Dijital Benlik

T.C.
MARMARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
GAZETECİLİK ANABİLİM DALI
BİLİŞİM BİLİM DALI
SOSYAL MEDYADA
DİJİTAL SAHNELERE GÖRE
DİJİTAL BENLİKLERİN DEĞİŞİMİ
Yüksek Lisans Tezi
YASEMİN OKCEBE
İstanbul, 2019
T.C.
MARMARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
GAZETECİLİK ANABİLİM DALI
BİLİŞİM BİLİM DALI
SOSYAL MEDYADA
DİJİTAL SAHNELERE GÖRE
DİJİTAL BENLİKLERİN DEĞİŞİMİ
Yüksek Lisans Tezi
YASEMİN OKCEBE
Danışman: DR. ÖĞR. ÜYESİ HALDUN NARMANLIOĞLU
İstanbul, 2019
GENEL BİLGİLER
İsim ve Soyadı : Yasemin Okcebe

Anabilim Dalı : Gazetecilik
Programı : Bilişim
Tez Danışmanı : Dr. Öğr. Üyesi Haldun Narmanlıoğlu
Tez Türü ve Tarihi : Yüksek Lisans – Temmuz 2019
Anahtar Kelimeler : Sosyal Medya, Dijital Sahneler, Dijital
Benlikler, Dramaturji Teorisi
ÖZET
SOSYAL MEDYADA DİJİTAL SAHNELERE
GÖRE DİJİTAL BENLİKLERİN DEĞİŞİMİ
Web 2.0 teknolojisini hayatımıza girmesi ve internetin yaygınlaşması ile kolay

ulaşılabilir bir hal alan sosyal medya, birçok alanda değişim ve dönüşümü beraberinde
getirmiştir. Dijital ağlar ile bireylerin sosyalleşme biçimleri yeni bir boyut kazanmış, benlik
sunumuna olanak sağlayan yeni ve özgür bir alan yaratılmıştır. Bu özgür alan bireylere,
fiziksel dünyada sahip olamadıkları benlikleri, sahipmiş gibi gösterebilme, sergileyebilme
imkânı sunmuştur. Bu araştırmada dijital ağlar, Erving Goffman’ın Dramaturji Teorisi’ne
gönderme yapılarak ‘dijital sahneler’ olarak anılmıştır. Araştırmanın amacı bireylerin, üç
farklı çevrimiçi sosyal medya platformu olan Facebook, Instagram ve Twitter’da
sergiledikleri benliklerin farklılık gösterip göstermediğini ortaya koymaktır. Araştırma,
bireylerin benlikleri, bulundukları dijital sahnelere göre farklılık gösterir mi, online
platformların sundukları teknik özellikler, benlik sunumunu etkiler mi gibi sorulara yanıt
aramayı amaçlamıştır. Araştırma, eleştirel görsel okuryazarlık bağlamında yapılmış,
sonucunda ise bireylerin, benlik sunumu için farklı sosyal paylaşım ağlarında farklı
performans sergiledikleri ortaya konmuştur.
i
GENERAL KNOWLEDGE
İsim ve Soyadı : Yasemin Okcebe

Anabilim Dalı : Journalism
Programı : Informatics
Tez Danışmanı : Dr. Instructor Haldun Narmanlıoğlu
Tez Türü ve Tarihi : Higher Education – July 2019
Anahtar Kelimeler : Social Media, Digital Scenes, Digital Self,
Dramaturgy Theory
ABSTRACK
ALTERATİON OF DİGİTAL SELVES
ACCORDİNG TO DİGİTAL STAGES OF SOCİAL MEDİA
With the introduction of Web 2.0 technology in our lives and the spread of the
Internet, social media has become easily accessible and has brought about change and
transformation in many areas. Socialization styles of individuals has gained a new
dimension, a new and free space for media self-presentation has created with digital
networks. This free space has provided the possibility of showing and exhibiting the selves
which individuals cannot have. In this research, digital networks are mentioned to as
‘digital scenes’ referring to Erving Goffman's Dramaturgy Theory. The aim of the study is
to determine whether individuals' personalities on Facebook, Instagram and Twitter re three
different online social media platforms, are different or not. The research aimed to find
answers to the questions such as whether the individual's individuality differs according to
the digital scenes in which they are present, the technical features offered by the online
platforms and the self-presentation. The research has been conducted in the context of
critical visual literacy. As a result, it has been shown that individuals perform differently in
different social sharing networks for self-presentation.
ii
ÖNSÖZ
Bu tezin gerçekleştirilmesinde, başlangıcından sonuna kadar, gerekli bütün

yardım, tavsiye ve yönlendirmeleri yapan, çalışmamda bana sabırla yol gösteren
karşılaştığım problemlerin çözümünde deneyimlerinden yararlandığım sayın hocam
Haldun Narmanlıoğlu’na katkılarından dolayı teşekkür ederim.
Bu süreçte desteğini esirgemeyen aileme ve arkadaşlarıma minnettarım. Özellikle

evlilik sürecimdeki tez çalışmalarım sırasında, ilgilenemediğim sorumluluklarımla ilgili
bana sürekli destek olan, yardımcı olan eşim İbrahim’e, annem Leyla’ya, kardeşim
Tolga’ya ve desteğini benden hiçbir zaman esirgemeyen babam Tamer’e sonsöz
teşekkürler…
İstanbul, 2019 Yasemin OKCEBE
iii
İÇİNDEKİLER
Sayfa No.
ÖZET ......................................................................................................................................i
ÖNSÖZ ................................................................................................................................ iii
TABLO LİSTESİ ............................................................................................................... vii
FOTOĞRAF LİSTESİ ..................................................................................................... viii
GRAFİK LİSTESİ ...............................................................................................................ix
KISALTMALAR LİSTESİ .................................................................................................xi
GİRİŞ ..................................................................................................................................... 1
1. DİJİTAL BENLİKLER
1.1 Benlik Kavramı ........................................................................................................... 3
1.2 Benlik Kavramına Dair Ana Kuramsal Yaklaşımlar .................................................. 3
1.3 Dijital Kimlik/Benlik Kavramı ................................................................................... 8
1.4 Dijital Benliğin Sunumu ve Sosyal Ağlar................................................................. 11
1.4.1 Sosyal Medyada İzlenim Yönetimi ............................................................. 14
2. DİJİTAL SAHNELER
2.1 Facebook'ta Benliğin Sunumu .................................................................................. 15
3.1.1 Facebook'un Benlik Sunumuna İmkân Sağlayan Teknik Özellikleri ................ 19
3.2 Instagram’da Benliğin Sunumu ................................................................................ 20
3.2.1 Instagram’ın Benlik Sunumuna İmkân Sağlayan Teknik Özellikleri ......... 22
3.3 Twitter’da Benliğin Sunumu .................................................................................... 22
3.3.1 Twitter’ın Benlik Sunumuna İmkân Sağlayan Teknik Özellikleri ............. 23
iv
4. DİJİTAL BENLİKLERİN DİJİTAL SAHNELERE GÖRE DEĞİŞİMİNİN
İNCELENMESİ
4.1 Araştırmanın Konusu ................................................................................................ 25
4.2 Araştırmanın Amacı ve Önemi ................................................................................. 25
4.3 Araştırmanın Yöntemi .............................................................................................. 25
4.4 Araştırmanın Evreni ve Örneklemi ........................................................................... 26
4.5 Araştırmanın Kapsamı ve Sınırlılıkları ..................................................................... 27
4.6 Araştırmanın Soruları ............................................................................................... 27
4.7 Veri Toplama Tekniği ............................................................................................... 28
4.8 Fotoğraf Kategorileri ................................................................................................ 28
4.9 Araştırmanın Bulguları ............................................................................................. 34
4.9.1 Çelen Örneğinin İncelenmesi ...................................................................... 35
4.9.1.1 Çelen-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel Çözümlemesi ... 38
4.9.2 Ezgi Örneğinin İncelenmesi ........................................................................ 40
4.9.2.1 Ezgi-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel Çözümlemesi ..... 42
4.9.3 Ece Örneğinin İncelenmesi ......................................................................... 43
4.9.3.1 Ece-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel Çözümlemesi....... 45
4.9.4 Gizem Örneğinin İncelenmesi..................................................................... 47
4.9.4.1 Gizem-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel Çözümlemesi .. 49
4.9.5 İrem Örneğinin İncelenmesi ........................................................................ 51
4.9.5.1 İrem-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel Çözümlemesi ..... 53
4.9.6 Merve Örneğinin İncelenmesi ..................................................................... 55
4.9.6.1 Merve-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel Çözümlemesi .. 57
4.9.7 Mihriban Örneğinin İncelenmesi ................................................................ 59

v
4.9.7.1Mihriban-En Çok Beğeni AlanÖrneklerin Göstergebilimsel Çözümlemesi .... 61
4.9.8 Murat Örneğinin İncelenmesi ..................................................................... 63
4.9.8.1 Murat-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel Çözümlemesi ... 65
4.9.9 Niran Örneğinin İncelenmesi ...................................................................... 67
4.9.9.1 Niran-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel Çözümlemesi ... 69
4.9.10 Tuğçe Örneğinin İncelenmesi ..................................................................... 70
4.9.10.1 Tuğçe-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel Çözümlemesi ... 73
SONUÇ ................................................................................................................................ 80
KAYNAKÇA ....................................................................................................................... 85
vi
TABLO LİSTESİ
Sayfa No.
Tablo 1: Ağlardaki Fotoğraf Paylaşım Sayısı ...................................................................... 34

Tablo 2. Fotoğraf 1'in Analizi .............................................................................................. 38
Tablo 3. Fotoğraf 2'nin Analizi ............................................................................................ 39
Tablo 4. Fotoğraf 3'ün Analizi ............................................................................................. 42
Tablo 5. Fotoğraf 4'ün Analizi ............................................................................................. 42
Tablo 10. Fotoğraf 9'un Analizi ........................................................................................... 53
4Tablo 11. Fotoğraf 10'un Analizi ....................................................................................... 54
Tablo 12. Fotoğraf 11'in Analizi .......................................................................................... 57
Tablo 13. Fotoğraf 12'nin Analizi ........................................................................................ 58
Tablo 14. Fotoğraf 13'ün Analizi ......................................................................................... 61
Tablo 15. Fotoğraf 14'ün Analizi ......................................................................................... 62
Tablo 17. Fotoğraf 16'nın Analizi ........................................................................................ 66
Tablo 20. Fotoğraf 19'un Analizi ......................................................................................... 73
Tablo 22. Bireylerin Instagram Sahnesinde Benlik Sunumu ............................................... 75
Tablo 23. Bireylerin Facebook Sahnesinde Benlik Sunumu ............................................... 76
Tablo 24. Bireylerin Twitter Sahnesinde Benlik ................................................................. 77
vii
FOTOĞRAF LİSTESİ
Sayfa No.
Fotoğraf 1. Çelen - 460 Beğeni............................................................................................ 38

Fotoğraf 2. Çelen - 443 Beğeni............................................................................................ 38
Fotoğraf 3. Ezgi - 260 Beğeni.............................................................................................. 42
Fotoğraf 4. Ezgi - 234 Beğeni.............................................................................................. 42
Fotoğraf 5. Ece - 548 Beğeni ............................................................................................... 45
Fotoğraf 6. Ece - 459 Beğeni ............................................................................................... 45
Fotoğraf 7. Gizem - 246 Beğeni .......................................................................................... 49
Fotoğraf 8. Gizem - 241 Beğeni .......................................................................................... 49
Fotoğraf 9. İrem - 476 Beğeni ............................................................................................. 53
Fotoğraf 10. İrem - 479 Beğeni ........................................................................................... 53
Fotoğraf 11. Merve - 304 Beğeni ........................................................................................ 57
Fotoğraf 12. Merve - 281 Beğeni ........................................................................................ 57
Fotoğraf 13. Mihriban - 219 Beğeni .................................................................................... 61
Fotoğraf 14. Mihriban 216 Beğeni ...................................................................................... 61
Fotoğraf 15. Murat - 48 Beğeni ........................................................................................... 65
Fotoğraf 16. Murat - 16 Beğeni ........................................................................................... 65
Fotoğraf 17. Niran - 116 Beğeni .......................................................................................... 69
Fotoğraf 18. Niran - 111 Beğeni .......................................................................................... 69
Fotoğraf 19. Tuğçe - 224 Beğeni ......................................................................................... 73
Fotoğraf 20. Tuğçe - 219 Beğeni ......................................................................................... 73
viii
GRAFİK LİSTESİ
Sayfa No.
Grafik 1. Çelen Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı ..................................... 35

Grafik 2. Çelen Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı ............................ 36
Grafik 3. Çelen Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı ................................ 36
Grafik 4. Çelen Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı............................. 37
Grafik 5. Ezgi Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı ....................................... 40
Grafik 6. Ezgi Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı ............................... 40
Grafik 7. Ezgi Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı ................................... 41
Grafik 8. Ezgi Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı................................ 41
Grafik 9. Ece Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı........................................ 43
Grafik 10. Ece Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı .............................. 44
Grafik 11. Ece Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı ................................... 44
Grafik 12. Ece Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı ............................... 44
Grafik 13. Gizem Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı .................................. 47
Grafik 14. Gizem Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı .......................... 48
Grafik 15. Gizem Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı .............................. 48
Grafik 16. Gizem Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı ......................... 49
Grafik 17. İrem Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı .................................... 51
Grafik 18. İrem Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı ............................. 51
Grafik 19. İrem Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı ................................. 52
Grafik 20. İrem Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı ............................. 52
Grafik 21. Merve Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı ................................. 55
Grafik 22. Merve Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı .......................... 55
Grafik 23. Merve Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı .............................. 56
Grafik 24. Merve Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı .......................... 56
Grafik 25. Mihriban Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı .............................. 59
ix
Grafik 26. Mihriban Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı...................... 59
Grafik 27. Mihriban Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı .......................... 60
Grafik 28. Mihriban Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı ...................... 60
Grafik 29. Murat Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı ................................... 63
Grafik 30. Murat Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı ........................... 63
Grafik 31. Murat Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı ............................... 64
Grafik 32. Murat Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı ........................... 64
Grafik 33. Niran Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı ................................... 67
Grafik 34. Niran Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı ........................... 67
Grafik 35. Niran Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı................................ 68
Grafik 36. Niran Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı ............................ 68
Grafik 37. Tuğçe Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı................................... 70
Grafik 38. Tuğçe Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı .......................... 71
Grafik 39. Tuğçe Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı ............................... 71
Grafik 40. Tuğçe Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı ........................... 72
x
KISALTMALAR LİSTESİ
C. Cilt
s. sayfa
S. sayı
ss. sayfa sayısı
vb. ve benzeri
xi
GİRİŞ
Benlik kavramı, benliğin benzer veya farklı yönleri; geçtiğimiz yıllarda

psikoanalitik kuramcılar, davranışsal kuramcılar, bilişsel kuramcılar ve sembolik
etkileşimciler tarafından incelenme konusu olmuştur. Benliğe dair ilk tanımlamayı yapan
(James, 1950), benliği bilen ve bilinen ben olarak iki kategori altında incelemiştir. Bilinen
beni kişinin, diğer kişiler tarafından gözlemlenen tarafı oluştururken, bilen beni ise sadece
kendisi tarafından bildiği, sorgulayıcı tarafı oluşturmaktadır. Jung 1986’da yaptığı
araştırmasının sonucunda benliğin doğuştan geldiğini ve insanı kendisinin daha iyi bir hali
olmasına yardımcı olduğu düşüncesini ifade etmiştir.
Araştırmanın temelini kapsayan yaklaşımın sahibi ise sosyolog Erving Goffman’dır.

Goffman, daha önce de birçok çalışmaya konu olmuş olan “Günlük Yaşamda Benliğin
Sunumu” çalışmasında benliği, dramaturjik kavramlar çerçevesinde tanımlar. Dramaturjik
terimlerden bazılarını oluşturan; performans, oyuncu, seyirci, takım, sahne önü, sahne
arkası vb. ifadeleri bu çalışmaya da ışık tutmaktadır.
Web 2.0 teknolojisinin insan hayatına girmesiyle beraber, sosyalleşme biçimleri

gibi birçok dönüşümü de beraberinde getirmiştir. Bu teknolojiyle sosyal ağlar aracılığıyla
yeni sosyalleşme biçimleri ortaya çıkmıştır. Sadece fiziksel dünyada olan benlik sunumu,
internet dünyasına da taşınmıştır. Bu sayede hem fiziksel benlikten hem de dijital benlikten
söz edilebilir hale gelinmiştir. İki benlik türü de birbirini etkilemeye başlamıştır.
Fiziksel dünyada istedikleri benlik biçimine sahip olamayan bireyler, yeni oluşan
sahneler sayesinde yeni bir benlik yaratabilir, bu benlikler üzerinde düzenleme yapabilir
hale gelmişlerdir. Böylelikle bireyler, ideal benlik arzularını hayata taşıyabilmişlerdir.
Araştırmanın ilk bölümünde, araştırmacıların ve bilim insanlarının ‘benlik’, ‘dijital

benlik’ ve ‘benliğin sunumu’ kavramına olan yaklaşımları ve düşüncelerine yer
1
verilecektir. Bu kavramlar açıklanarak araştırmanın hangi temellere dayandığın açıklanması
amaçlanmaktadır.
Araştırmanın ikinci bölümünde ise dünyada en çok kullanılan ilk 3 platform olan
Instgram, Facebook ve Twitter sahneleri, bu sahnelerin teknik özelliklerine yer verilecektir.
Facebook’ta bir sahne sahibi olan birey, bu sahnenin kendine dair açıklama bölümünde,
hobilerini, arkadaşlarını, ilişki durumunu, sevdiği dizi filmleri veya müzik gruplarını takip
edebilmektedir. Diğer bir sahne olan ve hayatımıza 2010 yılında giren Instagram, kullanıma
açıldığı anda kullanıcılarına sunduğu 11 adet fotoğraf filtresi bireylere, fotoğrafları daha
güzel bir halde sunmayı olanaklı kılmıştır. Twitter platformu ise 14 arkadaşın mesajlarının
hepsinin takip edebileceği bir ortamda sunma ihtiyacı doğmuştur.
Araştırma bölümünün yer aldığı son ve dördüncü bölümde ise, araştırmanın

konusuna, amacına, önemine, yöntemine, kapsam ve sınırlılıklarına, sorularına, verilerin
toplanma tekniğine yer verilecektir.
Araştırmanın evrenini oluşturan; Facebook, Twitter ve Instagram sahnelerinde

kullanıcı hesabı olan 18-25 yaş arasındaki genç bireyler arasından rastgele seçilen 10 birey
seçilerek bu bireylerin son 2 yıldır yaptıkları görsel paylaşımları incelenecektir. Araştırma
boyunca “Benlik sunumları platformlara göre farklılık göstermekte midir?”, “Sahnelerin
teknik özellikleri, kategorilere göre benlik sunma biçimini şekillendirir mi?”, “Gençler, üç
platform içinden en çok hangi platformda benliklerini sahnelemeyi tercih etmektedir?” vb.
sorulara yanıt aranacaktır.
2
1. DİJİTAL BENLİKLER
1.1 Benlik Kavramı
Her ne kadar psikoloji alanına ait bir kavram gibi algılansa da problematik doğası
nedeniyle bu alanla sınırlı kalmayan benlik kavramı, kişiyi diğerlerinden ayrıştıran bir imge
olarak ifade edilebilir (Morva, 2016, s. 41).
Benlik kavramı hakkında tarih boyunca birçok bilim insanının çeşitli yaklaşımlarda
bulunduğu bilinmektedir. Bu bölümde, benlik kavramına dair üzerinde uzlaşılmış ortak bir
tanım bulunmadığından bazı kuramcılardan yola çıkılarak birkaç tanıma yer verilmiş,
benlik kavramı açıklanmaya çalışılmıştır.
Psikoanalitik kuram, benliği çatışmayla oluşmuş bir kişilik yapısı, davranışsal

