JAWAPAN
BAB 1 Mikroorganisma 5. Tiada, kerana agar-agar nutrien telah
Cabaran Minda (m.s. 6)
Mukor pada roti yang dapat dilihat dengan
mata kasar merupakan koloni mukor yang
terdiri daripada bilangan mukor yang besar.
Cabaran Minda (m.s. 9)
Dasar laut dalam merupakan tempat yang
gelap. Oleh sebab ketiadaan cahaya, alga
tidak dapat membuat makanan sendiri
melalui fotosintesis di dasar laut dalam.
Cabaran Minda (m.s. 12)
Berbentuk sfera
Cabaran Minda (m.s. 16)
Air dimasak untuk memastikan semua
mikroorganisma termasuk bakteria
Vibrio cholerae, yang menyebabkan penyakit
kolera dibunuh.
Eksperimen 1.1 (m.s. 17 – 18)
Soalan (m.s. 18)
1. Untuk membunuh bakteria pada agar-agar
nutrien dan piring Petri
2. (a) Untuk menghalang mikroorganisma
lain daripada masuk
(b) Untuk mencegah air yang
terkondensasi daripada jatuh ke atas
permukaan agar-agar yang akan
mempengaruhi pertumbuhan bakteria
pada permukaan agar-agar
(c) Untuk mengelakkan daripada
cahaya kerana cahaya terutamanya
sinaran matahari dapat merencatkan
pertumbuhan bakteria
3. (a) Piring Petri A. Jari tangan yang tidak
dibasuh mempunyai bilangan bakteria
yang paling banyak.
(b) Piring Petri C. Jari tangan yang
dibasuh dengan sabun dan air
mempunyai bilangan bakteria yang
paling sedikit.
4. Berfungsi sebagai kawalan untuk
membandingkan keputusan eksperimen.
KSSM_2020_Sains_Tingkatan_5_LampiranJawapan_ChitF.indd 1
disteril dan ditutup untuk menghalang
mikroorganisma lain daripada masuk.
Eksperimen 1.2 (m.s. 20 – 27)
A. Soalan (m.s. 22)
1. Semakin banyak bilangan koloni
bakteria, semakin tinggi kadar
pertumbuhan bakteria.
2. Nutrien dalam agar-agar adalah
sumber makanan bakteria.
B. Soalan (m.s. 23)
Untuk mengelakkan bakteria Bacillus sp.
terbunuh oleh haba dalam agar-agar
nutrien panas
C. Soalan (m.s. 24)
Haba daripada sinaran matahari
akan membunuh Bacillus sp. dan
mempengaruhi keputusan eksperimen ini.
D. Soalan (m.s. 25)
Untuk menunjukkan suhu yang tinggi
tidak sesuai untuk pertumbuhan bakteria
E. Soalan (m.s. 27)
Penggunaan ubat gigi untuk menggosok
gigi. Ubat gigi mempunyai nilai pH yang
tinggi. Nilai pH yang tinggi merencatkan
atau membunuh pelbagai jenis
mikroorganisma termasuk bakteria.
Praktis Formatif 1.1 (m.s. 27)
1. Mikroorganisma ialah organisma seni
yang tidak dapat dilihat dengan
mata kasar.
2. (a) Fungi, alga, protozoa, bakteria, virus
(b) Saiz, bentuk, cara pembiakan, nutrisi,
habitat
3. Fungi, bakteria
4. Bebenang asid nukleik
(asid deoksiribonukleik (DNA)/
asid ribonukleik (RNA) dan lapisan
protein (kapsid)
5. Nutrisi, kelembapan, cahaya, suhu,
nilai pH
6. (a) Protozoa
1
10/28/20 12:25 PM
 (b) (i) Pseudopodium
(ii) Untuk bergerak dan mengepung
makanan
Praktis Formatif 1.2 (m.s. 32)
1. (a) DNA rekombinan E.coli,
Penicillium chrysogenum
(b) Bifidobacteria sp., Nitrosomonas sp.,
Nitrobacter sp.
(c) Yis, Lactobacillus bulgaricus,
Bifidobacteria sp.
2. Contoh Mikroorganisma
makanan yang digunakan
Roti Yis
Yogurt Lactobacillus
bulgaricus
3. (a) Ekoenzim merupakan hasil semula jadi
daripada sisa pertanian seperti sisa
buah-buahan atau sisa sayur-sayuran
yang diolah melalui penapaian.
(b) • Merawat air sisa dan
sisa kumbahan
• Meminimumkan sisa pertanian
seperti sisa buah-buahan dan sisa
sayur-sayuran
• Membuat larutan pembersih
(mana-mana dua)
4. (a) Lactobacillus sp.
(b) • Menyingkirkan bau busuk
• Membantu pencernaan haiwan
ternakan
• Menghasilkan enzim
• Merawat sisa kumbahan
• Membuat kompos
• Memajukan industri perikanan
(mana-mana tiga)
Eksperimen 1.3 (m.s. 37 – 39)
Soalan (m.s. 39)
1. Sebagai kawalan
2. Kawasan jernih pada agar-agar nutrien
merupakan kawasan tanpa bakteria
atau pertumbuhan bakteria yang
terencat. Oleh itu, kawasan jernih
yang terbentuk mengelilingi ceper
turas yang mengandungi penisillin
menunjukkan tindakan penisillin yang
merencat pertumbuhan bakteria atau
membunuh bakteria.
2
KSSM_2020_Sains_Tingkatan_5_LampiranJawapan_ChitF.indd 2
3. Kawasan jernih yang mengelilingi ceper
kertas turas yang mengandungi penisillin
berkepekatan tinggi adalah lebih besar
atau luas daripada kawasan jernih yang
mengelilingi ceper kertas turas yang
mengandungi penisillin berkepekatan
rendah. Hal ini menunjukkan bahawa
semakin tinggi kepekatan penisillin,
semakin rendah pertumbuhan bakteria.
Cabaran Minda (m.s. 41)
Superbugs merupakan bakteria yang tidak
dapat dibunuh lagi atau pertumbuhannya
tidak direncat oleh antibiotik yang sedia ada.
Superbugs mungkin dapat dicegah dengan
menggunakan antibiotik yang baharu dan
lebih berkesan.
Cabaran Minda (m.s. 41)
Vaksin mengandungi antigen yang diperoleh
daripada sebahagian atau keseluruhan
struktur virus yang telah dilemahkan atau mati
dan tidak menyebabkan jangkitan penyakit.
Antigen tersebut berfungsi untuk merangsang
sistem keimunan badan manusia dengan
membentuk keimunan terhadap jangkitan
penyakit yang disebabkan oleh virus itu.
Hal ini demikian dapat mencegah jangkitan
virus tersebut.
Antiviral merupakan sejenis ubat yang tidak
membunuh atau memusnahkan jenis virus
tertentu tetapi mencegah pertumbuhan dan
pembiakan jenis virus itu.
Praktis Formatif 1.3 (m.s. 41)
1. • Pensterilan
• Pendidihan
• Penggunaan antiseptik
• Disinfektan
• Sinaran
2. Teknik aseptik diaplikasikan untuk
melindungi pesakit daripada jangkitan
dengan menyingkirkan patogen yang
sedia ada atau berhampiran sebelum
seseorang itu dijangkiti oleh penyakit
yang dibawa oleh patogen berkenaan.
3. (a) Pensterilan bermaksud proses
membunuh atau menyingkirkan
mikroorganisma daripada sesuatu
objek atau persekitaran.
10/28/20 12:25 PM
 (b) Pensterilan dilakukan dengan (c) (i) Suhu
menggunakan haba, bahan kimia, (ii) Keadaan bubur nutrien selepas
sinaran, tekanan tinggi dan penapis. 3 hari
(c) Suhu dalam autoklaf (121°C – 132°C) (d) Bubur nutrien keruh pada suhu 37°C
dapat membunuh mikroorganisma kerana suhu 37°C adalah suhu
dan sporanya. Air yang mendidih optimum bagi pertumbuhan bakteria.
pada 100°C hanya dapat membunuh 4. Susunan radas X
mikroorganisma tetapi bukan Cara 1: Perhatikan dan bandingkan
sporanya. Hal ini demikian kerana isi padu gas karbon dioksida
spora mikroorganisma dapat yang dikumpulkan
bertahan pada suhu 100°C. di dalam belon.
4. Persamaan: Kedua-dua jenis antiseptik
dan disinfektan digunakan
untuk membunuh patogen.
Perbezaan: Antiseptik dapat disapu
pada permukaan kulit
manusia tetapi disinfektan
tidak sesuai disapu pada
permukaan kulit manusia.
5. Sinar ultraungu, sinar-X, sinar gama
6. (a) Athlete’s foot: antifungal
(b) Pneumonia: antibiotik
(c) Kayap: antiviral 20°C 30°C 40°C 50°C

