You are on page 1of 82

‫كــلــيـــة هــنــدســــة الــبــتــرول‬

‫‪Faculty of petroleum engineering‬‬

‫تصميم وتنفيذ صمام عدم رجوع صناعي‬


‫مشروع تخرج لنيل درجة اإلجازة في الهندسة البترولية‬

‫إعداد‬
‫عكيد رشاد المحمد‬ ‫علي محمد عبد الفهدواي‬ ‫نايف ابراهيم الخطيب‬

‫بإشراف‬
‫األستاذ الدكتور ماهر سعادة‬

‫العام الجامعي ‪4102 / 4102‬‬

‫‪1‬‬
‫اإلهداء‬
‫البد لنا ونحن نخطو خطواتنا األخيرة في الحياة الجامعية من‬
‫وقفة نعود إلى أعوام قضيناها في رحاب الجامعة مع أساتذتنا‬
‫الكرام الذين قدموا لنا الكثير باذلين بذلك جهودا كبيرة في‬
‫بناء جيل الغد لتبعث األمة من جديد‬

‫وقبل أن نمضي تقدم أسمى آيات الشكر واالمتنان والتقدير‬


‫والمحبة إلى الذين حملوا أقدس رسالة في الحياة‪...‬‬

‫إلى الذين مهدوا لنا طريق العلم والمعرفة‬

‫إلى جميع أساتذتنا األفاضل ‪...‬‬

‫"كن عالما‪ ..‬فإن لم تستطع فكن متعلما‪ ،‬فإن لم تستطع فأحب‬


‫العلماء‪،‬فإن لم تستطع فال تبغضهم"وأخص بالتقدير والشكر‪:‬‬
‫الدكتور ماهر سعادة مشرف المشروع‬

‫الذي نقول له بشراك قول رسول هللا صلى هللا عليه وسلم‪:‬‬

‫"إن الحوت في البحر ‪ ،‬والطير في السماء ‪ ،‬ليصلون على معلم‬


‫الناس الخير " كما أنني أتوجه بخاص الشكر إلى من عملوا على‬
‫تقدم مستوى الجامعة والكلية العلمي ونقلها نقلة نوعية وإلى‬
‫من علمونا معنى التفاؤل والمضي إلى األمام‪ ...‬إلى من رعانا‬
‫وحافظ علينا‪ ،‬إلى من وقف إلى جانبنا عندما ضللنا الطريق‪...‬‬

‫الدكتور رئيس الجامعة عبد الرزاق شيخ عيسى‬

‫والدكتور عميد كلية هندسة البترول عامر الغبرة‬

‫كذلك نهدي هذا المشروع إلى األرواح التي سكنت تحت تراب الوطن‬
‫الحبيب الشهداء العظام‪ ...‬وكذلك نشكر كل من ساعد على إتمام‬
‫هذا البحث وقدم لنا العون ومد لنا يد المساعدة وزودنا‬
‫بالمعلومات الالزمة إلتمام هذا البحث‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫الفهرس‬

‫رقم الصفحة‬ ‫الموضوع‬ ‫رقم الفقرة‬

‫الفصلللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللل األول‬
‫تركيببببص يت ببببطي ببببط ‪6 ...........................................................‬‬
‫كببه تركييببي كيميبببه ‪6 ..........................................‬‬ ‫محببع ببن ببط‬ ‫‪1‬‬
‫ت ببببطي كيميببببه رويبببباريكرييطه‪6 .............................................‬‬ ‫‪1-1‬‬
‫أشبببكهو تي ابببا طبببه‪ .‬يي‪.‬ببب ‪9 ......................................................‬‬ ‫‪2-1‬‬
‫كببببببه ‪11 .........................................................‬‬ ‫ك بببببه ف ببببببط‬ ‫‪3-1‬‬
‫الفصلللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللل ال لللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللاني‬
‫بببببمهمه‪18 ..................................................................‬‬ ‫أطبببببي م‬ ‫‪2‬‬
‫بببببمه يببببببي ي ‪18 ...................................................................‬‬ ‫‪1-2‬‬
‫ببمه ‪21 ........................................................globe valve‬‬ ‫‪2-2‬‬
‫ببببمه ‪22 ............................................................plug valve‬‬ ‫‪3-2‬‬
‫بببمه كبببري ‪23 ..................................................ball valve‬‬ ‫‪4-2‬‬
‫بببمه ر شبببع ‪23 .............................................butterfly valve‬‬ ‫‪5-2‬‬
‫بببمه بببا رابببيم ‪24 ..........................................check valve‬‬ ‫‪6-2‬‬
‫بببمه كبببهط ‪26 ...............................................choke valve‬‬ ‫‪7-2‬‬
‫بببمهمه‪ .‬ربببي ر ‪27 ..........................................control valve‬‬ ‫‪8-2‬‬
‫بببمه ‪31 ...................................................valve body‬‬ ‫ارببب‬ ‫‪9-2‬‬
‫تي ببببيل‪ .‬طوه يببببع ر ببببمه ‪34 .....................................................‬‬
‫الفصلللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللل ال الللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللل‬
‫مشببببببببببببطل‪35 .........................................................................‬‬
‫حشببببببببببببي ‪36 ..........................................................................‬‬ ‫‪1-3‬‬
‫بببببببمه ‪37 .................................................................‬‬ ‫مياوبببببببه‪.‬‬ ‫‪2-3‬‬
‫مرحقبببببببببببه‪38 ............................................................................‬‬ ‫‪3-3‬‬
‫إكتيببببهر ببببمه رببببي ر ‪41 ...........................................................‬‬ ‫‪4-3‬‬
‫ببببمه ‪41 ............................................................‬‬ ‫م‪.‬ها ببببع إكتيببببهر‬ ‫‪5-3‬‬
‫الفصللللللللل الرابلللللللل مؤشببببببببر ‪ .‬إكتيببببببببهر يت ببببببببمي ببببببببمه ببببببببا راببببببببيم‬
‫بببمهمه‪ .‬بببا رابببيم ر ‪..‬بببع‪43 ..................................................‬‬ ‫‪1-4‬‬
‫‪ .‬بببع بببمهمه‪ .‬بببا رابببيم مت‪.‬راحبببع‪43 ..........................................‬‬ ‫‪2-4‬‬
‫ببببمهمه‪ .‬ببببتحك يه م‪.‬ببببكع‪43 .......................................................‬‬ ‫‪3-4‬‬
‫بببمهمه‪ .‬بببا رابببيم ر ‪..‬بببع‪44 ..................................................‬‬ ‫‪4-4‬‬
‫بببهمتع‪44 .................................................‬‬ ‫بببمهمه‪ .‬بببا رابببيم‬ ‫‪5-4‬‬
‫بببببمهمه‪ .‬ه بببببع‪45 ....................................................................‬‬ ‫‪6-4‬‬
‫‪3‬‬
‫‪45‬‬ ‫بببببمهمه‪ .‬كبببببر ‪...................................................................‬‬ ‫‪7-4‬‬
‫‪46‬‬ ‫بببمهمه‪ .‬بببا رابببيم مت‪.‬راحبببع‪..............................................‬‬ ‫‪8-4‬‬
‫‪46‬‬ ‫بببمهمه‪ .‬بببا رابببيم مت‪.‬راحبببع مامابببع‪....................................‬‬ ‫‪9-4‬‬
‫‪47‬‬ ‫بببمه بببا رابببيم متببب‪.‬را‪ .‬تقريبببا ‪.........................................‬‬ ‫‪11-4‬‬
‫‪49‬‬ ‫ببببمه م ببببر مببببرن‪.........................................................‬‬ ‫‪11-4‬‬
‫‪49‬‬ ‫ببببمهمه‪ .‬ببببتحك يه م‪.‬ببببكع‪......................................................‬‬ ‫‪12-4‬‬
‫‪51‬‬ ‫بببببمه ‪........................................................‬‬ ‫مؤشببببر ‪ .‬إكتيببببهر‬ ‫‪13-4‬‬
‫‪52‬‬ ‫تكر ببببببع ‪.‬ي يببببببع‪....................................................................‬‬ ‫‪14-4‬‬
‫‪54‬‬ ‫ببببببيهطع‪.....................................................................‬‬ ‫كر ببببببع‬ ‫‪15-4‬‬
‫‪56‬‬ ‫‪.‬بببببببيهم ‪.‬بببببببط ‪...................................................................‬‬ ‫‪16-4‬‬
‫‪58‬‬ ‫كر بببببببع ه‪.‬بببببببع‪......................................................................‬‬ ‫‪17-4‬‬
‫‪59‬‬ ‫كر بببببع كريبببببع ر بببببمه ‪............................................................‬‬ ‫‪18-4‬‬
‫‪62‬‬ ‫ببببببببمهمه‪ .‬وها ببببببببع‪..............................................................‬‬ ‫‪19-4‬‬
‫‪63‬‬ ‫بببببامع وياري يكيبببببع‪...................................................‬‬ ‫م وبببببي‬ ‫‪21-4‬‬
‫‪66‬‬ ‫مرحبببببببببببببب ‪............................................................................‬‬
‫‪74‬‬ ‫طتبببببببه ت ي مقترحبببببببه‪..............................................................‬‬
‫‪75‬‬ ‫مر ابببببببببببببب‪..........................................................................‬‬
‫‪76‬‬ ‫ير ن مر حو ت مي ي ت طي‪ .‬مه مهط‪ .‬رابيم متب‪.‬را‪................‬‬

‫‪4‬‬
‫مقدمة‬

‫‪.‬غر ض مكتر ع ‪ ،‬يمن‬ ‫مطذ ‪.‬من ي‪.‬يا ‪.‬ه م ريين قا مى رتكامي ط‬ ‫إلطرهن ط‬ ‫ر‬
‫طه ع مشه و ي طه ع‬ ‫يتريو كمره يك‪.‬ه‪.‬و ‪.‬ا مهء ي‪.‬‬ ‫محتمو أن قامهء رت‪.‬مري‬
‫يكاي ء يشرص يكمره‬ ‫يص ي ‪.‬حاهر يه ميهط‬ ‫تثيي‪.‬‬ ‫ر ن ‪ ،‬كمه رت‪.‬مو ياو ميطع ‪.‬‬
‫تط يع اريح ي إلطهر ‪.‬‬

‫كه يط‪ ..‬من آليهر يي ر ع االء يكهن يك‪.‬ن ‪ .‬أي يع‬ ‫حتى قرن رهي‪ .‬شر كهن ط‬
‫كه ‪.‬ي ى حيث كهن يك‪.‬ن‬ ‫قرن رهي‪ .‬شر ظور‪ .‬ك‪ .‬طه‪ .‬ط‬ ‫‪.‬كهريع يأكيهس ارايع ‪. .‬‬
‫تريع ط‪.‬هريع أي ‪ .‬ك‪ .‬طه‪.‬‬ ‫ح ر ‪.‬ر‪.‬يع ي كهن م هذه ح ر من ‪ 5 - 4‬متر ‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫ثهط من قرن‬ ‫طيم من تك‪.‬ين حتى ط‬ ‫حاريع ميطيع ا كو ‪.‬رض ‪ ،‬ي‪.‬ا رتمر هذ‬
‫تهر‪ .‬شر ‪.‬‬

‫ط‪ .‬من‬ ‫ط‪ .‬م ريين قامهء ه ‪ . 0022‬ي‪.‬ا‬ ‫طقو ري و كهن من‬ ‫إن أيو أطييص م‪.‬اط‬
‫طحهس ي رتكا طقو مهء ث ي‪.‬ا ذ ك يرغ يو أيو ك أطهييص طها‪ .‬طقو يتريو مره‪.‬ه‪ .‬ي‪.‬يا‬
‫ياليه‪ .‬متحا ‪ .‬غرص يطرر هطيه ه‬ ‫( ‪ 8‬ك ) يكهن ‪ .‬ره ‪ 5‬ر ‪ ،‬ي‪.‬ا أطشئ هذ ك ‪.‬‬
‫يي ‪.‬‬ ‫‪ ، 5885‬ير‪ٍ .‬ع ‪.‬ارهه ‪ 822‬يرميو ‪.‬‬

‫ريي يي ‪ ،‬حيث‬ ‫حتى ي ر‪ .‬إ ى مه ه‬ ‫إطتهج يطقو يتك‪.‬ين ط‬ ‫ر‬ ‫ي‪.‬ا ذ ك ت ير‪.‬‬
‫ترتكا أحاث تكطي يايه ميتكر ‪.‬‬

‫ي طه‪.‬‬ ‫مريه‪ .‬طقو يتك‪.‬ين ط‬ ‫طه ع ط يع يكه ع ‪.‬‬ ‫مهمه‪ .‬يشكو كيير ‪.‬‬ ‫ترتكا‬
‫م‪.‬كه‪ .‬ي ك‪ .‬طه‪ .‬يغيرهه‪.‬‬ ‫ي‪.‬‬ ‫حيث يت ‪ .‬و مقه ‪ . .‬أطهييص ط‬

‫م‪.‬كه‪ .‬ي‪ .‬كثر من ‪.‬مهكن ‪.‬كرى يكهن من‬ ‫رايم يشكو كهف ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫مه‬ ‫يرتكا‬
‫هتوه يكذ ك مؤشر ‪.‬‬ ‫مهمه‪ .‬أطي وه ‪ ،‬مي‬ ‫طيم من‬ ‫هذ‬ ‫يحث ‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫م يا ت‪.‬م‬
‫ت ميموه‪.‬‬

‫رايم ث ت طي‪ .‬طميذاه مطوه ‪.‬‬ ‫مهمه‪ .‬ا‬ ‫‪ .‬هذ مشريم ت رت‪.‬ر ض أطي م‬

‫‪5‬‬
‫الفصل األول‬
‫تركيب وتصنيف النفط‬
‫‪ -0‬لمحة عن النفط الخام وتركيبه الكيميائي‬

‫يتا كو ط ر كريين ي ويارياين ‪ .‬تكيين امي‪ .‬مكيطه‪.. .‬ييع يتري يع‪ ،‬ييهتحها‬
‫هذين ‪.‬ط رين تتكين مامي ع ‪.‬كمع من مركيه‪.. .‬ييع ‪ ،‬ترمى يه وياريكرييطه‪ .‬ت‬
‫يي‪.‬يع ي كيميه يع‬ ‫تمثو أكثر من ثلثع أريهم مكيطه‪ .‬يتري يع‪ ،‬ذ ك ‪.‬إن كي ف‬
‫ه‪ .‬مكيطه‪. .‬كرى يك ه وه‪ ،‬ي ت ت‪.‬ا أي‪.‬ه ً مشتقه‪.‬‬ ‫روياريكرييطه‪ .‬تريا رى‬
‫هياريكرييطيع ‪.‬طه ر ‪.‬كرياين ي كيري‪ .‬ي طيترياين يال ي‪ .‬و يتريو مطي‪. .‬رهر‬
‫روياريكرييطه‪..‬‬

‫‪ 0-0‬التصنيف الكيميائي للهيدروكربونات‬

‫هطهك طي هن أرهريهن همه وياريكرييطه‪ .‬مشي‪.‬ع ‪ ،Saturated Hydrocarbons‬ت تتمي‪.‬‬


‫ري ي ‪.‬حهايع من طيم ريامه ‪،Sigma Bond‬‬ ‫كريين ‪.‬يوه ن ري‬ ‫يتر ي‬
‫ي وياريكرييطه‪ .‬غير مشـي‪.‬ع ‪ ،Unsaturated Hydrocarbons‬ت تياا يـوه ري ي‬
‫م‪.‬ه ع من طيم يه ‪π (Pi) Bond‬كه ري ي ثطه يع ي ثلثيع‪ .‬ي يقه رشكو ا‪.‬ي ت ط‬
‫وياريكرييطه‪ .‬إ ى أ ي هتيع ‪ ،Aliphatic‬يهذه يايرهه إمه أن تكين مشي‪.‬ع أي غير مشي‪.‬ع‪،‬‬
‫رى ‪..‬و رى حرقع را ريع ذ ‪ .‬ثلث ري ي ثطه يع‬ ‫يأريمهتيع ‪ ،Aromatic‬يه ت تحتي‬
‫متيها ع‪ ،‬أي حرقه‪ .‬كمهريع أي رـا ريع تحتي كو مطوه رى رتع إ كتريطه‪ .‬ثطه يع ر ي ع من طيم‬
‫‪ ، π(Pi)-Electrons‬يي‪ .‬شكو ا‪.‬ي أي‪.‬ه ً تطقر وياريكرييطه‪ .‬مشي‪.‬ع إ ى‬ ‫يه‬
‫يهر ‪.‬يطه‪ .‬أي ‪ .‬كهطه‪ ، .‬ي طه‪.‬ثيطه‪ .‬أي ‪ .‬كهطه‪ .‬حرقيع مشي‪.‬ع ييياي ه ي‪.‬طى ‪.‬همرين ‪.‬‬
‫ماهو يتريو يتقري مكيطه‪ .‬وياريكرييطيع إ ى ثلث مامي ه‪ .‬ر يريع يه يهر ‪.‬يطه‪، .‬‬
‫ي طه‪.‬ثيطه‪ ، .‬ي ‪.‬ريمهتيه‪ . .‬هذ يتكتر طريع مامي ه‪ .‬وياريكرييطيع ‪ .‬كهمه‪ .‬يتري يع‬
‫يقه ً م ار إلطتهج ‪ ،‬يت ط كهمه‪ .‬يتريو حرص طرص مكيطهتي وياريكرييطيع إ ى كهمه‪.‬‬
‫يتريو إ‪.‬ت هايه من طهحيع إطتهاي رطه‪.‬ي ين إ ى ك ي‬ ‫يهر ‪.‬يطيع يطه‪.‬ثطيع يأريمهتيع‪ .‬يي ط‬
‫يمتير يثقيو ي‪ .‬طرص مق ر ‪ .‬وياريكرييطيع ك ي ع ‪ .‬كذ ك تحاا طرص مامي ه‪.‬‬
‫وياريكرييطيع مكتر ع أغرص مي ه‪ .‬ايا مطتاه‪ .‬يتري يع ي‪.‬يهرهتوه ‪ ،‬ييتطه‪.‬ف همع‬
‫محتيى يهر ‪.‬يط م‪. .‬ايها ي‪.‬ن ا‪.‬ي رمطتاه‪ .‬يتري يع ‪ ،‬إذ ترت ‪ .‬طريع يهر ‪.‬يطه‪. .‬‬
‫طه‪.‬ي ين إ ى ‪ %81‬يتطك ض إ ى أ‪.‬و من ‪. . %31‬يي‪ .‬ت‪.‬يي‪ ،.‬يأحيهطه تطتت ي‪.‬ض كهمه‪.‬‬
‫‪.‬ر رتيع ‪.‬يي‪ .‬ت‪.‬يي‪ .‬كه يع تمهمه من شميم يهر ‪.‬يطيع‪.‬‬

‫‪ 0-0-0‬البارافينات ‪Paraffin‬‬

‫تشمو هذه مامي ع وياريكرييطه‪ .‬ذ ‪ .‬ررررع مرتقيمع‪ ،‬ي ت ترمى يه‪ .‬كهطه‪ .‬أي‬
‫يهر ‪.‬يطه‪. .‬هايع‪ .‬ي طامه تحتي ررررع رى أكثر من ‪ 18‬ذر كريين‪ ،‬ي ر ريوه ر شميم‬

‫‪6‬‬
‫يهر ‪.‬يطيع أي شميم م‪.‬اطيع‪ .‬ي‪.‬ا تحتي ررررع مرتقيمع رى مامي ع ميثيريع ‪ CH3‬مرتي ع‬
‫يذر كريين ثهطيع ‪ ،‬ي ترمى يه‪.‬ي‪.‬ييهر ‪.‬يطه‪ . Iso-Paraffins .‬ي‪.‬ا تشمو ررررع‬
‫وياريكرييطيع مامي ع أي أكثر من مامي ه‪ . .‬كيريع‪ ،‬متمهثرع أي مكتر ع‪ ،‬مي‪ .‬ع رى‬
‫أمهكن مت ر‪.‬ع من ررررع يترمى يهر ‪.‬يطه‪ .‬مت ر ع‪ .‬يهـذه مامي ع من وياريكرييطه‪ .‬تتكـذ‬
‫يطع ا‪.‬ي يع ‪. CnH2n+ 2‬‬

‫تتي اا يهر ‪.‬يطه‪. .‬هايع ‪ .‬م‪.‬ظ كهمه‪ .‬يتري يع‪ ،‬حتى إلر رتيع مطوه ي ي يطرص طير ‪،‬‬
‫مكر ه‪ .Residues .‬يتتطه‪.‬ف طريع يهر ‪.‬يطه‪. .‬هايع كرمه ‪.‬ا ا ماى غريهن‬ ‫يحتى ‪.‬‬
‫مطتاه‪ .‬يتري يع‪.‬‬

‫كذ ك تقو طريع يهر ‪.‬يطه‪ .‬مت ر ع م‪. .‬ايها ي‪.‬ن ا‪ .‬ي رمطتاه‪ .‬يتري يع‪ ،‬يت‪.‬ا ا طريع‬
‫‪.‬ي‪.‬ييهر ‪.‬يطه‪ .‬رى طريع مت ر ه‪. .‬كرى من ررررع ك يع‪.‬‬

‫يه طريع رك ه ف كيميه يع ريهر ‪.‬يطه‪. .‬إن ري ي ريامه تتمي‪ .‬يثيهتوه حر ر ي‪.‬رع طشه وه‬
‫كيميه ‪ .‬ي يهر ‪.‬يطه‪ .‬ال تت ه و م‪. .‬حمهض غير ‪..‬ييع مثو حهمض كيريتيك‪ ،‬أي‬
‫وياريكريريك‪ ،‬ي طيتريك‪ ،‬ي كطوه تت ه و م‪. .‬حمهض ‪.‬ي ‪.‬ه يع مثو حمض ريريرر يطيك‪.‬‬
‫يتت‪.‬رض ير ‪.‬يطه‪ .‬ي‪.‬ض ت ه ل‪ .‬ييي يايع؛ حيث تتطذى ريوه ي‪.‬ض كمه ر ‪Yeasts‬‬
‫يتطتت ي‪.‬ض ‪.‬حمهض اهطيع ي يريتيطه‪ ..‬يال تت‪.‬كرا يهر ‪.‬يطه‪ .‬ي‪.‬ي مو ‪.‬كرا شه ‪.‬ع مثو‬
‫يايي ‪ ،‬يو تت‪.‬كرا يه وه يايطه‪ .‬تح‪ .‬ظري م‪.‬يطع‬ ‫يرمطططه‪ .‬ييتهريي ‪ ،‬أي ثطه كريمه‪.‬‬
‫من ‪.‬يء ي حر ر ‪.‬‬

