Giải pháp kết nối, đ.

khiển xa các Recloser tại trạm TG không người trực

Nhằm nâng cao khả năng tự động hoá trong công tác vận hành lưới điện, việc áp dụng các giải pháp
điều khiển xa tại các trạm trung gian không người trực là một yêu cầu rất thực tế và cần thiết. Trên
cơ sở khả năng kết nối đa dạng của các thiết bị Recloser thế hệ mới, bài viết này trình bày giải pháp
kết nối điều khiển các Recloser qua đường truyền Internet.

Tại các trạm cắt, trạm trung gian có số lượng thiết bị điều khiển lớn, việc đầu tư một hệ thống
SCADA hoàn chỉnh, với phương thức truyền thông bằng cáp quang hoặc radio đòi hỏi kinh phí lớn,
khó có khả năng thực hiện trong thời gian ngắn. Theo giải pháp kết nối bằng modem quay số (dialup
modem) đã áp dụng cho các Recloser trên lưới trước đây, việc kết nối theo phương thức điểm –
điểm (point to point) sẽ không phù hợp với khi kết nối đến nhiều thiết bị. Để giải quyết yêu cầu trên,
Phòng điều độ Công ty Điện Lực Thừa Thiên Huế đã nghiên cứu áp dụng giải pháp kết nối điều
khiển các thiết bị Recloser tại các trạm trung gian không người trực bằng bộ chuyển đổi giao thức
RS232/TCP-IP qua đường truyền Internet. Mô tả khái quát hệ thống như sau:

Các thiết bị: Tại phòng điều khiển (Phòng điều độ): Sử dụng các máy tính có sẳn chạy hệ điều hành
Window XP, có kết nối Internet tốc độ cao. Tại các trạm cắt, trạm trung gian: thiết lập đường truyền
Internet tốc độ cao, modem ADSL có hổ trợ chức năng NAT (Network Address Translation), lắp đặt
bộ chuyển đổi giao thức RS232-TCP/IP để kết nối vào cổng truyền thông của các Recloser. Các
modem ADSL sẽ thực hiện chuyển đổi địa chỉ mạng (NAT) để thiết lập kết nối đến các thiết bị điều
khiển tương ứng với các địa chỉ của bộ chuyển đổi RS232/TCP-IP, do đó số lượng thiết bị có thể kết
nối qua một modem sẽ không hạn chế tùy thuộc vào khả năng NAT của modem. 

 
Minh hoạ giải pháp kết nối điều khiển 
Phần mềm điều khiển: Hầu hết các recloser thế hệ mới đều có các phần mềm chuyên dụng kèm
theo để giao tiếp với tủ điều khiển. Tùy theo chủng loại tính năng của thiết bị mà các nhà sản xuất
tích hợp bằng các phương thức kết nối như Direct, PSTN, Radio, TCP/IP. Một số phần mềm điều
khiển recloser đã hỗ trợ kết nối theo giao thức DNP3 TCP-IP qua địa chỉ Ip hoặc địa chỉ Host như
WinSOS (Nulec), Proview (Form6), riêng các Recloser không hỗ trợ giao thức DNP TCP/IP, giải
pháp sử dụng các phần mềm tạo cổng COM ảo (Virtual COM) để chuyển đổi địa chỉ Host/IP thành
COM Port (Recloser Tavrida). Để xác định địa chỉ Internet của modem, sử dụng chức năng DNS
(Domain Name Server) của modem, đăng ký một tài khoản Host trên Internet, địa chỉ này sẽ tương
ứng với địa chỉ trạm.
   
Sau khi thực hiện cấu hình cho modem, bộ chuyển đổi RS232/TCP-IP và bộ điều khiển Recloser,
bằng các phần mềm điều khiển Recloser cài đặt tại máy tính của phòng điều khiển, ta có thể thiết lập
kết nối đến các recloser tại các trạm một cách nhanh chóng. Điều độ viên vận hành sẽ được cung
cấp tài khoản có phân quyền để có thể đọc thông số, điều khiển, hoặc cài đặt cho các Recloser.

