Kỷ yếu Hội nghị Khoa học và Công nghệ lần thứ 1 ISS_HUTECH – 15/04/2010

HỆ THỐNG SCADA DIỆN RỘNG

ỨNG DỤNG TRONG LĨNH VỰC KHÍ TƯỢNG THUỶ VĂN
(DESIGN OF SUPERSCADA FOR ENVIRONMENT MONITORING)
ThS.NGUYỄN THỊ NGỌC ANH, PGS.NGUYỄN NGỌC LÂM (*), ThS.TRẦN VIẾT THẮNG

Khoa Cơ - Điện – Điện tử, Đại học Kỹ Thuật Công Nghệ Tp. Hồ Chí Minh
* Viện NC Điện tử, Tin học và Tự động hoá (VIELINA)

TÓM TẮT
Bài báo trình bày kết quả nghiên cứu xây dựng hệ thống SCADA diện rộng cho kiểm soát
thông số khí tượng thủy văn (KTTV) trong điều kiện Việt Nam.
Hệ thống được xây dựng nhằm thu thập - truyền số liệu, kiểm soát và cung cấp các dữ liệu khí
tượng - thuỷ văn và môi trường một cách khách quan, kịp thời, chính xác. Hệ thống được thiết
kế có tính mở, cho phép kết nối các thiết bị đo hiện đại hoặc thiết bị nhiều thế hệ đang có tại
Trạm thành 1 hệ thống đồng bộ, mềm dẻo và có giá thành thấp.
Trên cơ sở khảo sát thực tế và xác định các thông số KTTV cần thu thập, các tác giả đã đề
xuất một mô hình tự động hoá phù hợp với điều kiện phát triển ở Việt Nam kiểu SCADA diện
rộng trên cơ sở hệ thống OPTO 22.
Hệ thống được thiết kế gồm các phần:
- Các bộ chuyển đổi chuẩn hoá cho phép ghép nối các thiết bị hiện có tại các trạm KTTV
với thiết bị tự động OPTO-22 (Bộ chuyển đổi U-I / TRANS420 cho thiết bị có lối ra là tín
hiệu điện dạng tương tự, như máy phát đo tốc độ gió, điện thế từ cảm biến nhiệt, điện thế
từ pin mặt trời,…; Bộ ghép nối máy đo gió điện WSD-01; Bộ ghép nối máy đo gió đơn
giản WD-02; Bộ chuyển đổi tốc độ con quay gió thành tín hiệu điện WS-02; Bộ chuyển
đổi đo mưa với vũ kế điện (RF-01); Bộ đo mưa với vũ kế phao (RF-02): Máy đo phông vũ
trụ; Bộ điều khiển PSCTRL-01 cấp nguồn cho Trạm từ Trung tâm). Phương pháp này cho
phép khai thác tối đa các thiết bị đo lường quy chuẩn đang có trên trạm, cho phép tiết
kiệm đầu tư, nâng cao hiệu quả khai thác.
- Thiết bị Trạm và Trung tâm trên cơ sở hệ thống OPTO 22.
- Phần mềm biên soạn kết nối Trung tâm với các Trạm hoạt động theo kiểu phụ thuộc
(master/slave) hoặc ngang bằng (client/server).
Các kết quả nghiên cứu và thử nghiệm hiện trường chứng tỏ hệ thống có tính hợp lý, giá
thành thấp, phù hợp với điều kiện Việt Nam. Hệ thống hoạt động tin cậy và có khả năng ứng
dụng thực tiễn.

ABSTRACT
DESIGN OF SUPERSCADA FOR ENVIRONMENT MONITORING
The research results of the setting up SuperSCADA for the environment monitoring using in
Vietnam conditions is presented.
The system is designed to objectively, timely and exactly acquire, process and control hydro-
meteorological data. The opened system’s configuration resolves the connection of several of
various equipments – modern or old ones that having in the stations – into the overall, flexible
and inexpensive system.
The system includes the followings
- Standardization transducers for several hydro meteorological equipment such as a
temp.meter, a wind speed and direction meter, rain meter, …). This approach allows to
reduce the investment and to rise the possibility of the equipment’s employment.
- The OPTO-22 based automation system for workstations and center.
- Software is prepared by the master/slave or client/server types.

Proceedings of the 1st Conference on Science and Technology 93

 Kỷ yếu Hội nghị Khoa học và Công nghệ lần thứ 1 ISS_HUTECH – 15/04/2010

The system was experimented and given the reliability results.

1. MỞ ĐẦU:
Dữ liệu khí tượng- thuỷ văn (KTTV) và môi
trường có 1 tầm quan trọng trong dự báo khí hậu-
thiên tai và là yêu cầu cấp thiết cho các ngành
kinh tế đang phát triển, đặc biệt là các ngành khai
thác dầu khí, hàng không, kiểm soát môi
trường.... Hiện nay, ở nhiều Trạm KTTV trong
nước, việc quan trắc được thực hiện chủ yếu theo
các loại máy đo riêng rẽ, quan trắc viên định kỳ
Thiết bị tự động của OPTO 22 được lựa chọn để
xây dựng mạng kiểm soát thông số KTTV. Hệ
thống OPTO 22 thực hiện đưa máy tính vào
thành một trung tâm điều khiển hệ thống, cho
phép khai thác tối đa các phần mềm khác đã có,
với ưu thế có hệ thống hiển thị mạnh, có tính
năng đồ hoạ xử lý thời gian thực. Cấu hình lựa
chọn được trình bày trên hình 1.
TRAÏM KIEÅM SOAÙT KTTV-1