‫‪ 4-0-0‬الناف ينات ‪Naphthenes‬‬

‫ه وياريكرييطه‪ .‬مشي‪.‬ع مكيطع ي ‪.‬و رتيه مامي ه‪ .‬ميثيرين ‪ .‬حرقع أي أكثر‪ ،‬يتحي‬
‫حرقع ي حا ‪ 9 - 3‬ذر ‪ .‬كريين‪ ،‬يتطارج هذه وياريكرييطه‪. .‬من وياريكرييطه‪ . .‬ي هتيع‬
‫‪ CnH2n‬أ أن طريع ويارياين إ ى‬ ‫حرقيع ‪ ،‬ي يطع ا‪.‬ي يع ‪.‬همع رطه‪.‬ثيطه‪ .‬يري ع ه‬
‫كريين ت‪.‬هاو ‪ 1 : 2‬أمه ‪ .‬طه‪.‬ثيطه‪ .‬مت‪.‬اا حرقه‪. .‬إن ويارياين يقو يمه ي‪.‬هاو ذرتين مطي‬
‫كو حرقع م‪.‬ه‪.‬ع إ ى حرقع ‪ .‬ريع‪ ،‬ي يطع ا‪.‬ي يع ‪.‬همع رطه‪.‬ثيطه‪ .‬مت‪.‬اا حرقه‪ .‬ه‬
‫‪ CnH2n-2x‬حيث ‪ n‬تمثو اا ذر ‪ .‬كريين‪ X ،‬تمثو اا حرقه‪ .‬م‪.‬ه‪.‬ع إ ى حرقع طه‪.‬ثيطيع‬
‫‪ .‬ريع‪ .‬يترمى طه‪.‬ثيطه‪ .‬يإ‪.‬ه‪.‬ع مق ‪ Cyclo .‬إ ى ‪ .‬كهن مرتقي ررررع ممهثو ‪ .‬اا‬
‫ذر ‪ .‬كريين مثو ريكريييتهن ي يتريو ال يحتي إال رى طه‪.‬ثيطه‪ .‬ت تشمو كمس أي ر‪.‬‬
‫ذر ‪ .‬من كريين‪ ،‬يتياا طه‪.‬ثيطه‪ . .‬كهمه‪ .‬يتري يع يطرص مت هيتع حرص طيم كه يم ار‬
‫إطتهاي‪ ،‬كمه تياا ‪ .‬امي‪ .‬مق ر ‪ .‬ي مكر ه‪ .‬يتري يع يكميه‪ .‬م‪.‬قي ع‪ .‬يتياا طه‪.‬ثيطه‪.‬‬
‫يري ع يمشتقهتوه ميثيريع ‪ .‬ماى غريهن طه‪.‬ي ين‪ ،‬ييطمه تياا مشتقه‪ .‬طه‪.‬ثيطه‪ . .‬كيريع‬
‫ي ‪.‬ريمهتيع ‪ .‬مق ر ‪ .‬ير ى ي ثقيرع ‪ .‬يتياا طه‪.‬ثيطه‪ .‬مت‪.‬اا حرقه‪ . .‬مق ر ‪ .‬طه‪.‬ثه‬
‫ه‪ .‬كيميه يع ي يي‪.‬يع رطه‪.‬ثيطه‪ .‬م‪ .‬يهر ‪.‬يطه‪ ،.‬يتت‪.‬ثر مثروه ي‪.‬يها‬ ‫ثقيرع‪ .‬يتتقهرص‬

‫‪7‬‬
‫محتيى كرييط ‪ ،‬يإن تمي‪ ..‬طه‪.‬ثيطه‪ .‬يهطك هض م‪.‬او ‪.‬ياتوه‪ ،‬ييهرت هم أر‪.‬هموه ‪.‬يكتيطيع‪،‬‬
‫كمه تتمي‪ .‬طه‪.‬ثيطه‪ .‬يهرت هم حر ر الحتر ‪.‬‬

‫‪ 3-0-0‬الهيدروكربونات األليفاتية غير المشبعة‬

‫يطع ا‪ .‬يع ‪.‬همع ‪ ،Cn H2n‬يترمى كذ ك يه‪.‬ي ي يطه‪ ،Olefins .‬يترمى مركيهتوه‬ ‫تتكذ‬
‫يإ‪.‬ه‪.‬ع مق ‪ " ene" .‬إ ى مق ‪ .‬ا و رى اا ذر ‪ .‬ير ‪.‬ين ممهثو أي إ ى مامي ع‬
‫‪ .‬كير يع ‪ .‬يتياا وياريكرييطه‪ .‬غير مشي‪.‬ع ‪ .‬ي‪.‬ض كهمه‪ .‬يتري يع يطرص ‪.‬ا ت و إ ى‬
‫‪ % 3‬من ي‪.‬ن كه ‪ ،‬كمه تياا يطرص يري ع ‪ .‬ي‪.‬ض مطتاه‪ .‬يتري يع طتياع رتكرير حر ر‬
‫‪ .‬أثطهء مريع تق ير‪ .‬يتتمهثو ‪.‬ي ي يطه‪ . .‬كي وه يي‪.‬يع م‪ .‬يهر ‪.‬يطه‪ .‬ي طه‪.‬ثيطه‪.‬‬
‫ممهثرع ‪ .‬ي‪.‬ن ا‪ .‬ي شكو تركيي ‪ ،‬يت‪.‬ا ا اراع طريهن يحي ‪ 31 - 21‬اراع م ييع‬
‫كو إ‪.‬ه‪.‬ع من مامي ه‪ .‬ميثيرين‪ ،‬يكذ ك تقو اراع حر ر يه ‪.‬يها ‪ .‬اراع ت رم ‪ ،‬كمه‬
‫تتمي‪. .‬ي ي يطه‪ .‬ي‪.‬ر‪.‬ه أيكتيطيع ه يع طرييه ن يهر ‪.‬يطه‪ ..‬ي طشه كيميه ألي ي يطه‪ .‬يشمو‬
‫ت ه ل‪ .‬إل‪.‬ه‪.‬ع إل كتري‪.‬يريع ي يرمر ‪ ،‬يت ه ل‪ . .‬كرع ‪ .‬ي هتيع ي ‪.‬ريمهتيع يت ه ل‪.‬‬
‫‪.‬كرا ‪.‬‬
‫ييريص ‪.‬كراين اي تت‪.‬رض ‪.‬ي ي يطه‪ .‬إ ى يرمر ‪.‬يكرايطيع ‪ ،‬يتطتت يرمر ‪ .‬ر تيايع‬
‫ت‪ .‬ى رمطتاه‪ .‬يتري يع محتييع رى ‪.‬ي ي يطه‪ .‬يطه أ ر طا ت‪.‬ر‪.‬وه روي ء ‪ .‬أثطهء‬
‫تك‪.‬ين‪ ،‬ذ ك تار هاراع طه‪.‬ي ين ي‪.‬يي‪ .‬ت‪.‬يي‪ .‬ر‪ ..‬م‪.‬او ثيهتوه ‪.‬ا ‪.‬كرا ‪ .‬أثطهء‬
‫تا يو ي تك‪.‬ين‪.‬‬

‫‪ 2-0-0‬الهيدروكربونات األروماتية ‪AROMATIC HYDROCARBONS‬‬

‫وه اير أرهر ‪ .‬تقيي ايا مطتاه‪ .‬يتري يع‪ ،‬يت‪.‬ر ي‪.‬طوه وياريكرييطه‪ .‬محتييع رى‬
‫حرقع أي أكثر من حرقه‪ .‬يط‪.‬ين ‪ .‬ي يط‪.‬ين هي أير وياريكرييطه‪. .‬ريمهتيع ‪ ،‬يتتمي‪ .‬حرقتي‬
‫يتمهثروه يثيهتوه حر ر ي كيميه ‪ .‬يتطقر وياريكرييطه‪. .‬ريمهتيع إ ى يط‪.‬ين يمشتقهتي‬
‫‪ .‬كيريع‪ ،‬يإ ى ‪.‬ريمهتيه‪ .‬متكه‪ .‬ع مثو طه‪.‬ثه ين‪ ،‬ي ‪.‬طثر رين ي ييرين ‪ ،Pyrene‬ث إ ى‬
‫يطع ا‪.‬ي يع ‪.‬همع ‪CnHn-2x‬‬ ‫‪.‬ريمهتيه‪ .‬ه يع تكثي ‪ .‬يتطارج حرقه‪. .‬ريمهتيع تح‪.‬‬
‫حيث تمثو ‪ n‬اا ذر ‪ .‬كريين‪ ،‬يتمثو ‪ x‬اا حرقه‪ .‬م‪.‬ه‪.‬ع إ ى حرقع ‪ .‬ريع‪.‬‬
‫يترمى مشتقه‪. .‬ريمهتيع يمشتقه‪ .‬يط‪.‬ين‪ ،‬يكمه يمثو يط‪.‬ين أير حرقه‪. .‬ريمهتيع ‪.‬إن‬
‫تي يين ‪ Toluene‬هي أير مشتقه‪ . .‬كيريع‪ .‬ي‪.‬ا ترتح حرقه‪. .‬ريمهتيع ير ذرتين من‬
‫يطع ا‪.‬ي يع ‪ C10H8‬ث‬ ‫كريين مكيطع ‪.‬ريمهتيه‪ .‬متكهث ع ت تياأ يه طه‪.‬ثه ين ذ‬
‫‪.‬طثر رين ‪. C14H10‬ه ييرين ‪.C16H10‬‬
‫يتياا ‪.‬ريمهتيه‪ .‬يطرص مت هيتع ‪ .‬كهمه‪ .‬يتري يع‪ ،‬يتتر يح يين ‪... %11‬و ‪ .‬كهمه‪.‬‬
‫يهر ‪.‬يطيع‪ ،‬يحتى ‪.. %51‬كثر ‪ .‬كهمه‪. .‬ر رتيع‪ ،‬ي‪ .‬طه ص يت‪ .‬يا محتيى ‪.‬ريمهت ‪.‬‬
‫مطتاه‪ .‬يتري يع ي‪.‬يها ماى غريهن هذه مطتاه‪ ،.‬ي ها تياا ‪.‬ريمهتيه‪ .‬يري ع ت ال‬
‫تحتي رى رلرو يهر ‪.‬يطيع أي حرقه‪ .‬طه‪.‬ثيطيع ي ير مت‪ .‬يا ‪ .‬مق ر ‪ .‬ك ي ع‪ ،‬ييطمه تترك‪.‬‬

‫‪8‬‬
‫‪.‬ريمهتيه‪ .‬متكهث ع ‪ .‬مكر ه‪ .‬يتري يع ‪.‬ر رتيع‪ ،‬يت‪.‬ا ا طريع ‪.‬ريمهتيه‪ .‬محتييع رى‬
‫حرقه‪ .‬طه‪.‬ثيطيع ‪. .‬يي‪ .‬ت‪.‬يي‪ ،.‬ييتمي‪ .‬يط‪.‬ين يهرت هم اراع تاماه ‪ ،‬ي طك هض اراع غريهطي‬
‫ن تي يين ي ‪ .‬يريين ‪.‬‬

‫‪ 2-0-0‬المكونات غير الهيدروكربونية‬

‫كهمه‪ .‬يتري يع رى ‪.‬ايا من مشتقه‪ .‬وياريكرييطيع محتييع رى كيري‪.‬‬ ‫تحتي‬


‫ي طيترياين ي ‪.‬يكراين يكميه‪ .‬تكتر حرص تطيم م هار إطتهاوه‪ ،‬كمه تحتي هذه كهمه‪.‬‬
‫رى كميه‪ .‬طير من مركيه‪.. .‬ييع ر‪.‬يع ذ يع ‪ .‬كري وياريكرييط ي ‪.‬ملح غير‬
‫‪..‬ييع م‪.‬رقع ‪ .‬طرييه‪ .‬مه يع ‪ .‬يتياا مكيطه‪ .‬غير وياريكرييطيع حرص ماى غريهطوه‬
‫‪ .‬كو مق ر ‪ .‬يتري يع‪ ،‬يتترك‪ . .‬مطتاه‪ .‬يتري يع ثقيرع ‪.‬‬

‫يمن ‪.‬رير تكرف من هذه مكيطه‪ .‬ت تؤثر رى ايا مطتاه‪ .‬يتري يع‪ ،‬طتياع ت‪.‬ثير‬
‫حهمض وياريكريريك طهتت ن تحرو حر ر ركريريا ‪ .‬غير ‪..‬ييع ‪ .‬تآكو مطشآ‪.‬‬
‫م‪.‬اطيع‪ ،‬يكذ مركيه‪ .‬كيريتيع حهم‪.‬يع‪ .‬يتريص مركيه‪ .‬كيريتيع ي طيتريايطيع ي مشتقه‪.‬‬
‫م‪.‬اطيع يكه ع مشتقه‪ .‬طيكو ي هطهايي ترم يره ‪ . Catalyst Poisoning‬أثطهء‬
‫مريه‪ .‬تكرير ي ت طي‪ ،.‬كمه تت‪.‬رض م‪.‬ظ مركيه‪ .‬كيريتيع ي طيتريايطيع ألكرا ‪ .‬أثطهء‬
‫طقو ي تك‪.‬ين‪ ،‬مثرمه تره ا رى أكرا ييرمر ي‪.‬ض وياريكرييطه‪. ،.‬تؤا إ ى إطتهج‬
‫ر تطاه‪ . .‬مق ر ‪ .‬ك ي ع ‪ ،‬مه يك ض ك هء تشطيو هذه مطتاه‪ .‬يأا ءهه‪.‬‬

‫‪ 6-0-0‬المحتويات الفلزية‬

‫تياا آثهر من ر‪ . . .‬كهمه‪ .‬يتري يع يتترك‪ . .‬مكر ه‪ .‬ثقيرع‪ ،‬يت‪.‬كذ ير مشتقه‪.‬‬


‫طه ع‬ ‫‪.‬ييع ‪.‬ر‪.‬يع ذ يع أي أملح هييطيع أي م‪.‬رقه‪ ، .‬ي وه ت‪.‬ثير ‪.‬هر رى يره ‪.‬‬
‫يتريو‪ .‬يمن أه هذه ر‪ . .‬طحهس ي كه ريي ي مططي‪.‬يي ي ‪.‬طك ي ‪ .‬يميطي ي ريريكين‬
‫ي طيكو ي حايا ي هطهايي ‪.‬‬

‫‪ 4-0‬أشكال تواجد الغاز الطبيعي‬

‫يي‪ .‬ييكين هذ طه‪ .‬رى طي ين ‪:‬‬ ‫‪ -0‬الغاز الحر ييا ى أحيهطه ً يه طه‪.‬‬

‫رى ميتهن م‪ .‬كميه‪. .‬ريرع من إليتهن ‪.‬‬ ‫اه‪.‬ه ً ‪ :‬حيث يحي‬

‫وياريايطيع ‪ .‬رى من ميتهن‬ ‫رى كميه‪ .‬كيير من حي‬ ‫ر يه ً ‪ :‬حيث يحتي‬

‫طه‪ .‬حر يايره إ ى ‪:‬‬ ‫ييقر‬

‫ن ‪.‬حي هياريايطيع ك ي ع ‪. C1 - C3‬‬ ‫يي‪ : .‬يهي يهر‬ ‫أ‪ -‬طه‪ .‬حر‬

‫رى شكو ‪.‬ي‪.‬ع‪.‬‬ ‫ط‬ ‫ص‪ -‬غه‪ . .‬قي‪.‬ع طه‪.‬يع ‪ :‬يتي اا ‪.‬ي‬

‫‪9‬‬
‫ن م‪.‬يت من طه‪ . .‬حيث يتي اا يرييهن يطريع‬ ‫‪ -4‬غاز الكوندنسات ( متكث ه‪ : ) .‬يهر‬
‫ه يع )‪.(85-94 %‬‬

‫‪ -3‬الغاز المرافق‬

‫يقيع ‪ ،‬ي طا كريج م‪.‬يت ط ‪ -‬غه‪ .‬إ ى ر ‪.‬‬ ‫يكين هذ طه‪ .‬مطحلً ‪ .‬ط ‪ .‬شري‬
‫‪.‬رض يطتياع الطك هض ‪.‬ط تح‪. .‬ط إلشيهم يط و هذ طه‪ .‬ن ط ‪ .‬ييتكين هذ‬
‫طه‪ .‬ها من هياريكرييطه‪. .‬من ماهو ) ‪ ( C1 - C7‬يتتر يح يايا طرص كو مطوه حرص‬
‫مطتت ‪.‬‬ ‫ه‪ .‬ط‬
‫طه ه‪ .‬أكرى‪ ،‬يي‪.‬يا ً مط‪ .‬يهً‪ ،‬ث م ار ً‬ ‫يرتكا طه‪ .‬يي‪ .‬ي‪.‬يا ً ‪ .‬م‪.‬همو تكرير‪ ،‬ي‪.‬‬
‫تح‪.‬ير يتريكيمهييه‪ .‬ايا ‪ ،‬مثرمه يمكن إرتكا مي ‪ .‬إلطتهج ثهطي ر‪.‬ي‪ ..‬ي‪.‬ا ر ُتك ِا طه‪.‬‬
‫ا كر ‪ .‬ييمكن ن ري ‪.‬كرا إطتهج‬ ‫يي‪ .‬حايثه ً يطاهح ي‪.‬يا ً محركه‪ .‬آال‪ .‬الحتر‬
‫كحيو ميثير ي رير اههيا من طه‪ .‬يي‪ ، .‬ي ن ري كرير إطتهج ميثيو كريريا ‪،‬‬
‫ي كريري‪.‬ير ‪ ،‬ير ي‪ .‬كريريا ميثهن‪ ،‬ي ن ري م‪.‬ه اع حر ريع يمكن إطتهج ويارياين ث‬
‫تثييتي تكيين ‪.‬ميطيه ل‪.‬مع طه ع ‪.‬رما ‪.‬‬

‫‪ 3 -0‬خصائص النفط الخام‬

‫من كلو إار ء‬ ‫مظور ي ر‪.‬ياع ييمكن تحايا طي يع ط‬ ‫كه من مكهن آلكر ‪.‬‬ ‫يكتر ط‬
‫إلكتيهر ‪ .‬ته يع‪:‬‬

‫‪API .‬‬ ‫كثه‪.‬ع ‪ ،‬كثه‪.‬ع طرييع ‪ ،‬ي ي‪.‬ن طي‬ ‫‪.1‬‬

‫ر‪.‬ياع ‪.viscosity‬‬ ‫‪.2‬‬

‫يكهر ‪.Vapor Pressure‬‬ ‫‪.‬ط‬ ‫‪.3‬‬

‫طق ع يميض ‪ Flash Point‬يطق ع حري ‪. Fire Point‬‬ ‫‪.4‬‬

‫طق ع ‪.‬يهص ‪Cloud Point‬يطق ع إلط يهص ‪.Pour Point‬‬ ‫‪.5‬‬

‫محتيى كيري‪.Sulfur Content .‬‬ ‫‪.6‬‬

‫ري رص ي مهء(‪BS&W.)Basic Sediments & water‬‬ ‫‪.7‬‬

‫كريين ‪.Carbon Residue‬‬ ‫متيق‬ ‫‪.8‬‬

‫ترتي كي ف ي‪.‬يه يع ركهمه‪ .‬ط يع يتركييوه كيميه يمحتي هه من ير ‪.‬يطه‪ .‬ي مركيه‪.‬‬
‫‪ .‬ريع ي ميغ ي الر رتين ي مركيه‪ .‬كيريتيع ‪. ،‬يمه ير أه هذه كي ف ‪:‬‬
‫‪10‬‬
‫‪ 0-3-0‬الك افة‬

‫كثه‪.‬ع ي‪.‬طوه كترع ي حا حا ييرم‪ .‬وه يه رم‪"ρ" .‬‬ ‫ُت‪.‬ر‬


‫‪M‬‬
‫‪‬‬ ‫(‪)1-1‬‬
‫‪V‬‬
‫حي أن‬

‫‪ – M‬كترع ) ‪… ( g , Kg‬‬

‫‪ – V‬حا ) ‪… ( cm3 , m3‬‬

‫كه يإحاى أه اال و ‪.‬رهريع‬ ‫ي ُت‪.‬تير كثه‪.‬ع من أه كي ف ت‪.‬يير ً ن ط‬


‫كه ‪.‬ت‪.‬ا ا يه‪.‬ايها طريع حي وياريايطيع ثقيرع‬ ‫اياتي‪ ،‬يه ترتي يه تركيص كيميه رط‬
‫ميغ أي ر تطاه‪ .‬ي إلر رتين ييه ‪.‬كس ‪ ،‬كمه أطوه تكتر‬ ‫( وياريكرييطه‪ .‬م‪.‬قا ) يكه ًع‬
‫يهكتل اراع حر ر ‪ ،‬حيث تتطه‪.‬ف يهرت هم اراع حر ر يت‪.‬ا ا يهطك ه‪.‬وه‪ ،‬ي ُت‪ .‬ى كثه‪.‬ع‬
‫كه طا اراع حر ر ) ‪ ( t‬م‪.‬ير ً طوه يي حا ‪ .‬قيهس م رقع يه ‪.‬ل‪.‬ع ‪:‬‬ ‫ط‬

‫‪ t   20   t  20‬‬ ‫) ‪( 2-1‬‬

‫حي أن‬

‫‪ -  t‬كثه‪.‬ع طا اراع حر ر ) ‪. ( t‬‬

‫‪ - ‬همو ت حي‪ .‬حر ر ‪ ،‬ي‪.‬يمع هذ ‪.‬همو ُتحرص من ‪.‬ل‪.‬ع ته يع ‪:‬‬

‫)‪ = 1.825 –  20 . ( 0.001351‬‬

‫طا اراع حر ر ‪. 20C kg/m3 ,‬‬ ‫كه‬ ‫حيث أن ‪ -  20 :‬كثه‪.‬ع ط‬

‫كه طا اراع حر ر ( ‪ ، ) 20 C 0‬ي طا ‪.‬ط اي ال تيها ‪،‬‬ ‫تتر يح ‪.‬ي كثه‪.‬ع ط‬


