن‬
‫‪ (4‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ وﻟﺘﺎژ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﭘﺮﺷﺪﮔﯽ ﺧﻄﻮط‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﯽداﻧﯿﻢ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﺒﮑﻪ ﮐﻢ ﺑﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻂ دﭼﺎر اﺿﺎﻓﻪ وﻟﺘﺎژ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻟﺬا در اﯾﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﭘﺨـﺶ ﺑـﺎر ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﻘﺎﻃﯽ ﮐﻪ دﭼﺎر اﺿﺎﻓﻪ وﻟﺘﺎژ ﺷﺪهاﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد و در ﺻﻮرت ﻟـﺰوم ﻗﻄـﻊ ﺑـﺎر ﯾـﺎ اﯾﺰوﻻﺳـﯿﻮن از ﺷـﺒﮑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪µ‬‬ ‫‪Ω‬‬
‫‪ Yc = 4‬اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ وﻟﺘﺎژ اﺑﺘـﺪاي‬ ‫‪, Xl = 0 / 3‬‬ ‫ﺳﺆال‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي ﺳﻪﻓﺎز ﺑﻪ ﻃﻮل ‪, 200km‬‬
‫‪km‬‬ ‫‪km‬‬
‫ﺧﻂ ‪ 500KV‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﯽﺑﺎري ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺧﻂ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫‪ (1‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي و ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺧﻂ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﺑﯿﺶﺗﺮ از ‪200MVAr‬‬
‫‪ (3‬ﮐﻢﺗﺮ از ‪200MVAr‬‬
‫‪200MVAr (4‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻣﺘﻦ درس ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪C 2‬‬

‫*‬
‫‪QS =   Vs‬‬
‫*‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫×‬ ‫‪0‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪3‬‬ ‫×‬ ‫‪10‬‬‫‪−6‬‬
‫×‬ ‫(‬ ‫‪200‬‬‫)‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪ j4 ×10−6 × 2001 −‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪‬‬
‫( ‪‬‬ ‫)‬
‫‪ZY‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ × 500×103 2‬‬
‫‪C = Y(1 +‬‬ ‫‪) ⇒ QS = ‬‬
‫)‪4 ×0 / 3 ×10 × ( 200‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪‬‬
‫‪−6‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1−‬‬
‫‪ZY‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪A‬‬ ‫=‬ ‫‪1‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪C‬‬
‫ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﻘﯿﻪ ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﺗﻮان راﮐﺘﯿـﻮ ﻧـﺪارﯾﻢ زﯾـﺮا در ﮐﺴـﺮ ‪،  ‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺨﺮج ﮐﺴﺮ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ از ﺻﻮرت ﮐﺴﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻋﺪد ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺑﺰرگﺗﺮ از ﯾﮏ ﺷﺪه و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﮔﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎ ﮐـﻪ ﻋـﺪد‬
‫‪ 200MVAr‬در ﺗﻤﺎم ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎ آﻣﺪه‪ ،‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪﻃﻮر دﻗﯿﻖ‪:‬‬
‫‪Q S = −231 / 58 MVAr‬‬
‫‪z = 0/ 4 jΩ‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻫﻮاﯾﯽ ‪ 400kV , 50Hz‬ﺑـﺎ ﻃـﻮل ‪km‬‬
‫‪, 200km , Y = j2 / 5 ×10−6 S‬‬
‫‪km‬‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت ﺑﯽﺑﺎري اﯾﻦ ﺧﻂ ژﻧﺮاﺗﻮر اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﭼﻘﺪر ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ از ﺧﻂ ﺟﺬب ﻣﯽﮐﻨـﺪ؟ ﺑـﺮاي ﺣـﻞ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ tg0 / 2rad = 0 / 203 ،‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪81 / 20MVar (4‬‬ ‫‪65 / 68MVar (3‬‬ ‫‪27 / 07MVar (2‬‬ ‫‪197 / 04MVar (1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻣﺘﻦ درس ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮي ﺗﻮﻟﯿﺪي ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺎزن ﺧﻂ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫*‬
‫‪C‬‬
‫‪QS =   | VS |2‬‬
‫‪A‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫| ‪QS = − j Z tgβ l× | VS‬‬
‫‪2‬‬
‫‪sin βl ‬‬
‫‪j‬‬ ‫‪C‬‬
‫=‪C‬‬
‫‪ZC‬‬ ‫‪⇒ β = ZY = 0 / 4 × 2 / 5 ×10−6 = 10−3 rad‬‬
‫‪km‬‬
‫‪A = cos βl‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Z‬‬ ‫‪0/ 4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪X C = Y = 2 / 5 ×10−6 = 5 ×10 Ω‬‬
‫‪2‬‬
‫‪QS = − j × 25 ×10−3 × tg(10−3 × 200)× | 400×103 |2 = − j81 / 2MV ar‬‬
‫‪ (4-9‬ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺧﻂ ﺑﺎ راﮐﺘﻮرﻫﺎي ﻣﻮازي‬
‫در ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎرﻫﺎي ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢﺗﺮ از ‪ SIL‬ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ وﻟﺘﺎژ در ﺳﻤﺖ درﯾﺎﻓﺖ ﺧﻂ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬راﮐﺘﻮرﻫﺎي ﻣـﻮازي‬
‫ﺑﻪﻃﻮر وﺳﯿﻌﯽ ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ اﺿﺎﻓﻪ وﻟﺘﺎژ در ﺑﺎرﻫﺎي ﮐﻢ ﯾﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺪار ﺑﺎز ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫راﮐﺘﻮري ﺑﺎ راﮐﺘﺎﻧﺲ ‪ X Lsh‬را ﮐﻪ در ﺳﻤﺖ درﯾﺎﻓﺖ ﺧﻂ ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (4-16‬وﺻـﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ در‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-16‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ X Lsh‬ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪VR‬‬
‫= ‪IR‬‬
‫‪jX Lah‬‬
‫‪Zc‬‬ ‫‪sin β l‬‬
‫‪VS = VR (cos β l +‬‬ ‫= ‪sin β l) → X Lsh‬‬ ‫‪ZC‬‬
‫‪X Lsh‬‬ ‫‪V‬‬‫‪s‬‬
‫‪− cos β l‬‬
‫‪VR‬‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮل ﮐﻠﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ‪ VS = VR‬ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪sin β l‬‬
‫= ‪X Lsh‬‬ ‫‪ZC , VS = VR‬‬
‫‪1 − cos Rl‬‬
‫و ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ در رواﺑﻂ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪I = −I‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪R‬‬
‫‪ l‬‬
‫‪VS = VR →  I   = 0‬‬ ‫ﺟﺮﯾﺎن در وﺳﻂ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫‪ 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪VR‬‬
‫= ‪ Vm‬‬ ‫‪βl‬‬ ‫ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ وﻟﺘﺎژ در وﺳﻂ ﺧﻂ رخ ﻣﯽدﻫﺪ و ﻣﻘﺪار‬
‫‪‬‬ ‫‪cos‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي‬
‫در اﺑﺘﺪا دﻗﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺳﻪ ﻓﺮﻣﻮل آﺧﺮ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ازاي ‪ VS = VR‬ﺑﺮﻗﺮار ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑـﺮاي ﺑﻘﯿـﻪ ﺣـﺎﻻت ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮوﻓﯿﻞ وﻟﺘﺎژ در ﺣﺎﻟﺖ ‪ VS = VR‬ﺑﻪﺻﻮرت )ﺷﮑﻞ ‪ (4-17‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-17‬‬
‫‪VR‬‬
‫= ‪ VR‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑـﻪﮔﻮﻧـﻪاي‬ ‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ در وﺳﻂ ﺧﻂ وﻟﺘﺎژ داراي ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﻮده ﮐﻪ ﻣﻘﺪار آن‬
‫‪βl‬‬
‫‪cos‬‬
‫‪2‬‬
‫‪l‬‬
‫دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﺧﻂ را ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﺮد ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ دو ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﺑﺎز ﺑـﻪ ﻃـﻮل‬
‫‪2‬‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ ،(4-18‬دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن در وﺳﻂ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺻﻔﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-18‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﯾﮏ راﮐﺘﻮر در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﻗﺮار دادﯾﻢ و ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ راﮐﺘﻮر دﯾﮕﺮي در ﻃﻮل ﺧـﻂ ﻗـﺮار دﻫـﯿﻢ ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ ﻣﮑـﺎن‬
‫وﺳﻂ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ زﯾﺮا ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار وﻟﺘﺎژ را دارد‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬ﺟﺮﯾﺎن اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﭘﺲﻓﺎز ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ زﯾﺮا ‪ VR = jX Lsh I R‬وﻟـﯽ ﺟﺮﯾـﺎن اﺑﺘـﺪا ﺧـﻂ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ اﺑﺘﺪا ﺧﻂ‪ ،‬ﭘﯿﺶﻓﺎز ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ )در ﺣﺎﻟﺖ ‪ ( VS = VR‬زﯾﺮا‪:‬‬
‫‪VR‬‬ ‫‪V‬‬
‫‪| VS |=| VR |→ IS = − IR = − IR → IS = −‬‬ ‫‪=j R‬‬
‫‪jXL‬‬ ‫‪XL‬‬
‫‪VS‬‬
‫‪IS = j‬‬ ‫→‬ ‫ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﭘﯿﺶﻓﺎزي ﺑﻮدن ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪XL‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ‬
‫اﮔــﺮ ﺑــﻪ ﺧــﺎﻃﺮ داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﯿﺪ ﮔﻔﺘــﻪ ﺷــﺪ زﻣــﺎﻧﯽ ﻣــﯽﺗــﻮان ﯾــﮏ ﺧــﻂ ﺗﻨﻈــﯿﻢ ﺷــﺪه داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﯿﻢ ﮐــﻪ ﻃــﻮل ﺧــﻂ‬
‫‪ 3000km , 6000km ,...‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻋﻤﻠﯽ ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ وﻟﯽ در واﻗﻊ ﺑﺎ ﻗـﺮار دادن ﯾـﮏ راﮐﺘـﻮر )ﯾـﺎ ﺧـﺎزن ﻣـﻮازي(‪،‬‬
‫اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ و ﯾﺎ ﮐﺎﭘﺎﺳﯿﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺎﻫﺶ ‪) β = ω LC‬ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺎز( ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪sin βl →0‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺻﻔﺮ ﻣﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن در اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﻣﺴـﺎوي‬
‫ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺒﺮان ﮐﻨﻨﺪه راﮐﺘﻮر ﻣﻮازي ﻃﻮل اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺧﻂ ) ‪ ( βl‬را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺧﻂ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه‪:‬‬
‫‪ cos βl‬‬ ‫‪jzc sin βl ‬‬

‫‪1 0‬‬
‫‪T= j‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪→T =  ‬‬
‫‪ sin βl‬‬ ‫‪cos βl ‬‬ ‫‪β‬‬ ‫‪l‬‬ ‫→‬‫‪0‬‬
‫‪0 1‬‬
‫‪ Zc‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺎﭼﯿﺰ ﯾﮏ راﮐﺘﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻧﺼـﺐ ﻣـﯽﮔـﺮدد‪ .‬ﻣﻘـﺪار راﮐﺘـﻮر‬
‫ﻃﻮري ﻣﯿﺰان ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﻣﺴﺎوي ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در آن ﺻﻮرت ﺟﺮﯾﺎن در اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ‪:‬‬
‫‪ (1‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﻫﻢﻓﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (3‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ ‪ 90o‬ﭘﺲﻓﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (4‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ ‪ 90o‬ﭘﯿﺶﻓﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻃﺒﻖ ﻧﮑﺘﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 4‬درﺳﺖ اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺑﻘﯿﻪ ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ → 1‬ﺟﺮﯾﺎن در وﺳﻂ ﺧﻂ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ → 3‬ﭘﺲﻓﺎز اﺳﺖ‪ 90o .‬ﺟﺮﯾﺎن اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻠﻨﺪ ﺳﻪﻓـﺎز ‪ 50HZ‬ﺑـﺎ ﻣـﺪار ﻣﻌـﺎدل ‪ π‬و اﻣﭙـﺪاﻧﺲ ﻣﺘـﻮاﻟﯽ ‪ j200Ω‬و ادﻣﯿﺘـﺎﻧﺲ ﮐـﻞ‬
‫‪ j0 / 001(Ω‬ﻣﻔﺮوض اﺳﺖ‪ .‬در اﻧﺘﻬﺎي اﯾﻦ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل وﻗﺘﯽ ﺑﯽﺑﺎر اﺳﺖ ﯾﮏ راﮐﺘﻮر ﻗﺮار داده ﻣﯽﺷﻮد ﺗـﺎ وﻟﺘـﺎژ‬
‫‪−1‬‬
‫)‬
‫ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﮔﺮدد‪ .‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ اﯾﻦ راﮐﺘﻮر ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻫﺎﻧﺮي ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﯾﮏ راﮐﺘﻮر ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﭘﺲ‪:‬‬
‫‪VR‬‬
‫= ‪IR‬‬
‫‪jX L‬‬
‫‪ZY‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪ZY jZ‬‬
‫‪VS = (1 +‬‬ ‫‪)VR + Z. R → 1 = 1 +‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪jX L‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪XL‬‬
‫‪( j200)( j0 / 001) 200‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪→ 1 = 1+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫= ‪→ 0/1‬‬ ‫=‪→L‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪XL‬‬ ‫‪2π× 50× L‬‬ ‫‪π‬‬

‫ﺳﺆال‪ :‬در ﻫﺮ دو ﺳﻮي ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﯽﺑﺎر‪ 400kV , 50Hz ،‬ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 600km‬دو ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﺎ داﻣﻨﻪ وﻟﺘﺎژ ﯾﮑﺴـﺎن‬
‫ﻗﺮار دارد‪ .‬در اﯾﻦ ﺧﻂ ‪ Y = j8 ×10−6 s km , z = j0 / 5 Ω km z‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬داﻣﻨﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ وﻟﺘﺎژ ﻓﺎز ﺑـﻪ زﻣـﯿﻦ در‬
‫اﯾﻦ ﺧﻂ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫)‪(cos 0 / 6rad = 0 / 825‬‬
‫‪283 / 4kv (4‬‬ ‫‪232 / 7kv (3‬‬ ‫‪279 / 8kv (2‬‬ ‫‪253 / 4kv (1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﺑﺎ وﺟﻮد داﺷﺘﻦ دو ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﺎ داﻣﻨﻪ وﻟﺘﺎژ ﯾﮑﺴﺎن در ﺧﻂ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ‪ VS = VR‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻣﯽداﻧﯿﻢ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻂ ﺑﯽﺑﺎر‬
‫اﺳﺖ و ‪ VS = VR‬ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ وﻟﺘﺎژ در وﺳﻂ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل رخ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪VR‬‬
‫= ‪Vm‬‬
‫‪l‬‬
‫‪cos β‬‬
‫‪2‬‬
‫‪rad‬‬
‫‪ → β = 0 / 5 × 8 ×10−6 = 2 ×10−3‬ﺧﻂ ﺑﯽﺗﻠﻒ → ‪γ = ZY‬‬
‫‪km‬‬
‫‪l‬‬
‫‪β = 2 ×10−3 × 300 = 0 / 6rad‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻓﺮض ﻣﺴﺌﻠﻪ ‪ cos0 / 4 = 0 / 825‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪:‬‬
‫‪400‬‬ ‫‪230 / 940‬‬

‫= ‪) Vp‬ﻓﺎز(‬ ‫= ‪= 230 / 940kV ⇒ Vm‬‬ ‫‪= 279 / 8kv‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪0 / 825‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻃﻮﯾﻞ ﺑﺪون ﺗﻠﻒ ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ‪ ZC‬و ﻃﻮل ‪ l‬ﻣﻔﺮوض اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑـﺎ ﻧﺼـﺐ‬
‫ﯾﮏ راﮐﺘﻮر ﻣﻮازي در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ را در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري‪ ،‬در ﻣﻘـﺪار وﻟﺘـﺎژ اﺑﺘـﺪاي ﺧـﻂ ) ‪(E s‬‬
‫ﺗﺜﺒﯿﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ X‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ راﮐﺘﻮر ﻣﻮازي از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫‪cos β l‬‬ ‫‪ZC‬‬

‫‪(4‬‬ ‫‪X = Z C tgβ l (3‬‬ ‫‪X = ZC‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫=‪X‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪1 − cos β l‬‬ ‫‪cos β l‬‬
‫‪sin 2 βl‬‬
‫‪X = Z2C‬‬
‫‪1 − cos2 βl‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ‪ VS = VR‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬راﮐﺘﻮر ﻣﻮازي ﺟﻬﺖ ﺗﺜﺒﯿﺖ وﻟﺘﺎژ از راﺑﻄﻪي زﯾﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫=‪X‬‬ ‫‪ZC‬‬
‫‪1 − cos β l‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬در واﻗﻊ ﯾﮏ راﮐﺘﻮر‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺳﻠﻔﯽ دارد ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺎزن ﺧﻂ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري )ﯾـﺎ‬
‫ﮐﻢ ﺑﺎري( ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ وﻟﺘﺎژ ﻣﯽﺷﻮد را ﺟﺬب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان راﮐﺘﻮر ﻧﺼﺒﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪي ﯾﺎ ﺑﺨﺸﯽ از آن را ﺟﺒﺮان )ﯾﺎ ﺟﺬب( ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪H‬‬
‫‪ ، C = 10−11‬ﺑﺮاي ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ اﺑﺘﺪا‬ ‫‪, L = 16 ×10−7‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل ‪1250km‬و ﻣﺸﺨﺼﺎت‬
‫‪m‬‬ ‫‪m‬‬
‫و اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ روي ‪ ،1p.u‬ﻣﻘﺪار راﮐﺘﻮري ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ در اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ وﺻﻞ ﺷﻮد ﻋﺒﺎرت اﺳـﺖ از‪) :‬در ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﺑﯽﺑﺎري ﻓﺮض ﻣﯽﺷﻮد ﺧﻂ ﺑﯽﺗﻠﻔﺎت اﺳﺖ‪(.‬‬
‫‪ys = yr = − j25 ×10−4 (1‬‬
‫‪ys = yr = −15 ×10−4 (2‬‬
‫‪ys = yr = −5 ×10−4 (3‬‬
‫‪ys = yr = −25 ×10−3 (4‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ راﮐﺘﻮر در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﻧﺼﺐ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ از اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﺧـﻂ دﭼـﺎر اﺿـﺎﻓﻪ وﻟﺘـﺎژ‬
‫ﻫﺴﺘﯿﻢ و ﻓﻘﻂ در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺿﺎﻓﻪ وﻟﺘﺎژ ﺟﺒﺮان ﻣﯽﺷﻮد ﭘﺲ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﺧـﻂ از اﺑﺘـﺪا ﺑـﺎ وﻟﺘـﺎژ‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﻧﺸﻮد راﮐﺘﻮر دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ در اﺑﺘﺪا ﺧﻂ ﻧﺼﺐ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ | ‪ | VS |=| VR‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻞ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ﻧﺎﺷﯽ‬
‫از ﺧﺎزن ﺧﻂ ﺗﻮﺳﻂ راﮐﺘﻮرﻫﺎ ﺟﺒﺮان ﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﯿﺰان راﮐﺘﻮرﻫﺎ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺬي ﮐﻨﻨﺪ ﭘﺲ‪:‬‬
‫‪Y′‬‬
‫‪ys = y r = −‬‬
‫‪2‬‬
‫ﮐﻪ ‪ Y′‬ﻫﻤﺎن ﺧﺎزن ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺑﺎﯾﺪ ‪ Q C + Q L = 0‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪β = ω LC = 100π 16 ×10−18 = 4π×10−7‬‬

‫‪Y‬‬ ‫‪′‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪βl‬‬ ‫‪‬‬
‫=‬ ‫‪tg → ‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪16 ×10−7‬‬
‫‪2 ZC‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ C‬‬
‫‪Z‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= 400Ω‬‬
‫‪‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪10−11‬‬
‫ﭼﻮن ‪ 10−6 < β < 1−5‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ واﺣﺪ آن ‪ rad m‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪π‬‬
‫= ‪βl = 4π×10−7 ×1250×103‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Y′‬‬ ‫‪j‬‬ ‫‪π‬‬
‫=‬ ‫) ‪× tan( ) = + j(25 ×10−4‬‬
‫‪2 400‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪Y′‬‬
‫) ‪→ ys = y r = − = − j(25 ×10−4‬‬
‫‪2‬‬
‫ﭘﺲ ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ وﻟﺘﺎژ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ‪ ، 400KV‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ دﭼﺎر اﺿﺎﻓﻪ وﻟﺘـﺎژ‬
‫ﺷﺪه و ژﻧﺮاﺗﻮر اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﻧﯿﺰ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺟﺬب ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻻزم را ﻧﺪارد‪ .‬آراﯾﺶ راﮐﺘﻮرﻫﺎي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل را ﭼﻨـﺎن‬
‫ﺗﻌﯿــﯿﻦ ﮐﻨﯿــﺪ ﮐــﻪ وﻟﺘــﺎژ اﺑﺘــﺪاي و اﻧﺘﻬــﺎي ﺧــﻂ ‪ 250KV‬ﺑــﻮده و ﺧــﻂ اﺿــﺎﻓﻪ وﻟﺘــﺎژ ﻧﺪاﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ؟‬
‫‪π rad‬‬
‫= ‪l = 300km , β‬‬
‫‪450 km‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬در ﺻﻮرت ﺳﺆال ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ | ‪ | VS |=| VR‬و ﺧﻂ ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ اﺿﺎﻓﻪ وﻟﺘﺎژي ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎل ﻗﺒـﻞ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ دو راﮐﺘﻮر ﯾﮑﯽ در اﻧﺘﻬﺎ و دﯾﮕﺮي در اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﭘـﺲ از ﻧﺼـﺐ راﮐﺘـﻮر ﻣـﺎﮐﺰﯾﻤﻢ‬
‫وﻟﺘﺎژ در وﺳﻂ ﺧﻂ رخ ﻣﯽدﻫﺪ ﭘﺲ ﺣﺎﻻ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ در وﺳﻂ ﺧﻂ از ﺣﺪ ﻣﺠﺎز ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﯽرود ﯾﺎ ﻧﻪ‪:‬‬
‫‪VR = 250KV‬‬
‫‪VR‬‬ ‫‪‬‬
‫= ‪Vm‬‬ ‫‪→ βl‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪π → Vm = 500KV‬‬
‫‪βl‬‬ ‫‪‬‬ ‫=‬ ‫×‬ ‫‪300‬‬ ‫=‬
‫‪cos‬‬ ‫‪ 2 450‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ وﻟﺘﺎژ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ‪ 400KV‬ﭘﺲ در وﺳﻂ ﺧﻂ دﭼﺎر اﺿﺎﻓﻪ وﻟﺘﺎژ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﻟﺬا ﺑﺎ ﻧﺼﺐ ﯾﮏ راﮐﺘﻮر‬
‫در وﺳﻂ ﺧﻂ اﯾﻦ اﺿﺎﻓﻪ وﻟﺘﺎژ را ﺟﺒﺮان ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت ﺑﺎ ﻃﻮل ‪ l‬را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ راﮐﺘﻮر ﺟﺒﺮانﺳـﺎز ﺷـﺮاﯾﻄﯽ‬
‫اﯾﺠﺎد ﮐﺮدهاﯾﻢ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﺑﺮ ) ‪ (1 + sin β l‬ﺑﺮاﺑﺮ وﻟﺘﺎژ اﻧﺘﻬـﺎي ﺧـﻂ اﺳـﺖ‪ .‬در ﻧﻘﻄـﻪاي ﮐـﻪ ﺣـﺪاﮐﺜﺮ‬
‫‪βl‬‬
‫‪ (tgβx − tg‬ﭼﻘﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ )‪ x‬ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻣـﻮردﻧﻈﺮ از اﻧﺘﻬـﺎي ﺧـﻂ‬ ‫اﻓﺰاﯾﺶ وﻟﺘﺎژ را دارﯾﻢ ﻣﻘﺪار ﻋﺒﺎرت )‬
‫‪2‬‬
‫اﺳﺖ(‬
‫‪0/5 (4‬‬ ‫‪1 (3‬‬ ‫‪0/25 (2‬‬ ‫‪0 (1‬‬
‫ﺣـﻞ‪ :‬ﺷـﺎﯾﺪ ﺑﻌﻀـﯽ از داﻧﺸـﺠﻮﯾﺎن از آﻧﺠـﺎ ﮐـﻪ ﻓﮑـﺮ ﻣــﯽﮐﻨﻨـﺪ ﻣـﺎﮐﺰﯾﻤﻢ اﻓـﺰاﯾﺶ وﻟﺘـﺎژ در وﺳـﻂ ﺧـﻂ رخ ﻣـﯽدﻫــﺪ و‬
‫‪βl‬‬ ‫‪βl‬‬
‫‪ tg‬ﻣﯽﺷﻮد ﺳﺮﯾﻌﺎً ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻗﻄﻌﺎً ﮔﺰﯾﻨـﻪ ﻏﻠﻄـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬دﻗـﺖ ﮐﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﺷـﺪ‬ ‫‪− tg =0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ وﻟﺘﺎژ در وﺳﻂ ﺧﻂ ﺗﻨﻬﺎ در ﺣﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ | ‪ | VS |=| VR‬ﺑﺎﺷﺪ رخ ﻣﯽدﻫﺪ در اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫رواﺑﻂ اﺻﻠﯽ ﺟﻮاب را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﻢ‪:‬‬
‫‪| VS |= (1 + sin β l) | VR |‬‬

‫‪sin βl‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪sin β l‬‬
‫= ‪XL‬‬ ‫= ‪Zc  → X L‬‬ ‫‪ZC‬‬
‫‪VS‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1 + sin β l − cos βl‬‬
‫‪− cos βl‬‬
‫‪VR‬‬ ‫‪‬‬
‫‪sin β x‬‬
‫‪V(x) = VR (cos β x + Zc‬‬ ‫)‬
‫‪XL‬‬
‫)‪dV(x‬‬ ‫‪cos βx‬‬
‫‪= 0 → β VR (− sin β x + ZC‬‬ ‫‪) =0‬‬
‫‪dx‬‬ ‫‪XL‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺬاري ‪ X L‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫)‪cos β x(1 − cos βl + sin β l‬‬ ‫‪1 − cos βl‬‬ ‫‪βl‬‬

‫‪sin βx = Zc‬‬ ‫‪→ tgβx = 1 +‬‬ ‫‪= 1 + tg‬‬
‫‪ZC sin βl‬‬ ‫‪sin βl‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪βl‬‬
‫‪ tgβx = 1 + tg‬ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ وﻟﺘﺎژ رخ ﻣﯽدﻫﺪ ﻟﺬا‪:‬‬ ‫ﭘﺲ در ﻓﺎﺻﻠﻪي‬
‫‪2‬‬
‫‪βl‬‬ ‫‪βl‬‬ ‫‪βl‬‬
‫‪tgβx − tg‬‬ ‫‪= 1 + tg − tg = 1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫ﺳﺆال‪ :‬ﻣﻘﺪار اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳﺮي و ﻫﺮ ﮐﺪام از ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲﻫﺎي ﻣﻮازي در ﻣﺪل ‪ π‬ﯾﮏ ﺧﻂ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿـﺖ‬
‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬

‫∠‪ VR = 1‬ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﺑﻮده و اﻧﺘﻬﺎي‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ∠‪ y = 1∠ − , Z = 1‬اﮔﺮ وﻟﺘﺎژ ﻓﺎز در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫ﺧﻂ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﺎر ﺳﻠﻔﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺎ راﮐﺘﺎﻧﺲ ‪ jX = j2p.u‬ﻣﺘﺼﻞ ﮔﺮدد‪ .‬ﺟﺮﯾﺎن اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ pu‬ﮐﺪامﯾـﮏ از‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ زﯾﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬
‫‪10 + 3 2 3 2‬‬ ‫‪3 2 −4 3 2‬‬ ‫‪4+3 2 3 2‬‬ ‫‪10 + 3 2 3 2‬‬

‫‪−j‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪−j‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪−j‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪−j‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪VR‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪YZ‬‬ ‫‪ZY 1 ‬‬

‫= ‪IR‬‬ ‫‪→ Is = CVR + DI R =  Y(1 +‬‬ ‫‪) + (1 +‬‬ ‫‪× ) VR‬‬
‫‪jX‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2 jX ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 1‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬
‫∠‪IS = 1∠ − (1 + ) + (1 + ) × ∠ −  ×1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2 2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪5 3‬‬ ‫‪π 5 3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪10 + 3 2‬‬ ‫‪3 2‬‬
‫‪IS = + ∠ − = +‬‬ ‫= ‪2− j 2‬‬ ‫‪−j‬‬
‫‪4 4‬‬ ‫‪4 4 8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 1200km‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑـﯽﺑـﺎري‬
‫روي ‪ ،1p.u‬دو راﮐﺘﻮر در دو ﺳﺮ ﺧﻂ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در وﺳﻂ ﺧﻂ ﻧﯿﺰ اﺿﺎﻓﻪ وﻟﺘﺎژ ﻏﯿﺮﻣﺠﺎز‬
‫دارﯾﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در وﺳﻂ ﺧﻂ ﻫﻢ ﯾﮏ راﮐﺘﻮر ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻃﻮل اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺧﻂ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫‪300 (4‬‬ ‫‪600 (3‬‬ ‫‪400 (2‬‬ ‫‪200 (1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ راﮐﺘﻮر‪ ،‬ﻃﻮل اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺧﻂ ﯾﻌﻨﯽ ‪ βl‬را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺼﺐ راﮐﺘﻮر در اﺑﺘـﺪا و‬
‫اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ‪ VS = VR‬ﻣﯽﺷﻮد ﭘﺮوﻓﯿﻞ وﻟﺘﺎژ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ روﺑﻪرو اﺳﺖ‪:‬‬

‫و ﻣﯽداﻧﯿﻢ در ﺣﺎﻟﺖ ‪ ، VS = VR‬ﺟﺮﯾﺎن وﺳﻂ ﺧﻂ ﺻﻔﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻂ ﺑـﻪ دو ﻗﺴـﻤﺖ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ ،‬در واﻗـﻊ ﻃـﻮل‬
‫اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺧﻂ ﺑﻪ ﻧﺼﻒ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺣﺎل در اﯾﻦ ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﺼﺐ راﮐﺘﻮر ﺳﻮم در وﺳﻂ ﺧﻂ ﭘﺮوﻓﯿﻞ وﻟﺘـﺎژ ﺑـﻪ ﺷـﮑﻞ زﯾـﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫‪l‬‬
‫| ‪VS = VR = V   =| v‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3l l‬‬
‫رخ ﻣﯽدﻫﺪ و در واﻗﻊ در اﯾﻦ ﻃـﻮلﻫـﺎ‪ ،‬ﺟﺮﯾـﺎن‬ ‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ وﻟﺘﺎژ در ﻃﻮلﻫﺎي ‪,‬‬
‫‪4 4‬‬
‫‪1‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‬ ‫ﺧﻂ ﺻﻔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧﻂ ﺑﻪ ‪ 4‬ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻃﻮل اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺧﻂ ) ‪ (βl‬ﺑﻪ‬
‫‪4‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪1200‬‬
‫= ‪ l′‬ﻃﻮل اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﺧﻂ → ‪l = 1200km‬‬ ‫‪= 300km‬‬
‫‪4‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ در ﻣﺜﺎل ﻗﺒﻞ ﭼﻮن ‪ VS = VR‬ﺑﻮد ﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ ﺑﺪون ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﻃﻮل اﻟﮑﺘﺮﯾﮑـﯽ ﺧـﻂ‬
‫‪1‬‬ ‫‪l‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﺼﻒ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭼﻮن ﺑﺎ ﻧﺼﺐ راﮐﺘﻮر ﺳﻮم ) (‪ VS = VR = V‬ﺑﻮد‪ ،‬ﻃـﻮل اﻟﮑﺘﺮﯾﮑـﯽ ﺧـﻂ ﺑـﻪ‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﻃﻮل اوﻟﯿﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﺎ ﻧﺼﺐ راﮐﺘﻮر ‪ VS ≠ VR‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﻃﻮل اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺧـﻂ را ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﮐﻨـﯿﻢ و‬
‫دﯾﮕﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪ (4-10‬ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺑﺎ ﺧﺎزن ﻣﻮازي‬
‫در ﻣﺪارﻫﺎي ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ﭘﺲﻓﺎز ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﺎرﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ از ﺧﺎزنﻫﺎي ﻣﻮازي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐـﻪ ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﮐـﻪ در‬
‫ﻓﺼﻞ اول ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﯾﮑﯽ از وﻇﺎﯾﻒ اﯾﻦ ﺧﺎزنﻫﺎ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﺑﻮد‪ .‬اﺛﺮ دﯾﮕﺮ ﺧﺎزنﻫﺎي ﻣﻮازي ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﺗـﻮان راﮐﺘﯿـﻮ‬
‫ﻻزم ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ وﻟﺘﺎژ ﺳﻤﺖ درﯾﺎﻓﺖ ﺧﻂ در ﯾﮏ ﺳﻄﺢ رﺿﺎﯾﺖﺑﺨﺶ اﺳﺖ‪ .‬دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑـﺎر ﺷـﺒﮑﻪ ﺑـﻪﻃـﻮر ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪاي از ‪ SIL‬ﺧﻂ ﺑﯿﺶﺗﺮ اﺳﺖ در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ دﭼﺎر اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺷﺪﯾﺪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻮد و ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﺎزن ﺑﻪ ﺷﺒﮑﻪ‬
‫وﺻﻞ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺬﺑﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﺳﻠﻒ ﺧﻂ را ﺟﺒﺮان ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي ﻣﻬﻢ‬
‫‪ -1‬ﺳﻠﻒ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺬب ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭘﺲ ﺑﺮاي ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺎزن ﺧـﻂ و ﮐـﺎﻫﺶ اﻓـﺰاﯾﺶ‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽرود‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺧﺎزن ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭘﺲ ﺑﺮاي ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺬب ﺷﺪه ﻧﺎﺷﯽ از ﺳﻠﻒ ﺧﻂ و اﻓـﺰاﯾﺶ وﻟﺘـﺎژ در‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺮﺑﺎري ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽرود‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ SIL :‬ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت ‪ 400KV‬ﻣﻌﺎدل ‪ 100MW‬اﺳﺖ‪ .‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ‪ ،‬ﻫـﺮ ﻓـﺎز ﺧـﻂ‬
‫ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ F m‬ﮐﺪامﯾﮏ از ﻣﻘﺎدﯾﺮ زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪10−10‬‬ ‫‪10−10‬‬ ‫‪10−10‬‬ ‫‪10−10‬‬

‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪144‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪(VLrated )2‬‬ ‫‪16 ×1010‬‬

‫= ‪SIL‬‬ ‫= ‪→ 100×106‬‬ ‫‪→ ZC = 1600Ω‬‬
‫‪ZC‬‬ ‫‪ZC‬‬
‫ﺑﺎ ﻓﺮض‪:‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪10−8‬‬
‫= ‪ZC‬‬ ‫= ‪→ 1600‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪3C‬‬
‫‪ 1‬‬
‫‪ LC = 3 ×10‬‬
‫‪8‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪−16‬‬ ‫‪−8‬‬
‫‪LC = 10 → L = 10 1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3 C‬‬
‫‪−10‬‬
‫‪10‬‬
‫=‪C‬‬
‫‪48‬‬
‫‪ (4-11‬ﭘﺨﺶ ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ در ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل‬
‫اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺑﺨﺶﻫﺎي درس ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت ﺑﻮده و ﺳﺆاﻻت زﯾﺎدي در ﮐﻨﮑﻮر را ﺑـﻪ ﺧـﻮد اﺧﺘﺼـﺎص‬
‫داده اﺳﺖ ﭘﺲ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻔﺼﻞ راﺟﻊ ﺑﻪ آن ﺑﺤﺚ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫در اﺑﺘﺪا ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺳﻤﺖ ارﺳﺎل و درﯾﺎﻓﺖ را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬

‫ﻓﺮض ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ‪:‬‬
‫‪A =| A | ∠θ A , VS =| VS | ∠δ‬‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﺳﻤﺖ ارﺳﺎل‬
‫‪B =| B | ∠θ B , VR =| VR | ∠0‬‬ ‫وﻟﺘﺎژ ﺳﻤﺖ درﯾﺎﻓﺖ‬
‫ﭘﺲ ‪ I R‬را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪| VS | ∠δ− | A | ∠θA | VR | ∠0‬‬

‫= ‪IR‬‬
‫‪| B | ∠θB‬‬
‫و ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ در ﺳﻤﺖ درﯾﺎﻓﺖ ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪SR( 3ϕ) = PR( 3 ϕ) + jQR( 3ϕ) = 3VR I*R‬‬
‫ﭘﺲ از ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ رواﺑﻂ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫| )‪| VS(L −L) || VR (L −L‬‬ ‫‪| A || VR (L−L) |2‬‬

‫= )‪PR ( 3 ϕ‬‬ ‫‪cos(θB − δ) −‬‬ ‫) ‪cos(θB − θA‬‬
‫‪‬‬ ‫|‪|B‬‬ ‫|‪| B‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫| )‪| VS(L −L) || VR (L −L‬‬ ‫‪| A || VR (L−L) |2‬‬
‫= ) ‪Q R ( 3 ϕ‬‬ ‫‪sin(θB − δ) −‬‬ ‫) ‪sin(θB − θA‬‬
‫‪‬‬ ‫|‪|B‬‬ ‫|‪| B‬‬
‫ﺗﻮان ﺳﻤﺖ ارﺳﺎل ﺧﻂ‪:‬‬
‫‪Ss( 3 ϕ) = Ps( 3 ϕ) + jQs( 3 ϕ) = 3VS I*S‬‬

‫‪‬‬ ‫‪| A || VS(L −L) |2‬‬ ‫‪|V‬‬ ‫| )‪|| VR (L −L‬‬
‫= )‪PS( 3 ϕ‬‬ ‫)‪cos(θB − θA ) − S(L −L‬‬ ‫)‪cos(θB + δ‬‬
‫‪‬‬ ‫|‪|B‬‬ ‫|‪| B‬‬
‫‪‬‬ ‫‪| A || VS(L −L) |2‬‬ ‫| ‪| V || V‬‬
‫= )‪QS( 3 ϕ‬‬ ‫)‪sin(θB − θA ) − S R sin(θB + δ‬‬
‫‪‬‬ ‫|‪|B‬‬ ‫|‪|B‬‬
‫‪Q‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫رواﺑﻂ ﺳﻤﺖ درﯾﺎﻓﺖ و ارﺳﺎل را ﺑﻪﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺴﭙﺎرﯾﺪ‪.‬‬
‫در ﺧﻂ ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت ‪ A = cos βl , θB = 90o , θA = 0 , B = jx′‬ﺑﻮده و ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫| )‪| Vs(L − L) || VR ( L − L‬‬

‫= ‪PR 3 ϕ‬‬ ‫‪sin δ‬‬
‫‪X′‬‬
‫و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺳﻤﺖ درﯾﺎﻓﺖ ﺧﻂ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬

‫| )‪| VS(L −L) || VR (L−L‬‬ ‫‪| VR (L −L) |2‬‬

‫) ‪QR ( 3 ϕ‬‬ ‫=‬ ‫‪cos δ −‬‬ ‫‪cos βl‬‬
‫‪X′‬‬ ‫‪X′‬‬
‫دو راﺑﻄﻪ اﺧﯿﺮ را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺎت ﻣﻬﻢ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ در ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻮان اﻧﺘﻘﺎل ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎ ‪ sin δ‬ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺎر‪ δ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬در ﺧﻂ ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت‪ ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان در ﺷـﺮاﯾﻂ ﭘﺎﯾـﺪاري ﻣﺎﻧـﺪﮔﺎر اﻧﺘﻘـﺎل داد‪ ،‬در زاوﯾـﻪ ﺗـﻮان ‪ 90o‬ﺣﺎﺻـﻞ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد‪:‬‬
‫| ‪| VR || VS‬‬
‫= ‪Pmax R‬‬
‫‪X′‬‬
‫و واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮان اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ ‪ X‬ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻮط دو ﻣـﺪاره و‬
‫در ﻣﻮارد ﺿﺮوري اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﺎزنﻫﺎي ﺳﺮي اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺷﮑﻞ )‪ (4-19‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺗﻮان اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺧﻂ را ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ δ‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪:‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-19‬‬
‫در ﻧﻘﻄﻪ ﮐﺎري ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ P1‬ﺑﺎ زاوﯾﻪ ‪ δ1‬ﺑﺮ اﺛﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﺰﺋﯽ در زاوﯾﻪ ‪ δ‬ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ‪ ، ∆δ‬ﻗﺪرت اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ‪ ∆P‬اﻓـﺰاﯾﺶ‬
‫ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﺴﺒﺖ ‪ ∆Pij‬ﺑﻪ ‪ ∆δ‬را »ﺿﺮﯾﺐ ﺳﻨﮑﺮوﻧﯿﺰه« ﮐﻨﻨﺪه ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪∆Pij‬‬
‫= ‪Tij‬‬
‫‪∆δ‬‬
‫‪dPij‬‬
‫= ‪Tij‬‬ ‫‪= Pmax cos δ‬‬
‫‪dδ‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ‪ δ‬ﺿﺮﯾﺐ ﺳﻨﮑﺮوﻧﯿﺰه ﯾﺎ ﺷﺎﺧﺺ ﭘﺎﯾﺪاري ﮐﺎﻫﺶ ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ و در ‪ δ = 90o‬ﺑـﻪ ﺻـﻔﺮ‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﺶﺗﺮ از ‪ 90o‬ﺳﯿﺴﺘﻢ دﭼﺎر ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاري ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﮐﻪ ‪ Pmax‬ﺑﻪ ازاي ‪ δ = 90o‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎ ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎي ﺳﻨﮑﺮون آن ﺑﺎﯾـﺪ ﻗـﺎدر ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﺑﺪون از دﺳﺖ دادن ﭘﺎﯾﺪاري‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ در ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺑﺎر و وﻗﻮع ﺧﻄﺎ را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي اﻃﻤﯿﻨـﺎن از ﮐـﺎﻓﯽ ﺑـﻮدن‬
‫»ﺣﺎﺷﯿﻪ ﭘﺎﯾﺪاري« در ﻋﻤﻞ زاوﯾﻪ ﺑﺎر در ﺣﺎل ﮐﺎر ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﯿﻦ ‪ 35o‬ﺗﺎ ‪ 45o‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺟﺎري ﺷﺪن ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ در ﺧﻂ ﺑﻪ زاوﯾﻪ ﺗﻮان ) ‪ ( δ‬ﯾﻌﻨﯽ اﺧﺘﻼف زاوﯾﻪ ﺑﯿﻦ وﻟﺘﺎژ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه و وﻟﺘﺎژ ﮔﯿﺮﻧﺪه ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪:‬‬
‫) ‪ (δ = δS − δ R‬و ﺑﻪ اﻧﺪازة وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺟﺎري ﺷﺪن ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ در ﺧﻂ ﺑﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺑﺴﺘﮕﯽ داﺷﺘﻪ و از زاوﯾﻪ وﻟﺘﺎژ ‪ δ‬ﻣﺴﺘﻘﻞ اﺳﺖ‪ .‬در ﺿﻤﻦ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ داﻣﻨﻪ‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺷﯿﻦ اﺑﺘﺪاﯾﯽ )| ‪ (| VS‬ﻗﺪرت راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺎري ﺷﺪه از اﯾﻦ ﺷﯿﻦ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ -8‬دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﻮانﻫﺎي راﮐﺘﯿﻮ ﺳﻤﺖ درﯾﺎﻓﺖ و ارﺳﺎل را در ﺣﺎل ﺑﯽﺗﻠﻒ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪاﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪:‬‬
‫‪VR‬‬
‫= ‪QR‬‬ ‫) ‪(VS cos δ − VR‬‬
‫‪X‬‬
‫‪V‬‬
‫)‪QS = S (VS − VR cos δ‬‬
‫‪X‬‬
‫اﯾﻦ دو راﺑﻄﻪ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺴﭙﺎرﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺎري ﺷﺪه در ﻃﻮل ﺧﻂ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ درﯾﺎﻓﺘﯽ و ارﺳﺎﻟﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪Q R + Q s VS2 − VR2‬‬

‫= ‪Q AVe‬‬ ‫=‬
‫‪2‬‬ ‫‪2X‬‬
‫دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ اﯾﻦ راﺑﻄﻪ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫) ‪(VS − VR )(VS + VR‬‬

‫= ‪QAVe‬‬
‫‪2X‬‬
‫از اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫‪ VS > VR → Q ave > 0‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ )‪1‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺎري ﺷﺪه از ﺳﻤﺖ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻮده و ژﻧﺮاﺗﻮر ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ )ﺣﺎﻟـﺖ ﻓـﻮق‬
‫ﺗﺤﺮﯾﮏ( و ﺑﺎر ﺳﻠﻔﯽ ﺑﻮده و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺬب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪) → Q ave > 0‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري ﯾﺎ ﮐﻢ ﺑﺎري( ‪ VS < VR‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ )‪2‬‬

‫ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺎري ﺷﺪه از ﺳﻤﺖ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎر ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻮده و ژﻧﺮاﺗﻮر ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟـﺬب ﻣـﯽﮐﻨـﺪ )ﺣﺎﻟـﺖ زﯾـﺮ‬
‫ﺗﺤﺮﯾﮏ( و ﺑﺎر ﻧﻘﺶ ﺧﺎزﻧﯽ داﺷﺘﻪ و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬از رواﺑﻂ ﮐﺎﻣﻞ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ )ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ اﺗﻼف( ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺗﻮان درﯾﺎﻓﺘﯽ ﺧﻂ زﻣﺎﻧﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‪:‬‬
‫‪dP‬‬ ‫| ‪| V || VR‬‬
‫‪= 0⇒ S‬‬ ‫‪sin(θ B − δ) = 0‬‬
‫‪dδ‬‬ ‫|‪|B‬‬
‫ﭘﺲ در زاوﯾﻪ ﺗﻮان ‪ θ B = δ‬ﺗﻮان درﯾﺎﻓﺘﯽ ﺧﻂ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪→ θB = δ‬‬
‫و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ درﯾﺎﻓﺘﯽ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫| ‪| VS || VR‬‬ ‫‪| A || VR |2‬‬

‫= ‪QR‬‬ ‫‪sin(θB − δ) −‬‬ ‫→ ‪sin(θB − θA |θB =δ‬‬
‫|‪| B‬‬ ‫|‪|δ‬‬
‫‪| VS || VR |2‬‬
‫= ‪QR < 0 QR‬‬ ‫⇒ ) ‪sin(θB − θA‬‬
‫|‪| B‬‬
‫و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ارﺳﺎﻟﯽ ﺧﻂ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪| A || VS |2‬‬ ‫| ‪| V || V‬‬

‫= ‪QR‬‬ ‫)‪sin(θB − θA ) − S R sin(θB − δ‬‬ ‫→‬
‫|‪| B‬‬ ‫|‪|B‬‬ ‫‪θ=δ‬‬
‫‪| A || VS |2‬‬ ‫| ‪| V || V‬‬ ‫‪A 2‬‬

‫= ‪QS‬‬ ‫‪sin(θB − θA ) − S R sin 2B‬‬ ‫=‬ ‫‪Vs sin(θB − θA )o‬‬
‫|‪|B‬‬ ‫|‪| B‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪1442443‬‬
‫‪o‬‬
‫‪β=90‬‬
‫‪0‬‬
‫‪→ QS > 0‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ‪:‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻮان ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺑﻪ ﺑﺎر ﺑﺮﺳﺪ ﺑﺎﯾﺪ ‪ δ = θ B‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ QR‬ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺷـﮑﻞ‬
‫)‪ (4-20‬ﺟﻬﺖ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ از ﺳﻤﺖ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺧﻂ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﺑﺎر ﺧـﺎزﻧﯽ ﻣﻘـﺪاري از ﻇﺮﻓﯿـﺖ راﮐﺘﯿـﻮ‬
‫ﺧﻂ را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﺮده و ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪي ژﻧﺮاﺗﻮر را ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﮐﺎﻫﺶ داده و ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن ﻣﯿـﺰان ﻇﺮﻓﯿـﺖ ﺗﻮﻟﯿـﺪي‬
‫ژﻧﺮاﺗﻮري ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺑﻪ ﺑﺎر اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-20‬‬
‫اﯾﻦ ﺧﺎزن وﺟﻮد ﻧﺪارد وﺟﻬﺖ ﻣﺪل ﮐﺮدن ﺑﺎر ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (10‬ﺑﺮاي ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺗﻮان ارﺳﺎل ﺧﻂ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪dPS‬‬ ‫| ‪| V || VR‬‬
‫‪=0→ S‬‬ ‫‪sin(θ B + δ) = 0‬‬
‫‪dδ‬‬ ‫|‪|B‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺮاي زاوﯾﻪ ﺗﻮان ‪ δ = π − θ B‬ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺗﻮان ارﺳﺎﻟﯽ رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪→ θB + δ = π‬‬
‫‪ (4-12‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان‬
‫ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان ﯾﮏ ﺧﻂ ﺑﻪ ﺣﺪ ‪ -1‬ﺑﺎرﮔﺬاري ﺣﺮارﺗﯽ‪ -2 ،‬ﺣﺪ ﭘﺎﯾﺪاري آن ﻣﺤﺪود ﻣﯽﮔﺮدد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺣﺪ ﭘﺎﯾﺪاري‪:‬‬
‫ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ در ﺧﻂ ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت‪:‬‬
‫| ‪| VS || VR‬‬
‫= )‪PR (3 ϕ‬‬ ‫‪sin δ‬‬
‫‪ZC sin β l‬‬
‫ﯾﺎ‬
‫| ‪| VS || VR‬‬
‫= )‪PR( 3 ϕ‬‬ ‫‪= sin δ‬‬ ‫و‬
‫‪2πl‬‬
‫(‪ZC sin‬‬ ‫)‬
‫‪λ‬‬
‫‪2πl‬‬
‫= ‪ θ‬ﺑﺎﺷﺪ آنﮔﺎه‪:‬‬ ‫اﮔﺮ‬
‫‪λ‬‬
‫زاوﯾﻪ ‪ : θ‬اﺧﺘﻼف ﻓﺎزي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻃﻮل ﺧﻂ ﺑﯿﻦ ﻣﻮجﻫﺎي اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد و ‪ δ‬اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ﺑـﯿﻦ وﻟﺘـﺎژ‬
‫اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺒﮑﻪ آن را اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬از ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﭘﺎﯾﺪاري ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ‪ θ‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﯿﺶﺗﺮ از ‪ δ‬ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ آن ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫و ﻧﻘﺎط ﮐﺎر ﺑﺎ زاوﯾﻪ ﺑﺰرگﺗﺮ از ‪ θ‬ﻧﻘﺎط ﺗﻌﺎدل ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺌﻮري ﮐﻪ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺗﻮان اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ‬
‫ﺑﻪ ازاي ‪ δ = 90o‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪VS VR‬‬
‫= ‪PR ( 3 ϕ) max‬‬ ‫‪{δ‬‬
‫‪sin‬‬ ‫‪δ=90o‬‬
‫‪ZC sin θ 1‬‬
‫‪π‬‬
‫≤ ‪ 0 ≤ δ‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ‬
‫‪2‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪2πl max π‬‬ ‫‪λ‬‬

‫= ‪ θmax‬اﮔﺮ‬ ‫= ‪→ θmax‬‬ ‫= ‪= → l max‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪λ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪λ‬‬
‫ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺎﯾﺪاري ﺗﺌﻮرﯾﮏ ﺧﻂ دﭼﺎر ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاري ﻣﯽﺷـﻮد و ﺑـﺮاي ﻓﺮﮐـﺎﻧﺲﻫـﺎي‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ ﻃﻮل ﺧﻂ از‬
‫‪4‬‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪ f = 50HZ → λ = 6000km → l max = 1500Km‬اﮔﺮ ‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪ f = 60 → λ = 5000 → l max = 1250Km‬اﮔﺮ ‪‬‬
‫‪HZ‬‬
‫وﻟﯽ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺳﻨﮑﺮوﻧﯿﺰاﺳﯿﻮن ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻨﮑﺮون ﺷﺒﮑﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻋﻤﻠﯽ زاوﯾﻪ ﺗـﻮان از ‪45o‬‬
‫درﺟﻪ ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﻤﯽرود و در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪2πl max π‬‬

‫= ‪δmax = 45o → θmax‬‬ ‫→‬ ‫=‬
‫‪4‬‬ ‫‪λ‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪λ‬‬
‫= ‪→ l max‬‬
‫‪8‬‬
‫‪λ‬‬
‫ﺑﻮده و اﮔﺮ از آن ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺷﻮد ﺷﺒﮑﻪ دﭼﺎر ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاري ﻣﯽﺷﻮد و در ﻓﺮﮐﺎﻧﺲﻫﺎي‬ ‫ﭘﺲ ﺑﻪﺻﻮرت ﻋﻤﻠﯽ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﻃﻮل ﺧﻂ‬
‫‪8‬‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪ f = 50 → λ = 6000 → l max = 750Km‬اﮔﺮ ‪‬‬

‫‪HZ‬‬ ‫‪km‬‬
‫‪‬‬
‫‪ f = 60 → λ = 5000 → l max = 625Km‬اﮔﺮ ‪‬‬
‫‪HZ‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ‪:‬‬
‫ﭘﺲ در ﻋﻤﻞ ﻃﻮل ﺧﻂ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ از ‪ 750Km‬ﻓﺮاﺗﺮ رود ﮐﻪ اﻣﺮوزه در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺑﺮق دﻧﯿﺎ ﺑﺮاي ﺧﻄﻮط ﺑﺎ ﺑﺮق ‪AC‬‬
‫ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺧﻄﯽ ﺑﯿﺶﺗﺮ از ‪ 750Km‬ﻧﺪارﯾﻢ و ﺑﻪ ﻓﺮض ﺑﺮاي ﺧﻄﯽ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 1500km‬ﺑﺎﯾﺪ در ﻃـﻮل ‪ 750Km‬ﯾـﮏ ﭘﺴـﺖ‬
‫دﯾﮕﺮ اﺣﺪاث ﮐﻨﯿﻢ و از آﻧﺠﺎ ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺮق را اﻧﺠﺎم دﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫راه دﯾﮕﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻮط ‪ (High Voltage DC) HVDC‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﻓﺖﻫـﺎي ﻃـﻮﻻﻧﯽ از آن ﺑﻬـﺮه‬
‫ﺟﺴﺖ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮانﺗﺮ از ﺧﻄﻮط ‪ AC‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ!‬
‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي و ﻣﻨﻈﻮرﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﻮل ﺗﻮان ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ SIL‬و رﺳﻢ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺑﺎرﭘﺬﯾﺮي ﺧﻂ ﻣﻔﯿﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧـﻂ‬
‫ﺑﯽﺗﻠﻒ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪ | V |  | V |   V2‬‬ ‫‪ sin δ‬‬

‫‪PR ( 3 ϕ) =  S  R   rated‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ Vrated  Vrated   ZC‬‬ ‫‪ sin βl‬‬
‫ﭘﺲ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪| VSpu || VRpu | SIL‬‬

‫= ) ‪PR ( 3 ϕ‬‬ ‫‪sin δ‬‬
‫اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮل را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺴﭙﺎرﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺣﺪ ﺑﺎرﮔﺬاري ﺣﺮارﺗﯽ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ درﺟﻪ ﺣﺮارتﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻠﻔﺎت ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﻃﻮل ﻫﺎديﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع اﻓـﺰاﯾﺶ ﺷـﮑﻢ‬
‫ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل در ﺑﯿﻦ دﮐﻞﻫﺎ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬در دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳـﺖ ﻣﻮﺟـﺐ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻃـﻮل‬
‫ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﮔﺮدد‪ .‬ﺣﺪ ﺣﺮارﺗﯽ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺣﻤﻞ ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎدي ﮐﻪ از اﻃﻼﻋﺎت ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن در دﺳﺘﺮس ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺣﻤﻞ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎ ﺟﺮﯾﺎن ﺣﺮارﺗﯽ ‪ I thermal‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﺣﺪ ﺑﺎرﮔﺬاري ﺣﺮارﺗﯽ ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪Sthermal = 3R ϕreted Ithermal‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي ﻣﻬﻢ‪:‬‬
‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺑﺎرﭘﺬﯾﺮي ﺧﻂ ﺗﻮان اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻃﻮل ﺧﻂ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪PR max = min‬‬ ‫)ﺣﺪ ﭘﺎﯾﺪاري و ﺣﺪ ﺣﺮارﺗﯽ(‬
‫و ﻟﺬا ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ از روي ﻧﻤﻮدار ﺑﺎرﭘﺬﯾﺮي ﺧﻂ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﺑﺮاي‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺧﻄﻮط ﮐﻮﺗﺎه و ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺣﺪ ﺣﺮارﺗﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦﮐﻨﻨﺪه ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻮان اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺮاي ﺧﻄﻮط ﺑﻠﻨﺪ ﺣﺪ ﭘﺎﯾﺪاري ﺗﻌﯿﯿﻦﮐﻨﻨﺪه ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻮان اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺧﻄﻮط ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎي زﯾﺮ ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ ﻣﺤﺪودﯾﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ (1‬ﻣﺤﺪودﯾﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺪاري ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻧﺎ‬
‫ﻣﺤﺪودﯾﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺪاري وﻟﺘﺎژ‬
‫‪ (2‬ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﺣﺮارﺗﯽ ﻫﺎدي ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﻣﺤﺪودﯾﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺪاري ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻧﺎ‬
‫‪ (3‬ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﺣﺮارﺗﯽ ﻫﺎدي ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل‬

‫‪ (4‬ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﺗﻮان ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﺣﻞ‪ :‬در ﺧﻄﻮط ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﯾﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺪاري ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻧـﺎ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ ﭘﺎﯾـﺪاري ﺣﺮارﺗـﯽ ﻧﯿـﺰ ﻋﺎﻣـﻞ‬
‫ﻣﺤﺪودﮐﻨﻨﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﻫﻤﺎن ﭘﺎﯾﺪاري ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻧﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﮔﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﮔﺰﯾﻨـﻪ ‪ 2‬ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨـﻪ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻃﻮﯾﻞ ‪ ، 400KV‬ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ z = j0 / 5 Ω km , 300km‬و ‪ Y = j2 ×10−6 s km‬ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎر ﭼﻘﺪر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ در ﻫﻤﻪ ﻧﻘﺎط ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل‪ ،‬داﻣﻨﻪ وﻟﺘﺎژ ﯾﮑﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت در وﺳﻂ ﺧـﻂ‬
‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫‪I R = 432 / 2A‬‬ ‫‪I R = 461 / 1A‬‬ ‫‪IR = 503 / 1A‬‬ ‫‪I R = 531 / 2A‬‬
‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪co pϕ = 0 / 0‬‬ ‫‪co pϕ = 1 / 0‬‬ ‫‪co pϕ = 0 / 25Lead‬‬ ‫‪co pϕ = 0 / 25Lag‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﭘﺮوﻓﯿﻞ وﻟﺘﺎژ در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﺧﻂ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎر ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺑﺎرﮔﺬاري ﺷـﻮد ﮐـﻪ در اﯾﻨﺠـﺎ ﭼـﻮن‬
‫ﺧﻂ ﺑﯽﺗﻠﻒ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ﮐﻪ اﻫﻤﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺳﺮ و ﮐﺎر دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪Z‬‬ ‫‪0/ 5‬‬

‫= ‪Zs‬‬ ‫=‬ ‫‪= 500Ω‬‬
‫‪Y‬‬ ‫‪2 ×10−6‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪400×103‬‬
‫= ‪IR = L‬‬ ‫‪= 461 / 1A‬‬
‫‪3 Zs‬‬ ‫‪3 × 500‬‬
‫و از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎر اﻫﻤﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ cos ϕ =1 ،‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳـــﺆال‪ :‬در ﯾـــﮏ ﺧـــﻂ اﻧﺘﻘـــﺎل ﺑﻠﻨـــﺪ ﺑـــﺪون ﺗﻠـــﻒ‪ 400kV , 50Hz ،‬ﺑـــﺎ ﻃـــﻮل ‪، 400km‬‬
‫‪ Y = j2 / 5 ×10−6 s km , z = j0 / 4 Ω km‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺪ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ در ﺧﻂ ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﭘﺎﯾـﺪاري ﺣﺎﻟـﺖ ﻣﺎﻧـﺎ‬
‫در اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ← ‪sin 0 / 4rad = 0 / 390‬‬
‫‪924 / 58MW (4‬‬ ‫‪156 / 25MW (3‬‬ ‫‪624 / 12MW (2‬‬ ‫‪1025 / 64MW (1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﯽداﻧﯿﻢ در ﯾﮏ ﺧﻂ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﯽﺗﻠﻒ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫| ‪| V1 || V2‬‬
‫= ‪P12max‬‬
‫‪ZC sin βl‬‬
‫‪β = ZY = 0 / 4 × 2 / 5 ×10−6 = 10−3 rad‬‬ ‫‪→ βl = 0 / 4rad‬‬
‫‪km‬‬
‫‪Z‬‬ ‫‪0/ 4‬‬
‫= ‪ZC‬‬ ‫=‬ ‫‪= 400Ω‬‬
‫‪Y‬‬ ‫‪2 / 5 ×10−6‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪max‬‬
‫=‬
‫) ‪( 400×10‬‬ ‫‪3 2‬‬
‫‪= 1025 / 64mw‬‬

‫‪12‬‬
‫‪400×0 / 39‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺎ ﺑﺎﻧﺪل ﮐﺮدن ﻫﺎديﻫﺎي ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻃﻮﯾﻞ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع دﮐﻞ را ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬ﮐﺪامﯾـﮏ‬
‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﯾﺮ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬
‫‪ (2‬ﺗﻠﻔﺎت ﮐﺮوﻧﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺗﻠﻔﺎت ﮐﺮوﻧﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺪ ﺗﻮان ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺪ ﺗﻮان ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻘﺎل اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮان ﺷﺎرژ ﺧﻂ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻮان ﺷﺎرژ ﺧﻂ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ (4‬ﺗﻠﻔﺎت ﮐﺮوﻧﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺗﻠﻔﺎت ﮐﺮوﻧﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺪ ﺗﻮان ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺪ ﺗﻮان ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻘﺎل اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﻂ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﻂ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺳﺆال ﻣﻘﺎدﯾﺮ داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﻟﺬا ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﻣﺴﺌﻠﻪ را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ارﺗﻔﺎع‪ ،‬ﺧﺎزن ﺧﻂ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺎ ﺑﺎﻧﺪل ﮐﺮدن ﺧﻂ‪ ،‬ﺗﻠﻔﺎت ﮐﺮوﻧﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ وﻟﯽ ﺧﺎزن ﺧﻂ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺣﺪ ﺗﻮان اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ در ﺧﻄﻮط ﺑﯽﺗﻠﻒ ﺑﻪﺻﻮرت روﺑﻪرو ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫| ‪| V1 || V2‬‬
‫= ‪Pmax‬‬
‫‪ZC sin βl‬‬
‫‪ β = ω LC‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺎزن ﺧﻂ در ﻣﻮرد ‪ 1‬ﮐﺎﻫﺶ و در ﻣﻮرد ‪ 2‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﺑﻪﻃﻮر ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ‪ C‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺬا‬
‫‪L‬‬
‫= ‪ ZC‬ﺑﺎ ﺛﺎﺑـﺖ ﻣﺎﻧـﺪن ‪ C‬و ﮐـﺎﻫﺶ ‪ ZC ،L‬ﻧﯿـﺰ ﮐـﺎﻫﺶ ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ‪ β ،L‬ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫‪C‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ Pmax‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﺗﻮان ﺷﺎرژ ﺧﻂ ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺎزن ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪﻃﻮر دﻗﯿﻖ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺎزن ﺧـﻂ ﭼـﻪ اﺗﻔـﺎﻗﯽ‬
‫رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﯾﺮا داراي ‪ 2‬ﻣﻮرد ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻨﻬﺎ در اﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻣﻮارد ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ در ﺧﻂ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اول‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (4-22‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ارﺳﺎﻟﯽ از ﺳﻤﺖ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺑﺎﺷﺪ ك ﻫﻢ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺧﻂ را ﺗـﺄﻣﯿﻦ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﻫﻢ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﺎر را‪ ،‬ﺷﺒﮑﻪ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﻧﺪارد‪.‬‬
‫دﻗﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﻮر ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ از ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪن داﻣﻨﻪ ‪ VR‬ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ)‪(4-22‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ دوم‪:‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (4-23‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻤﺎم ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ارﺳﺎﻟﯽ از ﺳﻤﺖ ژﻧﺮاﺗﻮر در ﺧﻂ ﻣﺼﺮف ﻣﯽﺷﻮد و دﯾﮕﺮ ﺗـﻮان راﮐﺘﯿـﻮ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎر ﻧﻤﯽرﺳﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﯿﺖ ‪ Q C‬در ﺳـﻤﺖ درﯾﺎﻓـﺖ ﺑـﺮاي ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﺗـﻮان راﮐﺘﯿـﻮ ﻧﺼـﺐ ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ‬
‫‪ Q C = Q Load‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-23‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم‪:‬‬
‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (4-24‬ﺗـﻮان راﮐﺘﯿـﻮ ارﺳـﺎﻟﯽ از ﺳـﻤﺖ ژﻧﺮاﺗـﻮر ﺻـﻔﺮ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ و ﺧـﺎزن ﻧﺼـﺐ ﺷـﺪه ﺑـﺮاي‬
‫ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻢ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺧﻂ و ﻫﻢ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﺎر را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-24‬‬
‫‪Q C = Q line + Q Load‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﭼﻬﺎرم‪:‬‬
‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (4-25‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ارﺳﺎﻟﯽ ﺑﺨﺸﯽ از ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺧﻂ را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻟﺬا ﺧﺎزن ﻧﺼـﺐ ﺷـﺪه‬
‫ﺑﺮاي ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه از ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺧﻂ‪ ،‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﺎر را ﻧﯿﺰ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-25‬‬
‫‪Q C = Q Load + β Q line‬‬

‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺷﺒﮑﻪ زﯾﺮ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ‪ | V1 |=| V2 |= 1p.u‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺪرت راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿـﺪي ﻣـﻮرد ﻧﯿـﺎز ﺗﻮﺳـﻂ ﺧـﺎزن‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ p.u‬ﭼﻘﺪر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫)ﺑﺎ ﻓﺮض ‪( Cos sin 0 / 1 = 0 / 995‬‬

‫‪−1‬‬
‫‪1/05 (1‬‬
‫‪1/15 (2‬‬
‫‪1/5 (3‬‬
‫‪2/2 (4‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ اول‪ :‬ﭼﻮن ﺻﻮرت ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ‪ | V1 |=| V2 |= 1pu‬ﮔﺮدد ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻤﺎم ﺗـﻮان راﮐﺘﯿـﻮ ﻣﺼـﺮﻓﯽ ﺧـﻂ و ﺗـﻮان‬
‫راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺧﺎزن ﺟﺒﺮان ﺷﻮد ﺗﺎ ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ اﻓـﺖ وﻟﺘـﺎژي در ﺧـﻂ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ .‬زﯾـﺮا‬
‫ﮐﻤﺒﻮد ﯾﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳﺒﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎ اﺿﺎﻓﻪ وﻟﺘﺎژ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ دوم‪ :‬ﺧﺎزن ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ﭘﺲ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺑﺎر ﺗﻐﯿﯿﺮي ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﻟﺬا دارﯾﻢ‪:‬‬
‫| ‪| VS || VR‬‬ ‫‪1×1‬‬
‫= ‪PR = 1pu → PR‬‬ ‫= ‪sin δ → 1‬‬ ‫‪sin δ → δ = sin −1 0 / 1‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/ 1‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ درﯾﺎﻓﺘﯽ ﺧﻂ را در اﯾﻦ زاوﯾﻪ ﺗﻮان ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﻢ ﺗﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺧﻂ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﺮاي‬
‫ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﻧﯿﺎز دارد؟‬
‫| ‪| VR‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪QR‬‬ ‫= )| ‪(| VS | cos δ− | VR‬‬ ‫‪(0 / 995 − 1) = −0 / 05p.u‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/ 1‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻂ ﺑﻪ ﺑﺎر ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ‪ 0 / 05p.u‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿـﻮ ﻣﺼـﺮف ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﯾﻌﻨـﯽ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﭼﻬﺎرم در ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ‪) :‬ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﯽ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪه ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﺼﺮف ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ(‬
‫‪Q C = Q line + Q Load = 1 + 0 / 05 = 1 / 05pu‬‬

‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ Q , P‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ pu‬ﭼﻘﺪر ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫)ﺑﺎ ﻓﺮض ‪( sin 15o = 0 / 25 , cos15o = 0 / 96‬‬
‫‪ Q = 0 / 08pu (1‬و ‪P = 0 / 5pu‬‬
‫‪ Q = 0 / 5 pu (2‬و ‪P = 0 / 8pu‬‬
‫‪ Q = −0 / 5pu (3‬و ‪P = 0 / 8pu‬‬
‫‪ Q = −0 / 08pu (4‬و ‪P = 0 / 5pu‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ درﯾﺎﻓﺘﯽ و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ درﯾﺎﻓﺘﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪VR VS‬‬ ‫‪1×1‬‬

‫= ‪PR‬‬ ‫= ‪sin δ‬‬ ‫‪sin(0 + 15o ) = 2 sin 15o = 0 / 5pu‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/ 5‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ) ‪Q R = R (VS cos δ − VR‬‬ ‫‪(0 / 96 − 1) = 0 / 08pu‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/ 5‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻘﺎﺑﻞ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﺧﺎزنﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻗﺪرت ‪ 0 / 5pu‬در اﺧﺘﯿﺎر اﺳﺖ‪ .‬اﮔـﺮ ﺗﻨﻈـﯿﻢ وﻟﺘـﺎژ‬
‫‪ ٪20‬ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﺧﺎزن ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺼﺐ ﮔﺮدد؟‬
‫‪2 (1‬‬
‫‪3 (2‬‬
‫‪4 (3‬‬
‫‪5 (4‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬دﻗﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ ‪ ٪20‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ‪ VS = 1 / 2‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اﮐﺜﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻄﺮح ﻣـﯽﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ ﺗﺎ ﻣﯿﺰان ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎزن ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪VR‬‬
‫= ‪PR‬‬ ‫? = ‪(VS cos δ − VR ) =→ δ‬‬
‫‪X‬‬
‫‪VV‬‬ ‫‪6 3 1 / 2 ×1‬‬
‫→ ‪PR = R S sin δ‬‬ ‫=‬ ‫‪sin δ → δ = 60o‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0/ 5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪QR‬‬ ‫‪(1 / 2 × −1) = −0 / 8pu‬‬
‫‪0/ 5‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﭼﻮن ‪ Q R < 0‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﭼﻬﺎرم ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻮان روﺑﻪرو ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﺎزن ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﺎر و ﻫﻢ ﺑﺨﺸـﯽ از‬
‫ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺧﻂ را ﺟﺒﺮان ﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫‪ = 0 / 7 + 0 / 8 = 1 / 5pu‬ﺧﻂ‪ + Q‬ﺑﺎر‪Q C = Q‬‬
‫ﭘﺲ ‪ 3‬ﺧﺎزن ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﯾﻢ‪ .‬ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ARα BRβ‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺪاﻧﯿﻢ‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل زﯾﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻓﻮق ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪‬‬
‫‪ CRh D∠γ ‬‬
‫‪ ، β = 90o‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻮان ﺑﻪ اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﺗﺰرﯾﻖ ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ ‪ δ s‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪δs =130o (1‬‬
‫‪δs =110o (2‬‬
‫‪δs = 30o (3‬‬
‫‪δs = 75o (4‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﯽداﻧﯿﻢ زﻣﺎﻧﯽ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻮان ﺑﻪ اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﺗﺰرﯾﻖ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا‪:‬‬
‫‪β + δ = π , δ = δS‬‬
‫‪δS − δR = 180 − 60 = 120o → δS = 110o‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت زﯾﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ درﺻﺪ ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ ‪ ٪50‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺗﻮان راﮐﺘﯿـﻮ ﻣـﻮرد ﻧﯿـﺎز ﺑـﺮاي‬
‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻫﺪف ﮐﺪام اﺳﺖ؟ )ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﻪ ﺷﯿﻦ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﺰرﯾﻖ دارد‪(.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪(1‬‬
‫‪3‬‬
‫‪3 (2‬‬
‫‪3 − 5 (3‬‬
‫‪3 + 5 (4‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺳﺆاﻻت در ﮐﻨﮑﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﮐﺜﺮاً ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺳﺆاﻻت ﺑﺎﯾﺪ رواﺑﻂ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻮانﻫﺎي اﮐﺘﯿﻮ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻘﺪار آنﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ را ﻧﻮﺷﺘﻪ و از روي آنﻫﺎ زواﯾﺎي ﺗﻮان ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ و از آنﻫﺎ ﺑﺮاي دﯾﮕﺮ ﺗﻮانﻫﺎي‬
‫اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮي ﮐﻪ ﻣﺠﻬﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪:‬‬