kuram ise bazı takım şartlı tepkiler kapsamında değerlendirir. Bir diğer yaklaşımı geliştiren
sembolik etkileşimciler ise kişilerarası etkileşimlerin bir işlevi olarak ifade eder. Bilişsel
kuramda ise bireyle alakalı bilgiyi işleyen kavramsal bir yapı olarak değerlendirilmiştir
(Balıkçıoğlu, 2016, s. 539).
1.2 Benlik Kavramına Dair Ana Kuramsal Yaklaşımlar
Benliğe dair çalışmaların çoğunlukla, psikolojinin bir bilim olarak tanınmasına öncü
olan William James’in gerçekleştirdiği sınıflandırma ile öneri sunduğu benlik türleri
kapsamında inşa edildiği görülmektedir. Benlikle ilgili literatür incelendiğinde başlangıcın,
William James’in 1890 yılında kaleme aldığı ve 1950 yıllarında yeniden basılan “The
Principles of Psychology” eseri olduğunu görülmektedir. Bu çalışması dahilinde James,
dört benlik türünü; “maddesel benlik”, “sosyal benlik”, “ruhsal benlik” ile “saf ego”
şeklinde sıralamıştır. James’in diğer bir sınıflandırması ise “bilen ben” ve “bilinen ben”
şeklindedir. Sınıflandırmalara göre maddesel, sosyal ve ruhsal benlik türleri “bilen ben”i,
saf ego ise “bilinen ben”i ifade etmektedir (James, 1950).
James’e göre;
3
• Materyal benlik, fiziksel olarak varlık gösteren “benim” diyebileceğimiz
şeylerin toplamıdır; yakın çevremiz, bize ait olan eşyalar gibi… Bireyin bir
aileye, bir eve veya arabaya sahip olma gibi istekleri, maddesel benliğini
korumaya çalışması olarak değerlendirilmektedir.
• Sosyal benlik, bireyin çevresindeki insanlar tarafından nasıl tanımlandığıyla
ilgilidir. Bazı toplulukların bir parçası olmak, statü sahibi olmak, başarılı,
onurlu olmak gibi arzular, bu benlik türü ile ilişkilendirilmiştir.
• Ruhsal benlik bireyin, davranışları, arzuları veya karakteri ile ilişkili bilişsel
ve psikolojik halidir.
• Son olarak saf ego ise, bireye devamlılık duygusu sağlayan, benliğin
değerlendirilemeyen ve “kendi kendini düşünen” bölümüdür (James, 1950).
Bu tanımlamalardan yola çıkarak açıklamak gerekirse bilinen ben, kişinin görünen

varlığı, çevresidir ve maddi, toplumsal ve duygusal öğe şeklinde üç evreden ibarettir. Bilen
ben ise kişinin, bilinçli yani sorgulayan tarafıdır (Aslan-Yılmaz, 2016, s. 80).
Psikoanalitik yaklaşımda James’in söz ettiği sosyal benlik süper ego kavramı ile
anılmaktadır. Freud (1946), egoyu benlikten üst bir noktada konumlandırır. Benlik; id, ego
ve süperogu kavramlarını tamamlayıcı bir yapıdır. Freud, benlik saygısı süreciyle değil,
bireyin kendi sevmemesi, suçlaması gibi patolojik durumlarıyla ilgilidir. Bu yaklaşımda
bireyin tutumlarının nedeni, dış etkenler olarak sorumlu tutulabilir. Hümanist yaklaşım ise
bireyin kendi benliği ve kişiliği hakkındaki farkındalığı ve tutumlarının değişimi konularını
inceler (Aslan-Yılmaz, 2016, s. 82).
Psikoanalitik ekoldeki bir diğer düşünür ise Carl Gustav Jung’dur. Jung, benliğin,
insanın doğuşundan itibaren bulunduğuna ve insanı, kendisini geliştirmeye, mükemmelliğe
ulaştırmada insanı iten bir güç olduğu düşüncesini benimser. O benliği, bütünlüğün temeli
olarak nitelendirmekte ve bütüne varabilmek için, bireyin kendini bütün yönleriyle bilmesi
ve kabullenmesi gerektiğini düşünmektedir. Bu aşamaya gelebilmek için büyük bir çaba
gerekmektedir. Benlik, bilin ve bilinçaltını da kapsar. Bu noktadan yola çıkan Jung, bilinç
ve bilinçaltının birleştiği konumu benlik şeklinde tanımlamış, bu noktayı bireyleşmenin son
4
adımı şeklinde ifade etmiştir. Jung, birey olma sürecinin doğal olduğunu ve yaşlanmayla
birlikte geliştiğinin belirtmiştir. Yani kişinin bedeli nasıl yaşlanma sürecinden geçiyorsa
benliği ise bireyleşme sürecinden geçmektedir. Bu süreç çevresel faktörlerle birlikte
sekteye uğrayabilir. Benlik bu sürecin amacı değildir ancak bu süreci meydana getiren bir
dürtüdür (Jung).
Alman kökenli Amerikalı psikanalist Karen (Horney, 2015), benliğe yönelik

çalışmasında, ideal ve gerçek benlik kavramlarına yönelik tanımlamalar getirmiştir.
Horney’nin görüşü doğrultusunda, ruhsal anlamda sağlam ile sağlıksız bireylerin niteliksel
farklılıkları bulunur. Horney’nin bu farklılıkları açıklamak için kullandığı en önemli
kavramlardan biriyse benliktir. Benlik, her bireyde vardır ancak her bireyin kendi
psikolojik yolculuğunda içinde farklı şekillenir. Benliğin sağlıklı bir şekilde olgunlaşması,
sağlıklı çevresel koşullarla ilişkilidir. Olumsuz koşullar ise bireyin kendini gerçekleştirme
sürecine engel olur. Yani gerçek benlik, bireyin kendisini olduğu haliyle kabullenmesi,
kendisiyle bir olması ve kendini gerçekleştirmesi olarak ifade edilir. İdeal benlik, kişinin
olduğunu düşündüğü, geçmişte olduğunu varsaydığı veya olmak istediği kişi gibi bir benlik
oluşturmasıdır. Bu benlik, gerçeği yansıtmaz. Benlik, gerçeklikten ne kadar çok ayrılırsa,
bireyin onaylanma ve tanınma isteği bir o kadar artar. Bu kişiler, etrafındaki kişiler
tarafından sürekli onaylanma isteği duyarlar. Kişi zamanla, kendisine saygı duymaz ve
yabancılaşır. Kendine ait kusurları görmeyen bireyin kişiliğinin gelişmesi beklenemez.
Yani ideal benliğin en kötü yanı, bireyin kendi benliğine yabancılaşmasıdır (Horney, 2017).
Benlik kavramını kişinin içsel bütünlüğünü oluşturan bireyin tüm özelliklerini

içerecek biçimde değerlendiren Gordon Allport, benliği tanımlarken ‘bildiğim ben’
(proprium) ifadesini kullanılır. Allport benliği, ruhsal gereksinimlerin ve çevresel
gerçeklerin kesiştiği bir nokta olarak görür ve insanın benzersiz, tutarlı olan merkezi olarak
tanımlar. Allport’a (1950) göre benliğin asıl görevi egoyu güçlendirmektir ve kişi bunun
sonucunda, davranışlarını bu doğrultuda sergileyecektir. Davranışsal yaklaşım benliği,
bireyin çevresinde yaşadığı olaylar sonucunda sergilediği davranışların tümü olarak
değerlendirilir. Benliğin asıl görevi, benliğin olumlu yönlerini güçlendiren yönlerini arama
5
ve olumsuz yönlerinden uzaklaşarak çevreye bu durumlar için vereceği tepkisel benliği
oluşturmaktır (Balıkçıoğlu, 2016, s. 540-541).
Carl Rogers, kişilik gelişimi kuramında, kişilik kuramını değil, onun merkezindeki
kavramı, benliği kullanmıştır. Roger’in benlik kavramına yaklaşımı, James’in sosyal benlik
kavramı ile benzerlik göstermektedir. Sosyal benlik veya benlikler, kişilerin sosyal yaşamı
içinde birçok maske takmasını, rollere bürünmesini ifade eder. Bu rollere örnek olarak;
baba, anne, öğretmen, doktor rolü, sevilmeyen bir kişiye karşı gösterilen sevecenlik rolü
gibi birçok durumla gösterilebilir. Rogers, benlik kavramını, insanın çevresindeki olaylarla
ilgili değerlendirmelerinde kullanır (Yıldız, 2006, s. 97).
Rogers’ın (1951) benlik kuramında “ideal benlik”, bireyin olmayı arzu ettiği ve
olduğu taktirde kendisini kıymetli hissedeceği benlik ifadesini anlatır. Benlikle
deneyimlenen benlik yani “gerçek benlik” ile “ideal benlik” arasındaki açılan farklar,
uyumsuzluğa sebep olur. Bu fark attıkça bireyin benlik yapısı bozulur ve anksiyateye olan
yakınlığı artar (Yıldız, 2006, s. 97).
Benlik kavramına katkı sağlayan bir diğer yaklaşım ise sembolik etkileşimcilerin
geliştirdikleri fikirlerdir. Bu kuramcıların başlıcalarını; Charles Horton Cooley, George
Herbert Mead ve bu çalışmanın da temelini oluşturacak düşünür olan Erving Goffman
oluşturmaktadır.
Mead (1972)’e göre benlik, sosyal bir oluşumdur ve sosyal ilişkilerde var olur. Kişi,
diğer kişilerin bilgileriyle kendisi hakkında fikir sahibi olur. Sosyolog Charles Horton
Cooley (1902)’e göre ise, “benlik algımız başkalarının bizimle ilgili algılarının bir
yansımasıdır”. Cooley’in benlik kavramına olan en bilinen yaklaşımı “ayna benlik
kavramı”dır (Yıldız, 2006).
Cooley’e göre ben kavramı, başka bir kişinin bireyin kendi davranışlarını
değerlendirdiğini fark etmesi sonucunda belirir. Dolayısıyla ne kadar etkileşim varsa aynı
oranda benlik var olur. Buna göre benliğin, bireylerin sosyal ilişkileri sonucunda
şekillendiği ifade edilebilir (Işık, 2006, s. 10).
6
Goffman’ın 1959 senesinde yayınladığı Gündelik Yaşamda Benlik Sunumu (The
Presentation of Self in Everyday Life) adlı araştırmasında bireyler birbirileri ile olan bütün
yüz yüze iletişimi, tiyatral sürece benzetir. (Goffman, 2009), bireylerin günlük
yaşamlarını, benliklerini ve sosyal ilişkilerini Dramaturji terimleri ile açıklar. Kendi
deyimiyle, “Bu çalışma bir tiyatro oyunu ile aynı bakış açısına sahiptir; buradan çıkarılar
ilkelerin ise dramaturjik ilkelerdir” (Goffman, 2009, s. 13). Goffman, “performan, oyuncu,
seyirci, takım, sahne önü, sahne arkası” vb. ifadelerle sosyal etkileşimin birçok yönünü
açıklar
‘Performans’, birtakım şartlar altında, önceden belirlenmiş birinin kendisi dışındaki

katılımcılardan birini etkilemek için gerçekleştirdiği bütün eylemler olarak ifade edilebilir.
Bu performansa dahil olanlardan ise; seyirciler, gözlemciler veya diğer katılımcılar olarak
bahsedilebilir. Performans esnasında gerçekleştirilen önceden planlanmış ve başka
durumlarda da sahnelenebilecek davranış kalıbı ise “rol” veya “rutin” olarak
nitelendirebiliriz (Goffman, 2009, s. 28).
Sahne; sahne önü, sahne arkası olmak üzere iki parçadan oluşur. Sahne önü,
performansın sahnelendiği, yani tüm izleyiciye açık olan alan, sahne arkası ise sadece
performans sergileyen kişilere açık olan bir alan olarak açıklanabilir. Sahne önünün en
büyük özelliği, aktörün izleyiciyle buluştuğu ve performasını en iyi şekilde gerçekleştirdiği
alan olmasıdır. Bun bölgede aktör, seyircileri etkilemeye gayret gösterir çünkü
performansına göre seyirci aktörü, “başarılı” veya “başarısız” şekilde sınıflandıracaktır
(Dever, 2016, s. 376).
Goffman’ın dramaturjik kavramlarının detaylı olarak incelenmesinin sebebi,

çalışmanın bu kavramlar temelinde inşa edilecek olmasıdır. Bu çalışmada incelenecek olan
“Instagram”, “Facebook” ve “Twitter” gibi sosyal medya ağları, kişilerin diledikleri
performansları sergileyebilecekleri birer sahne olarak nitelendirilecektir.
7
1.3 Dijital Kimlik/Benlik Kavramı
Benlik geleneksel anlamda ancak somut bir bedenle var olabilmektedir. “Oysa
günümüzde dijital iletişim teknolojilerinin olanaklı kıldığı dijital mekânların bedensiz
dijital bireyleri, benlik konusundaki geleneksel algının yeniden gözden geçirilmesine neden
olmuştur” (Morva, 2016, s. 41).
Günümüze çevrimiçi dijital benlik, çevrimdışı benlikle ilintili olarak ya da ayrı bir
biçimde değerlendirilememektedir. Hatta benlik, her iki benlik türünü de içeren çoğul bir
benlik yapısı olarak değerlendirilme ihtiyacı duyar. Belk, 2013’de yaptığı araştırmasında,
sosyal paylaşım ağlarının, bireylerin gençlikten yetişkinliğe kadar olan dönemlerinde,
psikolojik gelişim süreçlerini önemli derecede etkilediğini belirtmektedir. Sonuç olarak,
çevrimdışı benlik ile dijital benlik arasındaki fark zaman geçtikçe azalmakta, her iki benlik
türü de birbirini oldukça etkilemektedir.
Eğer benlik, Rosenberg’un 1997’deki araştırmasında belirttiği gibi: “bir kişinin

kendine ilişkin olarak sahip olduğu tüm duygu ve düşüncelerin bir toplamı” anlamına
geliyorsa, dijital benliğin bireyin üye olduğu dijital platformlarda kendiyle ilgili tasarladığı
tüm dijital içeriğin bütünü olduğu olarak kabul edilebilir. Zhao ise 2005’de yaptığı
çalışmaya göre dijital benliği; elektronik seyircilerin ya da izleyicilerin etkisinde kendisini
tasarlayan/yaratan çevrimiçi bireyi dijital benlik olarak ifade eder. Bu iki tanımı
değerlendirmek gerekirse, ilk tanımda benliği sadece sayısal veriler içeren bir öğe olarak
değerlendirdiği için kısıtlı kalırken, ikinci tanım ise sosyal ve iletişim unsurlarını
barındırdığından daha doğru bir yaklaşım olduğu söylenebilir (Morva, 2016, s. 43-44).
Dijital benliğe dair ilk araştırmalar, MUDs (Multi-User Dungeons), Chat odaları,
Bulletin Boards vb. anonim mecralardaki kimlik inşası hakkında yapılmıştır. Yapılan
çalışmaların sonucunda, bireylerin bu gibi mecralarda başka biri gibi hareket etme ve
olumsuz iç güdüleri ile eyleme geçme yöneliminde oldukları saptanmıştır.
Sonrasında gerçekleştirilen çalışmaların temel noktasını ise flört siteleri gibi,

bireylerin kendileri hakkında daha fazla bilgi vermesini gerektiren mecralar olmuştur. Bu
8
çalışmalarda ise, bireylerin gerçek hayattaki tutumlarının dışında davranışlar sergiledikleri
ortaya konmuştur. Ancak yapılan bir diğer araştırmaya göre, çevrimiçi bireyin sitede
kendisiyle ilgili gerçek olmayan özellikleri, çevrimdışı hayatına adapte etmeye çalıştığı
tespit edilmiştir (Uçar, 2015, s. 314).
Dijital kimlik kavramında ilk tanımları Turkle ve Stone yapmıştır. Stone dijital
kimliği, kendi ifadesiyle “düşük bant genişliği” problemi çevresinde incelemiştir.
1980’lerin sonu civarında, internet iletişiminin bu MUD’lar gibi, metin temelli ortamlarda
gerçekleşmesi, yeni bir profil oluşturmak için gereken fiziksel özelliklere ulaşımı kısıtlı
kılmaktadır. Bu nedenle örneğin mavi gözlü bir birey, yeşil bir göze sahip olduğunu iddia
edebilmektedir (Kara, 2014, s. 43).
2004 senesinde Web 2.0 teknolojisinin insan hayatına girmesiyle coğrafi sınırların
yok olduğu, siber bir kamusal alanın oluştuğunu söylemek mümkün kılındı. Kısa bir zaman
içerisinde, dijital ağların olanak sağladığı sosyal paylaşım platformları, gündelik yaşamın
vazgeçilmez bir unsuru olmuştur. Dolayısıyla bu ağlar, kişilerin sosyalleşmesini ve kimlik
inşasını etkileyen büyük bir etken haline geldi (İşman, Buluş, & Yüzüncüyıl, 2016, s. 611).
Nancy Baym’ın 2011’de yaptığı araştırmaya göre elektronik etkileşim ve ağ kurma

düşüncesi, bireysel bilgisayarların birbiriyle etkileşimli olabileceği düşünüldüğünde var
olmuştur. Hızlı gelişen teknoloji, günümüzde bu fikri olanaklı kılmıştır. Bir iletişim
ortamını, sosyal paylaşım ağı olarak değerlendirebilmek için gerekenleri (Ellison & Boyd,
2013) aşağıdaki gibi sıralamıştır:
1. Sınırlı bir sistem içerisinde, kısmen veya tamamen herkese açık bir sahne
yaratmak,
2. İletişim halinde olunan bireyleri bir liste haline getirebilmek,
3. Bu listede yer alan kişilerin, iletişimde olduğu kişilerin listesi erişerek
onlarla temas halinde olabilmek (Ellison & Boyd, 2013),
Eğer bir sosyal paylaşım bu ana üç maddeyi barındırıyorsa, kişiler burada kendi
benliklerini dijital ortama aktarabilirler. Profillerdeki kişi listelerinin görüntülenebilir
9
olması ve birbirleriyle etkileşime geçebilmeleri, ağın derinleşmesine olanak sağlar.
“Bireylerin sosyal medyada varoluş şekilleri şu başlıklar altında toplanabilir: Kimlik
temsili, performans sergilemek, profil oluşturmak, gözetlenmek, gözetlemek, teşhir etmek,
sanal bedenler oluşturmak, örgütlenmek, sanal uzamda eylem/ kampanya yapmak hatta
çevrimdışı gündelik yaşama taşımak” (İşman, Buluş, & Yüzüncüyıl, 2016, s. 611-612)
Boyd ve Ellison’a göre, günümüze benzer nitelikteki sosyal medya platformu,