‫ها ً ‪.‬من ماهو ) ‪ ، ( 0.7 –1.07 g/ cm‬ي يشكو ه ‪.‬إن ط ذي كثه‪.‬ع ‪.‬كير من‬
‫‪3‬‬

‫)‪ (1g/cm3‬هي طهار يايا ‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫‪ 4-3-0‬الك افة النسبية للنفط ودرجات ) ‪( API‬‬

‫رت‪.‬يير ن كثه‪.‬ع ط غه يه ً مه يُرتكا ‪ .‬ممهررع ت ييقيع م وي كثه‪.‬ع طرييع ) ‪ (  r‬يه‬


‫كه ) طا اراع حر ر م‪.‬يطع ) ‪( t‬إ ى كترع ط س حا‬ ‫طريع كترع حا م‪.‬ين من ره و ( ط‬
‫طا‬ ‫من مهء طا اراع حر ر ( ‪ ) 4C‬ييرم‪ .‬وه يه رم‪ (  r 4C ) .‬يت‪.‬ط كثه‪.‬ع طرييع رط‬
‫‪t‬‬

‫اراع حر ر )ْ‪ (t ,C‬يه طريع رمهء طا اراع حر ر ‪. 4C‬‬

‫طه ع ط يع ‪ .‬م‪.‬وا يتريو ‪.‬مريك ‪Petroleum‬‬ ‫ي‪.‬ا يتكر ‪.‬ك ه يين ‪ .‬ماهو‬
‫كه يذ ك يهرت‪.‬مهو مه يُرمى‬ ‫‪ institute American‬ريقع أكثر شميالً رت‪.‬يير ن كثه‪.‬ع ط‬
‫ياراه‪ .‬كثه‪.‬ع ي‪ .‬م‪.‬وا مذكير ي ُتا ى كت هر ً ) ‪ ، ( API‬ي‪. .‬ل‪.‬ع ته يع تيتري يين‬
‫كثه‪.‬ع طرييع م‪.‬يطع يي ر ع أاو‪ .‬قيهس مكيريع ‪ ،‬ياراه‪ .‬ـ ) ‪ ( API‬يه م‪.‬ها ع ته يع رى‬
‫أن تحاا كثه‪.‬ع طرييع رره و ي رمهء طا اراع ‪ 60F‬ي ت ت‪.‬هاو ‪: 15.6 C‬‬
‫‪141.5‬‬
‫‪API ‬‬ ‫‪ 131.5‬‬ ‫) ‪( 3-1‬‬
‫‪60F‬‬
‫‪ r 60F‬‬

‫حيث‪ -  r 60F :‬كثه‪.‬ع طرييع رط‬


‫‪60F‬‬
‫يه طريع رمهء طا حر ر ( ‪)60 F 0 =15.6 C 0‬‬

‫م‪.‬ها ع رهيقع يت‪.‬يير اهذييع طي يع‬ ‫كثير من مر ا‪ .‬ي‪َ .‬ير ن كثه‪.‬ع طرييع ‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪141.5‬‬
‫‪API ‬‬ ‫‪ Specific Gravity : SG‬يتؤيو م‪.‬ها ع رهيقع إ ى شكو ‪ 131.5 :‬‬
‫‪S .G‬‬

‫يقر إ ى ‪:‬‬ ‫ي تمها ً رى اراه‪ .‬ـ ) ‪. ( API‬إن ط‬


‫اا ً‬ ‫كي‬ ‫ط‬ ‫‪:‬‬ ‫‪API > 40‬‬

‫كي‬ ‫ط‬ ‫‪: 30<API<40‬‬

‫متير‬ ‫ط‬ ‫‪: 23<API<30‬‬

‫ثقيو‬ ‫ط‬ ‫‪: 10<API<23‬‬

‫ثقيو اا ً ‪.‬‬ ‫ط‬ ‫‪:‬‬ ‫‪API <10‬‬

‫‪ 3-3-0‬اللزوجـة‬

‫ع أي كه يع ي‪.‬يه يع ممي‪ .‬رري و حقيقع ي‪.‬طوه تقهي تطير شكروه‪،‬‬ ‫ر‪.‬ياع ه‬


‫ي‪.‬طوه كس ريي ع أي ميي ع ‪ ،‬ييقهو ن ره و ي‪.‬طي ‪.‬ج طامه يكين غريظ قي ي‪.‬ريو‬ ‫ي ُت‪.‬ر‬
‫‪12‬‬
‫حركع ( ال يطركص يروي ع ) ‪ ،‬يت‪.‬تير أه كه يع ‪.‬ي‪.‬يه يع رط يه ُت‪.‬ير ن رريكيتي يحركيتي‬
‫يقه‪ .‬مطتاع‪ ،‬ي طتقه ي ‪.‬من مي رير إلطتهج أثطهء ر‪..‬ي إ ى ر ‪ ، .‬يأثطهء‬ ‫– أثطهء رتشهحي ‪.‬‬
‫تا‪.‬قي ير ‪.‬طهييص طا طقري رى ر ‪ .‬يي ر ع ك ي ‪.‬طهييص‪.‬‬

‫تقهس ر‪.‬ياع تحريكيع ( ايطهميكيع ) (‪ . )Dynamic Viscosity‬امرع اي يع )‪(SI‬‬


‫لحه ً ( ايكهيي ‪ ، ) Deca poisse .‬ي مريه ً تقهس‬ ‫يي حا (يهركهو‪.‬ثهطيع ‪ )Pa.s‬يترمى‬
‫‪-1‬‬
‫ر‪.‬ياع يي حا يي ‪ ( P ) .‬حيث ‪. ( 1 Poisse = 10 pa.s ) :‬‬

‫يي ‪ .‬إ ى مه ع ا‪.‬ء يُا ى كو ا‪ٍ .‬ء مطوه رطت يي ‪ ( CP ) .‬ييذ ك ‪.‬إن ‪:‬‬ ‫ييُقر‬

‫) ‪( ICP = 10-2 P = 10-3 pa.s‬‬

‫ي‪ .‬أغرص حهال‪ُ .‬تمي‪. .‬ياع ره و أثطهء حرهيه‪ .‬وياري يكيع يم‪.‬همو ر‪.‬ياع حركيع‬
‫( كيطمهتيكيع)(‪ ، )Kinematic Viscosity‬ي ت يرم‪ .‬وه يه رم‪ (  ) .‬يه يهر ن طريع‬
‫يين ر‪.‬ياع ايطهميكيع رره و ) ‪ ( ‬يكثه‪.‬تي أ ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪ ‬‬ ‫) ‪( 4-1‬‬
‫‪‬‬

‫ي حا ‪.‬يهس ر‪.‬ياع ) ‪ . ( ‬امرع اي يع ه ) ‪ ، ( m2 / s‬ي‪ .‬حيه ‪.‬مريع تقهس ر‪.‬ياع‬


‫ً‬
‫طريع إ ى مكتش وه ‪ ،‬ييُرم‪ .‬وه يـ )‪ ، (st‬حيث أن‪:‬‬ ‫حركيع يي حا ُتا ى ـ ( رتيكس )‬
‫‪m2‬‬
‫‪.‬إن‪:‬‬ ‫رتيكس إ ى مه ع رطت رتيكس ) ‪ ( cst‬ييه ته‬ ‫‪ ، (1‬ييقر‬ ‫) ‪ 10 4 st‬‬
‫‪s‬‬

‫) ‪( 1cts = 10-2st = 10-6 m2 /s‬‬

‫‪ 2-3-0‬تأ ير درجة الحرارة على لزوجة النفط‬

‫تت‪.‬ر ر‪.‬ياع إ ى حا كيير ياراع حر ر ) ‪ ، ( t‬يكطيره من ري و ‪.‬إن ‪.‬ل‪.‬ع يين ‪.‬ياع‬


‫كه ياراع حر ر ه ل‪.‬ع كريع ‪.‬كرمه رت ‪ ..‬اراع حر رتي كرمه طق ‪. .‬ياتي‬ ‫ط‬
‫ي ‪.‬كس يه ‪.‬كس كمه هي مي‪ . ..‬شكو ر‪. )1-1( .‬‬

‫‪13‬‬
‫الشكل رقم (‪ )0-0‬العالقة بين اللزوجة ودرجة الحرارة‬

‫ر‪.‬ج أثطهء ‪.‬خ يوا تك يض ‪.‬ياتي يت‪.‬تير هذه ريقع من ر‬ ‫ذ ك ها ً مه يُركن ط‬


‫‪.‬ه ع اا ً طقو ري و غير طييتيطيع يشكو ه كطوه مكر ع اا ً‪ ،..‬يكثير ً مه يت رص ‪.‬مو ‪.‬‬
‫كه أي مشتقهتي طا اراه‪ .‬حر ر مكتر ع رى غر ر مه‬ ‫طه ع ط يع حرهص ‪.‬ياع ط‬
‫يحاث طا إار ء حرهيه‪ .‬تكطي يايع ت مي ك ي أطهييص طقو ‪.‬‬

‫قا ‪.‬ترح‪ .‬وذ طرض أكثر من م‪.‬ها ع " ل‪.‬ع ر‪.‬ياع ياراع حر ر " يأهموه م‪.‬ها ع ريطي ا‪.‬‬
‫– ‪.‬يريطي‪.‬ه ته يع ‪:‬‬

‫‪ t    .e u t t‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬


‫) ‪( 5-1‬‬

‫حيث أن ‪:‬‬

‫‪ :  t‬ر‪.‬ياع كيطمهتيكيع مر ا م‪.‬ر‪.‬توه طا اراع حر ر ) ‪. ( t‬‬

‫‪ :  ‬ر‪.‬ياع كيطمهتيكيع طا اراع حر ر )*‪ ( t‬يتكين م‪.‬ريمع ‪.‬‬

‫ر‪.‬ياع يي حاتي ( ‪ ، ) 1/C‬ييحرص من ‪.‬ل‪.‬ع آلتيع ‪:‬‬ ‫‪ : u‬م‪.‬همو ميو مطحط‬

‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪u‬‬ ‫‪. ln ‬‬
‫‪t1  t ‬‬ ‫‪1‬‬

‫حي أن‬

‫‪ -  t‬ر‪.‬ياع كيطمهتيكيع طا اراع ‪ ، t1‬يتكين م‪.‬ريمع ‪.‬‬

‫‪14‬‬
‫‪ 2-3-0‬االنضغاطية ومعامل المرونة الحجمي‬

‫ت‪.‬يّر الط‪.‬طه يع ن ‪.‬هيريع ره و لط‪.‬طه أ كه يع تطير حامي طا تطير ‪.‬ط م ي‬


‫ريي ‪ ،‬ييرمى ‪.‬اا ذ ي‪.‬ير ن تطير طري ‪ .‬حا ره و ي طهتت ن تطير ‪.‬ط يمقا ر‬
‫‪.‬ط اي ي حا طا ثيه‪ .‬اراع حر ر ‪ ،‬م‪.‬همو الط‪.‬طه الي‪.‬يترم حام ) ‪( Bv‬‬
‫(‪ )Coefficient of Thermal Compression‬يي حا ‪.‬يهريي ه ) ‪: ( pa-1‬‬

‫‪1  V‬‬ ‫‪‬‬


‫‪Bv  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫) ‪( 6-1‬‬
‫‪V1  p‬‬ ‫‪ t const‬‬

‫حي أن‬

‫‪ V = V1-V2‬تطير حا ره و طا تطير ‪.‬ط يمقا ر ‪ . p=p2-p1‬يتاو إشهر ره ص ‪.‬‬


‫م‪.‬ها ع رهيقع إ ى تطه‪.‬ف حا طا ‪.‬ايها ‪.‬ط ‪.‬‬

‫يرمى مقريص م‪.‬همو الط‪.‬طه يع حام ‪ ،‬م‪.‬همو مريطع حاميع رره و‬


‫(‪ (Ef) )ModulusofElasticity‬ي ي حاتي ه ي حا ‪.‬ط ) ‪. (pa‬‬
‫‪1‬‬
‫‪EF ‬‬ ‫) ‪( 7-1‬‬
‫‪BV‬‬

‫ه‪ .‬مرطع رره و ‪ ،‬ييظور ت‪.‬ثيره يشكو ي ‪ ..‬أثطهء اريهن ري و‬ ‫ييُ‪.‬تير هذ ‪.‬كير أحا‬
‫ثقيو ) ‪.‬‬ ‫يكه ًع ‪ .‬حه ع ري و غير طييتيطيع ( كه ط‬

‫‪ 6-3-0‬الكهربة‬

‫يطتت ن حتكهك مهاتين مكتر تين ي هتومه ي‪.‬يه يع ي كيميه يع شحطه‪ .‬كوريه يع ُتا ى يه كوريهء‬
‫كه يمطتاهتي‬ ‫رهكطع‪ ،‬يهذ ُي رر تشكو كوريهء رهكطع ‪ .‬كثير من حهال‪ .‬طقو يتك‪.‬ين ط‬
‫وهريت أي ك‪ .‬طه‪ .‬طه‪.‬ل‪.‬‬ ‫مكرر ‪ ،‬يذ ك طتياع حركع ره و ‪. .‬طهييص أي طا ت‪.‬ي ع‬
‫ط يع مكتر ع ‪ ،‬أي ك‪ .‬طه‪ .‬تك‪.‬ين ‪. .‬إذ كهن كمين ‪.‬طهييص م‪.‬اطيع م‪..‬ي ع أي ك‪ .‬طه‪.‬‬
‫مريع تمهس كهرايع مه يين هذه شحطه‪ .‬ي ‪.‬رض‬ ‫مري ع يه ط كيير ً يه طريع ألرض ‪.‬إن أ‬
‫تؤا إ ى تشكو شر ر كوريه يع ‪.‬ا تؤا إ ى حري أي ط اهر ‪ .‬مي ا يتري يع ‪ .‬مكه‪.‬حع هذه‬
‫طه يع ط يع ‪ ،‬يكذ ك شيكه‪ .‬ك ي ‪.‬طهييص ييره‬ ‫ظههر ياص ت‪.‬ريض كو مطشآ‪.‬‬
‫كه يمطتاهتي مكرر يمن هطه اهء‪. .‬كر ي‪ ..‬ررررع‬ ‫طقو ‪.‬كرى مرتكامع طقو ط‬
‫م‪.‬اطيع تتا ى من طهحيع كر يع ار وريت طقو مي ا ط يع يتتلمس م‪. .‬رض‪.‬‬

‫‪ 7-3-0‬التبخر‬

‫يهطتقهو‬ ‫كه أي مطتاه‪ .‬يتري يع ‪ .‬أي يع م تيحع إ ى ير كهرا يت‬ ‫إنّ يايا ط‬
‫ا‪.‬ي ه‪ .‬ره و يتري يع ‪ .‬شري ‪.‬هايع من ير ره و إ ى ير يكهر يهذ مه يُرمى‬
‫‪15‬‬
‫كه أي مطتاهتي إ ى حا كيير ي‪.‬ط يكهر مشي‪. .‬كرمه كير‬ ‫يه تيكر‪ ،‬يتت‪.‬ر مريع تيكر ط‬
‫هذ ‪.‬كير كرمه ‪ .‬ا ت‪.‬رض ره و ( ط ) رتيكر‪ ،‬يمن طهحيع أكرى يت‪.‬ر ‪.‬ط يكهر مشي‪.‬‬
‫ياراع حر ر ر ‪ .‬كهرا رره و ‪. ،‬ي‪.‬يها اراع حر ر هذه ي‪.‬ا ا ‪.‬ط يكهر مشي‪.‬‬
‫( ‪.‬ط يكهر ) ‪ ،‬ييه ته ‪.‬إطي إذ ُك ّ‪.‬ن ط ‪ .‬ك‪ .‬ن م تيح ‪.‬ريحاث ي تيكر يري قا ا‪.‬ء ً‬
‫من مركيهتي ك ي ع ( مركيه‪ .‬يهر ) يرتكين كميع م قيا أكير كرمه رت ‪ ..‬اراع حر ر‬
‫ير محي ‪ ،‬ي تاطص ‪.‬قا ن ‪.‬ا‪ .‬ء ك ي ع من يتريو كلو مريه‪ .‬إلطتهج ي طقو ي تك‪.‬ين‬
‫‪.‬إطي من ‪.‬رير أن يكين ري من ي ر يحتى م‪.‬مو تكرير ( م ه ) محكمه ً يم‪..‬يال ُ‬
‫ن ير كهرا ‪.‬‬

‫‪ 8 -3-0‬ضغط ريد البخاري ‪Ried Vapor Pressure‬‬

‫مرر يي ر ع ط أي مطتاه‪ .‬ك ي ع ‪ ،100°F .‬ي‪.‬ه اتي‬ ‫يهي مقيهس ر‪.‬ط يكهر‬
‫م‪.‬ر‪.‬ع ‪.‬ط يكهر ط مط‪ .‬ت‪.‬ثير تي ررييع طا طقو ي تك‪.‬ن‪.‬‬

‫‪ 9-3-0‬محتوى األمالح ‪Salt Content‬‬

‫رى أملح يكين غير مرغييه ً ‪.‬يي حهاتي ى يحا ‪ .‬إ‪ .‬ع ‪.‬ملح ييُ‪.‬يّر ن‬ ‫حهي‬ ‫ط‬
‫محتيى ‪.‬ملح ييحا ‪( .‬يهيطا من ‪.‬ملح) مثو (‪ )NaCl‬كو ‪ 1000‬يرميو من ط ييرمى‬
‫‪ PTB‬أي ي‪.‬ير طوه يي حا ‪ ( ppm .‬ا‪.‬ء من مريين ‪ .( Part per million‬إن ‪.‬ملح‬
‫كه ي مطتاه‪ .‬ثقيرع ‪.‬ا تريص مشهكو تآكو ك ير ك‪ .‬طه‪ .‬يأطهييص طقو‬ ‫ميايا ‪ .‬ط‬
‫يكه ع ً ‪. .‬ا‪ .‬ء ‪.‬ريه من أير ج تق ير ‪.‬‬

‫‪ 01-3-0‬محتوى الكبريت ‪contentSulfur‬‬

‫كه أي أحا مطتاهتي‪،‬‬ ‫ي‪.‬ير طي كطريع ي‪.‬طيع (ا‪.‬ء يه مريين) محتيى كيري‪ . .‬طميذج رط‬
‫يياص أكذه ي‪.‬ين إل تيهر يهإل‪.‬ه‪.‬ع إ ى ‪ API‬تحايا ‪.‬يمتي تاهريع‪ .‬حيث أن ط ي ثقيرع تكين‬
‫كه يؤا إ ى مشهكو تآكو ‪.‬‬ ‫ذ ‪ .‬محتيى كيريت هو كمه أن يايا كيري‪ . .‬ط‬

‫طا ‪.‬خ‬ ‫كه‬ ‫ه‪ .‬طم يع رط‬ ‫مي‬

‫‪Typical Crude Oil Pipeline Specifications‬‬

‫‪Test‬‬ ‫‪Results‬‬
‫مهء ي ري رص‬
‫‪، Basic Sediments & water‬‬ ‫‪0.025 WT %‬‬
‫‪BS&W‬‬ ‫‪Max. 0.5 % water by‬‬
‫ط ك ي ( مهء يري رص )‬ ‫‪distillation‬‬
‫ط ثقيو ( مهء ي ريقع تق ير )‬

‫‪16‬‬
‫‪ Power Point‬طق ع إلط يهص‬ ‫‪< 50 oF‬‬
‫كيري‪Sulfur .‬‬
‫‪4.2 % WT‬‬
‫ط كي‬
‫‪0.63 – 0.75 % WT‬‬
‫ط ثقيو‬
‫‪RVP‬‬
‫‪.‬ط ‪.‬يكر ي ريقع ريا رط‬ ‫) ‪< 9.5 PSIA ( AT 100oF‬‬
‫كيريت‬
‫حري‬ ‫‪ Sweet Crude‬ط‬ ‫‪< 0.5 WT % Sulfur‬‬
‫‪RVP‬‬
‫) ‪10.0 PSIA AT) 100oF‬‬
‫حري‬ ‫‪.‬ط ‪.‬يكر ي ريقع ريا رط‬

‫المسافة المطلوبة بين الصمامات (‪)Required spacing of valves‬‬

‫مهمه‪ .‬مق ‪.‬يع (‪ )valves‬رى ك ي أطهييص طقو اايا (‪new‬‬ ‫يت تركيص‬
‫‪ . ) pipelines‬أثطهء مريع يطهء ‪.‬ي‪.‬ا أن يت تحايا مره‪.‬ع ه رع يين كو مهمين مق ‪.‬يين‬
‫مهمه‪.‬‬ ‫‪.‬إن ال تيهر ‪.‬ي ذ يت أكذه هي تحايا مي ‪ ..‬ت تؤمن إمكهطيع ي يو إ ى هذه‬
‫يروي ع ييرر‪.‬‬

‫طه ع ‪.‬ها كثير أهموه ‪.‬و ‪.‬طهييص كريه ً أي ا‪ .‬يه ً أي‬ ‫مهمه‪ .‬يشكو ي ر‪. .‬‬ ‫ترتكا‬
‫مهمه‪ .‬رى ك ط أي‬ ‫تحك ياريهن ري و ير ‪.‬طهييص ي ااير يه ذكر أطي طا كتيهر‬
‫مه تمرير كهش ‪ ( Pig‬يوا ت تيش أي تظي أي‬ ‫مشتقهتي ياص ‪.‬كذ ي‪.‬ين إل تيهر ‪.‬هيريع‬
‫مهمه‪ .‬يي ييع ‪ Gate Valve‬ي مهمه‪ .‬كرييع ‪BallValve‬‬ ‫و ) يهذ ‪.‬مر تحققي‬

‫الصمامات‬ ‫الفصل ال اني‬


‫‪ -4‬أنواع الصمامات‬
‫مهمه‪ .‬ي‪.‬قه ً ر‪.‬ط تشطير ى مامي تين‪:‬‬ ‫يشكو ه تقر‬
‫‪ -1‬مهمه‪. .‬ط ‪.‬ه ‪High-Pressure Valves‬‬
‫‪ - 2‬مهمه‪. .‬ط متير ي مطك ض ‪Medium and Low Pressure Valves‬‬
‫صمامات الضغط العالي ‪: High Pressure Valves‬‬
‫ترتكا طا ‪.‬طي أ رى من‪ 2111 psi‬يترتكا ها ً ‪ .‬رؤيس آليهر رى شار ميلا‬
‫مه يي ي ‪ Gate Valve -‬مه ‪Plug Valve -‬‬ ‫‪ X-mass Tree.‬يأه أطي وه‪:‬‬
‫مه كري ‪Ball Valve -‬‬

