Ρητές Αλγεβρικές

Αλγεβρικές
Παραστάσεις
Γ΄ γυμνασίου
Ρητές Αλγεβρικές Παραστάσεις ⁞ Γ΄ γυμνασίου

Στις επόμενες γραμμές θα ασχοληθούμε με ρητές αλγεβρικές παραστάσεις, ένας τίτλος που αν
το καλοσκεφτούμε κάτι μας θυμίζει!
Ρητός, λέγεται ένας πραγματικός αριθμός ο οποίος μπορεί να γραφεί ως κλάσμα με ακέραιους
όρους (δηλ. με ακέραιο αριθμητή και με ακέραιο παρονομαστή).
Από την άλλη, η λέξη αλγεβρική παράσταση μας είναι επίσης γνώριμη! Έτσι, αποκαλούμε τις
μαθηματικές εκφράσεις, οι οποίες εκτός από αριθμούς και πράξεις, περιέχουν και μεταβλητές!
Τι ονομάζουμε λοιπόν, ρητή αλγεβρική παράσταση;
Με την ονομασία αυτή, θα αποκαλούμε μια αλγεβρική παράσταση, η οποία είναι κλάσμα και οι
όροι της είναι πολυώνυμα!
Ποιο θα μπορούσε να είναι ένα παράδειγμα μιας τέτοιας παράστασης;
Ένα παράδειγμα ρητής αλγεβρικής παράστασης, θα μπορούσε να είναι,
2 xy − 3 x 2 − 2 xy + y 2
η παράσταση Α = 2 , η παράσταση B = και ούτω καθεξής ...
x − y2 x−2

Ποιες τιμές δεν επιτρέπεται να πάρει μία ρητή αλγεβρική παράσταση;

α
Όλα τα κλάσματα της μορφής ορίζονται όταν β ≠ 0 (δηλ. όταν ο παρονομαστής είναι
β
διαφορετικός από το μηδέν). Μια τέτοια παράσταση λοιπόν, ως κλάσμα, ΔΕΝ επιτρέπεται να

πάρει κάποια τιμή η οποία να μηδενίζει τον παρονομαστή της.

5 xyz − 10
Παράδειγμα 1 Η παράσταση A= ορίζεται όταν y – 5 ≠ 0, δηλαδή για y ≠ 5.
y−5

5 x 2 − 10
Παράδειγμα 2 Η παράσταση Β = ορίζεται όταν x + 2 ≠ 0, δηλαδή για x ≠ – 2.
x+2
3
z − 27
Παράδειγμα 3 Η παράσταση Γ = 2
ορίζεται όταν z2 ≠ 0, δηλαδή για z ≠ 0.
z

Πως απλοποιείται μία ρητή αλγεβρική παράσταση;

Μια ρητή αλγεβρική παράσταση μπορεί να απλοποιηθεί, εφόσον οι όροι της έχουν κάποιον κοινό

2 xyz
παράγοντα. Για παράδειγμα στην παράσταση Α = υπάρχει στον αριθμητή και τον
3z
παρονομαστή, κοινός παράγοντας η μεταβλητή z και άρα διαιρώντας αριθμητή και παρονομαστή

2 xy
με z, η παράσταση παίρνει την μορφή Α = .
3

1
Επιμέλεια:
Επιμέλεια: Χαράλαμπος Καραγιαννίδης ▪ 7MATHS ▪
Ρητές Αλγεβρικές Παραστάσεις ⁞ Γ΄ γυμνασίου

Πως όμως απλοποιείται μια τέτοια παράσταση όπου ο αριθμητής ή ο παρονομαστής της,
δεν είναι γινόμενο παραγόντων;

Στην προηγούμενη απάντηση, είδαμε ότι μια ρητή παράσταση απλοποιείται όταν ο αριθμητής και
ο παρονομαστής, έχουν κάποιον κοινό παράγοντα! Επομένως, εάν κάποιος εκ των δύο, δεν είναι
γραμμένος ως γινόμενο παραγόντων, θα πρέπει να τον παραγοντοποιήσουμε (εάν αυτό είναι
εφικτό)!

