SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ

KİMYA MÜHENDİSLİĞİ

Kimya Mühendisliği Tasarım -1

Doç. Dr. MEHMET GÖNEN

ÇİNKO BORAT ÜRETİMİ

GRUP 6

Dilek Yılmaz1711015047 - Büşra Çetin 1811015073 - Sultan Doğan Kaya1811015016-

Furkan Calapoğlu 1911015004 - Duygu Tüzüner 1811015072 -Volkan Arı 1711015058
-Gül Yücedağ 1711015054 -Ayşe Koç 1711015321 - Nisa Nur Özen 1711015048

ARALIK 2020- ISPARTA

 İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER......................................................................................................................................II
ÖZET.................................................................................................................................................III
ABSTRACT........................................................................................................................................IV
1.GİRİŞ...............................................................................................................................................1
1.1 Çinko Borat Üretimi.....................................................................................................................3
1.2 Karakterizasyon............................................................................................................................4
1.2.1 FTIR......................................................................................................................................4
1.2.2. XRD.......................................................................................................................................5
1.2.3. TGA.......................................................................................................................................6
1.2.4. Parçacık Boyutu Dağılımı......................................................................................................7
1.2.5. SEM......................................................................................................................................7
1.3 Çinko Boratın Fiziksel Ve Kimyasal Özellikleri..........................................................................9
1.4 Çinko Boratın Kullanım Alanları................................................................................................10
1.5 Çinko Boratın Diğer Alev Geciktiricilerle Karşılaştırılması ve Diğer Alev Geciktiricilere Göre
Avantajları........................................................................................................................................11
1.6 Pazar Durumu.............................................................................................................................15
1.7 Pazardaki Gelişmeler..................................................................................................................18
2.SUPERPRO DESIGNER PROGRAMI ÜZERINDE KULLANILAN EKIPMANLAR ;...................................19
3.SUPERPRO DESIGNER ÇINKO BORAT PROSESI..............................................................................24
4.SUPERPRO DESIGNER ÇINKO BORAT FLOWSHEET.......................................................................25
5.HESAPLAMALAR...........................................................................................................................25
6.KAYNAKÇA...................................................................................................................................28

II
 ÖZET
Plastik malzemelerin dünya genelinde kullanımının artması, bu plastik malzemelerin
yanıcılığının fazla olmasından dolayı alev geciktirilmesi özelliğininde kazandırılması önemli
hale gelmiştir. Çinko borat ve Bor bileşikleri yanmayı önleyici olarak kullanılmakta ve en çok
kullanımı olan bileşik de Çinko Borattır. Çinko borat alev geciktirici olmasının dışında
antibakteriyel özelliğe de sahip olmasından dolayı mantar ve böcek öldürücü olarak,
borosilikat malzemelerde hammadde olmak üzere birçok kullanım alanı vardır. Çinko Borat
(2ZnO.3B2O3.3H2O )bileşiği beyaz, nem çekmez toz bir mamüldür. Çinko Borat genelde
Borik Asidin Çinko Oksit ile tepkimeye girmesi ile oluşur

Bu çalışmanın amacı, alev geciktirici olarak gittikçe artan oranlarda kullanılan çinko
boratlardan bir tanesi olan 2ZnO.3B2O3.3H2O bileşiğinin üretilmesi amaçlanmıştır. Yıllık
70.000 ton Çinko Borat üretilmesi için ön fizibilite çalışması yapılmıştır. Bu fizibilite
çalışmasının kapsamı ; Çinko Boratın genel özeliklerini, üretimini, Pazar durumunu ve mali
analiz kısmını kapsamaktadır.

Literatürden (2ZnO.3B2O3.3H2O) bu ürünle ilgili çalışmalar bulunmuş, derlenip özetlenmiştir.

Literatürde hem (2ZnO.3B2O3.3H2O hem de (2ZnO.3B2O3.3.5H2O) verilmiş özelikleri aynı
olduğundan dolayı çalışmamızda (2ZnO.3B2O3.3H2O) çinko borat türü tercih edilmiştir.
Çinko borat üretimi için ekipmanlar belirtilmiştir. Çinko borat karakterizasyonu ayrıntılı
olarak ele alınmıştır. Çinko borat hammadde özellikleri belirlenmiştir. Reaktör etrafında kütle
enerji denkliği yapılmıştır. Proses, akış diyagramı Super Pro Designer programı ile
oluşturulmuştur. 70,000 ton/yıl için hammadde hesapları yapılmıştır.

III
 ABSTRACT
Due to the increase in the use of plastic materials worldwide and the high flammability of
these plastic materials, it has become important to gain flame retardancy. Zinc borate and
Boron compounds are used as anti-burning and the most used compound is Zinc Borate. Zinc
borate has many uses as a fungicide and insecticide, as a raw material in borosilicate
materials, due to its antibacterial properties as well as being flame retardant. Zinc Borate
(2ZnO.3B2O3.3H2O )compound is a white, moisture-proof powder product. Zinc Borate is
generally formed by the reaction of Boric Acid with Zinc Oxide.

The aim of this study is to produce (2ZnO.3B2O3.3H2O) compound, which is one of the zinc
borates which is increasingly used as a flame retardant. A pre-feasibility study was conducted
to produce 70,000 tons of Zinc Borate annually. The scope of this feasibility study; It covers
the general properties of Zinc Borate, its production, market situation and financial analysis
part.

Studies related to this product were found, compiled and summarized from the literature
(2ZnO.3B2O3.3H2O). Since both (2ZnO.3B2O3.3H2O) and (2ZnO.3B2O3.3.5H2O) given
properties are the same in the literatüre,we preferred to use (2ZnO.3B2O3.3.5H 2O).The
equipment for the production of zinc borate is specified. The characterization of zinc borate
has been discussed in detail. The raw material properties of zinc borate have been determined.
The mass energy balance has been made around the reactor. The process flow diagram has
been created with the Super Pro Designer program.