Susunan radas Y
Praktis Sumatif 1 (m.s. 43 – 45) Cara 2: Perhatikan dan bandingkan
1. (a) Semakin tinggi kepekatan antibiotik, ketebalan lapisan buih karbon
semakin besar luas kawasan jernih. dioksida, X, pada permukaan
(b) (i) Jenis bakteria, suhu persekitaran campuran yis dan larutan gula.
(ii) Kepekatan antibiotik
(c) Antibiotik dapat membunuh bakteria.
2. (a)
Mempunyai Tidak
dinding sel mempunyai
X
dan membran dinding sel dan
sel membran sel

P, Q, R, T S

(b) Virus
(c) (i) Yis
(ii) Mikroorganisma P adalah Ketebalan lapisan buih (mm)
mikroorganisma berfaedah 12
kerana digunakan untuk 10
membuat makanan seperti roti. 8
Mikroorganisma P bukan patogen 6
kerana tidak menyebabkan 4
penyakit. 2
3. (a) Keruh
0
(b) Suhu optimum untuk pertumbuhan 20 30 40 50
bakteria adalah 37°C. Suhu (ºC)

KSSM_2020_Sains_Tingkatan_5_LampiranJawapan_ChitF.indd 3 10/28/20 12:25 PM

 Cara 3: P
 erhatikan dan hitung bilangan melebihi keperluan, terutamanya pada lewat
gelembung gas yang dibebaskan malam akan menyebabkan pertambahan
di dalam tabung uji setiap minit. berat badan, risiko kegemukan dan
Cara 4: P
 erhatikan dan ukur masa yang mengganggu waktu tidur.
diambil untuk air kapur menjadi
keruh. Praktis Formatif 2.1 (m.s. 56)
Susunan radas Z 1. (a) Konsep Pinggan Sihat Malaysia
Cara 5: M
 engukur isi padu gas bermaksud suku bahagian pinggan
karbon dioksida di dalam diisi dengan sumber karbohidrat,
picagari selepas satu jam. suku pinggan diisi dengan sumber
protein dan separuh pinggan lagi diisi
Gas karbon dioksida
dengan buah dan sayur.
(b) Konsep Pinggan Sihat Malaysia
membantu pengambilan gizi
seimbang yang diperlukan oleh
individu untuk mengelakkan masalah
obesiti yang akan membawa pelbagai
penyakit tidak berjangkit seperti
kencing manis.
Isi padu karbon dioksida yang terkumpul 2. (a) Nilai kalori (atau nilai tenaga) bagi
selepas 1 jam (cm3) sesuatu makanan ialah jumlah
80 tenaga yang dibebaskan daripada
pengoksidaan atau pembakaran
60 1 g makanan tersebut dengan
lengkapnya.
40 (b) Kalorimeter bom
(c) Nilai kalori bagi sampel makanan
20
4.2 J g–1 °C–1 × Jisim air (g) ×
0 Suhu (ºC)
Perubahan suhu air (°C)
20 30 40 50 = Jisim sampel makanan (g) × 1 000

3. (a) Kurang berat badan
(b) Berlebihan berat badan atau obes
BAB 2 Nutrisi dan Teknologi 4. (a) Waktu pemakanan yang tidak
Makanan sewajarnya
(b) Hidangan makanan yang tidak
Eksperimen 2.1 (m.s. 51 – 53) mengikut gizi seimbang dan nilai
Soalan (m.s. 53) kalori yang diperlukan.
1. (a) Lebih kecil
(b) Perbezaan nilai kalori ini disebabkan
oleh sebahagian tenaga hilang ke Eksperimen 2.2 (m.s. 60 – 61)
persekitaran sebagai tenaga haba. Soalan (m.s. 61)
2. (a) Beras 1. Untuk menghalang cahaya masuk
(b) Minyak sawit ke dalam larutan kultur pada tabung
(c) Putih telur didih. Larutan kultur yang terdedah
3. Air kerana air tidak dapat dioksidakan atau kepada cahaya menggalakkan
dibakar dengan lengkapnya. pertumbuhan alga. Alga akan menyerap
nutrien dalam larutan kultur dan
Cabaran Minda (m.s. 55) menjejaskan keputusan eksperimen.
Restoran yang beroperasi sepanjang masa 2. Pengudaraan melalui larutan kultur
menggalakkan tabiat makan pada lewat membekalkan oksigen bagi respirasi
malam. Makan hidangan yang tidak sihat dan akar anak benih.
4