đọc số liệu từ máy móc, ghi chép và chuyển về B3000 M4RTU

Caùc maùy ño KTTV

M4SSER
Boä chuye ån ñoåi

CONTROLLER
SNAP RACK
Trung tâm qua vô tuyến hoặc điện thoại. Như TRUNG TAÂM
KIEÅM SOAÙT KTTV
vậy, các số liệu này được thu nhận và xử lý có Mo- Thu
Dem Phaùt PC/kieåm soaùt RTU
thể không khách quan và kịp thời, nhất là trong
OPTO 22 Ñöôøn g ñieän thoaïi Thu
điều kiện biến động thời tiết có giông bão. Trong Phaùt
Mo-
Dem
G4LC
TRAÏM KIEÅM SOAÙT KTTV-2 32ISA
những năm gần đây, hệ thống SCADA
B3000 M4RTU Ñöôøn g

C aùc maùy ño KTTV

M4S SER
(Supervisory Control And Data Acquisition -

B oä chuyeå n ñoåi
Ñieän thoaïi OptoControl

CONTROLLER
SNAP RA CK
Điều khiển giám sát và thu thập dữ liệu) bắt đầu OptoDisplay
Mo- Thu
du nhập vào nước ta và ngày càng đóng vai trò Dem Phaùt PC/Data base
quan trọng trong nhiều lĩnh vực ứng dụng khác OPTO 22 Ñöôøn g ñieän thoaïi
nhau như các hệ thống cấp nước, năng lượng, xử TRAÏM KIEÅM SOAÙT KTTV-n
lý chất thải, sản xuất, ... B3000 M4RTU
Ca ùc maùy ño KTTV

M4SS ER
Bo ä c hu yeån ñoåi

Thu Mo-
Việc xây dựng một hệ thống SCADA để điều
C ONTROLLER
SNAP RA CK

Phaùt Dem
khiển giám sát và thu thập dữ liệu khí tượng - Mo- Thu OptoServer
thuỷ văn và môi trường một cách khách quan, Dem Phaùt
Users
kịp thời, chính xác là một nỗ lực cần thiết nhằm OPTO 22 Ñöôøn g ñieän thoaïi