Για την απλοποίηση ρητών αλγεβρικών παραστάσεων, εργαζόμαστε ως εξής :

✔ παραγοντοποιούμε τόσο τον αριθμητή όσο και τον παρονομαστή

✔ διαγράφουμε τους κοινούς παράγοντες ανάμεσα σε αριθμητή και παρονομαστή

(οι κοινοί παράγοντες διαγράφονται διότι θεωρούμε ότι διαιρέσαμε αριθμητή και
παρονομαστή, με τους κοινούς αυτούς παράγοντες)

2x + 2y
Παράδειγμα 4 Να απλοποιηθεί η παράσταση .
(x + y)2

Παρατηρούμε ότι ο παρονομαστής είναι ήδη σε παραγοντοποιημένη μορφή, επομένως ελέγχουμε

εάν μπορεί να γίνει παραγοντοποίηση στον αριθμητή. Πράγματι, στον αριθμητή μπορεί να “βγει
ως κοινός παράγοντας” το 2 και έτσι :

2 x + 2y 2(x + y)
2
=
(x + y) (x + y)2

Πλέον γίνεται φανερό ότι ανάμεσα σε αριθμητή και παρονομαστή, υπάρχει ο κοινός παράγοντας
(x + y) και άρα μπορούμε να τον “διαγράψουμε” :

2 (x + y) 2
2
= .
(x + y) x+y
2
x −4 x + 4
Παράδειγμα 5 Να απλοποιηθεί η παράσταση 2 .
x −4

Με έναν γρήγορο έλεγχο, μπορούμε να καταλάβουμε ότι στον αριθμητή έχουμε ένα “ανάπτυγμα
τετραγώνου” ενώ ο παρονομαστής παραγοντοποιείται με “διαφορά τετραγώνων”. Έτσι :
2
x 2 −4 x + 4 (x − 2) x−2
= = .
2
x −4 (x − 2)(x + 2) x+2

2
Επιμέλεια:
Επιμέλεια: Χαράλαμπος Καραγιαννίδης ▪ 7MATHS ▪
Ρητές Αλγεβρικές Παραστάσεις ⁞ Γ΄ γυμνασίου

2
2 x − 18
Παράδειγμα 6 Να απλοποιηθεί η παράσταση .
5 x + 15

Ας αρχίσουμε βγάζοντας “κοινό παράγοντα” τόσο στον αριθμητή όσο και στον παρονομαστή. Η
συνέχεια πλέον γνωστή:

2 x 2 − 18 2(x 2 − 9) 2(x − 3) (x + 3) 2(x − 3)

= = = .
5 x + 15 5(x + 3) 5 (x + 3) 5

y3 − 2 y2 + y
Παράδειγμα 7 Να απλοποιηθεί η παράσταση .
y3 − y

Ας αρχίσουμε και εδώ βγάζοντας “κοινό παράγοντα” σε αριθμητή και παρονομαστή και στην
συνέχεια “ότι προκύψει” :
2 2
y3 − 2 y2 + y y (y − 2 y + 1) y (y − 1) y −1
= = = .
3
y −y
2
y (y − 1) y(y − 1)(y + 1) y+1

Με ποιον τρόπο πολλαπλασιάζουμε ρητές παραστάσεις;

Οι ρητές παραστάσεις ακολουθούν τους γνωστούς μας κανόνες πολλαπλασιασμού, δηλαδή :

β α ⋅β α γ α⋅ γ
α⋅ = και ⋅ =
γ γ β δ β ⋅δ

x+y
Παράδειγμα 8 Να υπολογίσετε το γινόμενο (3 x − 3 y)⋅ 2 2
.
x −y

Θα κινηθούμε με γνώμονα τον παραπάνω κανόνα ...

