Professional Documents
Culture Documents
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1982
ΔΡΧ. 100
ενισχυτής 100W
180MHz
1-03
περιε
χόμε
να
Δ ια τ ά ξ ε ις ίσ ω ν ρ ευ μ ά τω ν ....................................................... 1-23
Έ λ ε γ χ ο ς κα υ σ ίμ ω ν ...................................................................... 1-29
ένδειξη με διόδους LED της περιοχής ροπής με την οποία κινείται το
αυτοκίνητο για να ελέγχονται τα καύσιμα.
Οπως τον περιγράψαμε μέχρι τώρα τουργεί πολύ κοντά στην περιοχή που
περιγράψαμε ένα ιδανικό δέκτη. Αυτοί αρχίζουν οι ταλαντώσεις. ' Ετσι υπάρχει η
όμως που έχουν προσπαθήσει να τον πιθανότης εάν δεν είναι καλά μελετημέ
κατασκευάσουν ούτε να τον ακούσουν νος να εμφανισθούν τα προβλήματα που
δεν θέλουν, γιατί είναι γνωστός σαν ένας αναφέραμε προηγούμενα. Απ' την άλλη
από τους πιό δύσκολους και πιό «ατίθα πλευρά όμως επειδή λειτουργεί κοντά
σους». Είναι δύσκολος στην κατασκευή στην περιοχή που αρχίζουν οι ταλαντώ
και έχει τάσεις να σφυρίζει. Αυτά του σεις έχει και τη μεγαλύτερη δυνατή
όμως τα μειονεκτήματα έχουμε τη δυνα ευαισθησία. Τον δέκτη μπορούμε να τον
τότητα να τα εξαλείψουμε με μιά καλή θεωρήσουμε και σαν ένα ταλαντωτή που
μελέτη. την ταλάντωσή του την διακόπτουν 20000
εως 30000 φορές το δευτερόλεπτο οι
Για να αποδώσει ο δέκτης κανονικά πριονωτοί παλμοί μιάς παλμοσειράς ε
υπεραναδράσεως
87 - 180 MHz
Ο δ έκ τη ς υπεραναδράσεως έ χ ε ι από ότι συνηθίζεται και έγινε μιά απλή Στο χρόνο που ο παλμός ανεβαίνει ο
μεγάλη διαχωριστική ικανότητα, κατασκευή της πλακέτας. Έ τσι κατορ δέκτης είναι πολύ κοντά στην περιοχή
ε ίν α ι πολύ απλός και πολύ ε υ α ί θώσαμε να φτιάξουμε έναν δέκτη με των ταλαντώσεων, όταν φθάσουμε στην
σθητος. Δ έχ ετα ι σήματα AM και πάρα πολύ καλές ιδιότητες που εκτός αιχμή του παλμού τότε μπορεί πραγματι
από τα AM δέχεται και τα FM σε μιά κά ο δέκτης να αρχίσει τις ταλαντώσεις. Η
FM σε μεγάλο εύρ ο ς (περιοχές
περιοχή από 87 έως 180 MHz. Ο λόγος ταλάντωση αυτή διακόπτεται όταν κατε
αεροπορίας κλπ.). Ο δ έκτη ς
σήματος προς θόρυβος είναι 10άΒ για μιά βαίνει η τάση (μέτωπο) του παλμού.
α υτός λ έ γ ε τ α ι και superreg.
ευαισθησία 0,4pV (AM). Το εύρος της Η συχνότητα με την οποία πρέπει να
ζώνης του είναι 100ΚΗζ. Ο δέκτης υπε- διακόπτεται η τυχόν ταλάντωση πρέπει να
ρανανδράσεως είναι όπως το λέει και η είναι πάνω από την περιοχή των ακουστι
λέξη ένας δέκτης με ανάδραση που λει- κών.