‫‪ = 50% →| V1 |= 1 / 5p.u‬ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ‬
‫و از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻄﻮط ﺑﯽﺗﻠﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫‪P1 = P2 + P3 → P3 = 3 − 1 = 2p.u‬‬
‫| ‪| V1 || V3‬‬ ‫‪1/ 5‬‬ ‫‪2‬‬

‫= ‪P31 = 2‬‬ ‫= ‪sin δ1 → 2‬‬ ‫= ‪sin δ1 → sin δ1‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/ 5‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪5‬‬
‫= ‪sin 2 δ1 + cos2 δ1 = 1 → cos1‬‬
‫‪3‬‬
‫ﭘﺲ ﺣﺎل ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ درﯾﺎﻓﺘﯽ ﺷﯿﻦ ‪ 3‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ و ﻣﯿﺰان ﺟﺒﺮانﺳﺎزي را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫| ‪| V3‬‬ ‫‪1  5‬‬ ‫‪‬‬

‫= ‪QR 3‬‬ ‫= ‪(| V1 | cos δ1 − | V3 |) → QR 3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪×1 / 5 − 1 = 5 − 2‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/ 5  3‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ ‪ QR3 > 0‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﺑﺨﺸﯽ از ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻂ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﺷـﻮد و ﺑـﺎﻗﯽﻣﺎﻧـﺪه آن ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎزن ﺟﺒﺮان ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪QC = QL − QR = 1− 5 + 2 = 3 − 5‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل‪ ،‬ﺗﻮان درﯾﺎﻓﺘﯽ از ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل را ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﮐﺮدهاﯾﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﭘﯿﮑﺎنﻫﺎ ﺟﻬﺖ اﻧﺘﻘـﺎل ﺗـﻮان را‬
‫ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎ ﻧﻤﺎد ‪ ...‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﻮد ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺷـﮑﻞ‬
‫ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل و ﻧﺤﻮه ﭘﺨﺶ ﺗﻮان در ﺧﻂ ﻣﺬﮐﻮر را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ؟‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼً در ﻧﮑﺎت ﺑﯿﺎن ﺷﺪه‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﺎر ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺧﻂ ﺗﻮﺳﻂ ﺗـﻮان‬
‫راﮐﺘﯿﻮ درﯾﺎﻓﺘﯽ ﺑﺎر ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﺟﻬﺖ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ درﯾﺎﻓﺘﯽ ﻋﻮض ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺧﻂ ﺑﺮﮔﺮدد و اﯾﻦ ﺑﺎﻋـﺚ ﻣـﯽﺷـﻮد‬
‫ﮐﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺷﺪه و ﺑﺨﺸﯽ از ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮي ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﺪ ﺗﻮﺳـﻂ ﺧـﻂ‬
‫ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻞاﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽﺧـﻮاﻫﯿﻢ وﻟﺘـﺎژ در‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬دو ﻧﯿﺮوﮔﺎه ‪ 1‬و ‪ 2‬ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺑﺎ راﮐﺘﺎﻧﺲ‬
‫‪10‬‬
‫دو ﻧﯿﺮوﮔﺎه ‪ | V1 |=| V2 |= 1p.u‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﺎرﻫﺎ ﺣﺘﯽ اﻻﻣﮑﺎن ﺑﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﻣﺴـﺎوي‬
‫ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﻧﯿﺮوﮔﺎه ‪ 1‬ﭼﻘﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬
‫‪1‬‬
‫‪(1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪(2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪(3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2 2‬‬
‫‪(4‬‬
‫‪3‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﺣﻞ اﯾﻦ ﺳﺆال دﻗﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﺴﺎوي ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣـﯽﺷـﻮد‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻋﺪدي را ﺣﺪس زده و ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﺮآورده ﻣﯽﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ‪ G1‬را ‪ 20p.u‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ آنﮔﺎه ‪ 15p.u‬آن ﺻﺮف ﺷﯿﻦ ‪ 1‬و ﺑﻘﯿﻪ آن ﭼﻮن ﺧﻂ ﺑﯽﺗﻠـﻒ اﺳـﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺷﯿﻦ ‪ 2‬ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ‪ 20p.u‬ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺗﻮﺳﻂ ژﻧﺮاﺗﻮر دم ‪ G 2‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً ‪ 25p.u‬را ﺑﻪ ﺷﯿﻦ ‪ 2‬ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯽدﻫﺪ ﭘﺲ‪:‬‬
‫‪PG1 = PG2 = 20p.u‬‬
‫ﭼﻮن ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﻧﯿﺮوﮔﺎه ‪ 1‬را ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ‪ Q G1‬را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﻢ‪:‬‬
‫‪SG1 = PG1 + jQG1‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول‪ :‬ﯾﺎﻓﺘﻦ ‪: δ1‬‬
‫‪VV‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪P12 = 5pu‬‬ ‫‪1 2‬‬
‫= ‪sin δ1 → 5‬‬ ‫‪sin δ1‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪10‬‬
‫‪δ1 = 45o‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم‪ :‬ﺑﺎر ‪ QG1 = QS1 + Q 1‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﻞ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ﻧﯿﺮوﮔﺎه اول ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ارﺳـﺎﻟﯽ ﺷـﯿﻦ ‪ 1‬و‬
‫ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﺎر ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﺷﯿﻦ )‪ (1‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪V1‬‬ ‫‪1 ‬‬ ‫‪2‬‬

‫= ‪QS1‬‬ ‫= ) ‪(V1 − V2 cos δ1‬‬ ‫‪1 −‬‬ ‫‪ = 5 2 −5‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫‪10‬‬
‫ﺑﺎر ‪QG1 = QS1 + Q‬‬‫→ ‪= 5 2 − 5 + 5 = 5 2 → SG1 = 20 + j5 2‬‬
‫‪P1‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2 2‬‬
‫= ‪cos ϕ‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪S1 15 2 3 2‬‬ ‫‪3‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﺷﺒﮑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ژﻧﺮاﺗﻮر ‪ G1‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 16 / 5p.u‬اﺳﺖ‪ .‬ﺗـﻮان راﮐﺘﯿـﻮ ﺗﻮﻟﯿـﺪي ژﻧﺮاﺗـﻮر ‪2‬‬
‫‪3/5 (1‬‬
‫‪8/5 (2‬‬
‫‪6/5 (3‬‬
‫‪11/5 (4‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي ﺑﺎر ﺷﯿﻦ ‪ 20p.u ،1‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ‪:‬‬
‫‪ = PG1 + P12 → 20 = 16 / 5 + P12 → P12 = 3 / 5p.u‬ﺑﺎر‪P1‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮي ﮐﻪ ژﻧﺮاﺗﻮر دوم ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﯿﻦ ‪ 1‬ارﺳﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫‪VV‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬

‫= ‪P12‬‬ ‫‪1 2‬‬
‫= ‪sin δ2 → 3 / 5‬‬ ‫= ‪sin δ2 → sin δ2 = 0 / 7‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/ 2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪o‬‬
‫‪→ δ2 = 45‬‬
‫و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺷﯿﻦ ‪:2‬‬
‫‪QG2 = Q2 + QS2‬‬
‫ﺑﺎر‬
‫‪V‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪QS2 = 2 (V2 − V1 cos δ2 ) = (1 − 0 / 7) = 1 / 5p.u‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪02‬‬
‫‪QG2 = 5 + 1 / 5 = 6 / 5p.u‬‬

‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺷﺒﮑﻪ ﻗﺪرت ﭼﻬﺎر ﺑﺎ ﺳﻪ زﯾﺮ‪ ،‬ﺟﻬﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ و راﮐﺘﯿﻮ در ﺧﻄﻮط ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ (1‬ﺟﻬﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ از ﺑﺎس ‪ 2‬ﺑﻪ ﺑﺎس ‪ ،1‬از ﺑﺎس ‪ 3‬ﺑﻪ ﺑﺎس ‪ 2‬و از ﺑﺎس ‪ 4‬ﺑﻪ ﺑﺎس ‪ 2‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ از ﺑﺎس ‪ 1‬ﺑﻪ ﺑﺎس ‪ ،2‬از ﺑﺎس ‪ 2‬ﺑﻪ ﺑﺎس ‪ 4‬ﺑﻮده و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﯿﻦ ﺑﺎسﻫـﺎي ‪ 2‬و ‪ 3‬ﻣﺒﺎدﻟـﻪ‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ از ﺑﺎس ‪ 2‬ﺑﻪ ﺑﺎس ‪ ،1‬از ﺑﺎس ‪ 2‬ﺑﻪ ﺑﺎس ‪ 4‬و از ﺑﺎس ‪ 3‬ﺑﻪ ﺑﺎس ‪ 2‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ (3‬ﺟﻬﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ از ﺑﺎس ‪ 1‬ﺑﻪ ﺑﺎس ‪ ،2‬از ﺑﺎس ‪ 2‬ﺑﻪ ﺑﺎس ‪ 4‬ﺑﻮده و ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺑـﯿﻦ ﺑـﺎسﻫـﺎي ‪ 2‬و ‪ 3‬ﻣﺒﺎدﻟـﻪ‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ از ﺑﺎس ‪ 2‬ﺑﻪ ﺑﺎس ‪ ،1‬از ﺑﺎس ‪ 3‬ﺑﻪ ﺑﺎس ‪ 1‬و از ﺑﺎس ‪ 4‬ﺑﻪ ﺑﺎس ‪ 2‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ از ﺑﺎس ‪ 1‬ﺑﻪ ‪ ،2‬از ﺑﺎس ‪ 4‬ﺑﻪ ‪ 2‬و از ﺑﺎس ‪ 3‬ﺑﻪ ‪ 1‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ از زاوﯾﻪ ﺗﻮان ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ زاوﯾﻪ ﺗﻮان ﮐﻢﺗﺮ اﻧﺘﻘﺎل ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺗﻮان راﮐﺘﯿـﻮ از ﺷـﯿﻦ ﺑـﺎ‬
‫اﻧﺪازه وﻟﺘﺎژ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﯿﻦ دﯾﮕﺮ ﺑﺎ اﻧﺪازه وﻟﺘﺎژ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﯿﻦ دﯾﮕﺮ ﺑﺎاﻧﺪازه وﻟﺘﺎژ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﺷﺎرش ﻣﯽﯾﺎﺑـﺪ‬
‫ﻟﺬا‪:‬‬
‫ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ از ﺑﺎس ‪ 2‬ﺑﻪ ﺑﺎس ‪ ،1‬از ﺑﺎس‪ 3‬ﺑﻪ ﺑﺎس ‪ 2‬و از ﺑﺎس ‪ 4‬ﺑﻪ ﺑﺎس ‪ 2‬اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ( و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ از ﺑـﺎس ‪ 1‬ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺎس ‪ ،2‬از ﺑﺎس ‪ 2‬ﺑﻪ ﺑﺎس ‪ 4‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎوي ﺑﻮدن اﻧﺪازه وﻟﺘﺎژ ﺑﺎسﻫﺎي ‪ 2‬و ‪ 3‬ﺑـﯿﻦ دو اﯾـﻦ ﺷـﯿﻦ ﺗـﻮان راﮐﺘﯿـﻮ‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺳﺆال‪ :‬ﮐﺪامﯾﮏ از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﯾﺮ در ﻣﻮرد ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺎري روي ﺧﻄﻮط ‪ L 2 , L1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬
‫‪ (1‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺎري روي ﺧﻂ ‪ L1‬ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺎري روي ﺧﻂ ‪ L 2‬اﺳﺖ‪) .‬ارﺳﺎل ﺷﺪه از ﻃﺮف ﺑﺎس ‪(1‬‬
‫‪ (2‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺎري روي ﺧﻂ ‪ L 2‬ﺻﻔﺮ اﺳﺖ و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺎري روي ﺧﻂ ‪ L1‬ﺻﻔﺮ ﻧﯿﺴﺖ )ارﺳﺎل ﺷﺪه از ﻃﺮف ﺑﺎس ‪(1‬‬
‫‪ (3‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺎري روي دو ﺧﻂ ‪ L 2 , L1‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪) .‬ارﺳﺎل ﺷﺪه از ﻃﺮف ﺑﺎس ‪(1‬‬
‫‪ (4‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺎري روي ﺧﻂ ‪ L 2‬ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺎري روي ﺧﻂ ‪ L1‬اﺳﺖ‪) .‬ارﺳﺎل ﺷﺪه از ﻃﺮف ﺑﺎس ‪(1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ از ﺷﯿﻦ ﺑﺎ اﻧﺪازه وﻟﺘﺎژ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﯿﻦ دﯾﮕﺮ ﺑـﺎ اﻧـﺪازه وﻟﺘـﺎژ ﮐـﻢﺗـﺮ اﻧﺘﻘـﺎل‬
‫ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺧﻂ ‪ L1‬ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ ﺑﺎس )‪ (1‬در آن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1 / 05pu‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﺰرگﺗﺮي از ﺧﻂ ‪ ، L 2‬ﮐﻪ ﺑﺎس ‪ 1‬در اﯾﻦ‬
‫ﺧﻂ داراي وﻟﺘﺎژ ‪ 1pu‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺟﺎري ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﺻﻮرت ﺳﺆال اﺷـﺎره ﺑـﻪ ﺗـﻮان راﮐﺘﯿـﻮ‬
‫ﺟﺎري روي ﺧﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺎري روي ﺧﻂ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ درﯾﺎﻓﺘﯽ و ارﺳﺎﻟﯽ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪(1 / 05)2 − 1‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬‫= ‪ : Qave‬ﺧﻂ ‪L1‬‬
‫‪V −V ‬‬ ‫‪0/ 5‬‬
‫‪Qave‬‬ ‫=‬ ‫‪s‬‬
‫‪‬‬
‫‪R‬‬
‫‪2X ‬‬ ‫‪1 − 12‬‬

‫‪2‬‬
‫= ‪ Qave‬ﺧﻂ ‪L2‬‬ ‫‪=0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪0/ 2‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺎري روي ﺧﻂ ‪ L 2‬ﺻﻔﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺎري روي ﺧﻂ ‪ L1‬ﺻﻔﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻟـﺬا ﮔﺰﯾﻨـﻪ ‪ 2‬ﻧﯿـﺰ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬و ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺳﯿﺴﺘﻢ زﯾﺮ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي دو ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ژﻧﺮاﺗﻮر اول ﺑﺮﺣﺴـﺐ‬
‫ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫)‪(cos 60o = 0 / 5 , cos 30o = 0 / 87‬‬
‫‪16/3 (2‬‬ ‫‪18/7 (1‬‬
‫‪8/7 (4‬‬ ‫‪11/3 (3‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬اﮔﺮ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎ را ‪ 15p.u‬اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﻢ در ﺷﯿﻦ ‪ 10p.u ،1‬آن ﺻﺮف ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺑﺎر و ‪ 5p.u‬آن ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﺷﯿﻦ ‪ 2‬ﺟﺎري ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ‪ 15p.u‬ژﻧﺮاﺗﻮر دوم ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﺷﯿﻦ دوم را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭘﺲ‪:‬‬
‫‪V1V2‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪P12 = 5‬‬ ‫= ‪sin δ1 → 5‬‬ ‫‪sin δ1 → δ1 = 30o‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/ 1‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫= ) ‪ + QS1 , QS1 = 1 (V1 − V2 cos δ1‬ﺑﺎر‪Q G1 = Q‬‬ ‫‪(1 −‬‬ ‫‪) = 10 − 5 3‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/ 1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪Q G1 = 10 + 10 − 5 3 = 20 − 5 3 = 11 / 3‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻗﺪرت اﮐﺘﯿﻮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻮﯾﻞ در اﻧﺘﻬﺎي ﯾﮏ ﺧﻂ ﺑﻠﻨـﺪ ‪ P =100MW‬ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﺻـﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ‬
‫»اﻧﺪازه« ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ‪ B , A‬ﺧﻂ ﺑﻪ ﻧﺼﻒ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺪام راﺑﻄﻪ در ﻣﻮرد ﻣﻘـﺪار ﺟﺪﯾـﺪ ‪ P‬ﺻـﺎدق اﺳـﺖ؟‬
‫)ﻣﻘﺎدﯾﺮ وﻟﺘﺎژ ﮔﯿﺮﻧﺪه و ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﺷﺪهاﻧﺪ(‬
‫‪PR = 50 (4‬‬ ‫‪PR = 200 (3‬‬ ‫‪PR < 500 (2‬‬ ‫‪PR > 200 (1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬راﺑﻄﻪ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ درﯾﺎﻓﺘﯽ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫| ‪| VS || VR‬‬ ‫‪| A || VR |2‬‬

‫= ‪PR‬‬ ‫‪Cos(θB − δ) −‬‬ ‫) ‪Cos(θR − θA‬‬
‫|‪|B‬‬ ‫|‪| B‬‬
‫ﺣﺎل اﮔﺮ ‪ A , B‬ﻧﺼﻒ ﺷﻮﻧﺪ ﺟﻤﻠﮥ اول ‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ و ﺟﻤﻠﮥ دوم ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ‪:‬‬
‫‪P1 = A1 − A 2 = 100 , P2 = 2A1 − 2A 2 = 200‬‬
‫و ﭼﻮن ﺟﻤﻠﮥ ‪ A 2‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﭘﺲ ‪ P2 = 2A1 − A 2 > 200‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬اﻧﺪازه وﻟﺘﺎژ ﻃﺮف ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه ‪ | VS |= 1p.u‬و اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺧﻂ ‪ Z = j0 / 1p.u‬اﺳـﺖ و‬
‫اﻣﮑﺎن ﮐﻨﺘﺮل اﻧﺪازه وﻟﺘﺎژ در ﻃﺮف ﮔﯿﺮﻧﺪه وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﺑﺎر در ﻃﺮف ﮔﯿﺮﻧﺪه ‪p.f = 1‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان از ﺧﻂ ﻋﺒﻮر داد ﭼﻘﺪر اﺳﺖ و اﯾـﻦ ﺗـﻮان در ﮐـﺪام زاوﯾـﻪ اﻧﺘﻘـﺎﻟﯽ ) ‪ ( δ‬رخ‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ؟‬
‫‪δmax = 90o , Pmax = 5p.u (2‬‬ ‫‪δmax = 45o , Pmax = 5p.u (1‬‬
‫‪δmax = 45o , Pmax = 10p.u (4‬‬ ‫‪δmax = 90o , Pmax = 10p.u (3‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﺗﺴﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺎﻟﺐ و اﻟﺒﺘﻪ ﻧﮑﺘﻪداري اﺳﺖ وﻟﯽ در اﯾﻦﺟﺎ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ‪ p.f = 1‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ‪ Q R = 0‬ﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا‪:‬‬
‫‪VR‬‬
‫= ‪QR‬‬ ‫‪(VS cos δ − VR ) = 0 → VS cos δ = VR‬‬
‫‪X‬‬
‫‪VV‬‬ ‫‪V 2 cos δ sin δ sin 2δ‬‬
‫‪PR = S R sin δ |VR =VS cos δ = s‬‬ ‫=‬ ‫‪= 5 sin 2δ‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪2X‬‬
‫‪2δ = 90‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ‪ PMax = 5p.u‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺮاي ‪ PMax‬ﺑﺎﯾﺪ‬
‫‪δ = 45‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻧﺎدرﺳﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪ (1‬در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﺎري ‪ ،B‬ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺳﻠﻔﯽ ﺧﻂ ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (2‬در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﺎري ‪ ،C‬ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﺧﻂ ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (3‬ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط روي ﺧﻂ ﭼﯿﻦ ﻧﻘﺎط ﮐﺎري ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎرﮔﺬاري اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (4‬در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﺎري ‪ ،C‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎزن ﺧﻂ‪ ،‬ﺑﻪ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﺎري ‪ B‬ﭼﻮن ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺑﯿﺶ از ‪ SIL‬ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا دﭼﺎر اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷـﯿﻢ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺳﻠﻔﯽ ﺑﻮدن ﺧﻂ اﺳﺖ و در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﮐﺎري ‪ C‬ﭼﻮن ﺗﻮان اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﮐﻢﺗﺮ از ‪ SIL‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا دﭼﺎر اﺿـﺎﻓﻪ‬
‫وﻟﺘﺎژ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ )اﺛﺮ ﻓﺮاﻧﺘﯽ(‪ .‬ﭘﺲ ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬و ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 4‬ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎنﮔـﺮ‬
‫اﺛﺮ ﻓﺮاﻧﺘﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ اﻣﺎ در ﻣﻮرد ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 3‬ﺑﺎﯾﺪ دﻗﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻓﻘـﻂ در ﻧﻘﻄـﮥ ‪ A‬ﮐـﻪ در آن ‪ Q = 0‬اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻟﺬا ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 3‬ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻮان اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﯾﮏ ﺧﻂ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت ‪ 300KV , 50HZ‬ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 500km‬ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎر اﻣﭙﺪاﻧﺲ‬
‫ﻣﻮﺟﯽ آن ﺧﻂ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺣﺪاﮐﺜﺮ وﻟﺘﺎژ ﻧﻬﺎﯾﯽ و اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﺧﻂ ‪ 45‬درﺟﻪ ﺑـﺎ ﻫـﻢ اﺧـﺘﻼف ﻓـﺎز داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ؟‬
‫)‪(f = 50HZ‬‬
‫‪3 (4‬‬ ‫‪4 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪2 (1‬‬
‫‪| VS |p.u. | VR |p.u SIL‬‬

‫= )‪ PR ( 3 ϕ‬اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬از آﻧﺠـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻓﺮﮐـﺎﻧﺲ‬ ‫ﺣﻞ‪ :‬ﺑﺮاي ﺣﻞ اﯾﻦ ﺗﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ از ﻓﺮﻣﻮل ‪sin δ‬‬
‫‪sin βl‬‬
‫‪ 50HZ‬داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﭘﺲ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪1p.u ×1p.u SIL‬‬

‫‪λ = 6000km , | VS |=| VR |= 1p.u‬‬ ‫= ‪PR 3 ϕ‬‬ ‫‪cos 45o‬‬
‫‪ 2π× 500 ‬‬
‫‪sin ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 6000 ‬‬
‫‪PR ( 3 ϕ ) = 2SIL‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ‪ 400kv‬ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 300Km‬و ﺑﺎ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ‪ 60HZ‬ﺑﺮاي آنﮐﻪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷـﺪه در‬
‫اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ دﻗﯿﻘﺎً در ﺧﻂ ﻣﺼﺮف ﺷﻮد‪ .‬اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ﺑﯿﻦ اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﭼﻘﺪر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟ )از اﺧـﺘﻼف وﻟﺘـﺎژ‬
‫ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﺷﻮد‪(.‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪0 / 12π (2‬‬ ‫‪0 / 1π (1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر ﺳﺆال اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻘﺪار ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﻧﺮﺳﺪ ﯾﻌﻨﯽ‪:‬‬
‫‪QR = 0‬‬
‫| ‪| VS || VR‬‬ ‫‪| VR |2‬‬

‫= ‪Q R = 0 ⇒ QR‬‬ ‫‪cos δ −‬‬ ‫‪cos βl = 0‬‬
‫‪ZC sin βl‬‬ ‫‪ZC sin βl‬‬
‫و ﭼﻮن از اﺧﺘﻼف وﻟﺘﺎژ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﺷﺪه | ‪: | VS |=| VR‬‬
‫‪2π‬‬ ‫‪2π‬‬
‫= ‪⇒ cos βl = cos δ → δ = βl , δ‬‬ ‫=‪l‬‬ ‫‪× 300 = 0 / 12π‬‬
‫‪λ‬‬ ‫‪5000‬‬

‫ﻣﺜﺎل ﻣﻬﻢ‪:‬‬
‫در ﯾﮏ ﺧﻂ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت اﮔﺮد ه درﺻﺪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺗـﻮان راﮐﺘﯿـﻮ درﯾـﺎﻓﺘﯽ اﻧﺘﻬـﺎي ﺧـﻂ در ﭼـﻪ‬
‫ﻃﻮﻟﯽ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ؟‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫| ‪| V | | V‬‬ ‫‪| V |2‬‬ ‫‪‬‬

‫‪QR ( 3 ϕ) =  S p.u R p.u cos δ − R p.u cos β l  SIL‬‬
‫‪‬‬ ‫‪sin β l‬‬ ‫‪sin β l‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮل ﺑﺎﻻ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪي ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ درﯾﺎﻓﺘﯽ ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ SIL‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي درﯾﺎﻓـﺖ‬
‫ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫)‪δQ R ( 3 ϕ‬‬ ‫)‪−0 / 9sδ(βCosβ l) 0 / 81(−β sin 2 βl − β cos2 βl‬‬

‫= ‪= 0 |VS =1p.u‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪=0‬‬
‫‪δl‬‬ ‫‪VR =0/ 9 p.u‬‬ ‫‪sin 2 β l‬‬ ‫‪sin 2 βl‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪ 0/ 9 ‬‬
‫= ‪⇒ cos δ cos βl = 0 / 9 ⇒ l‬‬ ‫‪Arc cos ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪β‬‬ ‫‪ cos δ ‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي‪:‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‪:‬‬
‫وﻟﺘﺎژ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ = p.u‬درﺻﺪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﻃﻮل ﺧﻂ ‪cos δ cos β l = 1 −‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﺳﯿﺴﺘﻢ زﯾﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ در ﺣﺎﻟﺐ ﺑﯽﺑﺎري‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺷﯿﻦ ﺑﺎر )‪ (2‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ‪ 0/5‬ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫ﻋﻤﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﺳﻠﻒ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎرداري ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺑﺎر )‪ ،1 + j(p.u‬ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﺧﺎزن ﺑﺎ ﺗﺰرﯾـﻖ ﺗـﻮان‬
‫راﮐﺘﯿﻮ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺷﯿﻦ )‪ ،(2‬در ﻣﻘﺪار )‪ ،1(p.u‬ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﺰرﯾﻘﯽ ﺧﺎزن در ﺣﺎﻟﺖ ﺑـﺎرداري‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮي ﮐﻪ ﺳﻠﻒ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري ﺟﺬب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫‪6 − 2 3 (1‬‬
‫‪3‬‬
‫‪1/ 5 −‬‬ ‫‪(2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪6 + 2 3 (3‬‬
‫‪3 + 3 (4‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﺳﺆال ﺟﺎﻟﺒﯽ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﯾﮏ ﺳﻠﻒ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ‪ 0 / 5p.u‬ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺬب ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻠﻒ ﻫﻤﺎن ‪0 / 5p.u‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﭼﻮن‪:‬‬
‫‪V1V2‬‬ ‫‪1×0 / 5‬‬ ‫‪π‬‬

‫=‪P‬‬ ‫= ‪sin δ → 1‬‬ ‫= ‪sin δ → δ‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪0/ 5‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪0/ 5‬‬
‫= ) ‪Q R = R (VS cos δ − VR‬‬ ‫‪(0 − 0 / 5) = −0 / 5‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/ 5‬‬
‫ﭘﺲ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺬب ﺷﺪه ﺳﻠﻒ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري ‪ 0 / 5p.u‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎرداري ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺎ ﺗﺰرﯾﻖ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎزن وﻟﺘﺎژ ﺷﯿﻦ ‪ 1‬را در ‪ 1p.u‬ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫‪V1V2‬‬ ‫‪1×1‬‬
‫=‪P‬‬ ‫= ‪sin δ → 1‬‬ ‫‪sin δ → δ = 30o‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/ 5‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪1  3 ‬‬
‫= ) ‪Q R = 2 (V1 cos δ − V2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪− 1 = 3 − 2 < 0‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0 / 5  2‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮي ﮐﻪ ﺧﺎﻃﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﺪ ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﺎر و ﻫﻢ ﺗﻮان راﮐﺘﯿـﻮ ﺑـﺎﻗﯽﻣﺎﻧـﺪه از ﺧـﻂ را ﺟﺒـﺮان‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫‪QC = Q + Q‬‬ ‫‪= 1 + 2 − 3 = (3 − 3 )p.u‬‬

‫ﺑﺎر‬ ‫ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺧﻂ‬
‫و در آﺧﺮ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪QC 3 − 3‬‬
‫=‬ ‫‪= 6−2 3‬‬
‫‪QL‬‬ ‫‪0/ 5‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ :‬ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﻫﺮ ﻓﺎز ﯾﮏ ﺧﻂ ‪ 200‬ﮐﯿﻠﻮوﻟﺘﯽ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺗـﻮان ﻣﺒﻨـﺎ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ 100MVA‬ﺑﺎﺷـﺪ در‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه ‪ 1p.u‬و ﺗﻮان ﮔﯿﺮﻧﺪه ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ )‪ (SR = PR + jQ R = 0‬و ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ وﻟﺘﺎژ ﮔﯿﺮﻧﺪه ﻧﯿﺰ ‪1p.u‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺟﺒﺮانﮐﻨﻨﺪه ﻣﻮازي ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪j0 / 4p.u (1‬‬
‫‪− j0 / 4p.u (2‬‬
‫‪j2 / 5p.u (3‬‬
‫‪− j2 / 7p.u (4‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬در اﺑﺘﺪا ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺻﻮرت ﺳﺆال ﮐﻤﯽ ﻣﺒﻬﻢ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﺳﺆال ﺟﺎﻟﺒﯽ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ : SR = VR .I*R =0‬ﺗﻮان ﮔﯿﺮﻧﺪه در ﺣﺎﻟﺖ ‪p.u‬‬
‫از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ‪ VR = 1p.u‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﺣﺘﻤﺎً ‪ I R = 0‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﻣﺪار ﺑﺎز ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﻣﻮازي ﺑﺎﯾﺪ ﺻﻔﺮ ﺷﻮد ﺗﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺷﺪه و ﺧﻂ ﻣﺪار ﺑﺎز ﺷﻮد ﭘﺲ‪:‬‬
‫‪−1‬‬
‫‪ = 0 → Y‬ﺟﺒﺮانﺳﺎز ‪YC + Y‬‬ ‫‪= − j0 / 001Ω‬‬
‫ﺟﺒﺮانﺳﺎز‬
‫‪2‬‬
‫‪Vbase‬‬ ‫‪(200×103 )2‬‬
‫= ‪= j1000, Zbase‬ﺟﺒﺮانﺳﺎز‪Z‬‬ ‫=‬ ‫‪= 400‬‬
‫‪Sbase‬‬ ‫‪100×106‬‬
‫‪1000‬‬
‫= )‪→ ZC(p.u‬‬ ‫‪= j2 / 5p.u‬‬
‫‪400‬‬
‫ﻣﺜﺎل ﻣﻬﻢ‪:‬‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ‪ 900MW‬ﺗﻮان را ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪي ‪ 625 km‬ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﻢ‪ .‬اﮔﺮ اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎي‬
‫ﺧﻂ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺳﻨﮑﺮوﻧﯿﺰاﺳﯿﻮن ﺷﺒﮑﻪ ‪ 45‬درﺟﻪ و ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ‪ 60HZ‬ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﻤﺖ درﯾﺎﻓﺖ ‪ 90‬درﺻﺪ وﻟﺘﺎژ اﺑﺘﺪاي ﺧـﻂ را‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﺪامﯾﮏ از ﺧﻄﻮط زﯾﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ اﺳﺖ؟‬
‫‪ (a‬ﺧﻂ ‪) I th = 850A ph , ZC = 400Ω , 300KV‬ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺠﺎز ﺣﺮارﺗﯽ(‬
‫‪ (b‬ﺧﻂ ‪) I th = 1700A ph , ZC = 300Ω , 400KV‬ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺠﺎز ﺣﺮارﺗﯽ(‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﺣﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦﮐﻨﻨﺪه ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﯾﮏ ﺧﻂ‪) :‬ﻣﯿﻨﯿﻤﻢ ﺣﺪ ﭘﺎﯾﺪاري و ﺣﺪ ﺣﺮارﺗﯽ( ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺧﻂ ﺣﺪ ﺣﺮارﺗﯽ و ﺣﺪ ﭘﺎﯾﺪاري را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ | V | | V | sin δmax‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪ PR ( 3 ϕ max‬ﺧﻂ ‪a‬‬ ‫‪=  S pu R pu‬‬ ‫‪ SIL‬‬
‫‪2πl‬‬
‫‪‬‬ ‫‪sin‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪λ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪ 1×0 / 9 × sin 4   (300KV)2 ‬‬
‫‪ → PR‬ﺣﺪ ﭘﺎﯾﺪاري‬ ‫‪=‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ = 202 / 5MW‬‬
‫‪ sin 2π× 625   400 ‬‬
‫‪3 ϕ max‬‬
‫‪‬‬ ‫‪5000 ‬‬

‫‪→ PR 3 ϕ(th ) = 3VL I th = 3 × 300ΚV × 850 = 433MW‬‬
‫‪) = 202 / 5MW‬ﺣﺪ ﭘﺎﯾﺪاري‪ ،‬ﺣﺪ ﺣﺮارﺗﯽ( ‪ : min‬ﺧﻂ ‪a‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺮاي ﺧﻂ ‪ a‬ﺣﺪ ﭘﺎﯾﺪاري ﺗﻌﯿﯿﻦﮐﻨﻨﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪π ‬‬

‫‪ 1×0 / 9 × sin   (400K )2 ‬‬
‫‪ → PR 3 ϕ max‬ﺣﺪ ﭘﺎﯾﺪاري ‪ :‬ﺧﻂ ‪b‬‬ ‫‪=‬‬ ‫‪4 ‬‬
‫‪2‬‬‫×‪π‬‬ ‫‪625‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ = 480MW‬‬
‫‪ sin‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪   300 ‬‬
‫‪  5000  ‬‬
‫‪ : PR 3 ϕth = 3VL I th = 3 × 400K ×1700 = 1200MV‬ﺣﺪ ﺣﺮارﺗﯽ‬
‫{‬ ‫}‬
‫‪ : min 1200MW , 480MW = 480MW‬ﺧﻂ ‪b‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺮاي ﺧﻂ ‪ b‬ﻫﻢ ﺣﺪ ﭘﺎﯾﺪاري ﺣﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ‪ 900MW‬را اﻧﺘﻘﺎل دﻫﯿﻢ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر در ﺧﻄﻮط ‪: b , a‬‬
‫‪ 5‬ﺧﻂ ‪ 3‬ﻓﺎز ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان ﻧﯿﺎز دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪ 900MW ‬‬