KSSM_2020_Sains_Tingkatan_5_LampiranJawapan_ChitF.indd 4 10/28/20 12:25 PM

 3. Untuk menggantikan makronutrien yang
telah diserap oleh anak benih
4. Suhu persekitaran, kelembapan udara,
keamatan cahaya
(mana-mana satu)
Praktis Formatif 2.2 (m.s. 61)
1. (a) • Makronutrien ialah unsur (atau
mineral) yang diperlukan oleh
tumbuhan dalam kuantiti yang
banyak.
• Karbon, hidrogen, oksigen,
nitrogen, fosforus, kalium, kalsium,
magnesium dan sulfur
(mana-mana lima)
(b) • Mikronutrien ialah unsur (atau
mineral) yang diperlukan oleh
tumbuhan dalam kuantiti yang
sedikit.
• Boron, molibdenum, zink, mangan,
kuprum dan ferum
(mana-mana lima)
2. Tumbuhan memerlukan makronutrien
dan mikronutrien untuk pertumbuhan,
perkembangan dan pembiakan
yang sihat.
3. (a) Pertumbuhan akar terbantut
(b) Pinggir daun bertompok perang
(c) Daun kecil dan mudah gugur
Praktis Formatif 2.3 (m.s. 65)
1. Kitar nitrogen ialah kitar semula jadi
yang mengitarkan unsur nitrogen
antara tumbuhan dengan haiwan dan
seterusnya di atmosfera, tanah dan air.
2. (a) Tindakan kilat atau letupan gunung
berapi, pengikatan nitrogen, penitritan
(b) Proses penyerapan ion nitrat
daripada tanah, pendenitritan,
melarut resap nitrat (nitrate leaching)
3. Bakteria pengikat nitrogen pada nodul
pokok kekacang menggunakan nitrogen
daripada udara untuk membentuk
ion nitrat melalui pengikatan nitrogen.
Maka, kesuburan tanah ditambah melalui
penambahan ion nitrat dalam tanah.
4. Kandungan nitrat dalam tanah pada
musim hujan lazimnya berkurang.
Ion nitrat dalam tanah melarut dalam air
KSSM_2020_Sains_Tingkatan_5_LampiranJawapan_ChitF.indd 5
hujan dan mengalir keluar daripada tanah
ke dalam sungai, air bawah tanah
atau laut.
Praktis Formatif 2.4 (m.s. 75)
1. Cepat tumbuh dan matang, tahan
penyakit, perosak dan cuaca melampau,
mudah dan kurang kos penjagaan yang
rapi dan banyak hasil makanan yang
lebih berkualiti
2. Pengklonan, kacukan, kejuruteraan
genetik, teknologi mutagenesis
3. FAMA
4. Penggiliran tanaman, tanaman campuran
dan penanaman teres
5. Kawalan biologi merupakan kaedah
yang mengaplikasikan interaksi antara
organisma seperti mangsa-pemangsa
dan parasitisme untuk mengawal perosak
tanaman di sesuatu habitat.
Praktis Formatif 2.5 (m.s. 82)
1. Pemprosesan makanan merupakan cara
mengubah bahan makanan mentah
dalam bentuk semula jadi kepada bahan
makanan dalam bentuk yang lain.
2. Tujuan memproses makanan adalah
seperti yang berikut:
• supaya dapat dimakan
• tahan lebih lama
• menjadi lebih enak
• lebih berkhasiat
• menjadi lebih menarik
(mana-mana empat)
3. Memasak, penapaian, pendehidratan/
pengeringan, pempasteuran, pengetinan,
penyejukbekuan, penyinaran,
pembungkusan vakum
(mana-mana empat)
4. (a) Pewarna
(b) Penstabil
(c) Peluntur
5. Untuk melunturkan warna asal
minyak sawit
6. (a) Pembungkusan vakum
(b) Ikan masin, belacan
(c) Untuk menghalang bau yang kuat
yang dihasilkan oleh makanan
tersebut dibebaskan ke udara
10/28/20 12:25 PM
 Cabaran Minda (m.s. 83) Senarai bahan dan radas
(iii)
• Zat besi • Bahan: Sampel lemak,
• Zat besi merupakan komponen karbohidrat dan protein yang
yang penting dalam hemoglobin berjisim 1 g, air suling
sel darah merah. dan kapas
• Radas: Kaki retort, tabung didih,
termometer, penghadang,
Cabaran Minda (m.s. 85) plastisin dan jarum
Teknologi pemprosesan dan bahan kimia (iv) Prosedur atau kaedah
yang baharu sentiasa menghasilkan jenis 1. Sediakan susunan radas
makanan baharu. seperti rajah di bawah.

Praktis Formatif 2.6 (m.s. 86) Termometer

1. Makanan kesihatan merupakan bahan
makanan semula jadi yang terkandung
Kapas
dalam gizi normal yang mengekalkan
kesihatan dan tidak mempunyai
bahan kimia yang biasanya digunakan
Tabung didih
dalam teknologi pemprosesan makanan.
Contoh: oren, tomato, halia Air suling
2. Suplemen kesihatan merupakan bahan Kaki retort
nutrien yang diambil dalam bentuk Sampel
makanan Jarum
kapsul, pil, cecair dan serbuk dalam dos
Plastisin
yang tertentu.
Contoh: vitamin C, serbuk protein
2. Rekodkan jenis sampel
3. Kementerian Kesihatan Malaysia
makanan dan jisimnya, jisim
4. Akta Makanan 1983
air di dalam kalorimeter
dan suhu awal, T1, pada
Praktis Sumatif 2 (m.s. 88 – 89) termometer dalam jadual.
1. (a) Pengambilan daging ikan paus dapat 3. Gunakan pemetik api untuk
memanaskan badan berbanding menyalakan sampel makanan.
dengan makanan lain. 4. Perhatikan dan rekodkan
(b) (i) Tujuan eksperimen suhu akhir, T2, selepas
Untuk mengukur dan sampel makanan habis
membandingkan nilai kalori terbakar.
lemak, karbohidrat dan protein (v) Penjadualan data
(ii) Mengenal pasti pemboleh ubah Jenis sampel Perubahan
• Pemboleh ubah makanan suhu (°C)
dimanipulasikan: Jenis sampel
makanan
• Pemboleh ubah bergerak
balas: Kenaikan suhu
• Pemboleh ubah dimalarkan:
Jisim air di dalam kalorimeter