x+y (3 x − 3 y)⋅(x + y )
(3 x − 3 y)⋅ 2 2
= 2 2
x −y x −y

Έπειτα θα ελέγξουμε εάν μπορεί να γίνει κάποια παραγοντοποίηση ώστε τελικά να

απλοποιήσουμε την παράσταση. Έτσι θα έχουμε :

(3 x − 3 y)⋅(x + y ) 3(x − y)(x + y )

= =3 .
2
x −y 2
(x − y)(x + y)

3
Επιμέλεια:
Επιμέλεια: Χαράλαμπος Καραγιαννίδης ▪ 7MATHS ▪
Ρητές Αλγεβρικές Παραστάσεις ⁞ Γ΄ γυμνασίου

2
5 x − 20 4x + 4x + 1
Παράδειγμα 9 Να υπολογίσετε το γινόμενο ⋅ 2 .
20 x + 10 x − 16

Θα κινηθούμε και εδώ με ανάλογο τρόπο.

2
5 x − 20 4 x2 + 4 x + 1 (5 x − 20)(4 x + 4 x + 1)
⋅ 2
=
20 x + 10 x − 16 (20 x + 10)(x 2 − 16)

Έπειτα θα παραγοντοποιήσουμε κάθε παρένθεση ξεχωριστά με σκοπό να απλοποιήσουμε ότι

μπορεί να απλοποιηθεί ...

(5 x − 20)(4 x 2 + 4 x + 1) 5( x − 4)(2 x + 1)2

=
2
(20 x + 10)(x − 16) 10(2 x + 1)(x − 4)(x + 4)

Πράγματι, κάποιοι παράγοντες είναι κοινοί ανάμεσα σε αριθμητή και παρονομαστή, επομένως
μπορούν να απλοποιηθούν!
2
5 (x − 4) (2 x + 1) 2x + 1
= .
10 (2 x + 1) (x − 4) (x + 4) 2(x + 4)

Με ποιον τρόπο διαιρούμε ρητές παραστάσεις;

Όπως και στον πολλαπλασιασμό, ακολουθούμε τον γνώριμο κανόνα διαίρεσης κλασμάτων,
δηλαδή :

α γ α δ α⋅ δ
: = ⋅ =
β δ β γ β⋅ γ
ενώ, όταν έχουμε κάποιο σύνθετο κλάσμα, το οποίο φανερώνει διαίρεση του κλάσματος στον
αριθμητή με το κλάσμα στον παρονομαστή, λειτουργούμε αντίστοιχα :

α
β α ⋅δ
=
γ β⋅ γ
δ
2
(z − 5) z − 5
Παράδειγμα 10 Να υπολογίσετε το πηλίκο :
10 2

Θα κινηθούμε όπως μας υπαγορεύει ο παραπάνω κανόνας. Δηλαδή :

2 2
(z − 5) z−5 (z − 5) 2
: = ⋅
10 2 10 z−5

4
Επιμέλεια:
Επιμέλεια: Χαράλαμπος Καραγιαννίδης ▪ 7MATHS ▪
Ρητές Αλγεβρικές Παραστάσεις ⁞ Γ΄ γυμνασίου

Αφού η διαίρεση μετατράπηκε σε πολλαπλασιασμό, μπορούμε να συνεχίσουμε όπως και στα

προηγούμενα παραδείγματα!

(z − 5)2 2 (z − 5) 2 ⋅ 2 z−5
⋅ = = .
10 z−5 10⋅(z − 5) 5

2 xy − 2 x
y2
Παράδειγμα 11 Να υπολογίσετε το πηλίκο 2 .
5y − 5
2
y +y

Αφού μετατρέψουμε το σύνθετο κλάσμα σε απλό, θα εργαστούμε όπως και στον

πολλαπλασιασμό …

2 xy − 2 x
2 2
y (2 xy − 2 x)⋅(y + y) 2 x(y − 1) y(y + 1) 2 x (y − 1) y (y + 1)
2 = 2 2 = 2 2 = 2
5y − 5 y ⋅(5 y − 5) y ⋅5(y − 1) y ⋅5(y − 1)(y + 1)
2
y +y