IV
 1.GİRİŞ
Kimyasal simgesi “B” olarak gösterilen bor, atom numarası 5 olup periyodik cetvelde 3A
grubunda yer almaktadır. Yarı iletken ile yarı metal özelliğe sahip olan Bor elementi, doğada
B10 ve B11 olarak iki farklı kararlı izotoptan oluşur. (Yiğitbaşıoğlu, 2004)

Günümüzde bor ürünleri endüstride birçok ürünün hammaddesi olarak kullanılmaktadır. Bor
mineralleri endüstride ham, rafine ve bor kimyasalları şeklinde kullanılmaktadır. Ülkemizdeki
ekonomik değere sahip mineraller, yapılarındaki sodyum, magnezyum ve kalsiyum
elementlerine göre sınıflandırılır. Kalsiyum kökenli olanlar Kolemanit, sodyum-kalsiyum
kökenli olanlar üleksit, sodyum kökenli olanlar ise tinkal minerali olarak bilinmektedir. Borik
asit, bor oksit, susuz boraks, boraks dekahidrat, boraks pentahidrat, zenginleştirilmiş üleksit
ve kolemanit şeklinde bor ürünleri tüketilen Bor’un yüksek bir kısmını oluşturur.
(Yiğitbaşıoğlu, 2004)

Ancak yeryüzünde birkaç bölge içerisinde yoğun bor yatakları vardır. Türkiye’deki bor
yatakları dünya bor rezervinin %73’üne sahiptir. Türkiye’deki bor yatakları Emet/Kütahya,
Kırka/Eskişehir ve Bigadiç/Balıkesir dünyanın en büyük bor rezervine sahip olduğu
düşünülmektedir. Gün geçtikçe birçok farklı özelliğe sahip boratlar üretilmektedir. Bunlardan
biride çinko borattır. (Eti Bor, 2019)

Çinko borat xZnO.yB2O3.zH2O kimyasal bileşiminde bir metal borat bileşenidir. Çinko
boratlar endüstride, son yıllarda alev geciktirici olarak gittikçe artan oranlarda kullanılan ve
bünyesinde bor içeren eden kimyasal bir maddedir. Çinko boratın yapısındaki borat, alev alan
madde yüzeyini kaplayarak alev ile oksijen bağlantısını kopararak alevi boğar, inorganik
zincir oluşumunu destekler. Bu inorganik zincir yanmamış maddenin ateşten izole olmasını
sağlar ve yanması için gerekli yakıtı azaltır. Çinko borat haricinde endüstride kullanılan bazı
alev geciktiriciler; magnezyum hidroksit (Mg(OH)2), alüminyum trihidrat (Al2O3.3H2O),
klorür(Cl) ve antimon(Sb) bileşikleridir. Fakat çinko borat diğer alev geciktiricilere göre daha
ekonomik olduğu için tercih sebebi olmuştur. (Tektaş ve Mergen, 2003; Samyn vd., 2007)

1
Çinko boratın birçok farklı kimyasal yapıya sahip türleri bulunmaktadır. Son yapılan
çalışmalarda piyasada daha fazla talep gördüğü için endüstride en çok yaygın olarak
kullanılan çinko borat türü 2ZnO.3B2O3.3H2O’dır. Bu sebeple spesifik olarak üretimini
yapacak olduğumuz çinko borat türü 2ZnO.3B2O3.3H2O dur. Çinko borat 2ZnO.3B2O3.3H2O,
borik asit, çinko oksit, çinko sülfat, çinko karbonat gibi hammaddeler kullanılarak
üretilmektedir. (Shi vd., 2007; Ting vd., 2008b)

Piyasada 5 çeşit borik asit(B 2O3) bulunmaktadır. Fakat içerisindeki sülfat(SO 4), demir(Fe),
klorür(Cl) içerikleri birbirinden farklıdır. Çinko borat üretiminde kullanılacak olan borik
asitin türüne karar verebilmek için, çinko boratın içindeki izin verilen maksimum
safsızlıkların değeri önemlidir. Maksimum değerler belirlendiği zaman hammaddenin türü
belirlenmiş olur. Satın alacak olduğumuz malzeme, saflığına göre ve parçacık boyutuna göre
fiyatlanmaktadır. Parçacık boyutunu küçültmek için enerji harcanır. Bu sebeple fiyat
artmaktadır. Hammadde olarak kullanılan çinko oksit fiyatı firmalara ve parçacık boyutlarına
göre 1.700.00$ ile 2.999.00$/metrik ton, borik asit fiyatı 650.00$ ile 960.00$/metrik ton
fiyatları arasında değişmektedir. Çinko borat fiyatı ise 1.600.00$ ile 2.800.00$/metrik ton
arasında değişir. (Etimaden, 2020; Alibaba, 2020)

Grubumuzda 70.000 ton/yıl kapasiteli çinko borat üretim tesisi için gerekli olan hammaddeler
hesaplanmış, SuperPro Designer programı ile 2ZnO.3B2O3.3H2O yapıya sahip çinko borat
prosesi oluşturulmuş, gerekli olan kütle enerji denklikleri yapılmış, sonuç olarak bu çalışmada
2ZnO.3B2O3.3H2O yapıya sahip çinko borat üretiminin fizibilite analizi hedeflenmiştir.

2
1.1 Çinko Borat Üretimi
Çinko Borat (2ZnO.3B2O3.3H2O) genel olarak, Borik Asit, ve çinko içeren çinko sülfat, çinko
oksit, çinko karbonat gibi hammaddeleri kullanılarak üretilmektedir.

Borik Asit 90- 95°C sıcaklıkta su içerisinde çözülmekte ve katı toz halindeki çinko

oksit ile aşı kristali olarak kullanılan Çinko Borat (2ZnO.3B2O3.3H2O) belli bir oranda
çözeltiye ilave edilmektedir. Oluşan karışım reaksiyon süresi boyunca

bir reaktörde karıştırılmakta ve reaksiyon sonucunda oluşan katı Çinko Borat ve

zayıf Borik Asit çözeltisi katı-sıvı ayırma aparatıyla ayrılmaktadır.