1997’de kurulan ve üyelerine sahne oluşturma, arkadaşlarını listeleme ve onların arkadaş
listelerine erişebilme olanağı sağlayan SixDegrees.com sitedir. SixDegrees.com’un önceki
platformlardan ayrışmasının farkı ise bu üç özelliği ilk defa birlikte barındıran bir platform
olmasıdır. Boyd ve Ellison’un kronolojik sıralandırmaya göre daha ileriki senelerde
Ryze.com, Linkedln, Friendster ve Myspace vb. sosyal medya siteleri faaliyete geçmiştir.
Zhao 2005’te yaptığı araştırmasında, dijital benliği dört ana madde ile açıklar:
1. İçe yönelimlidir: Zhao, 2005’te yaptığı araştırmasında, çevrimdışı ortamda

kişilerin, hislerini belli etmede çoğu zaman utandırıcı olduğunu belirtirken,
çevrimiçi ortamda kişilerin daha rahat şekilde başka bir dijital bireye ifade
edebildiğini dile getirmiştir. Buna bağlı olarak; aslında çevrimiçi platformlar
bireylerin fiziksel özelliklerini yok sayan bir ortam olmasa da yüksek bir
oranla içe yönelimli olduğu ifade edilebilir. Zhoa’nın bu çıkarımının anonim
olan ortamları kapsadığının bilinmesi gerekmektedir.
2. Anlatıya dayanır: Bireyler, çevrimdışı hayatlarının olağan akışı içinde,
fiziksel özellikleri, nasıl inançları oldukları vb. konularda iletişimde kişiye
anlatma gerekliliği hissetmezler. Ancak anonim platformlarda ise bu bir
gerekliliktir. Metne dayalı ortamlarda, (Whatsapp gibi metin iletisi esaslı
ortamlar) birey, kendilerini tarif ederek dijital benliğini inşa eder. Bu
maddenin, sadece metne dayalı anonim ortamlar için geçerli olduğu
bilinmelidir.
3. İstendiğinde vazgeçilebilir ya da geri alınabilir: Çevrimdışı ortamda var
olan benlik, ancak fiziksel bir vücut ile ilintilidir ve ayrı ayrı düşünülemez.
10
Benlik şekillendiğinde, bu fiziksel bedenin her an ardından gelir. Bireyin
fikirleri ve düşünceleri farklılaştığında dahi, kişinin çevresindeki bireylerin o
düşüncelere göre şekillenmesi belirli bir zaman içinde olabilir. Kimi zaman
ise bu mümkün bile olmayabilir. Halbuki çevrimiçi ortamda durum daha
farklıdır. Eskisi gibi düşünülmeyen, değişen benlik, dijital ortamın fiziksel
ortamdan bağımsız olması nedeniyle, herhangi bir değişiklik gerektirmeden
silinebilir ya da düzenlenebilir. Ancak bu durum, bazı sonuçlar doğurabilir
ve birey, benliği inşa sürecinde kazandığı izleyicilerini geri dönüş olmayan
bir biçimde kaybedebilir. Bu durum kimi kişiler için büyük bir önem
taşırken, kimiler için çok önemli olmayabilir.
4. Çoklu/çeşitlidir: Zhao, dijital platformlardaki benliğin fazlalığını, toplumun
farklıkları barındıran bir aynası gibi düşünülmesi gerektiğini ifade eder.
Geleneksel toplumlarda, birbirine benzer kişilik yapıları gözlemlenirken,
modern toplumlarda ise birçok farklı kişilik yapılarının olduğu
görülmektedir. Modern toplum bireylere, kişinin kendi içinde birçok benlik
barındırabileceğini yönünde öğretiler sunar. Zhao, bu şekilde şekillendirilen
benliği, “merkezsiz, yayılmış ve süreğen bir istikrarsızlık içinde çeşitlenip,
çoğalmış” olarak tanımlar (Morva, 2016, s. 44-47).
1.4 Dijital Benliğin Sunumu ve Sosyal Ağlar
Benlik, kişilik ve kimlik aynı sınıflandırmaya dahil gibi görünseler de farklı

anlamlara gelmektedir. Benlik; “nasıl biriyim, nasıl biri olmayı arzu ediyorum, başkaları
tarafından nasıl görünüyorum” gibi soruların yanıtı ile ilişkilidir. Kişilik; bireyin, değer
yargıları, kendini ifade etme biçimi, hisleri, durumlara ve bireylere karşı yaklaşımları,
doğuştan veya sonraki süreçte edinilen, kişiyi diğerlerinden farklı kılan şeylerin tamamıdır.
Kimliğin ise, bireyleri, kendisiyle ortak yönleri bulunan bireylerle yakınlaşmasını sağlayan,
aitlik hissi oluşturan bir kavram olduğu söylenebilir. Benlik ve kimlik, kişilik kavramı
dahilinde şekillenir. Latin dilinde performans sanatçılarının yüzlerine koydukları maske
11
anlamı taşıyan ‘Persona’ kelimesinden gelen, bireyin toplumdaki görevini belirten,
farklılıklara dikkat çekmek amacıyla kullanılan, bireyin hobilerini, davranışlarını,
becerilerini, konuşma biçimini, fiziksel özelliklerini anlatan bir kelimedir (Ertürk & Eray,
2016, s. 16).
Bireyin kendi kişiliğine dair düşündüklerinin tamamı, bireyin kendini algılama

biçimidir. Buradaki en önemli belirleyici nitelik, bireyin benliğidir. Benlik; kişinin kendine
dair düşüncelerinden ve sıklıkla etraftan hazır aldığı değerlendirme doğrultusunda
oluşmaktadır. Kişinin toplumdaki konumu dahil birçok bilgi, kişinin sosyal etkileşimleri
aracılığıyla sağlanmaktadır (Ertürk & Eray, 2016, s. 16).
Çevrimiçi sosyal ağlar, benliği sunmak için yeni bir mecra şeklinde
değerlendirilmektedir. Bu platformlar aynı zamanda bireylerin kimliklerinin araştırılması
için de yeni bir alan yaratmıştır. Etkileşim süreçleri Goffman tarafından “benliğin sunumu”
olarak ifade edilmektedir ve buna ortam hazırladığı için sosyal ağlar, benliğin sunumu
açısından araştırılması gerektiğine inanılmaktadır. Bireyler, bu süreçte kendilerine rakip
olarak gördüğü kişilerle etkileşime geçtiklerinde kıyaslamalarda bulunmaktadırlar.
Bireyler, kendileriyle ilgili çıkarımlarda bulunabilmek için, diğer bireylerin fiziksel
özelliklerini, düşüncelerini ve eylemlerini gözlemlemektedir. Benlik özellikleriyle ilgili
belirgin yargıları bulunmayan bireyler, kendileri bir sonuca varamadığından rakip olarak
belirledikleri kişileri esas almaktadır. Rakip olarak aldığı bireyin özellikleri doğrultusunda
kendisini de aynı ölçüde şekillendirmektedir (Ertürk & Eray, 2016, s. 17).
Goffman, sosyal beğeni yaratma ve sosyal olarak onaylanmanın, bireylerin gelişim

süreçleri ve devamlılığının asıl yapı taşı olduğunu belirtir. Bireyin asıl imajı, (olduğunu
düşündüğü) ile ideal imajı arasındaki farkın derinliği, kendini sunumda büyük bir rol oynar.
Derinliğin giderek artması, egoyu zedeleyen bir etken olacağından birey, egosunu tamir
etmeye ve iç tutarlılığını muhafaza etmeye çalışır. Oysaki sosyal medya ağı aracılığıyla
ideal imajını sahneleyebilirse hem hayalindeki imajı yansıtır hem de hayalindeki sosyal
çevre ile daha yakın ilişki kurabilir (Armağan, 2013, s. 82).
12
Kendini sunma; gençlerin başkalarıyla etkileşim halindeyken, kendiyle ilgili
yarattığı izlenimleri, kasıtlı veya kasıtsız bir şekilde kullandığı iletişimsel yollarla
şekillendirebilmesi ve karşısındaki bireyde kendi hakkında, arzu ettiği bicinde bir imaj
oluşturma yetisi olarak ifade edilebilir. Gençler bu sayede, bu sonu olmayacak kadar çok
farklı iletişim yolları geliştirerek, nasıl var olmak istediklerine, kimlerde ne tür bir imaj
oluşturabileceğine, bu imajı oluştururken nasıl bir yol izleyeceğine karar verebilir. Sosyal
medyada bu yollara, fiziki hayattakinden çok daha kolay bir şekilde ulaşım
sağlayabilmektedir. Bu da bu yolu tercih etmelerinin asıl sebeplerindendir (Armağan, 2013,
s. 82).
Bireylerin sosyal medya platformlarında, daha önce tanışmadıkları veya tanışma

şansı dahil olmayan kişilerde ilk izlenim oluşturabilmek için araçları profilleri ve
gönderileridir. (Goffman’ın terminolojisiyle: vitrinler ve performanslar) Yani kişiler,
kendilerini ifade ederken, seçtikleri platforma uygun araçları belirleyerek gerçek ya da ideal
benliğin sunumunu güçlendirmektedir. Hatta Goffman’ın ‘seyirci’ kelimesi anlamında yer
verdiği ‘gözlemci’ kelimesi, sosyal ağ iletişimi için uygun bir ifade olmaktadır. Sosyal
medyada yer alan ‘seyirci’ler birçok zaman gözlemcinin daha ilerisinde, (Niedzviecki,
2010)’nin “Dikizleme Günlüğü”nde eserinde kullandığı kelimesiyle “dikizci” olarak da
ifade edilebilir.
Niedzviecki, “Dikizleme Günlüğü” (2010) eserinde gözetim ve dikizleme temelli

oluşan topluluğun “Dikizleme Kültürü Çağı” ismiyle ifade edilebileceğini belirtmektedir.
Niedzviecki bu dönemin, yeni medyanın çok yönlü paylaşımları mümkün kılmasıyla
başladığını belirtir. Bu imkânlar bireyleri, hem dikizleyen hem de dikizleten olmaya
itmektedir. Dikizlemek, diğerleriyle ilgili her bilgiyi edinme ve öğrenme isteği olarak da
tanımlanabilir. Bireyler, bu isteklerini giderebilmek için diğerlerinin de kendileri hakkında
bilgi sahibi olmalarına izin vererek, kendilerinin de dikizlenmesini mümkün kılmış olurlar.
Zaman içerisinde, iletişim teknolojilerinin şu anki konumu için sosyal iletişim araçları
kullanıcılarının birbirlerini “dikizlemeleri” ve bu talebin günden güne artması bu durumun
doğal bir süreç gibi algılanmasını sağlar. Buradaki önemli nokta ise, görünmez bir biçimde
13
takip ettiğimiz ve bundan keyif aldığımı bireylere özenerek, bu özelliklerin kendi
yaşamlarımıza ait olmasının istenmesidir.
1.4.1 Sosyal Medyada İzlenim Yönetimi
İzlenim yönetimi, yeni bir kavram olarak ilk defa 1959 senesinde Erving
Goffman’ın, bu çalışmanın da temelini oluşturan “Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu” adlı
eserinde kullanılmıştır. Goffman bireyleri gözlemleyerek onları sahnedeki birer oyuncu
gibi metoforlaştırmıştır. Onun görüşünde oyuncu, sahne arkasında ve sahne önünde farklı
tutumlar sergilemektedir. Bunun nedeni sahne arkasında, oyuncuyu izleyen kimse yoktur
bu oyuncunun özgürce hareket etmesini sağlar. İzleyicilerin bir hedef kitleymişçesine
nitelendirildiği iletişim süreci, hedef kitlenin onayladığı “imajın yaratılması”, “bu imajın
sürdürülmesi”, “zaman içerisinde korunması” veya değiştirilmesi gibi birtakım
aşamalardan oluşur. Oyuncu, bu süreci sürekli kılabilmek için izleyenlerin tepkilerinden
faydalanmaktadır. Tashmin, 2016’da yaptığı araştırmasında izlenim yönetimini, “insanların
bir kişi, nesne veya olay hakkında diğer insanların algılarını etkilemeye çalıştıkları, hedefe
yönelik bilinçli veya bilinçsiz bir süreçtir” şeklinde tanımlamıştır (Taş, 2018, s. 1025).
Goffman, kendini ifade etme derecesi olarak iki farklı sınıflandır yapmıştır: “verdiği
izlenim” ve “yaydığı izlenim”. Verdiği izlenim; sözlü simgelerin veya onlara benzer bir
iletişim biçiminin kullanıldığı iletişimi kapsar ve kısıtlı bir iletişim biçimidir. Yaydığı
izlenim ise, izleyicinin oyuncu hakkında bir izlenim çıkarabileceğine dair gerçekleştirdiği
tüm eylemleri içerir. Verdiği izlenim aldatma, yaydığı izlenim ise rol yapma barındırır
(Goffman, 2009, s. 16).
Bu doğrultuda, verilen izlenim belli bir amaç doğrultusunda planlı bir süreci
belirtirken, yayılan izlenim ise, izleyicinin oyuncu hakkında edindiği, plansız bir bilgiyi
yansıtır. Çevrimiçi ve çevrimdışı gerçekleştirilen tutumlar, birbirine yakın davranışlar
sergilese de çevrimiçi sergilenen tutumlar daha planlı bir biçimde paylaşılmaktadır.
Dolayısıyla çevrimiçi performanslar, yayılan enformasyonun oluşmasına daha az olanak
sağlar. Bireyler, izlenildiğinin farkında olarak birtakım paylaşımlar yapmaktadırlar. Liu
14
2008’de yaptığı araştırmasında, başarılı olan oyuncuların, sundukları izlenimin bile
bilincinde olduklarını ifade etmiştir (Morva, 2014, s. 239-240).
Temel Eğinli ve Yeygel Çakır, “Facebookta Çevrimiçi (Online) İzlenim Yönetimi”

isimli araştırmasında, kişilerin izlenim yaratırken kullandıkları stratejileri olumlu/olumsuz
olarak sınıflandırmıştır. (Taş, 2018, s.1026-1027)
2. DİJİTAL SAHNELER
Çevrimiçi platformlar, gösterilerin sunulduğu sahneler şeklinde ifade edilebilir.
Hatta çevrimdışı hayatımızın, sahneye hazırlık aşaması olarak nitelendirildiğine dair
yaklaşımlar da vardır. Bireyler, kendilik tasarımlarını yaparak, sahne arkasında nelerin asıl
sahneye taşınıp taşınmayacağına yargılarına varan editörler haline gelmiştir. Yüz yüze
etkileşimlerde düzenlenemeyen fiziksel özellikler çevrimiçi platformlarda düzenlenebilir
olduklarından bir filtreleme süreci geçirdiklerinden bahsedilebilir. Bu yapı, Goffman'ın
“izlenim oluşturma” olarak nitelendirdiği, bireylerin kendi istedikleri gibi oluşmasını
sağlayan izlenimi mümkün kılar. Bireyler, diğerlerinin memnun kılmak için kendi
isteklerini göz ardı ederler. İstenilen izlenimi oluşturabilmek için tasarlanan sunumlarda
bireyleri toplum tarafından kabul göreni eyleme geçirme yönelimindedirler. Bu durum
fiziki hayatta bireyin davranışları aracılığıyla tartılırken, çevrimiçinde fotoğraflarla,
metinlerle sağlanır (Morva, 2014, s. 239).
2.1 Facebook'ta Benliğin Sunumu
‘Facebook’, Harvard Üniversitesi’nde öğrenimi süren Mark Zuckerberg tarafından

2004 senesinde “The Facebook” adıyla kurulmuştur. Kısa bir süre içerisinde okuldaki
öğrencilerin büyük çoğunluğunun kullanmaya başladığı sitenin, zaman içerisinde MIT,
Boston Üniversitesi’nden ve Boston College vb. okullardan da üyeleri olmaya başlamıştır.
Okul sayısının güç geçtikçe fazlalaşmasıyla, 2004’ün Aralık ayında üye sayısı 1 milyarı
bulan Facebook 2005 yılı içinde ‘the’ ekini kaldırdı ve yıl sonunda 5.5 milyon kullanıcıya
15
ulaştı. 2006’da ise Facebook’un hem üye olan üniversiteler giderek artmıştır hem de
üniversite öğrencilerinin lise arkadaşlarının da üye olmasına imkân sağlayan davet sistemi
getirilmiştir. Sonuç olarak 2006’nın Eylül ayında, geçerli e-posta adresine sahip herkes
Facebook’ta üyelik oluşturabilmeye başlamıştır. Günümüze dünyada en çok kullanılan
sosyal paylaşım platformuna dönüşen site, Google’dan sonra en değerli şirket haline
gelmiştir. (Toprak vd.2009: 37).
Wearesocial.com’un Ocak 2019’da paylaştığı verilere göre Facebook’un dünya

genelinde toplam aktif kullanıcı sayısı 2,121 milyona ulaşmıştır. Bu kullanıcıların %43’ü
kadınlardan, %57’si ise erkeklerden oluşmaktadır ve en çok kullanıcısı 25 – 34 aş
aralığındaki bireylerden oluşmaktadır (Kemp, 2019).
Zuniga 2012’de yaptığı araştırmasında, sosyal ağ platformlarının, kendi aralarında

sağladığı teknik imkanlar anlamında birçok farklılık gösterdiğini belirtmiştir. Bazı ağlar
belirli bir kitleyi hedef alırken Facebook, herkesi hedef kitlesi olarak görmektedir
(Karaoğlu, 2015, s. 56).
Bireyin, diğer kişilerin arkadaşlık listelerine de erişime izin vermesiyle büyük bir ağ
kurabilmesine olanak sağlayan Facebook, birçok özelliği bünyesinde barındırmasıyla kendi
dışındaki birçok ağın özelliğine sahiptir. Instagram, Flickr’ın olanak sağladığı görsel
kaydetme ve barındırma, özelliklerinin yanı sıra Twitter’ın metin paylaşma gibi
özelliklerini de barındırır. Teknik anlamda, konum belirtme, video paylaşma, beğenme ve
görüntülü iletişim imkanları sağlayarak, diğer ağların tek bir olanak sağlayan yapısının
üstünde bir konuma erişmiştir. Benlik sunumu için gerekli bütün teknik yapıyı bünyesinde
barındırmaktadır. Facebook’u diğer platformlardan ayıran bir diğer özelliği de bireyin
gerçek kimliğiyle kullanıcı oluşturmasının zorunluluğudur. Bu özelliği Facebook’u daha
güvenilir kılar (Karaoğlu, 2015, s. 58).
Facebook’un kendini sunma açısından imkân sağladığı yukarıdaki özelliklere

doktora tezinde yer veren Boz (2012) çalışmasında, 14-18 yaşlarındaki gençlerin bu
özellikleri nasıl kullandığını ölçmek için benlik sunumu taktik ölçeği aracılığıyla 407
16
üzerinden bir araştırma gerçekleştirmiştir. Araştırma sonucunda gençlerin bu taktikleri
kendi profillerinde kullandıkları tespit edilmiştir. Kadın kullanıcıların, erkek kullanıcılara
oranla kendini sevdirme ve özelliklerini tanıtma taktiklerini daha yüksek oranda
kullandıkları saptanmıştır. Ayrıca gençlerin yüksek oranda kendi isimleri ile profil
oluşturdukları, ¾’ünün kendi fotoğraflarını kullandığı sonucuna ulaşılmıştır. Sık sık profil
fotoğrafının güncellenmesi ise, gençlerin hayatlarındaki değişikliklere uyum sağlar biçimde
güncelleme yaptıkları yorumu getirilmiştir (Uçar, 2015, s. 317).
Bir diğer araştırmaya bakıldığında ise, Biçer 2014’te yaptığı doktora tezinde
Facebook’ta akademisyenlerin nasıl bir biçimde benlik sunumu gerçekleştirdiklerini
araştırmıştır. Araştırma, görüşmeler, resimlerin içerik analizi ve Facebook Wolfram Alpha
uygulaması aracılığıyla yapılmıştır. Araştırma sonucunda akademisyenlerin bu mecrada,
kendine karşı sempati oluşturma, kendine dair bilgi paylaşımı, örnek tutumlar sergileme,
kendini koruma gibi bazı yöntemlere başvurdukları, akademik rollerinin, kendini sunma
anlamında etkili olduğu ortaya konmuştur. Akademisyenler bu tutumlarını, bu
paylaşımlarının fiziksel hayatta karşılarına çıkmalarına bağlamışlardır (Uçar, 2015, s. 317).
Biçer, 2014’de yaptığı çalışmasında Facebook’un asıl özelliğinin görmek ve