Απλοποιώντας καταλήγουμε στην παράσταση :

2 x (y − 1) y (y + 1) 2x
2
= .
y ⋅5 ( y − 1) ( y + 1) 5y

Με ποιόν τρόπο προσθέτουμε ή αφαιρούμε ρητές παραστάσεις;

Δεν θα πρωτοτυπήσουμε ούτε σε αυτή την περίπτωση! Μπορούμε να προσθέσουμε ή και να

αφαιρέσουμε ρητές παραστάσεις, προσθέτοντας ή αφαιρώντας τους αριθμητές τους, αρκεί φυσικά
οι παραστάσεις μας να έχουν ίδιο παρονομαστή!

α γ α+ γ
+ =
β β β

2
x 6x 9
Παράδειγμα 12 Να υπολογίσετε την παράσταση − + .
x−3 x−3 x−3

Οι παρονομαστές είναι ίδιοι και συνεπώς μπορούμε να κάνουμε κατευθείαν τις προσθαφαιρέσεις.
Έπειτα, όπως και στα προηγούμενα παραδείγματα, θα φροντίσουμε να απλοποιήσουμε την

5
Επιμέλεια:
Επιμέλεια: Χαράλαμπος Καραγιαννίδης ▪ 7MATHS ▪
Ρητές Αλγεβρικές Παραστάσεις ⁞ Γ΄ γυμνασίου

παράσταση που θα προκύψει. Θα έχουμε λοιπόν :

x2 6x 9 x2 − 6 x + 9 (x − 3)2
− + = = =x −3 .
x−3 x−3 x−3 x−3 x−3

Αν όμως οι παρονομαστές των ρητών παραστάσεων δεν είναι ίδιοι τι γίνεται;

Τότε θα πρέπει πρώτα να τις μετατρέψουμε σε παραστάσεις με ίδιο παρονομαστή κι έπειτα να τις
προσθαφαιρέσουμε! Για να το πετύχουμε αυτό, ακολουθούμε τα εξής βήματα :

✔ Παραγοντοποιούμε τους παρονομαστές (όπου είναι εφικτό).

✔ Βρίσκουμε το Ε.Κ.Π. των παρονομαστών (το γινόμενο δηλαδή των κοινών

και μη κοινών τους παραγόντων με εκθέτη καθενός το μεγαλύτερο από τους
εκθέτες του).

✔ Μετατρέπουμε τα κλάσματα σε ομώνυμα (πολλαπλασιάζοντας τους όρους

κάθε παράστασης με τον κατάλληλο παράγοντα ώστε να “εμφανισθεί” το
Ε.Κ.Π.).

✔ Εκτελούμε τις ζητούμενες πράξεις (προσθαφαιρώντας τους αριθμητές των

παραστάσεων).

✔ Απλοποιούμε την παράσταση (όταν βέβαια μπορεί να απλοποιηθεί).

x−3 18 6
Παράδειγμα 13 ςΝα υπολογισθεί η παράσταση − 2 + .
x x − 3x x−3

Βήμα 1ο : Παραγοντοποιούμε τους παρονομαστές, ο μόνος που μας το “ζητάει” αυτό, είναι ο
παρονομαστής της δεύτερης παράστασης, οπότε :

x−3 18 6 x−3 18 6
− 2 + = − +
x x − 3x x − 3 x x (x − 3) x − 3

Βήμα 2ο : Πλέον, είμαστε σε θέση να επιλέξουμε το Ε.Κ.Π. των παρονομαστών, επιλέγοντας τους
κοινούς αλλά και τους μη – κοινούς παράγοντες, υψωμένους εις τον μεγαλύτερο εκθέτη που
συναντάμε για κάθε παράγοντα :

Ε.Κ.Π. = x(x – 3)

Βήμα 3o : Θα ήταν βοηθητικό, όπως και στα αριθμητικά κλάσματα, να τοποθετήσουμε ένα

