Αυτοεκτίμηση και αυτοτραυματισμός

Αυτοτραυματιστική συμπεριφορά και αντιμετώπιση περιστατικών

αυτοτραυματισμού
Ο αυτοτραυματισμός αφορά την σκόπιμη πρόκληση βλάβης στον εαυτό. Η
συμπεριφορά αυτή συμβαίνει χωρίς να υπάρχει πρόθεση θανάτου. Πολλοί νέοι
άνθρωποι αναφέρουν ότι αυτοτραυματίζονται, προκειμένου να αντιμετωπίσουν
οδυνηρά συναισθήματα, άσχημες αναμνήσεις, εμπειρίες, ή και καταστάσεις που
βιώνουν στο παρόν.
Η οποιαδήποτε στάση που εμπεριέχει ακόμα και την παραμικρότερη μορφή
μομφής, απόρριψης, απογοήτευσης και ενοχοποίησης μπορεί να αυξήσει τη
συχνότητα και τη σοβαρότητα της αυτοτραυματικής συμπεριφοράς, από τη στιγμή
που ενεργοποιούν και αυξάνουν το άγχος και το μίσος του ατόμου για τον εαυτό του.
Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως τα άτομα του άμεσου περίγυρου θα πρέπει να
περάσουν στο άλλο άκρο και να γίνουν περισσότερο από όσο πρέπει προστατευτικά,
υποχωρητικά ή προσεκτικά απέναντι στο συγκεκριμένο άτομο. Η αλλαγή στάσης
είναι καλύτερα να αφορά το σύνολο της τάξης ή του σχολικού περιβάλλοντος.
Το άτομο δεν θα πρέπει να εισπράττει ιδιαίτερα θετική προσοχή εξαιτίας των
αυτοτραυματισμών του, για παράδειγμα: «Ένιωθες πράγματι τόσο άσχημα; Μπορώ
να δω την πληγή σου; Είναι σε κακή κατάσταση το χέρι σου. Έλα, να σε βοηθήσω να
το δέσουμε». Ούτε βέβαια και ιδιαίτερα αρνητική προσοχή, π.χ. «Αυτό που έκανες
δεν ήταν απαραίτητο. Δεν βλέπεις πόσο μας αναστατώνεις όλους με αυτή σου τη
συμπεριφορά; Τρέξε γρήγορα να βάλεις κάποιον επίδεσμο, δεν αντέχω να  σε βλέπω
σε αυτά τα χάλια».
Αντ’ αυτών, θα πρέπει να υπάρχει ευαισθησία, αποφασιστικότητα και
εναλλακτικές προτάσεις χειρισμού συναισθημάτων: Αυτό που χρειάζεται είναι
κατανόηση, αποδοχή, φροντίδα καθώς και ενθάρρυνση να μιλήσει για τα
συναισθήματα που το οδήγησαν στους τραυματισμούς. Είναι σημαντικό το να
επικεντρωθείτε στο ίδιο το άτομο καθώς και στους λόγους του αυτοτραυματισμού,
παρά στον τραυματισμό αυτό καθεαυτό. Επιδιώξτε τη βλεμματική επαφή και ακούστε
με σεβασμό προτού προτείνετε λύσεις. Σε περιστατικά αυτοτραματισμού:
 Μιλήστε σε ήρεμο τόνο.
 Σκεφτείτε τι ήταν βοηθητικό για εσάς όταν ήσασταν έφηβοι και βιώνατε
συναισθηματική δυσφορία.
  Ακούστε τον και μην δείξετε ότι είστε θυμωμένοι, ή λυπημένοι. Ίσως
χρειάζεται απλά να τον ακούσετε και να δείξετε κατανόηση.
 Προσπαθήστε να αποφύγετε ερωτήσεις που είναι πολύ πιεστικές. Παρά το
γεγονός ότι έχετε προσπαθήσει να ενθαρρύνετε τον μαθητή και τον έχετε
παροτρύνει να βρει εναλλακτικούς τρόπους διαχείρισης των δύσκολων
συναισθημάτων, μην περιμένετε ότι θα μπορέσει άμεσα αν διακόψει τον
αυτοτραυματισμό.
 Προς αποφυγήν μιμητικών συμπεριφορών και επιβάρυνσης άλλων ευάλωτων
μαθητών, είναι πολύ σημαντικό οι συζητήσεις να γίνονται κατ’ ιδίαν.