(Shi vd, 2007; Ting vd., 2008b).

Katı Çinko Borat oluşumunun tuttuğu çözeltideki Borik Asit, oluşumun kademeli

olarak sıcak ve soğuk yıkanması işlemi ile kazanılmakta ve elde edilen zayıf Borik

Asit çözeltisi yeniden sisteme geri çevrilmektedir. Yıkanmış nemli Çinko Borat ise

bir kurutucuda kurutulduktan sonra paketleme ünitesine gönderilmektedir.

(Shi vd, 2007; Tektaş ve Mergen, 2003).

3
1.2 Karakterizasyon

Borik asit ve çinko oksitten çinko borat üretiminde manyetik karıştırıcılı cam reaktör
kullanılmıştır. Borik asit ile çinko oksit arasındaki reaksiyon, 70 °C ve 90 °C 'de 5 saat
boyunca ve B2O3/ZnO molar oranı 2,0 kullanılarak ve borik asidin farklı
konsantrasyonlarında,155 dev/dak. karıştırma hızında yürütülmüştür.
Sıcaklığın etkisi incelenmiştir ve veriler aşağıdaki gibidir.

1.2.1 FTIR

3 mol/lt, 50 mL borik asit çözeltisi ile eşdeğer miktarda çinko oksit arasındaki reaksiyon,
B2O3/ZnO: 2 molar oranında, 70 °C ve 90 °C 'de 5 saat yürütülmüştür. 70 °C 'de borik asit
ve çinko oksitten elde edilen çinko boratın FTIR spektrumu Şekil 1a 'da gösterilmiştir. Şekil
1b 'de ise 90 °C 'de borik asit ve çinko oksitten elde edilen çinko boratın FTIR spektrumu
gösterilmiştir.

Şekil 1. Borik asit derişimi 3 mol/lt, mol oran 2, reaksiyon süresi 5 saat, 70 °C (a) ve 90 °C
(b) ‘de üretilen çinko boratların FTIR spektrumları
Şekil 1a da 3400 cm-1 dalga boyunda OH grubu piki, 1650 cm-1 de kristal suyuna ait pik,
1360-1230 cm-1 dalga boyunda BO3 ve B-O-H gruplarına ait pik,

4
1130-1000 cm-1 dalga boyunda BO4 ve yine 839 cm-1 de pik görülmektedir.
Şekil 1b de 2900-3400 cm -1 dalga boyunda OH grubuna ait pik ,1650 cm-1 dalga boyunda
kristal suyuna ait pik , 1400-400 cm-1 dalga boyunda Bor-oksijen koordinasyonu arasındaki
pikler , 1430-1317 ve 925 cm-1 dalga boyunda BO3- oksijen koordinasyonu arasındaki pikler,
1182-1020 ve 835 cm-1 dalga boyunda BO4 asimetrik ve simetrik pikleri görülmektedir.
90 °C de elde edilen piklerde de anlaşıldığı gibi elde edilen 2/3/3 ve 2/3/7 ürününe
benzememektedir. Farklı bir çinko borat bileşiği olduğu düşünülmektedir. (Yalçın, 2017)

1.2.2. XRD

Şekil 2. Borik asit derişimi 3 mol/lt, mol oran 2, reaksiyon süresi 5 saat, 70 °C (a) ve 90 °C
(b) ‘de üretilen çinko boratın x ışınımı diyagramları.

Yıldız ile işaretli ilk grubun açıları 10,2; 20,6; 28,1; 33,1; 36,2; 45,9;56,7
Daire ile işaretli ikinci grubun açıları ise 8,8;12,8;13,0;31,7 şeklindedir. Buradan elde edilen
ürünün 2/3/7 ve 1/1/2 nin karışımı olduğu görülmüştür. (Yalçın, 2017)

5
1.2.3. TGA

Şekil 3. 3 mol/lt borik asit, mol oranı 2, reaksiyon süresi 5 saat, 70 °C (a) ve 90 °C (b) ‘de
üretilen çinko boratların TGA eğrileri

Çinko boratlar, 2ZnO·3B2O3·7H2O ve ZnO·B2O3·2H2O, 130 °C 'den 250 °C 'ye

ısıtıldığında, su ve hidroksil gruplarını kaybettikleri gözlenmektedir. Kütle kayıplarından
bunları görebiliyoruz.
Kütle kaybının yaklaşık 130 °C 'de meydana geldiği ilk adım 2ZnO·3B2O3·7H2O çinko borat
türüne ve 240 °C civarında kütle kaybının başladığı ikinci adımda ise ZnO·B2O3·2H2O çinko
borat türüne aittir. Numunede ilk kütle kaybı 240 °C civarında başlarken 400 °C’nin üstünden
600 °C 'ye kadar başka kütle kaybı gözlemlenmemiştir(Yalçın, 2017).

6
1.2.4. Parçacık Boyutu Dağılımı

Şekil 4. 3 mol/lt borik asit, mol oran 2, reaksiyon süresi 5 saat, 70 °C (a) ve 90 °C (b) ‘de
üretilen çinko boratların parçacık boyut dağılımları

70 °C ve 90 °C ‘de elde edilen çinko borat numunelerine ait parçacık boyutu dağılımı
grafikleri görülmektedir. Şekilden de görüldüğü üzere reaksiyon sıcaklığının 70 °C den 90 °C
ye artması parçacıkların ortalama çapını azaltmıştır. Sırasıyla 70 °C ve 90 °C de elde edilen
çinko boratların ortalama parçacık boyutları şöyledir; 7,6 mikro metre ve 5,9 mikro metredir
(Yalçın, 2017).