‫‪17‬‬
‫صمامات الضغط المنخفض والمتوسط‪Medium and Low Pressure Valves:‬‬
‫مهمه‪ Manifolds .‬حيث يكين ‪.‬ط أ‪.‬و‬ ‫ترتكا ك ي اريهن ‪ Flow Lines‬يحيض‬
‫من ‪. 2111psi‬ييكين رى ا أشكهو‪:‬‬
‫مه ‪.‬ير ‪Plug Valve -‬‬ ‫مه يي ي ‪Gate Valve -‬‬ ‫مهمه‪ .‬ذ ‪ .‬تايي ‪:‬مثو‬
‫مه كري ‪ Ball Valve.‬يهإل‪.‬ه‪.‬ع ى مه ‪Globe Valve.‬‬

‫‪ 0-4‬الصمام البوابي‪Gate Valve:‬‬

‫ر ّم يوذ ‪.‬ر يايا يي يع رى إتاهه اريهن‪ ،‬ي‪ .‬حه ع ت‪ .‬كر ‪ fully open‬ممه يؤا‬
‫ى ا يايا مقهيمع راريهن ‪ no resistance to flow‬ييه ته يايا ‪.‬ر ‪.‬ط يري يين‬
‫مه ‪ low Press. drop‬ي ‪ّ.‬و هذ طيم طا ت‪ .‬كر ‪ Fully Open F.O.‬يال‬ ‫ر‪.‬‬
‫يرتكا ‪.‬غر ض تقريو اريهن ‪. Throttling‬ن هذ يريص حايث ط‪.‬يح من يي يع يحايث‬
‫مه ييرتكا ‪ .‬شار يا ميلا ‪ ، X-mass Tree‬أطهييص اريهن ‪Flow‬‬ ‫إهت‪. . .‬‬
‫مهمه‪Manifolds. .‬‬ ‫‪ ،Lines‬يمام‪.‬ه‪.‬‬
‫سمات الصمامات البوابية ‪Gate Valve Operating Characteristics‬‬

‫‪-‬ت‪.‬تما رى طيم م‪.‬ان ذ ت ت طي‪.‬وه مطي‪.‬‬


‫‪. -‬ييع ت‪.‬يي‪ .‬مرتمر وذ طيم‪.‬‬
‫‪-‬من محهرطي ‪.‬رع كر تي‪.‬‬
‫‪-‬ياص ا إرتكا مي ‪ .‬ري و حهييع رى مي ‪ .‬مكاشع أي رمريع تاطص كاش ر ‪.‬‬
‫ا كر ‪.‬‬
‫‪-‬يمكن إرتكا مي من ر‪.‬ين‪.‬‬
‫مه يي ي ‪.‬غر ض تقريو اريهن ‪. Throttling‬ن ذ ك يريص‬ ‫من اوع أكرى ال يرتكا‬
‫مه‬ ‫حايث ط‪.‬يح من يي يع يحايث إهت‪. . .‬‬

‫‪18‬‬
‫الشكل رقم (‪ )0-4‬الصمام البوابي‪Gate Valve‬‬

‫‪19‬‬
‫الشكل رقم (‪Flow characteristics...Gate Valve )4-4‬‬

‫‪ 4-4‬الصمام‪Globe Valve‬‬

‫‪-‬يريص ت ميمي يرتكا رى ‪.‬كثر ركط ‪ Throttling‬أي تقريو اريهن‪ ،‬كمه يمكن إرتكا مي‬
‫مهمه‪ .‬ري ر ‪Control valves.‬‬ ‫‪.‬‬
‫الميزات‬
‫‪-‬تكين مره‪.‬ع يين ي‪ ..‬ت‪ .‬كر ‪ F.O.‬ي طر كر ‪. F.C.‬رييع‪.‬‬
‫‪-‬إمكهطيع إرتيا و ‪.‬ا‪ .‬ء ا كريع يروي ع‪.‬‬
‫مهمه‪ .‬ري ر ‪.‬‬ ‫مهمه‪ .‬ذ يمكن إرتكا مي ‪.‬‬ ‫‪-‬هطهك ‪.‬ايا من ت همي وذ طيم من‬
‫مهمه‪.‬‬ ‫يحتهج ى كثير من ه‪.‬ع تحريكي يه طريع ألحاه كيير ‪ .‬ييكين أثقو ي‪.‬طه ً من‬
‫‪.‬كرى ط س م‪.‬او اريهن‬
‫‪-‬كر تي مطك ‪.‬ع ‪ ،‬ي يهطتي يري ع‪. .‬ريو ط‪.‬يحه‪..‬‬
‫‪-‬يمكن إرتكا مي م‪ .‬ري و مكاشع‪.‬‬
‫مهمه‪ .‬هي ‪ Y-body type‬حيث يكين ي‪ .‬ييع ‪˚45‬‬ ‫من ت همي ‪.‬كرى وذ طيم من‬
‫مطهريه ً ر‪.‬طي ‪.‬ه يع ‪ ،‬ي راريهن متق ‪ ، .‬ييكين ‪.‬قا ن ‪.‬ط ‪. Pressure Loss‬يي ‪.‬ريلً‪.‬‬

‫‪20‬‬
‫الشكل رقم (‪)3-4‬الصمام ‪Globe Valve‬‬

‫‪21‬‬
‫‪ 3-4‬صمام ‪: Plug Valve‬‬

‫مه ‪،‬‬ ‫مهمه‪ .‬ذ ‪ .‬حركع ا ريع ‪ ،‬الر مشت من شكو قرف ذ يتكين مطي‬ ‫من‬
‫يرت‪.‬مو ‪.‬غر ض ت‪ .‬كر أي طر كر ‪ Either fully open or fully closed‬كمه ‪.‬‬
‫مهمه‪ .‬يي ييع ‪.‬ه ررم ‪.‬ه يع راريهن تؤا إ ى ت‪.‬رر ‪.‬ا‪ .‬ء ا كريع يو يرت‪.‬مو ‪ .‬حه ت‬
‫‪On-Off .‬‬
‫‪-‬يرتكا مطذ أكثر من ‪ 31‬رطع ‪.-‬ياأ‪ .‬ي‪.‬ض شركه‪ .‬يهرتيا ي يه مه كري ‪.‬‬
‫‪-‬يرتكا ر‪.‬طي مطك ‪.‬ع ي ‪.‬ه يع‪.‬‬

‫الشكل رقم (‪Plug Valve )2-4‬‬

‫‪22‬‬
‫‪ 2-4‬الصمام الكروي‪Ball Valve :‬‬

‫يهي مه ذي حركع ا ريع ييكين يا كري تايي يكين يإتاهه اريهن طا ت‪ ، .‬ييإتاهه‬
‫مهمه‪ .‬رري‪.‬ع ‪.‬مو‪ .‬يمن إياهييهتي أطي‬ ‫ميا رى إتاهه اريهن طا طر ‪ .‬يتكين هذه‬
‫مهمه‪ .‬يمحك طر ‪ ،‬ال يحتهج ى كثير من ت‪.‬يي‪..‬‬ ‫‪.‬ركف ي ‪..‬و كر ع ً يين امي‪.‬‬
‫ييتحمو ‪.‬طي ‪.‬و من ‪psi.5111‬‬
‫أمه مرهي ي ‪.‬وي أطي ال يرت‪.‬مو ركط ‪ ،‬حيث أن تقريو ‪.‬تحتي ريؤا ى تآكو ‪.‬ا‪ .‬ء ا كريع‬
‫يريص رر ع ‪.‬ه يع راريهن‪.‬‬

‫الشكل رقم (‪Ball Valve )2-4‬‬

‫‪ 2-4‬صمام الفراشة ‪Butterfly Valve :‬‬

‫يهي من مهمه‪ .‬حركع ا ريع يمكن أرتكا مي ‪.‬يقه يتطظي اريهن مه ‪ ، .‬روو ‪.‬رتكا‬
‫مه من ي‪ ..‬طر كهمو ى ت‪ .‬كهمو‪ .‬أمه‬ ‫‪.‬ن اير ن ي‪ .‬ييع ‪ ˚91‬ريؤا ى تحيو‬
‫مهمه‪ .‬ذ ‪. .‬حاه ‪.‬كير ‪.‬يت تشطيروه يي ر ع مقهيض ا ريع‪ .‬ييكين ‪ .‬ر قرف يق ر‬
‫‪.‬طييص‪.‬‬
‫‪-‬غير مكر ع طرييه ً ‪ ،‬ييرمى ‪ .‬ي‪.‬ض ‪.‬حيهن مه ري‪ .‬اير ‪Quarter-Turn Valve.‬‬
‫‪-‬يمكن أرتكا مي ‪.‬غر ض تقريو اريهن ‪Throttling‬‬
‫‪23‬‬
‫الشكل رقم (‪Butterfly Valve )6-4‬‬

‫الشكل رقم (‪Butterfly Valve )7-4‬‬

‫‪ 6-4‬صمام عدم الرجوع (صمام اإلتجاه الواحد)‪Check Valve:‬‬

‫ييكين رى ا أطي م أحاهه هي طيم مت‪.‬را‪ Swing Type .‬حيث ُي ت‪ .‬طا ‪.‬يا ‪.‬ط‬
‫ييُطر طا إطك هض ‪.‬ط ي اريهن ممه يؤا ى مط‪ .‬اريهن ‪.‬كر ‪ ،‬ييرت‪.‬مو م‪.‬‬
‫مهمه‪ .‬يي ييع ‪ Gate Valve‬يريص ‪.‬ر ‪.‬ط قريو‪Low Press. Drop .‬‬
‫مهمه‪. .‬وي ‪. Lift Check valves‬يرت‪.‬مو ‪. .‬طهييص ت يرت‪.‬مو‬ ‫أمه طيم آلكر من هذه‬
‫‪.‬يوه مه ‪ Globe Valve‬ك مه ري ر ييمكن رتكا مي م‪ .‬يكهر ‪ ،‬وي ء ‪ ،‬طه‪ ، .‬مهء‬

‫‪24‬‬
‫ي‪ .‬رر ه‪ .‬اريهن ‪.‬ه يع‬
‫‪-‬يرتكا تحايا تاهه اريهن ‪ ،‬يمط‪ .‬اريهن ‪.‬كر ‪.‬‬
‫‪-‬ال يمكن أن ي‪.‬تير مه تي‪ Shut-Down Valve .‬طا كس إتاهه اريهن‪.‬‬

‫الشكل رقم (‪Shut-Down Valve )8-4‬‬

‫‪25‬‬
‫الشكل رقم (‪S.C.V )8-4‬‬
‫‪ 7-4‬الصمام الخانق‪Choke Valve‬‬

‫يرت‪.‬مو رتحك يم‪.‬او تا‪ flow rate .‬طا يايا ‪.‬ر ‪.‬ط كيير ‪large Pressure‬‬
‫‪drop.‬ييمكن تحك يي ياييه ً أي يكين ذي ‪.‬تحع كهط ثهيتع‪fixed size orifice .‬‬

‫‪26‬‬
‫كهط ‪Choke Valve :‬‬ ‫مه‬ ‫شكو ر‪)9-2( .‬‬

‫‪ 8-4‬صمامات السيطرة‪: Control valves‬‬

‫طه يع ي م‪.‬همو تت‪.‬من رى شر ‪ .‬ي م ه‪ .‬من حرقه‪ .‬ري ر ‪(Control‬‬ ‫إن حقيو‬
‫)‪ Loops‬ي ن هذه حرقه‪ .‬م ممي تحه‪.‬ظ رى ا‪.‬و متطير ‪ .‬ري ر ‪(Process‬‬
‫)‪.Variables‬من مهايه‪. .‬مو محاا أي مرغييع ييمه ي‪.‬من ي يو إ ى تحقي ري ر‬
‫مثرى رى طيم مطتت )‪ (Product Quality‬يكميتي ‪(Product Quantity) .‬كو من هذه‬
‫حرقه‪ .‬تتحرس يتي ا يذ توه ‪ .‬ر يه‪(Disturbance) .‬أ‪.‬ه‪.‬ي أطوه تت ه و ‪.‬يمه ييطوه تي ا‬
‫إن هذه إل‪.‬ر يه‪ .‬يت تحرروه ن ري‬ ‫‪ .‬ر يه‪ .‬تؤثر ‪ .‬متطير ري ر‬
‫متحرره‪ (Sensors) .‬ث تكير يتررو ن ري مررل‪ (Transmitters) .‬إ ى أاو‪.‬‬
‫مري ر ‪ .‬ت يايرهه تقي يه مقهرطع ي ت‪.‬ييض ن ‪.‬يمي حييا )‪ (Offset‬حه رع ‪ .‬متطير‬
‫ري ر مقهس ن طق ي ‪.‬مو ‪ (Set Point) .‬يه ته يقي مري ر يإررهو إشهر ري ر‬
‫)‪(Control (Signal‬إ ى ط ر ري ر طوه )‪ (Final Control Element‬ي ذ‬
‫يكين ‪ .‬غرص ‪.‬حيهن مه ري ر ت حي‪. .‬يمي متطير مقهس ي ت‪.‬ييض ن ‪.‬يمع حييا‪.‬‬
‫مهمه‪ .‬ري ر‬ ‫إن مه ري ر ي‪.‬تير ا‪.‬ء أرهر ‪ .‬حرقي ري ر ييياا أطي م ايا‬
‫ي ن تطي وه ي‪.‬يا إ ى تطيم ت ييقه‪ .‬ي كامه‪ .‬ت يت‪.‬همو م‪.‬وه مثو طيم مه ‪(Fluid) .‬‬
‫ي يي‪.‬تي إ‪.‬ه‪.‬ي إ ى ظري تشطيريع مكتر ع‪.‬‬
‫مكيطه‪. .‬رهريع مه ري ر ‪:‬‬
‫مه ري ر طميذج ي ير همي من كمري أ‪.‬ره يكمه ير ‪:‬‬ ‫يت‪.‬‬

‫‪27‬‬
‫مه ) ‪) Valve body‬‬ ‫‪ -1‬ار‬
‫ً‬
‫‪ - 2‬مقرً ي موذص ا كر )‪(Internal Trim‬‬
‫‪ - 3‬مشطو )‪(Actuator‬‬
‫مه‬ ‫‪ -4‬مياي‬
‫‪ - 5‬مرحقه‪.‬‬
‫مه تمها رى مي‪ ..‬را ا‬ ‫مه ري ر ي‪.‬مو رى تطظي م‪.‬او تا‪ .‬مه ‪ .‬مهر يار‬
‫)‪ (Plug‬أي قرف )‪ (Disk‬ت تتطير حرص قي مرر ع من مشطو ي رقيه يوذه مومع ‪.‬هن‬
‫مه أن ‪:‬‬ ‫رى‬
‫‪ - 1‬يرتي ص مه ‪ .‬ي مها اين حايث ترريص‪.‬‬
‫‪ -2‬يكين ذي ر‪.‬ي مطهريي ر‪.‬مريي‪.‬‬
‫‪.- 3‬هار رى تحمو تآكو )‪ (Corrosion‬ي حر ر )‪ (Temperature‬ي ت‪.‬همو م‪. .‬ط‬
‫)‪ Pressure‬ي ر‪.‬ياع )‪ (viscosity‬رمه ‪..‬‬
‫‪ -4‬الطامهج مطهرص م‪ .‬تي يل‪ .‬طوه يع )‪ (End Connections‬لطييص‪.‬‬

‫انواع صمامات السيطرة‪:‬‬


‫مه ى طي ين‪:‬‬ ‫تقر مهمه‪ .‬ري ر ي ير همي حرص ار‬
‫‪ -1‬مهمه‪ .‬ره مط‪(Sliding-Stem Control valves) .‬‬
‫‪ -2‬مهمه‪ .‬اذم اي ر )‪(Rotary-Shaft Control Valves‬‬
‫مه من طيم ‪.‬يو حيث يت‪ .‬من ‪.‬ا‪ .‬ء ته يع‪:‬‬ ‫شكو ييين أا‪ .‬ء‬

‫‪28‬‬
‫غ هء ر )‪ (Diaphragm Casing‬يهي يرتكا كحار الحتي ء ر أي طشهء ي ذ يت‬
‫ا مي يي ر ع حي ع م‪.‬اطيع ) ‪ (Diaphragm Plate‬يهذه حار تحتي رى ‪.‬تحي تي يو‬
‫رى ر ي حي ع ا مع حيث يتحيو هذ ‪.‬ط إ ى ‪.‬‬ ‫وي ء م‪.‬طي ذ يرر‬
‫ميكهطيك يتطهرص ي ير رايع م‪ .‬مرهحع ر حيع رر يمقا ر ‪.‬ط وي ء مرر ‪ .‬يطتقو‬
‫مه‬ ‫هذ ‪ ..‬إ ى ره مشطو )‪ (actuator stem‬ي ذ ري يتحرك ييحرك يايره ره‬
‫مه ‪ .‬أ‪.‬ه‪.‬ي إ ى ذ ك يياا‬ ‫)‪ (valve stem‬ذ يؤثر رى مي‪ ..‬را ا )‪ . (plug‬ار‬
‫طهيض )‪ (spring‬مرتي ي حي ع ر يقي يم‪.‬ها ع (م‪.‬هكرع) تاهه ‪ ..‬ره مشطو يإ ها‬
‫ر إ ى ي‪..‬ي ‪ .‬ر ‪ .‬يياا هطه ك ميين حركع )‪ (travel indicator‬ا كو مقرن )‪(yoke‬‬
‫مه يتؤشر ‪.‬يي تارياه‪ .‬تيين مي‪ ..‬حه ر مه ‪.‬‬ ‫ييين ي‪..‬‬

‫طامه تكين ‪.‬تحي تي يو وي ء من ‪ .‬رى يه طريع رر ‪.‬يرمى مشطو ي‪.‬طي )‪(direct acting‬‬
‫أ مشطو ذي ت‪.‬ثير أمهم ‪ .‬أمه إذ كهط‪ .‬تحع من أر و ر ‪.‬يرمى مشطو ي‪.‬طي‬
‫)‪ (reverse acting‬أ ذي ت‪.‬ثير كر ‪.‬‬
‫مه ذ يرتي يه را ا ت ترتقر رى مه‬ ‫مه ‪.‬يت‪ .‬من ره‬ ‫أمه يه طريع إ ى ار‬
‫مه ‪ (valve bonnet) .‬أحيهطه ترمى حار ا كريع من‬ ‫يرمى يه مق‪.‬ا )‪ ، (seat‬ي يان‬
‫مه ي ت يمر من كل وه مه ‪ .‬يه ق ف )‪ (cage‬ييياا أطي م من ‪ ..‬هف كه ع‬ ‫يان‬
‫يه مهمه‪ .‬يكذ ك أطي م من را ا‪ .‬تكتر يحرص أرريص ري ر رى تا‪ .‬مه ‪ .‬ا كو‬
‫مه مامي ي من حشي ‪(packing) .‬‬ ‫مه يرتشرح الحقه‪ .‬كمه ييياا يين ره يار‬
‫ترتكا مط‪ .‬حايث تررص رمه ‪..‬‬

‫الشكل رقم (‪ )00-4‬اجزاء الصمام من النوع االول‬

‫‪ 9-4‬جسم الصمام)‪(valve body‬‬

‫‪29‬‬
‫مهمه‪:.‬‬ ‫يياا ا طي م من اره‬

‫‪-1‬الصمامات الكروية ‪: Globe valves‬‬

‫مهمه‪ .‬يكين ط ر طر )‪ (closure member‬رى شكو كري‬ ‫‪ .‬هذ طيم من‬


‫مه ي ذ ي‪.‬كذ شكو ‪.‬اي كرييع ‪(Spherical shaped‬‬ ‫يتحرك يشكو ك ا كو ار‬
‫مهمه‪ .‬كرييع‪:‬‬ ‫)‪ Cavity‬يتياا ا طي م من‬

‫‪-‬ثطه يع التاهه أحهايع مر‪ (two-way single-ported) : ..‬يت‪.‬تير من أشور أطي م‬


‫مهمه‪ .‬كرييع يريص يره ي ت مي ي كر ع قريرع طرييه ييرتكا رت ييقه‪ .‬ت تت رص‬
‫طير‬ ‫مهمه‪ .‬ي‪.‬حاه‬ ‫غر محك ر مه )‪ (stringent Shutoff‬ييمكن أن ت م هذه‬
‫طرييه يتياأ ص ‪ 2‬قا ‪ .‬ي طرض رتكا م ‪.‬و مطهرص وذ طيم ياص ‪.‬كذ يطظر ال تيهر‬
‫مه يحيث يرت ي‪ .‬مشطو أن يي ا‬ ‫ذ يمرئ هذ‬ ‫قي متي ا من مه ‪ .‬ذي ‪.‬ط ‪.‬ه‬
‫مه ‪.‬‬ ‫قي م‪.‬ها ع رتحك يي‪..‬‬

‫‪-‬ثطه يع التاهه ثطه يع مر‪ (two-way double-ported) : ..‬ال تحتهج هذه طي يي من‬
‫مه‬ ‫مهمه‪ .‬أحهايع مر‪ ..‬الن قي ايطهميكيع ا كو‬ ‫مهمه‪ .‬ى مشطو كيير طريي ى‬
‫تكين مت‪.‬ها ع تقرييه ي كطوه تكين ها ي‪.‬حاه كير حيث تياأ حهاموه ص ‪ 4‬قا ‪ .‬مي‪ .‬وهمع‬
‫‪ .‬هذ طيم طي يمكن كس مروه )‪. (reversible‬ياال من أن ت‪.‬مو ي‪.‬رريص ‪(push-down‬‬
‫)‪ ( to close‬ي‪.‬كس ري وه ت ي‪ (push-down to open) .‬ر ا‪ .‬شكو (‪) 2-12‬‬