görünmek olduğunu dile getirmiştir. Bireyin bu platformda paylaştığı tüm gönderiler, diğer
kullanıcılar tarafından fark edilir olmak ve bir izlenim yaratabilmek amacı gütmektedir.
Yukarıda maddelerle ifade edilen tüm özellikler, bireyin benlik sunumunu tamamen online
ortama taşımasına yardım etmektedir (Çakmak, 2018, s. 143).
Seidman 2013’te yaptığı çalışmasında Beş Faktör Modeli’yle aitlik ve benliği

sunma nedeniyle Facebook kullanımı arasındaki bağı incelemiş ve sonucunda sorumluluk
bilinci taşıyan kişilerin kendilerini sunma biçimleri konusunda diğer bireylere göre daha
seçici olduklarını ortaya koymuştur. Nadkarni ve Hofman ise 2012’de yaptığı
araştırmasında bireylerin Facebook’u, aidiyet ihtiyacı hissetmesi ve benliğini sunma gibi iki
esas sebeple kullandıklarını belirtmiştir. Wong 2012’de yaptığı araştırmasında öğrencilerin
kendi istekleri imaja paralel olarak paylaşımlarda bulundukları, bu imaja uygun içerikler
ürettiklerini ortaya koymuştur. Herring ve Kapidsiz ise 2015’de yaptığı araştırmasında, 13-
17
19 yaşlarındaki gençler üzerinden gerçekleştirdiği araştırmasında sosyal medyanın
cinsiyetlere göre kullanım farklılıklarının olduğunu belirtmiştir. Genç kızlar hesaplarını
daha gizli tutarken erkek kullanıcılar bu tarz bir gizliliğe ihtiyaç duymamışlardır (Ertürk &
Eray, 2016, s. 19).
Zhao ve arkadaşlarının (2008)’de yapmış oldukları araştırmaya göre, Facebok’ta

sergiledikleri kimlikleri ile hem anonim olarak online sergiledikleri hem de ofline hayattaki
kimleri arasında farklar oluştuğunu belirtmiştir. Facebook üyeleri, sosyal hayatta olmak
istedikleri ancak yaşantılarında elde edemedikleri ideal benlik öğelerini bu platformda
sergilemektedirler. Bunun yanı sıra toplum tarafından kabul görmeyen özelliklerini ise
gizleme yönelimindedirler. Bu tarz davranışları bireylerin yaşantılarında da sergiledikleri
gözlemlense bile Facebook bunu daha ulaşılabilir hale getirmiştir. Bahsi geçen online
kimlikler, genelde bireyin sosyal toplum tarafından ilgi gördüğünü belirten ifadelerle
yapılanmakta ve sosya-kültürel kabulleri yansıtabilmek için özen göstermektedirler. Son
olarak bu bireylerin, bu inşa sürecinde kullandıkları ifadelerin direk bir şekilde değil,
dolaylı ve taklit edilebilir ifadeler kullandıkları belirlenmiştir. Utz, 2010’da yaptığı
çalışmasıyla bireyin, arkadaş listesinde bulunan kişilerin, çevrimiçi benliklerine ektisini
araştırarak bu görüşü detaylı bir şekilde incelemiştir. Walther ve arkadaşlarının 2008’de
yaptığı araştırmada ise, bireyin arkadaşının algılanma şeklinin, bireyin algılanma şekline
etki ettiği üzerine bir sonuca varılmıştır (Uçar, 2015, s. 316). Sonuç olarak bu üç
çalışmanın birbiriyle tutarlı olduğu söylemek mümkündür.
Stern ve Taylor’ın (2007)’de yapmış olduğu araştırma, çalışmaya dahil olan

öğrencilerin %74’ünün Facebook hesaplarının, kendi benliklerini doğru bir biçimde
sergilendiklerini ifade ettiklerini belirtmiştir. Pempek ve arkadaşlarının 2009’da yaptıkları
araştırmada ise bireylerin Facebook kullanımından mutluluk duyması ve Facebook’u
bırakmamalarının en yaygın nedeninin, Facebook’un benlik sunumuna dair mümkün kıldığı
olanaklar olduğu kanısına varılmıştır (Uçar, 2015, s. 317).
Sanal kimliğini yapılandırma isteği taşıyan kişilerin, paylaşımları aracılığıyla

benliğine dair izlenim yaratmaları, aynı anda bu içerikleri gözetleme süreçlerinde
18
kullanmaları, benliklerin dijital benliğe dönüşmesindeki araçlardandır. Kişilerin platform
üzerinden arkadaşına temsili hediye göndermesi veya ‘dürtme’ butonuyla iletişime
geçmesi, sosyalleşmenin sanal ortama taşındığını göstermektedir. Profil sahipleri, ideal
benliklerini, hobilerini, arkadaşlarını ve özel hayatına dair içerikleri, herkesin ulaşabileceği,
kamusal alan olarak nitelendirilebilecek Facebook’ta paylaşmaktan rahatsızlık
duymamaktadırlar. Facebook’ta bulunan “Like” butonunun olması, bireylerin benliğini,
diğerlerinin beğenisine sunduğu hakkındaki bir göstergedir. Yani sunulmuş olan benliğe
alınan onayın, istenilen benliğin tasarım sürecine katkı sağlamaktadır. Bu süreç, bireylerin
yaratmış oldukları sanal benliklerine olan aidiyet hissini pekiştirmektedir (Elitaş & Keskin,
2014, s. 180).
3.1.1 Facebook'un Benlik Sunumuna İmkân Sağlayan Teknik Özellikleri
Facebook’un benlik sunumunu mümkün kılan birçok özelliği vardır. Bunlar

aşağıdaki şekilde sıralanabilir (Boz, 2012, s. 45-50):
1. Temel Bilgiler
Bu alan, bireyin kişisel bilgilerinin bulunduğu bölümdür. Burada bireyin
nerede yaşadığı, nerede doğduğu, cinsiyeti, doğum yılı, dini, hobilerine ait
bilgiler bulunur. Bölüm, kişiye ait, kişinin kimliğini tanımlamada kullanılan
temel bilgileri barındırır. Bireyin çoğunlukla değişiklik göstermeyen
özelliklerini içerir.
2. Profil Fotoğrafı
Goffman’ın da deyimiyle kişisel sahne olarak ifade edilmektedir. İlk izlenim
yaratma konusunda büyük önem taşımaktadır. Gönderilere yapılan
yorumların yanında ufak bir biçimde olarak gösterilmektedir. Yorum yapılan
kişinin arkadaşı ise ilk izlenim olarak bu fotoğrafı görmektedir.
3. Arkadaş ve Aile, İlişki Durumları
Bu alan yaşlı bireylere oranlar gençlerde daha aktif bir biçimde
kullanılmaktadır. Bu alanın, yaşam dünyasındaki nikah yüzüğünün yerine
kullanılabildiğini söylemek yanlış olmaz çünkü biriyle ilişki içerisinde
19
olduğunu belirtebilmek için iki kişinin de bu durumu onaylaması
gerekmektedir. İlişki durumu olan kişilerin, fiziki hayatta daha çekici
göründüğü yapılan araştırmalar sonucunda ortaya konmuştur. Facebook’un
zaman içinde geliştirdiği aile ve arkadaş gruplarını sınıflandırma özelliği ile
bireyler, benliklerinin istedikleri kısımlarını istedikleri grupların
erişebilmesine, istemediklerine karşı ise engelleyebilmesine olanak
sağlamıştır. Bu özellik ile izlenim yönetimi arzu edilen şekilde
yapılabilmektedir.
4. Eğitim ve İş
Bu alanda bireyler, mezun oldukları ve çalıştıkları işleri sergileyerek,
kendileriyle ilgili izlenimleri etkileyici bir algı yaratma yönünde
kullanmaları mümkün kılınmıştır.
5. Sanat ve Eğlence, Hobiler ve İlgi Alanları
Bu alan, bireyin benliğin yanı sıra tutum bildirimi hakkında da bilgi
edinilmesini sağlamaktadır. Sevdiği kitaplara, dizilere veya filmlere yer
vererek kişinin tutumları hakkında çıkarımlarda bulunulmasına olanak sağlar
(Boz, 2012, s. 45-50).
3.2 Instagram’da Benliğin Sunumu
Kevin Systrom ile Mike Krieger, 5 Ekim 2010’da Instagram’ı IOS mobil işletim
sisteminde kullanılmak üzere ücretsiz bir uygulama olarak kurdu. Uygulamanın 11 adet
fotoğraf filtresi içermesi bu filtrelerin fotoğrafları estetik olarak güzelleştirmesi ve bu
fotoğrafların diğer platformlarda, (Facebook, Twitter vb.) hızlı biçimde paylaşılabilir
olması uygulamanın kısa bir zaman içerisinde çok fazla sayıda kullanıcıya erişmesini
sağlamıştır. 2011 yılının Ocak ayında yaklaşık bir milyon kullanıcı sayısına ulaşan
uygulama, yakın tarihlerde etiket (#) özelliğini açıklamıştır. Bu sayede üyeler, yalnızca
kendi arkadaşları yerine aynı etiketi kullanan bütün üyelerle etkileşimde bulunabileceklerdi.
2012 yılının Nisan ayında Android mobil işletim sistemi için de kullanıcılara ulaştırılan
20
program, aynı yıl içinde 1 milyar dolar karşılığında Facebook’a satılmıştır (Koçoğlu,
2018).
Instagram, 2013 yılında ise önemli özelliklerinden biri olan ‘video paylaşımı’nı
hayata geçirmiştir. Bu videoların uzunluğu ise 15 saniye ile sınırlandırılmıştır. 2013’te
kullanıma sunulan bir diğer önemli özellik ise sponsorlu paylaşımların mümkün
kılınmasıydı. Aynı yılın kasım ayında ise, ‘Instagram Direct’ uygulaması ile bir
kullanıcıyla diğer bir kullanıcıyla görsel veya metin paylaşabilecekti (Ulukan, 2018).
Günümüzde en çok kullanılan özellikler arasında yer alan; 2015 yılında 1 saniyelik
video paylaşımını sağlayan ‘Boomerang’, ‘keşfet’ ve ‘ara’ özellikleri, 2016 yılında ise
profilde yer almadan açılan özel bir alanda anık video paylaşımını mümkün kılan
‘hikayeler’ ve ‘canlı yayın’ özelliği getirilmiştir. Keşfet bölümüne de dahil edilen
‘hikayeler’ özelliği aracılığıyla, arkadaş listenize yer almayan kişilerin hikayelerine de
erişim imkânı sağlanmıştır. 2017 yılına gelindiğinde ise ‘hikayelerde oylama yapma’,
‘fotoğraf ve videolara cevap verebilme’ özellikleri de kullanıcıların kullanımına
sunulmuştur (Ulukan, 2018).
Instagram kurucularından Kevin Systrom, 2012 yılında BBC News’a verdiği bir
röportajında Instagram’ı kurma amacını: “Dünyanın iletişim kurma ve paylaşma şeklini
değiştirmek ve geliştirmek için yola çıktık” şeklinde ifade etmiştir (BBC News, 2012).
21
3.2.1 Instagram’ın Benlik Sunumuna İmkân Sağlayan Teknik Özellikleri
Fotoğraf Paylaşımı: Instagram filtrelerini kullanarak takipçileriniz ile dilediğiniz fotoğrafı

anlık olarak paylaşabilirsiniz.
1. Direkt Mesaj
Instagram üzerinden istediğiniz kişilerle özel olarak mesajlaşabilirsiniz.
2. Canlı Yayın
1 saate kadar sınırlı olan sürede canlı yayın açabilir ve takipçilerinizle anlık
etkileşime geçebilirsiniz.
3. Hikayeler (Stories)
24 saat süreli fotoğraflar ve videolar paylaşabilirsiniz. Hikâyelerinizi ilgi
çekici hale getirmek için yer bildirimi, gif, etiket, emoji ya da yazı
ekleyebilirsiniz.
4. Etiket (#)
Instagram’da etiketleri kullanarak ilgi alanınıza uygun paylaşımları
görebilirsiniz. Ayrıca paylaşımlarınıza etiket ekleyerek (maksimum 30 #
ekleyebilirsiniz) sizi takip etmeyen Instagram kullanıcılarının
paylaşımlarınızı görmesini sağlayabilirsiniz. (Koçoğlu, 2018)
3.3 Twitter’da Benliğin Sunumu
Dünyada en çok kullanılan sosyal paylaşım platformları arasında yer alan Twitter’ın
temelleri, San Fransisco şehrinde, 14 arkadaşın toplantısı esnasında atılmıştır. Twitter, bir
proje yaratmak için çalışan arkadaş grubunun, gönderilen mesajları herkesin görebileceği
bir mecrada paylaşma ihtiyacı nedeniyle doğmuştur. Bu amaçla geliştirdiği projeyle girdiği
bir yarışmadan birincilikle ayrılan Jack Dorse, ilk tweet’i @jack hesabıyla 21 Mart 2006
tarihinde atarak, Twitter’ı hizmete açmıştır. İlk zamanlarında karakter limiti olmayan
Twitter, 2007 senesinde kurucusu Jack Dorse’un “One could change the world with one
22
hundred and forty characters.” sözü ile 140 karakter ile sınırlandırılmıştır. (Koçoğlu,
2018).
14 kişilik arkadaş grubunda yer alan Dom Sagolla, 140 karakterin iletişimin en
önemli temellerini oluşturan sadelik, dürüstlük ve mizahı kapsayabileceğini belirtmiştir. Bu
özelliğin ise pazarlamacılar ve işletme sahipleri tarafından verimli kullanılmasının,
işletmelerini büyütmelerine katkı sağlayacağını ifade etmiştir (140 Characters, 2009).
Bir sosyal ağ, micro blog sitesi olarak anılmakta olan Twitter, 140 karakterle
kullanıcıların kendilerini ifade ettiği, anlık olarak paylaşım yaptığı bir platformdur.
Bireylerin yayınladıkları tweet’in tüm kullanıcılar tarafından görüntülenmesine imkân
sağlayan ağ, anlık olarak paylaşım yapmayı mümkün kılmıştır. Bireylerin, diğer kişiler
tarafından okunup okunmadığını umursamadan paylaşım yapabilmeleri, bu ağın özgür bir
alan olarak nitelendirilmesini sağlamıştır (Ateş, 2018). 2008 senesinde Amerika Birleşik
Devletleri’nde yapılan seçimlerde Barack Obama’nın bu ağı yoğun bir şekilde kullanması,
Twitter’ın siyası bir süreçte etkin rol oynamasını sağlamıştır.
Wearesocial.com’un Ocak 2019’da paylaştığı verilere göre Twitter’ın dünya

genelinde toplam aktif kullanıcı sayısı 251 milyona ulaşmıştır. Bu kullanıcıların %34’ü
kadınlardan, %66’si ise erkeklerden oluşmaktadır (Kemp, 2019).
3.3.1 Twitter’ın Benlik Sunumuna İmkân Sağlayan Teknik Özellikleri
1. Hashtag (#)
Belirli bir konuda arama yapılmasını kolaylaştıran, konu hakkında anahtar
kelimelerin belirlenerek oluşturulduğu ifadelerdir. Birey, benliğini sunmak
istediği ilgi alanı ya da konu hakkında dilediği hastag’ı kullarak etkilemek
istediği kitleye rahatlıkla ulaşabilir.
2. TT (Trending Topic)
23
Trending Topic, en çok 10 hastag’in görüntülendiği alandır. Birey, daha
fazla görünür kılınabilmek, daha fazla kişiye erişebilmek için, hashtag’den
bağımsız herhangi bir konudan söz ederek tweet’ine bu hashtag’ı ekleyebilir.
3. RT (Retweet)
Kişinin, başka bir kullanıcının attığı tweet’i kendi profilinde paylaşmasına
olanak sağlar. Kişiler, hayranı olduğu bir grubun, kişinin ya da desteklediği
bir fikri içeren tweet’i retweet’leyerek benliklerini sunabilirler.
4. Mention (@)
Twitter’da kullanıcı isimlerinin önüne getirilen simgedir. Bireyler, hitap
etmek istedikleri kişileri mention’larak (@kullanıcı+ ileti) iletilerini
paylaşabilir, iletişimde oldukları kişileri açıkça beyan edebilirler.
24
4. DİJİTAL BENLİKLERİN DİJİTAL SAHNELERE GÖRE
DEĞİŞİMİNİN İNCELENMESİ
4.1 Araştırmanın Konusu
Araştırmanın konusunu, bireylerin benliklerinin üç farklı dijital sahne olan