KSSM_2020_Sains_Tingkatan_5_LampiranJawapan_ChitF.indd 6 10/28/20 12:25 PM

 2. (a) Purata keperluan tenaga harian (kJ)
15 000
x produk tersebut
x 3. • Jejak karbon (carbon footprint)
x x x
10 000 x bagi sesuatu produk merujuk kepada
x impak negatif kepada kelestarian
x
5 000
0 10 20 30 40
Umur (tahun)
(b) 8 500 kJ
(c) Purata keperluan tenaga harian
menurun dengan umur
3. (a) (i) Masukkan beberapa ulas
cempedak ke dalam beg plastik.
(ii) Sambung pam basikal kepada
bukaan pada beg plastik.
Gunakan pam basikal sebagai
pam vakum untuk mengeluarkan
udara daripada beg plastik
tersebut.
(iii) Kedap bukaan beg plastik
dengan menggunakan mesin
pengedap beg plastik.
(b) Apabila omboh pada pam basikal
ditarik, udara disedut masuk ke
dalam pam basikal. Pam basikal
berfungsi sebagai pam vakum.
(c) Keberkesanan pembungkusan vakum
ini dinilai berdasarkan kepada ciri-ciri
yang berikut:
• bau cempedak tidak dikesan
• tiada udara terperangkap
di dalam beg plastik yang
mengandungi ulas cempedak
BAB 3  Kelestarian Alam Sekitar
Praktis Formatif 3.1 (m.s. 99)
1. Jejak karbon merujuk kepada jumlah
karbon dioksida yang dibebaskan ke
atmosfera hasil daripada aktiviti individu,
peristiwa, organisasi, komuniti atau
produk yang digunakan dalam
kehidupan harian.
2. Penggunaan tenaga elektrik, air,
KSSM_2020_Sains_Tingkatan_5_LampiranJawapan_ChitF.indd 7
pengangkutan, makanan, sisa,
pembebasan gas rumah hijau
dan kekerapan penggunaan
alam sekitar yang disebabkan oleh
produk tersebut pada sepanjang
kitar hayatnya.
• Tapak tangan karbon (carbon handprint)
bagi sesuatu produk pula merujuk
kepada impak positif kepada
kelestarian alam sekitar yang
disebabkan oleh produk tersebut pada
sepanjang kitar hayatnya.
4. • Kitar hayat bagi sesuatu produk yang
bermula daripada sumber sehingga
peringkat pelupusan dan dikitar semula
(cradle-to-cradle life cycle of a product).
• Kitar hayat bagi sesuatu produk yang
bermula daripada sumber sehingga
peringkat pelupusan dan dibiarkan
mereput (cradle-to-grave life cycle
of a product).
5. Upcycle merupakan proses kitar semula
untuk menghasilkan produk baharu
yang mempunyai nilai yang lebih tinggi
daripada produk yang asal.
6. Mikroplastik merupakan kepingan
plastik yang panjangnya kurang
daripada 5 mm dan berbahaya apabila
berada di dalam badan organisma
akuatik dan dapat dipindahkan melalui
pelbagai jenis organisma sehingga
berakhir di dalam badan manusia melalui
pemakanan dalam siratan makanan.
Pemindahan mikroplastik tersebut
dalam siratan makanan menjadi
satu isu pemakanan yang mengancam
kesihatan manusia.
Aktiviti 3.5 (m.s. 102 – 103)
Soalan (m.s. 103)
1. Digunakan sebagai penunjuk kehadiran
oksigen terlarut dalam sampel air.
Larutan metilena biru akan berwarna
biru dalam sampel air yang kaya dengan
oksigen terlarut tetapi akan luntur dalam
sampel air yang kurang atau tiada
oksigen terlarut.
7
10/28/20 12:25 PM
 2. Semakin singkat masa yang diambil
untuk warna larutan metilena biru luntur
dalam suatu sampel air, semakin kurang
oksigen terlarut dalam sampel air.
3. Sampel air kolam (atau sungai) kerana
masa yang diambil untuk warna larutan
metilena biru luntur dalam sampel
tersebut adalah paling singkat.
Praktis Formatif 3.2 (m.s. 105)
1. Pencemaran tanah, pencemaran air,
pencemaran udara, pencemaran terma
(mana-mana tiga)
2. (a) Eutrofikasi ialah respons ekosistem
terhadap penambahan ion fosfat
dan ion nitrat (daripada detergen,
baja dan sampah) ke dalam suatu
ekosistem akuatik.
(b) Pencemaran air
3. (a) Pencemaran udara
(b) Pencemaran udara, pencemaran
terma
4. (a) Biochemical Oxygen Demand (BOD)
adalah jumlah oksigen terlarut yang
diperlukan oleh mikroorganisma
seperti bakteria untuk mengurai
bahan organik.
(b) Semakin tinggi BOD bagi suatu
sampel air, semakin tinggi tahap
pencemaran bagi sampel air
tersebut.
5. Masa yang diambil untuk warna larutan
metilena biru luntur dalam sampel air
menentukan tahap pencemaran air
bagi sampel tersebut. Semakin singkat
masa yang diambil untuk warna larutan
metilena biru luntur dalam suatu sampel
air, semakin tinggi tahap pencemaran air
bagi sampel tersebut.
6. (a) Mikroorganisma efektif terdiri daripada
tiga jenis mikroorganisma, iaitu:
• Bakteria asid laktik seperti
Lactobacillus casei
• Bakteria fotosintetik seperti
Rhodopseudomonas palustris
• Yis (Saccharomyces cerevisiae)
(b) Mikroorganisma efektif merawat air
yang tercemar dengan cara:
• merawat sisa kumbahan
• menyingkirkan bau busuk air
KSSM_2020_Sains_Tingkatan_5_LampiranJawapan_ChitF.indd 8
• merencatkan pertumbuhan
mikroorganisma berbahaya
• menambah oksigen terlarut
• mengurangkan BOD
• memudahkan pereputan bahan
organik untuk menghasilkan bahan
keperluan bagi pertumbuhan
tumbuhan hijau
Praktis Formatif 3.3 (m.s. 108)
1. Teknologi Emisi Negatif merupakan
teknologi yang menyingkirkan kandungan
karbon dioksida dalam atmosfera.
2. Mikroalga
3. Teknologi solar merupakan satu contoh
emisi sifar karbon kerana tiada karbon
atau sebatian karbon dibebaskan oleh
penggunaan teknologi solar.
4. Isu alam sekitar pada peringkat global
hanya berjaya ditangani melalui tindakan
yang dikoordinasikan oleh PBB yang
melibatkan ahli daripada
pelbagai negara
Praktis Sumatif 3 (m.s. 110 – 112)
1. (a) Sampel air sungai merupakan
sampel air yang paling tercemar
berbanding dengan air paip,
air suling dan air kolam.
(b) (i) Isi padu air
(ii) Jenis sampel air
(c) Air sungai
(d) Semakin tinggi tahap pencemaran air,
semakin singkat masa yang diambil
untuk warna larutan metilena biru
meluntur.
2. (a) Beg kertas
(b) Kertas mengambil masa yang lebih
singkat untuk terurai.
(c) Mikroplastik ialah kepingan plastik yang
panjangnya kurang daripada 5 mm.
(d) Botol plastik, beg plastik, bekas
plastik, tekstil buatan manusia, cat
(mana-mana dua)
(e) • Jejak karbon (carbon footprint)
bagi sesuatu produk merujuk
kepada impak negatif kepada
kelestarian alam sekitar yang
disebabkan oleh produk tersebut
pada sepanjang kitar hayatnya.
10/28/20 12:25 PM
 • Tapak tangan karbon (carbon (60 – 0) cm3
=
handprint) bagi sesuatu produk 120 s
merujuk kepada impak positif
60 cm3
kepada kelestarian alam sekitar =
120 s
yang disebabkan oleh produk
tersebut sepanjang kitar hayatnya. = 0.50 cm3 s–1
3. (a) Pengangkutan, penggunaan bahan (b) Kadar tindak balas purata dalam
api, aktiviti persendirian, pembebasan minit kedua
gas rumah hijau, kitar semula,
(60 – 40) cm3
penggunaan tenaga elektrik, air, gas, =
(120 – 60) s
sisa, imbangan karbon
(mana-mana empat) 20 cm3
=
(b) (i) Pencemaran terma 60 s
(ii) Pencemaran air = 0.33 cm3 s–1
(iii) Hujan asid, pemanasan global,
perubahan iklim (mana-mana satu) (c) Kadar tindak balas purata
(iv) Perubahan ciri fizikal, kimia atau keseluruhan tindak balas
biologi yang memudaratkan alam 65 cm3
=
sekitar 150 s
4. (a) Pencemaran terma = 0.43 cm3 s–1
(b) • Alat penyaman udara perlu
diselaraskan pada suhu antara
22°C – 25°C. Eksperimen 4.1 (m.s. 125 – 127)
• Bahagian dalam dan luar alat Soalan (m.s. 127)
penyaman udara berkeadaan 1. Suhu larutan natrium tiosulfat (atau
bersih untuk meningkatkan suhu bahan tindak balas)
kecekapan tenaga. 2. Semakin tinggi suhu bahan tindak balas,
(atau mana-mana jawapan yang semakin tinggi kadar tindak balas.
sesuai) 3. Kadar tindak balas ditunjukkan oleh masa
(c) • Mengeringkan pakaian yang tindak balas yang diambil untuk tanda ‘X’
basah pada kertas putih tidak kelihatan.
• Memproses makanan melalui
pengeringan atau pendehidratan Eksperimen 4.2 (m.s. 128 – 129)
seperti udang kering Soalan (m.s. 129)
• Mencairbekukan makanan atau 1. Kepekatan larutan natrium tiosulfat
minuman yang beku (atau kepekatan bahan tindak balas)
(mana-mana satu) 2. Semakin tinggi kepekatan bahan
tindak balas, semakin tinggi kadar
tindak balas.
BAB 4  Kadar Tindak Balas
Praktis Formatif 4.1 (m.s. 124) Eksperimen 4.3 (m.s. 129 – 131)
1. Contoh tindak balas cepat: Soalan (m.s. 131)
Pembakaran lilin Apabila saiz marmar berkurang, kadar tindak
Contoh tindak balas perlahan: Fotosintesis balas meningkat.
(terima mana-mana jawapan yang sesuai)
2. Kadar tindak balas ialah perubahan Eksperimen 4.4 (m.s. 131 – 133)
kuantiti bahan tindak balas atau hasil Soalan (m.s. 133)
tindak balas per unit masa. 1. Kehadiran mangkin
3. (a) Kadar tindak balas purata dalam 2. Kehadiran mangkin meningkatkan kadar
2 minit yang pertama tindak balas