6
Επιμέλεια:
Επιμέλεια: Χαράλαμπος Καραγιαννίδης ▪ 7MATHS ▪
Ρητές Αλγεβρικές Παραστάσεις ⁞ Γ΄ γυμνασίου

“καπελάκι” σε κάθε παράσταση το οποίο να περιέχει τον παράγοντα που “λείπει” από κάθε
παρονομαστή, ώστε να εμφανισθεί το Ε.Κ.Π. :

x−3 1 x
~ ~~
x −3 18 6
= − +
x x(x − 3) x−3

Βήμα 4ο : Αν τώρα πολλαπλασιάσουμε κάθε παράσταση με το “καπελάκι” της, θα δημιουργηθούν

κλάσματα με ίδιους παρονομαστές και συνεπώς θα μπορούμε να τα προσθαφαιρέσουμε :

(x − 3)(x − 3) 18 6x (x − 3)2 − 18 + 6 x
= − + =
x (x − 3) x (x − 3) x (x − 3) x (x − 3)
2 2
x − 6 x + 9 − 18 + 6 x x −9
= =
x(x − 3) x (x − 3)

Βήμα 5ο : Αφότου κάναμε όσες πράξεις απαιτούσε ο αριθμητής, ως τελευταίο βήμα θα

φροντίσουμε να απλοποιήσουμε την παράσταση! Παραγοντοποιούμε λοιπόν και τον αριθμητή
ώστε να ελέγξουμε εάν μπορεί να γίνει απλοποίηση :
2
x −9 (x − 3)(x + 3) x+3
= = = .
x (x − 3) x (x − 3) x

***************** Προσοχή *****************************************************

Όταν απλοποιούμε μία ρητή παράσταση, απλοποιούμε παράγοντες και όχι όρους! Για

παράδειγμα η παράσταση στην οποία καταλήξαμε παραπάνω ΔΕΝ μπορεί να απλοποιηθεί

x −3
παραπάνω! Αν διαγράψουμε δηλαδή το x σε τούτη την περίπτωση , θα έχουμε κάνει ένα
x
σοβαρό μαθηματικό λάθος!

*******************************************************************************

7
Επιμέλεια:
Επιμέλεια: Χαράλαμπος Καραγιαννίδης ▪ 7MATHS ▪
Ρητές Αλγεβρικές Παραστάσεις ⁞ Γ΄ γυμνασίου

Ασκήσεις προς λύση

1 Πότε ορίζονται οι παρακάτω παραστάσεις :

x − √2
2
(α)
x

2x
(β)
x−4

y3 − 7
(γ)
y + 2021

2 Nα απλοποιήσετε τις παρακάτω παραστάσεις :

10 x 2 y
(α)
5x

y5 x3 z
(β)
x3 y7
2
4(x + 3)
(γ)
6(x + 3)
2
x − 10 x + 25
(δ) 2
2 x − 50

(5 x − 2)(3 y − 1)
(ε)
(2 − 5 x)(1 − 3 y)

3 Nα γίνουν οι πράξεις :

2 3y
(α) 4x y⋅ 3 2
x y

3(x − 2) 3( y − 1)
(β) ⋅
y−1 x−2
2
x + xy y
(γ) ⋅
y x
2
α α
(δ) :
β β2
2
z −9 z+3
(ε) : 2
y+1 y −1

8
Επιμέλεια:
Επιμέλεια: Χαράλαμπος Καραγιαννίδης ▪ 7MATHS ▪
Ρητές Αλγεβρικές Παραστάσεις ⁞ Γ΄ γυμνασίου

4 Nα γίνουν οι πράξεις :

w2 8w 16
(α) − +
w−4 w−4 w−4

5z 5
(β) + 2
3z − 3 z −1

9y + 6 15
(γ) −
2
y −1 2y − 2

2 1 1
(δ) − +
2
α − 2α + 1 α − 1 α +1

4 2 1
(ε) 2 2
− 2 − 2
α −β α − αβ α + αβ

9
Επιμέλεια:
Επιμέλεια: Χαράλαμπος Καραγιαννίδης ▪ 7MATHS ▪