nâng cao mức tự động hoá cho hệ thống có tính

tổng hợp, hoạt động tin cậy, giá thành không cao,
có khả năng áp dụng trong điều kiện Việt Nam.
Mô hình ứng dụng cho lĩnh vực khí tượng thuỷ
văn được xây dựng dựa trên các Quy Phạm
94TCN5-90 về quan trắc bức xạ, về quan trắc khí
tượng bề mặt của Tổng cục Khí Tượng Thuỷ
văn và một số tiêu chuẩn về môi trường của các
Bộ - Ngành liên quan đã ban hành /1,2/.
2. THIẾT KẾ HỆ THỒNG:
Các thông số đo đạc tại trạm khí tượng mặt đất
bao gồm: hướng gió, tốc độ gió, lượng mưa–diện
tích thu, nhiệt độ đất và không khí, cường độ bức
xạ mặt trời, thời gian chiếu sáng, độ ẩm không
khí, áp suất khí quyển, cường độ phông bức xạ
vũ trụ. Các thông số đo đạc tại Trạm thuỷ văn:
mức nước sông, ao, hồ và tốc độ dòng chảy.
2.1. Thiết kế cấu hình:
Hệ thống được xây dựng trên cơ sở khảo sát nhu
cầu thực tế cho đối tượng ứng dụng của hệ thống
là mạng 25 Trạm thuộc các tỉnh phía Nam với
Trung tâm là Đài Khí Tượng Thuỷ văn Khu Vực
Nam Bộ ở thành phố Hồ Chí Minh và khảo sát
các hệ thống SCADA /3/ trong các ứng dụng.
Proceedings of the 1st Conference on Science and Technology
Hình 1. Hệ thống SCADA kiểm soát KTTV
Hệ thống bao gồm:
• Các bộ chuyển đổi được thiết kế, chế tạo để
ghép nối tất cả các máy KTTV hiện có trong
nước vào Trạm và mạng OPTO 22. Cách làm
này tạo một hệ thống mở, cho phép khai thác các
thiết bị hiện có, không làm thay đổi đặc trưng đã
được kiểm chuẩn của thiết bị KTTV đang sử
dụng, cho phép nhanh chóng và tiết kiệm khi xây
dựng mạng.
• Hệ SCADA cục bộ, là các hệ con để quản lý
các Trạm KTTV.
• Thiết bị Trung tâm, quản lý các hệ con để tạo
thành hệ thống SCADA toàn cục.
• Phần mềm SCADA cho hệ thống.
Hệ thống tự động hóa công nghiệp MISTIC trên
cơ sở máy vi tính của OPTO 22 /4/ kết hợp phần
mềm phát triển hệ thống năng động, trực quan
FactoryFloor chạy trên Microsoft Windows, với
phần cứng là các khối chức năng chuyên biệt
giao tiếp Vào/Ra thông minh. Hệ thống dễ dàng
phân cấp từ một bộ điều khiển đơn chiếc cho tới
một hệ thống điều khiển phân tán lớn. Nó được
thiết kế làm việc hoàn hảo với hệ điều hành
Microsotf Windows NT, các sản phẩm Back-
94
Kỷ yếu Hội nghị Khoa học và Công nghệ lần thứ 1
Office và các công cụ phần mềm văn phòng để
cung cấp một giải pháp tự động hóa SCADA mở,
hiệu quả cho sự phối hợp giữa hệ thống quản lý
kỹ thuật với hệ thống quản lý hành chính.
• OPTO 22 cho phép thực hiện các hệ thống
điều khiển phân tán, liên kết các bộ điều khiển
công nghệ và xử lý dữ liệu nằm rải rác ở nhiều
điểm khác nhau (lên tới 18000 điểm với khoảng
cách giữa chúng không hạn chế) thành một thể
thống nhất. Đó là mạng điều khiển nhiều nút
gồm có các Host PC, các WorkStation MMI, các
Mistic Controller, I/O Units, và Mistic RTU,
cũng như SQL Server DataBase thông qua các
đường truyền thông theo các chuẩn RS-232, RS-
485, ArcNet, Ethernet, ArcNet Fiber Optic, và
các loại Modem cũng như các chuẩn thiết lập
mạng miền rộng hiện nay như FDDI, ATM…
Việc liên kết các Trạm thông qua mạng Ethernet
có thể mở rộng tới vô số Trạm (kiểu như
Internet), số đường truyền ít, chi phí tổ chức
mạng thấp, giảm chi phí lập trình, dễ bảo dưỡng,
sửa chữa.
OPTO 22 có phần cứng là các bộ điều khiển
(Mistis Controllers) M4RTU và các module
vào/ra (I/O Bricks) cắm ở trên Controller, có thể
liên kết với các I/O modules mở rộng theo chuẩn
RS-485 hay các phương thức truyền thông khác.
Các Controller thực hiện điều hành hệ thống hoạt
động, liên kết với máy vi tính, là nơi lưu trữ và
thực hiện các chương trình điều khiển hệ thống
đã được phát triển (Strategy), tương tác với các
thiết bị ngoài thông qua các I/O Bricks và I/O
Modules. Khung mở rộng (SNAP) cho phép lắp
đặt bổ sung các thiết bị vào/ra thông minh. Các
máy tính của hệ được liên kết qua mạng máy
tính, ví dụ Ethernet.
Thiết bị tại Trung tâm mạng SCADA có bộ điều
khiển G4LC32ISA PROCESSOR và các phần
mềm nguồn Factory Floor, cho phép tổ chức hoạt
động mạng SCADA ở mức cao. Phần mềm
nguồn gồm 3 khối là OptoControl phục vụ cho
xây dựng phần mềm điều khiển, OptoDisplay –
phục vụ hiển thị và đồ hoạ và OptoServer – xây
dựng mạng khai thác cơ sở dữ liệu của OPTO 22.
Môi trường phần mềm của Factory Floor hỗ trợ
các modem, khả năng liên kết 2 chiều (từ máy
chủ đến M4RTU/DAS, từ M4RTU/ DAS đến
máy chủ) và việc truyền thông ngang hàng. Nó
còn hỗ trợ việc nạp các phần mềm điều khiển cơ
sở từ xa đến bộ nhớ Flash EEPROM, nạp các
chương trình từ xa, gỡ rối và nạp dữ liệu từ xa.
Proceedings of the 1st Conference on Science and Technology
ISS_HUTECH – 15/04/2010
2.2. Thiết kế các bộ chuyển đổi thông số
KTTV:
Khảo sát các thiết bị đo của các Trạm KTTV cho
thấy chúng có các mức công nghệ và chủng loại
rất khác nhau. Để có thể khai thác chúng,
phương thức ghép nối lựa chọn như sau:
• Những thiết bị có lối ra điện, có thể ghép
trực tiếp với OPTO 22
• Thiết kế các bộ chuyển đổi chuẩn hoá ứng
dụng tổng quát như trình bày ở dưới (hình
2):
¾Bộ chuyển đổi U-I / TRANS420: Dùng cho
các thiết bị đo thông số KTTV có lối ra là tín
hiệu điện dạng tương tự, ví dụ, điện thế ra từ
máy phát đo tốc độ gió, điện thế từ cảm biến
nhiệt, điện thế từ pin mặt trời, …Bộ chuyển đổi
TRANS420 được thiết kế để phối hợp khoảng
thế đo từ lối ra máy đo và tạo máy phát dòng ra
tương ứng tỷ lệ với điện thế vào. Đặc trưng:
điện thế vào 0÷10V (max tới 40V), dòng ra
tương ứng từ 4÷20mA, độ tuyến tính 0.1%.
¾Bộ ghép nối máy đo gió điện WSD-01 với hệ
OPTO-22: Máy đo gió điện thường là con
quay gió có trục gắn với dinamo phát điện và
một phong tiêu xác định hướng gió có trục gắn
với chuyển mạch quét. Phần đo tốc độ gió,
điện thế từ máy phát điện được chỉnh lưu, qua
biến trở để đưa trực tiếp vào khối đo thế tương
tự của OPTO-22 hoặc nhờ khối TRANS420 để
biến thành dòng cho khối đo dòng của OPTO
22. Phần chỉ thị hướng gió, bộ chuyển đổi chứa
1 DAC 8 bit với các giá trị dòng theo bước từ
0.7 đến 10.5mA. Tuỳ vị trí chuyển mạch của
máy đo gió, dòng tương ứng chảy qua tiếp
điểm đóng vào điện trở của mạch OPTO-22,
tạo giá trị điện thế tương ứng gửi vào OPTO-
22 để xác định và hiển thị thông số gió.
¾Bộ ghép nối máy đo gió đơn giản WD-02:
Máy đo gió đơn giản gồm phong tiêu chỉ
hướng gió và tấm bảng có thể quay nâng để
xác định sức gió bằng mắt. Bộ chuyển đổi
hướng gió có bộ cảm biến vị trí (encoder) gắn
với trục quay của phong tiêu để tạo tín hiệu
điện tương ứng với vị trí phong tiêu. Cảm biến
là 1 đĩa có đục các rãnh cung và các cảm biến
hồng ngoại để theo dõi vị trí các rãnh. Bằng
các phân phối các rãnh, ta có bộ cảm biến 4 bit
lối ra, cho phép xác định hướng gió. Các mã ra
này được đưa tới các lối vào số của OPTO-22.
¾Bộ chuyển đổi tốc độ con quay gió thành tín
hiệu điện WS-02: Bộ chuyển đổi WS-02 gồm
95
Kỷ yếu Hội nghị Khoa học và Công nghệ lần thứ 1 ISS_HUTECH – 15/04/2010