Với phương thức kết nối đơn giản, dễ triển khai, chi phí đầu tư thấp, hệ thống kết nối điều khiển xa
bằng thiết bị chuyển đổi RS232/TCP-IP qua đường truyền Internet đã đáp ứng được các yêu cầu
như:

- Trên cùng một kết nối có thể giám sát điều khiển được nhiều thiết bị Recloser tại một trạm.

- Thu thập được tất cả các thông số đo lường cũng như sự kiện vận hành mà Recloser ghi nhận,
qua đó dể dàng trong việc đánh giá phụ tải, phân tích sự cố.

- Thực hiện cài đặt, hiệu chỉnh thông số chỉnh định BVRL một cách nhanh chóng 

- Hạn chế việc điều động nhân lực trong công tác vận hành chuyển phương thức, sa thải, xử lý sự
cố.

Phòng điều độ Công ty Điện lực TT-Huế đã áp dụng giải pháp kết nối điều khiển xa bằng thiết bị
chuyển đổi RS232/TCP-IP qua đường truyền Internet cho 5 trạm trung gian không người trực trên
địa bàn Tỉnh, qua thời gian vận hành cho thấy việc kết nối điều khiển khá ổn định, hệ thống đã phát
huy hiệu quả thiết thực trong công tác điều độ vận hành.
Nhằm nâng cao độ tin cậy cung cấp điện, linh hoạt trong công tác quản lý, vận hành lưới điện, vừa qua
Công ty Điện lực Quảng Trị đã lắp đặt, vận hành thử nghiệm thành công thiết bị giám sát, điều khiển từ xa
máy cắt Recloser.

Modem IP GPRS F2103 lắp tại tủ điều khiển Recloser 971 Cửa Tùng, nguồn nuôi modem được lấy t ừ
ắc quy đảm bảo kết nối liên tục.

Trạm trung gian Cửa Tùng có 3 xuất tuyến được bảo vệ bằng các Recloser, cấp điện cho một khu vực
phụ tải khá rộng lớn. Khoảng cách từ Trạm biếp áp đến nơi trực vận hành (tổ vận hành lưới điện Điện lực
Vĩnh Linh) gần 20Km, khi xảy ra sự cố trên đường dây gây nhảy máy cắt Recloser đầu xuất tuyến, dẫn
đến thời gian kiểm tra tín hiệu trip của Recloser và thao tác xử lý sự cố thường kéo dài, gây mất điện
trong thời lớn, làm tăng SAIDI, giảm độ tin cậy cung cấp điện. Do vậy, việc triển khai giám sát, điều khiển
các Recloser đầu xuất tuyến trạm biếp áp trung gian Cửa Tùng là rất cần thiết.

Được sự phê duyệt của Giám đốc Công ty Điện lực Quảng Trị, cán bộ kỹ thuật phòng Điều độ công ty đã
nghiên cứu phương án, tiến hành đặt mua các thiết bị cần thiết, trực tiếp cấu hình, lắp đặt và kết nối
thành công tủ điều khiển Nulec Recloser 971 Trạm biến áp trung gian Cửa Tùng về máy tính điều khiển
đặt tại phòng Điều độ.

 Theo đó, máy tính điều khiển đặt tại Phòng Điều độ có kết nối internet sẽ giám sát và điều khiển qua
chuẩn TCP/IP và đóng vai trò là TCP/Server. Modem IP GPRS F2103 đóng vai trò là TCP/Client, được
lắp đặt phía tủ điều khiển Recloser, giao diện kết nối là RS232. Địa chỉ IP LAN của máy tính điều khiển
được NAT (Network Address Translation) qua địa chỉ IP WAN của nhà cung cấp dịch vụ để liên lạc trực
tiếp ra bên ngoài. Phần mềm tạo cổng COM ảo cho phép điều khiển kết nối với tủ điều khiển thông suốt
qua môi trường internet thay cho cáp kết nối mà không làm thay đổi giao thức truyền thông. Phần mềm
điều khiển Recloser 971 là WSOS của Schneider Inc được cài đặt vào máy tính điều khiển đặt tại phòng
Điều độ.