KSSM_2020_Sains_Tingkatan_5_LampiranJawapan_ChitF.indd 9 10/28/20 12:25 PM

 Cabaran Minda (m.s. 134) (c)
Hal ini dikatakan demikian kerana sifat Isi padu gas terkumpul (cm3)
pepejal tidak dapat dimampatkan dan sifat
50.0
cecair sukar dimampatkan.
Set II • • •
Praktis Formatif 4.2 (m.s. 134) • •
1. Suhu bahan tindak balas, kepekatan 40.0
• •
bahan tindak balas, saiz bahan tindak Set I
balas, mangkin dan tekanan
2. (a) tinggi 30.0
• •
(b) tinggi
(c) kurang
3. Tekanan •
20.0 •
Praktis Formatif 4.3 (m.s. 136)
1. (a) Pencernaan makanan •
(b) Kadar tindak balas pencernaan 10.0
makanan ditingkatkan oleh kehadiran
enzim sebagai mangkin.
2. (a) Proses Haber
Suhu : 450°C – 550°C 0 30 60 90 120 150 180 210 Masa (s)
Tekanan : 200 atm
Mangkin : Serbuk ferum (d) (i) Kadar tindak balas purata dalam
(b) Proses Sentuh minit pertama
Suhu : 450°C Jumlah isi padu gas karbon
Tekanan : 1 atm dioksida terkumpul dalam
Mangkin : Vanadium(V) oksida masa 60 saat yang pertama
=
Tempoh masa tindak balas
Praktis Sumatif 4 (m.s. 138 – 139) dalam minit pertama
1. (a) Satu proses pertukaran bahan tindak 32.00 cm3
balas untuk menghasilkan hasil =
60 s
tindak balas
= 0.53 cm3 s–1
(b) Ya.
Tekanan mempengaruhi tindak balas (ii) Kadar tindak balas purata dalam
bagi bahan tindak balas berkeadaan dua minit pertama
gas.
2. (a) (i) Saiz ketulan marmar/kalsium Jumlah isi padu gas karbon
karbonat dioksida terkumpul dalam masa
(ii) Isi padu gas terkumpul 120 saat yang pertama
=
(iii) Kepekatan asid hidroklorik, isi Tempoh masa tindak balas
padu asid hidroklorik dan dalam dua minit pertama
jisim marmar 43.00 cm3
=
(b) Semakin kecil saiz marmar/kalsium 120 s
karbonat, semakin meningkat kadar = 0.36 cm3 s–1
tindak balas.