một encoder là 1 đĩa từ có 2048 khe, được gắn ¾Bộ điều khiển PSCTRL-01 cấp nguồn
vào trục con quay gió. Khi con quay gió quay, cho Trạm từ Trung tâm: Sơ đồ điều
đầu đọc của encoder sẽ tạo chuỗi xung cho khiển cấp nguồn cho Trạm từ Trung tâm
phép đếm và tính tần số quay để định tốc độ được nuôi bằng pin hoặc ắcquy 9V. Ổn áp
gió. Để phối hợp với thiết bị OPTO-22, tần số
7805 tạo thế nuôi Vcc cho sơ đồ. Modem
xung ra cần được suy giảm: gió rất nhẹ ~2m/s
(1 vòng/s) số xung ra là 2048, qua hệ số chia
được cắm điện trực tiếp vào lưới, còn hệ
64, còn lại 32 xung; còn khi gió rất mạnh cấp OPTO-22 nuôi qua ổ 220VAC/ For OPTO-
12, ~32m/s (32 vòng/s), xung ra là 65536, qua 22 POWER. Ở trạng thái ngắt điện, relay
hệ số chia 64, còn lại 1024 xung. K2 bị ngắt, điện từ lưới không tới được
¾Đo mưa với vũ kế điện (RF-01): Vũ kế điện đường cấp nguồn cho OPTO-22. Khi qua
thường có cấu tạo kiểu gầu đong nước gắn trên đường điện thoại hoặc vô tuyến, Modem
cầu bập bênh với cảm biến tạo nhịp đong nước nhận được tín hiệu, qua ICL232 để chuyển
là rơ le từ và nam châm. Khi có mưa chảy vào mã RS232 thành mã TTL, gửi qua đường
gầu làm cầu bập bênh đảo chiều, làm đóng rơ RXD và TXD vào bộ vi điều khiển
le từ 1 lần. Như vậy với một thể tích nước mưa 89C2051. Tín hiệu được nhận và xử lý, nếu
xác định sẽ tạo 1 xung gửi trực tiếp tới lối vào
đúng địa chỉ (từ 1: 25) và mã lệnh ON, sẽ
số của hệ thống OPTO-22.
¾Đo mưa với vũ kế phao (RF-02): Bộ đo giáng
điều khiển lối ra P1.5 lên mức cao, đóng
thuỷ RF-02 được thiết kế là một thùng đo relay K2, cấp điện cho OPTO-22. IC
chuẩn, có cảm biến báo mức cạn và báo mức 89C2051 cũng điều khiển Q1 và relay K1
tràn. Phao được treo qua trục của Encoder với báo cho modem dữ liệu đã thu nhận và xử
đối trọng. Khi lượng nước trong bình cao hay lý. Khi cần điều khiển ngắt điện từ xa, tín
thấp, phao sẽ nâng lên hoặc hạ xuống, tương hiệu từ Modem được OPTO-22 xử lý. Sau
ứng làm quay trục encoder. Encoder là một đĩa khi trữ tất cả các dữ liệu hiện hành, OPTO-
từ có 2048 khe. Đĩa từ được gắn với trục quay 22 sẽ tạo lệnh FROM CONTROLLER qua
phao, khi quay sẽ làm cho đĩa từ quay quanh bộ liện kết quang, điều khiển IC 89C2051
đầu đọc. Do vậy với mỗi vòng quay, đầu từ sẽ để ngắt relay K2, ngắt điện cho hệ thống
nhận được 2048 tín hiệu xung. Các xung này OPTO-22.
được khuếch đại, hình thành, tạo thành xung ra
TTL. Kích thước trục encoder D quy định độ
phân giải mức nước trong bình, khi chọn D=
6.7mm, tương ứng độ phân giải 0.01mm.
Ngoài ra, hệ thống được bổ sung thêm bộ báo
mưa (kiểu cầu điện trở), tín hiệu điều khiển
nạp - xả từ hệ thống chính, tín hiệu báo đầy
thùng đo. Đối với vũ kế Việt Nam, cần bổ sung
thêm hệ thống phao.
¾Đo phông vũ trụ: Thiết bị kiểm tra phông vũ
trụ cho phép xác định sự biến động phông
phóng xạ tự nhiên, là kết quả của các vụ nổ hạt Bộ chuyển đổi U-I TRANS420
nhân hoặc các vụ nổ bắt nguồn từ vũ trụ. Máy
đo phông bức xạ hạt nhân có thể là các máy đo
liều hiện được sử dụng rộng rãi ở các cơ sở
phóng xạ. Khi đó, ta có thể trích tín hiệu xung
hoặc điện thế đo U (tỷ lệ với cường độ bức xạ)
từ mạch đồng hồ đo và nối với lối vào số hoặc
tương tự của OPTO-22 (qua bộ chuyển đổi
TRANS 420). Để tăng độ nhạy phép đo, máy
đo phông bức xạ hạt nhân SCA-02TT được
thiết kế gồm 1 detector nhấp nháy, bộ nguồn
cao thế để nuôi ống nhân quang và tầng
ngưỡng tạo tín hiệu số lối ra và được đưa tới
Bộ ĐK nguồn từ xa PSCTRL-1
lối vào số của OPTO-22.