Qua vận hành thử nghiệm cho thấy modem có phản hồi với lệnh thao tác rất nhanh (1-2s), các giá trị đo
lường hiển thị đầy đủ, chính xác, các tiện ích của tủ điều khiển được khai thác tối đa.

Giao diện giám sát và điều khiển từ xa Recloser 971 Cửa Tùng thông qua phần mềm WSOS 
được cài đặt trên máy tính điều khiển tại phòng Điều độ

Các giá trị Tx (Transmitter), Rx (Receiver) thể hiện tủ điều khiển Recloser đang truyền và nhận dữ liệu 
từ máy tính điều khiển đặt tại phòng Điều độ

So với các giải pháp đã áp dụng như hiện nay (kết nối bằng modem quay số PSTN, kết nối bằng Router +
USB 3G + bộ chuyển đổi FE/RS232), giải pháp kết nối các recloser bằng modem GPRS có nhiều ưu điểm
hơn, như: Mô hình kết nối đơn giản, dễ lắp đặt, giá thành rẻ hơn nhiều so với RTU (chỉ cần lắp đặt 01 bộ
IP GPRS modem tại tủ điều khiển Recloser); Có thể lắp đặt ở khu vực vùng sâu, vùng xa, nơi chưa có
phủ sóng 3G, chỉ cần có sóng GPRS; Chất lượng đường truyền ổn định, thời gian tạo kết nối và đáp ứng
tín hiệu nhanh (1 ÷2 giây); Hạn chế ảnh hưởng của sét lan truyền gây hỏng thiết bị nhờ sử dụng môi
trường truyền thông vô tuyến và nguồn cấp cho modem GPRS là 12VDC được lấy trực tiếp tại tủ điều
khiển Recloser; Kiểu kết nối truyền thông điểm - đa điểm nên có thể kết nối đến nhiều Recloser cùng một
thời điểm mà không phải khởi tạo lại kết nối.

Với nhiều tính năng ưu việt, trong thời gian tới Công ty sẽ nghiên cứu triển khai lắp đặt hệ thống này trên
các Recloser trọng yếu, tiến đến lắp đặt tại tất cả các Recloser trên lưới phân phối trong toàn tỉnh Quảng
Trị nhằm nâng cao độ tin cậy cung cấp điện, giảm thời gian thao tác, thời gian mất điện và phục vụ công
tác vận hành lưới điện một cách linh hoạt trong điều kiện bình thường và cả khi có sự cố, đặc biệt là trong
mùa mưa bão.
PC Kon Tum: Giám sát điều khiển các máy cắt tự động đóng lại từ xa bằng công
nghệ không dây.

Với lưới điện trung thế trên địa bàn tỉnh Kon Tum hiện nay, phần lớn đường dây
trải dài qua các khu vực đồi núi, rừng cây nên thường gây sự cố thoáng qua như:
cây cao bị gió quẹt vào, rắn bò vào đường dây… gây sự cố mất điện, nhất là vào
mùa mưa. Mă ̣t khác, đường sá đi lại rất khó khăn, nên khi có sự cố xảy ra thời
gian khắc phục cũng như cấp điện cho phụ tải bị kéo dài, làm ảnh hưởng tới sản
xuất và sinh hoạt của nhân dân.