1.2.5. SEM
Bu görüntülerde ise Öztürk (2011) verileri kullanılmıştır.

Ürünlerin morfolojik yapısını ve nano boyutta ürün üretilip üretilmediğini tespit etmek
amacıyla SEM cihazı kullanılmıştır.

7
Şekil 5. Referans Çinko Boratın SEM görüntüsü

Referans Çinko Boratın SEM görüntüleri Şekil 5ʼdeki gibidir. Referans Çinko Boratın
partikül boyutları, 343.36 nm-1.41 μm aralığında değişmektedir.
Referans Çinko Boratın kimyasal analiz sonucu ve formülü Çizelge 1ʼdeki gibidir(Öztürk,
2011).

Çizelge 1. Referans Çinko Borat için B2O3-ZnO-H2O miktarları

B2O3 ZnO (%) H2O (%) Formül

(%)
47.46 39.21 13.33 2.1ZnO.3B2O3.3.2
H2O

8
Şekil 6. Referans borik asit ve çinko karbonattan üretilen hidrofilik Çinko Boratın SEM
görüntüsü (Deney koşulları: 2 saat, H3BO3: ZnCO3 : *4:1+, % 0.5 aşı, 95°C, 500 rpm)

Referans borik asit ve çinko karbonattan üretilen hidrofilik Çinko Boratın SEM görüntüsü
Şekil 6ʼdaki gibidir. Üretilen Çinko Boratın partikül boyutları, 480.23-822.44 nm aralığında
değişmektedir(Öztürk, 2011).

Şekil 7. Kerosen-Etanol karışımı ile optimum noktalarda elde edilen Çinko Boratın SEM
görüntüsü (Deney koşulları: 2 saat, H3BO3: ZnCO3 : *4:1+, % 0.5 aşı, % 3 kerosen, 6 ml
etanol, 95°C, 500 rpm)

Referans borik asit ve çinko karbonattan, üretilen hidrofobik Çinko Boratın SEM görüntüleri
Şekil 7 ʼdeki gibidir. Üretilen Çinko Boratın partikül boyutları, 903.12 nm-2.10 μm aralığında
değişmektedir(Öztürk, 2011).

Farklı deney koşullarında elde edilmiş çinko boratın ve referans çinko boratın SEM
görüntüleri yukarıdaki gibidir. Buradan farklı farklı görüntülere sahip çinko boratların
varlığını görmekteyiz.

9
1.3 Çinko Boratın Fiziksel Ve Kimyasal Özellikleri
Çinko Borat, borik asit ve çinko kimyasallarından sentetik bir biçimde üretilen boratdır.
Beyaz, nem çekmez ve yarı kristal toz görünümündedir (Keskin, 2009).

Çinko Boratın en önemli özellikleri, suda düşük çözünebilirlik ve yüksek dehidrasyon

sıcaklığıdır. Çinko Boratlardan geniş kullanıma sahip olan 2ZnO.3B2O3.3.0H2O ve
2ZnO.3B2O3.3.5H2O, dehidrasyon sıcaklıkları 290°C sıcaklığından büyük olup susuz Çinko
Borat olarak bilinen boratın ısıl dayanımı 400°C sıcaklık civarına çıkabilmekte ve ancak
kuvvetli asit ve bazlarla hidroliz edilebilmektedir. Bu özelliğiyle tutuşma sıcaklığına
gelmeden kompozitteki su molekülleri uzaklaştırılır ve oluşan kömürün yüzeyini kaplayıp
ileri bir yanmayı engelleyerek ateşe karşı dayanıklılık sağlamaktadır. Böylece sıcak bir
polimer şarjına ilave edilebilme özelliği taşımaktadır (Samyn vd., 2007; Schubert vd., 2003).

Çinko Borat, birçok polimer sistemin kırılma indisine benzer olan indise sahiptir. Bu sebeple
düşük pigment yüküne izin verir ve şeffaflık ve yarı şeffaflığı muhafaza eder (Bobkova ve
Khotko, 2005).

Çinko Boratın başlıca fiziksel özellikleri Tablo 1’de verilmiştir.

Kırılma İndisi 1,58
Ortalama Tane Boyutu 7 – 12 ηm
Oda Sıcaklığında Çözünürlüğü < % 0,28
Özgül Ağırlığı 2,77

Tablo 1. Çinko Boratın başlıca fiziksel özellikleri (Tektaş ve Mergen, 2003)

1.4 Çinko Boratın Kullanım Alanları

Çinko Borat’ın sahip olduğu özellikleri sayesinde çeşitli kullanım alanları mevcuttur.Plastik,
lastik, seramik, boya, kablo, elektrik yalıtımı, ağaç uygulamaları, çimento ve ilaç
endüstrilerinde yaygın olarak kullanılmaktadır (Tektaş ve Mergen, 2003).

10
Çinko Boratların kullanım alanlarını daha detaylı inceleyecek olursak ;

-Çinko Boratlar çok fonksiyonlu sinerjik katkı maddeleri olarak diğer alev geciktirici katkı
maddeleri ile polimerlerde alev geciktirici performansını arttırmak, duman çıkışını azaltmak
ve alev geciktirici özelliklerinin dengesini mekaniksel, elektriksel ve diğer özelliklere karşı
ayarlamak için kullanılabilmektedirler (Keskin, 2009).

-Kablolarda, yanmaya dayanıklı boyalarda, kumaşlarda, elektrik elektronik parçalarda,

yanmaya dayanıklı halı kaplamalarda, otomobil veya uçak iç aksamlarında, tekstil ve kağıt
endüstrisinde kullanılır (Ayar, 2007).

-Boratların genel özelliklerinden dolayı antikorozif ve antimikrobiyal madde üretimi,

biyostatik, kızılötesi adsorpsiyonu ve eritiş malzemesi olarak da kullanılmaktadır (Alp,
2006).

- Mantar ve böcek öldürücü olarak ahşap aksamların korunmasında kullanılır (Alp, 2006).