Proceedings of the 1st Conference on Science and Technology 96

Kỷ yếu Hội nghị Khoa học và Công nghệ lần thứ 1 ISS_HUTECH – 15/04/2010

Máy đo phông vũ trụ SCA-02TT

Hình 2. Các bộ chuyển đổi chuẩn hoá

2.3. Thiết kế thiết bị Trạm - mạng SCADA cục
bộ

Hệ thống thiết bị Trạm (hình 1,2,3) gồm :

• Các bộ chuyển đổi thiết kế ở trên (hình 2)
gắn tương ứng với thiết bị hiện có.
• Khung mở rộng cho phép lắp đặt bổ sung
nhánh từ xa của Trạm, bao gồm:
- Bộ vi xử lý SNAP-B3000 cho hệ thiết bị
Bộ chuyển đổi tốc độ gió WD-02 vào ra thông minh.
- Khung gắn các khối vào/ra thông minh
SNAPB8MC.
- 4 khối tương tự 2 lối vào độc lập SNAP-
AIMA cho phép đo dòng vào (0-20mA),
phân giải 0.8 μA, độ chính xác 0.04%.
Sử dụng để đo dòng từ các cảm biến bức
xạ mặt trời, độ ẩm không khí, áp suất khí
quyển…
- Khối tương tự 2 lối vào độc lập SNAP-
AICTD cho phép đo trực tiếp nhiệt độ
từ cảm biến bán dẫn (khoảng đo -40 -
+100 oC).
- Khối logic 4 lối vào SNAP-IDC5 : Các
Bộ chuyển đổi hướng gió WS-02 giải tầm DC và AC khác nhau, tần số
cao, tín hiệu cầu phương. Được sử dụng
để thực hiện đo hướng gió, tốc độ gió, đo
mưa và cường độ phông bức xạ hạt nhân.
- Khối logic 4 lối ra SNAP-ODC5 : Các
giải tầm DC và AC khác nhau, Rơ-le cơ
khí. Dùng để thực hiện việc đóng xả bình
đo mưa, cũng như tạo xung chuẩn để
điều khiển việc đọc hướng gió.

Bộ chuyển đổi lượng mưa RF-02

Proceedings of the 1st Conference on Science and Technology 97

Kỷ yếu Hội nghị Khoa học và Công nghệ lần thứ 1 ISS_HUTECH – 15/04/2010

SNAP 8 MODULE RACK WITH SNAP BRAIN

Khung gaén 8 module coù khoái ñieàu khieån B3000
M4RTUM - Khoái ñieàu khieån trung taâm
M4PS12D -Khoái nguoàn nuoâi I I/0 MODULES Trên hình 4 giới thiệu một vài giao diện tại Trạm
KTTV.
S NAP-ODC5SRC