Facebook, Twitter ve Instagram’da sergileyiş farklılıklarının incelenmesi oluşturmaktadır.
4.2 Araştırmanın Amacı ve Önemi
Günümüzde her geçen gün daha da yaygınlaşan sosyal medya ağları, bireylerin
benliklerini sunmasında büyük rol oynamaya başlamıştır. Fiziksel dünyada istedikleri
izlenimi yaratamayan, ideal benliğine ulaşamayan ya da sahip olduğu benliğin dışında bir
benlik sergilemek isteyen bireyler, sosyal medya ağlarında diledikleri benlik biçimlerini
yaratabilir hale gelmişlerdir. Bu çalışma, bireylerin ideal benliklerini yaratmak üzere üç
farklı çevrimiçi sosyal medya platformunda sergiledikleri benliklerin farklılık gösterip
göstermediğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bireyin tek bir ideal benliği mi vardır,
ideal benlik online platformların sundukları teknik özelliklere göre farklılık gösterir mi gibi
soruların yanıtlarının bulunması amaçlanmaktadır. Araştırmada yer alan bireyler seçilirken
profillerinin kamuya açık olmasına özen gösterilmiş, kamuya kapalı olan bir profiller
incelenmemiştir. Bu çalışmanın amacı literatüre katkı sağlamaktır.
Araştırma bireylerin benlik sunumların tek bir sosyal medya platformu kapsamında
değil, üç ayrı platformdaki benlik sunumlarının farklılıklarını ortaya çıkarması nedeniyle
önem arz etmektedir.
4.3 Araştırmanın Yöntemi
Douglas Kellner (2002)’de yayınladığı makalesini John Berger’in “Görmek

kelimelerden önce gelir. Çocuk konuşmadan önce bakar ve tanır” cümlesiyle başlatarak,
görselin gücüne vurgu yapmıştır. Görsel imgelerin insanlığın temelini oluşturan en önemli
unsurlardan biri olduğunu savunan Kellner günümüzün, görselliğin en büyük önem
25
kazandığı dönem olduğunu belirtmiştir. Kellner (2002), fotoğraf makinelerinin ve medya
teknolojilerinin çok gelişmiş olmasına rağmen bireylerin çokça yapay görsel ve görüntüye
ihtiyaç duyduğu günümüzde, görsellerin daha doğru analiz edilebilmesi için birden çok
yaklaşımla incelenmesi gerektiğini savunmuştur.
Bu çalışmada, Kellner’in savunduğu düşünde temel alınarak, iki farklı araştırmayı

içeren Eklektik Yöntem izlenmiştir. İlk olarak bireylerin fotoğrafları, bir önceki bölümde
belirtilen kriterler doğrultusunda değerlendirilerek kategorilere ayrılmış, +1 değer ile ifade
edilerek niceliksel veriler elde edilmiştir. Bu veriler doğrultusunda bireyin hangi sahnede,
hangi özelliklerini daha çok sunduğu tespit edilmiştir. İkinci yöntemle ise, her bir bireyin
tüm mecralardaki paylaşımlarında en çok beğeni alan iki görseli tespit edilmiş, bu iki görsel
üzerinde göstergebilimsel çözümleme yapılmıştır.
Evrende, bir mesaj vermesi, anlam ifade etmesi sebebiyle kullanılan; doğal diller,
davranışlar, inanışlar, gelenekler, siyasal rejimler, bilim dilleri, resim, tiyatro, sinema,
edebiyat vb. birimler, göstergesel dizgeleri oluşturur (Rifat, 1992). Dizgeleri daha anlaşılır,
kavranabilir ve yorumlanabilir halde getirmeyi amaçlayan göstergebilim, dizgeleri bilimsel
olarak araştırır ve betimler (Rifat, 1992). Buradan yola çıkarak çalışmada belirlenen
görseller, göstergebilimsel olarak incelenmiş, bunun sonucunda bir çıkarım elde edilmiştir.
İkinci yöntem olarak göstergebilimsel çözümlemeden faydalanılmak istenmesinin amacı
görselleri, bilimsel olarak açıklama ihtiyacının duyulmasıdır.
4.4 Araştırmanın Evreni ve Örneklemi
Araştırmanın evrenini Facebook, Twitter ve Instagram sahnelerinde kullanıcı hesabı

olan ve son 2 yıldır aktif kullanan 18-25 yaş arasındaki genç bireyler oluşturmaktadır.
Jeffrey Jensen Arnett’e göre (2000) (2005), 18-25 yaş aralığı, bireylerin kimlik
keşfinin en yoğun olduğu dönemdir. Bu nedenle araştırmada, araştırmanın zengin bir
yelpazede sonuçlanabilmesi için bireylerin kimliklerinin en fazla çeşitlilik gösterebileceği
dönem olan 18-25 yaş aralığı seçilmiştir. Araştırma evreninin içinden rastgele seçilen 10
26
genç ise araştırmanın örneklemidir. Hem Facebook, hem Instagram hem de Twitter profili
bulunan kişi sayısının az olması nedeniyle araştırma 10 kişi ile sınırlı kalmıştır.
4.5 Araştırmanın Kapsamı ve Sınırlılıkları
Araştırma kapsamında; Instagram, Twitter ve Facebook kullanıcısı olan 18-25

yaşlarındaki 10 bireyin, bu üç platformda 1 Nisan 2017 – 1 Nisan 2019 tarihleri arasında
paylaştıkları fotoğraflar incelenmiştir. Bu kapsamında 10 bireye ait 982 fotoğraf analiz
edilmiştir.
Bireylerin Instagram platformunda, profillerinde sabit olarak görüntülenebilen

‘profil fotoğrafları’; Twitter’da kişilerin sadece kendilerinin yükledikleri, ‘medya’
sekmesinde yer alan fotoğraflar; Facebook’ta ise kişilerin kendi yüklediği ‘…’nin
Fotoğrafları’ sekmesinde yer alan fotoğraflar araştırmaya dahil edilmiştir.
Bireyin Twitter’da retweet’lediği görseller, videolar ve kendi yüklediği videolar;

Instagram story’leri ve profilde paylaşılan videolar araştırma kapsamı dışında bırakılmıştır.
Fotoğraf ile video’nun kıyaslanamaz oluşu, geçmişe dönük story’lerin görüntülenemeyişi
bu araştırmanın sınırlılığını oluşturmaktadır. Kaydırmalı olan paylaşımlarda ise benlik
sunumu için özellikle seçilen ve akışta görüntülenecek olan ilk fotoğraf kullanılmıştır.
4.6 Araştırmanın Soruları
Araştırmaya bir izlek oluşturması için çeşitli araştırma soruları belirlenmiştir. Söz
konusu sorular örneklem olarak seçilen hesaplarda ağırlıkla görülen unsurlara göre
belirlenmiştir. Söz konusu unsurlar ayrıca görsel araştırma kategorileri oluşturmak için
kullanılmıştır.
 Benlik sunumları platformlara göre farklılık göstermekte midir?

 Gençler, üç platform içinden en çok hangi platformda benliklerini
sahnelemeyi tercih etmektedir?
 Benlik sunumunda ağırlıklı bir yer işgal eden ‘Beden ve Kendini Sunma’
hangi platforma göre nasıl şekillenmektedir?
27
 Günümüz sosyal medya platformlarında oldukça yaygın olarak kullanılan
‘Mizah’ benlik sunumunda nasıl kullanılmaktadır?
 Sosyal paylaşım ağlarının önemli bir içeriği olan ‘Siyaset ve Politika’ benlik
sunumunda nasıl bir bileşen olarak kullanılmaktadır?
 Son yıllarda yine sosyal paylaşım sitelerinin önemli bir içeriği oluşturan
gezi, seyahat ve gurme kültürü çerçevesinde şekillendiği görülmektedir. Söz
konusu unsurların benlik sunumundaki kullanımı nasıldır?
 Sahnelerin teknik özellikleri, kategorilere göre benlik sunma biçimini
şekillendirir mi?
4.7 Veri Toplama Tekniği
Fotoğraflar bilgisayara tek tek indirilerek arşivlenmiştir. Ardından Excel programı

üzerinde fotoğraf kategorilerinin bulunduğu her bir birey için ayrı bir sayfa
oluşturulmuştur. Her bir fotoğraf incelenerek bulunduğu kategori ‘+1’ değer ile
artırılmıştır. Çıkan sonuçlar grafiklere çevrilerek yorumlanmıştır.
4.8 Fotoğraf Kategorileri
Bireylerin üç farklı sosyal medya platformunda paylaştıkları fotoğraflar içeriklerine

göre kategorize edilmiştir. Bu kategorizasyon sayesinde kişilerin hangi platformlarda hangi
tür fotoğraflar aracılığıyla benliklerini sunmayı tercih ettiklerinin belirlenmesi
amaçlanmıştır. Kategorilerin bir kısmı fotoğraflar incelenmeden oluşturulurken, bir kısmı
ise fotoğraflar incelendikçe ihtiyaç gereği doğmuştur.
a) Beden ve Kendini Sunma
Bireylerin benliklerini bedenleriyle veya fiziksel özellikleriyle sundukları

fotoğraflar bu kategoride gösterilmektedir.
28
b) Siyaset ve Politika
29
30
Bireylerin, desteklemekte olduğu partiyi açıkça belli eden veya o partiyi
desteklediğini gösteren her türlü fotoğraf bu kategoriye dahil edilmiştir.
c) Liderlik, Milli Değer
Mustafa Kemal Atatürk’ün fotoğrafları, ülke bayrakları, asker fotoğrafları ve milli

duygulara gönderme yapan tüm fotoğraflar bu kategoriye dahil edilmiştir. Ancak
ülkemizde Atatürk’ün fotoğrafları kimi zaman bireylerin politik düşünce tarzını da
yansıtmaktadır. Bu nedenle Atatürk’ün fotoğrafları her birey için özel olarak
analiz edilerek ‘Siyaset ve Politika’ veya ‘Liderlik, Milli Değer’ kategorisine dahil
edilmiştir.
d) Hayranlık
Bireylerin hayranlık duyduğu kişileri veya kişilerle çekilmiş olduğu fotoğrafların

dahil edildiği kategoridir.
e) Spor
Kişinin taraftarı olduğu spor kulüplerine ya da taraftarı olduğu takımın

oyuncusuna dair yaptığı fotoğraf paylaşımları bu kategoriye dahil edilmiştir.
f) Mizah
Bireylerin, takipçilerini güldürme amacıyla paylaştıkları konuşma metinlerini,

karikatür, resim ve fotoğraflar bu kategoriye dahil edilmiştir. Bazı fotoğraflar tek
başına anlam taşımadığından fotoğrafların açıklamaları incelenerek, fotoğrafın
mizah yapma amacıyla paylaşıldığı tespit edilmiştir.
g) Eleştiri
Bireylerin kullanmış oldukları markalara veya devlet kurumlarına dair

şikayetlerini belirttikleri fotoğraflar bu kategoriye dahil edilmiştir.
h) Yeme – İçme
31
Bireylerin yedikleri ve içtiklerinin ön planda olduğu fotoğraflar bu kategoriye
dahil edilmiştir. Ancak yiyecek-içerek fotoğrafın küçük bir bölümünde yer alıyor
ve ön planda tutulmuyorsa bu kategoriye dahil edilmemiştir. Yiyecekler, bireylerin
benliklerine dair izlenim oluşturma konusunda önemli bir yere sahiptir. Kişinin
alkol kullanıp kullanmadığı, fotoğrafta bulunan besinin daha çok kimler tarafından
tüketildiği gibi etkenler, bireyin benliği hakkında ipuçları vermektedir.
i) Gezi
Bireylerin fotoğraflarda küçük boyutlarda bulunduğu, ön planda bulunmadığı, arka

planda gezdikleri, seyahat ettikleri semtlere, şehirlere dair simgelerin, görüntülerin
olduğu fotoğraflar bu kategoriye dahil edilmiştir.
j) Sosyal Sorumluluk
Bireylerin gönüllülük esasına dayalı yaptığı işlerin, bulunduğu yerlerin yer aldığı
fotoğraflar bu kategoriye dahil edilmiştir.
k) Aile
Bireylerin ailelerindeki bireylerin yer aldığı fotoğraflar bu kategoriye dahil

edilmiştir.
l) Romantizm ve İlişki
Kişilerin ilişkisinin bulunduğu kişiyle birlikte olduğu fotoğraflar, romantizm

içeren yazıların veya buna gönderme yapan görüntülerin bulunduğu fotoğraflar bu
kategoriye dahil edilmiştir.
m) Entellektüelite
Bireyin kitap, müzik, dizi, film, tiyatro oyunu gibi zevklerini, ziyaret ettiği
müzeleri, benliğine dair çıkarımların yapılabileceği tasarımları veya hayranı
olduğu sanatçının sözleri bulunduran tüm fotoğraflar bu gruba dahil edilmiştir.
n) Doğa, Çevre ve Mimari

32
Bireyin kendisinin bulunmadığı, bulunduğu doğanın, çevrenin ya da mimari bir
yapının bulunduğu fotoğraflar bu kategoride yer almıştır.
o) Hayvan
Sokak hayvanlarının, bireylerin kendi hayvanlarının evcil hayvanlarının ya da

hayvan haklarına gönderme yaptıkları görseller bu kategoride yer almaktadır.
p) İş/Okul Hayatı
Bireyin iş veya okul hayatına dair yaptığı fotoğraf paylaşımları bu kategoriye dahil
edilmiştir.
q) Arkadaşlık
Bireylerin arkadaşları ile birlikte yer aldığı fotoğraflar bu kategoriye dahil

edilmiştir.
r) Oyun
Bireylerin oynadıkları, hayranı oldukları bilgisayar oyunu, masa oyunu veya

konsol oyunlarını vb. içeren fotoğraflar bu kategoriye dahil edilmiştir.
s) Geleneksel Değerler/İnançlar
Kişilerin çocukluk fotoğraflarını, ailesinin eski fotoğraflarını, fal gibi inançlarını

veya dini bayramları içeren görseller bu kategoriye dahil edilmiştir.
İnceleme esnasında bazı fotoğrafların iki kategoriyi birden içerdiği tespit edilmiş,
bu tarz görseller iki kategoriye de ‘+1’ değer olarak eklenmiştir.
33
4.9 Araştırmanın Bulguları
Instagram, Twitter ve Facebook kullanıcısı olan 18-25 yaşlarındaki 10 bireyin, bu

üç platformda 1 Nisan 2017 – 1 Nisan 2019 tarihleri arasında paylaştıkları fotoğraflar
incelenmiştir. Araştırmanın örneklemini; Çelen, Ezgi, Ece, Gizem, İrem, Merve, Mihriban,
Murat, Niran ve Tuğçe oluşturulmaktadır. Örneklerin soy isimlerinin kullanılmaması tercih
edilmiş, bu nedenleri araştırma boyunca örnek isimlerle anılmıştır.
Tablo 1: Ağlardaki Fotoğraf Paylaşım Sayısı
Facebook Twitter Instagram
Çelen 4 43 59
Ezgi 4 5 117
Ece 1 20 28
Gizem 3 74 78
İrem 3 77 119
Merve 1 95 17
Mihriban 3 8 67
Murat 2 16 24
Niran 12 70 45
Tuğçe 6 3 48
Tablo 2’ye göre; 18 – 25 yaş arasındaki gençlerin benlik sunumlarını

gerçekleştirmek için Facebook’u Twitter ve İnstagram sahnelerine göre çok daha az tercih
ettikleri görülmektedir. Facebook’un her geçen gün kullanıcı sayısının artması
düşünüldüğünde, Facebook’a yeni kayıt olan kullanıcıların genellikle 18 – 25 yaş
arasındaki gençler olmadığı söylenebilir.
34
Merve ve Niran dışındaki bütün örneklerin benlik sunumlarını Twitter’a oranla
Instagram’da daha fazla sergiledikleri gözlemlenmiştir. Her iki mecranın da teknik olarak
fotoğraf paylaşımına olanak sağladığı düşünüldüğünde bu farkın teknik nedenlerden
kaynaklanmadığı belirtilebilir. Bu doğrultuda 18 – 25 yaş arasındaki gençlerin benlik
sunumları gerçekleştirmek için Instagram sahnesini tercih ettikleri belirtilebilir.
4.9.1 Çelen Örneğinin İncelenmesi
Grafik 1. Çelen Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı
38%
58%
4%
Instagram Facebook Twitter
Marmara Üniversitesi öğrencisi olan Çelen’in son 2 yıl içerisinde fotoğraflar

aracılığıyla benlik sunumu için %58 oranında Instagram sahnesini, %38 oranında Twitter
sahnesini, %4 oranında ise Faceook’u tercih ettiği gözlemlenmiştir.
35
Grafik 2. Çelen Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Arkadaşlık
10%
İş/Okul Hayatı
7%
Hayvan
4%
Beden ve
Kendini Sunma
46%
Entellektüelite
17%
Romantizim ve
İlişki
1%
Gezi Mizah Hayranlık
1% Yeme - İçme 7% 4%
1%
Grafik 3. Çelen Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Geleneksel
Oyun
Arkadaşlık 2% Değerler/İnançlar Beden ve Kendini
4% 2%
Sunma
İş/Okul Hayatı 19%
6%
Hayvan
2% Liderlik, Milli
Değer
2%
Hayranlık
2%
Entellektüelite
30% Mizah
21%
Gezi Yeme - İçme

2% 6%
36
Grafik 4. Çelen Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
İş/Okul Hayatı
20%
Beden ve Kendini Sunma

40%
Entellektüelite
20%
Liderlik, Milli Değer

20%
Yukarıda yer alan grafiklere göre; Çelen’in farklı sahnelerde benlik sunumu için
faydalandığı kategoriler değerlendirildiğinde, benliğini en çok Instagram’da sunmayı tercih
ettiği tespit edilmiştir. Yaptığı paylaşımlar doğrultusunda tiyatro eğitimi aldığı belirlenen
Çelen’in tiyatro sahnesi üzerinde diğer oyuncularla yaptığı paylaşımlar, hem
‘Entellektüelite’ hem de ‘İş/Okul Hayatı’ kategorisine dahil edilmiştir. Henüz profesyonel
olarak maddi bir gelir elde edip etmediğine dair bir bilgi olmasa da bu ortamdaki paylaşım
sıklığı nedeniyle oyunculuğu profesyonel bir biçimde gerçekleştirdiğine dair izlenim
sunmaktadır. Oyuncuların bile bulunmadığı tiyatro sahnelerinde, sadece konum bildirerek
mekâna dair bir görsel paylaşması, diğer kullanıcılara orada olduğunu belirtmek istediği
fikrini oluşturmaktadır.
Hem Twitter hem de Instagram sahnesinde hayranlık duyduğu, kendi meslektaşı

sayılabilecek ünlü oyuncularla çekilen fotoğraflarını yayınlaması, Çelen’in bu kişilere
rahatlıkla ulaşabildiği izlenimini yaratmaktadır.
Benlik sunumu için oluşturulan 19 tane kategori esas alındığında, Çelen’in

Instagram’da bu kategoriler içinde 9 tanesini, Twitter’da 12 tanesini, Facebook’ta ise
sadece 4 tanesini kullandığı sonucuna varılmıştır. Çelen’in benliğinin çeşitliliğini en çok
sergileyebildiği alanın Twitter olduğu söylenebilir. Twitter’daki paylaşımları en çok
‘Entellektüelite’ ve ‘Mizah’tan oluşan Çelen, Instagram’da ise benliğini en çok ‘Beden ve
Kendini Sunma’ kategorisi üzerinden gerçekleştirmiştir. Twitter’da ‘Entellektüelite’ye dair
37
paylaşımlarını daha çok film replikleri, müzik zevki gibi öğelerden oluşurken, Instagram’da
ise bir görsel kaygı güdülerek örneğin piyanonun önünde veya yanında, aynı zamanda
bedeninin sunarak poz verdiği gözlemlenmiştir.
4.9.1.1 Çelen-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel

Çözümlemesi
Fotoğraf 1. Çelen - 460 Beğeni Fotoğraf 2. Çelen - 443 Beğeni
Tablo 2. Fotoğraf 1'in Analizi
Gösteren Düz Anlam Gösterilen Yan Anlam Benliğe Dair Anlam

Bedenin duruşu Bedenin yüceltilmesi Kendine dair özgüveni ifade
ediyor.
Islak saçlar ile ruj kullanımı Kişisel bakımına özen Her haliyle bakımlı bir
gösterilmesi kadın imajı yaratılmaya
çalışılmış.
38
Tablo 3. Fotoğraf 2'nin Analizi

Festivalden bir anı fotoğrafı Müzik zevkine dair ayrıntı Gittiği müzik festivalinin
‘rock’ türünde olması,
kullanıcılara müzik zevkine
dair bilgi verme amacı
taşımaktadır.
Arkadaş Arkadaş ile eğlence anlayışı Bu tür festivallere arkadaşı
ile katılmayı tercih ettiği,
arkadaşı ile aynı müzik
zevkini taşıdığı öne
çıkarılmaktadır.
Çadır Eğlence hayatı ve Müzik festivali süresince,
konaklama çadırda kalacak kadar rahat
bir kişilikte olduğu ifade
edilebilir.
Tablo 2 ve Tablo 3 göz önünde bulundurulduğunda, Çelen’in sosyal ağlar

aracılığıyla sergilediği benlik özellikleri; özgüvenli, bakımlı, rock türünde müzik zevkine
sahip, eğlence hayatına düşkün biri olduğu yönünde sıralanabilir.
39
4.9.2 Ezgi Örneğinin İncelenmesi
Grafik 5. Ezgi Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı
3%3%
94%
Doğuş Üniversitesi öğrencisi olan Ezgi’nin son 2 yıl içerisinde fotoğraflar

sahnesini, %3 oranında ise Facebook’u tercih ettiği gözlemlenmiştir.
Grafik 6. Ezgi Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Arkadaşlık Beden ve
24% Kendini Sunma
27%
Yeme - İçme
Doğa, Çevre ve 5%
Mimari
18%
Aile Gezi
2% 25%
40
Grafik 7. Ezgi Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Siyaset ve
Hayvan Politika
25% 25%
Doğa, Çevre ve Mizah