‫‪a:‬‬ ‫‪ +1 = 5‬‬
‫‪ 202 / 5 ‬‬
‫‪ 2‬ﺧﻂ ‪ 3‬ﻓﺎز ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان ﻧﯿﺎز دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪ 900‬‬
‫‪b :   +1 = 2‬‬
‫‪ 480‬‬
‫ﭘﺲ ﺧﻂ ‪ b‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺗﻌﺪاد ﺧﻄﻮط ﮐﻢﺗﺮي ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺷﺒﮑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺧﻂ ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ و ﺑﺎر زﯾﺎدي ﺑﻪ ﺷﺒﮑﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ وﻗﺘﯽ ﺧﻂ ﮐﻢ ﺑﺎر اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ (1‬ﻣﻮﻟﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﻮق ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺷﺪه و ﺧﺎزن وارد ﻣﺪار ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ (2‬ﻣﻮﻟﺪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻠﯽ ﻣﺎﻧﺪه و ﺧﺎزن وارد ﻣﺪار ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ (3‬ﻣﻮﻟﺪ از ﺷﺒﮑﻪ ﻗﻄﻊ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ (4‬ﻣﻮﻟﺪ ﺑﺎﯾﺪ زﯾﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺷﺪه و راﮐﺘﻮر وارد ﻣﺪار ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري ﺧﺎزن ﺧﻂ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﮐﺮده ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺗﻮان راﮐﺘﯿـﻮ ﺟﺒـﺮان ﺷـﻮد ﭘـﺲ راﮐﺘـﻮر وارد ﻣـﺪار‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﻮﻟﺪ در ﺣﺎﻟﺖ زﯾﺮ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺬب ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺎ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ) ‪ ( Z = R + jX‬اﻫﻢ در ﻫـﺮ ﻓـﺎز وﻟﺘﺎژﻫـﺎي اﺑﺘـﺪا و اﻧﺘﻬـﺎي ﺧـﻂ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﯿـﺐ‬
‫‪ VR , VS‬ﺛﺎﺑﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻗﺪرت ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻘﺎل از ﺧﻂ از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪VR2  | Z | VS‬‬ ‫‪‬‬

‫= ‪Pmax‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫‪− R  , | Z |= R 2 + X 2‬‬
‫‪| Z |  VR‬‬ ‫‪‬‬
‫و در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ درﯾﺎﻓﺘﯽ از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫‪VR2 X‬‬
‫‪Q=−‬‬
‫‪R 2 + X2‬‬
‫دﻗﺖ دارﯾﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﺮاي ارﺳﺎل ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ‪ ،‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬـﺖ‬
‫ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ از ﺳﻤﺖ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﻮﻟﺪ ﻣﻘﺪاري از ﺗﻮان راﮐﺘﯿـﻮ ﺧـﻂ را ﺟﺒـﺮان ﮐـﺮده و ﻇﺮﻓﯿـﺖ‬
‫ﺑﯿﺶﺗﺮي ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺧﻂ ﮐﻮﺗﺎه‪ 4 + j3Ω ،‬اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻮان ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻘﺎل در ﺧﻂ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ وﻟﺘﺎژ اﻧﺘﻬﺎي ﺧـﻂ‬
‫‪ 400V‬ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﺮاي ﺧﻂ ‪ ٪5‬ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪16kw (4‬‬ ‫‪12kw (3‬‬ ‫‪10kw (2‬‬ ‫‪8kw (1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﮑﺘﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪2‬‬
‫‪VR2  | Z | VS‬‬ ‫‪  400 ‬‬
‫‪Pmax‬‬ ‫=‬ ‫‪2 ‬‬
‫‪−R = ‬‬ ‫‪ (1 / 05 × 5 − 4) = 8kw‬‬
‫‪| Z |  VR‬‬ ‫‪  5 ‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺷﺒﮑﻪ ﺳﻪ ﺷﯿﻨﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ‪ V1 = V2 = V3 = 1p.u‬و ﺗﻮان ﺗﻮﻟﯿﺪي دو ﻣﻮﻟﺪ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ اﮔﺮ ﺗﻠﻔﺎت ﺧﻄﻮط ‪1‬‬
‫و ‪ 2‬ﻫﺮ ﮐﺪام ﺑﻪ ازاي ‪ 1MW ,SD = 100MW‬ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻠﻔﺎت ﮐﻞ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ ازاي ﺑﺎر ‪ 200MW‬ﭼﻨﺪ ‪ MW‬اﺳﺖ؟‬
‫‪2 (1‬‬
‫‪8 (2‬‬
‫‪4 (3‬‬
‫‪6 (4‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻘﺎرن ﺑﻮدن ﻣﺪار ﻣﯽﺗﻮان از ﺧﻂ ‪ 3‬ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ازاي ‪ 100MW‬ﺗﻠﻔﺎت ﻫﺮ ﯾـﮏ از ﺧﻄـﻮط ‪1MW‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ازاي ‪ 200MW‬ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺮ ﺧﻂ ‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه و ﺑﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪن ﺟﺮﯾﺎن ﺗﻠﻔﺎت آن ‪ 4‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽﺷـﻮد ) ‪(Ploss = RI2‬‬
‫ﭘﺲ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻠﻔﺎت ﻫﺮ ﺧﻂ ‪ 4MW‬و ﻣﺠﻤﻮع آن ‪ 8 MW‬ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ‪ δ‬ﭼﻘﺪر ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ از ﺷﯿﻦ‪ 1‬ﺑﻪ ‪ 2‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮدد؟‬
‫‪36o (1‬‬
‫‪54o (2‬‬
‫‪90o (3‬‬
‫‪45o (4‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﮑﺘﻪ ﮔﻔﺘﻪ در ﻣﺘﻦ درﺳﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﻪ ﺑﺎر اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫‪δ = β , Z =| Z | ∠B = 2∠45o ⇒ δ = 45o‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ :‬ﯾﮏ ﻣﻮﻟﺪ ﺳﻨﮑﺮون ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﺑﺨﺎري ‪ 100MVA‬و ‪ X d = 1pu , 50HZ ،14KV‬ﺗﻮان ‪ 80MWA‬را در وﻟﺘـﺎژ‬
‫‪ 1pu‬ﺑﺎ ﻧﯿﺮوي ﻣﺤﺮﮐﻪ داﺧﻠﯽ ‪ 1 / 25pu‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ اﯾﻦ ﻣﻮﻟﺪ ﭼﻨﺪ ‪ pu‬اﺳﺖ؟‬
‫‪0/8 (4‬‬ ‫‪1 (3‬‬ ‫‪0/96 (2‬‬ ‫‪0/9 (1‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪80‬‬
‫= ) ‪SR = 80MVA ⇒ SR (p.u‬‬ ‫‪= 0 / 8pu‬‬
‫‪100‬‬
‫‪V1V2‬‬
‫= ‪PR‬‬ ‫‪sin δ = 1 / 25 sin δ‬‬
‫‪Xd‬‬
‫‪V2‬‬
‫= ‪QR‬‬ ‫‪(V1 cos δ − V2 ) = 1 / 25 cos δ − 1‬‬
‫‪X‬‬
‫‪S2R = PR2 + Q2R ⇒ 0 / 64 = 1 / 5625 sin 2 δ + 1 / 5625 cos2 δ + 1 − 2 / 5 cos δ‬‬

‫‪⇒ cos δ = 0 / 769‬‬
‫‪Q R = −0 / 03875p.u‬‬
‫ﻫﯿﭻ ﮐﺪام از ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺷﺒﮑﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت داده ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺧﺎزن ﺧﻄﻮط ﺻﺮفﻧﻈـﺮ ﺷـﺪه و اﻣﭙـﺪاﻧﺲ‬
‫ﺳﺮي ﺧﻄﻮط ﻣﺴﺎوي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ | V1 |=| V2 |=| V3 | ،‬ﮐﺪام ﻋﺒﺎرت ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟ ‪ Q C‬ﯾـﮏ ﺟﺒـﺮان ﮐﻨﻨـﺪه ﺗـﻮان‬
‫راﮐﺘﯿﻮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ (1‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ در ﺧﻂ ﺑﯿﻦ ‪ 1‬و ‪ 3‬ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ در ﺧﻂ ﺑﯿﻦ ‪ 2‬و ‪ 3‬ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (3‬ﻧﯿﻤﯽ از ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮﻓﯽ در ﺧﻂ ﺑﯿﻦ ‪ 2‬و ‪ 3‬ﺗﻮﺳﻂ ژﻧﺮاﺗﻮر )‪ (1‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ (4‬ﻧﯿﻤﯽ از ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮﻓﯽ در ﺧﻂ ﺑﯿﻦ ‪ 1‬و ‪ 3‬ﺗﻮﺳﻂ ژﻧﺮاﺗﻮر )‪ (1‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺎزن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪QC = QS − Q R‬‬
‫‪V3‬‬ ‫‪V‬‬
‫= ‪QS‬‬ ‫‪(V3 − V2 cos δ) = (1 − cos δ) = A‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪V3‬‬ ‫‪V‬‬
‫= ‪QR‬‬ ‫‪(V1 cos δ − V3 ) = (cos δ − 1) = −A‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪QC =2 A , Q line = 2A‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮي ﮐﻪ ﺧﻂ ﻣﺼﺮف ﻣﯽﮐﻨﺪ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺗﻮﺳﻂ ژﻧﺮاﺗﻮر )‪ (1‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐـﻪ ﻧﯿﻤـﯽ از اﯾـﻦ‬
‫ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎزن ﺷﯿﻦ )‪ (3‬و ﻧﯿﻤﯽ دﯾﮕﺮ ﺗﻮﺳﻂ ژﻧﺮاﺗﻮر )‪ (1‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬درﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت زﯾﺮ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺑﺎس ‪ ،2‬ﺑﺎ ﻧﺼﺐ ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﺧﺎزن در ‪ 1pu‬ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻇﺮﻓﯿﺖ اﯾـﻦ‬
‫ﺧﺎزن ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫‪Q C = 0 / 65 (1‬‬
‫‪Q C = 0 / 55 (2‬‬
‫‪Q C = 0 / 5 (3‬‬
‫‪Q C = 0 / 6 (4‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬اﺑﺘﺪا زاوﯾﮥ ‪ δ 2‬را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﻢ‪:‬‬

‫‪V1V2‬‬ ‫‪1×1‬‬
‫= ‪P12‬‬ ‫= ‪sin(δ1 − δ2 ) ⇒ 1‬‬ ‫) ‪sin(0 − δ2‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/ 1‬‬
‫‪− sin δ2 = 0 / 1 ⇒ cos2 δ = 1 − sin 2 δ = 1 −0 / 01 = 0 / 99‬‬
‫‪cos δ = 0 / 995‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ) ‪Q R = 2 (V1 cos δ2 − V2‬‬ ‫‪(0 / 995 − 1) = −0 / 05 < 0‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/ 1‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧﺎزن ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻢ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺧﻂ و ﻫﻢ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﺎر ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻟﺬا‪:‬‬
‫‪Q C = Q L + | Q R |= 0 / 5 + 0 / 05 = 0 / 55‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ وﻟﺘﺎژ ﺷﯿﻨﻪﻫﺎ ‪ | V1 || V2 |= 1pu‬اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﯾﮑﺴﺎن ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ﺑﯿﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫‪75o (2‬‬ ‫‪30o (1‬‬
‫‪45o (4‬‬ ‫‪60o (3‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﭼﻮن ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ از ﺳﻮي ﻣﻨﺎﺑﻊ ﯾﮑﺴﺎن ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﻟﺬا اﯾﻦ ﺗﻮان ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪PG1 = PG2 = 10pu‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮان ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺑﯿﻦ ﺧﻄﻮط ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪VV‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪P12‬‬ ‫‪1 2‬‬
‫= ‪sin δ ⇒ 2‬‬ ‫‪sin δ ⇒ δ = 30o‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0 / 25‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت زﯾﺮ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ در ﺣﺎل ﮐﺎر اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬ﺑﺪون آن ﮐـﻪ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮي در ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ اﻧﺘﻘﺎل و اﻧﺪازه وﻟﺘﺎژ ﺑﺎس ‪ 2‬رخ دﻫﺪ‪ ،‬اﻧﺪازه وﻟﺘﺎژ در ﺑﺎس ‪ 1‬ﺑﻪ ﻣﻘـﺪار ‪ 0 / 1pu‬اﻓـﺰاﯾﺶ‬
‫ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮي در ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﺤﻮﯾﻠﯽ ﺑﻪ ﺑﺎس ‪ 2‬رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪0 / 1 2pu (2‬‬ ‫‪−0 / 1‬‬ ‫‪pu (1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪0/ 1‬‬ ‫‪pu (4‬‬ ‫‪−0 / 1 2pu (3‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘـﯽ اﻧﺘﻘـﺎﻟﯽ ﺛﺎﺑـﺖ ﻣﺎﻧـﺪه اﻣـﺎ اﻧـﺪازه وﻟﺘـﺎژ ﺑـﺎس ‪ 1‬اﻓـﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ ﻟـﺬا ﻃﺒـﻖ راﺑﻄـﻪ‬
‫‪VV‬‬
‫= ‪ ، P12‬ﺣﺘﻤﺎً ‪ δ‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ اﺑﺘﺪا ﻣﻘﺪار ﺟﺪﯾﺪ ‪ δ‬را ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫‪1 2‬‬
‫‪sin δ‬‬
‫‪X‬‬
‫‪VV‬‬ ‫‪1×1‬‬ ‫‪2‬‬

‫= ‪P12‬‬ ‫‪1 2‬‬
‫= ‪sin δ ⇒ P12‬‬ ‫= )‪sin(45 − 0‬‬ ‫‪pu‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪VV‬‬‫‪′‬‬ ‫‪2 1 / 1×1‬‬ ‫‪5 2‬‬
‫⇒ ‪P12 = 1 2 sin δ′‬‬ ‫=‬ ‫= ‪× sin δ′ ⇒ sin δ′‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪11‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اول‪:‬‬
‫‪V2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫= ‪QR‬‬ ‫×‪(V1 cos δ − V2 ) = (1‬‬ ‫= )‪− 1‬‬ ‫‪− 1 = 0 / 3pu‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪50 71‬‬ ‫‪71‬‬
‫‪cos2 δ = 1 − sin 2 δ′ = 1 −‬‬ ‫=‬ ‫= ‪⇒ cos δ′‬‬
‫‪121 121‬‬ ‫‪11‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ دوم‪:‬‬
‫‪V2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪71‬‬

‫= ‪Q′R‬‬ ‫×‪(V1′cos δ′ − V2 ) = (1 / 1‬‬ ‫‪− 1) = −0 / 15‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪Q′R − QR = −0 / 15 − (−0 / 3) = 0 / 15 ≈ 0 / 1 2pu‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت زﯾﺮ ‪ | V1 |=| V2 |= 1p.u‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ داﻣﻨﻪ وﻟﺘﺎژ ﺷـﯿﻦ ‪ 3‬ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ 1pu‬ﺷـﻮد‬
‫ﻣﻘﺪار ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮي ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ در ﺷﯿﻦ ‪ 3‬ﺗﺰرﯾﻖ ﺷﻮد ﭼﻘﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬
‫‪3 − 3 (1‬‬
‫‪2 − 3 (2‬‬
‫‪3 − 1 (3‬‬
‫‪3 (4‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ زاوﯾﻪ ‪ δ1‬را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﻢ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر دارﯾﻢ‪:‬‬
‫| ‪| V1 || V2‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪P12‬‬ ‫= ) ‪sin(δ1 − δ2‬‬ ‫‪sin(δ1 + 30) = 1 ⇒ δ1 = 0‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/ 5‬‬
‫‪VV‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ) ‪P13 = 1 = 1 2 sin(δ1 − δ3‬‬ ‫‪sin(−δ2 ) = 1 ⇒ δ2 = −30o‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/ 5‬‬
‫| ‪|V‬‬
‫) ‪Q R 3 = 2 (V1 cos δ − V3‬‬
‫‪X‬‬
‫‪1  3 ‬‬
‫= ‪QR3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪− 1 = 3 − 2 < 0‬‬
‫‪0 / 5  2‬‬ ‫‪‬‬
‫| ‪Q C = Q L3 + | Q R 3‬‬
‫‪QC = 3 − 3‬‬
‫‪ (4-13‬ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺑﺎ ﺧﺎزن ﺳﺮي‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻓﺮﻣﻮل ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ‪:‬‬
‫| ) ‪| VS( L − L) || VR (L − L‬‬
‫= ‪P3 ϕ‬‬ ‫‪sin δ‬‬
‫‪X‬‬
‫ﺑﺮاي اﻓﺰاﯾﺶ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﻂ ﻣﯽﺗﻮان‪:‬‬
‫‪ -1‬وﻟﺘﺎژ را ﺑﺎﻻ ﺑﺮد اﻣﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ از ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺎديﻫﺎ ﻗﻄﻮرﺗﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و اﯾـﻦ‬
‫اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﺪﯾﺪه ﮐﺮوﻧﺎ ﻣﯽﺷﻮد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﺎديﻫﺎ ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﭘﺲ دﮐﻠﯽ ﮐﻪ ﻧﺼـﺐ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ ﺑﺎﯾـﺪ داراي‬
‫ﻗﺪرت ﺑﯿﺶﺗﺮي ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎزوﻫﺎي دﮐﻞﻫﺎ )ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﯿﻦ ﻫﺎديﻫﺎ( ﺑﺰرگﺗﺮ ﺷﺪه و ﮔﺮانﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد و در ﮐﻞ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﯽرود‪.‬‬
‫‪ -2‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻮط دو ﻣﺪار ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ راﮐﺘﺎﻧﺲ ‪X‬‬
‫‪ -3‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﺎزن ﺳﺮي ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ راﮐﺘﺎﻧﺲ ﮐﻪ اﯾﻦ روش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ روش دوم ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐﻢﺗﺮي ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﺎزن ﺳﺮي ﯾﮏ روش ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد اﯾﻦ ﺧﺎزنﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً در وﺳـﻂ ﺧـﻂ‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺰﯾﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه داراي ﻣﺰاﯾﺎ زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﭘﺎﯾﺪاري ﮔﺬرا و ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر را ﺑﻬﺒﻮد ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺎرﮔﺬاري اﻗﺘﺼﺎديﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -3‬اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺑﯿﻦ ﺷﯿﻦﻫﺎي ﺑﺎر ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺧﺎزنﻫﺎي ﺳﺮي ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺑﺎرﮔﺬاري ﺧﻂ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ -5‬اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮدن ﺧﺎزنﻫﺎي ﺳﺮي در ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ‪ (Extra High Voltage) EHV‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺪ ﺑـﺎر ﭘﺎﯾـﺪاري ﮔـﺬراي‬
‫ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻠﻨﺪ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ اﺣﺪاث ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﯿﺶ از دو ﺑﺮاﺑﺮ اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﺪ‪.‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﺗﻮان اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ در ﯾﮏ ﺧﻂ ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت ﺑﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﯾﮏ ﺧﺎزن ﺳﺮي ﺑﺎ راﮐﺘﺎﻧﺲ ‪ X C‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫| )‪| VS(L −L) || VR (L − L‬‬

‫= ‪P3 ϕ‬‬ ‫‪sin δ‬‬
‫‪X − X cser‬‬
‫درﺻﺪ ﺟﺒﺮانﺳﺎزي‪:‬‬
‫‪Xcser‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ درﺻﺪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺤﺪوده درﺻﺪ ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺑﯿﻦ ‪ 25‬ﺗﺎ ‪ 70‬درﺻﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮا ﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫‪X‬‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﮐﻢﺗﺮ از ‪ 25‬درﺻﺪ اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﻘﺪار ﺑﯿﺶﺗﺮ از ‪ 70‬درﺻﺪ ﻫﻢ ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ اﻓـﺰاﯾﺶ ﺑﺴـﯿﺎر زﯾـﺎد ﮔﺸـﺘﺎور‬
‫ﺳﻨﮑﺮون ﮐﻨﻨﺪه ﻣﺸﮑﻞﺳﺎز اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ‪:‬‬
‫ﮔﺸﺘﺎور ﺳﻨﮑﺮونﮐﻨﻨﺪه‪:‬‬
‫‪dP‬‬ ‫‪VSVR‬‬
‫=‪T‬‬ ‫=‬ ‫‪cos δ‬‬
‫‪dδ X − Xcser‬‬
‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺨﺮج ﮐﺴﺮ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺻﻔﺮ ﻣﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﮔﺸﺘﺎور ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﯽرود در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ دو ﺷﯿﻦ ﮐـﺎﻣﻼً ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻢ ﺳﻨﮑﺮون ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﯾﮑﯽ ﻓﻮراً ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﯿﯿﺮ در دﯾﮕﺮي ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﺟﺮﯾـﺎن زﯾـﺎدي از‬
‫ﺧﻂ ﺑﮕﺬرد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از ﺣﺪ ﺣﺮارﺗﯽ ﻫﻢ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻮانﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ در ﯾﮏ ﺧﻂ را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل دادن ﻧﻘﻄﻪ ﮐﺎر ‪ B‬ﺑﺮروي ﻧﻘﻄﻪ ﮐـﺎر‬
‫‪ A‬ﭼﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي دارﯾﺪ‪:‬‬
‫‪ (1‬ﺳﺮي ﮐﺮدن ﺳﻠﻒ‬
‫‪ (2‬ﺳﺮي ﮐﺮدن ﺧﺎزن‬
‫‪ (3‬ﻣﻮازي ﮐﺮدن راﮐﺘﻮر در دو اﻧﺘﻬﺎ‬
‫‪ (4‬ﻫﯿﭻﮐﺪام‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻘﻄﻪ ‪ B‬روي ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧـﺎزن ﺳـﺮي ﮐـﺎري از‬
‫ﭘﯿﺶ ﻧﻤﯽﺑﺮد زﯾﺮا ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﻣﻮازي ﮐﺮدن راﮐﺘﻮر ﻧﯿﺰ ﺗﺄﺛﯿﺮي ﺑﺮروي ﺗـﻮان اﻧﺘﻘـﺎﻟﯽ ﻧـﺪارد وﻟـﯽ‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ راﺑﻄﻪ ﺗﻮان اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ اﮔﺮ ﺳﻠﻒ ﺑﺎ راﮐﺘﺎﻧﺲ ‪ X L‬را ﺳﺮي ﮐﻨﯿﻢ ﻣﺨﺮج ﮐﺴﺮ را اﻓﺰاﯾﺶ داده و ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﺗـﻮان اﮐﺘﯿـﻮ‬
‫‪VS VR‬‬
‫= ‪P3 ϕ‬‬ ‫‪sin δ‬‬
‫‪X + X Lser‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺰﯾﻨﻪ ﯾﮏ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ اﻣﺎ‪ ،‬ﺳﻠﻒ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺟﺬب ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﯿﭻﮔﺎه ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﻘـﻂ ‪ A‬ﮐـﻪ در آن‬
‫‪ Q‬ﺻﻔﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ رﺳﯿﺪ و ﻣﻘﺪار ‪ ،Q‬ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﺳﻠﻒ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل زﯾﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ ﻋﺒﻮري از ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ‪ P1‬ﺑﺎﺷﺪ اﮔﺮ ﯾﮏ ﺧـﺎزن‬
‫‪3‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺎﻟـﺖ ﻗﺒـﻞ ﻣـﯽﺷـﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﻇﺮﻓﯿﺖ ‪ C‬ﻓﺎراد را ﺑﺎ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﺮي ﮐﻨﯿﻢ ﺗﻮاﻟﯽ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪, P2‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ اﻧﺪازه ‪C‬؟ )‪(f = 50HZ‬‬
‫‪π‬‬
‫‪C = (F) (1‬‬
‫‪3‬‬
‫‪π‬‬
‫‪C = (F) (2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪C = (F) (3‬‬
‫‪π‬‬
‫‪3‬‬
‫‪C = (F) (4‬‬
‫‪π‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺳﺆال ﻫﻢ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﺎزن ﺳﺮي ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮان اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫| ‪| VS || VR‬‬
‫=‪P‬‬ ‫‪sin δ‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪P′ 3 X‬‬ ‫‪1‬‬
‫= = ⇒‬ ‫= ‪⇒ X′‬‬ ‫‪p.u‬‬
‫| ‪| VS || VR‬‬ ‫‪P 2 X‬‬ ‫‪′‬‬ ‫‪150‬‬
‫= ‪P′‬‬ ‫‪sin δ‬‬
‫‪X′‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪X′ = X − X C‬‬ ‫= ‪− XC‬‬ ‫= ‪⇒ XC‬‬ ‫‪p.u‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪300‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪300 3‬‬
‫= ‪XC‬‬ ‫=‪⇒C‬‬ ‫)‪= (F‬‬
‫‪Cω‬‬ ‫‪100π π‬‬

‫ﺳﺆال‪ :‬ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 200km‬داراي ‪ z = j0 / 05 Ω km , Y = j4 ×10−6 s km‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﮏ دﺳـﺘﮕﺎه‬
‫ﺧﺎزن ﺳﺮي ﺑﺮاي ﺟﺒﺮان ‪ ٪50‬راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﻧﺼﺐ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ‪ ABCD‬ﺧﻂ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه‬
‫ﺧﺎزن ﺳﺮي ﭼﻘﺪر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪A = 1/ 2‬‬ ‫‪B = 4 / 05 j‬‬ ‫‪A = 1/0‬‬ ‫‪B = 4 / 5j‬‬

‫‪−4‬‬
‫‪(2‬‬ ‫‪−5‬‬
‫‪(1‬‬
‫‪C = 4 / 3 ×10 j D = 1 / 0‬‬ ‫‪C = 4 / 3 ×10 j D = 1 / 0‬‬
‫‪A = 0 / 95‬‬ ‫‪B = 5j‬‬ ‫‪A = 0 / 996‬‬ ‫‪B = 5 / 02 j‬‬

‫‪−4‬‬
‫‪(4‬‬ ‫‪−4‬‬
‫‪(3‬‬
‫‪C = 8 ×10 j D = 1 / 0‬‬ ‫‪C = 7 / 98 ×10 j D = 1 / 004‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل دارﯾﻢ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻞ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪ A B  1 Z   A B  1 − jX C ‬‬
‫‪ T = T1 × T2 = ‬ﮐﻞ‬ ‫‪‬‬ ‫‪=‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ C D  0 1   C D  0‬‬ ‫‪1 ‬‬
‫‪ZY‬‬ ‫‪0 / 05 × 4 ×10−6 × (200)2‬‬

‫‪A = 1+‬‬ ‫‪= 1−‬‬ ‫‪= 0 / 996‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪B = Z = j0 / 05 × 200 = j10‬‬
‫‪ZY‬‬ ‫‪ 0 / 05 × 4 ×10−6 × (200)2 ‬‬

‫‪C = Y(1 +‬‬ ‫‪) = j4 ×10−6 × 2001 −‬‬ ‫‪ = j7 / 98 ×10‬‬
‫‪−4‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪‬‬

‫‪D=A‬‬
‫‪ A AZ + B ‬‬
‫‪ T = ‬ﮐﻞ‬ ‫‪‬‬
‫‪ C CZ + D ‬‬
‫‪⇒ B′ = AZ + B = (0 / 996) × (− j0 / 25 × 200) + ( j0 / 5 × 200) = j5 / 02‬‬

‫‪D′ = CZ + D = ( j7 / 98 ×10−4 )(− j0 / 25 × 200) + 0 / 996 = 1 / 004‬‬
‫‪ 0 / 996‬‬ ‫‪j5 / 02‬‬
‫‪T′ = ‬‬ ‫‪−4‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ j7 / 98 ×10 1 / 004 ‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬در ﺷﺒﮑﻪ زﯾﺮ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ‪ | V1 |=| V2 |= 1p.u‬ﺑﺎﺷﺪ ﻻزم اﺳﺖ در ﺷﯿﻦ ‪ ،2‬ﺧﺎزﻧﯽ ﺑـﺎ ﻗـﺪرت ‪ Q C‬ﻧﺼـﺐ‬
‫ﺷﻮد اﮔﺮ در وﺳﻂ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﮏ ﺧﺎزن ﺳﺮي ﺑﺎ ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ‪ 50‬درﺻﺪ ﻗﺮار دﻫﯿﻢ آنﮔﺎه ﻣﯿﺰان ﺻـﺮﻓﻪﺟـﻮﯾﯽ‬
‫در ﻗﺪرت ‪ Q C‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ p.u‬ﭼﻘﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬
‫‪| V1 |= 1R0‬‬
‫‪cos sin −1 0 / 2 = 0 / 98‬‬
‫‪cos sin −1 0 / 1 = 0 / 995‬‬
‫‪cos sin −1 0 / 05 = 0 / 998‬‬
‫‪-0/02 (4‬‬ ‫‪0/02 (3‬‬ ‫‪-0/01 (2‬‬ ‫‪0/01 (1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﺳﺆال ﺟﺎﻟﺒﯽ اﺳﺖ‪ ،‬در واﻗﻌﯽ اﯾﻦ ﺳﺆال ﯾﮑﯽ از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺧﺎزن ﺳﺮي را ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗـﻮان راﮐﺘﯿـﻮ ﺑـﻪ ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﺗـﻮان‬
‫راﮐﺘﯿﻮ ﺧﻂ ﮐﻤﮏ ﮐﺮده و ﻇﺮﻓﯿﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ را ﺑﯿﺶﺗﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﮐـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﺷـﺪ‬
‫ﺧﺎزنﻫﺎي ﺳﺮي ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺷﯿﻦﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻫﺶ دﻫﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اول‪ :‬ﺑﺪون ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺧﺎزن ﺳﺮي‪:‬‬
‫| ‪| V1 || V2‬‬ ‫‪1×1‬‬
‫=‪P‬‬ ‫= ‪sin δ1 ⇒ 1‬‬ ‫‪sin δ1‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪0/1‬‬
‫‪δ1 = sin −1 0 / 1‬‬
‫ﺣﺎل در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ درﯾﺎﻓﺘﯽ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫| ‪| V2‬‬
‫= ‪Q R1‬‬ ‫)| ‪(| V1 | cos δ1 − | V2‬‬
‫‪X‬‬
‫‪1‬‬
‫= ‪Q R1‬‬ ‫‪(0 / 995 − 1) = 0 / 05‬‬
‫‪0/ 1‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺧﺎزن ﻣﻮازي ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪QC1 = 1 + 0 / 05 = 1 / 05p.u‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ دوم‪ :‬ﺑﺎ ﺟﺒﺮان ﺳﺎزي ﺧﺎزن ﺳﺮي‪ :‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ از ‪ 0/1‬ﺑﻪ ‪ 0/05‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﭘﺲ‪:‬‬
‫| ‪| V1 || V2‬‬ ‫‪1×1‬‬
‫= ‪P2‬‬ ‫= ‪sin δ2 ⇒ 1‬‬ ‫‪sin δ2 ⇒ δ2 = sin −1 0 / 05‬‬
‫‪X2‬‬ ‫‪0 / 05‬‬
‫| ‪| V2‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪Q R2‬‬ ‫= )| ‪(| V1 | cos δ2 − | V2‬‬ ‫‪(0 / 998 − 1) = −0 / 04‬‬
‫‪X2‬‬ ‫‪0 / 05‬‬
‫ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺧﺎزن ﺳﺮي‪:‬‬

‫‪QC3 = 1+ 0 / 04 = 1 / 04p.u‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﯿﺰان ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﯾﯽ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪∆Q C = 1 / 05 − 1 / 04 = 0 / 01p.u‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺎﯾﺐ ﻋﻤﺪه ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺑﺎ ﺧﺎزن ﺳﺮي اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﺪار رزوﻧﺎﻧﺴﯽ ﺑﺎ ﺳﻠﻒ ﺷﺒﮑﻪ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨـﺪ و در‬
‫اﺛﺮ اﯾﻦ اﺧﺘﻼل ﺟﺮﯾﺎن اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺪﯾﺪي از ﺷﺒﮑﻪ ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺴﺎرت ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي ﺑـﻪ ﺳﯿﺴـﺘﻢ‬
‫ﺗﻮرﺑﯿﻦ – ژﻧﺮاﺗﻮر وارد ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ‪ L′‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻓﺸﺮده ﺧﻂ و ‪ C scr‬ﺧﺎزن ﺳﺮي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت زﯾﺮ ﺳﻨﮑﺮون ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪f r = fs‬‬
‫‪L′Cs er‬‬
‫ﮐﻪ در آن ‪ fs‬ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺳﻨﮑﺮون ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬اﮔﺮ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎ راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ ‪ 0 / 4654 Ω km‬و ﻃﻮل ‪ 500km‬و وﻟﺘﺎژ ‪ 230KV‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ و‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﻣﻘﺪار ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ را از ‪ 227 / 4MW‬ﺑﻪ ‪ 358 / 5 MW‬اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﯿﻢ ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻣﻘﺪار درﺻﺪ ﺟﺒﺮانﺳﺎزي در ﺧﻂ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎزن ﺳﺮي‬
‫ب( ﻣﻘﺪار ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺧﺎزن ﺳﺮي )ﺑﺎ ﻓﺮض ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒﻮري ‪ 960‬آﻣﭙﺮ از اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳﺮي ﺧﻂ(‬
‫ج( ﻣﻘﺪار ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ زﯾﺮ ﺳﻨﮑﺮون ) ‪ (f r‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺳﻨﮑﺮون ﺷـﺒﮑﻪ ‪ f s = 60HZ‬و ﻣﻘـﺪار ﮐـﻞ اﻧـﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ‬
‫ﻓﺸﺮدهي ﺧﻂ ‪ L′ = j400Ω‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻣﯽداﻧﯿﻢ‪:‬‬
‫‪P2 X1‬‬ ‫‪358 / 5MW X1‬‬

‫=‬ ‫⇒‬ ‫=‬
‫‪P1 X2‬‬ ‫‪227 / 4MW X2‬‬
‫‪X1 = 0 / 4654 × 500km = 232 / 7Ω ⇒ X2 = 147 / 6Ω‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ دوم ﺑﺎ ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا‪:‬‬

‫‪X2 = X1 − XC = 232 / 7 − X C = 147 / 6 ⇒ XC = 85 / 1Ω‬‬

‫‪X cser‬‬ ‫‪85 / 1‬‬
‫= ‪⇒ %comp‬‬ ‫=‬ ‫‪×100 = 36 / 6%‬‬
‫‪X1‬‬ ‫‪232 / 7‬‬
‫ب( ﻣﻘﺪار ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺧﺎزن ﺳﺮي‪:‬‬
‫‪Q C = I2 X C = (0 / 9)2 × (85 / 1) = 68 / 9MVar‬‬

‫‪VC = IX C = 76 / 6KV‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ f r = f s‬را ﺑﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪ :‬ﮐﻪ در آن ‪ X‬ﮐﻞ اﻧﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﻓﺸﺮده ﺷﺒﮑﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ج( ﻓﺮﻣﻮل‬
‫‪L′Cser‬‬
‫‪Xc‬‬
‫‪f r = fs‬‬
‫‪X‬‬
‫‪85 / 1‬‬
‫‪f r = 60‬‬ ‫‪= 27 / 7HZ‬‬
‫‪400‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ﺧﺎزن ﺳﺮي در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي‪:‬‬
‫‪ (1‬ﭘﺎﯾﺪاري ﺑﻬﺒﻮد ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺎر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﻂ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﭘﺎﯾﺪار ﺑﻬﺒﻮد ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺗﻠﻔﺎت ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ (3‬ﺗﻠﻔﺎت ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ (4‬ﺑﺎﻋﺚ ﻓﺮورزﻧﺎﻧﺲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ از ﻣﺰاﯾﺎي ﺧﺎزن ﺳﺮي‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﺎﯾﺪاري‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮان اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ و ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻠﻔﺎت ﺧـﻂ ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫‪ (4-14‬اﺛﺮات ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺳﺮي و ﻣﻮازي ﺑﺮروي در آﯾﻪﻫﺎي ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫‪ -1‬ﺛﺎﺑﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﻧﺘﻘﺎل ‪: A :| A | Rα , A‬‬
‫در ﺧﻄﻮط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻘﺪار ‪ A‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪ZY‬‬
‫‪A = Coshγl‬‬ ‫‪= cos βl‬‬ ‫‪= 1+‬‬ ‫=‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺧﻂ ﮐﻮﺗﺎه‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺪون ﺗﻠﻒ )ﮔﺴﺘﺮده( ﺧﻂ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﺧﻂ ﮔﺴﺘﺮده‬