SNAP-AICTD
SNAP-G4IDM

SNAP-AIMA

SNAP-AIMA

SNAP-AIMA

SNAP-AIMA

B3000
SNA P-IDC5

SNAP
D D D D D D D D A A A A

Khoái ñieàu khieån vaø xöû lyù ANALOG BRICK

Khoái giao dieän
0 Khoái töông töï
Tröïc xaï keá /Trans420 M4SSER
1 2 loái vaøo
Nhieät xaï keá /Trans420
SNAP-MODULE AIMA Döï phoøn g
Khoái töông töï 2 loái vaøo (4 khoái )
2 Thuï xaï keá /Trans420 7 G4 DIGITAL IN. BRICK
3 Khoái LOGIC 4 loái vaøo
4 Nhaät quangï keá /Trans420 6
Ñoä aåm /Trans420 5 ON-OFF
5
Khí aùp/Trans420 nguoàn /PSCTRL-1
4
6 Höôùn g gioù /WD-01
7 Toác ñoä gioù /WS-01 3 G4 DIGITAL OUT. BRICK
SNAP-MODULE AICTD: 2 Khoái LOGIC 4 loái ra
Khoái töông töï 2 loái vaøo ño nhieät ñoä Döï phoøn g
0 1
Nhieät ñoä ñaát
1
Nhieät ñoä khoân g khí
0
Hình 4. Một vài giao diện tại Trạm KTTV
0 SNAP-G4 ID MODULE : Khoái LOGIC 4 loái vaøo )
Goác höôùn g gioù /WS-01
2.4. Thiết kế thiết bị Trung tâm - mạng
1
2
Böùc xaï vuõ truï / SCA-02TT
Ño möa /RF-01
SCADA toàn cục
3
SNAP-G4 ID MODULE : Khoái LOGIC 4 loái vaøo )
4
5
Baùo möa-thôøi gian möa /RF-02 Trên cơ sở cấu hình thiết bị Trung tâm (hình 1),
Ño möa /RF-02
6
Ño toác ñoä gioù /WS-02 việc tổ chức mạng SCADA mở rộng cho hệ
7
Ño höôùn g gioù /WS-02
SNAP-G4 OD MODULE : Khoái LOGIC 4 loái ra
thống nhiều Trạm trong lĩnh vực KTTV sử dụng
3
2
Ñoïc höôùn g gioù /WS-02
Van xaû möa /RF-02
thiết bị OPTO 22 bao gồm:
1
0
Van nhaän möa /RF-02 - Xây dựng hệ thống truyền số liệu KTTV
giữa các Trạm và Trung tâm.
Hình 3. Cấu hình Trạm KTTV - Viết chương trình điều hành mạng SCADA
• Bộ điều khiển M4RTU chứa 2 bộ vi xử lý: của nhiều Trạm KTTV.
- Viết chương trình quản lý số liệu, lưu trữ và
Một bộ 32 bit G4LC32SX 32/ 68020μP cho
vẽ đồ thị sự thăng giáng của các thông số
chương trình điều khiển và truyền số liệu và bộ
KTTV trong ngày, trong tuần, trong tháng và
vi xử lý 16 bit - 80C196μP cho điều khiển giao
trong năm để phục vụ cho công tác KTTV.
diện I/O. Khối I/O bao gồm bộ I/O G4D16L (8
Hệ thống SCADA cho KTTV như vậy có hai
modul số G4 I/O) và một bộ I/O analog G4AL (4
mạng quản lý:
modul tương tự G4 I/O) dùng để thực hiện điều
- Các Trạm không có máy tính thực hiện liên
khiển ON-OFF nguồn, và chứa các kênh dự
kết với máy tính Trung tâm/ kiểm soát
phòng của hệ thống.
MRTU theo dạng Master/Slave.
• Modem (nối với M4RTU Controller) và máy - Các Trạm có máy tính – là các hệ SCADA
thu phát: cục bộ, liên kết với máy tính Trung tâm theo
Mọi dữ liệu mà hệ thống thu thập được lưu trữ dạng Client/Server.
trong bộ nhớ M4RTU Controller và được trao
đổi với Trung tâm theo chương trình của Trung 2.4.1 Giao tiếp giữa Trung tâm và các Trạm
tâm. kiểu phụ thuộc Master/ Slave
Với phần cứng của thiết bị đã được cài đặt, phần
mềm OptoControl được dùng để xây dựng cấu Giao tiếp kiểu phụ thuộc của Trung tâm và các
hình truyền thông giữa PC và M4RTU/DAS, cấu Trạm (Master/Slave) được thực hiện thông qua
hình các bộ (I/O Units) và các điểm (I/O Points), mạng Polling (giao thức mạng gọi vòng) của
để phát triển và chạy các chiến lược điều khiển. thiết bị Trung tâm (Master) đến các thiết bị Trạm
Chương trình hoạt động thu thập dữ liệu cho (Slave) để lấy thông tin. Trong đó chỉ có Trung
Trạm dựa trên chương trình cơ sở của OPTO 22: tâm khởi xướng sự giao tiếp. Các thiết bị Slave
- Thu thập các thông số khí tượng từ dụng cụ không thể khởi đầu sự giao tiếp; chúng chỉ có thể
đo. đáp ứng các yêu cầu từ máy chủ. Những gì xảy
- Lưu trữ các mẫu dữ liệu định kỳ (cứ vài phút ra sau đó là máy chủ đều đặn lấy thông tin từ các
một lần) thiết bị Slave, hoặc gởi thông tin đến các thiết bị
- Lưu trữ các mẫu dữ liệu quan trắc theo thời Slave.
điểm quan trắc. Do việc ghép nối mạng giữa Master và các Trạm
- Xử lý sơ bộ kết quả. Trao đổi dữ liệu với slave từ xa nên hệ thống sử dụng cáp truyền nối
Trung tâm. tiếp ( thông qua đường điện thoại hoặc hệ thống
Phần mềm OptoDisplay được dùng đề hiển thị đồ modem thu phát) để giao tiếp với nhau.
hoạ kết quả.
Proceedings of the 1st Conference on Science and Technology 98
Kỷ yếu Hội nghị Khoa học và Công nghệ lần thứ 1
Trạm Slave: Mỗi Trạm gồm một thiết bị thu thập
và xử lý dữ liệu (Opto Slave). Máy tính PC có
thể có tại Trạm sử dụng để theo dõi và điều khiển
hoạt động của Trạm cũng như lưu trữ số liệu.
Sau khi thực hiện nhiệm vụ thu thập, lưu trữ và
xử lý dữ liệu thu thập được, Trạm Slave sẽ kiểm
tra tín hiệu trên đường truyền để thực hiện việc:
- Chuyển các mẫu dữ liệu định kì và các mẫu
dữ liệu tại kỳ quan trắc về Trạm Trung tâm
khi có yêu cầu.
- Thực hiện chức năng ONLINE (từ Trạm
Trung tâm có thể xem các thông số khí tượng
tức thời của Trạm Slave) khi có yêu cầu từ
Trạm Trung tâm.
Lưu đồ tổng quát của Slave được thiết kế gồm
các bước Wait_for_connect (chờ kết nối) được
khởi động bởi biểu đồ “Main_Ctr” và có chức
năng chờ bộ điều khiển Master kết nối với nó
Chương trình Slave_Communication_Cxf được
sử dụng để gởi hoặc nhận bảng.
Master: gồm một OptoMaster ghép nối với một
máy tính PC thông qua đường điện thoại, kết nối
với các Trạm slave để thu nhận dữ liệu, lưu trữ
trên hard disk. Máy tính Master có nhiệm vụ:
- Kết nối lần lượt với Trạm Slave tại mỗi thời
điểm quan trắc (thời điểm quan trắc này
được đặt bởi các nhân viên của Trung tâm)
để thu nhận các bảng dữ liệu định kì và bảng
dữ liệu quan trắc.
- Cho phép xem các thông số khí tượng tại bất
kì Trạm slave nào một cách tức thời
- Thực hiện được việc đóng mở nguồn điện
(ON_OFF_POWER) cung cấp cho các Trạm
Slave.
- Tự động tổng hợp tất cả các số liệu quan trắc
trên các Trạm để cho ra một bản tin khí
tượng tổng hợp.
- Cung cấp thêm các công cụ cho phép tìm
kiếm nhanh một mẫu tin khí tượng theo
ngày, tháng và năm. Công cụ này cũng cho
phép thành lập các giản đồ thể hiện sự biến
thiên của một thông số khí tượng nào đó theo
thời gian trên màn hình PC và trên giấy (độ
dài của trục thời gian trong các giản đồ này
Proceedings of the 1st Conference on Science and Technology
ISS_HUTECH – 15/04/2010
đúng bằng khoảng thời gian giữa hai lần
quan trắc kế tiếp nhau).
Thuật giải máy chủ ngoài các biểu đồ “Powerup”
và “Interrupt” có sẵn trong tất cả các thuật giải,
nó còn chứa sáu biểu đồ khác (6 chart):
Biểu đồ “Powerup”: khởi động các biểu đồ
”Polling_Control”, “Sub_Chart” và cũng làm
biểu đồ “Interrupt” dừng lại.
”Polling_Control” Là chương trình chính của
Master, chương trình này thực hiện các chức
năng: - Kiểm tra liên tục thời gian quan trắc của
Trạm và thời gian thực của hệ thống. - Khi đến
thời điểm quan trắc, thực hiện việc khởi tạo chart
Receive Data_Period để cập nhật và lưu trữ các
số liệu khí tượng. - Khởi tạo chart
Receive_Data_Online cho phép xem các thông
số khí tượng tại Trạm slave một cách tức thời
(ONLINE) khi có yêu cầu. - Thực hiện việc khởi
tạo chart đóng mở nguồn “Start_Power” của
Trạm slave.
“Receive_Data_Online“ và “Receive
Data_Period” liên quan đến việc lấy các bảng
dữ liệu định kì và bảng dữ liệu quan trắc từ các
Trạm slave, khi đuợc chart Polling_Control gọi.
“Start_Power” có nhiệm vụ điều khiển việc
đóng mở nguồn cho hệ thống slave.
“Sub_Chart” được người sử dụng khởi động
nhằm cung cấp thêm các công cụ cho phép tìm
kiếm nhanh một mẫu tin khí tượng theo ngày,
tháng và năm. Công cụ này cũng cho phép thành
lập các giản đồ thể hiện sự biến thiên của một
thông số khí tượng nào đó theo thời gian trên
màn hình PC và in ấn các thông số khí tượng tại
Trạm slave bất kì.
”Data_Display” là chương trình tự động tổng
hợp tất cả các số liệu quan trắc trên 25 Trạm tại
thời điểm quan trắc để cho ra một bản thông tin
khí tượng tổng hợp.
Ngoài ra còn có thư mục con chứa tám chương
trình con, gồm:
- Khởi động Modem (Start Modem)
- Quay số Modem (Modem Dial)
- Gác Modem (Disconnect Modem)
- Di chuyển bảng số thực đến bảng số thực
(Move Float Table to Float Table)
- Di chuyển bảng số nguyên sang bảng số
nguyên. (Move Integer Table to Interger
Table)
- Gởi đi bảng số thực (Send Float Table)
- Gởi đi bảng số nguyên (Send Iteger Table)
- Gởi đi bảng chuỗi (Send String Table)
2.4.2 Giao tiếp giữa Trung tâm và các Trạm
kiểu Client/Server
99
Kỷ yếu Hội nghị Khoa học và Công nghệ lần thứ 1 ISS_HUTECH – 15/04/2010