Mimari 25%
25%
Grafik 8. Ezgi Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Beden ve
Kendini
Sunma
100%
Araştırma doğrultusunda, Ezgi’nin 2 yıllık süreçte Facebook’ta paylaştığı 4

fotoğrafı aynı zamanda Instagram’da paylaştığı tespit edilmiştir. Facebook’ta sunduğu 4
adet fotoğrafın farklık göstermemesine karşın, Instagram’da 117 paylaşım yapması, benlik
sunumu için Instagram’ı tercih ettiği sonucu vermektedir.
41
4.9.2.1 Ezgi-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel
Çözümlemesi
Fotoğraf 3. Ezgi - 260 Beğeni Fotoğraf 4. Ezgi - 234 Beğeni
Tablo 4. Fotoğraf 3'ün Analizi

Cübbe Başarılı bir okul hayatı
Başarılı bir okul hayatı
olduğunu vurgulamak
istemiştir.
Bir demet çiçek Başarısının ödüllendirilmesi Başarısının, yakınları
tarafından ödüllendirilmeye
layık görüldüğü, takipçileri
ile paylaşılmıştır.
İnsan topluluğu Toplu bir mezuniyet töreni Kendi yaşıtları ile aynı
dönemde mezun olduğu,
toplu bir törene katıldığı
görülmektedir.
42
Abiye bir elbise Kaliteli bir hayat Maddi durumunun şık bir
elbise almaya el verdiği
izlenimi yaratılmaktadır.
Havuz Şık bir ortamda kutlama Fotoğrafın havuz önünde
çekilmesi, kutlamanın
sadece şık bir yerde değil,
havuzu olan şık bir yerde
yapıldığının vurgulanmak
istediğini
düşündürtmektedir.
Tablo 4 ve Tablo 5 göz önünde bulundurulduğunda, Ezgi’nin sosyal ağlar

aracılığıyla sergilediği benlik özellikleri; okul hayatında başarılı, başarıları
ödüllendirilmeye layık, kaliteli bir yaşam süren biri olduğu yönünde sıralanabilir.
4.9.3 Ece Örneğinin İncelenmesi
Grafik 9. Ece Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı
40%
58%
2%
Kocaeli Üniversitesi öğrencisi olan Ece’nin son 2 yıl içerisinde fotoğraflar

sahnesini, %2 oranında ise Facebook’u tercih ettiği gözlemlenmiştir.
43
Grafik 10. Ece Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Doğa, Çevre ve
Entellektüelite Mimari
7% 3%
Aile
7%
Gezi Beden ve
20% Kendini Sunma
57%
Spor
7%
Grafik 11. Ece Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Hayranlık
Geleneksel 5%
Değerler/İnançlar
14%
Spor
38%
Mizah
43%
Grafik 12. Ece Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Beden
ve
Kendini…
44
Ece’nin paylaşımları incelendiğinde, Instagram’da benliğini ‘Beden ve Kendini
Sunma’ ve ‘Gezi’; Twitter’da ise ‘Mizah’ ve ‘Spor’ kategorileriyle sunduğu sonucuna
ulaşılmıştır. Son 2 yıl içerisinde Facebook sahnesinde tek bir fotoğraf paylaşımı yapan
Ece’nin bu mecrada ise benliğini, benliğini ‘Beden ve Kendini Sunma’ ve ‘Gezi’
kategorisiyle sunduğu tespit edilmiştir
4.9.3.1 Ece-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel

Çözümlemesi
Fotoğraf 5. Ece - 548 Beğeni Fotoğraf 6. Ece - 459 Beğeni

Kadın Vücudu Vücudun güzelliği Giyim tarzına dair ayrıntı
verilmektedir.
Çim alan Yaz aylarını temsil eden Yaz aylarında sosyalleştiği
alan alanlardan birinin de bu tarz
çim alanlar olduğu
görülmektedir.
Gülümseme Mutlu bir kadın Mutlu bir hayatı olduğu
işaret edilmektedir.
45

Bedenin duruşu Bedenin sergilenmesi Beğenilme kaygısı güttüğü,
beğenileceğini düşündüğü
halde poz verdiği
görülmektedir.
Beyaz bir arka plan Kendini sergileyebileceği Fotoğrafta dikkati arka
net bir arka plan plana değil, sadece kendine
çekmek istemiştir.
Mini etek Erotik bir görünüm Bedeninin başkaları
tarafından beğenilmesinin,
kendini için önemli olduğu
düşünülebilir.
Tablo 6 ve Tablo 7 göz önünde bulundurulduğunda, Ece’nin sosyal ağlar

aracılığıyla sergilediği benlik özellikleri; vücut özelliklerini ön plana çıkarmayı seven, daha
çok yaz aylarınsa sosyalleşen, mutlu biri olduğu yönünde sıralanabilir.
46
4.9.4 Gizem Örneğinin İncelenmesi
Grafik 13. Gizem Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı
46%
52%
2%
İstanbul Üniversitesi öğrencisi olan Gizem’in son 2 yıl içerisinde fotoğraflar

sahnesini, %2 oranında ise Facebook’u tercih ettiği tespit edilmiştir.
47
Grafik 14. Gizem Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Geleneksel
Değerler/İnançlar
1%
Arkadaşlık
26% Beden ve Kendini
Sunma
35%
Hayvan
1%
Doğa, Çevre ve
Mimari
6%
Siyaset ve Politika
Entellektüelite 3%
Gezi
10% Romantizim ve
Aile 5%
İlişki
8%
5%
Grafik 15. Gizem Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Yeme - İçme Arkadaşlık

1% 1%
Siyaset ve
Politika
97%
48
Grafik 16. Gizem Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Beden ve
Kendini
Sunma
33%
Siyaset ve
Politika
67%
Araştırmanın en dikkat çeken örneklerinden biri olan Gizem; ‘Siyaset ve Politika’

kategorisine Twitter’da %97, Instagram’da ise %3 oranında yer veriştir. Gizem’in
desteklediği veya taraftarı olduğu partinin ismine yer vererek, parti programına dair
Twitter’da son iki yılda 70 paylaşım yaptığı, Instagram’da ise bu parti aracılığıyla
bulunduğu ortamlar, tanıştığı kişilerle fotoğraflarını paylaşarak, aidiyetini belirtmeye
çalıştığı tespit edilmiştir.
4.9.4.1 Gizem-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel

Çözümlemesi
Fotoğraf 7. Gizem - 246 Beğeni Fotoğraf 8. Gizem - 241 Beğeni
49

Tarihi mimari Gezmekten keyif almak Tarihi mimarileri sevdiği ve
önlerinde fotoğraf
çekilmeye değer bulduğu,
Bisiklet Eğlence anlayışı Hobileri arasında ise
bisiklet sürmenin yer aldığı
belirtilebilir.
Kıyafet Fötr şapka ve şortun tercihi Eski bir mimari yapı
önünde fötr şapka giyilerek
nostaljik bir görsel
oluşturulmuş, şort ise öne
çıkarılmadan sadece kıyafet
olarak
değerlendirilmektedir.

Öz çekim Kendine değer verme Yüzünde gülen bir ifadenin
bulunması, kimliğini bu
şekilde sunmayı tercih
ettiğini düşündürmektedir.
Tablo 8 ve Tablo 9 göz önünde bulundurulduğunda, Gizem’nin sosyal ağlar

aracılığıyla sergilediği benlik özellikleri; gezmekten keyif alan, hobileri arasında bisiklet
sürmek yer alan, eski yapıları seven, kendine değer veren biri olduğu yönünde sıralanabilir.
50
4.9.5 İrem Örneğinin İncelenmesi
Grafik 17. İrem Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı
38%
60%
2%
Orta Doğu Teknik Üniversitesi öğrencisi olan İrem’in son 2 yıl içerisinde
fotoğraflar aracılığıyla benlik sunumu için %60 oranında Instagram sahnesini, %38
oranında Twitter sahnesini, %2 oranında ise Facebook’u tercih ettiği tespit edilmiştir.
Grafik 18. İrem Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
İş/Okul Hayatı Arkadaşlık

1% 5%
Hayvan
3%
Beden ve Kendini
Sunma
Doğa, Çevre ve Mimari
44%
30%
Entellektüelite
1%
Siyaset ve Politika
Romantizim ve İlişki 1%
1% Aile Gezi
2% 9% Yeme - İçme
3% Liderlik, Milli Değer
1%
51
Grafik 19. İrem Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Arkadaşlık
1%
Siyaset ve Politika
5%
Hayvan
21%
Doğa, Çevre ve
Mimari
1%
Entellektüelite
3%
Romantizim ve
İlişki
5%
Yeme - İçme
1% Mizah
63%
Grafik 20. İrem Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Doğa,
Çevre ve
Mimari
100%
İrem örneğinin, Isntagram sahnesini benliğini en fazla, ‘Beden ve Kendini Sunma’

ve ‘Doğa, Çevre ve Mimari’; Twitter’da ‘Mizah’ ve ‘Hayvan’ kategorileriyle sunduğu
tespit edilmiştir. Kedi sahibi olan İrem’in Twitter’da kedisine sıklıkla yer verdiği ancak
Instagram sahnesinde %3 oranında yer vererek benliğini bu yönüyle sunmayı tercih
etmediği gözlemlenmiştir.
52
Fotoğraf 9. İrem - 476 Beğeni Fotoğraf 10. İrem - 479 Beğeni
4.9.5.1 İrem-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel

Çözümlemesi
Tablo 10. Fotoğraf 9'un Analizi

Kendini sunma Mutlu görünmek ve kendine Kullanıcılarda, mutlu ve
önem vermek kendini önemseyen bir
benliğe sahip olduğu
izleniminin oluşturulmak
istendiği görülmektedir.
Fotoğraf Filtresi Fotoğrafta estetik Fotoğrafla vermek istediği
kaygısının güdülmesi mesajın yanı sıra
kullanıcıların görsel zevkine
de hitap etmek istediği
gözlenmiştir.
53

Deniz kenarı ve plaj Tatilini geçirmeyi tercih Fotoğrafın büyük
ettiği yer olarak deniz çoğunluğunda deniz ve
kenarı plajın yer alması, bedeninin
yer almaması, manzaraya da
dikkat çekmek istediğini
göstermektedir.
Beden sunumu Mayo ve pareo tercihi Bedenini sunmak istediği
ancak kusurlarını
örtebilmek için bir
bölümünü kapamak istediği
gözlenmektedir.
Tablo 10 ve Tablo 11 göz önünde bulundurulduğunda, İrem’in sosyal ağlar

aracılığıyla sergilediği benlik özellikleri; mutlu görünen ve kendine önem veren,
fotoğraflarında estetik kaygı güden, tatillerini deniz kenarında geçirmeyi tercih eden biri
olduğu yönünde sıralanabilir.
54
4.9.6 Merve Örneğinin İncelenmesi
Grafik 21. Merve Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı
15%
1%
84%
Kocaeli Üniversitesi öğrencisi olan Merve’nin son 2 yıl içerisinde fotoğraflar

aracılığıyla benlik sunumu için %84 oranında Twitter sahnesini, %15 oranında Instagram
Grafik 22. Merve Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Sosyal Arkadaşlık
Sorumluluk 6%
6%
Gezi
24%
Beden ve Kendini
Sunma
65%
55
Grafik 23. Merve Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
İş/Okul Hayatı
1% Beden ve Kendini
Romantizim ve İlişki Hayvan Sunma
3% 1% 4%
Siyaset ve Politika
Sosyal Sorumluluk 2%
2% Liderlik, Milli Değer
11%
Eleştiri
13%
Hayranlık
6%
Spor
13%
Mizah
44%
Grafik 24. Merve Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Beden ve
Kendini
Sunma
100%
Merve’nin, benliğini Instagram sahnesinde en çok ‘Beden ve Kendini Sunma’ ve

‘Gezi’, Twitter sahnesinde ise ‘Mizah ve ‘Eleştiri’ kategorisinde sunduğu tespit edilmiştir.
Instagram sahnesinde, eleştiriye dair herhangi bir paylaşım yapmayan Merve’nin, bu
kategori için sadece Twitter sahnesini seçmesi, bu sahnenin bu alan için elverişli
56
olmasından kaynaklı olduğunu düşünülmesine yol açabilir. Merve’nin üç sahne üzerinde en
çok beğeni aldığı fotoğraf ise ‘Beden ve Kendini Sunma” kategorilerine aittir.
Fotoğraf 11. Merve - 304 Beğeni Fotoğraf 12. Merve - 281 Beğeni
4.9.6.1 Merve-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel

Çözümlemesi

Öz çekim Kendine değer verme Kendine başkalarına
sunmak isteyeceği kadar
değer verdiği görülmüştür.
Asansör Çekim alanı için asansör Merve’nin kendini sunması
tercihi için asansörü uygun bir alan
olduğu söylenebilir.
57
Bedenin duruşu Dir bir duruş sergileme Dik duruşu nedeniyle
kendinden emin ve
özgüvenli olduğundan
bahsedilebilir.

İçecek, kahve bardağı Bulunduğu yere dair bir Yaşam kalitesinin standartın
gönderme üstünde olduğu ifade
edilmek istenmiştir.
Bedenin duruşu Dik, başı yukarda bir duruş Başının yukarı bakması ve
sergileme kendinden emin duruşu ile,
özgüveninin yüksek olduğu
ve kendini beğendiği
söylenebilir.
Tablo 12 ve Tablo 13 göz önünde bulundurulduğunda, Merve’nin sosyal ağlar

aracılığıyla sergilediği benlik özellikleri; kendine değer veren, kendinden emin ve
özgüvenli olan ve yaşam kalitesi yüksek biri olduğu yönünde sıralanabilir.
58
4.9.7 Mihriban Örneğinin İncelenmesi
Grafik 25. Mihriban Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı
10%
4%
86%
Marmara Üniversitesi öğrencisi olan Mihriban’in son 2 yıl içerisinde fotoğraflar

Grafik 26. Mihriban Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Arkadaşlık
İş/Okul Hayatı Sunma
6% 26%
Doğa, Çevre ve
Mimari
1%
Entellektüelite
6%
Liderlik, Milli Değer
1%
Sosyal Sorumluluk
1% Spor
6%
Yeme - İçme
6%
Gezi
34%
59
Grafik 27. Mihriban Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Hayvan Hayranlık
13% 13%
Mizah
75%
Grafik 28. Mihriban Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Beden ve
Kendini
İş/Okul Hayatı
Sunma
33%
33%
Gezi
33%
Bir diğer örneğimiz olan Mihriban ise, Instagram’da benliğini en çok ‘Beden ve
Kendini Sunma’ ve ‘Gezi’, Twitter’da ise ‘Mizah’ ve ‘Hayvan’ kategorilerinde sunduğu
sonucuna varılmıştır. Araştırmanın konusu olan üç sahnede en çok beğeni alan iki
60
fotoğrafının da Instagram sahnesinde olduğu tespit edilmiştir. 219 ile en fazla beğeni
Fotoğraf 13’de Mihriban’ın okulda bir laboratuvarda olduğu, Ezgi örneğinde olduğu için
‘başarı’ temsili ettiği söylenebilir. Bir diğer fotoğrafı ise 216 beğeni ile ‘Gezi’ kategorisine
aittir.
4.9.7.1 Mihriban-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel

Çözümlemesi
Fotoğraf 13. Mihriban - 219 Beğeni Fotoğraf 14. Mihriban 216 Beğeni
Tablo 14. Fotoğraf 13'ün Analizi,

Laboratuvar Çalıştığı mekânın paylaşımı Hangi meslek grubuna ait
olduğunu kullanıcılarla
paylaşmaktadır.
Laboratuvar Önlüğü Mesleği temsil eden kıyafet Ait olduğu sınıfı, meslek
grubunu mesleki kıyafeti ile
temsil etmektedir.
Kendini Sunma Kendini, bedeni aracılığıyla Bedenini, özgüven ile
sunma seyirciye sunmaktadır.
61

Manzara Fotoğrafta estetik Ne tür bir manzara
kaygısının güdülmesi karşısında olmaktan keyif
aldığına dair bilgi
vermektedir.
Liman Seyahat eden bir kişiliğe Gezmeyi seven bir benliğe
vurgu sahip olduğu
belirtilmektedir.
Kendini sunma Kendini, bedeni aracılığıyla Bedenini, özgüven ile
sunma seyirciye sunmaktadır.
Tablo 14 ve Tablo 15 göz önünde bulundurulduğunda, Mihriban’in sosyal ağlar

aracılığıyla sergilediği benlik özellikleri; mesleğiyle ön plana çıkmayı arzu eden, özgüvenli,
seyahat etmeyi seven ve paylaştığı fotoğraflarda estetik kaygısı güden biri olduğu yönünde
sıralanabilir.
62
4.9.8 Murat Örneğinin İncelenmesi
Grafik 29. Murat Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı
38%
57%
5%
Yeditepe Üniversitesi öğrencisi olan Murat’ın son 2 yıl içerisinde fotoğraflar

Grafik 30. Murat Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Geleneksel
Arkadaşlık Değerler/İnançla…
4%
İş/Okul Hayatı
4%
Aile
Beden ve
15%
Kendini Sunma
50%
Gezi
19%
63
Grafik 31. Murat Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Hayvan
6%
Entellektüelite
19%
Beden ve
Aile Kendini
6% Sunma
56%
Yeme - İçme
6%
Mizah
6%
Grafik 32. Murat Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Beden ve
Doğa, Çevre
Kendini
ve Mimari
Sunma
50%
50%
Murat, araştırma esnasında Instagram profili ayarlarını ‘Gizli’ olarak değiştirmiştir.