‫ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ‪:‬‬
‫∆‬ ‫‪VS‬‬
‫=‪A‬‬ ‫‪|I =0 ⇒ VS = AVR‬‬
‫‪VR R‬‬
‫و ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﺛﺮ ﻓﺮاﻧﺘﯽ‪:‬‬
‫‪| VS |≤| VR |⇒| A |≤ 1‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﺪف از ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺧﻂ ﺑﺎﯾﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺪار ‪ A‬ﺗﺎ ﯾﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ اﺛﺮ ﻓﺮاﻧﺘﯽ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻄﻠﻮب از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿـﺪ‬
‫ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺑﺪون ﺗﻠﻒ ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (4-26‬دارﯾﻢ‪ ،‬آنﮔﺎه‪:‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-26‬‬
‫‪ZY‬‬ ‫)‪( jωL)( jωC‬‬ ‫‪ω2 LC‬‬

‫‪A = 1+‬‬ ‫‪= 1+‬‬ ‫‪= (1 −‬‬ ‫‪) <1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ از ﯾﮏ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( اﮔﺮ در ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺳﺮي اﻧﺠﺎم دﻫﯿﻢ ﺗﺄﺛﯿﺮ آن ﺑﺮروي ‪ A‬ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪) ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪:(4-27‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-27‬‬
‫در اﺑﺘﺪا دﻗﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ در ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﻫﻤﻮاره ‪ L > C‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ | ‪ | C′ |?| C‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪j‬‬
‫‪( jωL −‬‬ ‫)‪)( jωC‬‬
‫‪ω2 LC‬‬ ‫‪ωC′‬‬
‫‪A = 1−‬‬ ‫‪→ A′ = 1 +‬‬ ‫→‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ω2LC 1 C‬‬ ‫‪1C‬‬
‫‪A′ = (1 −‬‬ ‫‪)+‬‬ ‫‪=A+‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2 C′‬‬ ‫‪2 C′‬‬
‫‪C‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻋﻤﻼً در ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺑﺎ ﺧﺎزن ﺳﺮي ﻣﻘﺪار ‪ A‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫‪C′‬‬
‫ب( اﮔﺮ در ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﻣﻮازي اﻧﺠﺎم دﻫﯿﻢ ﺗﺄﺛﯿﺮ آن ﺑﺮروي ‪ A‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪) :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪:((4-28‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-28‬‬
‫دﻗﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ | ‪ | L′ |<| L‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1 ‬‬

‫‪jωL  j(ωC −‬‬ ‫‪)‬‬
‫‪‬‬ ‫‪L′ω ‬‬ ‫‪ω2LC 1 L‬‬
‫‪A′ = 1 +‬‬ ‫‪= (1 −‬‬ ‫‪)+‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2 L′‬‬
‫‪L‬‬
‫ﻋﺪد ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار ‪ A‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺴﺘﻪ ﺑـﻪ ﻣﯿـﺰان ﺟﺒـﺮانﺳـﺎزي ﺑـﻪ ﻋـﺪد ﯾـﮏ ﻧﺰدﯾـﮏ‬ ‫و از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫‪L′‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﻣﻮازي در ﻣﻘﺪار ‪ A‬ﺑﻪﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﺛﺮ ﻓﺮاﻧﺘﯽ را ﺟﺒﺮان ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ | ‪| VS |=| A ′ || VR |→| A ′‬‬ ‫| ‪ | VR‬ﺑﻪ | ‪ | VS‬ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد →‬
‫‪ -2‬ﺛﺎﺑﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﻧﺘﻘﺎل ‪:B‬‬
‫‪ B =| B | Rβ‬ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻘﺪار ‪ B‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-29‬‬
‫‪B=Z‬‬ ‫‪R + jX → | B |= R 2 + X2‬‬
‫ﺧﻂ ﮔﺴﺘﺮده‬
‫و اﮔﺮ ﺧﻂ را ﺑﯽﺗﻠﻒ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ‪ | R |=0‬آنﮔﺎه‪:‬‬
‫‪| B |= X‬‬
‫اﻟﻒ( اﮔﺮ در ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺳﺮي اﻧﺠﺎم دﻫﯿﻢ ﺗﺄﺛﯿﺮ آن ﺑﺮروي ‪ B‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺪل ‪ π‬ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫ﺷﮑﻞ )‪(4-30‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪j‬‬ ‫‪j‬‬

‫‪B′π = j(ωL −‬‬ ‫‪) = jωL −‬‬ ‫‪= Bπ = −‬‬
‫‪ωC′‬‬ ‫‪ωC′‬‬ ‫‪ωC′‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺛﺮ ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺳﺮي ﺑﺮ ﺛﺎﺑﺖ ‪ B‬ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ آن ﺷﺪه و ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮان اﻧﺘﻘﺎل ﻋﺒﻮري ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬دﻗﺖ داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺪل ‪ T‬را ﻫﻢ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﻘﺪار ‪ B′‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب( اﮔﺮد ر ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﻣﻮازي ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد ﺗﺄﺛﯿﺮ آن ﺑﺮروي ‪ B‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫در ﻣﺪل ‪ π‬ﻣﻘﺪار ‪ B‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪(4-31‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ B′π = Bπ‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﻣﻘﺪار ‪ B‬ﺗﻐﯿﯿﺮي ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺪل ‪ T‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪ZY‬‬
‫‪BT = Z(1 +‬‬ ‫)‬
‫‪4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1 ‬‬

‫‪ ωL(ωC − ωL′ ) ‬‬
‫‪B′T = jωL 1 −‬‬ ‫→‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ω2LC‬‬ ‫‪1 L2‬‬ ‫‪1 L2‬‬

‫‪B′T = jωL(1 −‬‬ ‫‪) + j ω = BT + j ω‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4 L′‬‬ ‫‪4 L′‬‬
‫ﭘﺲ در ﻣﺪل ‪ T‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ‪ B′T‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺲ ﺗﻮان اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺧﻂ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺪل اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه در ﺻﻮرت ﺳﺆال ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﺆال ﭘﺎﺳﺦ داد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾـﻦ ﻣـﻮرد ﻓﻘـﻂ در ﻣـﻮرد ﻣﻘـﺪار ‪ B‬در‬
‫ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﻣﻮازي ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎ اراﯾﺶ ﻫﻨﺪﺳﯽ زﯾﺮ ﺑﯿﻦ دو ﺷﯿﻦ ﻗﺮار دارد‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل داراي اﻧـﺪوﮐﺘﺎﻧﺲ ﮐـﻞ ‪ L‬و‬
‫ﮐﺎﭘﺎﺳﯿﺘﺎﺗﺲ ﮐﻞ ‪ C‬و ﻃﻮل ‪ 1000‬ﻣﺘﺮ و ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻧﺎﻣﯽ ‪ 50‬ﻫﺮﺗﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺪل ‪ π‬ﻧﺎﻣﯽ اﯾﻦ ﺧـﻂ ﻣﻄـﺎﺑﻖ زﯾـﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺧﺎزن واﺣﺪ ﻃﻮل ﭼﻘﺪر ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري اﯾﻦ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل‪ ،‬اﻣﭙـﺪاﻧﺲ ورودي ﺧـﻂ اﻧﺘﻘـﺎل‬
‫‪1‬‬
‫‪−‬‬
‫ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ؟ )ﺷﻌﺎع ﻫﺎدي = ‪ 9e‬ﻣﺘﺮ(‬
‫‪4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪×10−3 (1‬‬
‫‪π‬‬‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪×10−3 (2‬‬
‫‪π‬‬
‫‪2 ×10−3 (3‬‬
‫‪π2 ×10−3 (4‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري اﻣﭙﺪاﻧﺲ ورودي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪ZY‬‬
‫‪+‬‬
‫‪ZO.C‬‬
‫‪A‬‬
‫= =‬ ‫‪2‬‬
‫) ‪C 2(1 + ZY‬‬
‫‪4‬‬
‫)‪( jωL)( jωC‬‬ ‫‪ω2 LC‬‬

‫‪ A = 1 +‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ دﯾﺪه ﺷﺪه ﻧﯿﺰ ﺻﻔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬ ‫‪= 1−‬‬ ‫در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺗﻠﻒ‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ω2LC‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪A = 0 = 1−‬‬ ‫= ‪⇒C= 2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ω L (100π)2 L‬‬
‫و ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ‪ L‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪GMD‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪L = 2 ×10−7 ln‬‬ ‫‪= 2 ×10−7 ln 1 = 10−7 H‬‬
‫‪GMR‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪9e 2‬‬
‫)‪GMD = 3 27 × 9 × 3 = 9 ⇒ L = 10−7 ×103 = 10−4 (H‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪C= 2‬‬ ‫‪−4‬‬
‫) ‪= 2 (F) ⇒ C = 2 ×10−3 (F‬‬
‫‪π ×10 ×10‬‬
‫‪4‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪m‬‬
‫دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﺧﺎزن در واﺣﺪ ﻃﻮل را ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﮐﺪامﯾﮏ از ﺣﺎﻻت ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﻣﻌﻤﻮلﺗﺮﯾﻦ اﺳﺖ؟‬
‫‪ (2‬ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺳﺮي ﺑﺎ ﺳﻠﻒ‬ ‫‪ (1‬ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﻣﻮازي ﺑﺎ ﺧﺎزن‬
‫‪ (4‬ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺳﺮي ﺑﺎ ﺧﺎزن‬ ‫‪ (3‬ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﻣﻮازي ﺑﺎ ﺳﻠﻒ‬
‫ﺣﻞ‪ :‬دﻗﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺒﺮانﺳﺎزي زﻣـﺎﻧﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣﻘـﺪار | ‪ | A‬اﻓـﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ و ﻣﻘـﺪار | ‪| B‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺎﻫﺶ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ و اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺑﺎ ﺧﺎزن ﺳﺮي‪ :‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻘﺪار | ‪ | B‬ﮐـﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ و ﻣﻘـﺪار | ‪ | A‬ﻧﯿـﺰ اﻧـﺪﮐﯽ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ ﭘـﺲ‬
‫ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ )ﺑﺴﯿﺎرﺧﻮب(‬
‫ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺑﺎ ﺳﻠﻒ ﻣﻮازي‪:‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻘﺪار | ‪ | A‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﻣﻘﺪار | ‪ | B‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ )ﺧﻮب(‬
‫ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺑﺎ ﺧﺎزن ﻣﻮازي‪ :‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻘﺪار | ‪ | A‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﻣﻘﺪار | ‪ | B‬ﺗﻐﯿﯿﺮي ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ )ﺑﺪ(‬
‫ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺑﺎ ﺳﻠﻒ ﺳﺮي‪ :‬ﻣﻘﺪار | ‪ | B‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻣﻘﺪار | ‪ | A‬ﻧﯿﺰ اﻧﺪﮐﯽ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ )ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪ(‬
‫‪A B ‬‬
‫‪ ‬را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ‪ 1‬اﺑﺘﺪا ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺳﺮي از ﻃﺮﯾﻖ ﺳـﺮد‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎ ﺛﻮاﺑﺖ ‪‬‬
‫‪ C D‬‬
‫ﮐﺮدن ﯾﮏ ﺧﺎزن ﺑﺎ ﺛﺎﺑﺖ ‪ B C‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ‪ 2‬ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎزن را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﻪﺻـﻮرت‬
‫ﻣﺤﻠﯽ در اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻮازي ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ Beq .‬ﻣﻌﺎدل ﺧﻂ در ﺣﺎﻟﺖ ‪ 1‬و ‪ 2‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ B‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪:‬‬
‫‪ Beq (1‬در ﺣﺎﻟﺖ ‪ 1‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ B‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ Beq ،‬در ﺣﺎﻟﺖ ‪ 2‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ B‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ Beq (2‬در ﺣﺎﻟﺖ ‪ 1‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ B‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ Beq ،‬در ﺣﺎﻟﺖ ‪ 2‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ B‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (3‬در ﻫﺮ دو ﺣﺎﻟﺖ ‪ Beq‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ B‬ﮐﺎﻫﺶ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (4‬در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ‪ Beq‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ B‬اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻣﺘﻦ درس اﺷﺎره ﺷﺪ ﻧﺼﺐ ﺧﺎزن ﺳﺮي ﺳﺒﺐ ﮐﺎﻫﺶ راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺳﺮي ﺧﻂ و ﻟﺬا ﮐـﺎﻫﺶ ‪ Beq‬ﻧﺴـﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ‪ B‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﻧﺼﺐ ﺧﺎزن ﻣﻮازي ﺗﻐﯿﯿﺮي در ‪ Beq‬اﯾﺠﺎد ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و روي ﻣﻘﺪار | ‪ | A‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارد‪ .‬ﻟﺬا ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪«2‬‬
‫ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺪون ﺗﻠﻒ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽﺑﺎري داراي وﻟﺘﺎژ آﺧﺮ ﺧﻂ ﺑﯿﺶﺗﺮ از اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮐـﻞ‬
‫ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ j‬و ﮐﻞ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳﺮي ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ j‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ اﻣﭙﺪاﻧﺴﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ j0/5‬ﺑـﺎ‬
‫ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﺮي ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﺴﺒﺖ وﻟﺘﺎژ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ در ﺣﺎﻟﺖ دوم ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ وﻟﺘـﺎژ اﻧﺘﻬـﺎي ﺧـﻂ در‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اول ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪0/5 (4‬‬ ‫‪4 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬در واﻗﻊ ﯾﮏ ﺳﻠﻒ ﺳﺮي را در ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻗﺮار دادهاﯾﻢ‪:‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ اول‪:‬‬
‫‪VS‬‬ ‫‪VA‬‬
‫= ‪VS = AVR1 ⇒ VR1‬‬ ‫=‬
‫‪A 1 + ZY‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2VS‬‬ ‫‪2V‬‬
‫= ‪VR1‬‬ ‫‪|Y = j = S = 2VS‬‬
‫‪2 + YZ Z = j 2 − 1‬‬
‫و در ﺣﺎﻟﺖ دوم‪:‬‬
‫‪2VS‬‬ ‫‪2VS‬‬
‫= ‪VR2‬‬ ‫= ‪|Y = j‬‬ ‫‪= 4VS‬‬
‫‪2 + YZ Z =1/ 5 j 2 − 1 / 5‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ اﻓﺰاﯾﺶ وﻟﺘﺎژ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪VR 2‬‬ ‫‪4VS‬‬

‫=‬ ‫‪=2‬‬
‫‪VR1‬‬ ‫‪2VS‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺳﺮي ﺑﺎ ﺳﻠﻒ اﺻﻮﻻً ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻮان اﮐﺘﯿﻮ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ وﻟﺘﺎژ ﺑﯿﺶﺗﺮ آﺧﺮ ﺧﻂ ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺆاﻻت ﭘﺎﯾﺎن ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬
‫‪ -1‬درﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي ﺑﺎ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ‪ ABCD‬ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ اﺛﺮ ﻓﺮاﻧﺘﯽ ﭼﻪ ﻋﻨﺼﺮي را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣـﺪار اﻓـﺰود و‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ )اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ‪ X‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪(.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ A AX + B ‬‬ ‫‪A + X‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪ (2‬راﮐﺘﻮر‪ C CX + D  ،‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ (1‬راﮐﺘﻮر ‪ .‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪C + D‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ A AX + B ‬‬ ‫‪A + X‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪ (4‬ﺧﺎزن‪ C CX + D  ،‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ (3‬ﺧﺎزن‪ ،‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪C + D‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ -2‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎ ﻃﻮل ‪ 120km‬ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﺪل ‪ π‬داراي ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ‪ ABCD‬اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﺪام ﮔﺰﯾﻨـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫اﻧﺪازة ﺟﺮﯾﺎن ﺷﺎرژ ﺧﻂ اﺳﺖ؟ )وﻟﺘﺎژ اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ را ‪ 1p.u‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪(.‬‬
‫‪2AB‬‬ ‫‪2A‬‬ ‫)‪2(A − 1‬‬ ‫)‪2(A − 1‬‬

‫= ‪IS,ch arge‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫= ‪IS,ch arg e‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫= ‪IS,ch arge‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫= ‪IS,ch arg e‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪1− A‬‬ ‫‪1+ A‬‬ ‫‪AB‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪ -3‬ﺧﻄــﻮط ﺗﻨﻈــﯿﻢ ﺷــﺪه )‪ (Tuned − Power Line 's‬ﺑــﻪ ﺧﻄــﻮﻃﯽ ﮔﻔﺘــﻪ ﻣــﯽﺷــﻮد ﮐــﻪ ﻫﻤــﻮاره‬
‫| ‪ | IS |=| I R |,| VS |=| VR‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﯾﮏ ﺧﻂ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت ﺣﺪاﻗﻞ ﻃﻮل ﺧـﻂ ﺑﺮﺣﺴـﺐ ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ در‬
‫ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ‪ 50‬ﻫﺮﺗﺰ ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪6000km (4‬‬ ‫‪3000km (3‬‬ ‫‪1500km (2‬‬ ‫‪500km (1‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪ 0/ 7‬‬ ‫‪j0 / 25 ‬‬

‫‪ ‬ﺑﺮﺣﺴـﺐ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿـﺖ‬ ‫‪=‬‬ ‫‪ -4‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﮏ ﺧﻂ ﺑﺪون ﺗﻠﻔﺎت داراي ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي‬
‫‪ C D   j2 / 04‬‬ ‫‪0 / 7 ‬‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺳﻠﻔﯽ ﮐﻪ در ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﯽﺑﺎري ﺑﺮاي ﻗﺮار دادن ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ در ﻋﺪد ‪ 1‬ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﻣـﯽرود و ﻧﯿـﺰ‬
‫ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺗﻮان ﻗﺎﺑﻞ ﻋﺒﻮر از اﯾﻦ ﺧﻂ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ ﺑﺎ‪) :‬وﻟﺘﺎژ ﺳـﻤﺖ درﯾﺎﻓـﺖ و ارﺳـﺎل را‬
‫‪ 1p.u‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ(‬
‫‪4p.u ,0 / 357p.u (2‬‬ ‫‪4p.u ,0 / 83 p.u (1‬‬
‫‪1 / 205p.u ,0 / 357p.u (4‬‬ ‫‪1 / 205p.u ,0 / 83 p.u (3‬‬

‫‪µ‬‬ ‫‪Ω‬‬
‫‪ yc = 4‬اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ وﻟﺘﺎژ اﺑﺘﺪاي ﺧـﻂ‬ ‫‪ x1 = 0 / 3‬و‬ ‫‪ -5‬درﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﻧﺮژي ﺳﻪﻓﺎز ﺑﻪ ﻃﻮل ‪، 200km‬‬
‫‪km‬‬ ‫‪km‬‬
‫‪ 500kv‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﯽﺑﺎري ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺧﻂ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫‪ (1‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي و ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺧﻂ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﺑﯿﺶﺗﺮ از ‪200MVA‬‬
‫‪ (3‬ﮐﻢﺗﺮ از ‪200MVA‬‬
‫‪200MVA (4‬‬
‫‪ -6‬ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺪون ﺗﻠﻒ ﺑﺎ ﻧﺼﺐ ﺟﺒﺮانﺳﺎز راﮐﺘﻮر ﻣﻮازي وﻟﺘﺎژ اﺑﺘـﺪا و اﻧﺘﻬـﺎي ﺧـﻂ را در ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫ﺑﯽﺑﺎري ﻣﺴﺎوي ﮐﺮدهاﻣﯽ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ارﺳﺎﻟﯽ اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﭼﻨﺪ ﭘﺮﯾﻮﻧﯿﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪βl‬‬ ‫‪βl‬‬ ‫‪βl‬‬ ‫‪βl‬‬

‫‪cot‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪− tan‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪tan‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪sin‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪−j‬‬
‫‪ I(x) = I1e 750 + I2e‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در آﯾﻪ‬ ‫‪ -7‬در ﮐﯽ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 750km‬ﺟﺮﯾﺎن در ﻃﻮل ﺧﻂ ﺑﻪﺻﻮرت‬
‫‪j‬‬
‫‪750‬‬
‫‪ T22‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﺧﻂ ﺑﺎ ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺑﺮار اﺳﺖ؟‬
‫‪cosh j (4‬‬ ‫‪sinh j (3‬‬ ‫‪jcos1 (2‬‬ ‫‪jsin1 (1‬‬
‫‪ -8‬ﮐﺪامﯾﮏ از ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎي زﯾﺮ درﺑﺎرة اﻣﻮاج ﻣﺘﺤﺮك در ﺧﻄﻮط ﺑﺪون ﺗﻠﻒ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪ (1‬اﻣﻮاج ﻣﺘﺤﺮك ﻃﺒﻖ راﺑﻄﮥ )‪ V(x, t) = f1 (x − vt) + f2 (x + vt‬در ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (2‬در ﺧﻄﻮﻃﯽ ﮐﻪ اﻧﺘﻬﺎي ﺑﺎز دارﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻠّﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒﻮر ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﻣﻮج ﺟﺮﯾﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪوﺟﻮد ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ (3‬در ﺧﻄﻮط ﺑﺎ اﻧﺘﻬﺎي اﺗﺼﺎل ﮐﻮﺗﺎه ﻣﻮج وﻟﺘﺎژ ﭘﺲ از رﺧﻮرد ﺑﺎ اﻧﺘﻬـﺎي ﺧـﻂ ﺑـﺎ ﻣﻘـﺪار ﻣﻨﻔـﯽ ﻣﻘـﺪار او‪‬ﻟﯿـﻪ ﻣـﻨﻌﮑﺲ‬
‫‪ (4‬ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﮐﺖ اﻣﻮاج وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 1‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ 2‬‬ ‫‪j100‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎر ‪ 1000MVA‬را ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﻗـﺪرت ‪ 0 / 8‬ﭘـﺲﻓـﺎز در وﻟﺘـﺎژ‬ ‫‪ -9‬ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ‪‬‬
‫‪ j‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ 400‬‬ ‫‪2 ‬‬
‫‪ 400kv‬ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺧﺎزن ﻣﻮازي ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ در اﻧﺘﻬﺎي ﻣﺪار ﻧﺼﺐ ﺷﻮد ﺗـﺎ ﺗﻨﻈـﯿﻢ وﻟﺘـﺎژ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬ﺷﻮد ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪600MVAR (4‬‬ ‫‪424MVAR(3‬‬ ‫‪224MVAR (2‬‬ ‫‪746 MVAR (1‬‬
‫‪ -10‬ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻠﻨﺪ ﺳـﻪﻓـﺎز ‪ 50Hz‬ﺑـﺎ ﻣـﺪار ﻣﻌـﺎدل ‪ π‬و اﻣﭙـﺪﻧﺲ ﻣﺘـﻮاﻟﯽ ‪ j200Ω‬و ادﻣﯿﺘـﺎﻧﺲ ﮐـﻞ‬
‫‪ j0 / 0011Ω −1‬ﻣﻔﺮوض اﺳﺖ‪ ،‬در اﻧﺘﻬﺎي اﯾﻦ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل وﻗﺘﯽ ﺑﯽﺑﺎر اﺳﺖ ﯾﮏ راﮐﺘﻮر ﻗﺮار داده ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ وﻟﺘـﺎژ‬
‫اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﮔﺮدد‪ .‬اﻧﺪوﮐﺘﺎﺳﻦ اﯾﻦ راﮐﺘﻮر ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻫﺎﻧﺮي ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪ 0/ 8‬‬ ‫‪j120‬‬
‫‪ ‬ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﮑﺮد آن در دو ﻃـﺮف ﺧـﻂ‬ ‫‪=‬‬ ‫‪ -11‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ‪‬‬
‫‪ C D   j0 / 003 0 / 8 ‬‬
‫ﺧﺎزنﻫﺎي ﺳﺮي ﻧﺼﺐ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ‪ X C‬ﻣﺠﻤـﻮع راﮐﺘـﺎﻧﺲ ﺧـﺎزنﻫـﺎي ﺳـﺮي ﺑﺎﺷـﺪ و ‪ X C = 100Ω‬ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺧﻂ ﭘﺲ از ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪ 0 / 95‬‬ ‫‪j32 / 5‬‬ ‫‪ 0 / 65‬‬ ‫‪j192 / 5 ‬‬ ‫‪ 0/ 8‬‬ ‫‪j40‬‬ ‫‪ 0/ 8‬‬ ‫‪j200‬‬
‫‪ j0 / 003‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪ j0 / 003 1 / 1 (2‬‬ ‫‪ j0 / 003 0 / 5  (1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪0 / 95 ‬‬ ‫‪ j0 / 003‬‬
‫‪‬‬ ‫‪0 / 65 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ -12‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻗﺪرت اﮐﺘﯿﻮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻮﯾﻞ در اﻧﺘﻬﺎي ﯾﮏ ﺧﻂ ﺑﻠﻨﺪ ‪ P = 10MW‬ﻣﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬د ﺻـﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ اﻧـﺪازة‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ‪ B, A‬ﺧﻄﺒﻪ ﻧﺼﻒ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺪام راﺑﻄﻪ در ﻣﻮرد ﻣﻘﺪار ﺟﺪﯾﺪ ‪ P‬ﺻﺎدق اﺳـﺖ؟ )ﻣﻘـﺎدي وﻟﺘـﺎژ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه و ﮔﯿﺮﻧﺪه ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﺷﺪهاﻧﺪ(‬
‫‪PR = 50 (4‬‬ ‫‪PR = 200 (3‬‬ ‫‪PR < 50 (2‬‬ ‫‪PR > 200 (1‬‬
‫‪ -13‬در ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺪون ﺗﻠﻒ ‪ 400kv , 50Hz‬و ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ ،1500km‬اﮔﺮ ﺑﺨـﻮاﻫﯿﻢ در ﺣﺎﻟـﺖ ﺑـﯽﺑـﺎري‬
‫‪9‬‬
‫وﻟﺘﺎژ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺪازة ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮي ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ راﮐﺘﻮر ﺟﺒـﺮانﺳـﺎز ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺼـﺮف‬ ‫وﻟﺘﺎژ اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ‬
‫‪10‬‬
‫ﺷﻮد ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎر اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ﺧﻂ اﺳﺖ؟‬
‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪SIL‬‬

‫‪SIL (4‬‬ ‫‪SIL (3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪1SIL (1‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪ -14‬ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﻣﻮج وﻟﺘﺎژ در ﻃﻮل ﯾﮏ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪100‬‬
‫‪V(x, t) = 300 3 cos(103 t + 0 / 5x + 16o ) +‬‬ ‫) ‪cos(103 t − 0 / 5x + 14o‬‬
‫‪2‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻂ ‪ 200km‬ﻃﻮل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻣﻮج وﻟﺘﺎژ ﺣﺮﮐـﺖ ﮐـﺮده از اﺑﺘـﺪاي ﺧـﻂ‬
‫دوﺑﺎره ﺑﻪ اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدد؟‬
‫‪1000s (4‬‬ ‫‪2000s (3‬‬ ‫‪200s (2‬‬ ‫‪100s (1‬‬
‫‪ -15‬ﮐﺪام ﻋﻨﺼﺮ و ﺗﺤﺖ ﭼﻪ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺮوﻓﯿﻞ وﻟﺘﺎژ ﻏﯿﺮﻣﺴﻄﺢ در ﻃﻮل ﺧﻂ را ﮐﺎﻣﻼً ﺗﺨـﺖ )ﻣﺴـﻄﺢ(‬
‫ﮐﻨﺪ؟‬
‫‪ (1‬راﮐﺘﻮر ﻣﻮازي در ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﯽﺑﺎري‬
‫‪ (2‬ﺧﺎزن ﻣﻮازي در ﺷﺮاﯾﻂ ﭘﺮﺑﺎري‬
‫‪ (3‬ﺧﺎزن ﺳﺮي در ﭘﺮﺑﺎري‬
‫‪ (4‬ﻫﯿﭻﮔﺎه ﭘﺮوﻓﯿﻞ را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﺑﻪﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺴﻄﺢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺆاﻻت ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬
‫ﺑﺮاي رﻓﻊ اﺛﺮ ﻓﺮاﻧﺘﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮان از ﯾﮏ ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣـﻮازي اﺳـﺘﻔﺎده ﮐـﺮد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣـﺪار ﻣﻌـﺎدل‬
‫ﺷﺒﮑﻪ در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ 1 0‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼً اﺷﺎره ﺷﺪ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻮازي اﻣﭙﺪاﻧﺲ ‪ X‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل ﺑـﻪﺻـﻮرت ‪  1 ‬ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪X ‬‬
‫ﺿﺮب دو ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﻫﻤﻮاره ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺟﺮﯾﺎن ﺷﺎرژ ﺧﻂ ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﺪل ‪ T‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪y‬‬
‫= ‪IS,ch arg e = IS |IR =0 = yVR‬‬ ‫‪VS‬‬
‫‪1 + 0 / 5 yz‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ ﻣﯽداﻧﯿﻢ در ﻣﺪل ‪: π‬‬
‫‪B=Z‬‬
‫‪yz‬‬
‫‪A′ = 1 +‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪2(A − 1‬‬
‫= ‪⇒ 1 + 0 / 5 yz = A , y‬‬
‫‪B‬‬
‫)‪2(A − 1‬‬
‫‪B‬‬ ‫)‪2(A − 1‬‬
‫‪⇒ Is,ch arg e‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪A‬‬ ‫‪AB‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﺧﻄﻮط ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه در ﻫﺮ ﺑﺎري ﺷﺮاﯾﻂ | ‪ | IS |=| I R |,| VS |=| VR‬را ﻣﺤﻘﻖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑـﺎر ﺗـﺄﺛﯿﺮي ﺑـﺮروي‬
‫اﯾﻦ ﺷﺮوط ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﯽداﻧﯿﻢ‪:‬‬
‫‪ cos βl‬‬ ‫‪jzc sin βl ‬‬

‫‪ VS  ‬‬ ‫‪  VR ‬‬
‫‪ I  =  jsin βl‬‬ ‫‪cos βl   I R ‬‬
‫‪ S  z‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪c‬‬
‫درﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ‪ βl = kπ‬ﺷﻮد‪ ،‬آنﮔﺎه ‪ sin β l , cos β l‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺷﺮط ﺻﻮرت ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬از ﻃﺮﻓـﯽ ﻣـﯽداﻧـﯿﻢ‬
‫‪2πf‬‬
‫= ‪ β = ω LC‬ﮐﻪ *‪ C‬ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻮر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫*‪C‬‬
‫‪2πf‬‬
‫⇒ ‪βl = kπ‬‬ ‫‪l = kπ‬‬
‫*‪C‬‬
‫‪km‬‬
‫‪3 ×105‬‬ ‫‪.k‬‬
‫*‪k.C‬‬
‫=‪⇒l‬‬ ‫=‬ ‫‪s‬‬ ‫‪= 3000k k.m‬‬
‫‪2f‬‬ ‫‪2 × 50‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﻢﺗﺮﯾﻦ ﻃﻮل ﺧﻂ ﺑﻪ ازاي ‪ k =1‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ و ‪. l = 3000km‬‬
‫| ‪| VS | . | VR | | X‬‬
‫= ‪ Pmax‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑـﺎ اﺿـﺎﻓﻪ‬ ‫=‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻗﺎﺑﻞ ﻋﺒﻮر از راﺑﻄﮥ ‪= 4p.u‬‬
‫|‪|B‬‬ ‫‪0 / 25‬‬
‫ﮐﺮدن راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺳﻠﻒ ﻧﯿﺰ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ درﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪ 1 0‬‬
‫‪ 0 / 7 j0 / 25 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2 / 04 0 / 7   1 1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ jX‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﺑﺮاي آنﮐﻪ در ﺑﯽﺑﺎري | ‪ | VS |=| VR‬ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ‪ A‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬ﺷﻮد‪ .‬ﻟﺬا‪:‬‬
‫‪j0 / 25‬‬
‫‪0/ 7 +‬‬ ‫‪= 1 ⇒ X = 0 / 83‬‬
‫‪jX‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻞ اﯾﻦ ﺳﺆال از دو روش اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬روش اول روش ﺗﺤﻠﯿﻠـﯽ اﺳـﺖ و روش دوم ﺗﺴـﺘﯽ‪ .‬در روش ﺗﺤﻠﯿﻠـﯽ‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ روﻧﺪي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﺷﺎرژ ﺧﺎزنﻫﺎ ﻃﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪QC = yV = y ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪.VS ‬‬
‫‪ 1 + 0 / 5zy ‬‬
‫‪C‬‬
‫‪µJ‬‬
‫‪y = j4‬‬ ‫‪× 200km = j8 ×10−4 J‬‬
‫‪km‬‬
‫‪Ω‬‬
‫‪z = j0 / 3‬‬ ‫‪× 200km = j60Ω‬‬
‫‪km‬‬
‫‪QC ≈ 220MVA‬‬
‫در روش ﺗﺴﺘﯽ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎزنﻫﺎ ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳـﺖ ) ‪( Q ∝ V‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺣﺎل ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ در ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﯽﺑﺎري ﺑﺪون ﺟﺒﺮانﺳﺎزي وﻟﺘﺎژ در ﻃﻮل ﺧﻂ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫) ‪ ( VL ≥ VS‬در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ را ﺣﺪاﻗﻞ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ‪ 500kv‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪Q C = ( 500kV ) ( 4 ×10−6 × 200) = 200MVA‬‬

‫‪2‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭼﻮن وﻟﺘﺎژ در ﻃﻮل ﺧﻂ از ‪ 500kv‬ﺑﯿﺶﺗﺮ اﺳﺖ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺶﺗﺮ از ‪ 200MVA‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ در اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ‪ VS = VR‬از ﻗﺒﻞ ﻣـﯽداﻧـﯿﻢ در ﭼﻨـﯿﻦ ﺷـﺮاﯾﻄﯽ‬
‫‪ ، IS = −I R‬ﻟﺬا‪:‬‬
‫| ‪| Q R |=| QS |=| VR I R sin θ‬‬
‫ﭘﺲ در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ راﮐﺘﯿﻮ در دو ﻃﺮف ﺧﻂ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺗﻮان راﮐﺘﯿـﻮ‬
‫ﻫﻢ در اﺑﺘﺪا و ﻫﻢ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﻣﺼﺮف ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪QS < 0‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻧﺪازة اﯾﻦ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ‪ ،‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺗﻮﺳﻂ راﮐﺘﻮر اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫‪VR2‬‬
‫= ‪QR‬‬
‫‪X Lsh‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪jZ sin βl ‬‬

‫‪VS = VR  cos βl + C‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪jX Lsh ‬‬
‫‪1 − cos βl‬‬
‫= ‪X Lsh‬‬
‫‪Zc sin βl‬‬
‫‪βl‬‬ ‫‪βl‬‬
‫‪2 sin‬‬ ‫‪cos‬‬
‫= ‪QR‬‬
‫‪| VR |2‬‬ ‫‪| V |2‬‬
‫‪= R .‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2 = SIL.tan βl‬‬
‫‪1 − cos βl‬‬ ‫‪zc‬‬ ‫‪βl‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2 sin‬‬
‫‪z c sin βl‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪βl‬‬
‫‪⇒ QR (p.u) = tan‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ارﺳﺎﻟﯽ از اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪βl‬‬
‫‪QS = − tan‬‬
‫‪2‬‬
‫‪T22 = D = A = cos βl‬‬
‫‪VR‬‬ ‫‪VR‬‬
‫‪IR +‬‬ ‫‪IR −‬‬
‫‪ZC‬‬ ‫‪ZC‬‬
‫= )‪ I(X‬ﭘﯿﺮوي ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻟﺬا ﺑﺎ ﺳﺎﻓﺘﺎده‬ ‫‪e jβ x +‬‬ ‫ﻣﯽداﻧﯿﻢ در ﺧﻄﻮط ﺑﺪون ﺗﻠﻒ ﺟﺮﯾﺎن از راﺑﻄﮥ ‪e − jβ x‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫= ‪ . β‬ﭘﺲ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬ ‫از دادهﻫﺎي ﺻﻮرت ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
‫‪750‬‬
‫‪ 750 ‬‬

‫‪T22 = cos ‬‬ ‫‪ = cos1‬‬
‫‪ 750 ‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﺮاﺳﺎس رواﺑﻂ ﻣﯿﺎن ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﯽ ‪ cosh j = cos1‬ﭘﺲ ﮔﺰﯾﻨﻪي »‪ «4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ‪ VS = VR‬ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪VS = AVR + BI R‬‬