Αυτοεκτίμηση: Δηλώνει το πόσο, σε ποιοτικό επίπεδο, ένα άτομο αναγνωρίζει και

εμπιστεύεται τις ικανότητές του. Το πόσο γνωρίζει και εκτιμά τον εαυτό του.
Η αυτοεκτίμηση έχει τη βάση της στις πρώιμες εμπειρίες, στο βλέμμα του άλλου και
την αναγνώριση που το άτομο έχει λάβει. Επηρεάζεται από τους ανθρώπους με τους
οποίους συναναστρέφεται το άτομο από της αρχή της ζωής του (Γονείς, δάσκαλοι,
συνομήλικοι)

Εφηβεία: καλό είναι να έχουμε στο μυαλό μας πως, πέρα από τις σωματικές αλλαγές,
αποτελεί μια περίοδο κρίσεων και συνεχών διαμορφώσεων ως προς τον εαυτό.

Τι επηρεάζει την αυτοεκτίμηση στο χώρο του σχολείου:

- Συνεχείς αποτυχίες/ μαθησιακές δυσκολίες
- Σύνδεση της αρνητικής συμπεριφοράς ενός παιδιού με το σύνολο της
προσωπικότητάς του
- Υποτίμηση της προσωπικότητας
- Δυσκολίες στις κοινωνικές σχέσεις
Τρόποι ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης στο χώρο του σχολείου:
- Ανίχνευση μαθησιακών δυσκολιών και πρώιμη παρέμβαση
- Διαχωρισμός των πράξεων ενός παιδιού από την προσωπικότητά του
- Περιορισμός στο δυνατό και απαραίτητο των διαδικασιών που προωθούν τον
ανταγωνισμό
- Ο δάσκαλος να λειτουργεί ως σύμβουλος και σε θέματα εκτός των μαθημάτων
- Επικοινωνία και συνεργασία με την οικογένεια
- Προώθηση της συνεργαστικής μάθησης και των ομαδικών δραστηριοτήτων σε
επίπεδο τάξης

Αυτοτραυματισμός:
Είναι μια μορφή αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς και όχι (απαραίτητα)
αυτοκτονικής. Ο έφηβος, δηλαδή, με αυτό τον τρόπο αναζητά ανακούφιση και όχι να
θέσει τέρμα στην ζωή του.
Ο έφηβος αισθάνεται εσωτερικό άγχος, πίεση και ένταση και ο αυτοτραυματισμός
(κόψιμο) φέρνει την ανακούφιση. Λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο με τον εθισμό στα
ναρκωτικά ή το αλκοόλ καθώς συνδεέται με το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου.
Αποτελεί,άρα, εθιστική συμπεριφορά, καθώς με τον αυτοτραυματισμό εκκρίνονται τα
φυσικά οπιούχα του οργανισμού (ενδορφίνες) και το άτομο αισθάνεται ευχαρίστηση.

Αίτια:
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Υψηλές προσδοκίες και πίεση για την επίτευξή τους από το περιβάλλον
- Δυσκολίες επικοινωνίας στο οικογενειακό και σχολικό πλαίσιο
- Δυσκολία σύναψης και διατήρησης κοινωνικών σχέσεων
- Μιμιτικότητα (μόδα) μεταξύ των εφήβων

Τρόποι αντιμετώπισης:
- Ο δάσκαλος στο ρόλο του υποστηριχτή: Να μην ασκεί πίεση, αλλά να νιώθει ο
έφηβος πως μπορεί να τον εμπιστευτεί
- Περιορισμός των συζητήσεων στο σχολικό περιβάλλον, ώστε να αποφευχθούν
φαινόμενα μιμιτισμού
- Ενίσχυση των κοινωνικών σχέσεων του εφήβου και εμπλοκή του σε δραστηριότητες
ή ανάληψη ευθυνών στις οποίες μπορεί να ανταπεξέλθει
- Ενημέρωση των γονέων για την γενική κατάσταση, χωρίς εκτεταμένη αναφορά σε
ό,τι πιθανά μας έχει εμπιστευετεί ο έφηβος, ώστε να αναζητηθεί ψυχολογική βοήθεια,
ειδικά όταν συνυπάρχουν και άλλα στοιχεία στην διάθεση του εφήβου.
- Υποστήριξη από το σύλλογο διδασκόντων και αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας
για τον εκπαιδευτικό που γίνεται πρόσωπο αναφοράς και εμπιστοσύνης.