‫‪30‬‬
‫الشكل رقم (‪ )04-4‬جسم الصمام‬

‫‪ -4‬جناح الفراشة )‪(butterfly bodies‬‬

‫ن ‪.‬رف م‪.‬اط من‬ ‫‪ .‬هذ طيم من الاره ال يياا را ا يمق‪.‬ا ي طمه يكين تكين يهر‬
‫م‪.‬ان الرتيو غير قهيو ر اأ ‪ ،‬يمن مي‪ . .‬هذ طيم‪:‬‬

‫مه ‪.‬‬ ‫‪-‬ر‪.‬ي ه يع ي‪.‬قا ن ‪.‬ريو ر‪.‬ط ا كو‬


‫‪31‬‬
‫‪ -‬تكر ع ال‪.‬ت هايع ‪.‬و يكثير من طيم ‪.‬يو ‪.‬‬
‫ه يه ي طامه يكين قا‬ ‫مه‬ ‫طامه يكين حا‬ ‫‪-‬تحتهج إ ى مشطل‪ .‬كيير ذ ‪ . .‬ه‬
‫‪. .‬ط ه ‪.‬‬
‫‪ -‬يمكن أن ت ط‪ .‬يتتي‪.‬ر ي‪.‬حاه كيير ( طهيع ‪ 72‬قا )‬

‫‪ -3‬جناح الفراشة من نوع ذنب السمكة ‪(FishTail) :‬‬


‫يمن مي‪ . .‬هذ طيم‪:‬‬
‫)‪ (rangeability‬ه يع‬ ‫مه ممه ي‪.‬‬ ‫مه يكين ي‪ .‬ييع ‪ 91‬اراع حركع‬ ‫تحك ا كو‬
‫أ إمكهطيع ي ر‪.‬ع رتحك يه ماى‪.‬‬

‫‪ -4‬الصمامات ذات الحز على شكل حرف‪ (V) :‬ومن ميزاتها‪:‬‬


‫‪ -‬ماى ه )‪ (high rangeability‬ي تحك يه مه كلو ‪ 91‬اراع‬
‫‪-‬غر محك ‪.‬‬
‫‪ -‬مكهطيع رتكا موه ‪ .‬ري و ذ ‪ .‬ر‪.‬ياع ‪.‬ه يع أي مره ا رى تآكو‪.‬‬

‫‪32‬‬
33
‫التوصيالت النهائية للصمام‪:‬‬

‫مهمه‪ .‬طير‬ ‫تي يل‪ .‬مري يع ‪ (screwed Pipe thread) :‬هذ طيم شه ‪. .‬‬ ‫‪-1‬‬
‫رطاه‪ . .‬ي‪ .‬هذ‬ ‫ي ت ال يت‪.‬اى حاموه ‪ 0‬قا يه ريقي أكثر ‪.‬ت هايع من رتكا‬ ‫حا‬
‫ال يحتهج ى رتكا مهط‪ (seal) .‬ي كن هذه ريقع غير محيذه ‪ .‬اراه‪ .‬حر ر ‪.‬ه يع‬ ‫طيم‬
‫يهطع هذ طيم من ري م‪.‬قا ‪.‬طي هطه ك حهاع إ ى كرر و )‪ (Join‬ي )‪ (union‬طرض‬ ‫ي كن‬
‫مه ‪.‬‬ ‫‪.‬ت‪.‬‬

‫‪ -2‬رطاه‪ .‬متيررع ‪ (Bolted Casketed flanges) :‬يه كثر ر شيي ه ‪ .‬ي‪ .‬هذ طيم‬
‫مه ‪. .‬طي ‪.‬ه يع ي حر ر ‪.‬‬ ‫مه ن مكهن ‪.‬يهطه يمكن أن يرتكا‬ ‫من روو ر‪..‬‬
‫ر م ي ى ‪ 855‬اراع م ييع ‪ .‬يهطه ك ثلثع ر رري ‪flat face , raised‬‬ ‫‪.‬ه يع من‬
‫‪face ,ring type joint‬‬

‫‪34‬‬
‫الفصل ال ال‬

‫المشغالت ‪(Actuators) :‬‬

‫تياا أري‪.‬ي أطي م ر يريي رمشطل‪ .‬يه ‪:‬‬

‫‪ (Pneumatic Actuator) :‬يهي كثر الطي م شيي ه طتياع يره ع‬ ‫‪ -‬مشطو وي‬
‫)‪ (Simplicity‬ي ال تمهايع )‪ (dependability‬يهطه ك طم هن ي ت ميمهن رمشطل‪ .‬وي يع‬
‫يهمه‪:‬‬

‫أ ‪ -‬مشطو طيم طشهء ي طهيض )‪ (diaphragm and spring actuator‬يمن مي‪ .‬تي روي ي‬
‫يهطع مكيطهتي كمه طي ‪.‬ت ها أمه يه طريع إ ى إشهر ري ر رى‬ ‫‪.‬مو يروي ي إار ء‬
‫مه ‪.‬هطوه تكين غه يه يماى يتر يح يين ( ‪ ) psi15-3‬حيث ترر هذه إلشهر رى ر ‪.‬‬
‫طشهء ‪.‬ريض ممه يكريي ‪.‬ي تتحيو إ ى ‪ .‬كه‪ .‬رتطرص رى ‪ ..‬م‪.‬هكس رطهيض ييه ته‬
‫مه ‪ ،‬يمن مي‪ . .‬وهمع ‪ .‬هذ طيم من مشطل‪ .‬أي‪.‬ه طي ت ط‪ .‬يطم ين من‬ ‫يتحرك ره‬
‫أطمه ري ر ‪.‬مهم ) ‪ (direct acting‬ي ‪.‬كر )‪(reverse acting‬‬

‫ص – مشطو من طيم مكيس ‪ (Piston Actuator) :‬يمن مي‪ . .‬هذ طيم طي يحتهج ى‬
‫إشهر هي يع رى تتر يح يين (‪ ،)151-81PSI‬ي ن ‪ ..‬متي ا ‪ .‬هذ طيم من مشطل‪.‬‬
‫مه تكين كير‪.‬‬ ‫يكين كير يرر ي حركع ره‬

‫‪35‬‬
‫الشكل رقم (‪Typical Double-Acting Piston Actuator )4-3‬‬

‫‪ 0-3‬الحشوات‪(Packings) :‬‬

‫مه ي تقريو الحتكهك ‪ .‬ط س ي‪. ..‬‬ ‫ترتكا حشي ‪ .‬ك‪.‬ي ‪.‬و مط‪ .‬تررص مه ‪ .‬من ار‬
‫ييياا طي هن ر يريهن رحشي ‪ .‬يهمه‪:‬‬

‫‪ -1‬حشي ‪ .‬ت رين ‪ (PTFE) :‬يه يهر ن حشي ‪ .‬يلرتيكيع وه ‪.‬هيريع مط‪ .‬الحتكهك يمن‬
‫مي‪ .‬توه طوه ال تحتهج ى ت‪.‬يي‪ .‬كمه طوه تتحمو مي ا كيميه ع ايا يت‪.‬مو ياراع حر ر ( ‪41-‬‬
‫مه طه اا‬ ‫ى ‪ 451‬اراع م ييع ) ال طوه ال ترتكا ‪ .‬ت ييقه‪ .‬طيييع يتحتهج إ ى ط‬
‫ك تمط‪ .‬الحتكهك يت‪.‬مو رى ‪..‬و‪.‬‬

‫‪ -2‬حشي ‪ .‬كر ‪.‬ي‪(Graphite ): .‬ييمكن إن ترتكا ‪ .‬ت ييقه‪ .‬طيييع يتتحمو اراه‪.‬‬
‫حر ر ه يع ت و ى ‪ 681‬اراع م ييع كمه أطوه ال تحتهج إ ى ت‪.‬يي‪ .‬أي‪.‬ه يت‪.‬تير مهط‪ .‬ترريص‬
‫مه يشكو ايا ‪.‬‬ ‫ايا اا ي كطوه ال تقرو من الحتكهك ‪.‬ط‬

‫‪36‬‬
‫‪ 4-3‬موجهات الصمام‪:‬‬

‫مه طريع إلشهر‬ ‫مه اوه‪ .‬يرتكا م‪ .‬مهمه‪ .‬ري ر طرض ‪.‬مهن مي‪..‬‬ ‫مياي‬
‫ري ر يهي يرتكا تحرين ك ه ف تشطيريع ر مه ي تقريو ورتر ‪ .‬يهي ي‪.‬تير يمثهيع‬
‫مه أي مي‪..‬ي من‬ ‫مري ر تطذيع كريع )‪ (Feedback controller‬حيث طي يتحرس ‪.‬تحع‬
‫مه )‪ (stem‬يتمثو إشهر اكيو ي )‪ ،(input‬أمه إشهر‬ ‫كلو تي يرع )‪ (link‬مرتي ع يره‬
‫ري ر قهامع من غر‪.‬ع ري ر رمياي ‪.‬ت‪.‬تير إشهر تحايا )‪ (set point‬ي ن ر يين‬
‫إشهر تحايا يإشهر اكيو يمثو إشهر ك ‪ (error signal) .‬ي ت ري تا‪.‬و مياي‬
‫ر ‪.‬‬ ‫حي‪ .‬تقريو ك ‪ .‬ي يال إ ى‬ ‫مه رحركع يهتاهه مي‪..‬‬ ‫يياي‬
‫مهمه‪ .‬تحتهج إ ى ‪.‬يمع إشهر ري ر أ رى من ‪.‬يمع إشهر‬ ‫ي‪ .‬ي‪.‬ض حهال‪ .‬تياا أطي م من‬
‫ري ر ا كرع رمياي ‪ .‬ي‪ .‬هذه حه ع يرتكا مياي كمكير إلشهر يط س ي‪..‬‬

‫الشكل رقم (‪ )3-3‬موجهات الصمام‬

‫‪37‬‬
‫يتياا ثلثع أطي م من مياوه‪ .‬يه ‪:‬‬
‫‪ -1‬مياوه‪ .‬وي يع )‪(Pneumatic positioners‬‬
‫‪ -2‬مياوه‪ .‬ال كتريهي يع )‪(Electro-Pneumatic positioners‬‬
‫‪ -3‬مياوه‪ .‬ر‪.‬ميع ذكيع ) ‪(Smart Psitioners‬‬

‫‪ 3-3‬ملحقات )‪(accessories‬‬
‫مه‬ ‫‪- 1‬م هتي‪ .‬تحايا ‪ (Limit switches ) :‬يترتكا طرض ررهو شهر تحاا ي يو‬
‫ى مي‪ ..‬ت‪ .‬ي طر ‪ .‬يه ت‪.‬تما ‪ .‬يي مروه رى يايا ملمره‪ .‬تقي يهي هو ي ‪. .‬‬
‫تي يو حرقع كوريه يع مطرقع مت رع يطر‪.‬ع ري ر ‪.‬‬

‫ن مرحل‪ .‬هي يع يغه يه مه تكين‬ ‫يهر‬ ‫‪ - 2‬مرحل‪ .‬ال‪ .‬هو) ‪ (Lockup relays‬يه‬

‫‪38‬‬
‫ثطهن يترتكا طرض حا‪ .‬وي ء م‪.‬طي ا كو حار مشطو كهف يه مه ‪ .‬حه ع ‪.‬شو‬
‫مه ‪.‬حيث‬ ‫تاوي‪ (supply failure ) .‬يهي مه ي‪.‬ط طق هم تطذيع وي يع ماو‪ .‬مياي‬
‫مه ثهي‪ .‬رى ط س مي‪ ..‬ذ تحك يي كلو طق هم تطذيع يي‪.‬يو ت‪.‬ثير‬ ‫يرت ها مطوه اليقهء‬
‫هذه مرحل‪ .‬طا يا تطذيع وي يع‪.‬‬
‫‪- 3‬مطظمه‪ .‬وي ء ‪ (Air regulators) :‬يترتكا طرض تطظي ‪.‬ط وي ء ماو‪ .‬ى‬
‫مه ي ى يع او‪ .‬هي يع كرى ‪ ,‬حيث تقي يتقريو ‪.‬ط وي ء م ط‪ .‬ى حا‬ ‫مياي‬
‫مرميح يي ر‪.‬مو مط‪ .‬تر الا‪ .‬ء ي متحرره‪ .‬وي يع ‪.‬‬
‫مهمه‪.‬‬ ‫‪ -4‬محيال‪ .‬الشهر كوريه يع ى هي يع‪ (I/P transducer) :‬يترتكا م‪.‬‬
‫طرض تحييو شهر ري ر كوريه يع قهامع من غر‪.‬ع ري ر ى شهر هي يع مطهريع‬
‫مه ‪.‬‬ ‫اكيو مياي‬

‫الشكل رقم (‪Lock-Up System Schematic for Piston )2-3‬‬


‫‪Actuator‬‬

‫‪39‬‬
‫الشكل رقم (‪Supply Pressure Regulator with Filter and Moisture Trap )2-3‬‬

‫‪ 2-3‬أختيار صمام السيطرة‪:‬‬

‫مه ه ‪:-‬‬ ‫‪.‬ي مو ت تؤثر ‪ .‬كتيهر‬


‫‪ -1‬طيم مه ‪ .‬مر ا ت‪.‬همو م‪.‬ي‪.‬‬
‫‪ - 2‬اراع حر ر مه ‪..‬‬
‫‪. - 3‬ياع مه ‪..‬‬
‫‪ - 4‬كثه‪.‬ع طي يع رمه ‪..‬‬
‫مه ‪.‬‬ ‫‪ - 5‬ر‪.‬ع تا‪ ( max. , min. ) .‬رمه ‪ .‬مهر من كلو‬
‫مه ‪(max. , min) .‬‬ ‫‪. - 6‬ط مه ‪. .‬يو‬
‫مه ‪(max. , min) .‬‬ ‫‪. - 7‬ط مه ‪ .‬ي‪.‬ا‬
‫كهمو‬ ‫مه ‪ .‬حه ع ‪.‬مو ال تيها ي‪ .‬حه ع طر‬ ‫‪ - 8‬مقا ر ويي ‪. .‬ط من كلو‬
‫ر مه ‪.‬‬
‫‪ - 9‬حايا ‪.‬ي‪.‬هء متي ا مرميحع‪.‬‬
‫مه يي يطيم تي يل‪ .‬طوه يع‪.‬‬ ‫‪ - 10‬حا الطييص مر ا ري‬

‫‪40‬‬
‫مه ‪.‬‬ ‫‪ -11‬طيم م‪.‬ان كهف يار‬
‫مه ‪ .‬حه ع شو‪.‬‬ ‫‪ - 12‬ي‪..‬‬
‫مه م ريص‪.‬‬ ‫‪ - 13‬طيم ار‬
‫‪ - 14‬حا مشطو م ريص‪.‬‬
‫‪ - 15‬ماى إشهر ري ر متي‪.‬ر ‪.‬‬

‫‪ 2-3‬معادلة إختيار الصمام ‪:‬‬

‫‪41‬‬
42
‫الفصل الراب‬
‫مؤشرات إختيار وتصميم صمام عدم الرجوع‬
‫‪DESIGN AND SELECTION CRITERIA OF CHECK VALVES‬‬

‫رت‪.‬رض يه ت يو ثلث ‪ .‬ه‪ .‬همع من مهمه‪ .‬ا رايم ‪:‬‬


‫مهمه‪.‬‬ ‫‪ 0-2‬أوال صمامات عدم الرجوع الرافعة (‪ (Lift Check Valves‬مثو‬
‫همتع ‪ silent check valves‬ت تطر يرر ع ي مهمه‪ .‬يهع( ‪(nozzle check‬‬
‫‪ valves‬يه مؤ ع من أ‪.‬ر ف مشايا يطهيض‪ ،‬تتحرك رى يو محير ‪.‬طهييص مره‪.‬ع‬
‫‪ .‬ير تطر يشكو أيتيمهتيك ‪ .‬ا‪.‬ء من ثهطيع‪.‬‬
‫كتري‪ .‬ر‬ ‫يريص إغل‪.‬وه رري‪ ، .‬فإن هذه الصمامات نادرا ما تصدر ضجة‪ ،‬ييه ته‬
‫همتع"‪.‬‬ ‫" مهمه‪.‬‬
‫‪ 4-2‬انيا فئة صمامات عدم الرجوع المتأرجحة (‪ ) Swing Check Valve‬مثو مه‬
‫رى ‪.‬رف مر ‪ .‬يت‪.‬را‪ .‬حيو اييس م ر ‪،‬‬ ‫ا رايم مت‪.‬را‪ .‬تقريا ذ يحتي‬
‫مهمه‪ .‬تقريايع إ ى حا ي‪.‬يا ه ‪.‬كثر شيي ه‪ ،‬ييمكن أن تكين ماو‪ .‬يمرحقه‪.‬‬ ‫يت‪.‬تير هذه‬
‫مكتر ع مثو يريرع ر‪.‬ط ي ي‪.‬ن‪ ،‬ي ألر ‪.‬ا تكين ‪.‬كثر ر‪.‬ع للضجة‪.‬‬
‫مهمه‪.‬‬ ‫‪ 3-2‬ال ا صمامات التحكم بالمضخة (‪ ) Pump Control Valves‬يتت‪.‬من‬
‫مهمه‪ .‬إليريع ( ‪ ) plug valves‬يتكين مي ي ع كوريه يه‬ ‫كرييع (‪ ) ball valves‬أي‬
‫إ ى ا ر تحك يه م‪.‬كع ت‪.‬مين ري ر رى تطيير ‪ .‬رر ع ‪ .‬ك أطهييص طقو ره و يذ ك‬

‫‪43‬‬
‫ر ( م ر‪.‬ع مه يع‬ ‫رى ماى ‪.‬تر ييرع من ‪.‬من (من ‪ 61‬إ ى ‪ 311‬ثهطيع) مط‪ .‬حايث‬
‫‪ . ) Water hummer‬أطظمع تي‪.‬ي‪..‬‬
‫مهمه‪ .‬مت‪.‬راحع ي‬ ‫ي م كو طيم من مهمه‪ .‬ا رايم رهيقع ( مهمه‪ .‬ر‪، ..‬‬
‫مهمه‪ .‬تحك يه م‪.‬كع ) يمي‪ . .‬يمي ه‪ .‬تي ‪ .‬ت ييقه‪ .‬محاا م رييع يكر ع ت طي‪.‬‬
‫م‪.‬يطع ‪ .‬ذ ك يس هطهك مه ا رايم شهمو امي‪ .‬ت ييقه‪. .‬‬
‫‪.‬ص تكهذ‬ ‫مهمه‪ .‬ا رايم ‪. ،‬إطي ال ي‪ .‬و من‬ ‫حتى طامه ت و مكتر ‪ .‬ه‪ .‬يأطي م‬
‫‪.‬ر ر قلط حيو أ طيم من مه ا رايم هي ‪...‬و ت يي م‪.‬ين ‪ .‬إن شر ء مه ا‬
‫رايم مشهيي شر ء ريهر ‪.‬‬
‫هطهك كثير لكتيهر ‪.‬ن كو ميايو م م يقهيو ت ييقه‪ .‬م‪.‬يطع ‪ .‬أ‪..‬و ريهر ه ير‪.‬‬
‫يه ‪.‬رير ‪.‬ررم ‪ ،‬يمكطك أن تيحث ن ‪.‬ا ء ‪.‬ه ي تكر ع مطك ‪.‬ع‪ ،‬أي مي‪ . .‬متقامع‪.‬‬
‫أيه كهن حهو‪ ،‬تمهمه كمه هطهك ريهر تطهرص الحتيهاه‪ .‬كه ع يك‪ ،‬ريكين هطهك يه مثو مه‬
‫مكتر أطي م‬ ‫ا رايم يطهرص الحتيهاه‪ .‬كه ع يك‪ .‬ييه ته ياص إل لم رى ي‬
‫مهمه‪ .‬ا رايم يمطه‪.‬شع م‪.‬هيير الكتيهر مشتركع مثو تكر ع ي ميثي‪.‬يع ت يمكن‬
‫مهمه‪ .‬رى كو م‪.‬هيير ييه ته‬ ‫رتكا موه ت‪.‬يي ماهو الكتيهر‪ .‬يأكير يت تقيي ي‪.‬حف‬
‫يمكن رتكا مريع مطوايع ‪ .‬تكهذ قر ر تحايا أ‪..‬و حريو ‪ .‬إكتيهر مه ترييع ت يي‬
‫م‪.‬ين‪.‬‬

‫‪ 2-2‬صمامات عدم الرجوع الرافعة ‪LIFT CHECK VALVES‬‬


‫مهمه‪ .‬يري ع يأيتيمهتيكيع‪ ،‬ي‪..‬ه ع من حيث تكر ع ي كن‬ ‫مهمه‪ .‬ا رايم ر ‪..‬ع ه‬
‫ه‪.‬ع رى ماى ييو‪ .‬يتشمو ‪.‬مثرع رى مهمه‪ .‬ا‬ ‫يمكن أن تؤا إ ى رت هم تكه ي‬
‫مهمه‪ .‬يس وه أا‪ .‬ء‬ ‫هم‪ ، .‬مه ه ع ‪ ،‬مه كر هذه‬ ‫مه‬ ‫رايم ر ‪..‬ع‪:‬‬
‫متحركع كهرايع ييمكن أن تكين ‪.‬ت هايع من حيث إلطتهج يميثي‪.‬ع من حيث تشطيو ‪.‬‬
‫مهمه‪ .‬ال تتي‪.‬ر ‪.‬يوه إشهر إ ى مه إذ كهط‪ .‬م تيحع أي مطرقع‪ ،‬ي ت ‪.‬ا تكين‬ ‫ألر ‪.‬إن هذه‬
‫رمع ههمع ‪ .‬طظه ‪.‬خ ‪.‬‬