10

KSSM_2020_Sains_Tingkatan_5_LampiranJawapan_ChitF.indd 10 10/28/20 12:25 PM

 (iii) Kadar tindak balas purata dalam
minit kedua
Jumlah isi padu gas karbon
dioksida terkumpul dari 60 s
hingga 120 s
= merupakan sebatian karbon yang berasal
Tempoh masa tindak balas
dalam minit yang kedua
(43.00 – 32.00) cm3
= kalsium karbonat, natrium hidrogen
(120 – 60) s
= 0.18 cm3 s–1
(iv) Kadar tindak balas pada
masa 60 s
(50.00 – 12.50) cm3
=
(120 – 0) s
37.50 cm3
=
120 s
= 0.31 cm3 s–1
(v) Kadar tindak balas purata bagi
tindak balas keseluruhan
Jumlah isi padu gas
karbon dioksida terkumpul
= • mengekalkan komposisi karbon
Tempoh masa tindak balas
45.00 cm3
=
150 s
= 0.30 cm3 s–1
(e) Kadar tindak balas purata bagi tindak
balas keseluruhan
Jumlah isi padu gas
karbon dioksida terkumpul
= kaedah pengasingan campuran, iaitu
Tempoh masa tindak balas
45.00 cm3
= 3. (a) Petrol
180 s
= 0.25 cm3 s–1
3. (a) Protease, lipase
(b) Protease menambah kadar
penguraian molekul protein kepada
asid amino. Lipase menambah kadar
penguraian molekul lemak kepada
asid lemak dan gliserol.
(c) Suhu
(d) Mangkin biologi dapat berfungsi
paling baik pada suhu 40°C.
BAB 5 Sebatian Karbon
Cabaran Minda (m.s. 142)
Mungkin sebatian karbon organik atau
sebatian karbon bukan organik bergantung
kepada asal usul sumber sebatian tersebut.
KSSM_2020_Sains_Tingkatan_5_LampiranJawapan_ChitF.indd 11
Praktis Formatif 5.1 (m.s. 144)
1. Sebatian karbon organik merupakan
sebatian karbon yang berasal daripada
benda hidup.
2. Sebatian karbon bukan organik
daripada benda bukan hidup.
3. Karbon monoksida, karbon dioksida,
karbonat, aluminium karbida, kalium
sianida dan karbon disulfida
(mana-mana dua)
4. Kitar karbon menunjukkan bagaimana
unsur karbon dikitar melalui pembentukan
atau penguraian sebatian karbon
dalam hidupan dan bahan organik di
kawasan persekitaran melalui proses-
proses seperti respirasi, pembakaran,
penguraian dan fotosintesis.
5. Kepentingan kitar karbon adalah:
• mengekalkan keseimbangan karbon
semula jadi
dioksida di atmosfera
Aktiviti 5.2 (m.s. 146 – 147)
Soalan (m.s. 147)
1. Penyulingan berperingkat
2. Petroleum ialah suatu campuran.
Petroleum dapat diasingkan kepada
pecahan-pecahan petroleum melalui
penyulingan berperingkat.
(b) Nafta
(c) Kerosin
(d) Diesel
4. Takat didih pecahan petroleum yang
berlainan
Praktis Formatif 5.2 (m.s. 150)
1. Hidrokarbon ialah sebatian karbon
organik yang terdiri daripada unsur
karbon dan hidrogen sahaja.
2. Persamaan: Hidrokarbon tepu dan
hidrokarbon tak tepu
mempunyai unsur karbon
dan hidrogen.
Perbezaan: Hidrokarbon tepu mempunyai
ikatan kovalen tunggal
di antara atom karbon
11
10/28/20 12:25 PM
 dengan atom karbon
manakala hidrokarbon tak
tepu mempunyai sekurang-
kurangnya satu ikatan
kovalen ganda dua di antara
atom karbon dengan atom
karbon atau ikatan ganda
tiga di antara atom karbon
dengan atom karbon.
3. Gas metana
Aktiviti 5.5 (m.s. 151 – 152)
Soalan (m.s. 152)
1. Karbon dioksida
2. Untuk menghasilkan etanol tulen
3. Etanol mempunyai takat didih yang lebih
rendah daripada air.
Aktiviti 5.6 (m.s. 153 – 154)
Soalan (m.s. 154)
1. Karbon dioksida dan air
2. (a) Ester
(b) • Berbau wangi
• Tidak larut dalam air
3. Sebagai mangkin
Praktis Formatif 5.3 (m.s. 157)
1. Alkohol merupakan sebatian karbon
organik yang mengandungi unsur karbon,
hidrogen dan oksigen.
2. Alkohol dapat disediakan melalui proses
penapaian dengan menggunakan
tindakan yis terhadap makanan yang
mengandungi glukosa atau kanji seperti
gula, anggur, epal, tebu, beras, gandum,
ubi dan barli.
3. Mengasingkan etanol daripada campuran
hasil penapaian glukosa
4. Pelarut bahan organik, antiseptik
5. • Menyebabkan kemalangan jalan raya
• Menyebabkan kematian
• Membahayakan pengguna jalan raya
yang lain
Praktis Formatif 5.4 (m.s. 160)
1. Lemak ialah sejenis sebatian karbon
organik yang mengandungi unsur karbon,
hidrogen dan oksigen.
2. Mentega daripada susu lembu
3. Persamaan: Sebatian organik yang
12
KSSM_2020_Sains_Tingkatan_5_LampiranJawapan_ChitF.indd 12
mengandungi unsur karbon,
hidrogen dan oksigen.
Perbezaan: Sumber lemak tepu ialah
haiwan manakala sumber
lemak tak tepu ialah
tumbuhan.
4. Jaundis, hipertensi atau tekanan darah
tinggi, trombosis, strok, serangan jantung
(mana-mana tiga)
Aktiviti 5.9 (m.s. 160 – 161)
Soalan (m.s. 161)
1. Melembutkan sabut pada buah kelapa
sawit
2. Kuantiti minyak yang diekstrakkan
daripada sabut adalah lebih banyak
daripada kuantiti minyak yang
diekstrakkan daripada isirung.
3. Minyak yang diekstrakkan daripada sabut
berwarna merah manakala minyak yang
diekstrakkan daripada isirung berwarna
putih atau kuning.
Praktis Formatif 5.5 (m.s. 171)
1. (a) Sabut : Minyak sawit
(b) Isirung: Minyak isirung sawit
2. Untuk membunuh mikroorganisma
yang boleh merosakkan buah
kelapa sawit
3. (a) Air
(b) Alkohol
4. Karotena, vitamin E
Praktis Sumatif 5 (m.s. 174 – 175)
1. (a) Penapaian
(b) Sebatian karbon organik
(c) Air kapur menjadi keruh
(d) Karbon dioksida dibebaskan dalam
tindak balas di antara gula
dengan yis.
2. (a) Aterosklerosis
(b) Kolesterol
(c) Lemak tepu
(d) 1. Kurangkan makanan berlemak
2. Makan lemak tak tepu yang dapat
merendahkan aras kolesterol
dalam darah
(mana-mana jawapan yang sesuai)
3. (a) X: Sabut
Y: Isirung
Z: Tempurung
10/28/20 12:25 PM
 (b) X: Minyak sawit (d) 1. Tidak mengandungi kolesterol
Y: Minyak isirung sawit 2. Mengandungi vitamin E
(c) (i) Pensterilan 3. Mengandungi karotena
(ii) Pencernaan
(iii) Penurasan
4.