Trong quá trình phát triển của hệ thống, khi mỗi

Trạm đều có máy tính, mạng kiểm soát kiểu phụ
thuộc Master/Slave sẽ dần dần bị loại bỏ. Mạng
thay thế MisticNet sẽ là kiểu ngang bằng
Client/Server . Mạng này thực hiện theo 2 cách:
- Ghép nối máy tính Trạm với máy tính chính
ở Trung tâm qua đường Modem qua cổng
COM1.
- Ghép nối máy tính kiểm soát MRTU ở Trung
tâm với máy tính chính qua cổng COM2 Bảng biểu diễn kết nối
Trong đó, cả 2 cách ghép đều có thể thực hiện
theo cùng 1 kiểu Client/Server và ứng dụng phần
mềm cơ sở OptoServer. Khi đó, máy tính chính ở
Trung tâm sẽ đóng vai trò Data Server, quản lý
trường dữ liệu thu thập từ các Trạm và phân phối
dữ liệu và điều khiển theo kế hoạch hoặc đòi hỏi
phục vụ. Việc cài đặt đồng thời các phần mềm cơ
sở OptoControl, OptoDisplay và OptoServer trên
cùng một máy tính cho mỗi nhánh mạng cho
phép thực hiện các chức năng tương ứng.
Đối với máy tính mạng khai thác ở Trung tâm
(Users), chỉ cần cài đặt OptoServer và
OptoDisplay. Như vậy trên máy tính khai thác sẽ
có một thiết kế OptoDisplay chạy theo Data Bảng hiển thị thông số đo
Server. Trên máy mạng có thể triển khai các
chương trình máy tính. Việc cài đặt OptoServer
theo kiểu hộp thoại chung với OptoControl và
OptoDisplay khá dễ dàng. OptoServer không can
thiệp vào các phần mềm điều khiển và hiển thị đã
được thiết kế trước đây mà nó chỉ là công cụ hỗ
trợ mạng sử dụng OPTO 22.