Các máy cắt tự động đóng lại

(Recloser) thường được bố
trí đầu các nhánh rẽ và xa
trung tâm có đóng lâ ̣p lại
nhưng viê ̣c giám sát theo dõi
lấy thông số để phân tích sự
cố, thao tác đóng lại máy cắt
khi lockout bị hạn chế. Để
giải quyết các vấn đề khó
khăn trên PC Kon Tum đã
nghiên cứu áp dụng giải
pháp mạng riêng ảo (VPN -
Virtual Private Network) để
quản lý và giám sát các
Recloser. Các mạng riêng ảo
sẽ được thiết lập giữa các
Recloser với máy vi tính tại
Phòng Điều đô ̣ (B42) thông qua mạng Internet, giúp cho việc kết nối với Recloser bất
cứ lúc nào, ở bất cứ nơi đâu, chỉ cần có kết nối được tới Internet.

Tại phòng điều độ: sử dụng máy tính có kết nối internet, cài đặt các chương trình điều
khiển giám sát chuyên dụng kèm theo của các Recloser, riêng đối với các Recloser
không có hỗ trợ giao thức DNP TCP/IP, giải pháp là sử dụng các phần mềm tạo cổng
COM ảo (Virtual COM) để chuyển đổi địa chỉ Host/Ip thành COM Port.

Tại các tủ điều khiển: lắp đặt router 3G kết nối với Recloser qua cổng truyền thông
bằng giao thức TCP/IP, riêng đối với các Recloser không có hỗ trợ giao thức DNP
TCP/IP thì lắp đặt thêm bộ chuyển đổi RS232 sang TCP/IP.
Sau thời gian vận hành thực tế, hệ thống giám sát vận hành Recloser trên lưới phân
phối đã khai thác được hết khả năng và ưu thế vốn có của nó. Cụ thể là:
- Ưu việt hơn rất nhiều so với giải pháp thực hiê ̣n kết nối bằng modem quay số và thuê
kênh riêng, về giá thành, tốc độ truy câ ̣p, số lượng kết nối đồng thời, phạm vi sử dụng
v.v…
- Hệ thống giám sát, điều khiển từ xa lắp đặt đơn giản, triển khai đưa vào vận hành
nhanh không cần đòi hỏi nhân công cao, chi phí giá thành lắp đặt và vận hành rất thấp.
- Hệ thống thu thập dữ liệu Recloser có khả năng thu thập dữ liệu trực tiếp theo thời
gian thực từ các Recloser này, đảm bảo tính liên tục và chính xác của dữ liệu, phục vụ
công tác vận hành và các ứng dụng nâng cao khác.
- Các Recloser đang vận hành được giám sát liên tục, kip thời phát hiện các lỗi cần sửa
chữa khôi phục.
- Dữ liệu vận hành do các Recloser ghi nhận mới được khai thác phụ thuộc vào thông
tin được lưu trữ tại trung tâm điều khiển, trong công tác kiểm tra xử lý sự cố.
- Tránh được tình trạng thông số vận hành được ghi chép bằng tay, kém chính xác,
không đồng bộ và không hoàn toàn được đảm bảo tính khách quan khi làm báo cáo.
- Sự cố mất điện sẽ được chường trình giám sát cảnh báo tại Phòng Điều độ giúp phát
hiện kịp thời, chủ động trong việc xử lý sự cố; đồng thời, rút ngắn được thời gian
khoanh vùng xác định sự cố, giảm thời gian mất điện, tăng cao độ tin cậy cung cấp
điện.
- Hệ thống giúp việc thao tác vận hành, chuyển phương thức, sa thải phụ tải, xử lý sự
cố kịp thời hơn. Giảm đươc chi phí, nhân công, thời gian khi phải di chuyển đến từng
điểm thao tác để thực hiện, nhất là tại các vị trí Recloser ở xa, giao thông khó khăn.
Đến nay Công ty Điê ̣n Lực Kon Tum đã lắp đă ̣t hê ̣ thống giám sát điều khiển từ xa 5
Recloser tại các huyên: ̣ Sa Thầy, Kon Rẫy, Đăk Tô, Ngọc Hồi, Thực tế cho thấy viê ̣c
thực hiêṇ kết nối điều khiển khá ổn định, phát huy hiêụ quả thiết thực trong công tác
điều đô ̣ vâ ̣n hành.