‫‪Pload = 0 / 8 ×1000MVA = 800MW‬‬
‫‪‬‬
‫‪Q load = 0 / 6 ×1000MVA = 600MW‬‬
‫| ‪| VS | . | VR‬‬
‫= ‪PR‬‬ ‫‪sin δ‬‬
‫|‪|B‬‬
‫در ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﺒﺮانﺳﺎزي ﮐﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫) ‪( 400KV‬‬
‫‪2‬‬
‫= ‪800MVA‬‬ ‫‪sin δ‬‬

‫‪100‬‬
‫‪⇒ δ = 30o‬‬
‫‪| A | . | VR |2  ( 400) ‬‬ ‫)‪ 3  ( 400‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫| ‪| VS | . | VR‬‬ ‫‪o‬‬
‫= ‪⇒ QR‬‬ ‫‪cos δ −‬‬ ‫‪=‬‬ ‫‪ cos 30 − ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪=0‬‬
‫|‪| B‬‬ ‫|‪| B‬‬ ‫‪ 100 ‬‬ ‫‪ 2  100‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﻪﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎزن ﺟﺒﺮان ﺷﻮد ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﺎزن ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ‬
‫‪ 600MVAR‬ﺗﻮان ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫راهﺣﻞ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ وﺟﻮد دارد‪:‬‬

‫‪3‬‬
‫= ‪ ، A‬ﭘﺲ ‪ βl = 30o‬و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﭼـﻮن ‪ B = j100‬ﭘـﺲ در‬ ‫ﻣﯽداﻧﯿﻢ ‪ . A = cos βl , B = jz c sin βl‬ﭘﺲ ﭼﻮن‬
‫‪2‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎر ‪ SIL‬ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫)‪( 400‬‬
‫‪2‬‬
‫= ‪SIL‬‬ ‫‪= 800MW‬‬

‫‪200‬‬
‫ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﺎر اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻫﺪف ﺗﻨﻬـﺎ ﺣـﺬف ﺳـﻤﺖ ﺳـﻠﻔﯽ )راﮐﺘﯿـﻮ( از ﺑـﺎر اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﺑـﺎر‬
‫ﺑﺎﻗﯽﻣﺎﻧﺪه ﺑﺮاﺑﺮ ‪ SIL‬ﺷﻮد و درن ﺗﯿﺠﻪ ﭘﺮوﻓﯿﻞ وﻟﺘﺎژ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧﺎزن ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ دﻗﯿﻘﺎً ﺗﻮان ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﺎر را ﺟﺒﺮان‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪⇒ QC = 600MVAR‬‬
‫اﮔﺮ راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺟﺒﺮانﺳﺎز ﻣﻔﺮوض ‪ X Lsh‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪B ‬‬

‫‪VS = VR  A +‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪jX Lsh ‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪jB‬‬
‫‪⇒A+‬‬ ‫= ‪= 1 ⇒ X Lsh‬‬
‫‪jX Lsh‬‬ ‫‪A −1‬‬
‫‪zy‬‬
‫‪ B = Z, A = 1 +‬ﭘﺲ‪:‬‬ ‫از ﻃﺮﻓﯽ‬
‫‪2‬‬
‫‪−200 200‬‬
‫= ‪X Lsh‬‬ ‫=‬
‫‪−0 / 11 0 / 11‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪20‬‬
‫= ‪⇒ L = Lsh‬‬ ‫=‬ ‫≈‬
‫‪2πf 2 × 50× π×0 / 11 0 / 11π π‬‬
‫ﭼﻮن ﺟﺒﺮانﺳﺎزي از ﻧﻮع ﺧﺎزﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ‪ Z = − jX C‬از ﻃﺮﻓﯽ ﭼﻮن راﮐﺘﺎﻧﺲ در دو ﻃﺮف ﺧﻂ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻣـﺎﺗﺮﯾﺲ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺪﯾﺪ از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪ −j ‬‬ ‫‪ −j ‬‬

‫‪ A′ B′  1‬‬ ‫‪XC   A B  1‬‬ ‫‪XC ‬‬
‫=‬
‫‪ C′ D′ ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 0‬‬ ‫‪ C D ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1 ‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1 ‬‬
‫‪XC‬‬
‫و ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ ABCD‬ﺑﻪ ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺟﺎيﮔﺬاري ‪= 50‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻮان ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﯾﮏ ﺧﻂ از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫| ‪| VS | . | VR‬‬ ‫‪| A | . | VR |2‬‬

‫= ‪Pmax‬‬ ‫‪sin δ −‬‬
‫|‪| B‬‬ ‫|‪|B‬‬
‫اﮔﺮ در ﺣﺎﻟﺖ اول ‪ Pmax = 100MW‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ‪ B, A‬ﻧﺼﻒ ﺷﻮﻧﺪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪2 | VS | . | VR | | A || VR |2 2 | VS | . | VR | 2 | A | . | VR |2‬‬
‫= )‪Pmax (new‬‬ ‫‪−‬‬ ‫>‬ ‫‪−‬‬
‫|‪|B‬‬ ‫|‪| B‬‬ ‫|‪| B‬‬
‫‪14444244443‬‬ ‫|‪|B‬‬
‫)‪2 Pmax (old‬‬
‫ﻟﺬا ‪Pmax (new) > 200MW‬‬
‫‪‬‬ ‫‪jZ sin βl ‬‬

‫‪VS = VR  cos βl + c‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪jX Lsh ‬‬
‫‪jZ sin βl‬‬
‫‪⇒ 0 / 9 = cos βl c‬‬
‫‪jX Lsh‬‬
‫‪100π‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬
‫= ‪β = 2πf LC‬‬ ‫‪8‬‬
‫=‬ ‫‪6‬‬
‫= ‪⇒ βl‬‬ ‫‪6‬‬
‫= ‪×15 ×105‬‬
‫‪3 ×10 3 ×10‬‬ ‫‪3 ×10‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ZC‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪V ZC‬‬
‫‪⇒ 0/ 9 = 0+‬‬ ‫= ‪⇒ Q Lsh‬‬ ‫=‬ ‫‪.‬‬ ‫)‪= SIL(0 / 9‬‬
‫‪X Lch‬‬ ‫‪X Lsh ZC X Lsh‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ ﻣﻌﺎدﻟﮥ وﻟﺘﺎژ در ﻃﻮل ﺧﻂ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫)‪V(x, t) = f1 (x, νt) + f2 (x + νt‬‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻮج در ﻃﻮل ﺧﻂ ذﮐﺮ ﺷﺪه از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪103‬‬ ‫‪m‬‬
‫=‪ν‬‬ ‫‪= 2000‬‬
‫‪0/ 5‬‬ ‫‪s‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪2 × 200km‬‬
‫=‪t‬‬ ‫‪= 200s‬‬
‫‪m‬‬
‫‪2000 ‬‬
‫‪s ‬‬

‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼً دﯾﺪﯾﻢ ﭘﺮوﻓﯿﻞ وﻟﺘﺎژ ﺗﻨﻬﺎ در ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺴﻄﺢ ﻣﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﺎر ﺧـﻂ ‪ SIL‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﯾـﮏ راه‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاي ﻣﺴﻄﺢ ﮐﺮدن ﭘﺮوﻓﯿﻞ وﻟﺘﺎژ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺧﻂ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑـﺎر در ﻫـﺮ ﻟﺤﻈـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ SIL‬ﺷـﻮد‪.‬‬
‫‪L‬‬ ‫| ‪| V | .| VS‬‬
‫= ‪ ZC‬ﺧـﻂ‬ ‫‪ SIL = R‬ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ | VS |=| VR |=1‬ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﻮاره ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ‬ ‫ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ‬
‫‪C‬‬ ‫‪ZC‬‬
‫را ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﯿﻢ ﺑﺎر ‪ SIL‬ﻫﻤﺮاه آن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻨﺼﺮي ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ‪ ZC‬را ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﺪ ﺧﺎزن ﺳﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ‪ L‬ﺳﺮي ﺧﻂ ‪ ZC‬را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﺧﺎزن ﺳﺮي ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﺴﻄﺢ ﮐﺮدن ﭘﺮوﻓﯿﻞ وﻟﺘﺎژ در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﺧﻂ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ – آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺧﻄﻮط ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ‪ 20kv‬و ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ در ﻣﺤﺪوده ﺗﻮزﯾﻊ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎ از ﻃﺮف ﯾﮏ ﭘﺴﺖ ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﭘﺴﺖﻫﺎ وﻟﺘﺎژﻫﺎي ‪ 63 kv‬را ﺑﻪ ‪ 20kv‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ ﭼﻨﺪ ﺗﻔﺎوت اﺻﻠﯽ ﺑﺎ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي اﻧﺘﻘـﺎل دارﻧـﺪ‪.‬‬
‫اوﻻً ﭘﯿﮑﺮﺑﻨﺪيﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل دارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﯿﮑﺮﺑﻨﺪيﻫﺎ در ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻌﺪ ﻣﻌﺮﻓـﯽ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬دوﻣـﯿﻦ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ ﺑﺎ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‬
‫و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮﺧﻼف ﺑﻌﻀﯽ از ﺳﺎدهﺳﺎزيﻫﺎي ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻪ اﺛﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﺮي ﺣﺬف ﻣﯽﺷﺪ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﺠﺎز ﺑﻪ‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوتﻫﺎ ﺑﺮاي ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬در ﻣﺒﺤـﺚ اﺻـﻠﯽ ﮐـﻪ در‬
‫اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎ وﺟﻮد دارد ﯾﮑﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎ و دﯾﮕﺮي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﮐﻪ در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑﻌـﺪ ﺗﻌﺮﯾـﻒ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻓﺼﻞ در ﺗﻤﺎم ﺳﺎلﻫﺎ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻃﺮاﺣﺎن ﮐﻨﮑﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ و در ﻫﺮ ﺳﺎل ﯾﮏ ﺳﺆال از اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﻃﺮح ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (1-5‬اﻧﻮاع ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ‬
‫ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ را ﻣﯽﺗﻮان از دو ﺟﻨﺒﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي ﮐﺮد‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﯿﮑﺮﺑﻨﺪي و دﯾﮕﺮي ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻌـﺪاد ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﺗﻐﺬﯾﻪ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﯿﮑﺮﺑﻨﺪي )ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژي( ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺑﺎز )ﯾﺎ ﻫﻤﺎن ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺷـﻌﺎﻋﯽ و ﯾـﺎ‬
‫درﺧﺘﯽ( و ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺑﺴﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺑﺴﺘﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺣﻠﻘﻮي و ﺷﺒﮑﻪﻫـﺎي ﻏﺮﺑـﺎﻟﯽ‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﯾﻦ ﺳﻪ ﻧﻮع ﺷﺒﮑﻪ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :1-5‬اﻧﻮاع ﺗﻮﭘﻮﻟﻮژي ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ‪ .‬اﻟﻒ( ﺷﺒﮑﻪ ﺑﺎز ب( ﺷﺒﮑﻪ ﺣﻠﻘﻮي ج( ﺷﺒﮑﻪ ﻏﺮﺑﺎﻟﯽ‬
‫از ﺟﻨﺒﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ دو ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺻﻠﯽ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي از ﯾﮏ ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ و ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي از ﭼﻨﺪ ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ را‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي از ﯾﮏ ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ و ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي از دو ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺑـﻪﻋﻨـﻮان ﺷـﮑﻞ راﯾـﺞﺗـﺮ ﺷـﺒﮑﻪﻫـﺎي از‬
‫ﭼﻨﺪﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﯾﻦ دو ﺷﺒﮑﻪ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﻒ( ﺷﺒﮑﻪ از ﯾﮏ ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ ب( ﺷﺒﮑﻪ از دو ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ :2-5‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ‬
‫‪ (1-1-5‬ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺷﻌﺎﻋﯽ )درﺧﺘﯽ(‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ از ﺷﮑﻞ ‪ .1-5‬اﻟﻒ دﯾﺪﯾﻢ در اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎ ﺑﺎرﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ از ﯾﮏ ﻃﺮف ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺰﯾﺖ اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﺷـﺒﮑﻪﻫـﺎ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﺎده‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺳﺎدهﺗﺮ در اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ و ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻫﺎديﻫﺎ و ﻧﯿﺰ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﺤﻞ وﻗﻮع ﺧﻄﺎ اﺳﺖ‪ .‬اﺷﮑﺎل‬
‫اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻﻮرت اﯾﺠﺎد ﺧﺮاﺑﯽ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﺧﻂ‪ ،‬ﻧﻘﺎط ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ از آن ﻧﯿﺰ ﻓﺎﻗﺪ ﺑﺮق ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭼﻮن ﺗﻤﺎم ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﻋﺒﻮري از ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺧﻄﻮط اﺑﺘﺪاي ﺷﺒﮑﻪ ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ اﻓـﺖ وﻟﺘـﺎژ زﯾـﺎدي‬
‫روي ﺷﺒﮑﻪ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﻄﻮط ﺑﺎ ﻇﺮﻓﯿﺖ زﯾﺎدي در اﺑﺘﺪاي ﺷﺒﮑﻪ ﻧﯿﺎز ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ (2-1-5‬ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺣﻠﻘﻮي‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎ در ﺷﮑﻞ ‪ .1-5‬ب ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎ ﺑﺎرﻫﺎ از دو ﻃﺮف ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ و ﻟـﺬا در ﺻـﻮرت‬
‫اﯾﺠﺎد ﺧﺮاﺑﯽ در ﯾﮏ ﻃﺮف ﺑﺎر‪ ،‬ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺑﺎرﻫﺎ ﻗﻄﻊ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻗﺎﺑﻠﯿـﺖ اﻃﻤﯿﻨـﺎن اﯾـﻦ ﺷـﺒﮑﻪﻫـﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑـﺎﻻﺗﺮ از‬
‫ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺷﻌﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪﻫـﺎ ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﻋﻠّـﺖ ﮐـﺎﻫﺶ ﺟﺮﯾـﺎن ﻋﺒـﻮري از ﺧﻄـﻮط ﮐـﻢﺗـﺮ از‬
‫ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺷﻌﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺶﺗﺮ از ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺷﻌﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (3-1-5‬ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﻏﺮﺑﺎﻟﯽ‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ‪.1-5‬ج در اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪ ﺑﺎرﻫﺎ از ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻣﮑﺎن ﻗﻄﻊ ﺑﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢﺗﺮ و ﯾﺎ ﻗﺎﺑﻠﯿـﺖ‬
‫اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺷﺒﮑﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮ از دو ﺷﺒﮑﻪ ﻗﺒﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻃﺮاﺣﯽ اﯾـﻦ ﺷـﺒﮑﻪﻫـﺎ ﻧﯿـﺰ دﺷـﻮارﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (2-5‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ‬
‫در اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ راﺑﻄﻪ ﺟﺪﯾﺪي ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ اراﺋﻪ ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬ﻧﺨﺴـﺖ ﺑﺎﯾـﺪ اﺷـﺎره ﮐـﺮد ﮐـﻪ در‬
‫ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ و اﻣﭙﺪاﻧﺲﻫﺎ ﺑﺮروي ﺷﺒﮑﻪ ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ از روشﻫـﺎي ﻣﻮﺳـﻮم اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﯽﺷﻮد وﻟﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ آنﮐﻪ در ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻮارد ﺑﻪ ﺟﺎي اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﺗﻮانﻫﺎي ﺣﻘﯿﻘﯽ و راﮐﺘﯿﻮ را دارﯾﻢ ﻣـﯽﺑﺎﯾﺴـﺖ‬
‫راﺑﻄﻪاي ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮانﻫﺎ ﺑﺮاي اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :3-5‬ﻣﺪل ﺗﮏﻓﺎز ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪ ﺗﻮزﯾﻊ‬
‫در ﯾﮏ ﺧﻂ ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ رواﺑﻂ وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن را ﻣﻄﺎﺑﻖ زﯾﺮ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :4-5‬ﻧﻤﻮدار وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن‬
‫‪P = VR I R cos ϕ‬‬ ‫)‪(1-5‬‬
‫‪Q = VR I R sin ϕ‬‬ ‫)‪(2-5‬‬

‫‪uur uur‬‬ ‫‪uur‬‬ ‫‪uur‬‬
‫‪Vs = VR + RI R + JXIR‬‬ ‫)‪(3-5‬‬
‫از ﻓﺼﻞ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﯾﺎد دارﯾﻢ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﺳﻌﯽ ﻣﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ ﺷﻮد و ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﺷﺒﮑﻪ ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﺧﺘﻼف ﻓﺎز وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن ﮐﻮﭼﮏ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﯽﺗﻮان راﺑﻄﻪ وﻟﺘﺎژ را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺳﺎده ﮐﺮد‪:‬‬
‫‪| VS |=| VR | + R | I R | cos ϕ + X | I R | sin ϕ‬‬ ‫)‪(4-5‬‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪| ∆V |=| VS | − | VR |= R | I R | cos ϕ + X | I R | sin ϕ‬‬ ‫)‪(5-5‬‬
‫ﺑﺎ ﮐﻤﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫‪R | VR || I R | cos ϕ + X | VR | . | I R | cos ϕ‬‬

‫=| ‪| ∆V‬‬ ‫)‪(6-5‬‬
‫| ‪| VR‬‬
‫ﭘﺲ‪:‬‬
‫‪RP + XQ‬‬
‫| ‪| ∆V‬‬ ‫)‪(7-5‬‬
‫| ‪| VR‬‬
‫اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﯾﮏ راﺑﻄﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻠﯿﺪي در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﺑﺮاي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل زﯾﺮ ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﻧﺎﻣﯽ ‪ 1000V‬و ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي داده ﺷﺪه اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﻧﻘﻄﻪ ‪ H‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Ω‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Ω‬‬

‫‪‬‬ ‫‪r = 0/ 019‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪r = 0/ 02‬‬
‫‪‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪CF ‬‬ ‫‪DH ‬‬
‫‪x = 0/ 017 Ω‬‬ ‫‪ x = 0/ 02 Ω‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Ω‬‬
‫‪‬‬ ‫‪r = 0/ 01‬‬
‫‪‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪AE ‬‬
‫‪ x = 0/ 02 Ω‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪ 92/5 (4‬وﻟﺖ‬ ‫‪ 85 (3‬وﻟﺖ‬ ‫‪ 90 (2‬وﻟﺖ‬ ‫‪ 105 (1‬وﻟﺖ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﺑﺘﺪا ﺑﺮروي ﻧﻤﻮدار ﺗﻮانﻫﺎي ﻋﺒﻮري از ﻫﺮ ﺧﻂ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪∆u AH = ∆u AB + ∆u CD + ∆u Dδ + ∆u GH‬‬
‫)‪(40k ×0 / 01× 50) + (10k ×0 / 02 × 50) (30k ×0 / 01× 50) + (10k ×0 / 02 × 50‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬
‫‪1000‬‬ ‫‪1000‬‬
‫)‪(20k ×0 / 01× 50) + (5k ×0 / 02 × 50) (10k ×0 / 02 ×100) + (5k ×0 / 02 ×100‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪1000‬‬ ‫‪1000‬‬
‫‪5k ×0 / 02 × 50‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪= 30 + 25 + 15 + 30 + 5 = 105V‬‬
‫‪1000‬‬
‫* ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬در ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﮐﻪ در ﭼﻨﺪ ﺑﺎزه از ﻃﻮل ﺧﻂ ﻣﻘﺎوﻣﺖ راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺛﺎﺑﺖ اﺳـﺖ ﺑـﺮاي ﺳـﺎدﮔﯽ ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت ﺑﻬﺘـﺮ اﺳـﺖ از‬
‫ﻓﺎﮐﺘﻮرﮔﯿﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﺆال در ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪W‬‬
‫‪(100‬‬ ‫‪) × 50m‬‬
‫= ‪∆u AH‬‬ ‫‪KW‬‬ ‫]‪[(40 + 30 + 20) ×0 / 01 + (10+ 10+ 5) ×0 / 02 + (10) ×0 / 02 × 2 + ((5 × 2) + 5 ×0 / 02‬‬
‫‪1000‬‬
‫‪= 105V‬‬
‫‪ (3-5‬ﺑﺎرﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮده‬
‫در ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻮارد ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي آن ﮐﻪ در ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﻃﻮل ﯾﮏ ﺧﻂ ﭘﺨﺶ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎر ﮔﺴﺘﺮده ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻦ ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ اﻧﺪﮐﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮ ﺷـﻮد‪ .‬در ﺷـﮑﻞ زﯾـﺮ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺶ اﯾﻦ ﺑﺎرﻫﺎ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :5-5‬ﻧﻤﺎﯾﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎرﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮده‬
‫ﺑﺎرﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮده ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ داراي ﺗﻮزﯾﻊ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮارد اﻟﻒ و ب ﺷﮑﻞ ﻗﺒﻞ و ﯾﺎ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺗـﺎﺑﻌﯽ از ﻃـﻮل‬
‫ﺧﻂ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮرد ج ﺷﮑﻞ ﻗﺒﻞ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓـﺖ وﻟﺘـﺎژ در ﻃـﻮل ﺧﻄـﻮط داراي ﺗﻮزﯾـﻊ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺑـﺎر‬
‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬و ﺑﺮاي ﻣﻮاردي ﮐﻪ اوﻻً ﺟﺮﯾﺎن و ﺑﻌﺪ ﺗﻮان ﺗﻮزﯾﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ رواﺑﻂ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ را ﺑﻪدﺳﺖ ﺧﻮاﻫﯿﻢ آورد‪.‬‬
‫‪ (1-3-5‬ﺗﻮزﯾﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎر‬
‫اﮔﺮ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎ راﺑﻄﻪ )‪ l(x‬در ﻃﻮل ﺧﻂ ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم آن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن‬
‫ﺗﺎﺑﻌﯽ از ‪) x‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ( ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﯽﺗﻮان اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ را ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺠﻤﻮﻋﯽ از اﻓـﺖ وﻟﺘﺎژﻫـﺎ از اﺑﺘـﺪاي‬
‫ﺧﻂ ﺗﺎ ﻧﻘﻄﻪ ‪ x‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :6-5‬ﺗﻮزﯾﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﻏﯿﺮﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺟﺮﯾﺎن در ﻃﻮل ﺧﻂ‬
‫‪l‬‬
‫∫ = )‪∆u(x‬‬ ‫)‪du(x‬‬ ‫)‪(8-5‬‬
‫‪x=x‬‬
‫‪du(x) = ZI(x)dx‬‬ ‫)‪(9-5‬‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ‪ Z‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ واﺣﺪ ﻃﻮل ﺧﻂ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ راﺑﻄﻪ اﺻﻠﯽ ﺑﺮاي اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﻧﻘﻄﻪ ‪ x‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪l‬‬
‫‪∆u(x) = ∫ ZI(x)dx‬‬ ‫)‪(10-5‬‬
‫‪x‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﯾﮏ راﺑﻄﻪ ﮐﻠﯿﺪي ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺑﺮاي ﺑﺎرﻫﺎي ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪l‬‬
‫‪ I(x) = ∫ I′ ( x ) dx‬در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ )‪ I′(x‬ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎر در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪x‬‬
‫* ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬در راﺑﻂ ﺑﺎﻻ ﻣﻨﻈﻮر از )‪ I(x‬ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒﻮري ازﻃﻮل ‪ dx‬ﺧﻂ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎر در آن ﻧﻘﻄﻪ‪.‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬در ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺴﺎﺋﻞ راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ راﺑﻂ )‪ (10-5‬ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪l‬‬
‫‪∆u(x) = ∫ rI(x)dx‬‬ ‫)‪(11-5‬‬
‫‪s‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬در اﻏﻠﺐ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﻮزﯾﻊ ﺑﺎر ﺑﻪﺻﻮرت ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪l‬‬
‫‪I(x) = ∫ I0dx = I0x‬‬ ‫)‪(12-5‬‬
‫‪x‬‬
‫و ﻟﺬا راﺑﻄﻪ )‪ (10-5‬ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪l‬‬ ‫‪1‬‬
‫) ‪∆u(x) = ∫ ZI0xdx = ZI0 (l2 − x 2‬‬ ‫)‪(13-5‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪2‬‬
‫و در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ از راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻂ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫) ‪∆u(x) = rI0 (l2 − x 2‬‬
‫‪2‬‬ ‫)‪(14-5‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﻃﻮل ﺧﻄﯽ ﺑﺎ ﺗﻮزﯾﻊ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎر ﮐﻪ از راﮐﺘﺎﻧﺲ آن ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪∆u(x) = rI0l2‬‬ ‫)‪(15-5‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﻣﻘﺪار اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﺎرﮔﺴﺘﺮده ﺑﻪ ﻃﻮل ‪) AB = l‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ( ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ‪ ،‬در اﻧﺘﻬـﺎي ﺧـﻂ‬
‫ﺗﻮزﯾﻊ از ﯾﮏ ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ واﺣﺪ ﻃﻮل ‪ r‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪) :‬از ﻃﻮل ‪ SA‬ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﺷﻮد‪(.‬‬
‫‪2Ll2r (1‬‬
‫‪3Il2r (2‬‬
‫‪4Il2r (3‬‬
‫‪5Il2r (4‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻮزﯾﻊ ﺑﺎر ﺑﻪﺻﻮرت ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ در ﻃﻮل ﺧﻂ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺟﺮﯾﺎن واﺣﺪ ﻃـﻮل ﺑﺮاﺑـﺮ ‪3 l + I = 4I‬‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ را ﺑﻪ راﺣﺘﯽ از راﺑﻄﻪ )‪ (15-5‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪدﺳﺖ آور‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪∆u = rl2 (4I) = 2Il2r‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﺑﻪ ‪ B‬ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ اﺳﺖ؟‬
‫‪A‬‬ ‫‪583 / 4KV (1‬‬

‫‪I = 20‬‬
‫‪m‬‬
‫‪Ω‬‬ ‫‪500KV (2‬‬
‫‪r = 10‬‬
‫‪m‬‬
‫‪622 / 7 KV (3‬‬
‫‪432 / 8 KV (4‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاﺳﺎس راﺑﻄﻪ ‪ 11-6‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪l‬‬
‫‪∆u(x) = ∫ rI(x)dx‬‬
‫‪x =0‬‬
‫‪2Ix‬‬
‫‪I(x) = ∫ I′(x)dx = ∫ (3I −‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪)dx‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪l‬‬
‫‪2‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪l‬‬ ‫‪x2‬‬
‫‪= 3 Ix − I‬‬ ‫‪⇒ ∆u(x) = ∫ (3Ix − I )dx‬‬
‫‪l‬‬ ‫‪x =0‬‬ ‫‪l‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪1 x‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3l l 2‬‬
‫‪2‬‬
‫(‪∆u(x) = rIx 2 − rI |lx =0 = rI‬‬ ‫) ‪−‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3 l‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪7l‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪= (20× 30)( ) = 583 / 4KV‬‬
‫‪6‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «1‬ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -2-3-5‬ﺗﻮزﯾﻊ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺗﻮان‬
‫در ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﺗﻮان در ﻃﻮل ﺧﻂ ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﯾﺎﻓﺘﻦ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ از راﺑﻄـﻪ‬
‫)‪ (7-5‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﮔﺮ )‪ Q(x), P(x‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ و راﮐﺘﯿﻮ ﻋﺒﻮري از ﻃﻮل ‪ dx‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﻃـﻮل‬
‫‪ dx‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪rP(x)dx + XQ(x)dx‬‬
‫= )‪du(x‬‬ ‫)‪(16-5‬‬
‫|‪|V‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﻃﻮل ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪l‬‬ ‫‪l‬‬ ‫)‪rP(x) + XQ(x‬‬

‫∫ = )‪∆u = ∫ du(x‬‬ ‫‪dx‬‬ ‫)‪(17-5‬‬
‫‪x =0‬‬ ‫‪x =x‬‬ ‫|‪|V‬‬
‫* ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬ﺑﺎ ﻓﺮض اﯾﻨﮑﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﻃﻮل ﺧﻂ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﯽﺗﻮان | ‪ | V‬را در ﻃﻮل ﺧﻂ ﺛﺎﺑﺖ ﻓـﺮض ﮐـﺮد و ﻣﻘـﺪار‬
‫آن را ﺑﺮاﺑﺮ وﻟﺘﺎژ اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫* ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر از )‪ Q(x), P(x‬ﺗﻮان ﻋﺒﻮري از ﻃﻮل ‪ dx‬اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺗﻮان ﻣﺼﺮﻓﯽ در آن ﻧﻘﻄـﻪ‪ .‬اﮔـﺮ )‪ Q′(x), P′(x‬ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻮان ﺣﻘﯿﻘﯽ و راﮐﺘﯿﻮ ﻣﺼﺮﻓﯽ در ﻧﻘﻄﻪ ‪ x‬ﺧﻂ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪x‬‬
‫‪P(x) = ∫ P′(x)dx‬‬ ‫)‪(18-5‬‬
‫‪0‬‬
‫‪x‬‬
‫‪Q(x) = ∫ Q′(x)dx‬‬ ‫)‪(19-5‬‬
‫‪0‬‬
‫اﮔﺮ ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻮان در ﻃﻮل ﺧﻂ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫‪x‬‬
‫‪P(x) = ∫ Pdx‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪= P0x‬‬ ‫)‪(20-5‬‬
‫‪0‬‬
‫‪X‬‬
‫‪Q(x) = ∫ Q0dx = Q0x‬‬ ‫)‪(21-5‬‬
‫‪0‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪l‬‬ ‫‪rP0 + XQ0‬‬ ‫‪rP + XQ0 2‬‬

‫∫ = )‪∆u(x‬‬ ‫‪xdx = 0‬‬ ‫) ‪(l − x 2‬‬ ‫)‪(22-5‬‬
‫‪x‬‬ ‫|‪|v‬‬ ‫| ‪2| v‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﻃﻮل ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪rP0 + XQ0 2‬‬

‫= ‪∆u‬‬ ‫‪l‬‬ ‫)‪(23-5‬‬
‫| ‪2| v‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﯾﮏ ﺧﻂ ﺳﻪﻓﺎز ‪ 380‬وﻟﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻣﻔﺮوض اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﻂ ﺑﻪﺻـﻮرت‬
‫زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Ω‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Ω‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Ω‬‬

‫‪‬‬ ‫‪r = 1/ 27‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪r = 1 / 96‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪r = 0/ 63‬‬
‫‪‬‬ ‫‪km‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪km‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪km‬‬
‫‪dg ‬‬ ‫‪bf ‬‬ ‫‪Ae ‬‬
‫‪ x = 0/ 345 Ω‬‬ ‫‪x = 0/ 358 Ω‬‬ ‫‪x = 0/ 225 Ω‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪km‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪km‬‬
‫وﻟﺘﺎژ در ﻧﻘﻄﻪ ‪ g‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫‪∆u Ag = 19V (1‬‬
‫‪∆U Ag = 20V (2‬‬
‫‪∆U Ag = 23 V (3‬‬
‫‪∆U Ag = 25V (4‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاي ﺣﻞ اﯾﻦ ﺳﺆال اﺑﺘﺪا ﺗﻮانﻫﺎي ﺟﺎري ﺷﺪه ﺑﺮروي ﺧﻂ را ﺑﺮروي ﻧﻤﻮدار ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫‪∆u Ag = ∆U Ab + ∆U bc + ∆U cd + ∆U dh + ∆U hg‬‬
‫)‪(80k ×0 / 63) + (48 / 75k ×0 / 325‬‬ ‫‪50m‬‬
‫= ‪∆U Ab‬‬ ‫(×‬ ‫‪) = 8 / 716V‬‬
‫‪380‬‬ ‫‪1000m‬‬
‫)‪(65k ×0 / 63) + (37 / 5k ×0 / 325‬‬ ‫‪50m‬‬
‫= ‪∆U bc‬‬ ‫(×‬ ‫‪) = 6 / 991V‬‬
‫‪380‬‬ ‫‪1000m‬‬
‫)‪(40k ×0 / 63) + (18 / 75k ×0 / 325‬‬ ‫‪50m‬‬
‫= ‪∆U cd‬‬ ‫(×‬ ‫‪) = 4 / 117V‬‬
‫‪380‬‬ ‫‪1000m‬‬
‫)‪(15k ×1 / 27) + (0×0 / 345‬‬ ‫‪50m‬‬
‫= ‪∆U dh‬‬ ‫(×‬ ‫‪) = 2 / 5V‬‬
‫‪380‬‬ ‫‪1000m‬‬
‫‪Pr + QX l2‬‬
‫( = ‪∆U hg‬‬ ‫‪)( ) = 2 / 5V‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪∆U Ag = 204 / 824‬‬
‫ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاب ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «4‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫* ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬ﻋﻠﺖ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ اﯾﻦ ﺳﺆال ﻣﺠﺎز ﺑﻮدن اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺣﺴﺎب در ﮐﻨﮑﻮر ‪ 1386‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ (4-5‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي دو ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ‬
‫ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي دو ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن و ﺗﻮان ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺼـﺮﻓﯽ ﺗﻮﺳـﻂ دو ﻣﻨﺒـﻊ ﺗﻐﺬﯾـﻪ ﻣﺴـﺘﻘﻞ‬
‫ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :7-5‬ﻃﺮح ﮐﻠﯽ ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪ از دو ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎ از رواﺑﻂ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﯾﮏ ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﭘﯿـﺮوي ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺸـﺎﺑﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي از ﯾﮏ ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺼﺮﻓﯽ را ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺼﺮﻓﯽ و ﻫﻢ ﺗﻮان ﻣﺼـﺮﻓﯽ ﻧﻤـﺎﯾﺶ داد‪ .‬در ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ‬
‫وﻟﺘﺎژ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻔﺎوت اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﯾﮏ ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫـﺮ ﮐـﺪام از‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺳﻬﻤﯽ در ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺼﺮﻓﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﻘﺪار آن ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ را ﭘﯿﭽﯿـﺪهﺗـﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ورود ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﺷﺒﮑﻪ ﺷﮑﻞ ‪ 7-5‬را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪:‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :8-5‬ﺷﺒﮑﻪ دوﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از رواﺑﻂ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﯾﮏ ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ‪:‬‬
‫‪∆U AE = ∆u AB + ∆U BC + ∆U CD + ∆U DE‬‬ ‫)‪(24-5‬‬
‫) ‪= ZAB (I A ) + ZBC (I A − I B ) + ZCD (IA − IB − IC ) + ZDE (IA − I B − IC − ID‬‬ ‫)‪(25-5‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮدن وﻟﺘﺎژ دو ﺳﻤﺖ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل اﺧﺘﻼف وﻟﺘﺎژ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻣﻌﻠﻮم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪∆u AE = E1 − E2‬‬ ‫)‪(26-5‬‬
‫اﮔﺮ راﺑﻄﻪ )‪ (25-5‬را ﺳﺎدهﺗﺮ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﯿﻢ‪:‬‬
‫) ‪∆u AE = I A (ZAB + ZBC + ZCD + ZDE ) − I B (ZBC + ZCD + ZDE‬‬

‫)‪(27-5‬‬
‫) ‪−IC (ZCD + ZDE ) − ID (ZDE‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ راﺑﻄﻪ )‪ (27-5‬و )‪ (26-5‬ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻣﺠﻬﻮل ‪ IA‬را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬
‫‪(E1 − E 2 ) + I B (ZBC + ZCD + Z DE ) + I C (ZCD + Z DE ) + I D ZDE‬‬

‫= ‪IA‬‬
‫‪ZAB + Z BC + ZCD + ZDE‬‬ ‫)‪(28-5‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﺎ ﮐﻤﯽ دﻗﺖ ﻣﯽﺗﻮان آن را ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺗﻌﻤﯿﻢ دارد‪.‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ ﻃﺒﻖ اﺻﻞ ﺑﻘﺎي ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪي و ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺟﺮﯾﺎن ‪I B‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﻪدﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬

‫‪n‬‬
‫‪I B = (∑ I Li ) − I A‬‬ ‫)‪(29-5‬‬
‫‪i =1‬‬
‫* ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬ﺟﺮﯾﺎن ‪ I B‬را دﻗﯿﻘﺎً از راﺑﻄﻪاي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ IA‬ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪ (1-4-5‬ﻧﻘﻄﻪ ژرف‬
‫ﺑﺮاي ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي از ﭼﻨﺪ ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﭼﻮن ﺑﺎرﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ دو ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ دور ﺷـﺪن از ﯾـﮏ ﻣﻨﺒـﻊ ﻟﺰوﻣـﺎً ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ دﯾﮕﺮ را در ﭘﯽ دارد‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﺎً در اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪﻫـﺎ ﺑـﺎ دور ﺷـﺪن از ﯾـﮏ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ وﻟﺘﺎژ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﺳﭙﺲ در ﻧﻘﻄﻪاي ﮐﻪ ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﻧﺎم دارد وﻟﺘﺎژ ﺑﻪ ﮐﻢﺗﺮﯾﻦ ﺣﺪ ﺧﻮد ﻣﯽرﺳﺪ ﭘـﺲ از آن ﻣﺠـﺪداً‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺷﺮوع ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ژرف در ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪ از دو ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻧﻘﻄﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻢﺗﺮﯾﻦ وﻟﺘﺎژ را دارد‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﮐﻢﺗﺮﯾﻦ وﻟﺘﺎژ را در ﺷﺒﮑﻪ دارا اﺳﺖ ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ وﻟﺘﺎژ ﮐﻢﺗﺮي از دو ﮔﺮه ﻣﺠﺎور ﺧﻮد دارد و ﻟﺬا از ﻫـﺮ دو ﮔـﺮوه‬
‫ﻣﺠﺎور ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﻃﺮف ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ در ﺣﻮاﻟﯽ ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﻓﺮﺿﯽ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :9-5‬ﺟﻬﺖﻫﺎي ﻋﺒﻮر ﺟﺮﯾﺎن در ﻧﻘﻄﻪ ژرف‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ژرف از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ اﺳﺖ؟ )ﻃﻮل ﺧﻄﻮط و ﻣﻘﺎوﻣﺖ واﺣﺪ ﻃﻮل آنﻫﺎ ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫اﺳﺖ(‬
‫‪e‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪(2‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪(3‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪(4‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﺑﺘﺪا ﺟﻬﺖﻫﺎي ﺟﺮﯾﺎن را ﺑﺮروي ﺷﮑﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪VA − VB =0‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ از ﺧﻂ را ‪ r‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ‪:‬‬

‫‪r(IA ) + r(IA − 30) + r(I A −100) + r(I A −100) + r(I A − 100) + r(I A − 180) + r(I A − 300) = 0‬‬
‫‪710‬‬
‫= ‪⇒ 6IA = 710 ⇒ IA‬‬ ‫‪= 118 / 3A‬‬
‫‪6‬‬
‫‪⇒ Ief = 18 / 3A‬‬
‫‪⇒ Ifg = −61/ 7A‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻧﻘﻄﻪ ‪ f‬ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺷﺒﮑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪ ژرف وﺟﻮد دارد؟ )ﻃﻮل ﺧﻄﻮط و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻃﻮل آنﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪(.‬‬
‫‪ (1‬ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ‬
‫‪ (2‬دو ﻧﻘﻄﻪ‬
‫‪ (3‬ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﻘﻄﻪ‬
‫‪ (4‬ﻧﻘﻄﻪ ژرﻓﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﮑﻞ ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻘﺎرن ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﺳﻤﺖ ‪ A‬و ‪ B‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳـﺖ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﺟﺮﯾـﺎﻧﯽ از‬
‫ﺑﯿﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ دو ﺑﺎر ﻣﺼﺮﻓﯽ ﻋﺒﻮر ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ﻟﺬا ﺗﻤﺎم ﻃﻮ ﺧﻂ ﺑﯿﻦ دو ﺑﺎر ﻣﺼﺮﻓﯽ ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﺧﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد ‪ .‬و ﻟـﺬا ﮔﺰﯾﻨـﻪ »‪«3‬‬
‫ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺆال ﻣﯽﺗﻮان درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﯾﮏ ﮔﺮه و ﯾﺎ ﺑﺎزهاي از ﻃﻮل ﺧﻂ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺷﺒﮑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ واﺣﺪ ﻃﻮل ﺧﻂ را ‪ r‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ﺑﺎر ﺑﻪﺻﻮرت ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ در‬
‫ﻃﻮل ﺧﻂ ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺪه ﺑﺎد و ﺑﻪﺻﻮرت ﺧﻄﯽ از ‪ I0‬ﺑﻪ ‪ 4I0‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺤﻞ ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﺗﺎ اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﺑـﺎ‬
‫ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ؟‬
‫)‪2( 7 − 1‬‬
‫‪l (1‬‬
‫‪3‬‬
‫)‪2( 7 + 1‬‬
‫‪l (2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪4‬‬
‫‪l (3‬‬
‫‪5‬‬
‫)‪( 7 − 1‬‬
‫‪l (4‬‬
‫‪3‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺤﻞ ﻧﻘﻄﻪ ژرف اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ را در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ dx‬ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﻢ‪:‬‬
‫‪du(x) = rI(x)dx‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ اﮔﺮ ﺟﺮﯾﺎن اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ را ‪ IA‬ﺑﻨﺎﻣﯿﻢ در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ x‬از اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫‪I(x) = I A − ∫ I′(x)dx‬‬
‫‪x‬‬
‫‪0‬‬
‫‪3x‬‬ ‫‪ 3x ‬‬

‫‪I′(x) = I0 +‬‬ ‫‪I0 = I0 1 + ‬‬
‫‪l‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪l ‬‬
‫‪3‬‬
‫‪I(x) = I A + I0x − I0x 3‬‬
‫‪2l‬‬
‫‪3I‬‬
‫‪du(x) = r(IA − I0x − 0 x 2 )dx‬‬
‫‪2l‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ از اﺑﺘﺪا ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﺑﺎﯾﺪ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ‪:‬‬
‫‪l‬‬
‫∫‬‫‪0‬‬
‫‪du(x) = 0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪I‬‬
‫‪I A l = I0l2 + 0 l2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2l‬‬
‫‪I A = I0l‬‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﻧﻘﻄﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻋﻮض ﻣﯽﺷﻮد و ﭼﻮن در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎر ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺻﻔﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪3x‬‬
‫‪I(x) = 0 ⇒ IA = ∫ I0 (1 +‬‬
‫‪x‬‬
‫‪)dx‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪l‬‬
‫‪3 x2‬‬
‫‪⇒ I0l = I0 (x +‬‬ ‫)‬
‫‪2 l‬‬
‫ق ق ‪ 7 −1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2l‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 3‬‬
‫‪⇒ X + x 2 = l ⇒ x 2 + x − l2 = 0 ⇒ x = ‬‬
‫‪2l‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪ − 7 −1‬‬
‫غقق‬
‫‪‬‬
‫‪ 3‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «4‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﻧﻘﻄﻪ ژرف‪ ،‬ﭘﺲ از ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﺳﻬﻢ ﻫﺮ ﻣﻨﺒﻊ را در ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻧﻘﻄـﻪ ژرف ﺑـﻪدﺳـﺖ‬
‫ﻣﯽآورﯾﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺷﺒﮑﻪ را در ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﺟﺪا ﮐﺮده و ﺑﻪﺻـﻮرت دو ﺷـﺒﮑﻪ ﻣﺠـﺰاي ﯾـﮏ ﺳـﻮ ﺗﻐﺬﯾـﻪ درﻣـﯽآورﯾـﻢ‪ .‬ﻣﺸـﺎﺑﻪ‬
‫روشﻫﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺷﻌﺎﻋﯽ ﯾﮏ ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﺮ ﮐﺪام از دو ﺷﺒﮑﻪ اﻓـﺖ وﻟﺘـﺎژ در ﻧﻘﻄـﻪ‬
‫ژرف ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺷﺒﮑﻪ از دو ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻞ ﺧﻂ ‪ R = 0 / 2‬اﻫﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﻢﺗﺮﯾﻦ وﻟﺘﺎژ ﺧـﻂ )ﻧﻘﻄـﻪ‬
‫ژرف( ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟ )ﺧﻂ ﺗﮏﻓﺎز اﺳﺖ(‬
‫‪ 218 (1‬وﻟﺖ‬
‫‪ 212 (2‬وﻟﺖ‬
‫‪ 215 (3‬وﻟﺖ‬
‫‪ 225 (4‬وﻟﺖ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاﺳﺎس رواﺑﻂ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه اﺑﺘﺪا ‪ IA‬را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪rIA + r(I A − 100) + r(IA − 200) + r(IA − 300) + r(I A − 4000) = 10V‬‬
‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ r‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪0/ 2‬‬
‫=‪r‬‬ ‫‪= 0 / 04Ω‬‬
‫‪5‬‬
‫‪10‬‬
‫( = ‪⇒ 5I A‬‬ ‫)‪+ 1000‬‬
‫‪0 / 04‬‬
‫‪⇒ I A = 250A‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﻧﻘﻄﻪ ‪ C‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻬﻢ ﻣﻨﺒﻊ ‪ A‬در ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺑﺎر ﻧﻘﻄﻪ ‪ C‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪250 − 100 − 100 = 50A‬‬
‫ﺣﺎل دو ﻣﺪار را ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺠﺰا در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺪار دوم ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ ﺑﻪ ﺟﻮاب ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪∆u = 220 − U d‬‬

‫‪∆u = (150×0/ 04) + (50×0/ 04) = 8V‬‬
‫‪∆u = 212V‬‬
‫‪ (5-5‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺣﻠﻘﻮي‬
‫ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺣﻠﻘﻮي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي دو ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺮ اﯾـﻦ‬
‫اﺳﺎس ﻣﻌﺎدل ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪ ﺣﻠﻘﻮي را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪﺻﻮرت ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪ دو ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :10-5‬ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪ ﺣﻠﻘﻮي و ﻣﻌﺎدل ﮔﺴﺘﺮده آن‬
‫ﺑﺮاي ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي دو ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ ژرف و اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در آن ﻧﻘﻄﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺤـﺚ دﻗﯿﻘـﺎً ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن ﺻـﻮرت ﺑـﺮاي‬
‫ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺣﻠﻘﻮي ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺆالﻫﺎي زﯾﺮ ﻧﺤﻮه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻘﻄﻪ ژرف و اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺑﺮروي آن ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﮐﺪامﯾﮏ از ﻧﻘﺎط داده ﺷﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؟ )ﻃﻮل ﺗﻤﺎم ﺧﻄﻮط ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑـﺮ و ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬
‫واﺣﺪ ﻃﻮل ﻫﺮﮐﺪام ﻧﯿﺰ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪(.‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪(2‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪(3‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪(4‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻃﺮح ﮔﺴﺘﺮده اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫‪rI A + r(IA − 10) + r(I A − 30) + r(IA − 40) + r(IA − 60) + r(IA − 70) + r(I A − 90) = 0‬‬
‫‪⇒ VI A = 300 ⇒ IA = 42 / 85‬‬
‫ﭘﺲ ﻧﻘﻄﻪ ‪ D‬ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاي ﻗﻄﻊ ﺷﺒﮑﻪ ﺣﻠﻘﻮي ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷـﺪ ﺷـﺒﮑﻪ از ﻧﻘﻄـﻪاي ﻗﻄـﻊ ﺷـﻮد و‬
‫ﮐﻢﺗﺮﯾﻦ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﺷﺒﮑﻪ ﺑﻪوﺟﻮد ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ ژرف اﺳﺖ‪.‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاي ﻗﻄﻊ ﺷﺒﮑﻪ ﻧﻘﻄﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن از آن ﻋﺒﻮر ﮐﻨـﺪ‪ .‬در ﺷـﺒﮑﻪﻫـﺎي ﺣﻠﻘـﻮي اﯾـﻦ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﻫﻤﻮاره ﯾﺎ ﻧﻘﻄﻪ اﺑﺘﺪاﯾﯽ و ﯾﺎ اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ ﺷﺒﮑﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرت ﻗﻄﻊ ﺷﺒﮑﻪ از اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ اﻓـﺖ وﻟﺘـﺎژ در ﺷـﺒﮑﻪ‬
‫ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺷﺒﮑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاي ﻗﻄﻊ ﺷﺒﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪A‬‬ ‫‪ ،D (1‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻧﻘﻄﻪ‬
‫‪A‬‬ ‫‪ ،C (2‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻧﻘﻄﻪ‬
‫‪E‬‬ ‫‪ ،B (3‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻧﻘﻄﻪ‬
‫‪E‬‬ ‫‪ ،Cِ (4‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻧﻘﻄﻪ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺪل ﮔﺴﺘﺮده ﺟﺮﯾﺎن اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﺧﻂ را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪.‬‬
‫‪rIA + 2r(I A − 30) + r(IA − 80) + 3r(IA − 120) + r(IA − 140) + r(IA − 190) = 0‬‬
‫‪10IA = 60 + 80 + 360 + 140 + 380‬‬
‫‪I A = 120A‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻗﻄﻊ ﺟﺮﯾﺎن اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪.‬‬
‫‪I B = 190 + 102 = 88A‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭼﻮن ‪ I A > I B‬ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاي ﻗﻄﻊ‪ ،‬ﻧﻘﺎط ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (6-5‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﻏﺮﺑﺎﻟﯽ‬
‫در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﻏﺮﺑﺎﻟﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮ از ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺣﻠﻘﻮي ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﺳـﺆال زﯾـﺮ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻘﻄﻪ ژرف در ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪ ﻏﺮﺑﺎﻟﯽ ﺳﺎده ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺷﺒﮑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺗﻤﺎم ﺧﻄﻮط ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﮐﺪامﯾﮏ از ﻧﻘﺎط ﺷﺒﮑﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪(2‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪(3‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪(4‬‬
‫‪B‬‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﺮاي ﺣﻞ اﯾﻦ ﺳﺆال اﺑﺘﺪا ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻄﻮط را ﺑﺮاﺳﺎس ﺟﺮﯾﺎن اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪ .‬در ﺿﻤﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ‬
‫و ‪ D‬را ‪ I′‬در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺮاي ﺣﻠﻘﮥ ‪ BCD‬ﺟﺮﯾﺎن ‪ I′‬را ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺘﻐﯿﺮي از ‪ IA‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪.‬‬
‫)‪rI′ = r(IA − 60 − I′) + r(IA − 80 − I′‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﻠﻘﻪ ‪ IA , ABDE‬را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪.‬‬
‫‪rI A + r(IA − 10) + r(I′)r(IA − 120) + r(I A − 140) = 0‬‬
‫‪2I A − 140‬‬
‫= ‪ I′‬و ﺳﺎده ﮐﺮدن راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﻣﯽرﺳﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺟﺎيﮔﺬاري‬
‫‪3‬‬
‫‪14‬‬ ‫‪950‬‬
‫= ‪IA‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪IA = 67 / 86A‬‬
‫ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﻣﻘﺪار ‪ I′‬ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ‪ −1 / 43 A‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺠﺪداً ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ را ﺑﺮروي ﺷﮑﻞ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن در ﺧﻄﻮط ﻧﻘﻄﻪ ‪ C‬ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻠّﺖ اﯾﻦ اﻣﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺟﺮﯾﺎن ﺟـﺎري ﺷـﺪه‬
‫‪C‬‬ ‫در ﺧﻄﻮط ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ وﻟﺘﺎژ ‪ A‬از ‪ B‬ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ وﻟﺘﺎژ ‪ B‬ﻧﯿﺰ از ‪ C‬ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳـﺖ ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﺟﺮﯾـﺎن از ‪ B‬ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺎري ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬وﻟﺘﺎژ ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺎط ﻧﯿﺰ از ‪ C‬ﺑﯿﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻘﻄﻪ ‪ C‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﻏﺮﺑﺎﻟﯽ ﻧﯿﺰ ﻧﻘﻄﻪ ژرف‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ آن ﺟﺮﯾﺎن وارد‬
‫* ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻘﻄﻪ ژرف در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﻏﺮﺑﺎﻟﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﻠﻘـﻪ و‬
‫ﮔﺮه ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در ﺳﺆال ﺑﺎﻻ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺠﺎم اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪2IA − 140‬‬
‫= ‪⇒ 3I′ = 2I A −140 ⇒ I′‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ (7-5‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺷﺒﮑﻪ ﺗﻮزﯾﻊ‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ دﯾﺪه ﺷﺪ‪ ،‬اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺧﻄﻮط ﺗﻮزﯾﻊ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫دﻟﯿﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻄﻮط ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي داﺷﺘﻦ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﮐﻢ ﺑﺴﯿﺎر ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻮﺿﯿﺢ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ اﯾﻨﮑـﻪ در اﻏﻠـﺐ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ از اﺛﺮ راﮐﺘﺎﻧﺲ ﺧﻄﻮط ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﻄﻮط اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدي ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ دوم اﺷﺎره ﺷﺪ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪1 l‬‬
‫=‪R‬‬ ‫‪.‬‬ ‫)‪(30-5‬‬
‫‪σ A‬‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ‪ l‬ﻃﻮل ﺧﻂ ﺑﺮﺣﺴﺐ )ﻣﺘـﺮ ) ‪ A ، ( m‬ﺳـﻄﺢ ﻣﻘﻄـﻊ ﺑﺮﺣﺴـﺐ ﻣﯿﻠـﯽ ﻣﺘﺮﻣﺮﺑـﻊ ) ‪ ( mm2‬و ‪ σ‬رﺳـﺎﻧﺎﻫﺎﯾﯽ‬
‫‪ ‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺳﺎﻧﺎﯾﯽ را ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ‪ x‬ﻧﯿﺰ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪m ‬‬
‫‪2 ‬‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ﺑﺮ اﻫﻢ ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ‬
‫‪ Ωmm ‬‬
‫در ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻃﻮل ﺧﻂ و ﺟﻨﺲ ﻫﺎدي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺒﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺻﻠﯽ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻫﺎدي اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﺗﻨﻈﯿﻢ وﻟﺘﺎژ‪ ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﻣﺠﺎز از ﻗﺒﻞ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﯿﻦ ‪ ٪4‬و ﯾـﺎ ‪٪5‬‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺧﻄﻮط )ﺑﺮاي ﺳﺆال ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ( ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ‬
‫را در ﻣﻘﺪار ﻣﺠﺎز ﻧﮕﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪1 l‬‬
‫* ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬راﺑﻄﻪ ‪ R = .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮاي ﻫﺎدي ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﮐﻪ ﺷﺒﮑﻪ از ﻧﻮع ﺳـﻪﻓـﺎز اﺳـﺖ‬
‫‪σ A‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺮ ﻓﺎز از ﻫﻤﯿﻦ راﺑﻄﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺑـﺮاي ﺧﻄـﻮط داراي ﻫـﺎديﻫـﺎي رﻓـﺖ و ﺑﺮﮔﺸـﺖ ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫‪2 l‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺮ دو ﻫﺎدي را ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار داد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﻂ را ﺑﻪﺻﻮرت ‪ R = .‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪σ A‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﻮزﯾﻊ زﯾﺮ‪ ،‬اﮔﺮ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻫﺎدي در ﮐﻞ ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ A = 50mm2 ،‬اﻧﺘﺨـﺎب ﺷـﻮد ﻧﻘﻄـﻪ ژرف‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮐﺪام ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ و از دو ﻃﺮف ﭼﻪ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﺟﺎري اﺳﺖ؟‬
‫‪ (1‬ﻧﻘﻄﻪ ‪35A, 65A,C‬‬
‫‪ (2‬ﻧﻘﻄﻪ ‪25A, 75A,C‬‬
‫‪ (3‬ﻧﻘﻄﻪ ‪14A, 26A, D‬‬
‫‪ (4‬ﻧﻘﻄﻪ ‪17A, 23A, D‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﭼﻮن ﺟﻨﺲ ﺧﻄﻮط ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻃﻮل ﺧﻂ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ r .‬را ﻣﻘﺎوﻣﺖ واﺣﺪ ﻃﻮل ﺧﻂ در‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬
‫‪100rIA + 80r(IA − 30) + 70r(IA − 130) + 50r(I A −170) + 100r(IA − 220) = 0‬‬
‫‪⇒ IA = 105A‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ‪ C‬ژرف اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻧﻘﻄﻪ ‪ C‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪105 − 30 = 75A‬‬
‫‪100 − 75 = 25A‬‬
‫ﭘﺲ ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻗﺒﻞ اﮔﺮ ‪ x = 55‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﺗﺎ ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﭼﻨﺪ درﺻﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬
‫‪ 3 (4‬درﺻﺪ‬ ‫‪ 4 (3‬درﺻﺪ‬ ‫‪3/5 (2‬درﺻﺪ‬ ‫‪ 2/5 (1‬درﺻﺪ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮدن ‪ IA‬ﭘﺲ از ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ واﺣﺪ ﻃﻮل ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫=‪r‬‬ ‫=‬ ‫‪= 7 / 26 ×10−4‬‬
‫‪σA 55 × 50‬‬
‫‪⇒ ∆u = (7 / 26 ×10−4 ×100×105) + (7 / 26 ×10−4 × 80× 75) = 12V‬‬
‫‪1‬‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪= 0 / 03 ،‬‬
‫‪400‬‬
‫ﺧﻼﺻﮥ ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﻧﮑﺎت زﯾﺮ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﭼﻬﺎر ﺷﺒﮑﻪ اﺻﻠﯽ ﺗﻮزﯾﻊ در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﯾﮏ ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ‪ ،‬دو ﺳـﻮ ﺗﻐﺬﯾـﻪ‪،‬‬
‫ﺣﻠﻘﻮي و ﻏﺮﺑﺎﻟﯽ‪.‬‬
‫‪R‬‬
‫ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﺗﻔﺎوت اﺻﻠﯽ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ و ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل در ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮدن ﻧﺴﺒﺖ‬
‫‪X‬‬
‫‪ -3‬دو روش ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬روش اول ﺑﺮاﺳﺎس ﺟﺮﯾﺎن و اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫‪PR + QX‬‬
‫= ‪ ∆u‬ﻣﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻃﺒﯿﻌـﯽ اﺳـﺖ‬ ‫راﺑﻄﻪ ‪ ∆u = ZI‬و روش دوم ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻮان و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ ﺳﺎده ﺷﺪه‬
‫‪U‬‬
‫روش دوم ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﺎدهﺳﺎزيﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﻧﺪﮐﯽ ﺧﻄﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺑﺎرﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮده ﺑﺎرﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ در ﻃﻮل ﯾﮏ ﺧﻂ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در ﺻـﻮرﺗﯽﮐـﻪ ﺟﺮﯾـﺎن )و ﯾـﺎ‬
‫ﺗــﻮان( درﻧﻘﻄــﻪ ‪ dx‬ﺑــﻪﺻــﻮرت )‪ (S′(x))I′(x‬ﺑﺎﺷــﺪ اﻓــﺖ وﻟﺘــﺎژ را ﻣــﯽﺗــﻮان از رواﺑــﻂ ‪ I ( x ) = ∫ I′(x)dx‬و‬

‫‪x‬‬
‫‪0‬‬
‫‪l‬‬ ‫‪P(x)R + Q(x)X‬‬ ‫‪l‬‬

‫‪ I(x) = ∫0‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪ .‬در‬ ‫‪ ∆u = ∫ ZI(x)dx‬و در ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮان ‪,S(x) = ∫ S′(x)dx‬‬
‫‪x‬‬
‫‪u‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫رواﺑﻂ ﺑﺎﻻ ‪ R ،Z‬و ‪ X‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻣﭙﺪاﻧﺲ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ و راﮐﺘﺎﻧﺲ واﺣﺪ ﻃﻮل ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﻈـﻮر از )‪ S(x‬در رواﺑـﻂ ﺑـﺎﻻ‬
‫ﺗﻮان ﻇﺎﻫﺮي ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪(S(x) = P(x) + jQ(x)) .‬‬
‫‪ -5‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎص اﮔﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪﺻﻮرت ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ در ﻃﻮل ﺧـﻂ ﮔﺴـﺘﺮده ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ اﻓـﺖ وﻟﺘـﺎژ ﺑﺮاﺑـﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد ﺑـﺎ‬
‫‪1‬‬
‫‪ ∆u = rIl2‬در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ﺗﻮان ﻧﯿﺰ ﺑﻪﺻﻮرت ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ در ﻃﻮل ﺧﻂ ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد ﺑـﺎ‬
‫‪2‬‬
‫‪rP + xQ 2‬‬
‫= ‪ . ∆u‬در اﯾﻦ رواﺑﻂ ‪ Q, P, X, r‬و ‪ I‬ﺗﻤﺎﻣﺎً ﻣﻘﺎدﯾﺮ واﺣﺪ ﻃﻮل ﺧﻂ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪l‬‬
‫‪2u‬‬
‫‪ -6‬در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎ ﮐﻢﺗﺮﯾﻦ وﻟﺘﺎژ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﻧﻘﻄـﻪ ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ ﻣﺤـﻞ ﺑـﺮاي ﻗﻄـﻊ‬
‫ﮐﺮدن ﺷﺒﮑﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاي ﻗﻄﻊ ﺷﺒﮑﻪ ﻧﻘﻄﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن از آن ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺆاﻻت ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫‪ -1‬ﺑﺮاي ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت داده ﺷﺪه در زﯾﺮ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﻧﻘﻄﻪ ‪ E‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫)وﻟﺘﺎژ ﻧﺎﻣﯽ ﺧﻂ ‪ 10‬ﮐﯿﻠﻮوات اﺳﺖ(‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪L = 48km‬‬ ‫‪L = 50km‬‬ ‫‪L = 100km‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Ω‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Ω‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Ω‬‬
‫‪BC, HI = R = 0/ 1‬‬ ‫‪BD, DG, DE = R = 0/ 01‬‬ ‫‪AB, GH, HJ, EF = R = 0/ 02‬‬
‫‪‬‬ ‫‪km‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪km‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪km‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Ω‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Ω‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Ω‬‬
‫‪‬‬ ‫‪X = 0/ 2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪X = 0/ 02‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪X = 0/ 03‬‬
‫‪‬‬ ‫‪km‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪km‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪km‬‬
‫‪ 1/3 (1‬وﻟﺖ‬
‫‪ 11/3 (2‬وﻟﺖ‬
‫‪ 21/3 (3‬وﻟﺖ‬
‫‪ 31/3 (4‬وﻟﺖ‬
‫‪ -2‬در ﻣﺪار ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻧﻘﻄﻪ ژرف در ‪ E‬ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺟﺮﯾﺎن ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه در ﻧﻘﻄﻪ ‪ E‬ﺑﺎ ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻃﻮل ﻫﻤﻪ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﻤﻪ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎ ﻧﯿﺰ ‪ 0 / 1Ω‬اﺳﺖ‪(.‬‬
‫‪5 A (1‬‬
‫‪10A (2‬‬
‫‪20A (3‬‬
‫‪30A (4‬‬
‫‪ -3‬اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﺷﺒﮑﻪ ﺗﻮزﯾﻊ زﯾﺮ ﭼﻨﺪ وﻟﺖ اﺳﺖ؟ )ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﺘﺴﺎوي اﻟﻔﺎﺻﻠﻪ و ﻫﺮ ﻗﻄﻌـﻪ ﺧـﻂ‬
‫‪ 100m‬و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺮ ﻣﺘﺮ ﺧﻂ ‪ 10−4 Ω‬اﺳﺖ(‬
‫‪5/7 (1‬‬
‫‪4/6 (2‬‬
‫‪3/9 (3‬‬
‫‪2/3 (4‬‬
‫‪ -4‬ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ در ﺷﺒﮑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺗﻮان ﺗﺰرﯾﻖ ﺷﺪه از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‪ ٪25 ،‬ﺗﻮان ﻣﻮرد ﻧﯿـﺎز در ﻧﻘﻄـﻪ ‪ C‬ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﻃﻮل ‪ X‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪) :‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ واﺣﺪ ﻃﻮل ﺧﻄﻮط ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ و ﺧﻄﻮط ﻓﺎﻗﺪ راﮐﺘﺎﻧﺲ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪(.‬‬
‫‪12l (1‬‬
‫‪24l (2‬‬
‫‪16l (3‬‬
‫‪ (4‬ﻧﻘﻄﻪ ‪ C‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬در ﻣﺪار ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺑﺎر ﺑﻪﺻﻮرت ﮔﺴﺘﺮده و ﺑﺎ ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﯿﻨﻮﺳﯽ در ﻃﻮل ﺣﻠﻘﮥ ‪ AB‬ﺑـﻪ ﺷـﻌﺎع ‪ a‬ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ I0‬و ﻣﻘﺎوﻣﺖ واﺣﺪ ﻃﻮل ﺧﻂ ‪ r‬ﺑﺎﺷﺪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﺑﻪ ‪ B‬ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪(I′(ϕ) = I0 sin ϕ) :‬‬
‫‪πraI0 (1‬‬
‫‪πraI0‬‬
‫‪(2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪πra 2 I0 (3‬‬
‫‪πra 2 I0‬‬
‫‪(4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -6‬در ﺷﺒﮑﻪ دو ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ در ﺻﻮرت ﺗﺴﺎوي ﻓﻮاﺻﻞ و اﻣﭙﺪاﻧﺲﻫﺎ ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒﻮري ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬و‬
‫‪ B‬ﺑﺮﺣﺴﺐ آﻣﭙﺮ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫‪122A (1‬‬
‫‪62A (2‬‬
‫‪82A (3‬‬
‫‪102A (4‬‬
‫‪ -7‬ﺷﺒﮑﻪ ﺗﻮزﯾﻊ زﯾﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ درﺻﺪ از ﺗﻮان ﺑﺎر در ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﺷﺒﮑﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﯾﻪ ‪ A‬ﺗﺄﻣﯿﻦ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد؟ )ﻣﻘﺎوﻣﺖ واﺣﺪ ﻃﻮل ﺧﻄﻮط ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ(‬
‫‪٪11 (1‬‬
‫‪٪9 (2‬‬
‫‪٪22 (3‬‬
‫‪٪33 (4‬‬
‫‪ -8‬در ﺷﺒﮑﻪ ﺗﻮزﯾﻊ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ‪ ،‬ﺑﺮاي داﺷﺘﻦ ﺣﺪاﮐﺜﺮ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ‪ ،٪4‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺳﯿﻢ ﻣﺴﯽ را ﺑﻪدﺳـﺖ‬
‫‪Jm‬‬
‫‪(σ = 60‬‬ ‫آورﯾﺪ‪) .‬‬
‫‪mm2‬‬
‫‪2 / 5mm2 (1‬‬
‫‪3 / 5mm2 (2‬‬
‫‪4 / 5mm2 (3‬‬
‫‪5mm2 (4‬‬
‫‪ -9‬در ﺷﺒﮑﻪ دو ﺳﻮ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ وﻟﺘﺎژ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ‪ 100‬وﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ و وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾـﺎن اﺑﺘـﺪاي‬
‫ﺧﻂ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ IA , VA‬ﺑﻨﺎﻣﯿﻢ‪ .‬راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﯾﺎن اﺑﺘﺪاي ﺧﻂ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺻـﻮرت ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد؟ )ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬
‫‪Ω‬‬
‫‪ l =100m,0/ 01‬اﺳﺖ(‬ ‫واﺣﺪ ﻃﻮل ﺧﻄﻮط ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪m‬‬
‫‪VA = 16IA − 80 (1‬‬
‫‪VA = 6IA + 80 (2‬‬
‫‪VA = 5IA −180 (3‬‬
‫‪VA = 4I A − 110 (4‬‬

‫‪ -10‬در ﺷﺒﮑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﻣﺠﺎز ‪ ٪4‬ﺑﺎﺷﺪ وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﺒﻊ ‪ 1‬و ‪ 2‬ﭼﻨﺪ درﺻﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨـﺪ؟‬
‫‪Ω‬‬
‫‪ l = 50m,0/ 01‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪(.‬‬ ‫)اﻣﭙﺪاﻧﺲ واﺣﺪ ﻃﻮل ﺧﻄﻮط ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪m‬‬
‫‪+%4 / 375 (1‬‬
‫‪−%9 / 375 (2‬‬
‫‪+%9 / 375 (3‬‬
‫‪ (4‬ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ‬
‫‪ -11‬در ﺷﺒﮑﻪ ﻏﺮﺑﺎﻟﯽ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﻤﺎم ﺧﻄﻮط ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪A‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪(2‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪(3‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪(4‬‬
‫‪ -12‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ و ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاي ﻗﻄﻊ در ﺷﺒﮑﻪ ﺣﻠﻘﻮي زﯾﺮ ﮐﺪاماﻧﺪ؟‬
‫‪A‬‬ ‫‪ ،C (1‬ﻧﻘﺎط ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻧﻘﻄﻪ‬
‫‪F‬‬ ‫‪ ،C (2‬ﻧﻘﺎط ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻧﻘﻄﻪ‬
‫‪A‬‬ ‫‪ ،D (3‬ﻧﻘﺎط ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻧﻘﻄﻪ‬
‫‪F‬‬ ‫‪ ،D (4‬ﻧﻘﺎط ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻧﻘﻄﻪ‬
‫‪ -13‬ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺷﺒﮑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﯾﮏ ﺧﺎزن در ﻧﻘﻄﻪ ‪ C‬ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ .‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮي ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧـﺎزن‬
‫ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪ 10MVAR‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ وﻟﺘﺎژ در ﻧﻘﻄﻪ ‪ D‬ﭘﺲ از اﻓﺰدون ﺧﺎزن ﭼﻘﺪر اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ؟ )در ﺗﻤـﺎم‬
‫ﺧﻄﻮط ‪ Z = 1 + j1Ω‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪(.‬‬
‫‪1 / 38% (1‬‬
‫‪5 % (2‬‬
‫‪2 / 32% (3‬‬
‫‪381% (4‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺆاﻻت ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫‪ -1‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«4‬‬
‫در اﺑﺘﺪا ﺗﻮان ﻫﺎ را ﺑﺮروي ﺧﻄﻮط ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺎس اﻓﺖ وﻟﺘﺎژﻫﺎ را در دو ﺧﻂ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪∆u AE = ∆u AB + ∆u BD + ∆u DE‬‬
‫(=‬
‫‪( 74)( 2) + ( 23 )( 3 ) + ( 46 )(0 / 5 ) + ( 51)(1) + (10)(0 / 5 ) + (17 )( 31) ) ×103‬‬
‫‪104‬‬ ‫‪104‬‬ ‫‪104‬‬
‫‪= 31 / 3V‬‬
‫‪ -2‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«4‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ‪:‬‬
‫])‪100 − 80 = 20 = 0 / 1[IA + (IA − 10) + (IA − 30) + (IA − 40) + (I A − 45) + (I A − 45 − I) + (I A − 70 − I‬‬
‫‪⇒ 200 = 7IA − 2I − 220 ⇒ 420 = 7IA − 2I‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻼوه ﺷﺮط دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن در ﻣﺴﯿﺮ ‪ DE‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺻﻔﺮ و در ﻣﺴﯿﺮ ‪ EF‬ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ‬
‫از ﺻﻔﺮ ﺷﻮد و ﻟﺬا‪:‬‬
‫‪IA > 45‬‬

‫‪IA > 45 + I‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ اول ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه‬
‫‪420 = 7I A − 2I‬‬
‫‪I A > 60‬‬
‫ﭘﺲ دو ﮔﺰﯾﻨﻪ اول و دوم ﺣﺬف ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ ‪ I < 15‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﻗﺾ در رواﺑﻂ ﺧﻮاﻫﯿﻢ رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ‪ I = 20A‬ﺑﻪ راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﻣﯽرﺳﯿﻢ‪:‬‬

‫‪420 = V(IA ) − 40 ⇒ I A = 65 / 7A‬‬
‫ﮐﻪ ﺷﺮط ‪ I A < 45 + I‬را ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻫﯿﭻﮐﺪام‬
‫اﺑﺘﺪا ﻧﻘﻄﻪ ژرف را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬

‫‪100 − 70 > 0‬‬
‫‪100 − 70 − 40 < 0‬‬
‫ﭘﺲ ﻧﻘﻄﻪ دوم از ﻗﺴﻤﺖ ﭼﭗ ﻧﻘﻄﻪ ژرف ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪(100) (10−2 ) + ( 30) (10−2 ) = 1/ 3‬‬