Pokok kelapa sawit

Daun
Batang

Kompos Kayu Kompos

Tandan buah

Buah Tandan kosong

Akar
Gentian buah Tempurung Kompos

Kompos

BAB 6 Elektrokimia 2. Hasil terbentuk pada

Elektrolit
Eksperimen 6.1 (m.s. 180 – 182) anod katod
Soalan (m.s. 182) Larutan Oksigen Hidrogen
1. Kerana gas bromin yang beracun magnesium
dibebaskan nitrat, Mg(NO3)2
2. Untuk menunjukkan pengaliran arus
elektrik sewaktu elektrolisis berlaku Larutan Oksigen Hidrogen
3. Dalam keadaan pepejal, ion-ion dalam natrium sulfat,
sebatian ion tidak dapat bergerak Na2SO4
secara bebas.
3. Ion yang dipilih
Elektrolit untuk dinyahcas
Eksperimen 6.2 (m.s. 184 – 186)
anod katod
Soalan (m.s. 186)
1. (a) Ion magnesium, ion nitrat, Larutan Ion Ion
ion hidrogen, ion hidroksida magnesium hidroksida hidrogen
(b) Ion natrium, ion sulfat, ion hidrogen, nitrat, Mg(NO3)2
ion hidroksida Larutan Ion Ion
natrium sulfat, hidroksida hidrogen
Na2SO4

13

KSSM_2020_Sains_Tingkatan_5_LampiranJawapan_ChitF.indd 13 10/28/20 12:25 PM

 Voltmeter
Eksperimen 6.3 (m.s. 187 – 188) 2.
V
Soalan (m.s. 188)
1. Kepekatan ion klorida, Cl– dalam asid
hidroklorik, HCl, 1.0 mol dm–3 adalah
lebih tinggi daripada kepekatan ion
klorida, Cl– dalam asid hidroklorik,
HCl, 0.0001 mol dm–3. Dua logam
2. (a) Gas klorin yang berlainan
(b) Gas oksigen
3. (a) Ion klorida Elektrolit
(b) Ion hidroksida
Sel kimia ringkas
Eksperimen 6.4 (m.s. 190 – 191)
Soalan (m.s. 191) 3. Dalam sel kimia ringkas, logam
1. Ion kuprum(II), ion hidrogen, ion sulfat, yang berkedudukan tinggi dalam siri
ion hidroksida elektrokimia akan bertindak sebagai
2. (a) Ion hidroksida terminal negatif manakala logam
(b) Ion kuprum(II) yang berkedudukan rendah dalam siri
elektrokimia bertindak sebagai terminal
positif.
Praktis Formatif 6.1 (m.s. 192)
1.
Bateri Praktis Sumatif 6 (m.s. 197 – 198)
+ – 1. (a) Elektrolisis ialah proses penguraian
Reostat A sesuatu sebatian dalam keadaan
Katod (–) lebur atau akueus kepada unsur
Anod (+)
juzuknya apabila arus elektrik
mengalir melaluinya.
(b) Ion kuprum(II), Cu2+, ion hidrogen, H+,
ion sulfat, SO42–, ion hidroksida, OH–
(c) (i) Pada anod: Ion hidroksida
Pada katod: Ion kuprum(II)
(ii) Pada anod: Tiada ion dinyahcas
Pada katod: Ion kuprum(II)
Elektrolit (d) Penulenan logam

2. (a) (i) Ion natrium, Na+, ion hidrogen, H+
2. Semasa proses elektrolisis berlaku, (ii) Ion nitrat, NO3–, ion hidroksida, OH–
ion positif (kation) bergerak ke katod (b) Elektrod P
(elektrod negatif) dan ion negatif (c) (i) Ion hidroksida
(anion) bergerak ke anod (elektrod (ii) Ion hidrogen
positif). (d) Ion natrium dan ion hidrogen
3. Pengekstrakan logam, penulenan logam, bergerak ke katod. Ion hidrogen
penyaduran logam dan pengolahan air terpilih untuk dinyahcas kerana
sisa dengan menggunakan ion hidrogen kurang elektropositif
elektro-penggumpalan berbanding ion natrium.
3. Pengaratan paku besi dapat dielakkan
Praktis Formatif 6.2 (m.s. 195) dengan penyaduran paku besi itu dengan
1. Sel kimia ringkas ialah alat yang boleh kuprum melalui elektrolisis dengan
menukarkan tenaga kimia kepada tenaga keadaan yang berikut:
elektrik.

14

KSSM_2020_Sains_Tingkatan_5_LampiranJawapan_ChitF.indd 14 10/28/20 12:25 PM

 • paku besi dijadikan sebagai katod
• kuprum yang tulen dijadikan
sebagai anod
• larutan kuprum(II) sulfat digunakan
sebagai elektrolit
• arus elektrik dibekalkan oleh sumber
elektrik untuk menjalankan elektrolisis
4. (a) Tiga sel kimia ringkas yang masing-
masing terdiri daripada sebiji ubi
kentang dengan satu paku besi dan
satu rod kuprum dicucuk ke dalam
ubi kentang tersebut dan disambung
secara bersiri seperti gambar foto
di bawah.
2. Nyata, songsang dan dikecilkan
3. Tidak boleh, kerana imej yang dihasilkan
adalah maya dan tidak terbentuk pada
skrin.
Cabaran Minda (m.s. 209)
Rujuk Jadual 7.3 dan 7.4
Praktis Formatif 7.1 (m.s. 209)
1. Kanta cembung
2. (a) (i) Kanta X: Kanta cekung/
Kanta pencapah
(ii) Kanta Y: Kanta cembung/
Kanta penumpu
(b) (i) Kanta X
(ii) Kanta Y
(c)

Titik fokus, F
(b) Tiga sel kimia ringkas yang masing-
masing terdiri daripada sebiji ubi
kentang dengan satu paku besi dan
satu rod kuprum dicucuk ke dalam
ubi kentang tersebut dan disambung
secara selari.
Titik
fokus,
F
BAB 7 Cahaya dan Optik
Aktiviti 7.1 (m.s. 203 – 204)
Soalan (m.s. 204)
1. Supaya lintasan sinar cahaya sebelum
dan selepas melalui kanta kelihatan lebih 3. Objek diletakkan di antara titik fokus, F
jelas. dengan pusat optik.
2. (a) Sinar cahaya menumpu
(b) Sinar cahaya mencapah Aktiviti 7.3 (m.s. 213)
3. (a) Tiga sinar cahaya selari yang melalui Soalan (m.s. 213)
kanta cembung akan menumpu ke 1. Supaya imej yang terbentuk lebih jelas.
titik fokus, F. 2. Jarak antara kanta objek dengan kanta
(b) Tiga sinar cahaya selari yang melalui mata = jumlah panjang fokus kanta
kanta cekung mencapah kelihatan objek dan kanta mata
seolah-olah dari titik fokus, F. 3. Pelarasan normal

Aktiviti 7.2 (m.s. 206) Praktis Formatif 7.2 (m.s. 215)

Soalan (m.s. 206) 1. Imej maya, tegak dan dibesarkan
1. Kerana objek dalam bilik makmal terlalu 2. 30 + 5 = 35 cm
dekat dan sinar cahaya darinya tidak
selari
15

KSSM_2020_Sains_Tingkatan_5_LampiranJawapan_ChitF.indd 15 10/28/20 12:25 PM

 Praktis Sumatif 7 (m.s. 217 – 219) 4. Jawapan murid
1. (a) Kanta cembung Titik
fokus,
F
BAB 8  Daya dan Tekanan
Aktiviti 8.1 (m.s. 222 – 223)
Soalan (m.s. 223)
1. Air disebarkan secara seragam pada
keseluruhan air tersebut kerana tekanan
Panjang fokus, f
yang dikenakan ke atas air.
2.
(b) Kanta cekung
Arah tolakan omboh