-Çinko Boratlar termoplastiklerde alev geciktirici ve duman bastırıcı olarak

kullanılmaktadırlar (Keskin, 2009).

-Duman ve kızıllık bastırıcı olarak kullanım alanları mevcuttur (Keskin, 2009).

- Çinko Borat boyalara ve korozyon inhibitörü, alev geciktirici, koruyucu, küf,

tanen ve leke önleyici gibi fonksiyonları olan kaplamalara eklenir (Tektaş ve Mergen, 2003).

1.5 Çinko Boratın Diğer Alev Geciktiricilerle Karşılaştırılması ve Diğer Alev Geciktiricilere
Göre Avantajları
Ticari anlamda kullanılan önemli alev geciktiriciler çinko borat hariç şunlardır; Alüminyum,
bor, fosfor, klor, antimon, brom gibi elementlerden oluşan, alüminyum trihidrat, magnezyum
hidroksit, antimon bileşikleri, bromlu feniller, fosfazinler, triazinler, bromin, klorür ve fosfat
bileşiklerdir. (Tektaş ve Mergen, 2003)

11
Çinko borat alternatiflerine göre daha ekonomiktir. Çevre dostu bir duman önleyicidir,
halojen ve antimon içerikli alev geciktiricilerinin kullanımı sonucu meydana gelen zararlı ve
aşındırıcı gazların salınımına sebep olmazlar. Zehir etkisi olmadığından reçinelere ilave
edilmesi için özel cihazlara ihtiyaç yoktur. Daha düşük erime sıcaklığına sahiptirler buda
düşük sıcaklıklarda iyonsal olarak kutuplaşmasını ve elektrik özelliklerini göstermesini
sağladığından elektronik ürünlerde tercih edilmektedir. Borik asit gibi bazı malzemeler
seramik cilalara yüksek sıcaklıkta eriyik bloklar halinde eklenirken çinko boratta daha az
sıcaklıklarda prosese uygulanabilmektedir. Bu sayede prosesde ucuzluk, kolaylık aynı
zamanda iyi çözünürlük ve katılaştırma sıcaklığının düşürülmesiyle de ürün kalitesi ve
beyazlığın arttırılmasını sağlamaktadır. (Tian vd., 2008)Çinko borat duman emisyonunu
azaltma özelliğine sahiptir ve kömürleşmeyi hızlandırmaktadır. Çok fazla sayıda plastikte,
etkili alev geciktirici olarak kullanılmakta çinko boratı etkin bir alev bastırıcı yapmasının
sebebi ise borun varlığıdır. Antimon ile kullanıldığında yüksek dereceli bir alev geciktirici
özelliğe sahiptir. Antimon trihidroksit ile birlikte kullanıldığında duman bastırma özelliği
daha da kuvvetlendirilir. Boyama kuvveti zayıftır, elektriksel özellikleri iyileştirir, metallerle
plastikler arasında yapışma özelliğini artırır. Çinko borat ısı etkisi altında camsı faza
dönüşürek yalıtkan bir bariyer oluşturur ve yanmayı engeller. (Aydın, 2016)

12
1.5. Bazı Üretici Firmalar
Aşağıda bazı çinko borat üretimi veya ticareti yapan firmaları ve bu firmaların
kapasitelerine yer verilmiştir.

Ülke Adı Firmalar Tesis Yeri Kapasite (Ton/Yıl)

Türkiye MELOS A.Ş Sakarya  
Türkiye STARPLAS KİMYA İstanbul  
Türkiye ETİ MADEN Bandırma  
Türkiye AKDENİZ KİMYA İzmir  
DOCSTARS BİO-
Çin PHARMA Shandong  
Çin SHANGHAİ JİNGHUA Wujing  
ZHONGHONG
Çin CHEMiCAL Jiangsu  
Çin MİLENA Guangdong  
Çin HAİAN ZHONGXİN Haiko 1000
Çin WUXİ DAXHONG  Wuxi  
ZHENJİANG
SULPHURIC ACID
Çin PLANT Zhenjiang 1000
Hindistan C-TECH Mumbai  
Norveç WAARDELS Skalevik  
USA ANZON Laredo  
USA US BORAX Wilmington 12000
USA ALLCHEM Gainesville
ATOMERGİC
USA CHEMETALS Farmingdale 16420
USA PEARSALL CHEMİCAL Harris 1640
USA HUMPREY CHEMİCAL 16420
Belçika BUCKMAN LABS Gent 16420

Tablo 1: Tabloda bazı çinko borat üretici veya ticari firmaları ve kapasiteleri verilmiştir.
(Tektaş, Mergen, 2003)

Sektörün büyük kısmı iki ana üretici olan Eti Maden ve Amerika merkezli olan rakip firma
tarafından yönetilmektedir.

13
1.6 Pazar Durumu
Aşağıda alev geciktiricilerin tipine göre Dünya’daki ve Avrupa’daki tüketim ve toplam
ekonomik değerini göstermektedir.
Alev
Geciktirici
Mineral/Bileşi Avrupa Tüketimi Dünya Tüketimi (1000 Toplam Değer (milyon
k (1000 t) t) $)
ATH
(Al(OH)3) 120 402 221
Bromlu (Br) 44 191 712
Organofosforlu
(P) 59 133 426
Sb2O3 20 72 342
Klorlu (Cl) 29 52 103
Diğer
(Mg(OH)2 vs) 16 50 110
TOPLAM 288 899 1914

Tablo 2: Dünya’da ve Avrupa’da alev geciktirici tüketiminin türlere göre dağılımı ( Kaya,
1998)

Dünya Çinko Borat pazarının yıllık  %12 ile 15 arasında büyüme olacağını tahmin
etmektedir. Üretilen Alev gecikticilerin  %85’i plastik ürünlerde tüketilmektedir. Plastik
malzemelerde en önemli alev geciktirici Al(OH)3 olup pazar payı %50’dir.