‫‪ 2-2‬صمامات عدم الرجوع الصامتة ‪Silent Check Valves‬‬


‫ترتكا ها ‪ .‬ميهط شههقع يت ييقه‪. .‬ه‪.‬ا ‪.‬ط ‪.‬ه يذ ك يريص إغل‪.‬وه ته ‪ .‬يه‬
‫تت‪ .‬من ( ‪ )wafer‬محر‪.‬ن ‪ ،‬أي ار ي رطاه‪ ، .‬مق‪.‬ا مقهي رتآكو‪ ،‬ي‪.‬رف ذي حي مه رع‬
‫ثقص مقهيو ‪ .‬مرك‪ . .‬طامه يياأ تا‪ .‬ره و ‪ ،‬يت ‪.‬ط من ‪.‬يو ره و رى‬ ‫ر أري يطر‬
‫قرف ذ يتحرك ركر ررمهح يتا‪ .‬ره و إ ى ‪.‬مه ي يشا يايره طهيض مثي‪ .‬يين‬
‫م‪.‬كع‪. ،‬إن طهيض مشايا ياير‬ ‫مه يي ي‪ .‬طهيض مشايا ‪ .‬طا تي‪.‬‬ ‫قرف يار‬
‫هم‪..‬‬ ‫مه رى إلغل ‪.‬يو أن يتا‪ .‬ره و يشكو كر ممه يؤمن إغل‬
‫شر من ثهطيع) يريص ‪ .‬ر شي ذ يرهي‬ ‫مهمه‪ .‬تطر يرر ع كيير ( ‪ .‬حي‬ ‫هذه‬
‫مه ‪ .‬يمن مو ملحظع طي م‪ .‬أن شي ‪ .‬ير ( ‪. ) D/4‬إن مرهحع‬ ‫ري‪ . .‬ر ‪.‬تحع‬
‫‪.‬ر ي طيع يين قرف م تيح ي مق‪.‬ا يرهي )‪ (π·D·D/4‬يهذ يكه‪.‬ىء (يرهي مط قع ميطهء‬
‫‪44‬‬
‫مه ‪ .‬ييريص أن قرف‬ ‫كهمرع) حا كهمو ألر ي طع )‪ (π·D2/4‬حيث ‪ . D‬ر ‪.‬تحع‬
‫ه‪.‬ع يغه يه مه‬ ‫همتع تريص ‪.‬يهم كيير ‪.‬‬ ‫ييقى أمه تيهر ‪.‬إن مهمه‪ .‬ا رايم‬
‫ترتكا ‪ .‬ت ييقه‪ .‬ميهه طظي ع ‪.‬‬

‫الشكل رقم (‪ )0-2‬صمامات عدم الرجوع الصامتة‬

‫‪ 6-2‬صمامات الفالة ‪Nozzle check valves‬‬

‫همتع ي كن ايوه طريهييع مرهر رى شكو ‪.‬يطتير‬ ‫ت‪.‬مو يشكو ممهثو مهمه‪ .‬ا رايم‬
‫مهمه‪ .‬ه ع‬ ‫همتع ‪ .‬ت ط‪.‬‬ ‫ه‪.‬ع يه الحتكهك مقهرطع يه مهمه‪.‬‬ ‫م‪ .‬طك هض ‪ .‬كرهر‬
‫طه يع يمح ه‪ .‬تي يا كوريهء‪.‬‬ ‫ها من يالذ من أال ‪.‬ط ‪.‬ه ترييع ‪.‬ري ت ييقه‪.‬‬

‫‪Ball Check Valves‬‬ ‫‪ 7-2‬صمامات الكرة‬

‫الشكل رقم (‪ )4-2‬صمام الكرة‬

‫‪45‬‬
‫طير ‪ .‬م‪.‬كه‪ .‬ميهه‬ ‫مهمه‪ .‬يري ع ي طير حا يشه ‪.‬ع الرتكا ‪ .‬مشهري‪.‬‬ ‫ه‬
‫مه ييكين‬ ‫ح حيث م‪.‬يهر ال‪.‬ت ها هي مو يتكين مه كر من ار‬ ‫ي ر‬
‫محر‪.‬ن أي ذ ‪. .‬رطاع م‪ .‬حمهيع ا كريع (‪ (internal guide‬ت تياي كر مطر ع يه م ه ‪.‬‬
‫اكيو ي كريج من مق‪.‬ا كمه يكين تا‪ .‬إ ى ‪.‬مه ييه ‪.‬كس ‪ .‬كر تتحرك أثطهء تشطيو‬
‫ي ايوه ‪.‬ار تطظي ذ ت ‪.‬‬

‫مه من رى ك ‪ .‬يمكن أن ترتكا‬ ‫يهطع اين إ‪ .‬ع‬ ‫مه من ‪ .‬رى إمكهطيع‬ ‫يي‪.‬ر ار‬
‫مهمه‪ .‬ميو ه‬ ‫ح ي كن وذه‬ ‫مهمه‪ .‬رت ييقه‪ .‬كه ع يه ميهه ي ر‬ ‫هذه‬
‫ر ر ‪ .‬ت ييقه‪ .‬ذ ‪. .‬يه ه‪. .‬ه يع أي طامه ترتكا ‪ .‬م‪.‬كه‪ .‬مريي ع رى ت رم‬
‫‪.‬ن ركر ي‪ ..‬ت‪.‬كر ه يياص أن تطتقو مره‪.‬ع ييرع ‪. .‬كع ي حا يأطظمع ‪.‬يهم ‪.‬ط‬
‫ه‪.‬ع ‪.‬‬ ‫مطك ‪.‬ع‪. ،‬ا ت‪.‬مو مهمه‪ .‬كر رى طحي مل ‪،‬يتي‪.‬ر من قا ‪.‬‬

‫‪ 8-4‬صمامات عدم الرجوع المتأرجحة ‪SWING CHECK VALVES‬‬

‫تهريكيه ‪.‬إن مهمه‪ .‬ا رايم مت‪.‬راحع تشكو ع ‪.‬كثر شيي ه من مه ا رايم‬
‫ح ‪..‬و متي‪.‬ر ‪ ،‬مطك ‪.‬ع تكر ع‪ ،‬ي وه‬ ‫ر‬ ‫مرتكامع ‪ .‬شيكه‪ .‬ميهه ي ‪.‬خ ميهه‬
‫مهمه‪.‬‬ ‫ك ه ف مطك ‪.‬ع ‪.‬ي قا ن ه‪.‬ع يهإلحتكهك طامه ت‪ .‬كهمو ر مه ت‪.‬مو هذه‬
‫يشكو أيتيمهتيك يال تحتهج إ ى ه‪.‬ع أي إشهر كهرايع رري ر كهرايع ‪.‬و ت‪.‬مو طا تطيير‬
‫‪ .‬تاهه تا‪. .‬‬

‫مهمه‪ .‬ت تق‪. .‬من هذه ع‪ ،‬ي كو مطوه م‪ .‬يه ي ‪.‬حع‬ ‫يم‪ .‬ذ ك‪ ،‬هطهك ‪.‬ايا من أطي م‬
‫يطيط أن يكين م ويمه‪ .‬مهمه‪ .‬ا رايم مت‪.‬راحع ح ر‪ .‬رى هذه ترميع ‪.‬طوه تتكين‬
‫ميمه من ار ي ط ر إغل أي ‪.‬رف إغل يت‪.‬را‪ .‬حيو طق ع إرتكه‪ .‬متم رع ‪.‬‬

‫‪ 9-2‬صمامات عدم الرجوع المتأرجحة المدمجة ‪compact Swing Check Valve‬‬

‫يحرص ام‪.‬يع ‪.‬مريكيع رميهه‬ ‫يهر ن مه مت‪.‬را‪ .‬يقرف م‪.‬ايج كمه هي مي‬
‫‪.‬رطاه‪ .‬ا كو ‪.‬طييص ‪ .‬يرتك‪.‬‬ ‫‪.‬شطهو )‪ (AWWA‬م‪.‬يهر ‪ C518.‬ي ار يركص ‪.‬من‬
‫‪ . D‬يهطهك اييس آكر من أاو‬ ‫قر ين حيو اييس (طق ع إرتكه‪ ).‬ييشكلن م‪.‬ي شكو حر‬
‫مهمه‪ .‬يرت‪.‬مو‬ ‫هذ طيم من‬ ‫حا‪ .‬قر ين يمط‪.‬ومه من إلرتاهج طا ت‪ .‬كهمو ر مه‬
‫رى مي ا ريع ‪.‬‬ ‫‪.‬ق ‪ .‬ري و طظي ع يال يمكن إرت‪.‬مه ي ‪ .‬ري و حهييع‬

‫‪46‬‬
‫الشكل رقم (‪ )3-2‬صمام عدم الرجوع المتأرجح ذو مفصلة‬

‫ه‪.‬ع‬ ‫ميطهء مه يشكو حي ‪ ٪80‬من حا ‪.‬طهييص ذ ك يطيط طظر ‪.‬يمي‪.‬يم ‪.‬يهم ‪.‬‬
‫رى ياي كر من‬ ‫ييره ا ‪ .‬إلغل طهيض ذ يرت حيو اييس م ر يي‪.‬ط‬
‫مهمه‪ .‬ال يقا أ مؤشر رى ت‪ .‬ي إلغل‬ ‫قرف ‪ .‬مثو مهمه‪ .‬ر‪ ،..‬هذ طيم من‬
‫مهمه‪ .‬ي‪.‬ا يايا ر أثطهء ‪.‬مو ‪.‬‬ ‫ي كن تتمي‪ .‬هذه‬

‫‪ 01-2‬صمام عدم الرجوع المتأرجح التقليدي ‪Traditional swing check valve‬‬

‫مه ا رايم مت‪.‬را‪ .‬تقريا ‪ AWWA .‬م‪.‬يهر ‪.‬يهر ‪ ، C508‬ي‪.‬ن‬ ‫ت تي ي‬


‫ييو ‪ ،‬اميا قرف‪،‬‬ ‫مق‪.‬ا من م‪.‬ان ييت‪.‬را‪ .‬من ‪ 61‬إ ى ‪ 91‬اراع يريص شي‬
‫مه ‪.‬ا يحاث ‪.‬اع طا تركييي ‪ .‬طظه مؤ من ا م‪.‬كه‪.‬‬ ‫ي الحتكهك ‪ .‬مؤكر ‪. ،‬إن‬
‫مهمه‪ .‬يمامي ع‬ ‫يكه ع إذ كهن ‪.‬طييص ميايه ً ‪ .‬ي ذ ك ‪ .‬كثير من ‪.‬حيهن تاو‪ .‬هذه‬
‫م‪.‬يهر قيهر ‪. C508‬‬ ‫ي ر‪.‬ع من إلكرري ر ‪ ،.‬ت ه كهرج ط ه‬

‫‪47‬‬
‫الشكل رقم (‪ )2-2‬صمام عدم رجوع متأرجح تقليدي‬

‫من مرحقه‪. .‬كثر شيي ه ريمه تكين هي يريرع ر‪.‬ط ي ي‪.‬ن ‪ . .‬حين أطي من م ترض ها‬
‫أن ي‪.‬ن يا‪.‬و مه يطر يشكو أررم‪. ،‬إطي ‪ .‬ي ‪ ..‬يقرو ‪.‬اع ن ري حا من ر‬
‫قرف‪ ،‬ي كن ‪ .‬مقهيو‪. ،‬ا يريص ‪.‬يها كيير ‪. .‬يهم ‪.‬ط (‪ ،) head loss‬يم‪ .‬ذ ك‪،‬‬
‫‪.‬إن شركه‪ .‬م ط‪.‬ع ها مه تطشر م‪.‬همل‪ .‬تا‪ .‬ر مهمه‪ .‬م تيحع كهمرع يطهار مه تطشر‬
‫مهمه‪ .‬م تيحع ا‪ .‬يه‪.‬‬ ‫م‪.‬همل‪ .‬تا‪ .‬ترك‬
‫مه ا رايم مت‪.‬را‪ .‬أي‪.‬ه يريص اميا قرف‪ ،‬ي الحتكهك ‪ .‬مؤكر‬ ‫يتيه ‪ .‬إغل‬
‫مهمه‪ .‬مت‪.‬راحع وه مقه ا مه رع( ها حي ‪ 5‬اراه‪ ).‬ت‪..‬ي‪ .‬إلغل ي ‪..‬و طا‬ ‫‪.‬ي‪.‬ض‬
‫‪.‬طي مطك ‪.‬ع ‪.‬‬
‫‪ .‬ت ييقه‪. .‬ط ‪.‬ه ‪ ،‬يت رتكا يرها من وي ء أحيهطه مط‪ .‬ر ‪.‬‬
‫مه ا رايم ‪ .‬أطهييص ري و ‪. ،‬إن تا‪. .‬كر يترهرم يم‪.‬او هه و‬ ‫طامه يطر‬
‫مه أثطهء إلغل رت‪.‬ا ا قيى رى قرف‬ ‫ييحيث أن ‪ .‬كو ا‪.‬ء من ثهطيع يت‪.‬كر ‪.‬يوه‬
‫يشكو ت ه ا ‪ . .‬تاريع ‪.‬مريع ي ‪..‬يع ‪..‬ن يرها وي يع تا‪.‬و قرف م تيحه تر‬
‫أ يو من أاو تقريو مريه‪ .‬ر ييه ته يكين إغل قرف أكثر ‪.‬ييع ‪ .‬مق‪.‬ا‪ .‬إذ كهن‬
‫م ريص أي ظور‪ .‬حهاع إ ى إغل أررم ‪.‬إن حو يكين ن ري تثقيو رقرف أي تركيص‬
‫طهيض ‪.‬‬
‫مه ه يايا يرها ‪.‬يتيع‪ ،‬يم‪ .‬ملحظع أن ‪.‬ي‪.‬‬ ‫من مرحقه‪. .‬كرى ‪.‬ه ع ‪ .‬حركع‬
‫غير ‪.‬هيو إلط‪.‬طه ‪.‬إن يرها ‪.‬ي‪ .‬رت ما ‪ .‬ياي قي كيير متي ا ‪.‬ي قرف يريص‬
‫مه ‪.‬‬ ‫تا‪. .‬كر يريمه تتحك يشكو حي‪ .‬يآكر ‪ 10 %‬من إغل‬
‫كيير‪ ،‬رى رغ من ذ ك ‪.‬ن‬ ‫يياص أن تكين م‪.‬كع ‪.‬هار رى تحمو ي‪.‬ض تا‪ .‬الرتاه‬
‫‪.‬ي‪ .‬ريرم‪ .‬ر مه يتمرير ا‪.‬ء من تا‪ .‬من كلو م‪.‬كع‪ .‬ييريص أن ‪.‬يى ‪.‬ط ‪.‬كر‬
‫مه تكين كيير اا ً ‪ ،‬يكين ‪.‬ط ‪.‬ي‪ .‬حي ‪ 200 psig‬يهذ مه ير‪ ..‬من‬ ‫رى ‪.‬رف‬

‫‪48‬‬
‫مه يريص ثمن يههظ ‪.‬ر ي طع ‪.‬ي‪ .‬م‪.‬طي ‪ .‬يتر يح ‪.‬من إلغل يين‬ ‫كر ع ت طي‪ .‬هذ‬
‫‪ 1‬إ ى ‪ 5‬ثي ن ‪.‬‬

‫‪ 00 -2‬الصمام المفصلي المرن ‪Resilient Hinge Check Valve‬‬

‫أحاث طيم من مهمه‪ .‬ا رايم مت‪.‬راحع ي ماراع ‪ AWWAC508 .‬ي ت وه أكير‬
‫مه م ر مرن ( ‪Resilient Hinge‬‬ ‫يي هي‬ ‫ر‬ ‫طه ع ميهه ي ميهه‬ ‫‪.‬ثر ‪.‬‬
‫‪ ) Check Valve‬يكمه ييح الر ‪ ،‬يحاث ت‪.‬را‪ .‬ي ‪.‬و مريطع م ه م ييص رى‬
‫قرف ياال من اير ن حيو اييس م ر ‪.‬‬

‫الشكل رقم (‪ )2-2‬صمام عدم رجوع مفصلي مرن‬

‫مه م ر مرن غه يه ال يحتهج إ ى يهطع آلن ا‪.‬ء متحرك يحيا هي قرف مرن ‪.‬‬
‫مه يهإلغل رري‪،.‬‬ ‫مه ايي مط ذ ‪ ٪100‬طامه يميو ي‪ .‬ييع ‪ 45‬اراع‪ ،‬يتمي‪.‬‬ ‫هذ‬
‫ي‪.‬قا ن مطك ض ر ه‪.‬ع‪ )head loss(.‬ي مه متي‪.‬ر م‪ .‬مؤشر ميكهطيك يم تهح محاا ‪.‬‬

‫مه ذي قرف مه و ( ‪Tilted Disc‬‬ ‫من طهحيع ‪.‬كرى هطهك مه مت‪.‬را‪ .‬يا ى‬
‫‪ ) Check Valve‬ييتمي‪ .‬ي قا ‪.‬ريو ر ه‪.‬ع ‪.‬ن ميطه ي يشكو حي ‪ 140%‬يهي م م يشكو‬
‫مه أيتيمهتيك‬ ‫يمرر ره و ‪.‬ي ر ح قرف يهي م‪.‬يا يمق‪.‬ا من ‪ .‬مطيي ي يريط‪. .‬‬
‫يه كهمو يال يحتهج إ ى تطذيع كوريه يع كهرايع ‪.‬‬

‫‪ 04-2‬صمامات التحكم بالمضخة ‪PUMP CONTROL VALVES‬‬

‫مه‬ ‫طامه تكين مطظيمع ‪.‬خ ا‪.‬ء من مطظيمع أطهييص ييرع اا )‪. (i.e. 20,000 feet‬إن‬
‫هض‪.‬‬ ‫تحك يه م‪.‬كع يتحك يه ‪.‬ط‬

‫‪49‬‬
‫مهمه‪ .‬كرييع‬ ‫يكين مه تحك يه م‪.‬كع يري‪ .‬اير (‪ ) quarter-turn valves‬مثو‬
‫مهمه‪ ) plug valves( .‬يت‪.‬يا يمحرك كوريه ي ء ر ت‪ .‬ي إلغل‬ ‫(‪ ) ball valves‬ي‬
‫‪ ،‬ي‪.‬يا يه ه‪.‬ع من كهرج يياص أن يرتي إ كتريطيه يه م‪.‬كع من أاو تحك ي مر ‪.‬يع كمه ‪.‬‬
‫شكو‪ .‬ترتكا أحيهطه ي هريع تمكين مه تحك من إلغل ‪ .‬حه ع إطق هم تيهر كوريه ‪.‬‬
‫مهمه‪ .‬من ‪.‬يو محرك يحيث ال تكين كه‪..‬ع‬ ‫يت تحك ‪ .‬حركع ط ر إلغل ‪ .‬هذه‬
‫مهمه‪ .‬ا رايم ‪.‬يتيمهتيكيع‪ .‬ي لي رى ذ ك‪ ،‬ي‪.‬ن محرك‬ ‫رذيذيع أي ر كمه ‪.‬‬
‫يقيا يشكو هر ط ر إلغل ‪. ،‬رير‪ .‬هطهك حهاع من ثلثع إ ى كمرع أمثهو من ‪ .‬ر ‪.‬طييص‬
‫مهمه‪ .‬ا رايم ‪.‬يتيمهتيكيع ‪ .‬يأكير ‪. ،‬قا‬ ‫مه كمه هي حهو ‪. .‬‬ ‫‪ .‬ماكو ‪.‬يو‬
‫مهمه‪ .‬يري‪ .‬اير م‪.‬ه اع ري و ذ ‪ .‬رر ه‪. .‬ه يع (ت و حتى إ ى ‪. 35‬ا‬ ‫ت ت مي‬
‫‪/‬ثهطيع) ‪.‬‬

‫الشكل رقم (‪ )6-2‬نموذج لتحكم صمام الكرة بالمضخة‬

‫شكو يي‪ ..‬تمي‪ ..‬مه كري (‪ ) ball valve‬طميذا رتك يه م‪.‬كع ي ذ ي‪.‬مو‬
‫يتايير محيره يم‪.‬او ‪ 91‬اراع يي ر ع مشطو كهرا هياري يك (‪ )actuator‬ييتي‪..‬‬
‫مه أي ياهطيي‪.‬‬ ‫مشطو رى‬
‫)‪ solenoid valves (SV‬يياي مها تشطيو إ ى أر ي طع تشطيو مشطو‬ ‫مه ريه‬
‫مه تحك‬ ‫مه يه قار م ريص‪ .‬رر ع ت‪ .‬ي إلغل يت تحك يوه ن ري‬ ‫تايير‬
‫يه تا‪. flow control valves (FCV) .‬‬

‫‪50‬‬
‫ي‪.‬مو مه تحك يه م‪.‬كع يشكو مطرا م‪ .‬مطظ محرك م‪.‬كع ‪ .‬طامه ت‪ .‬ى م‪.‬كع إشهر‬
‫م تهح‬ ‫تشطيو (‪ )START‬ت‪.‬مو م‪.‬كع رى ت يير ‪.‬ط (ر‪. ..‬يمع ‪.‬ط ) يي‪.‬‬
‫مه تحك يه م‪.‬كع يه ت‪ .‬ي ء يذ ك كلو ‪.‬تر من ‪ 1‬إ ى ‪ 5‬ا‪.‬ه ( يت‬ ‫‪.‬ط إشهر‬
‫تشطيو ) ‪ .‬ي طامه ت‪ .‬ى م‪.‬كع إشهر تي‪.‬‬ ‫تحك يه ي‪ ..‬ا كو حقو يحرص ظري‬
‫(‪. ) pump STOP signal‬إن مه تحك يه م‪.‬كع يطر يي ء شايا ييطمه ترتمر م‪.‬كع‬
‫مه تحك يه م‪.‬كع أي أطي ‪.‬هرص رى إلططل ‪.‬إن إشهر تي‪ .‬ت‪ .‬ى‬ ‫يه ‪.‬مو ‪ .‬طامه يططر‬
‫كهمو‪.‬‬ ‫رم‪.‬كع رتي‪.‬‬

‫‪ 03- 2‬مؤشرات إختيار الصمامات ‪CHECK VALVE SELECTION CRITERIA‬‬

‫من أاو ملحظع أ‪..‬و طيم من مه ا رايم ت يي م‪.‬ين‪ ،‬ياص تحايا اا ً من م‪.‬هيير‬
‫تشطيو ‪ .‬ي‪.‬ا تكين أي ال تكين م‪.‬هيير الكتيهر هذه ههمع اا ًْ ت يي م‪.‬ين‪ ،‬ي كطوه ماتم‪.‬ع‬
‫تر‪.‬ص اير ‪ .‬مريع الكتيهر‪.‬‬
‫مؤشر ‪ .‬ت ري تطه‪.‬ش يه ت يو مييطع ‪ .‬اايو ‪.1‬‬