Bu nedenle diğer iki sahnede en çok beğeni alan, Facebook’taki paylaşımları arasından 2
fotoğrafı incelenmiştir. Bu Murat, benlik sunumu için Facebook’ta ‘Doğa, Çevre ve
Mimari’ ve ‘Beden ve Kendini Sunma’ kategorilerinden faydalanmıştır.
64
4.9.8.1 Murat-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel
Çözümlemesi
Fotoğraf 15. Murat - 48 Beğeni Fotoğraf 16. Murat - 16 Beğeni

Ağaçlık Alan Fotoğraf arka planına özen Kendini sergilerken
gösterilmesi kullandığı ağaçlık alan, aynı
zamanda kendine de verilen
değerin göstergesidir.
Kendini sunma Kendine verilen değer Şık giyim tarzı ile de

kendine verdiği değeri
vurgulamaktadır.
Beden Duruşu Dik bir duruş sergileme Kendinden emin duruşu ile,
özgüveninin yüksek olduğu
ve kendini beğendiği
söylenebilir.
65
Tablo 17. Fotoğraf 16'nın Analizi

Manzara Fotoğrafı Fotoğrafta estetik Ne tür manzara fotoğrafları
kaygısının güdülmesi sevdiğine dair bilgi
vermektedir.
Kız Kulesi Estetik bir mimari yapı Sevdiği, görmekten keyif
aldığı mimari yapılara dair
bilgi vermektedir.
Tablo 16 ve Tablo 17 göz önünde bulundurulduğunda, Murat’ın sosyal ağlar

aracılığıyla sergilediği benlik özellikleri; kendine değer veren, özgüvenli, fotoğraflarında
estetik kaygısı güden biri olduğu yönünde sıralanabilir.
66
4.9.9 Niran Örneğinin İncelenmesi
Grafik 33. Niran Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı
37%
54%
9%
Bahçeşehir Üniversitesi öğrencisi olan Niran’ın son 2 yıl içerisinde fotoğraflar

aracılığıyla benlik sunumu için %54 oranında Twitter sahnesini, %37 oranında Instagram
Grafik 34. Niran Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Arkadaşlık
6%
Beden ve
Kendini Sunma
40%
Romantizim ve
İlişki
38%
Spor
2%
Gezi Yeme - İçme
4% 4%
67
Grafik 35. Niran Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Geleneksel
Beden ve Kendini
İş/Okul Hayatı Değerler/İnançlar Siyaset ve Politika
4% Sunma
3% 1%
10%
Hayvan Hayranlık
6% 1%
Spor
Romantizim ve 1%
İlişki
13%
Mizah
60%
Grafik 36. Niran Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Arkadaşlık
İş/Okul Hayatı
8%
8%
Romantizim ve İlişki
Sunma
58%
Gezi
8%
Niran, diğer örneklerin aksine Instagram’da benlik sunumu için en çok faydalandığı
kategoriler arasında, ‘Romantizm ve İlişki’ kategorisi yer almaktadır. Twitter’da ise
benliğini %60 oranında ‘Mizah’ kategorisiyle sunmuştur. En çok beğeni olan
fotoğraflarından biri ise ‘Romantizm ve İlişki’ kategorisine aittir. Niran’ın en beğenilen
paylaşımları arasında bu kategorinin yer alması, Niran’ın bu alanda paylaşım yapmasını
artırdığı düşünülebilir. Bu fotoğrafta, bir kutlamaya dair kokteyl yiyecekleri yer almaktadır.
68
4.9.9.1 Niran-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel
Çözümlemesi
Fotoğraf 17. Niran - 116 Beğeni Fotoğraf 18. Niran - 111 Beğeni

Sigara paketi Sigara alışkanlığına sahip Seyirci üzerinde, sigara
olmak içtiğine dair bir izlenim
oluşturulmaktadır.
Telefona bakma İlginin kamerada değil, Fotoğraf çekiliyor olmasını
telefonda yoğunlaşmış umursamadığı izlenimi
olması yaratılarak, kendini
sunmanın aslında kendisi
için çok önemli olmadığı
belirtilebilir.
69

Birine sarılmak Sevgiline sarılan genç bir Bir sevgilisi olduğu
kadın seyircilere sunulmak
istenmiştir.
Deniz Lüks bir mekân Maddi durumunun iyi
olduğuna dair bir sunum
gerçekleştirilmiştir.
Kokteyl masası Alkol tüketilen bir ortam Alkol tüketen bir birey
olduğu vurgulanmıştır.
Tablo 18 ve Tablo 19 göz önünde bulundurulduğunda, Niran’ın sosyal ağlar

aracılığıyla sergilediği benlik özellikleri; sigara ve alkol tüketen, sevgilisi olan, maddi
durumu iyi olan biri olduğu yönünde sıralanabilir.
4.9.10 Tuğçe Örneğinin İncelenmesi
Grafik 37. Tuğçe Sosyal Ağlara Göre Fotoğraf Paylaşımı Dağılımı
9%
14%
77%
70
Marmara Üniversitesi öğrencisi olan Tuğçe’nin son 2 yıl içerisinde fotoğraflar
aracılığıyla benlik sunumu için %77 oranında Instagram sahnesini, %14 oranında Facebook
sahnesini, %9 oranında ise Twitter’ı tercih ettiği tespit edilmiştir.
Grafik 38. Tuğçe Instagram Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
İş/Okul HayatıArkadaşlık
Doğa, Çevre ve 4% 4%
Mimari
4%
Entellektüelite
8%
Gezi
6%
Yeme - İçme
2%
Beden ve
Kendini Sunma
72%
Grafik 39. Tuğçe Twitter Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
İş/Okul Entellektüeli
Hayatı te
50% 50%
71
Grafik 40. Tuğçe Facebook Fotoğraflarının Kategorilere Göre Dağılımı
Beden ve
Kendini Sunma
33%
Sosyal
Sorumluluk
11%
Entellektüelite
33%
Son örnek olan Tuğçe, Instagram sahnesinde %72 oranında “Beden ve Kendini
Sunma”, Twitter’da ise eşit oranda ‘İş/Okul Hayatı’ ve ‘Entellektüelite’ kategorilerini
kullanarak benliğini sunmuştur. Tuğçe’nin paylaşımları kategorilendirilirken, işinin
entellektüelite barındırmasından dolayı, her iki kategoriye de +1 değer verilmiştir. Son 2
yılda Twitter’da yaptığı 3 paylaşım, her iki kategoriye de dahil edilmiş ve %50’ye %50
oranında bir sonuç vermiştir. En çok beğeni alan iki görselin de ‘Beden ve Kendini Sunma’
kategorilerine ait olduğu, birinde sadece güzelliğini sunmak amacıyla yüzüne yer verdiği,
diğerinde ise tüm fiziğini sergilediği görülmektedir.
72
4.9.10.1 Tuğçe-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel
Çözümlemesi
Fotoğraf 19. Tuğçe - 224 Beğeni Fotoğraf 20. Tuğçe - 219 Beğeni

Öz Çekim Kendine değer verme Ciddi bir surat ifadesiyle,
sadece yüz hatların, estetik
bir kaygı ile sunmak isteyen
bir benliğe sahip olduğu
belirtilebilir.

Beden sunumu Bedenin seyircilerle Bedeninin nasıl
paylaşımı göründüğünü önemseyen
bir benliğe sahip olduğu
73
belirtilebilir.
Ayna Ayna aracılığıyla fotoğrafa Fotoğrafta estetik kaygı
derinlik kazandırılması güden bir birey olduğuna
dair bilgi vermektedir.
Bedenin duruşu Özgüvenli bir duruş Kendinden emin bir duruş
ve havalandırılmış saçlar ile
beğenilme kaygısı güden bir
benliğe sahip olduğu
izlenimi yaratılmak
istenmiştir.
Mekan Tuvalet masasına ve Normalde oturulmayan bir
aynasına benzer bir alanda alanda oturarak farklılık
bulunduğu düşünülmüştür. yaratılmak amaçlanmıştır.
Tablo 20 ve Tablo 21 göz önünde bulundurulduğunda, Tuğçe’ sosyal ağlar

aracılığıyla sergilediği benlik özellikleri; kendine değer veren, bedenini sosyal medyada
seyircilerle paylaşmayı tercih eden, özgüvenli, ve farklı biri olduğu yönünde sıralanabilir.
74
Tablo 22. Bireylerin Instagram Sahnesinde Benlik Sunumu
60
50
40
30
20
10
Celen Ezgi Ece Gizem İrem Merve Mihriban Murat Niran Tugçe
75
8 Tablo 23. Bireylerin Facebook Sahnesinde Benlik Sunumu
76
Tablo 24. Bireylerin Twitter Sahnesinde Benlik Sunumu
80
70
60
50
40
30
20
10
77
Benlik, günümüzde fiziksel sınırların ötesinde, gelişen teknolojinin bir sonucu
olarak kendini sosyal medya platformları aracılığıyla da sunma şansına erişmiştir.
Goffman’a göre bireyler, sosyal gelişim süreçlerinin sürekliliği için, sosyal beğeni ve
onaylanma ihtiyacı hissetmektedirler.
Bu çalışmaya, benlik kavramına katkı sağlayan önemli isimlerden biri olan Erving
Goffman ve çalışması Gündelik Yaşamda Benlik Sunumu (The Presentation of Self in
Everyday Life) isimli çalışmasında ışık tutmaktadır. Çalışma boyunca, Goffman’ın
çalışmasındaki gibi sosyal ilişkiler dramaturgi terimleri ile ifade edilmek istenmiştir. Bu
nedenle, “performan, oyuncu, seyirci, takım, sahne önü, sahne arkası” gibi pek çok kelime
araştırma süresince kullanılmıştır. Bireylerin, sosyal medya platformlarında, Goffman’ın
deyimiyle ‘dijital sahne’lerde 18 – 25 yaş gurubundaki bireylerin nasıl sundukları, hangi
platformu daha çok tercih ettikleri, daha sık olarak benliklerinin hangi özelliklerini hangi
platformda sahnelemeyi tercih ettikleri araştırılmıştır.
Araştırma kapsamındaki 10 kişinin, 9’u kadın, 1’i ise erkektir. Araştırma için
seçilen kişilerin özellikle kadın olması istenmemiş, her üç mecrada da kullanıcı hesabı olan
kişilerin çoğunlukla kadınlardan oluştuğu gözlemlenmiştir. G
Araştırma kapsamında, 10 bireyin, 982 adet fotoğrafı incelenerek kategorilere dahil

edilmiştir. 10 bireyin 8’inin benliklerini en çok Instagram sayfasında sahneledikleri tespit
edilmiş, en çok beğeni alan fotoğraflarının tamamı ise Instagram sahnesinde olduğu
belirlenmiştir. Bu veriler doğrultusunda bireyin benliğini en çok, daha fazla beğeni aldığı,
bunun sayılarla ifade edildiği bir platformda sunmayı tercih ettikleri söylenebilir.
Görsellerin kategorilerinin belirlenmesinde, paylaşımda kullanılan ‘konum’ ve ‘açıklama’
bölümünde bulunan yazılı verilerden faydalanılmıştır.
Bir diğer sonuç ise, ‘Siyasi ve Politik’ paylaşımların Twitter sahnesinde yapıldığı,
Instagram sayfasından ise sadece görsel zevke hitap edebilecek paylaşımların yapılmasına
özen gösterilmesi olmuştur. Bireylerin beğeni kaygısı gütmesi, Instagram sahnesinde
yapılan paylaşımların sınırlayıcı olmasına sebep olmuştur. Ancak buna karşın bireylerin
78
fotoğraflar aracılığıyla benliklerini Twitter’dan çok Instagram üzerinden sunmaları,
benliklerini özgürce sunmak istedikleri Twitter gibi bir alana değil, Instagram gibi beğeni
sağlayabilecekleri bir sahneye ihtiyaç duyduklarından söz edilebilir.
Araştırma kapsamında, örnek bulunmakta zorlanışmış, her üç mecrada benliğini

sergilemek isteyen bireylerin sayısının düşük olduğu tespit edilmiştir. 18 – 25 yaş
arasındaki gençlerin benliklerini sunmak için Facebook sahnesini tercih etmedikleri, son iki
yıl içinde birkaç paylaşım ile sınırlı kaldıkları belirlenmiştir.
Araştırmada, bireylerin neyi kastederek paylaşım yaptığı yerine, dışarıdan bir

izleyicinin o fotoğrafı gördüğündeki düşünceleri, izlenimleri temel alınmıştır. Çünkü
bireylerin bu sahnelerde, kendi amaçları doğrultusunda değil, izleyicinin izlenimi
doğrultusunda bir benlik yarattığı ifade edilebilir.
Araştırmanın bir diğer sonucuna göre ise, Instagram’da kişiler benliklerini;

bedenleriyle veya fiziksel özellikleriyle sundukları fotoğrafları içerek ‘Beden ve Kendini
Sunma’ kategorisiyle sundukları, Twitter’da ise bireylerin, takipçilerini güldürme amacıyla
paylaştıkları fotoğrafları içeren ‘Mizah’ kategorisiyle sundukları sonucuna varılmıştır.
Bireylerin, Twitter’da daha fazla kategoriye dair paylaşım yaptıkları değerlendirildiğinde,
benliklerinin birçok yönünün bu sahnede sergiledikleri, beğeni kaygısı gütmeden özgür bir
şekilde paylaşım yaptıkları gözlemlenmiştir. Instagram’da ise, paylaşımların çocuğunun
‘Beden ve Kendini Sunma’ ve ‘Doğa, Çevre ve Mimari’ kategorileriyle sınırlı kaldığı ifade
edilebilir. Bu sonuç doğrultusunda, bireylerin benliklerini hangi kategoriler aracılığıyla
sunması gerektiğini belirten, aslında sahnenin kendisidir. Bu sahnenin ilgi görmesi ve
kullanıcısının çokluğu, bireyleri, sahneye ait olan benliklerini orada sergileme ihtiyacı
doğurduğu söylenebilir.
79
SONUÇ
Tarihsel süreç içinde bilim insanlarının, benlik kavramında dair pek çok farklı
yaklaşımda bulunduğu, farklı açılardan ele aldığı ve farklı tanımlamalar yaptığı, yapılan
literatür taraması sonucunca görülmektedir. Benliğin benzer veya farklı yönleri,
psikoanalitik kuramcılar, davranışsal kuramcılar, bilişsel kuramcılar ve sembolik
etkileşimciler tarafından incelenmiştir.
Benliğe dair ilk tanımlamaların (James)’in 1950 yılında yayınlanan çalışmasında

yapıldığı görülmektedir. Benliğe dair birçok yaklaşımın, James’in bu yaklaşımları üzerine
kurulduğu bilinmektedir. James’in bir yaklaşımına göre benlik, bilen ve bilinen ben olarak
iki kategoriden oluşmaktadır. Bilinen ben, kişinin, diğer kişiler tarafından
gözlemlenenbilen tarafıyken, bilen ben ise kişinin sadece kendisi tarafından bildiği,
sorgulayıcı tarafını ifade etmektedir. Jung 1986 benliğin doğuştan geldiğini ve insanı
kendisinin daha iyi bir hali olmasına yardımcı olduğu düşüncesini benimserken, Horney
ise, ideal ve gerçek benlik üzerine çalışmalar yürütmüştür. Horney, gerçek benliği kişinin
kendisi olması olarak tanımlarken, ideal benliği ise bireyin olmak istediği kişi şeklinde
davranması olarak ifade eder. Roger ise Horney’nin tanımlamasıne benzer bir yaklaşıma
bulunur ve gerçek benlik ile ideal benliğin arasındaki farkın artmasının, benlik yapısının
bozulmasına yol açacağını belirtir. Mead’e göre benlik, sadece sosyal ilişkilerle
varolabilirken, Cooley’ye göre ise benliği “ayna benlik” kavramı ile açıklayarak benliğin,
bireylerin sosyal ilişkileri doğrultusunda biçimlendiğini ifade eder.
Çalışmamın temelini belirleyen yaklaşımın sahibi olan (Goffman, 2009)’da yaptığı

araştırmasında benliği açıklamaya çalışmıştır. Bu çalışmasında bireylerin benliklerini,
sosyalleşme süreçleri kapsamında inceler ve bu etkileşimi tiyatral sürece benzetir.
Goffman, “performans, oyuncu, seyirci, takım, sahne önü, sahne arkası” vb. ifadelerle
sosyal etkileşimin birçok yönünü açıklar. Bu doğrultuda benliği, bireyin, diğer kişilere
yansıtmak istediği imaj olarak açıklar.
80
Somut bir bedenle var olabilen benlik, Web 2.0 teknolojilerinin hayatımıza
girmesiyle soyut bir ortamda da var olma fırsatı yakalamıştır. Hatta iletişim teknolojilerinin
günlük hayatımızın bir parçası olmasıyla benlik hem fiziksel hem de dijital benliğin
birlikteliğinden oluşmaya başlamıştır. Yapılan araştırmalarla da sosyal medya
platformlarının, bireylerin gelişim süreçlerini etkilediğini ortaya koymaktadır. Günümüzde
ise her iki benlik türü de birbirini etkileyen bir yapıya kavuşmuştur.
(Ellison & Boyd, 2013)’e göre sosyal medya ağ olmanın koşulları bireylere, herkese
açık bir şekilde sahne oluşturmayı, arkadaşları listeleyebilmeyi ve bu kişilerin de kimlerle
iletişim halinde olduğunu öğrenebilmeyi mümkün kılmasıdır. Bu bakış açısı doğrultusunda
değerlendirmek gerekirse, bu özelliklere sahip tüm ağlar bireylerin dijital benliklerini
yaratmalarına olanak sağlamaktadır. Bireyler, bu sahneler aracılığıyla fiziksel dünyadaki
benlikleri ile hem bağımlı hem de bağımsız benlikler yaratabilme olanağına erişmişlerdir.
Kişiler bu sahnelerde, yeni bir dijital benlik oluşturabilir, yaratılan dijital benlikleri takip
edebilir ya da sanal bedenler oluşturabilirler. Sahnelerin bu özellikleri bireylere, hem
mekândan bağımsız bir şekilde benlik oluşturma hem de ideal benliğine ulaşabilme imkânı
sunmaktadır. Dijital sahneler öncesi bu olanağa sahip olamayan ve fiziki dünyadaki benliği
ile tatmin olmayan bireyler, yeni bir benlik yaratmanın şansına erişmişlerdir.
Bireylerin dijital platformlarda yarattıkları benlikler, bu ağlarda tanışacakları

seyircilerin ilk izlenimi açısından büyük öneme sahiptir. Daha önce birey hakkında bir
bilgisi olmayan herhangi bir seyirci, birey hakkında sadece kendine sunulan kadar bilgi
sahibi olabilmektedir. Bireyler arzu ederse olumsuz özelliklerini sahneleyebilmekte, dilerse
de gizleyebilmektedir.
Araştırmanın konularını, dünyada en çok kullanılan platformlarından 3’ü olan