Alev Geciktirici
Mineral/Bileşik ABD Batı Avrupa
Al(OH)3 39 47
Brom Bazlı Bileşikler 27 13
Fosfor Bazlı Bileşikler 12 23
Klor Bazlı Bileşikler 11 3
Antimuan Oksitler 8 7
Mg(OH)2 1 2

14
Diğerleri 2 5

Tablo 3: Alev geciktiricilerin ABD ve Batı Avrupa ‘da yüzde dağılımları verilmiştir. (Tektaş,
Mergen, 2003)
Her iki tablo da incelendiğinde genel olarak alev geciktiricinin hala en yaygını Al(OH)3
olduğu görünmektedir. Bor yatakları dünyada birkaç bölgede yoğunlaşmıştır. En önemli
yataklar Türkiye’de bulunmaktadır.

Piyasadaki Fiyatlar
Çinko Borat Fiyatları:
Tedarikçi Firma Fiyat
Refsan Refrakter Sanayi ve Ticaret Limited $0.94/Kilogram
Şirketi
Esin Ticaret Pazarlama Bilişim Sanayi ve $2.350.00/Ton
Ticaret Ltd.
Şhangai Ruizheng Chemical Techonology $1.600.00-$2.800.00/Ton
Co.Ltd

Tablo 1 :Bazı tedarikçi firmalar ve Çinko Borat fiyatları gösterilmiştir .

Çinko Borat Hammadde Fiyatları

Çinko Oksit:
Tedarikçi Firma Fiyat

Öz Yaldız Kimyevi Maddeler San. $5.10/Kilogram+KDV

Tic.Ltd.Şti.
Demkinsan Grup Ltd.Şti. $10.93/Kilogram+KDV

Liangjıan Chem.Co.Ltd. $1.700.00-1.850.00/Ton

15
Tablo 2:Bazı tedarikçi firmalar ve Çinko Oksit fiyatlar gösterilmiştir.

Borik Asit:

Tedarikçi Firma Fiyat

Eti Holding A.Ş. $0.52/Kilogram+KDV

Kimbiotek Kimyevi Maddeler $1.5/Kilogram+KDV

San.Tic.Ltd.Şti.
Sıhhat Pharma Kozmatik San.Tic.Ltd.Şti. $3.70/Kilogram+KDV

Merck İlaç Ecza ve Kimya Ltd.Şti. $44/Kilogram+KDV

Tablo
3:Bazı Tedarikçi Firmalar ve Borik Asit fiyatları gösterilmiştir.
Çinko Sülfat:
Tedarikçi Firma Fiyat
Gübre Fabrikaları Türk A.Ş. $1.30/Kilogram+KDV
Jıgansu Heyiyuan Materials Techonology $820.00-$950.00/Ton
Co.Ltd.
Shandong Inrunzı Bio Tech Co.Ltd. $450.00-550.00/Metrik Ton
Tablo 4:Bazı tedarikçi firmalar ve Çinko Sülfat fiyatları gösterilmiştir.

SuperPro Designer Programında Kullanılan Fiyatlar:

Madde Fiyat
Çinko Oksit $2.5/Kilogram
Borik Asit $0.5/Kilogram
Çinko Borat $2.7/Kilogram
Tablo 5:Programda kullanılan maddeler ve fiyatları

Çinko Boratın Gelecek Yıllarda Tüketiminin Artmasını Teşvik Edecek Faktörler:

Çinko Borat günümüzde tüm dünyada yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.Termal
stabilitesi,yüksek işleme sıcaklıkları gerektiren plastikler ve kauçuklar için alev geciktirici bir

16
katkı maddesi olarak onu çekici kılar.Günümüzde bir çok alanda kullanılan çinko borat
kullanımı gelecekte de kaçınılmazdır.
Endüstrinin birçok sektöründe kullanılan çinko borat maddesinin alev geciktirici özzeliği
bulunur.Bu özzelik aynı zamanda kullanıldığı ürünlerin daha dayanıklı olmasını sağlar.Çinko
boratın alev geciktirici malzeme olarak en fazla kullanılan alüminyum trihidrat ile birlikte
kullanımının yaygınlaşarak artması ,alümina trihidrat,magnezyum hidroksit,kalay oksit ve
melaminlerde performans geliştirici olarak kullanılması çinko boratın gelecek yıllarda
tüketiminin artmasını teşvik eden faktörlerdendir.( Vural,2006)
Günlük hayatın birçok alanında aktif olarak kullanılan plastik malzemelerin daha güçlü,
dayanıklı ve kaliteli bir ürüne dönüşmesini sağlayan Çinko Borat gelecekte de aynı şekilde
çinko borat kullanımına teşvik eder.Çinko boratın duman bastırıcı ,korozyon önleme ve
antibakteriyal özzelikleri de onu öne çıkarmıştır. Ayrıca çinko borat diğer yanma
geciktiricilere göre daha ekonomiktir.Çinko boratın saymakla bitmez bir çok özzeliği onun
gelecek yıllarda da kullanımına teşvik ediyor.(S.Yüce,2009)
1.7 Pazardaki Gelişmeler
-2017 yılında Türkiye’de Eti Maden Bandırma Bor ve Asit Fabrikaları İşletme Müdürlüğü
bünyesinde çinko borat alev geciktirici bünyesinde kullanılmaya başlandı.
-Albemarle ile US Borax çinko borat alev geciktirici ürünlerin Asya’da pazarlanması
hususunda ticari bir anlaşma yapmışlardır. Yeni çinko borat ürünler, Albemarle şirketinin
halok-jen ve halojen olmayan alev geciktirici sistemleri ürün yelpazesini genişletecektir.
(Tektaş, Mergen, 2003)
-Albemarle ve Borax Flame Reterdant Group, US Borax’in üretmiş olduğu çinko boratın
Albemarle firmasının ürettiği alev geciktiricilerle birlikte kombine kullanımı ile ilgili anlaşma
imzalamıştır. Anlaşma amacı halojen ve halojen olmayan alev geciktiricilerin polimerde
kullanımının artmasına yöneliktir. Bu şekilde Pazar payının artabileceğini göstermektedir.
(Tektaş, Mergen, 2003)
-ABD, Çin ve Batı Avrupa alev geciktirici çinko borat üretiminde önde gelmektedir. Sadece
Kuzey Amerikada bu yılda 30803 ton çinko borat üretimine ulaşıldığı görülmektedir.
-Covid-19 salgını sebebiyle dünya ekonomisinin %3, gelişmiş ülkelerin %6,1 ve gelişmekte
olan ülkelerin ise %1 oranında küçülme yaşanması beklenmektedir. Sanayi üretimi ve
uluslararası ticaretteki olumsuz gelişmeler sebebiyle bor ve borlu ürünlere olan global talep
2020 yılında bir önceki yıla kıyasla düşüş gerçekleşmesi öngörülmektedir.