‫رايم‬ ‫ا‬ ‫مه‬ ‫اايو (‪ : )1‬مؤشر ‪ .‬إكتيهر‬

‫‪selection criteria‬‬ ‫‪Significance‬‬


‫تكر ع إليتا يع ‪Initial Costs :‬‬ ‫‪Valve purchase costs can vary widely‬‬
‫‪and should also‬‬
‫‪include installation costs.‬‬
‫مهمه‪ .‬يشكو ي ر‪ .‬كمه يياص‬ ‫تكتر أر‪.‬هر‬
‫ت‪.‬مين كر ع تركيص‬
‫‪Maintenance Costs‬‬ ‫‪The more complex the valve, the‬‬
‫يهطع ‪:‬‬ ‫كر ع‬ ‫‪greater the‬‬
‫‪maintenance costs.‬‬
‫مه أكثر ت‪.‬قيا ً كرمه رت ‪ ..‬كر ع يهطتي‬ ‫كرمه كهن‬
‫‪Head loss and Energy‬‬ ‫‪Some valves can cost far more in‬‬
‫‪Costs‬‬ ‫‪energy cost than their initial cost‬‬
‫‪.‬قا ن ‪.‬ط يكر ع ه‪.‬ع‬ ‫مهمه‪ .‬تكين كر ع ه‪.‬ع أكير من كر ع‬ ‫‪ .‬ي‪.‬ض‬
‫‪.‬ي يع‬
‫‪Non-Slam Characteristics‬‬ ‫‪It is essential to match the closing‬‬
‫مي ه‪. .‬ايت‬ ‫‪characteristic of the‬‬
‫‪valve with the dynamics of the‬‬
‫‪pumping system.‬‬
‫مه‬ ‫من ‪.‬رير ملحظع ك ه ف إغل‬
‫يه ‪.‬ل‪.‬ع م‪ .‬ايطهميكيع مامي ع ‪.‬خ‬
‫‪Fluid Compatibility‬‬ ‫‪Only certain check valves can tolerate‬‬

‫‪51‬‬
‫مل مع ره و‬ ‫‪sediment and solids in the flow‬‬
‫‪.‬ق ي‪.‬ض أطي م مهمه‪ .‬ا رايم يمكن أن تمرر‬
‫ريع‬ ‫ي‪.‬ض ري رص ي مي ا‬

‫‪Sealing Ability‬‬ ‫‪Some applications require drop tight‬‬


‫‪.‬هيريع ‪..‬و‬ ‫‪seating.‬‬
‫ي‪.‬ض ت ييقه‪ .‬تت رص ‪.‬ال تهمه‬
‫‪Flow Characteristics‬‬ ‫‪Valves with unique flow characteristics‬‬
‫ك ه ف اريهن‬ ‫‪can minimize‬‬
‫‪surges on long pipelines.‬‬
‫مهمه‪ .‬ذي ‪ .‬ك ه ف اريهن ايا يمكن أن‬
‫تك ض ‪.‬مي ج رى يو ‪.‬طييص‬

‫‪INITIAL COSTS‬‬ ‫‪ 02 -2‬التكلفة األولية‬


‫مه يمكن ح يو ريي من مي‪.‬م محر أي من م ط‪ .‬يهي يكتر كثير ً إ تمها ً‬ ‫إن ثمن‬
‫مه يمثو‬ ‫رى كيهر ‪ ( .‬مي ه‪ .‬إل‪.‬ه‪.‬يع) ي رى طي يع ‪.‬يمن مو ملحظع أن ثمن‬
‫مه ‪.‬‬ ‫‪.‬ق ا‪.‬ء من كر ع ‪.‬ي يع ر مه ‪ .‬ي‪.‬ا تكين كر ع تركيص أكير من ثمن‬
‫ي‪.‬ض مهمه‪ .‬ا رايم آمطع اا ً ييمكن أن تركص ميهشر رى ك ي‪ .‬مره‪.‬ع ‪ .‬ير ‪،‬‬
‫ييطمه هطهك ‪.‬ايا من مهمه‪ .‬ا رايم تحتهج من ‪ 5 – 3‬أمثهو ‪ .‬ر ‪.‬طييص يشكو أ‪.‬ق ‪.‬يو‬
‫مه ‪ .‬كمه أن هطهك ي‪.‬ض‬ ‫مي‪ ..‬تركيص ت ها ت‪.‬ثير إلهت‪ . . .‬ياراع حر ر رى‬
‫مهمه‪ .‬ال ت ر‪ .‬رتركيص ‪. .‬طهييص شه‪.‬ي يع ‪ .‬مهمه‪ .‬ا ايم كيير مت‪.‬راحع‬
‫ي مهمه‪ .‬تحك يه م‪.‬كع يكين ي‪.‬طوه كيير ً يتحتهج إ ى ا همه‪ .‬ييتيطيع‬
‫يأكير ‪. ،‬إن مهمه‪ .‬تحك يه م‪.‬كع تت رص ‪.‬رلك كوريه يع يا ر تحك يحيث أطوه ت‪.‬مو‬
‫اطيه إ ى اطص م‪ .‬م‪.‬كع ي ن تقت ر كر ع رى ‪.‬رلك ي تحك ‪ ،‬ي كن ت مي يي‪ ..‬ياء‬
‫يكين أكير يكثير من مه ا رايم ‪.‬يتيمهتيك ‪ .‬مهمه‪ .‬تحك يه م‪.‬كع م‪ .‬محرك‬
‫تت رص م ار ً ر ه‪.‬ع كوريه يع‪ ،‬ي يي‪.‬ع حهو‪ ،‬ي كن يهإل‪.‬ه‪.‬ع ‪.‬ا تحتهج إ ى ي هريع ‪.‬مهن‬
‫مه ي‪.‬ا طق هم تيهر كوريه ‪ .‬يشهر هطه إ ى أن طظ ي هريه‪ .‬مكر ع يتت رص يهطع‬ ‫إغل‬
‫را م‪.‬كع‬ ‫ايريع‪ ،‬ي ذ ك ‪.‬من شه ‪ .‬أن يت تحايا مه ا رايم ‪.‬يتيمهتيك رى ك‬
‫تي‪.‬ير تي‪ .‬تا‪ .‬آمن ي‪.‬ا طق هم تيهر كوريه ‪.‬‬
‫م‪.‬ظ مشطل‪ )actuators(.‬كوريه يع وه ‪.‬من تشطيو ثهي‪ .‬ي ال يمكن ‪.‬ي وه يحرص‬
‫شري تشطيو مه يت تي‪.‬ير مطظ ‪.‬مط رى ‪.‬كس من ذ ك‪ ،‬تي‪.‬ر مشطل‪)actuators(.‬‬
‫وياري يكيع ض ي يري ‪.‬من تشطيو ي كن ذ ك يت رص م ار ر‪.‬طي كهرا ‪ ،‬ري ء كهن‬
‫وي ء أي مهء أي ط ‪ .‬رتكا وي ء ‪.‬ا يمط‪ .‬تشطيو مه تحك ما أ يو من ا‪.‬يقع إ ى‬
‫ا‪.‬يقتين يريص ط‪.‬طه وي ء ‪ .‬الر ي طع مشطو رى رغ من أن مهء يري ي‪..‬هو‪ ،‬كطي‬
‫مه ييهكت هر‪ ،‬يطيط أن تت‪.‬من تكر ع ‪.‬ي يع‬ ‫يمكن أن يكين أكهالً‪ ،‬ممه ي‪.‬يا من تكر ع‬
‫ر مه يو هي يو ‪.‬طهييص م رييع‪ ،‬يتكر ع تركيص ي ا ‪ ،‬يتكر ع م هار ه‪.‬ع كهرايع‬
‫مهمه‪. .‬يهس ‪12‬يي ع ‪.‬‬ ‫ي ري ر ‪.‬رلك يترا تكه ي ‪.‬ي يع طميذايع تركيص‬
‫اايو ‪2‬‬
‫‪52‬‬
4 ‫الجدول‬
Estimated 12 in. Check Valve Installed Costs
‫ انش‬04 ‫كلفة تركيب صمام عدم رجوع‬
TYPE OF VALVE Purchase Mechanical Installed
‫نوع الصمام‬ ‫ال من‬Cost Cost ‫كلفة‬Cost
‫الكلفة الميكانيكية‬ ‫التركيب‬
Ball Check Valve $9,000 $300 $ 9,300
‫مه كر‬
Silent Check Valve $ 4,400 $300 $4,700
.‫مه هم‬
Nozzle Check Valve $8,500 $500 $9,000
‫ه ع‬. ‫مه‬
Dual Disc Check Valve $1,800 $200 $2,000
‫ايج‬.‫مه يقرف م‬
Swing Check Valve / $8,000 $500 $8,500
Weight
.‫را‬.‫مه مت‬

Resilient Hinge Check $5,000 $300 $5,300


Valve
‫مه م ر مرن‬
Tilted Disc, Bottom $18,000 $1500 $19,500
‫ر‬. ‫ مه‬Dashpot
Pilot-Operated Control $18,000 $5000 $23,000
‫يهر‬ ‫ مه‬Valve
Cone Valve / Cylinder $60,000 $8000 $68,000
‫مه مكري‬
Ball Valve / Cylinder $30,000 $8000 $38,000
‫أر ي طع‬/ ‫مه كر‬
‫ مه‬Butterfly Valve / EMA $8,000 $2500 $10,500
‫ر شع‬.
Eccentric Plug Valve / $10,000 $5000 $15,000
EMA
‫اا موه‬.‫مه ير مت‬

53
‫‪ 02-2‬كلفة الصيانة ‪MAINTENANCE COSTS‬‬

‫حهاع إ ى‬ ‫مه ‪ ،‬يت رص ‪.‬يها ‪.‬‬ ‫ها مه يمكن قيو إن م‪.‬يا من ‪.‬ا‪ .‬ء متحركع ‪.‬‬
‫يهطع ‪.‬‬

‫ييمكن ر مه ر‪ ..‬يري يقا كامع ‪.‬قيا اين يهطع ‪.‬ن شر ‪ .‬اذ يع رقرف تتشح من‬
‫كلو محهمو يشكو ا ‪ .‬تكتير مهمه‪ .‬ر‪ ..‬طا ‪.‬ط أ طر ه ‪ ،‬ي يهطع يحيا وذ‬
‫مطتظ ‪ ،‬طامه تكين م‪.‬كع متي‪ .‬ع ‪ ،‬يمحهي ع‬ ‫ت ط‪.‬‬ ‫مهمه‪ .‬تكمن ‪.‬‬ ‫طيم من‬
‫رمهم تررص من مق‪.‬ا ‪ .‬يياي تررص يك‪.‬طي ‪.‬ي‪.‬هء ييمكن كتشه‪.‬ي يروي ع يهإلرت‪.‬هطع يرمه ع‬
‫ييص ييمارا أن ي ي‪ .‬تررص ثهي‪ ،.‬ري تكين مارا مر‪ .‬ع أشور ‪.‬يو أن يياأ مق‪.‬ا‬
‫م‪.‬اط يه تآكو ي رمهح يه تررص م ر ‪.‬‬

‫ي‪.‬طوه تآكل‪ .‬ررك‬ ‫مه تي‬ ‫محاا ‪ ،‬يغه يه‬ ‫تررص يؤا غه يه إ ى تآكو مق‪.‬ا ‪ .‬مطه‬
‫موطارين أحيهطه ً‬ ‫مق‪.‬ا يقي‬ ‫ير ر ‪.‬‬ ‫مرحيص ‪.‬طي يياي ك‪.‬طي ت رحص ررك ارخ ر‪.‬ي‬
‫را م‪.‬كع ت ريغ يذ ك رحا‬ ‫يتركيص مه ا رايم أكير يثلثع أي أكثر من حا ‪.‬يهع‬
‫مهمه‪ .‬ا رايم تت رص حا‬ ‫من ‪.‬قا ن ‪.‬ط ( ‪ ) head loss‬يهذ مثير إل اهص‪ ،‬ي كن‬
‫أاطى من رر ع ‪.‬‬
‫رتكا محركه‪ .‬تراا متطير يت ريي ‪ .‬ي‪.‬ض ‪.‬حيهن ي يال ى أطتهج رر ه‪ .‬أ‪.‬و من ‪4‬أ‪.‬ا‬
‫‪ .‬ثهطيع ت يمكن أن تمط‪ .‬الط تهح كهمو مه ا رايم يأ رى كرهر ‪.‬ط ( ‪head‬‬
‫‪ ) loss‬من كلو مه ‪.‬‬
‫تمها رى طميذج مكتهر‪. ،‬إن مهمه‪ .‬ا رايم مت‪.‬راحع يمكن أن تت رص يهطع ايريع‬
‫مه ‪.‬‬ ‫مكر ع ي ذ ‪.‬ا يؤا إ ى ر‪ ..‬تكر ع‬
‫يهطع مي ى يوه ‪.‬‬ ‫ي‪ .‬كو حهال‪ .‬ياص أن تكين ك ع شركع م ط‪.‬ع‬
‫مه م ر مرن يحق ‪.‬ي ا مه من حقيقع أن ياكو اييس م ر ا كو قرف‬
‫مه ايي أرهس ا‪.‬ء متحرك ي حا ‪.‬ق ‪ ،‬قرف‬ ‫مرن يأطوه ال تكتر ار ييه ته ‪ ،‬هذ‬
‫مهمه‪ .‬مت‪.‬راحع‬ ‫يهطع ايريع‪.‬كل طي ين مكتير ‪,‬‬ ‫مرن‪ ،‬ذ ك يس هطهك حهاع إ ى‬
‫مه ييت إ لحي‬ ‫ايوه أكير ميطهء ي يو طرحص حتى إذ يحظ تررص‪ ،‬يمكن أن ي حف‬
‫اين إ‪ .‬تي من رى ك أطهييص‪.‬‬
‫مهمه‪ .‬مت‪.‬راحع ييرها من وي ء أي ط ‪ ،‬ري تكين هطهك حهاع إ ى‬ ‫طامه ت تاوي‪.‬‬
‫يهطع‪. .‬ا تكين‬ ‫يهطع إ‪.‬ه‪.‬يع كمه ‪.‬يو من ‪.‬يو‪. ،‬ه م‪.‬يا من ‪.‬ا‪ .‬ء متحركع‪ ،‬يؤا رم‪.‬يا من‬
‫هطهك حهاع إ ى وي ء رمره ا ‪ .‬تشطيو اوه‪..‬‬
‫مه غير ه ‪ .‬ر‪.‬مو ي وي ء ا مه يميو إلياها يريرع‬ ‫‪ .‬حه ع ‪.‬قا ن ‪.‬ط وي ء‪. ،‬ا ي ي‪.‬‬
‫ركريج من طظه ‪.‬ط يمه ‪ .‬ذ ك تي يل‪ ، .‬ي ي ‪..‬و ‪.‬ر ي ط ‪ ،‬يحتى ‪ .‬مقهييس‬
‫ن تررص ا‪.‬يقع‪.‬‬ ‫هيين هي يريرع رورع ركش‬ ‫‪.‬ط إن ‪.‬رش أطهييص وي ء يمحريو‬
‫يهطع م رييع ‪.‬طي م أكرى‬ ‫يأكير ‪. ،‬إن مهمه‪ .‬تحك يه م‪.‬كع تت رص شر أ‪..‬ه من‬
‫مه ير ي‪ .‬اير ‪.‬ا تت رص يهطع‬ ‫من مهمه‪ .‬ا رايم ‪ . .‬ي‪.‬ض حهال‪. .‬إن‬
‫مطك ‪.‬ع‪ ،‬ي كن محرك (‪ ) actuator‬يت رص ها تشحي ‪. .‬ا تكين كر ع يهطع مهمه‪.‬‬
‫تحك م‪.‬كع ه يع ‪ ،‬ي كن يظي توه ‪.‬ريريع ك ي أطهييص ييرع مط‪ .‬كه يع ر ‪ .‬هذ هي‬
‫مهمه‪..‬‬ ‫يظي ع أرهريع ت تا‪.‬و من ‪.‬رير أن يكين رى أ رى مرتيى من كامع وذه‬
‫يهطع ‪.‬طي م مكتر ع من مهمه‪ .‬ا رايم ‪:‬‬ ‫ييي‪ ..‬اايو ر‪ 3 .‬ر يين تكه ي‬
‫‪54‬‬
‫‪ESTIMATED‬‬
‫‪DESCRIPTION OF‬‬
‫‪CHECK VALVE TYPE‬‬ ‫‪ANNUAL COST‬‬
‫‪MAINTENANCE‬‬
‫))‪(Rate = $75/hour‬‬
‫مه كر‬ ‫مه يري يت رص ‪.‬ق‬
‫(‪)Ball Check‬‬ ‫‪.‬حف اير رتررييه‪.‬‬ ‫‪$150‬‬
‫مه هم‪.‬‬ ‫مه يري يت رص ‪.‬ق‬
‫‪Lift‬‬ ‫(‪)Silent Check‬‬ ‫‪.‬حف اير رتررييه‪.‬‬ ‫‪$150‬‬
‫مه ‪.‬ه ع‬ ‫مه يري يت رص ‪.‬ق‬
‫‪$150‬‬
‫(‪)Nozzle Check‬‬ ‫‪.‬حف اير رتررييه‪.‬‬
‫مه ثطه‬ ‫مه يري يت رص ‪.‬ق‬
‫‪$150‬‬
‫(‪)Dual Disc Check‬‬ ‫‪.‬حف اير رتررييه‪.‬‬
‫ها مت‪.‬را‪.‬‬ ‫مه‬ ‫إلكرري ر ‪ .‬يحهاع‬
‫‪$600‬‬
‫)‪(Traditional Swing‬‬ ‫ر يهطع ا مه‬
‫ر مرن‬ ‫مه م‬ ‫مه يري يت رص ‪.‬ق‬
‫‪$150‬‬
‫‪Swing‬‬ ‫‪Resilient Hinge Swing‬‬ ‫‪.‬حف اير رتررييه‪.‬‬

‫مه ا رايم ‪.‬ر‬


‫ت‪.‬يي‪ .‬يتشحي شور م‪.‬‬
‫ييرها ‪.‬يتيع‬ ‫‪0811$‬‬
‫إلطتيهه إ ى يرها ‪.‬يتيع‬
‫‪Tilted Disc Check‬‬

‫يهر‬ ‫مه إلير‬


‫‪Pilot-Operated‬‬ ‫يحتهج إ ى مر ‪.‬يع شوريه ‪.‬قا‬
‫‪Style Pump Globe‬‬ ‫يكين مهء أكهالً أي حهييه ً‬
‫‪$3600‬‬
‫‪Control‬‬ ‫رى شي ص ريع‬
‫‪Valve‬‬
‫مه تحك يه م‪.‬كع –ري‪.‬‬
‫‪Pump‬‬
‫‪.‬ا يحتهج مشطو إ ى ي هريع اير ( مشطو كوريه )‬
‫‪Control‬‬
‫يهطع ‪Quarter-Turn Pump‬‬ ‫ي طاهه ت ي‪ .‬كر ع‬ ‫‪$1800‬‬
‫‪valve‬‬
‫‪Control Valve with‬‬ ‫ه يع‬ ‫‪$3600‬‬ ‫)‪(battery‬‬
‫‪Electric Actuator‬‬
‫يحتهج طظه ‪.‬و مشطو‬
‫مه تحك يه م‪.‬كع –ري‪.‬‬ ‫إ ى مر ‪.‬يع كه ع ‪ ،‬كمه أن‬
‫اير ( مشطو هياري يك )‬ ‫مامي ع ‪.‬ط كهرا‬ ‫‪$3600‬‬
‫يهطع‬ ‫تت رص‬
‫‪Estimated Check Valve Maintenance Costs‬‬

‫‪55‬‬
‫‪ 06-2‬ضياع الضغط ‪HEADLOSS‬‬

‫را م‪.‬كع (‪. )pump discharge head‬هار ً رى تطرص رى‬ ‫ياص أن يكين ‪.‬ط‬
‫‪.‬ط ركيط (‪ )static head‬ي‪.‬يهم ‪.‬ط يهالحتكهك ( ‪. )friction head‬‬
‫ي‪.‬ير ‪.‬ط ركيط ن ر ‪ .‬إلرت هم يين طق ع يا يع ( م ار) يطق ع طوهيع ( ك‪ .‬ن )‪.‬‬
‫يطا ‪.‬يهم يهإلحتكهك يريص كشيطع ‪.‬طييص ي ‪.‬يه ه‪ .‬محريع كه مهمه‪ .‬ي ي ل‪. .‬‬
‫مهمه‪ .‬تطك ض ‪.‬يوه مقه ‪ .‬اريهن إ ى‬ ‫مه مق ‪ .‬اريهن يي‪.‬ض‬ ‫تحاا اييمتريع ار‬
‫حي ‪ 80 %‬من مق ‪. .‬طييص ‪ ،‬كمه أن كشيطع مق‪.‬ا ي ر يح ا كريع ياص أن تكين طه مع‬
‫رتقريو من حايث إل‪ .‬ر ص ‪.‬‬
‫إن ار ‪.‬طييص ي ي ي يكين غه يه أكير يكثير من ‪.‬يهس ‪.‬طيي حتى يحق طم تا‪ .‬ررس‪.‬‬
‫إذ كهط‪ .‬مط قع ميطهء ترهي ‪.‬يهس ‪.‬طييص ‪.‬إن ط ر إلغل أي قرف ياص أن يكين أكير‬
‫مه ريك‪.‬ن أكير حتى يحي يه قرف ي يحق‬ ‫يقريو يحق مريع ‪..‬و ‪ .‬ييه ته ‪.‬إن ار‬
‫هم‪) silent check valve( .‬‬ ‫مه‬ ‫أكير مق ‪ .‬تا‪ .‬كمه ‪.‬‬
‫ي‪.‬ا ت مي ط ر إلغل ( قرف ) من ‪.‬هميع يمكهن من أاو تك يض ‪.‬يهم ‪.‬ط يذ ك‬
‫ير مه ير ‪:‬‬
‫مه يي ت‪ .‬يشكو كهمو يرم‪ .‬يمرير تيهر‬ ‫ه‪.‬ع يح و طامه ياير‬ ‫أيال ً‪ :‬إن أ‪.‬و ‪.‬يهم ‪.‬‬
‫ثهطيه ً ‪ :‬ي‪.‬ن قرف يمكن أن ي‪.‬كذ شكلً م‪.‬يطه يحيث ي ت‪ .‬يشكو كهمو طا مرير تيهر يرر ه‪.‬‬
‫مطك ‪.‬ع ‪.‬مر ذ يك ض يشكو كيير من ‪.‬يهم ‪.‬ط ‪.‬‬
‫مهمه‪ .‬يريمه من‬ ‫هطهك ‪.‬ايا من م‪.‬هاال‪ .‬وياري يكيع ي ثي ي‪ .‬حرهص ‪.‬يهم ‪.‬ط ‪.‬‬
‫مهمه‪ .‬ميهه هي ثهي‪ Cv .‬ذ ي‪.‬ير ن كميع ميهه (غه ين‬ ‫أشور ثي ي‪ .‬مرتكامع ‪.‬‬
‫مه طا ‪.‬يهم ‪. .‬ط مقا ره ‪ 1 psi‬ييه ته كرمه كهن هذ‬ ‫يه ا‪.‬يقع ‪ ) gpm‬ت تمر ير‬
‫مه أ‪..‬و ‪.‬‬ ‫ثهي‪ .‬كير كرمه كهن‬