Trên hình 5 giới thiệu một số giao diện thiết kế

trên hệ thống Trung tâm.

Bảng kết quả đo

Hình 5. Một vài giao diện tại hệ thống Trung tâm

3. KẾT LUẬN:

Trên cơ sở nghiên cứu các yêu cầu thực tiễn

và các tiến bộ kỹ thuật trong lĩnh vực
SCADA, sau khi lựa chọn phương pháp và
thiết bị, mô hình SCADA cho khí tượng thuỷ
Bảng điều khiển chính
văn (KTTV) trên cơ sở sử dụng các thiết bị
của OPTO—22 kiểu Slave/Master được xây
dựng ở trên đã thu được những kết quả sau:
• Khảo sát mạng KTTV khu vực Nam Bộ
và thiết kế mô hình SCADA mở rộng cho
hệ thống kiểm soát KTTV cho nhiều

Proceedings of the 1st Conference on Science and Technology 100

Kỷ yếu Hội nghị Khoa học và Công nghệ lần thứ 1 ISS_HUTECH – 15/04/2010

trạm, với mỗi Trạm được xây dựng như 1
hệ SCADA cục bộ.
• Nâng cao mức điều khiển tự động
SCADA cho thiết bị trạm.
- Hoàn thiện và bổ sung các thiết bị
chuyển đổi, ghép nối với các loại máy ở
trạm KTTV, đặc biệt là các máy đo gió,
mưa, điều khiển nguồn từ xa. Phương
pháp này cho phép khai thác tối đa các
thiết bị đo lường quy chuẩn đang có trên
trạm, cho phép tiết kiệm đầu tư, nâng cao
hiệu quả khai thác.
- Thiết kế, chế tạo thiết bị điều khiển trên
trạm để đo tự động mức giáng thuỷ và đo
cường độ bức xạ phóng xạ vũ trụ.
• Tổ chức mạng SCADA mở rộng ghép
nối nhiều trạm
- Xây dựng lại phần mềm Master/Slave ở
chế độ quét các trạm hoặc một số trạm
chỉ định
- Xây dựng phần mềm Client/Master cho
mạng SCADA
- Tổ chức lập trình hoạt động cho toàn hệ
thống trên cơ sở phần mềm OPTO 22/
Factory Floor.
- Viết chương trình biểu diễn và quản lý số
liệu.
Các kết quả nghiên cứu trình bày ở trên cho
thấy mô hình SCADA mở rộng cho hệ thống
kiểm soát KTTV với mỗi Trạm là hệ
SCADA cục bộ trên cơ sở OPTO-22, với cấu
hình mở (cho phép ghép nối các thiết bị các
loại hiện có ), làm việc với 2 kiểu: phụ thuộc
Master/Slave và ngang bằng Client/Master
có tính hợp lý, giá thành thấp.
Các kết quả thử nghiệm hiện trường /5/ khi
ghép nối với 1 Trạm KTTV và kết nối Trung
tâm cho thấy hệ thống hoạt động tin cậy và
có khả năng ứng dụng thực tiễn.
3. SCADA System:
- Water Treatment and Distribution, City of
Leipzig, 1997
- Steven A. Walker, Brush Wellman
Engineered Metals: Automated Boiler
Control & Water Treatment System Keeps
Mill On Line, 1998
- Richland County, SC, Department of
Publicwirks: Remote Waste Water
Management, 1998
4. OPTO-22 PRODUCT SUPPORT SERVICES
- Remote Automation System M4RTU,
User’s Guide, 5. 1997
- PC BUS-based Controller G4LC32ISA-LT ,
User’s Guide, Form 735, 7. 1996
- Brain Boards, Form 787, OPTO 22, 1997.
- I/O modules User’s Guide, 5. 1997
- OptoControl – Command Reference, Form
725, 5.1996
- OptoDisplay – Command Reference, Form
725, 5.1996
- OptoServer – Command Reference, Form
722-0515, 5.1996
5. Nguyễn Ngọc Lâm. Báo cáo đề tài nhà
nước mã số KHCN-04-07-02 về “Nghiên
cứu xây dựng và thử nghiệm SCADA
trong quản lý và cải tạo môi trường”.
5/1999.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Quy Phạm 94TCN5-90 về quan trắc bức xạ

(ngày 27.08.1990) của Tổng cục Khí Tượng
Thuỷ văn và Quy Phạm 94TCN6-90 về quan trắc
khí tượng bề mặt (ngày 10.09.1990) của Tổng
cục Khí Tượng Thuỷ văn.
2. Một số tiêu chuẩn tạm thời về môi trường của
Bộ Khoa Học Công Nghệ và Môi Trường
(1993).

Proceedings of the 1st Conference on Science and Technology 101