17
 2.SUPERPRO DESIGNER PROGRAMI ÜZERINDE
KULLANILAN EKIPMANLAR ; 
 
1. Karıştırma Tankı : Borik Asit ve Geri döngü karışım için.  

2. Stokiyometrik Sürekli Karıştırmalı Tank Reaktör : Borik asit ve

çinko oksitin reaksiyonunun gerçekleşmesi için. 

18
3. Kemer (Bant) Fitrasyon : Reaktörden çıkan borik asit ve çinko oksit
karışımının filtrasyon işlemi için.

4.  Yıkama (Toplu Akış) : Filtre edilmiş malzemenin su ile yıkama işlemi için. 

19
20
5. 2 Kollu Karıştırma : Filtrasyon ve Yıkama tankından çıkış kısmından çıkanların (ürün
kısmı değil / Wash Output ) karıştırılıp , akışkan bölünmesi kısmına gitmesi için. 

6. 2 Kollu Akış Bölme : Karıştırmadan gelen ürünün atık ve geri döngüyü sağlamak için.

21
7. Akışkan Yataklı Kurutucu : Yıkama işleminden çıkan ürünlerin
(Borik asitin uzaklaştırma işleminden sonra) son aşama olarak geldiği kurucuda, suyun
uzaklaştırılması için. Ürünümüz paketleme işlemi için hazır .. 

3.SUPERPRO DESIGNER ÇINKO BORAT PROSESI 

22
 4.SUPERPRO DESIGNER ÇINKO BORAT FLOWSHEET

Çinko borat üretiminde geri dönüşüm vardır. Bunun için geri dönüşüm döngüleri içeren sürekli
süreçleri modellemek için SuperPro Designer programını kullanıldı.

5.HESAPLAMALAR

2ZnO(k) + 6H3BO3(aq)  2ZnO.3B2O3.3H2O(k) +6H2O(s)

70000 ton çinkoborat (2ZnO.3B2O3.3H2O ) için

Dönüşüm %99 için

ZnO içeriği %38.25

H3BO3 içeriği %49.06

23
ZnO miktarı 259580,2 ton/yıl 0,8275 ton/saat

H3BO3 miktarı 26139,6 ton/yıl 0,3630 ton/saat

ΔH =-2156 kj /mol

Zn → 2 mol = 2 mol

B → 6 mol = 6 mol

H → 18 mol = 18 mol

O → 20 mol = 20 mol

Würün = 2.66+2.16+6.10,81+9.16+7+3,5.16 = 435,86 kg/kmol

90℃ de borik asitin sudaki çözünürlüğü %23,27

ZnO içeriği : %37,45

B2O3 içeriği : %48,04 B=10,81 g/mol

H2O içeriği : %14,50 O=16 g/mol

H=1 g/mol

Zn=66 g/mol

70000 ton çinko borat

WH3BO3 =61,83 g/mol-1

ton ürün 103 kg 6 kmol H 3 BO 3 1 kmol ürün 0,06183 23

70000 x x x x x
yıl 1ton 1 kmol ürün 435,86 kg /kmol 1kmol H 3 BO 3 100
= 259580,2 ton/yıl

259580,2 ton/yıl *(49.06/100)*(1yıl/7920 saat)

24
=0,8275 ton/saat

WZnO= 81.38g/mol-1

ton ürün 103 kg 2 kmol ZnO 1 kmol ürün 0,08138

70000 x x x x
yıl 1ton 1kmol ürün 435,86 kg /kmol 1kmol ZnO
= 26139,6 ton/yıl

26139,6 ton/yıl *(38.25/100)*(1yıl/7920 saat)

=0,3630 ton/saat

ton ürün 103 kg 5,5 kmol H 20 1 kmol ürün 0,018

70000 x x x x
yıl 1ton 1 kmol ürün 435,86 kg /kmol 1kmol H 20
= 15899,6 ton/yıl üretilen H2O

Entalpi değişimi

H(2ZnO.3B2O3.3H2O ) =-5561,7 kj/mol

H( H3BO3) =174,1 kj/mol

H(ZnO) =-334,5 kj/mol

H(H2O) =505,6 kj/mol

ΔH= ∑ Hürünler - ∑ Hgirenler

(-5561.7+6*505,6)-(2*-334,50+6*174)

=-2156 kj /mol

25
6.KAYNAKÇA
1. (Aydın, 2016. Bor Bileşiklerinin Alev Geciktirici ve Yüksekli Sıcaklığa Dayanıklı
Pigment Olarak Uygulanabilirliği. Bor Dergisi. Cilt 1. Sayı.1)

2. (Etimaden, 2020. Borik Asit. 8)

3. Akgül, Ö., 2010. Farklı Bor Minerallerinden Çinko Borat Üretimi. Yıldız Teknik
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 55s, İstanbul.
4. Alibaba, 2020. Zinc Borate. Erişim Tarihi: 05.12.2020.
https://www.alibaba.com/trade/search?
fsb=y&IndexArea=product_en&CatId=&SearchText=zinc+borate