‫‪56‬‬
‫مه ‪.‬يهس " ‪12‬‬ ‫اايو ييين ‪.‬ي ‪ Cv‬من أاو‬

‫مهمه‪ .‬يحرص م‪.‬ها ع ته يع ‪:‬‬ ‫يحرص ‪.‬يهم ‪.‬ط ‪.‬‬

‫يمكن حرهيي أي‪.‬ه من م‪.‬ها ع‬ ‫م‪.‬همو مقهيمع‬

‫مه‬ ‫‪ . –d‬ر‬
‫‪ 2.95‬يهي‬ ‫مه وهائ حي‬ ‫تكتر ‪.‬ي م‪.‬همو مقهيمع ‪ KV‬يحرص مكهن حرهيوه ‪.‬قيمتوه ‪.‬‬
‫مه يكه‪.‬ىء ‪.‬قا ن ‪.‬ط يهإلحتكهك طها ن ‪. 200‬ا من ‪.‬طهييص ‪ .‬كمه أطوه تكتر من م ط‪.‬‬
‫آلكر ‪.‬‬
‫من اوع أكرى ‪.‬إن ‪.‬يهم ‪.‬ط تهي‪ .‬مري‪ .‬رر ع كمه هي ‪ .‬م‪.‬ها ع أ له يهذ ي‪.‬ط أن‬
‫م‪.‬ه ع رر ع تقيا إ ى ‪ 4‬أ‪..‬ه ‪.‬يهم ‪.‬ط ‪. .‬طييص ي مهمه‪ .‬ي ي ل‪ . .‬يهذ‬

‫‪57‬‬
‫ريص ت مي رر ع كريج مهء من م‪.‬كع ‪ 8 to 16 ft/sec‬ييطمه تكين ‪. .‬طييص ‪4 to 8‬‬
‫مه‬ ‫‪ . ft/sec‬تؤثر رر ع ‪ .‬مريع ت‪ .‬كهمو ر مه مت‪.‬را‪.. .‬رى رييو مثهو يحتهج‬
‫مت‪.‬را‪ .‬إ ى رر ع ره و ‪ ft/sec4 to 8‬يؤمن ‪.‬ت‪ .‬كهمو ر مه يقي تيهر ييه ته ياص ‪.‬كذ‬
‫ي‪.‬ين إل تيهر رر ع اطيه ل‪.‬مع ر ت‪ .‬كهمو ر مه ‪ .‬يشكو ه ‪.‬إطي طا ت مي ‪.‬طهييص‬
‫ير ى إكتيهر ق ر إل‪.‬ت ها يهي مه يي ‪ .‬أ‪.‬و كر ع تشييا يتشطيو يكر ع ه‪.‬ع م ري‪.‬ع ‪.‬‬

‫‪ 07-2‬كلفة الطاقة‬

‫ي ه‪.‬ع مي ا يتقهس‬ ‫تطقر كر ع ه‪.‬ع إ ى ه‪.‬ع م ري‪.‬ع ي ت تقهس يه كيريي ‪ .‬ره‬


‫مهمه‪ .‬إ ى تكر ع رطييع ر ه‪.‬ع‬ ‫يه كيري ي ‪ .‬يمكن تحييو ‪.‬يهم ‪.‬ط ‪. head loos‬‬
‫مه من‬ ‫كوريه يع ت تحتهاوه م‪.‬كع رتطرص رى ‪.‬يهم ‪.‬ط إل‪.‬ه‪. .‬‬
‫م‪.‬ها ع‪AWWAM49 :‬‬

‫‪A = (1.65 Q ΔH Sg C U) / E‬‬


‫‪ -A‬كر ع رطييع ر ه‪.‬ع ( ايالر ‪ /‬رطع )‬
‫‪ –Q‬م‪.‬او تا‪ ( .‬غر ‪ /‬ا‪.‬يقع )‬
‫‪. –ΔH‬يهم ‪.‬ط ( ‪.‬ا مهء )‬
‫‪ –Sg‬كثه‪.‬ع طرييع‬
‫‪ –C‬ثمن كيريي ره ‪$/kW·h‬‬
‫‪ -U‬إلرتكا ‪ :‬طريع إلرتكا ‪ (111 x‬كو ‪ 24 = 1‬ره ع يه يي )‬
‫‪ -E‬مرايا م‪.‬كع ي محرك ( ‪ 0.80‬طميذايه )‬

‫‪A = annual energy cost, dollars per year‬‬


‫‪Q = flow rate, gpm‬‬
‫‪ΔH = head loss, ft. of water‬‬
‫)‪Sg = specific gravity, dimensionless (water = 1.0‬‬
‫‪C = cost of electricity, $/kW·h‬‬
‫)‪U = usage, percent x 100 (1.0 equals 24 hours per day‬‬
‫)‪E = efficiency of pump and motor set (0.80 typical‬‬

‫يين مه كري " ‪ ) K= 5.7 ( 12‬ي مه‬ ‫رى رييو مثهو ‪.‬إن إكتل ‪.‬يهم ‪.‬ط‬
‫)‪ 4500 gpm (12.76 ft/sec‬يمكن حرهص‬ ‫‪ ) K= 0.03 ( globe-pattern‬طا‬
‫مطظيمع كمه ير ‪:‬‬
‫‪H‬‬ ‫‪= K v2 / 2 g‬‬

‫‪58‬‬
‫‪where:‬‬
‫‪H = headloss, ft. water column‬‬
‫‪K = flow resistance coefficient, dimensionless‬‬
‫‪v = velocity, ft/sec‬‬
‫‪g = gravity, 32.2 ft/sec2‬‬
‫يه ت‪.‬ييض يطتت ‪:‬‬
‫‪H = (5.7 – 0.03) (12.76) / 2·32.2 = 14.3 ft. wc‬‬
‫‪2‬‬

‫هذ إلكتل ‪. .‬يهم ه‪.‬ع يمكن أن يي‪ ..‬رى شكو كر ع رطييع ي ض ر‪.‬ر كيري ي‬
‫‪ 0.05‬ايالر ي م‪.‬او إلرت‪.‬مهو ‪ 50%‬ييكين‪:‬‬ ‫ره‬
‫‪A = (1.65 x 4500 x 14.3 x 1.0 x 0.05 x 0.5) / (0.8) = $ 3320‬‬

‫مه ‪ 12 globe-pattern‬إطش‬ ‫مه كري ‪ 12‬إطش ياال ُ من‬ ‫تشير حرهيه‪ .‬أن إرتكا‬
‫يقيا إ ى ي‪.‬ر رطي مقا ره ‪ 3321‬ايالر‪.‬‬

‫‪ 08-2‬الكلفة الكلية للصمام‬


‫يهطع (‪ ) maintenance costs‬يكر ع‬ ‫ه يهر ن كر ع ‪.‬ي يع (‪ ) initial cost‬يكر ع‬
‫مه كمه ‪ .‬اايو‪:‬‬ ‫ه‪.‬ع كوريه يع (‪ ) energy costs‬رى ما ر حيه‬

‫‪12 in. Check Valve Projected Costs for 40 Years‬‬

‫‪59‬‬
‫الشكل رقم (‪ )7-2‬مخطط يبين تكاليف تركيب صمام عدم الرجوع‬

‫رايم ر ‪..‬ع ي مت‪.‬راحع ‪ .‬حين ترت ‪.‬‬ ‫يلحظ من شكو إرت هم كر ع ه‪.‬ع مهمه‪ .‬ا‬
‫مهمه‪ .‬تحك يه م‪.‬كع‪.‬‬ ‫كر ع ه‪.‬ع ‪.‬‬

‫‪60‬‬
‫يمه مكتر ع‬. ‫كذ‬.‫ ي‬K ‫يع‬..‫همو مقهيمع مي‬.‫إن م‬. ‫مه‬ ‫تحع‬. ‫يحرص‬

‫نوع المقاومة المحلية‬ )K(‫معامل المقاومة المحلية‬

Fully Open 10.0


Globe Valve
½ Open 12.5

Fully Open 0.19

¾ Open 0.90
Gate Valve
½ Open 4.5

¼ Open 24.0

Swing Check Through Flow 2.0


Valve
Blocked Flow 

Line Flow 0.40


Tee
Branch Flow 1.5

45 0.40

Elbow 90 0.75

Return Bend 2.2

61
‫‪ 09-2‬الصمامات الهادئة‬
‫مه يريص تيهر ره و ر ا‪ .‬ي‪.‬ا تي‪ .‬م هاىء رم‪.‬كع ي ذ‬ ‫تحاث مريع ر ‪.‬‬
‫مه ‪ .‬أثطهء مريع إلغل يمن أاو ‪.‬و مريع ر من مرتحرن‬ ‫يحهيو مرير ير‬
‫امع وياري يكيع يترمى أحيهطه ً م ر‪.‬ع وياري يكيع‪ .‬طامه يتي‪ .‬اريهن ره و‬ ‫رت‪.‬ر ض‬
‫يشكو م هاىء ي‪.‬رر ‪.‬إن ه‪.‬تي كيطمهتيكيع إ ى ‪.‬ط ‪.‬من أاو تطير مقا ره ‪. 1 ft/sec‬إطي‬
‫يتي ا ‪.‬ط مقا ره ‪ 50 psig‬ييحاث ر طا تطير ‪.0.5 ft/sec‬‬
‫مريع ر يييين شكو مي ه‪ .‬مهمه‪ .‬ا‬ ‫ير‪.‬ص تيه ؤ تيهر ر ا‪ .‬اير ً ر يريه ً ‪.‬‬
‫رايم يه ‪.‬ل‪.‬ع م‪ .‬تيه ؤ تيهر ر ا‪ .‬ي رر تي‪.‬‬

‫مه‬ ‫مهمه‪ .‬ت تحاث ر‪.‬ه ‪.‬يمه يطتم‬ ‫مهمه‪ .‬ر‪ ..‬ي مهمه‪ .‬مت‪.‬راحع إ ى‬ ‫تطتم‬
‫مهمه‪ .‬وها ع يريص إغل‪.‬ي يري ‪.‬‬ ‫تحك إ ى‬

‫‪62‬‬
‫‪ 41-2‬مفهوم الصدمة الهيدروليكية (‪)Hydraulic Hammer‬‬
‫ترمى ظههر تطير حها ‪ .‬ا‪ ..‬ا كو ‪.‬طهييص‪ ،‬ت تظور طا تطير م هائ ي رري‪.‬‬
‫رر ع تا‪ .‬ره و يه امع وياري يكيع أي م ر‪.‬ع مه يع‪ .‬يي‪.‬يا تطير ‪. .‬طهييص ‪ .‬ي‪.‬ض‬
‫‪.‬طهييص ي‪.‬شر ‪ .‬يحتى م ه‪ .‬مر ‪ .‬ن ‪.‬ط ‪.‬ها ذ تتحمري ‪.‬طهييص ييمكن أن يؤا‬
‫مركص‬ ‫امع وياري يكيع ن إلغل م هائ ر مه مط‪.‬‬ ‫إ ى ط اهرهه‪ .‬يمكن أن تطش‪.‬‬
‫مه‬ ‫‪. .‬طهييص ا‪..‬يع‪ ،‬يتكين م حييع ي‪.‬يها ‪.‬اه يع ‪. .‬ط ‪ ،‬كمه طحاث كذ ك طا ‪.‬ت‪.‬‬
‫مط‪. .‬اه يه ً حيث يطك ض ‪.‬ط طتياع ‪.‬ايها رر ع حركع ره و‪.‬‬

‫امع وياري يكيع طتياع رطقف‬ ‫طارس يهكت هر م‪.‬مين ظي هر ت تطش‪ .‬طا حايث‬
‫حها ‪ .‬رر ع ا كو ‪.‬طيييع‪ :‬ط ترض أطي ايطه أطيييع ي وه (‪ )L‬تت و إحاى طوهيتيوه يحيض‬
‫ر آلكر مه مط‪ ( .‬شكو ييتحرك ره و ا كو ‪.‬طيييع يرر ع (‪ .)v‬ططر‬ ‫ي ر‪ .‬ي‪.‬‬
‫مه مط‪ .‬يرر ع ‪.‬تتي‪ .‬حركع ره و‪ ،‬يطتياع ذ ك تتحيو ه‪.‬ع حركع كترع ره و إ ى‬
‫مه مط‪ .‬يحا ‪.‬‬ ‫ه‪.‬ع ‪.‬ط ( ه‪.‬ع كهمطع) ييرت ‪. .‬ط ‪. .‬طيييع طا‬

‫مفهوم الصدمة الهيدروليكية‪.‬‬

‫ره و ي رت هم ‪.‬ط‬ ‫ييريص مريطع ره و ي مها م طي ع مطوه ‪.‬طيييع ‪.‬إن تي‪.‬‬


‫مه مط‪ .‬إ ى حيض‪،‬‬ ‫اليحاثهن ميهشر ‪ ،‬يو يي ؤ طرييه ً من يقع إ ى يقع ‪ .‬التاهه من‬
‫اميع ت تتحرك يرر ع (‪ . )C‬تاهه م‪.‬هكس التاهه حركع‬ ‫رى شكو مه يرمى يه مياع‬
‫ره و ‪. .‬طيييع‪ ،‬ي‪.‬ا ذ ك يت‪ ..‬أن ره و ‪. .‬طيييع ‪.‬ا اكو ‪ .‬مريع ذيذيه‪. .‬ط متلشيع‪.‬‬
‫اميع من م‪.‬ها ع ايكي‪.‬رك ‪ .(-Joukowski-‬حه ع ‪.‬طهييص‬ ‫يتقار رر ع طتشهر مياع‬
‫إلر ي طيع)‪:‬‬

‫‪E‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Ed‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Ge‬‬

‫حيث أن‪:‬‬

‫‪.‬طهييص‪.‬‬ ‫اميع ‪.‬‬ ‫‪ : C‬رر ع طتشهر مياع‬

‫‪63‬‬
‫‪ : E‬م‪.‬همو مريطع ره و‪.‬‬

‫‪ : G‬م‪.‬همو مريطع مها ‪.‬طيييع‪.‬‬

‫ألطيييع‪.‬‬ ‫‪ : d‬ق ر ا كر‬

‫‪ : e‬رمهكع اا ر ‪.‬طيييع‪.‬‬

‫‪ E‬‬ ‫‪‬‬


‫ي‪ . .‬ير ره و رهكن‬ ‫م‪.‬ها ع (‪ )5.98‬ن رر ع طتشهر‬ ‫‪. ‬‬ ‫ي‪.‬ير مقا ر ‪ C o ‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫(يه ترهي يه طريع رمهء ( ‪.)) C o  1425 m / s‬‬

‫رص يمكن تيهر م‪.‬همو مريطع ‪.‬طهييص (‬ ‫أثطهء حرهيه‪ .‬أطهييص ميهه م طي ع من‬
‫اميع ( ‪C‬‬ ‫‪ ) E  206  109 pa‬ييه طريع رمهء ( ‪ ) E  2,06  10 pa‬يتقار رر ع طتشهر مياع‬
‫‪9‬‬

‫) يـ ( ‪.) m / s‬‬

‫‪Co‬‬ ‫‪1425‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Ed‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1  0,01‬‬
‫‪Ge‬‬ ‫‪e‬‬

‫اميع‬ ‫يت‪ ..‬من م‪.‬ها ع رهيقع أطي ي‪.‬يها ‪ .‬ر ‪.‬طيييع تطك ض رر ع طتشهر مياع‬
‫امع وياري يكيع ‪. .‬طهييص ذ ‪ .. .‬هر كيير تكين أ‪ ..‬ممه ه‬ ‫ييه ته ‪.‬إن ظههر‬
‫طير ييتطهرص الرت هم ‪. .‬ط طهشئ ن إلغل م هائ‬ ‫ريي ‪. .‬طهييص ذ ‪ .. .‬هر‬
‫اميع ‪. .‬طيييع ( ‪) C‬‬ ‫ر مه تطهريه ً رايه ً م‪ .‬كثه‪.‬ع ره و ( ‪ ،) ‬يرر ع طتشهر مياع‬
‫مه ‪:‬‬ ‫يرر ع ره و ( ‪. ) v‬يو إغل‬

‫‪p    C  v‬‬
‫‪.‬ط يي ر ع رت هم ميا مهء يه‪.‬متهر‪:‬‬ ‫يمكن ت‪.‬يير ن هذه ‪.‬يها ‪.‬‬

‫‪p‬‬ ‫‪Cv‬‬
‫‪h‬‬ ‫‪‬‬
‫‪g‬‬ ‫‪g‬‬

‫اميع ( ‪ ،) C  1000 m / s‬ييه ت‪.‬ييض ‪.‬‬ ‫‪. .‬طهييص م‪.‬اطيع تؤكذ رر ع طتشهر مياع‬
‫م‪.‬ها ع ن رر ع يقيمتوه ي ن ترهرم اهذييع ‪.‬ر‪.‬يع ( ‪ ،) g  9,8 m / s 2‬يطتت‪:‬‬

‫‪h  102 m H 2 O‬‬

‫‪64‬‬
‫‪.‬ا‪،ً .‬‬ ‫مط‪.‬‬ ‫مه‬ ‫ي رى هذ ‪.‬رهس‪. ،‬إذ كهط‪ .‬رر ع ره و ‪. .‬طيييع ( ‪ ) v  1 m/s‬يأغر‬
‫‪.‬يحاث رت هم حظ ‪. .‬ط يرهي ‪ .‬حه ع مهء حي ( ‪.) 10 atm‬‬

‫مياع مرتا‬ ‫اميع إ ى حيض ي ط‪.‬كهس ي يا‬ ‫يرمى ‪.‬من ل‪ .‬ي يو مياع‬
‫امع وياري يكيع‪:‬‬ ‫مه مط‪ .‬ي ير‬ ‫ت ي هحيوه طك هض ‪. .‬ط إ ى‬

‫‪2L‬‬
‫‪tp ‬‬
‫‪C‬‬
‫حيث ( ‪ ) L‬يو ‪.‬طيييع‪.‬‬

‫مه ( ‪ ) t g‬أكير من ‪..‬‬ ‫امع وياري يكيع ياص أن يكين ‪.‬من إغل‬ ‫ي تقريو ت‪.‬ثير‬
‫اميع‪ .‬ي وذ ريص تركص رى أطهييص ميهه مهمه‪ .‬مط‪ .‬قع تطر يي ء‪،‬‬ ‫‪.‬من مرير مياع‬
‫كمه تركص اي م‪ .‬هي يع المت هف مياه‪ .‬ي مهمه‪ .‬أمهن ت ت‪ .‬أيتيمهتيكيه ً طا ‪.‬يها ‪.‬ط‬
‫ن حا مرميح يي‪.‬‬

‫الجدول التالي يبين كيفية إختيار صمام عدم الرجوع‬

‫‪65‬‬
‫ملحق‬

‫رايم مت‪.‬راحع‬ ‫مهمه‪ .‬ا‬ ‫‪.‬يهره‪. .‬ه ميع ت مي‬

‫‪66‬‬
67
68
69
70
71
72
73
‫النتائج والمقترحات‬
‫مه أكثر ت‪.‬قيا ً كرمه رت ‪ ..‬كر ع يهطتي‬ ‫كرمه كهن‬ ‫‪.1‬‬
‫مهمه‪ .‬تكين كر ع ه‪.‬ع أكير من كر ع ‪.‬ي يع‬ ‫‪ .‬ي‪.‬ض‬ ‫‪.2‬‬
‫مه يه ‪.‬ل‪.‬ع م‪ .‬ايطهميكيع مامي ع ‪.‬خ‬ ‫من ‪.‬رير ملحظع ك ه ف إغل‬ ‫‪.3‬‬
‫ريع‬ ‫‪.‬ق ي‪.‬ض أطي م مهمه‪ .‬ا رايم يمكن أن تمرر ي‪.‬ض ري رص ي مي ا‬ ‫‪.2‬‬
‫إن ‪.‬يهم ‪.‬ط تهي‪ .‬مري‪ .‬رر ع‬ ‫‪.5‬‬
‫مه يه ‪.‬ل‪.‬ع م‪ .‬ايطهميكيع مامي ع ‪.‬خ‬ ‫من ‪.‬رير ملحظع ك ه ف إغل‬ ‫‪.6‬‬

‫‪74‬‬
6- " CONTROL VALVE HANDBOOK" (, 2001) , 3RD EDITION , FISHER
CONTROLS INTERNATIONAL, INC.
7- NOUVOPIGNONE CONTROL VALVES HADBOOK, 1941 .
8 - ‫ ) منشورات جامعة البع‬4103( ‫ ماهر سعادة كتاب نقل وتخزين النفط‬.‫د‬.‫أ‬

75
‫صور عن مراحل التصميم و التصني‬

‫الشكل النهائي للصمام بعد صبه بقالب بحديد الفونت‬

‫‪76‬‬
77
‫تركيب وسادة نحاسية‬

‫شكل الفلنجات بعد القص والت قيب‬

‫‪78‬‬
‫فتح فتحة المشاهدة وتركيب م بتات الزجاجة‬

‫تصني م بتات الصمام‬

‫‪79‬‬
‫قص مانعات التسريب‬

‫تصميم الدسك والذراع‬

‫‪80‬‬
‫شكل الصمام بعد الدهان والتركيب‬

‫الشكل النهائي لصمام مان الرجوع‬


‫‪swing check valve‬‬

‫‪81‬‬
82

You might also like