Air
Titik fokus, F

Panjang fokus, f Aktiviti 8.2 (m.s. 228)

Soalan (m.s. 228)
2. (a) 1. • Dalam rajah (a), bendalir tidak
mengalir, maka, berhalaju sifar dan
mempunyai tekanan yang sama.
• Dalam rajah (b), apabila bendalir
melalui kawasan sempit, halaju bendalir
meningkat dan tekanan di kawasan
F
tersebut berkurang.
Imej F Objek 2. Kesan Venturi
maya
3. Prinsip Bernoulli

(b) Maya, tegak, dibesarkan Praktis Formatif 8.1 (m.s. 230)

3. (a) Menghasilkan imej dengan saiz yang 1. Prinsip Pascal menyatakan bahawa
berlainan dengan menggunakan penyebaran tekanan yang dikenakan
kanta kamera yang mempunyai pada sesuatu bendalir (cecair atau gas)
panjang fokus yang berlainan dalam satu sistem tertutup adalah secara
(b) (i) Di manakah kedudukan objek seragam pada keseluruhan bendalir
supaya suatu imej maya tersebut dan ke semua arah.
terbentuk? 2. Prinsip asas sistem hidraulik adalah
(ii) R pemindahan tekanan ke semua arah
(iii) berdasarkan prinsip Pascal.
3. Sistem jek hidraulik, sistem brek
Imej maya
hidraulik, kerusi rawatan gigi
4. Prinsip Bernoulli menyatakan bahawa
Objek bendalir yang bergerak dengan halaju
lebih tinggi menghasilkan tekanan yang
P 2F Q F R F 2F lebih rendah pada kawasan tersebut.

Praktis Sumatif 8 (m.s. 232)

1. (a) P1
(b) Oleh sebab udara mengalir melalui
(iv) Tegak, dibesarkan kawasan yang sempit di antara dua
16

KSSM_2020_Sains_Tingkatan_5_LampiranJawapan_ChitF.indd 16 10/28/20 12:25 PM

 buah kenderaan, halaju pengaliran
udara bertambah dan tekanan,
P1 pada kawasan yang sempit ini
berkurang. Mengikut prinsip Bernoulli,
apabila bendalir seperti udara melalui
kawasan sempit, halaju pengaliran
bendalir akan meningkat dan tekanan
di kawasan tersebut berkurang.
(c) Tekanan P0 yang lebih tinggi
berbanding P1 menyebabkan kedua-
dua kenderaan ditolak mendekati
satu sama lain sehingga berlanggar.
2. Jawapan murid
BAB 9 Teknologi Angkasa Lepas
Praktis Formatif 9.1 (m.s. 243)
1. • Orbit Rendah Bumi (Low Earth Orbit
(LEO))
• Orbit Sederhana Bumi (Medium Earth
Orbit (MEO))
• Orbit Tinggi Bumi (High Earth Orbit
(HEO))
• Orbit Geopegun (Geostationary Orbit
(GEO))
• Orbit Geosegerak (Geosynchronous
Orbit (GSO))
2. (a)
Bumi
Perigi Apogi
(b) Apogi satu satelit dalam orbit elips
merupakan kedudukan satelit yang
paling jauh dari planet atau bintang
yang dikelilingi oleh satelit tersebut
manakala kedudukan perigi satu
satelit dalam orbit elips merupakan
kedudukan satelit yang paling dekat
dengan planet atau bintang dikelilingi
oleh satelit yang berkenaan.
3. Semakin tinggi orbit satelit, semakin
rendah halaju satelit.
4. Orbit pindah Hohmann ialah orbit
berbentuk elips yang digunakan untuk
memindahkan kenderaan pelancar
KSSM_2020_Sains_Tingkatan_5_LampiranJawapan_ChitF.indd 17
antara dua orbit yang berlainan
ketinggian.
5. Wujud keadaan sifar graviti di ISS.
6. Meningkatkan risiko kerosakan satelit
akibat perlanggaran dengan bahan
buangan tersebut
Aktiviti 9.8 (m.s. 245 – 246)
Soalan (m.s. 246)
1. Untuk memudahkan penerimaan
maklumat dari satelit GPS tanpa dihalang
oleh dinding atau bahagian bangunan
yang lain.
2. Tujuan navigasi
3. Google Maps, Waze
Praktis Formatif 9.2 (m.s. 247)
1. Sistem Penentu Sejagat (Global
Positioning System (GPS)) merupakan
suatu sistem navigasi yang memberi
maklumat tentang lokasi dan masa
kepada penggunanya dalam semua
keadaan cuaca.
2. Dalam GPS,
• Segmen kawalan menghantar isyarat
menggunakan antena Bumi yang
terdapat dalam stesen pengawasan
ke satelit-satelit GPS yang berada
di segmen angkasa.
• Isyarat yang diterima oleh satelit-
satelit GPS ini kemudiannya dibetulkan
supaya jam/masa menjadi tepat.
• Isyarat yang telah dibetulkan ini
kemudiannya dihantar semula oleh
satelit-satelit GPS kepada pengguna
GPS yang berada dalam
segmen pengguna.
3. Tujuan navigasi dan penetapan jam
global atau tempatan yang piawai
4. • Mengurangkan kelajuan kenderaan
yang sedang melalui jalan tersebut
• Memaklumkan kepada pengguna
supaya lebih berhati-hati tentang
kemungkinan kehadiran halangan atau
objek di atas jalan raya
• Pengguna lain dapat memilih
jalan alternatif untuk mengelakkan
kesesakan lalu lintas
17
10/28/20 12:25 PM
 Praktis Sumatif 9 (m.s. 249 – 250) 4. Masa yang tepat dan diselaraskan dari
1. (a) Satelit GPS satelit GPS digunakan dalam aktiviti
(b) Untuk tujuan navigasi harian seperti berikut:
2. (a) • Satelit GPS ialah satelit • Dalam bidang pengangkutan
komunikasi Keselamatan penerbangan dan
• Ketinggian orbit bagi satelit GPS pendaratan kapal terbang, pelayaran
ialah 20 000 km kapal dan perjalanan kereta api
• Tempoh orbit bagi satelit GPS bergantung pada masa yang tepat dan
ialah 12 jam selaras.
(b) Telefon pintar • Dalam bidang telekomunikasi
(c) Tujuan navigasi Perhubungan antara telefon bimbit,
(mana-mana jawapan yang sesuai) siaran TV secara langsung dan
(d) Google Maps, Waze persidangan video dapat dijalankan
3. (a) A: HEO secara berterusan pada masa yang
B: MEO tepat dan selaras.
C: LEO • Dalam bidang sains
D: GEO Masa yang tetap semasa berlakunya
(b) MEO fenomena alam seperti letupan
gunung berapi, gempa bumi dan
tsunami mengikut lokasi mereka dapat
direkodkan.

18

KSSM_2020_Sains_Tingkatan_5_LampiranJawapan_ChitF.indd 18 10/28/20 12:25 PM