5. Alp, B., (2006). Na2B4O7.10H2O ve ZnCI2 Kullanılarak Yeni Çinko Borat

Bileşikleri Eldesi Olanaklarının Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
6. Ayar, B., (2007). Çinko Borat Sentezi ve Yüksek Sıcaklıkta Pigment Olarak
Kullanılabilirliği, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 35s,
Ankara.
7. Bobkova, N.M., ve Khotko, S. A., (2005) “Structure Of Zinc-Borate Low-Melting
Glasses Derived From IR Spectroscopy Data”, Journal of Applied Spectroscopy, 72,6.
8. Eti Maden İşletmeleri, (2019), Bor Sektör Raporu, Eti Maden İşletmeleri Genel
Müdürlüğü. Muhammer Kaya, 1998, Alev Geciktirici ve Duman Bastırıcı Katkı
Maddeleri,https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/327266, Erişim Tarihi: 6.12
2020

9. Öztürk, E., 2011. Çeşitli Bor Minerallerinden Hidrofobik Ve Nanoyapılı Çinko Borat
Üretim Yöntemlerinin Geliştirilmesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri
Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi,174s, İstanbul.

10. Öztürk, E., 2011. Çeşitli Bor Minerallerinden Hidrofobik ve Nanoyapılı Çinko Borat
Üretim Yöntemlerinin Geliştirilmesi. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri
Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 36s, İstanbul

26
11. Samyn, F., Bourbigot, S., Duquesne, S. ve Delobel, R., (2007) “Effect Of Zinc Borate
On The Thermal Degradation Of Ammonium Polyphosphate”, Thermochimica Acta
456 134–144.
12. Samyn, F., Bourbigot, S., Duquesne, S. ve Delobel, R., (2007) “Effect Of Zinc Borate
On The Thermal Degradation Of Ammonium Polyphosphate”, Thermochimica Acta,
456, 134–144.

13. Schubert David, M., Alam F, Visi Mandana, Z. ve Knobler Carolyn, B., (2003),
“Structural Characterization and Chemistry of the Industrially Important Zinc Borate,
Zn[B3O4(OH)3]”.
14. Shi, X., Xiao, Y., Li M., Yuan, L. ve Sun, J. (2007) “Synthesis Of An İndustrially
İmportant Zinc Borate, 2ZnO·3B2O3·3H2O, By a Rheological Phase Reaction
Method”, Powder Technology, 186, 120)Tektaş, E. ve Mergen, A., (2003), Çinko
Borat Ön Fizibilite Etüdü, Eti Holding A.Ş. Araştırma Geliştirme Dairesi Başkanlığı

15. Tektaş, E. ve Mergen, A., (2003), Çinko Borat Ön Fizibilite Etüdü, Eti Holding A.Ş.
Araştırma Geliştirme Dairesi Başkanlığı, 5s.
16. Tektaş, E. ve Mergen, A., (2003), Çinko Borat Ön Fizibilite Etüdü, Eti Holding A.Ş.
Araştırma Geliştirme Dairesi BaşkanlığımTektaş,Mergen, 2003 , Çinko Borat Üretimi
Ön Fizibilite Raporu, https://doczz.biz.tr/doc/305222/%C3%A7i%CC%87nko-borat-
%C3%BCreti%CC%87mi%CC%87-%C3%B6n-fi%CC%87zi%CC%87bi%CC%87li
%CC%87te-et%C3%BCd%C3%BC, Erişim Tarihi:7.12.2020

17. Tian, Y., Yi.He, L., Yu Y., Deng, Y., Zheng, F., Sun, Z. ve Liu Wang, Z., (2008) “In
Situ And One-Step Synthesis Of Hydrophobic Zinc Borate Nanoplatelets”, Colloids
and Surfaces A: Physicochemical and Engineering Aspects, 312, 99–103

18. Ting, C., Jian, D., Cheng, W., Shuo, L., Fan, Y., Gang, F., (2008b) “Synthesis Of A
New Netlike Nano Zinc Borate”, Materials Letters, 62, 2057–2059.

19. Tubitak Bor Raporu,

2003,https://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/vizyon2023/mm/Ek2h.pdf,
Erişim Tarihi: 7.12.

27
20. Vural, A.,(2006)Bazı Çinko Boratlı Bileşiklerin sentezi ve Karakterizasyonu
Balıkesir Üniversitesi,Fen Bilimleri Enstitüsü , Yüksek Lisans Tezi,12s,Balıkesir

21. Yalçın, A., Gönen, M., Balköse, D., 2017. Polimerik Kompozitlerde Alev Geciktirici
Olarak Kullanılan Çinko Boratın(2ZnO∙3B2O3∙3H2O) Üretimi ve Karakterizasyonu.
V. Uluslararası Polimerik Kompozitler Sempozyumu ve Çalıştayları, 2-4 Kasım 2017,
İzmir, 32-40.Keskin, İ., (2009). Nanosized Zinc Borate Production by Chemical
Methods, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 19s,
İstanbul.
22. Yiğitbaşioğlu, H., (2004), “Türkiye İçin Önemli Bir Maden: Bor”, Dil ve Tarih-
Coğrafya Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Ankara Üniversitesi, Ankara.

23. Yücel, S.,(2009) Çinko Borat Üretimi ,İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü,Yüksek Lisans Tezi

28
EKLER

ÇİNKO BORATIN KİMYASAL VE FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ

TABLO 1.........................................................................................................................10

BAZI ÜRETİCİ FİRMALAR

TABLO 1..........................................................................................................................13

PAZAR DURUMU

TABLO 2..........................................................................................................................14

TABLO 3..........................................................................................................................14

FİYATLAR

TABLO 1...........................................................................................................................15

TABLO 2...........................................................................................................................15

TABLO 3...........................................................................................................................16

TABLO 4...........................................................................................................................16

29