Instgram, Facebook ve Twitter sahneleri oluşturmaktadır. Dijital benlik yaratmak isteyen
bireylerin kullandıkları sahnelerden biri Facebook’tur. Facebook’ta bir sahne sahibi olan
birey, bu sahnenin kendine dair açıklama bölümünde, hobilerini, arkadaşlarını, ilişki
81
durumunu, sevdiği dizi filmleri veya müzik gruplarını takip edebilmektedir. Bu sayede
birey, sadece dinlediği müzik gruplarını değil, ait olmak istediği grubun dinlediği müzik
gruplarını da takip edebilir ya da beğendiğini vurgulayabilir. Birey, kiminle bir ilişki
içerisinde olduğunu, hangi meslek grubunda olduğunu bu sahneden belirtebilir, dilediği
özelliklerini gizleyebilir, dilediği özelliklerini de olduğundan fazla yüceltebilme olanağına
sahiptir.
Diğer bir sahne olan ve hayatımıza 2010 yılında giren Instagram, kullanıma açıldığı
anda kullanıcılarına sunduğu 11 adet fotoğraf filtresi bireylere, fotoğrafları daha güzel bir
halde sunmayı olanaklı kılmıştır. Araştırma doğrultusunda da gözlemlenmiştir ki,
uygulamaya zaman içerisinde birçok farklı özelliğin eklenmesi, uygulamanın hala sadece
estetik bir kaygı gütmesini engellememiştir. Gençlerin en yoğun olarak kullandıkları bu
sahne, bireylerin en güzel hallerinin, en güzel doğa manzaralarının paylaşmalarına olanak
sağlamıştır. Görsel olarak estetik kaygının güdülmesi, bireylerin sadece mutlu veya güzel
görünen bedenlerinin paylaşılmasına yol açmıştır. Yıllar içinde aktif hale gelen ‘Keşfet’
butonu, çok sayıda veya etkileşim alan bireylerin (sahnede görünür olan), tanımadığı kişiler
tarafından daha da çok görünür olmasını mümkün kılmış, kişileri, daha çok beğeni ve
etkileşim almaya itmiştir. Araştırma kapsamındaki bireylerin en çok beğeni olan görselleri
incelenmiş ve bu inceleme sonucunda en çok beğeni alan görsellerin bu sahnede olduğu
tespit edilmiştir. Bu görseller arasında bireylerin mutsuz bir izlenim yaratacağı herhangi
fotoğrafa rastlanmamış, bu görüş doğrulanmıştır.
İncelen üçüncü ve son sahneyi ise Twitter platformu oluşturmaktadır. 14 arkadaşın

mesajlarının hepsinin takip edebileceği bir ortamda sunma ihtiyacı, bu ortamın doğmasına
neden olmuştur. Araştırma doğrultusunda bu amacın günümüzde de devam ettiği
söylenebilir. Paylaşılan fotoğrafların, Facebook ve Instagram sahnelerine gör çok az
miktarda beğeni aldığı gözlemlenmiş, paylaşılan fotoğrafların beğenilme kaygısıyla
yapılmadığı tespit edilmiştir. Çünkü bireyler, beğeni almamasına rağmen fotoğraf
paylaşımlarına devam etmektedir. Platformun teknik olarak fotoğraf paylaşımına imkân
sağlaması, aynı zamanda ‘Like’ butonunun da bulunması, beğeni amacıyla fotoğraf
82
paylaşımını tetiklememiştir. Bu platformda sunulan görsellerin en çok ‘Siyaset ve Politika’
ve ‘Mizah’ kategorilerine ait olduğu tespit edilmiştir.
Bireylerin benlik sunmalarına imkân sağlayan bu ağların, teknik özelliklerine göre

benlik sunumunda farklı amaçlarla kullanıldığı söylenebilir. İnsanlar farklı platformların
farklı teknik özelliklerinden faydalanarak benliklerine dair parçalı bir sunum
gerçekleştirmektedir. Araştırma için seçilen kategorilerde yer alan beden sunumu, siyasi
görüş, aile, yeme – içme gibi farklı bileşenlerin bütün platformlarda aynı oranda
kullanılmadığı, bunun yerine belirli kategorilerin yalnız belirli platformlarda sunulduğu
görülmüştür. Araştırmaya göre benlik sunumu için birer sahne olarak kullanılan sosyal
paylaşım ağlarının farklı performans gösterimleri için kullanıldığı söylenebilir. Kişiler her
platformda bütünlüklü bir performans sergilemek yerine sahnelere göre benlik sunumu
gerçekleştirmektedir.
Araştırmanın sonucunda, benlik sunumlarının, platformlara göre farklılık gösterdiği

ortaya konmuştur. Araştırma örneklemini belirlerken yapılan araştırmalarda ve niceliksel
veriler esas alındığında gençlerin, benliklerini sahnelemek için üç platform içinden en çok
‘Instagram’ı tercih ettikleri tespit edilmiştir.
18- 25 yaş aralığındaki bireylerin; ‘Beden ve Kendini Sunma’ kategorisi içine dahil
edilen benlik özelliklerini Instagram’da, günümüz sosyal medya platformlarında oldukça
yaygın olarak kullanılan ‘Mizah’ ve ‘Siyaset ve Politika’ kategorisi içine dahil edilen
benlik özelliklerini ise Twitter’da sundukları ortaya konmuştur. Gizem örneği, bu sonucun
en belirgin olarak gözlemlendiği örnektir. Gizem, son 2 yıl içinde Twitter’da 72 tane
‘Siyaset ve Politika’ kategorisine dahil edilen paylaşım yaparken, Instagram sahnesinde ise
3 tane paylaşım yapmıştır. Ayrıca Gizem, son 2 yıl içinde ‘Beden ve Kendini Sunma’
kategorisinde 30, Twitter’da ise ‘0’ paylaşım yapmıştır. Platformların teknik özelliklerinin
giderek aynılaştığı günümüzde, bu keskin ayırımın ve parçalı benlik sunumunun nedeninin,
platformların yarattıkları algı ve platformundaki kullanıcıların taleplerinin oluşturduğu
söylenebilir. Platformdaki diğer kullanıcıların, benliklerinin sunmayı tercih ettiği bölümleri
83
ve bu tercihin sonucunda gerçekleştirdikleri paylaşımlar, diğer kullanıcıların da aynı yönde
paylaşım yapmalarına sebep olmuştur.
Araştırmada, 18-25 yaş aralığındaki bireylerin, bu üç platform arasında en az

Facebook sahnesini kullandıkları gözlemlenmiştir. Platformlardaki paylaşım sayıları göz
önünde bulundurulduğunda, gençlerdeki Facebook kullanımının her geçen güz azalmakta
olduğu söylenebilir. Bu yaş aralığındaki kişilerin bu platfformdan uzaklaşması, kullanıcının
platformdan uzaklaşmasına yol açmıştır. Çünkü bireyin benlik sunuşunun amacı, diğer
kullanıcılarda kendi benliğine yönelik bir düşünce biçimi yaratmaktır.
Kullanıcılara, Instagram sahnesindeki ‘Beden ve Kendini Sunma’ kategorisinde

yaptıkları paylaşımlar daha çok ‘Like’ kazandırırken, Twitter sahnesinde ‘Mizah’ ve
‘Siyaset ve Politika’ kategorilerinde yaptıkları paylaşımlar ‘Like’ kazandırmaktadır. Daha
önce de bahsedildiği gibi bu beğenilme, benliğe alınan onayın, istenilen benliğin tasarım
sürecine katkı sağlamaktadır. Bu verilerden yola çıkarak, sosyal medya platformlarının
kullanım amacı ve oluşturdukları genel yargının, bireylerin hani mecrada hangi alanda
paylaşım yapacağı konusunda etkili olduğu sonucuna varılmıştır.
84
KAYNAKÇA
140 Characters. (2009, Aralık 30). How Twitter Was Born. 140 Characters:
http://www.140characters.com/2009/01/30/how-twitter-was-born/ adresinden alındı
Allport, G. (1950). The individual and his religion: a psychological interpretation.

England: Macmillan: Oxford.
Armağan, A. (2013). Gençlerin Sanal Alanı Kullanım Tercihleri ve Kendilerini Sunum

Taktikleri: Bir Araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(27), 79-92.
Arnett, J. J. (2000). Emerging adulthood: a theory of development from the late teens
through the twenties. American Psychologist, 469-480.
Arnett, J. J. (2005). The developmental context of substance use in emerging adulthood.

Journal of Drug Issues, 235-254.
Aslan-Yılmaz, H. (2016). Bir Derleme: Benlik Kavramına İlişkin Bazı Yaklaşımlar ve

Tanımlamalar. Sosyal Bilimler Dergisi(48), 79-89.
Ateş, S. (tarih yok).
Ateş, S. (2018, Ocak 24). Twitter Nedir? Nasıl Kullanılır? Ne İşe Yarar? Bilgi Hanem:
https://bilgihanem.com/twitter-nedir-nasil-kullanilir/ adresinden alındı
Balıkçıoğlu, B. (2016). Benlik-İmajı Uyumunun Retoriği: Bana Ne Tükettiğini Söyle Sana

Kim Olduğunu Söyleyeyim. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(3),
537-553.
Balıkçıoğlu, B. (2016). Benlik-İmajı Uyumunun Retoriği: Bana Ne Tükettiğini Söyle Sana

Kim Olduğunu Söyleyeyim. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(3),
537-553.
85
Baritci, F., & Fidan, Z. (2018). Sosyal Ağlarda Benlik Sunumuna Dair Bir Distopya: Black
Mirror Dizisi Örneği. Connectist: Istanbul University Journal of Communication
Sciences, 54, 37-63.
BBC News. (2012, Nisan 10). Instagram's founders Kevin Systrom and Mike Krieger.
Mayıs 30, 2019 tarihinde BBC News: https://www.bbc.com/news/business-
17661976 adresinden alındı
Boz, N. (2012). Yeni İletişim Ortamlarında Dijital Kimlik ve Benlik Sunumu. Doktora Tezi,
Marmara Üniversitesi S.B.E, Bilişim Anabilim Dalı, İstanbul.
Çakmak, V. (2018). Online Benlik Sunumu ve Narsisizm Arasındaki İlişki: Üniversite

Öğrencileri Üzerinde Bir Araştırma. AJIT-e: Online Academic Journal of
Information Technology, 9(30), 138-152.
Dever, A. (2016). Sosyolojik Bir Teori Olarak Dramaturjik Teorinin Futbola Uygulanması.
Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(32), 372-381.
Elitaş, T., & Keskin, S. (2014). Sanal Aidiyet Bağlamında Zihinsel Diaspora: Facebook
Örneği. Atatürk İletişim Dergisi, 1(7), 161-187.
Ellison, N. B., & Boyd, D. M. (2013). Sociality Through Social Network Sites . Oxford:
Oxford University.
Ertürk, Y. D., & Eray, T. E. (2016). Fenomenolojik Bir Kavram Olarak Kendilik ve Sosyal
Ağlarda Kendilik Sunumu ile Narsistik Eğilimler İlişkisi: İletişim Fakültesi
(İ.Ü.İ.F.) Öğrencileri Üzerine Bir Ön Çalışma. Intermedia International e-Journal,
3(1), 12-29.
Freud, S. (1946). The ego and the mechanisms of defense. New York: International
Universities Press.
Goffman, E. (2009). Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu. (B. Cezar, Çev.) İstanbul: Metis
Yayınları.
86
Güz, H., & Şahin, G. (2018). Sosyal Medya İletişiminin Yeni Aracı Olarak Bedenler ve
Benliklerin Dramaturjik Bir Analizi. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2),
235-254.
Horney, K. (2015). Nevrozlar ve İnsan Gelişimi. İstanbul : Sel Yayıncılık.
Horney, K. (2017). Çağımızın Nevrotik İnsanı. İstanbul: Sel Yayıncılık.
Hülür, A. B. (2017). Erving Goffman: Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu (Kitap eleştirisi).
Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 2(4), 158-165.
Işık, E. N. (2006). Öğretmen Adaylarının Benlik Kavramları ile Mesleki Benlik Kavramları
Arasındaki Bağdaşımın Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi: Selçuk Üniversitesi
Örneği. Selçuk Üniversitesi S. B. E, Eğitimde Psikolojik Hizmetler Bilim Dalı,
Konya.
İşman, A., Buluş, B., & Yüzüncüyıl, K. S. (2016). Sosyalleşmenin Dijitale Dönüşümü ve
Dijital Benliğin. TRT Akademi, 1(2), 610-619.
James, W. (1950). The Principles of Psychology. Dover Publications.
Jung, C. G. (1968). Two Essays On Analytical Psychology. Meridian Books(8).
Kara, U. Y. (2014). Kimlik Oyunu. İstanbul: İletişim Yayınları.
Karaoğlu, B. (2015). Gündelik Hayatta Benlik Sunumunun Sosyal Paylaşım Ağı Facebook
Üzerinden İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi S.B.E., Radyo
Televizyon ve Sinema Anabilim Dalı, Ankara.
Kavut, S. (2018). Karen Horney ve Nevrotik Kişilik Üzerine Bir Araştırma: Blue Jasmine
Örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(55), 512-524.
Kellner, D. (2002). Critical Perspectives on Visual Imagery in Media and Cyberculture.

USA: Journal of Visual Literacy, 22(1), 81-90.
87
Kemp, S. (2019, Mayıs). Digital 2019 Global. Mayıs 30, 2019 tarihinde We Are Social:
https://wearesocial.com/digital-2019-global adresinden alındı
Koçoğlu, S. (2018, Mart 3). Instagram Tarihi: Instagram Nedir? Nasıl Kullanılır? Ne İşe
Yarar? Haziran 7, 2019 tarihinde Branding Türkiye:
https://www.brandingturkiye.com/instagram-tarihi-instagram-nedir-nasil-kullanilir-
ne-ise-yarar/ adresinden alındı
Koçoğlu, S. (2018, Şubat 17). Twitter Tarihi: Twitter Nedir? Nasıl Kullanılır? Ne İşe
Yarar? Mayıs 10, 2019 tarihinde Branding Türkiye:
https://www.brandingturkiye.com/twitter-tarihi-twitter-nedir-nasil-kullanilir-ne-ise-
yarar/ adresinden alındı
Morva, O. (2014). Goffman'ın Dramaturjik Yaklaşımı ve Dijital Ortamda Kimlik Tasarımı:

Sosyal Paylaşım Ağı Facebook Üzerine Bir inceleme. N. Timisi, & S. Çakır (Dü.)
içinde, Medya ve Tasarım (s. 231-253). İstanbul: Urzeni Yayıncılık.
Morva, O. (2016). Ben, Kendim ve Dijital Benliğim: Dijital İletişim Çağında Benlik
Kavramsallaştırması Üzerine. Dijital Kavramlar, Olanaklar, Deneyimler. içinde
İstanbul: Kalkedon Yayınları.
Niedzviecki, H. (2010). Dikizleme Günlüğü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Rifat, M. (1992). Göstergebilimin ABC'si. İstanbul: Say Yayınları.
Rogers, C. (1951). Client-centered therapy. England: Houghton Mifflin: Oxford.
Şahan, H. G. (2013). Lokasyon Bazlı Sosyal Ağlar Araclığıyla Selektif Benlik Sunumu.
İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Stern, L. A., & Taylor, K. (2007). Social Networking on Facebook. Journal of the
Communication, Speech, and Theatre Association of North Dakota, 9-20.
88
Taş, N. Ö. (2018). Sosyal Medya Bağlamında Facebook Üzerinde Bireylerin İzlenim
Yönetimi Stratejilerini Ortaya Koymaya Yönelik Bir Araştırma. Uluslararası
Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(60), 1025-1039.
Uçar, F. (2015). Facebook'ta Benlik Sunumu ve Toplumsal Cinsiyet Rolleri. Selçuk İletişim
Dergisi, 9(1), 313-338.
Ulukan, G. (2018, Mayıs 10). 2010'dan bugüne Instagram'ın tarihsel gelişimindeki önemli
noktalar. Webrazzi: https://webrazzi.com/2018/05/10/2010dan-bugune-
instagramin-tarihsel-gelisimindeki-onemli-noktalar/ adresinden alındı
Yıldız, M. (2006). Benlik Kavramı ve Benliğin Gelişiminde Dinin Rolü. D. E. Ü. İlahiyat

Fakültesi Dergisi(23), 87-127.
Zhao, S., Grasmuch, S., & Martin, J. (2008). Identity Construction On Facebook: Digital
Empowerment In Anchored Relationships. Computers in Human Behavior, 1816–
1836.
89

Dijital Benlik

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dijital Benlik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

GAZETECİLİK ANABİLİM DALI

BİLİŞİM BİLİM DALI

Yüksek Lisans Tezi

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

GAZETECİLİK ANABİLİM DALI

BİLİŞİM BİLİM DALI

Yüksek Lisans Tezi

Danışman: DR. ÖĞR. ÜYESİ HALDUN NARMANLIOĞLU

İsim ve Soyadı : Yasemin Okcebe

SOSYAL MEDYADA DİJİTAL SAHNELERE

GÖRE DİJİTAL BENLİKLERİN DEĞİŞİMİ

Web 2.0 teknolojisini hayatımıza girmesi ve internetin yaygınlaşması ile kolay

İsim ve Soyadı : Yasemin Okcebe

Bu tezin gerçekleştirilmesinde, başlangıcından sonuna kadar, gerekli bütün

Bu süreçte desteğini esirgemeyen aileme ve arkadaşlarıma minnettarım. Özellikle

İstanbul, 2019 Yasemin OKCEBE

ÖNSÖZ ................................................................................................................................ iii

TABLO LİSTESİ ............................................................................................................... vii

FOTOĞRAF LİSTESİ ..................................................................................................... viii

GRAFİK LİSTESİ ...............................................................................................................ix

KISALTMALAR LİSTESİ .................................................................................................xi

1.1 Benlik Kavramı ........................................................................................................... 3

1.2 Benlik Kavramına Dair Ana Kuramsal Yaklaşımlar .................................................. 3

1.3 Dijital Kimlik/Benlik Kavramı ................................................................................... 8

1.4 Dijital Benliğin Sunumu ve Sosyal Ağlar................................................................. 11

1.4.1 Sosyal Medyada İzlenim Yönetimi ............................................................. 14

2.1 Facebook'ta Benliğin Sunumu .................................................................................. 15

3.1.1 Facebook'un Benlik Sunumuna İmkân Sağlayan Teknik Özellikleri ................ 19

3.2 Instagram’da Benliğin Sunumu ................................................................................ 20

3.2.1 Instagram’ın Benlik Sunumuna İmkân Sağlayan Teknik Özellikleri ......... 22

3.3 Twitter’da Benliğin Sunumu .................................................................................... 22

3.3.1 Twitter’ın Benlik Sunumuna İmkân Sağlayan Teknik Özellikleri ............. 23

4.1 Araştırmanın Konusu ................................................................................................ 25

4.2 Araştırmanın Amacı ve Önemi ................................................................................. 25

4.3 Araştırmanın Yöntemi .............................................................................................. 25

4.4 Araştırmanın Evreni ve Örneklemi ........................................................................... 26

4.5 Araştırmanın Kapsamı ve Sınırlılıkları ..................................................................... 27

4.6 Araştırmanın Soruları ............................................................................................... 27

4.7 Veri Toplama Tekniği ............................................................................................... 28

4.8 Fotoğraf Kategorileri ................................................................................................ 28

4.9 Araştırmanın Bulguları ............................................................................................. 34

4.9.1 Çelen Örneğinin İncelenmesi ...................................................................... 35

4.9.1.1 Çelen-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel Çözümlemesi ... 38

4.9.2 Ezgi Örneğinin İncelenmesi ........................................................................ 40

4.9.2.1 Ezgi-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel Çözümlemesi ..... 42

4.9.3 Ece Örneğinin İncelenmesi ......................................................................... 43

4.9.3.1 Ece-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel Çözümlemesi....... 45

4.9.4 Gizem Örneğinin İncelenmesi..................................................................... 47

4.9.4.1 Gizem-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel Çözümlemesi .. 49

4.9.5 İrem Örneğinin İncelenmesi ........................................................................ 51

4.9.5.1 İrem-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel Çözümlemesi ..... 53

4.9.6 Merve Örneğinin İncelenmesi ..................................................................... 55

4.9.6.1 Merve-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel Çözümlemesi .. 57

4.9.7 Mihriban Örneğinin İncelenmesi ................................................................ 59

4.9.8 Murat Örneğinin İncelenmesi ..................................................................... 63

4.9.8.1 Murat-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel Çözümlemesi ... 65

4.9.9 Niran Örneğinin İncelenmesi ...................................................................... 67

4.9.9.1 Niran-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel Çözümlemesi ... 69

4.9.10 Tuğçe Örneğinin İncelenmesi ..................................................................... 70

4.9.10.1 Tuğçe-En Çok Beğeni Alan Örneklerin Göstergebilimsel Çözümlemesi ... 73

Tablo 1: Ağlardaki Fotoğraf Paylaşım Sayısı ...................................................................... 34