‫از ﻃﺮﻓﯽ اﮔﺮ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﻪدﺳﺖ ﺑﯿﺎورﯾﻢ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪(140) (10−2 ) + (90) (10−2 ) + (10) (10−2 ) + (10) (10−2 ) = 2 / 5V‬‬

‫در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺎﺳﺦ در ﻣﯿﺎن ﮔﺰﯾﻨﻪﻫﺎي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«2‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس دادهﻫﺎي ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﻮانﻫﺎي ﺟﺎري ﺷﺪه را ﺑﺮروي ﺧﻄﻮط ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﻣﻌﺎدﻻت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫⇒ ‪∆u = 0‬‬ ‫‪1 1 + P2 R 2 + P3 R 3 + P4 R 4 + P5 R 5 + P6 R 6 ] = 0‬‬
‫‪[PR‬‬
‫‪V‬‬
‫ﭼﻮن ﻣﻘﺎوﻣﺖ واﺣﺪ ﻃﻮل ﺧﻄﻮط ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪35rl + 25rl + 5rx − 15r(2l) − 65rl − 85rl = 0‬‬

‫‪5x = 120l ⇒ x = 24l‬‬
‫‪ -5‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«3‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﺑﺘﺪا ﺟﺮﯾﺎن ) ‪ I′ ( x‬و ﺳﭙﺲ ) ‪ I ( x‬و در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ از ﺗﺒﺪﯾﻼت ﺑﺮدارﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫‪dx = αdϕ‬‬
‫‪⇒ I′ ( x ) = I0 sin ϕ‬‬
‫‪ϕ‬‬
‫)‪⇒ I ( x ) = ∫ I0 sin ϕdx = ∫ aI0 sin ϕ d ϕ = −aI0 cos ϕ 0ϕ = aI0 (1 − cos ϕ‬‬
‫‪x‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪l‬‬ ‫‪π‬‬
‫)‪⇒ ∆u = ∫ rI ( x ) dx = ∫ raI0 (1 − cos ϕ)adϕ = 2a 2 I0 (ϕ − sin ϕ‬‬ ‫‪π‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪= πra 2I0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪ -6‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«2‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس راﺑﻄﮥ اﻓﺖ و وﻟﺘﺎژ ‪ IA‬را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪.‬‬
‫‪z(I A + IA − 20 + I A − 50 + IA −100 + IA −140) = 0‬‬

‫‪⇒ 5I A = 310 ⇒ I A = 62A‬‬
‫‪ -7‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«4‬‬
‫در اﺑﺘﺪا ﻧﻘﻄﮥ ژرف را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪.‬‬
‫‪r[2I A + 2(I A − 15) + (IA − 40) + 2(IA − 55) + 3(IA − 90)] = 0‬‬
‫‪⇒ 10I A = 450 ⇒ IA = 45A‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻘﻄﮥ ﺳﻮم از ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻧﻘﻄﮥ ژرف ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ‪ 5‬آﻣﭙﺮ آن ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﯾﻪ ‪ A‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ ٪33‬از ﺗﻮان ﻣﺼﺮﻓﯽ در ﻧﻘﻄﮥ ژرف از ﻣﻨﺒﻊ ‪ A‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -8‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«2‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ واﺣﺪ ﻃﻮل را ‪ r‬در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﻧﻘﻄﮥ ژرف را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪20rI A + 15r(I A − 20) + 15r(IA − 35) + 10r(I A − 75) + 30r(IA − 95) = 0‬‬
‫‪⇒ IA = 49 / 17‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻘﻄﮥ ‪ D‬ﻧﻘﻄﮥ ژرف اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪r(20IA + 15(IA − 20) + 15(IA − 35)) = 1633 / 5r = 0/ 04 × 200 = 8V‬‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ r‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪8‬‬
‫=‪r‬‬ ‫‪= 4 / 9 ×10−3‬‬
‫‪1633 / 5‬‬
‫‪1‬‬
‫⇒‬ ‫‪= 4 / 9 ×10−3 ⇒ A = 3 / 4mm2‬‬
‫‪60A‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ‪ ،‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «2‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -9‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«1‬‬
‫اﺑﺘﺪا راﺑﻄﮥ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ را ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪.‬‬
‫)‪(v A − 100) = rl(I A ) + 2rl(I A − 10) + rl(I A − 40) + 2rl(I A − 60‬‬

‫‪⇒ v A − 100 = 6I A − 180 ⇒ v A = 6I A − 80‬‬
‫‪ -10‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«3‬‬
‫در اﺑﺘﺪا ﺑﺮاي ﺷﺮاﯾﻂ ﻓﻌﻠﯽ ﻧﻘﻄﮥ ژرف را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬
‫])‪20 = ( 50) × (0/ 10) [IB + (IB − 30) + 2(IB − 80) + 3(IB − 120) + (IB − 140‬‬
‫‪⇒ 8I B − 690 = 40 ⇒ I B = 91/ 25‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻘﻄﮥ ژرف ﺳﻮﻣﯿﻦ ﮔﺮه از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﺎﺑﻊ ‪ 1‬و ‪ 2‬ﺗﻐﯿﯿﺮي در اﻧﺪازة ‪ IB , I A‬ﺑﻪوﺟﻮد ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ .‬ﻟﺬا اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪0/ 5[(91/ 25) + (61/ 25) + 2(11/ 25)] = 87 / 5v‬‬
‫ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﻣﺠﺎز ‪ ٪4‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 87/5‬وﻟﺖ ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫‪87 / 5 = 0 / 04v1,2 ⇒ v1,2 = 2187 / 5 v‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ‪ 187/5‬وﻟﺖ ﻣﻌﺎدل ‪ ٪9/375‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ -11‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«3‬‬
‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺷﮑﻞ ﮐﻠﯽﺗﺮي را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺜﺎل ﺣﻞ ﺷﺪه در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪاﯾـﻢ‪ .‬اﺑﺘـﺪا ﺟﺮﯾـﺎن ‪ AD‬را ‪ I1‬و ﺟﺮﯾـﺎن ‪ AC‬را ‪I2‬‬
‫ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﻢ‪ .‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫ﺣﺎل ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ I2 , I1‬را ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ IA‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪.‬‬
‫)‪VAD = VAC + VCD ⇒ 2I1 = rI2 + r(IA − I1 − 30‬‬

‫‪⇒ 2I1 = I2 − 30 + IA ⇒ I2 = 2I1 + 30 − I A‬‬
‫)‪VAC = VAB + VBC ⇒ rI2 = r(I A − I1 − I2 − 10) + r(IA − I1 − I2 − 15‬‬
‫‪⇒ 3I2 = 2IA − 2I1 − 25‬‬
‫‪⇒ 3(2I1 + 30 − IA ) = 2IA − 2I1 − 25‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪115‬‬
‫‪⇒ 8I1 = 5IA − 115 ⇒ I1 = IA −‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫ﺣﺎل ‪ B‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺣﻠﻘﮥ ‪ ADE‬ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪rIA + rI1 + r(I A − 35) + r(IA − 40) = 0‬‬

‫‪29‬‬ ‫‪715‬‬
‫⇒‬ ‫= ‪IA‬‬ ‫‪⇒ I A = 24 / 66‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪⇒ I1 = 1/ 03‬‬ ‫‪I2 = 7 / 4‬‬
‫ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﺑﺮروي ﻣﺪار ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﻄﮥ ژرف در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻘﻄﻪ ‪ C‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -12‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«4‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاي ﻗﻄﻊ ﻧﻘﻄﮥ ژرف و ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﻧﻘﻄﮥ ﺑﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺬا اﺑﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎ را ﺑـﻪدﺳـﺖ‬
‫ﺑﯿﺎورﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺮاﺑﺮي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﻄﻮط ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪r(I A + IA − 5I A − 30 + IA − 45 + IA − 65 + I A − 75) = 0‬‬

‫‪⇒ 7IA = 240 ⇒ I A = 34 / 3A‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻘﻄﮥ ‪ D‬ﻧﻘﻄﮥ ژرف ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﮥ ‪ I B‬را ﻧﯿﺰ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬
‫‪I B = 75 − 34 / 3 = 40/ 7A‬‬
‫ﭘﺲ ﻧﻘﺎط ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻧﻘﻄﮥ ‪ F‬ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﺎط ﺑﺮاي ﻗﻄﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪ «4‬ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -13‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«1‬‬
‫در اﺑﺘﺪا ﻗﺒﻞ از اﻓﺰدون ﺧﺎزن وﻟﺘﺎژ ﻧﻘﻄﮥ ‪ D‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪∆u AD = ∆u AB + ∆u BD‬‬
‫‪ ( 35 )(1) + ( 25 )(1) ( 25 )( 2) + ( 20)( 2) ‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪⇒ ∆u AD = ‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪ ×10 = 3750V‬‬
‫‪‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪‬‬
‫‪⇒ U D = 40000 − 3750 = 36250V‬‬
‫اﮔﺮ ﺧﺎزن ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 10MVAR‬ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﮥ ‪ C‬ﺗﺰرﯾﻖ ﮐﻨﺪ وﻟﺘﺎژ ﻧﻘﻄﮥ ‪ D‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪ ( 35 )(1) + (15 )(1) ( 25 )(1) + (10)(1) ( 25 )(1) + ( 20)(1) ‬‬

‫‪∆u AD = ‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪ ×10 = 3250V‬‬
‫‪6‬‬
‫‪‬‬ ‫‪40k‬‬ ‫‪40k‬‬ ‫‪40k‬‬ ‫‪‬‬

‫‪⇒ U D = 40000 − 3250 = 36750V‬‬
‫‪36750 − 36250‬‬
‫= ‪⇒ ∆U D‬‬ ‫‪= %1/ 38‬‬
‫‪36250‬‬
‫* ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬در ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﺧﺎزن ﺑﻪﺻﻮرت ﯾﮏ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪه ﺗﻮان راﮐﺘﯿﻮ ﻣﻨﻔﯽ وارد ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ ﻓﺎرﺳﯽ‬-‫واژهﻧﺎﻣﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‬
characteristic impedance ‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺻﻔﺤﻪ‬ acceleration factor ‫ﺿﺮﯾﺐ ﺷﺘﺎب‬

charge (‫ ﺑﺎر )اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‬،‫ﺷﺎرژ‬ active power ‫ﺗﻮان ﻣﺆﺛﺮ‬
charge, to ‫ﺷﺎرژ ﮐﺮدن‬ admittance ‫ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ‬
charging current ‫ﺟﺮﯾﺎن ﺷﺎرژﮐﻨﻨﺪه‬ ampedance ‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ‬
circuit breaker ‫ﻣﺪارﺷﮑﻦ‬ area control error ‫ﺧﻄﺎي ﮐﻨﺘﺮل وﻇﯿﻔﻪ‬
circuit diagram ‫ﻧﻤﻮدار ﻣﺪار‬ attenuation constant ‫ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻀﻌﯿﻒ‬
classical stability model ‫ﻣﺪل ﭘﺎﯾﺪاري ﮐﻼﺳﯿﮏ‬ augented matrix ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻓﺰوده‬
classical stability studies ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﭘﺎﯾﺪاري ﮐﻼﺳﯿﮏ‬ automatic generation ‫ﮐﻨﺘﺮل اﺗﻮﻣﺎﺗﯿﮏ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
control
coil ‫ ﺳﯿﻢ ﻟﻮﻟﻪ‬،‫ﭘﯿﭽﮏ‬ average fuel cost ‫ﻫﺰﯾﻨﮥ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺳﻮﺧﺖ‬
component ‫ ﺟﺰء‬،‫ﻣﺆﻟﻔﻪ‬ back substitution ‫ﭘﺲ=ﺟﺎﯾﮕﺬاري‬
computer based system ‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ راﯾﺎﻧﻪ‬ base case ‫ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺒﻨﺎ‬،‫ﻣﻮرد ﻣﺒﻨﺎ‬
condencing turbine ‫ﺗﻮرﺑﯿﻦ ﺗﺮاﮐﻤﯽ‬ base value ‫ﻣﻘﺪار ﻣﺒﻨﺎ‬
conductance ‫ رﺳﺎﻧﺎﯾﯽ‬،‫ﻫﺪاﯾﺖ‬ bias ‫ﭘﯿﺸﻘﺪر‬
conductor ‫ رﺳﺎﻧﺎ‬،‫ﻫﺎدي‬ bipolar ‫دوﻗﻄﺒﯽ‬
connection matrix ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﺗﺼﺎل‬ block diagram ‫ﻧﻤﻮدار ﺧﺎﻧﻪاي‬
contingency analysis ‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﭘﯿﺸﺎﻣﺪ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ‬ branch admittance ‫ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﺷﺎﺧﻪ‬
coupled ‫ﺗﺮوﯾﺞﺷﺪه‬ brush ‫ﺟﺎروﺑﮏ‬
covariance matrix ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﮐﻮوارﯾﺎﻧﺲ‬ building algorithm ‫اﻟﮕﻮرﯾﺘﻢ ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
critical clearing angle ‫زاوﯾﮥ ﺣﺬف ﺑﺤﺮاﻧﯽ‬ building-block ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪة ﺑﻠﻮك‬
matrix
critical clearing time ‫زﻣﺎن ﺣﺬف ﺑﺤﺮاﻧﯽ‬ bundled conductor ‫ﻫﺎدي دﺳﺘﻪاي‬
current-injection ‫ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮزﯾﻊ ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺰرﯾﻘﯽ‬ bus ‫ﺷﯿﻦ‬
distribution factor
current-shift distribution ‫ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮزﯾﻊ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﯽ‬ bus impedance ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺷﯿﻦ‬
factor ‫ﺟﺮﯾﺎن‬ matrix
curue fittint ‫ﺑﺮازش ﻣﻨﺤﻨﯽ‬ capacitance ‫ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﺎزﻧﯽ‬
curve envelope ‫ﭘﻮش ﻣﻨﺤﻨﯽ‬ capacitive ‫ﺧﺎزﻧﯽ‬
condenser capacitor‫ازن )ﻧﺎم ﻗﺪﯾﻤﯽ‬
hermitian matrix ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻫﺮﻣﯿﺘﯽ‬ Damper winding ‫ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ﻣﯿﺮاﮐﻨﻨﺪه‬
Hunting ‫ﻧﻮﺳﺎت ﭘﺎﻧﺪوﻟﯽ‬ Deceleration ‫واﺷﺘﺎب‬
Identity matrix ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻫﻤﺎﻧﯽ‬ Decoupled ‫واﺗﺰوﯾﺞ ﺷﺪه‬
Image charges ‫ﺑﺎرﻫﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮي‬ Deionization ‫ﯾﻮﻧﺰداﯾﯽ‬
Imaginary ‫اﻧﮕﺎري‬ Demagnetizitn ‫ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺲزداﯾﯽ‬
Incidence matrix ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺗﻼﻗﯽ‬ Direct axis ‫ﻣﺤﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬
Incident voltage ‫وﻟﺘﺎژ ﺑﺎزﺗﺎب‬ Discharge, to ‫ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﮐﺮدن‬،‫دﺷﺎرژردن‬
Incident wave ‫ﻣﻮج ﺗﺎﺑﺶ‬ Distributed constant ‫ﺛﺎﺑﺖﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮده‬
Incremental fuel cost ‫ﻫﺰﯾﻨﮥ ﻧﻤﻮ ﺟﺰﺋﯽ ﺳﻮﺧﺖ‬ Disturbance ‫اﺧﺘﻼل‬
Incremental loss ‫ﻧﻤﻮ ﺟﺰﺋﯽ ﺗﻠﻔﺎت‬ Drivitn-poitn ‫ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﻧﻘﻄﮥ راﻧﺶ‬
admittance
Independent bus ‫ ﺷﯿﻦ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬،‫ﺷﯿﻦ ﻧﺎﺑﺴﺘﻪ‬ Economi dispatch ‫ﺗﻮزﯾﻊ اﻗﺘﺼﺎدي‬
Inductance ‫ اﻟﻘﺎ‬،‫اﻧﺪﮐﺘﺎﻧﺲ‬ Eddy current ‫ﺟﺮﯾﺎنﮔﺮداﺑﯽ‬
Inductive ‫ اﻧﺪوﮐﺘﯿﻮ‬،‫اﻟﻘﺎﯾﯽ‬ Efficiency ‫ﺑﺎزدﻫﯽ‬
Inductive reactance ‫راﮐﺘﺎﻧﺲ اﻟﻘﺎﯾﯽ‬ Electric utility ‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺮق ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
system
Infinite bus ‫ﺷﯿﻦ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ‬ Electromotive force ‫ﻧﯿﺮوي ﻣﺤﺮك اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‬
Initial symmetrical ‫ﺟﺮﯾﺎن اوﻟﯿﮥ ﻣﺘﻘﺎرن‬ Energized ‫ ﺑﺮقدار‬،‫اﻧﺮژيدار‬
current
Injected current ‫ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺰرﯾﻘﯽ‬ Equivalent mesh ‫ﻣﺪار ﻣﺶ ﻣﻌﺎدل‬
circuit
Instantaneous ‫ﻟﺤﻈﻪاي‬ Estimator ‫ﺗﺨﻤﯿﻦزن‬
Interpolation ‫دروﻧﯿﺎﺑﯽ‬ Expected value ‫اﻣﯿﺪ رﯾﺎﺿﯽ‬
Interrupting ‫ﺟﺮﯾﺎن ﻗﻄﻊ ﻣﻮﻗﺖ‬ Extrapolation ‫ﺑﺮوﻧﯿﺎﺑﯽ‬
Interrupting rating ‫ﻣﻘﺪار ﻧﺎﻣﯽ ﻗﻄﻊ ﻣﻮﻗﺖ‬ Fault bus ‫ﺷﯿﻦ ﻣﻌﯿﻮب‬
Interrupting time ‫زﻣﺎن ﻗﻄﻊ ﻣﻮﻗﺖ‬ Field winding ‫ﺳﯿﻢﭘﯿﭻ ﻣﯿﺪان‬
Inverter ‫واروﻧﮕﺮ‬ Flash over ‫ﺗﺨﻠﯿﮥ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺳﻄﺤﯽ‬
Ionization ‫ﯾﻮﻧﯿﺪﮔﯽ‬ Flat start ‫ﺷﺮوع ﯾﮑﺴﺎن‬
Ionized ‫ﯾﻮﻧﯿﺬه‬ Forward elimination ‫ﺣﺬف ﭘﯿﺶﺳﻮ‬
Iteration ‫ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺗﮑﺮار‬ Frequency bias ‫ﺗﺜﺒﯿﺖ ﭘﯿﺸﻘﺪر ﺑﺴﺎﻣﺪ‬
setting
Lag, to ‫ﭘﺲاﻓﺖ داﺷﺘﻦ‬ Fuel efficiency ‫ﺑﺎزدﻫﯽ ﺳﻮﺧﺖ‬
Lagging power factor ‫ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﭘﺲاﻓﺘﯽ‬ Gussian elimination ‫ﺣﺬف ﮔﻮﺳﯽ‬
Lagrange multiplier ‫ ﺗﮑﺜﯿﺮن ﻻﮔﺮاﻧﮋ‬،‫ﺿﺮﯾﺐ ﻻﮔﺮاﻧﮋ‬ Generalized circuit ‫ﺛﺎﺑﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺪار‬
constant
Large-scale power system Generator ‫ژﻧﺮاﺗﻮر‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت در ﻣﻘﯿﺎس‬
Governeer ‫ﺗﻨﻈﯿﻢﮐﻨﻨﺪه‬
‫ﺑﺰرگ‬
Lattice diagram ‫ﻧﻤﻮدار ﺿﺮﺑﺪري‬ Ground wire ‫ﺳﯿﻢزﻣﯿﻦ‬
Lead, to ‫ﭘﯿﺶاﻓﺖ داﺷﺘﻦ‬ Ground, to
Leading power factor ‫ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان ﭘﯿﺶاﻓﺘﯽ‬ ‫ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ وﺻﻞ ﺷﺪن‬،‫ زﻣﯿﻦ ﺷﺪن‬،‫ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ وﺻﻞ ﮐﺮدن‬،‫زﻣﯿﻦ ﮐﺮدن‬
Load bus ‫ﺷﯿﻦ ﺑﺎر‬
Load-tap-changing Heat rate ‫ﻧﺮخ ﮔﺮﻣﺎ‬
transformer
Per-unit ‫در – واﺣﺪ‬ ‫ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮر ﻣﺎﺗﻮر ﺑﺎ ﺗﻌﻮﯾﺾ اﻧﺸﻌﺎب ﺑﺎ ﺑﺎر‬
Percent regulation (‫درﺻﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ )وﻟﺘﺎژ‬ Loading capability ‫ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺑﺎردﻫﯽ‬
Period ‫دورة ﺗﻨﺎوب‬ Loop impedance ‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺣﻠﻘﻪ‬
Periodic ‫ ﺗﻨﺎوﺑﯽ‬،‫ﻣﺘﻨﺎوب‬ Magnetomotive ‫ﻧﯿﺮوي ﻣﺤﺮك ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺲ‬
force
Permeability Manipulation ‫ﺑﺮزش‬
‫ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ‬،‫ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ‬ Minimum ‫ﻫﺰﯾﻨﮥ ﺟﻤﻌﯽ ﺣﺪاﻗﻞ‬
cumulative cost
Permitivitg ‫)ﺿﺮﯾﺐ(ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‬ Mismatch ‫ﻋﺪم ﺗﻄﺎﺑﻖ‬
Permittivity ‫ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‬ Moment of inertia ‫ﻣﻤﺎن اﯾﻨﺮﺳﯽ‬
Phase constant ‫ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺎز‬ Momentary current ‫ﺟﺮﯾﺎن آﻧﯽ‬
Phase shift ‫ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﯽ ﻓﺎز‬،‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺎز‬ Monopolar ‫ﺗﮏﻗﻄﺒﯽ‬
Phasor ‫ﻓﺎزﺑﺮدار‬ Mutual admittance ‫ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‬
Piecewise method ‫روش ﺗﮑﻪاي‬ Mutual coupling ‫ﺗﺰوﯾﺞ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‬
Pivot ‫ﭘﺎﺷﻨﻪ‬ Mutually coupled
branches
Polarity ‫ ﭘﻼرﯾﺘﻪ‬،‫ﺖ‬‫ﻗﻄﺒﯿ‬ ‫ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﺑﺎ ﺗﺰوﯾﺞ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‬
Polyphase ‫ﭼﻨﺪﻓﺎزه‬ Negative-sequence components
Positive-sequence ‫ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﺗﻮاﻟﯽ ﻣﻨﻔﯽ‬
components
‫ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﺗﻮاﻟﯽ ﻣﺜﺒﺖ‬ Nameplate ‫ﭘﻼك ﻣﺸﺨﺼﺎت‬
Positive-sequence ‫ﺷﺒﮑﮥ ﺗﻮاﻟﯽ ﻣﺜﺒﺖ‬ Negative-sequence ‫ﺷﺒﮑﮥ ﺗﻮاﻟﯽ ﻣﻨﻔﯽ‬
network network
Postmultiplying ‫ﭘﺲ ﺿﺮب ﮐﺮدن‬ Neutral point ‫ﻧﻘﻄﮥ ﺧﻨﺜﯽ‬
Power factor ‫ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮان‬ Nodal admittance ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ ﮔﺮه‬
matrix
power flow ‫ﭘﺨﺶ ﺗﻮان‬ Nominal ‫ﻧﺎﻣﯽ‬
Power invariant ‫ﻧﺎﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﺎ ﺗﻮان‬ Nominal π ‫ ي ﻧﺎﻣﯽ‬π
Power transmission line ‫ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﻧﯿﺮو‬ Nonsalient machine ‫ﻣﺎﺷﯿﻦ)ﺑﺎﻗﻄﺐﻫﺎي(ﻧﺎﺑﺮﺟﺴﺘﻪ‬
Premultiplying ‫ﭘﯿﺶﺿﺮب ﮐﺮدن‬ Normal excitation ‫ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻋﺎدي‬
Prime ‫ ﯾﮑﻤﯿﻦ‬،‫اوﻟﯿﻪ‬ Notation ‫ اﺧﺘﺼﺎر‬،‫ﻧﺸﺎﻧﻪﮔﺬاري‬
Prime mover ‫ﻣﺤﺮك اﺻﻠﯽ‬ Objective function ‫ﺗﺎﺑﻊ ﻫﺪف‬
Primitive admittance ‫ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ اﺻﻠﯽ‬ Off line ‫ﻗﻄﻊ ﺧﻂ‬
Primitive admittance On line ‫ﺧﻂ‬-‫وﺻﻞ‬
matrix
‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﺻﻠﯽ ادﻣﯿﺘﺎﻧﺲ‬ Optimal ordering ‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻬﯿﻨﻪ‬

Primitive impedance ‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ اﺻﻠﯽ‬ Optimal power flow ‫ﭘﺨﺶ ﺗﻮان ﺑﻬﯿﻨﻪ‬
Primitive impedance ‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ اﺻﻠﯽ اﻣﭙﺪاﻧﺲ‬ Orthogonality ‫ﺗﻌﺎﻣﺪ‬
matrix
Propagation constant ‫ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺘﺸﺎر‬ Overexcited ‫ ﻓﻮق ﺗﺤﺮﯾﮏ‬،‫ﺑﺎ ﺗﺤﺮﯾﮏ اﺿﺎﻓﯽ‬
Quadrature axis ‫ﻣﺤﻮر رﺑﻊ‬ Overhead line ‫ﺧﻂ ﻫﻮاﯾﯽ‬
Random variable ‫ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺗﺼﺎدﻓﯽ‬ Passive ‫ﻏﯿﺮﻓﻌﺎل‬
Rated interrupting time ‫زﻣﺎن ﻧﺎﻣﯽ ﻗﻄﻊ ﻣﻮﻗﺖ‬ Path impedance ‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺴﯿﺮ‬
Rated maximum voltage ‫وﻟﺘﺎژ ﻧﺎﻣﯽ ﺣﺪاﮐﺜﺮ‬ Peak value ‫ﻣﻘﺪار اوج‬
Slip rings ‫ﺣﻠﻘﻪﻫﺎي ﻟﻐﺰان‬ rated voltage range
factor
Sparse ‫ﭘﺮاﮐﻨﺪه‬ ‫ﺿﺮﯾﺐ ﻧﺎﻣﯽ ﻣﺤﺪودة وﻟﺘﺎژ‬
Sparsity technique ‫روش ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ‬ Rating ‫ﻣﻘﺪار ﻧﺎﻣﯽ‬
Squirrel cage winding ‫ﺳﯿﻢﭘﯿﺞ ﻗﻔﺲ ﺳﻨﺠﺎﺑﯽ‬ Ratings ‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ اﺳﻤﯽ‬
Standard deviation ‫اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر‬ Reactive ‫ راﮐﺘﯿﻮ‬،‫ ﻏﯿﺮ ﻣﺆﺛﺮ‬،‫واﮐﻨﺸﯽ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻊ ﺟﺎن ﮔﺮﻧﯿﮕﺮ – وﯾﻠﯿﺎم اﺗﺴﯿﻮﻧﺴﻮن‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎرات ﺷﻬﺮآب ‪1389‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت‪ ،‬ﭼﺎرﻟﺰ‪.‬ا‪.‬ﮔﺮاس‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ ‪1363‬‬
‫‪ -3‬ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﻮزﯾﻊ اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎران ﻧﯿﻠﻮﻓﺮ‪1372‬‬
‫‪ -4‬ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻦ ﮐﻠﻬﺮ‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ ﺳﻬﺎﻣﯽ اﻧﺘﺸﺎر‪1370 ،‬‬
‫‪ -5‬ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‪ ،‬اﺣﺪ ﮐﺎﻇﻤﯽ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻢ و ﺻﻨﻌﺖ‪1374 ،‬‬
‫‪ -6‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت ‪ ،1‬ﻫﺎدي ﺳﻌﺎدت‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻢ وﺻﻨﻌﺖ‪1384 ،‬‬
‫‪ -7‬ﺗﺌﻮري و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻗﺪرت‪ ،‬ﺳﯿﺪ‪.‬آ‪.‬ﻧﺼﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ دﮐﺘـﺮ ﺣﻤﯿـﺪ ﻟﺴـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻬﻨـﺪس ﻣﺤﻤـﺪﻋﻠﯽ دوزﺑﺨﺸـﯿﺎن‪،‬‬
‫اﻧﺘﺸﺎرات ﻗﺎﺋﻢ‪1378 ،‬‬
‫‪ -8‬ﺑﺮرﺳﯽ و ﻃﺮاﺣﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت‪ ،‬ﺟﯽ ﺑﺮي‪ ،‬ﮔﻼور‪ ،‬م ﺳﺎرﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺘﺮﺟﻤﯿﻦ ﻣﺤﻤﻮد رﺿـﺎﺣﻘﯽ ﻓـﺎم‪ ،‬ﮐﯿـﻮﻣﺮث روزﺑﻬـﯽ‪،‬‬
‫اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه اﻣﺎم رﺿﺎ‪1380 ،‬‬
‫‪ -9‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي درون اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‪ ،‬ﻧﺎﮔﺮات و ﮐﻮﺗﺎري‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ دﮐﺘﺮ ﻣﻬﺮداد ﻋﺎﺑﺪي‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸـﮕﺎه ﺻـﻨﻌﺘﯽ‬
‫اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ‪1368 ،‬‬

کتاب بررسی سیستم های قدرت - نویسنده نامشخص (PowerEn.ir) PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

کتاب بررسی سیستم های قدرت - نویسنده نامشخص (PowerEn.ir) PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫ﻧﺜﺮ ﻓﺎرﺳﯽ »‪«1‬‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻗﺪرت‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬اﺻﻮل ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت ‪11 ......................................................................................‬‬

‫‪ 3-2‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺗﮏﻓﺎز ‪70 ....................................................................................................................‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺆاﻻت ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪164 ............................................................................................................‬‬

‫ﺧﻼﺻﮥ ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪.......................... ................................ ................................ ................................‬‬

‫ﺳﺨﻦ ﺳﻨﺠﺶ و داﻧﺶ‬

‫ﺟﻠﺴﻪ ﮐﻨﮑﻮر ﻧﯿﺰ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫اﻓﺘﺨﺎر و دﺳﺖ آوﯾﺰ ﻣﺎ ﻧﮕﺎه ﺻﻤﯿﻤﺎﻧﻪ و رﺿﺎﯾﺖ ﺑﺨﺶ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ﭘﯿﺮوزي و ﺳﺮﺑﻠﻨﺪي در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬اﺻﻮل ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت‬

‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞﻫﺎي دﯾﮕﺮ اﻧﺮژي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺮق‬

‫‪ (1‬ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ اﻧﺮژي اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺻﻮرتﻫﺎي اﻧﺮژي‬

‫‪ (3‬آﻟﻮدﮔﯽ ﮐﻢﺗﺮ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ‬

‫ﻣﻮارد زﯾﺮ اﺷﺎره ﮐﺮد‪:‬‬

‫‪ (1‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﻄﺢ وﻟﺘﺎژ‬

‫‪ (2‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮان ﺗﻮﻟﯿﺪي ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ‪AC‬‬

‫ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ‪ AC‬ﻣﻌﺎﯾﺒﯽ ﻧﯿﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ‪ DC‬دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫) ‪ ( R AC ≈ 1/ 2R DC‬ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻠﻔﺎت ﺧﻂ در ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ‪ AC‬ﺑﯿﺶﺗﺮ و ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺧﻂ اﻧﺘﻘﺎل ﮐـﻢﺗـﺮ از ﺳﯿﺴـﺘﻢﻫـﺎي‬

‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ اﯾﺮادات ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ‪ HVDC‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫در ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ واﺣﺪي ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ (3‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﺗﺼﺎل ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺷﺒﮑﻪ‪.‬‬

‫آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﮐﺎﻧﺎدا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺒﮑﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﮐﺎﻫﺶ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﻃﻮل ﺳﯿﻢ‬ ‫‪ (1‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺎرﭘﺬﯾﺮي ﺧﻄﻮط‬

‫‪ (4‬اﻓﺰاﯾﺶ اﺛﺮ ﻓﺮاﻧﺘﯽ‬ ‫‪ (3‬اﻓﺰاﯾﺶ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﺟﯽ ﺧﻂ‬

‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﻃﻼع از آن ﻓﺼﻮل ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﮔﺰﯾﻨﻪ »‪«4‬‬

‫‪R + jX‬‬ ‫‪z‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪jωL‬‬ ‫‪L‬‬

‫راﮐﺘﯿﻮ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ وﻟﺘﺎژ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻧﻮاع وﻟﺘﺎژﻫﺎ را از ﻧﻈﺮ ﺳﻄﺢ وﻟﺘﺎژ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (1‬ﻓﺸﺎر ﺿﻌﯿﻒ )‪ : (LV‬زﯾﺮا ‪ 1‬ﮐﯿﻠﻮ وﻟﺖ‬

‫‪ (2‬ﻓﺸﺎر ﻣﺘﻮﺳﻂ )‪ : (MV‬ﺑﯿﻦ ‪ 1‬ﮐﯿﻠﻮوﻟﺖ و ‪ 36‬ﮐﯿﻠﻮوﻟﺖ‬

‫‪ (3‬ﻓﺸﺎر ﻗﻮي )‪ : (HV‬ﺑﯿﻦ ‪ 36‬ﮐﯿﻠﻮوﻟﺖ و ‪ 245‬ﮐﯿﻠﻮوﻟﺖ‬

‫‪ (4‬ﻓﻮق ﻓﺸﺎر ﻗﻮي )‪ : (EHV‬ﺑﯿﻦ ‪ 245‬ﮐﯿﻠﻮوﻟﺖ و ‪ 550‬ﮐﯿﻠﻮوﻟﺖ‬

‫‪ (5‬ﻓﻮق ﻓﻮق ﻓﺸﺎر ﻗﻮي )‪ : (UHV‬از ‪ 550‬ﮐﯿﻠﻮوﻟﺖ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ‬

‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻧﻮع اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺟﺰاي ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت‬

‫ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﻗﺪرت در ﯾﮏ ﻧﮕﺎه ﮐﻠﯽ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺴﯿﻢاﻧﺪ‪:‬‬

‫از ﭘﺮﮐﺎرﺑﺮدﺗﺮﯾﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺨﺶ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪﺻﻮرت ﺧﻄﻮط ﻫﻮاﺋﯽ و زﻣﯿﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺷﺒﮑﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫و ﯾﮏ ﭘﯿﮑﺎن ﺑﺮاي ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺮﯾﺎن ﻓﺎزﺑﺮداري ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪Vt − E g − I L Zg‬‬ ‫)‪(3-1‬‬

‫‪ a‬در ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎﻻﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ o‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪:‬‬

‫‪υa = υt‬‬ ‫‪υb = υL‬‬

‫ﻗﺮاردادي ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ رﻋﺎﯾﺖ ﮐﺮد ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪Vab = Iab ZA , Iab = YA Vab‬‬ ‫)‪(4-1‬‬

‫دارد؛ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦﮐﻪ‪:‬‬

‫‪Vt = Va = Vao‬‬ ‫‪VL = Vb = Vbo‬‬ ‫‪I L = Iab‬‬

‫‪Voa + Vab + Vbn = 0‬‬ ‫)‪(5-1‬‬

‫‪ Voa‬ﺗﻮﺳﻂ ‪ −Vao‬و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ‪ Vab = Iab ZA‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫‪−Vao + IAb Z A + Vbn = 0‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺗﻮان‬

‫) ‪V(t) = Vm cos(ωt + θV‬‬

‫ﺗﻮان ﻟﺤﻈﻪاي را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورﯾﻢ‪:‬‬

‫⇒ ) ‪p(t) = v(t).i(t) = Vm Im cos(ωt + θV ) cos(ωt + θI‬‬

‫‪ θ = θv − θI‬ﺑﻪ زاوﯾﻪ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﮕﺎوات ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫→ ‪θ = θ v − θI > 0‬‬ ‫→ ﺿﺮﯾﺐ ﻗﺪرت ﭘﺲﻓﺎز‬ ‫ﻣﺪار اﻟﻘﺎﯾﯽ‬

‫‪S3 = VI* = VYV = − jωC | V |2‬‬