1 BF900
Κατάλογος υλικών
Αντιστάσεις
R1 = 15 k
R2, R14 = 33 k
R3, R6 = 22 k
R4 = 470 Ω
R5, R13 = 10 k
R7, R15 = 100 k
R8 = 220 Ω
R9 = 150 Ω
R10 = 470 k
R11 = 1 k
R12 = 3k3
R16 = 3M3
R17 = 4k7
R18 = 10 Ω
Ημιαγωγοί
T1 = BF324
T2 = BF900 (βλέπε κείμενο)
T3, T4 = BC549 C
Τ5 = BC 547
D1 = AA 119
IC1 = LM 386
Διάφορα:
L1 = Πηνίο (βλέπε κείμενο)
P1 = Λογαριθμικό ποτενσιόμετρο 10 kΩ
S1 = Διακόπτης μονοπολικός
Πυκνωτές:
C1. C21 = 100 ρ
C2, C3, C6, C13 = 1 η
C4 = 3... 20ρ (μεταβλητός)
C5 = 220 ρ
C7, C11, C20 = 10 π
C8 = 180 ρ
C9 = 220μ/10 V
C10 = 33 π
C12 = 3π3
C14 = 220 π
C15, C17 = 47 π
C16 = 4μ7/10 V
C18 = 220μ/6 V
C19 = 100μ/10 V
Το σχήμα 1 μάς δείχνει το κυκλωματικό σήματος ταλαντώσεων. Τη γεννήτρια των στορ Τ4 και Τ5 ενισχύουν το σήμα ώστε
δογοαμμα του δέκτη. Το τρανζίστορ BF πριονωτών παλμών την αποτελούν το Τ3 να είναι αρκετό για απλό ενισχυτή ακου
324 χρησιμοποιείται σαν ενισχυτής εισό και το Τ2 και έτσι εξασφαλίζεται η διακο στικών (όπως π.χ. ο LM 386). Το μοναδικό
δου και σαν ενδιάμεσος ενισχυτής πή των ταλαντώσεων. πηνίο του δέκτη είναι το L1 που είναι
- ε ~αξυ της κεραίας και του ταλαντωτή για Παρ' όλο που η συχνότητα διακοπής εύκολο να κατασκευασθεί. Ο πυρήνας
•c αποφευχθεί η περίπτωση να λειτούρ είναι αρκετά πάνω από τα όρια α'Όής (20 του είναι δακτυλιοειδής τύπου Amidon
γησε» το σύστημα και σαν πομπός. Το έως 30 KHz) είναι δυνατό να εμφανι- (Τ50 -12) με 7 περιελίξεις και δύο λήψεις
'-OSFET Τ2 μαζί με το τρανζίστορ Τ3 σθούν προβλήματα στον ενισχυτή ακου (5π ερ.+ 1 περ-Ι-1 περ. βλέπε και σχήμα).
r -·:-ελουν τον κυρίως δέκτη. Τονενισχυ- στικών επειδή το πλάτος του σήματος Παρατήρηση: To Τ2 δεν θα τοποθετη
— _ε την ανάδραση τον αποτελεί το Τ2 είναι πολύ μεγάλο. Για το λόγο αυτό το θεί από την πλευρά που είναι τα άλλα
«ο. το κύκλωμα που είναι συνδεδεμένο ακουστικό σήμα που παίρνουμε από το D υλικά αλλά από την πλευρά που είναι ο
υττεξυ του G1 και S tou ίδιου τρανζίστορ. του Τ2 το περνάμε μέσα από ένα φίλτρο χαλκός.
- δοδος D1 περιορίζει το πλάτος του (R11.... R14 και C10 .... C13). Τα τρανζί
1-11
Μιά τέτοια διάταξη είναι αναγκαία Στην αρχή του άρθρου αναφέραμε ότι Το άλλο μέρος που εξέρχεται από τον
ειδικά σε τηλεπικοινωνιακά συστήματα το εύρος ακουστικής ζώνης σπς τηλεπι Α1 εισέρχεται διαδοχικά σε ένα φίλτρο
όπου ο πομπός διακόπτεται μεταξύ κοινωνίες είναι μικρό συνήθως 0.3 ... διελεύσεως ζώνης Α2 μετά στον ενισχυ
εκπομπών. Εάν ο δέκτης δεν έχει 3.4ΚΗΖ και για CB μέχρι 4.5ΚΗΖ. Πάνω σε τή A3 και έπειτα στον φωρατή Α4. Το
περιοριστή τότε ο θόρυβος ξεχύνεται αυτή την παρατήρηση βασίζεται και το συνεχές ρεύμα της εξόδου από τη
πραγματικά από τα μεγάφωνα στην κύκλωμα αυτόματου περιορισμού του βαθμίδα Α4 ελεγχει τον ηλεκτρονικό
διάρκεια των διακοπών. Εκτός από την θορύβου που περιγράφεται σε αυτό το διακόπτη ES4 ο οποίος με τη σειρά του
απλή κατασκευή και ρύθμιση ένα άλλο άρθρο. ελεχει τους διακόπτες ES1 και ES2.
μεγάλο προτέρημα του κυκλώματος που Το κύκλωμα αυτό σχεδιάστηκε κατ' Οταν η στάθμη του θορύβου είναι πιό
περιγράφεται σε αυτό το άρθρο είναι ότι αρχήν για δέκτες (FM) μικρού εύρους χαμηλή από την μεγίστη επιθυμητή, τότε
δεν χρειάζονται ειδικές γνώσεις για να όπως π.χ. δέκτες CB. ο ES1 είναι κλειστός και ο ES2 ανοιχτός,
τοποθετηθεί στο τμήμα ακουστικών συ Η όλη ιδέα ήταν να σχεδιαστεί ένα έτσι το σήμα απο τον αποδιαμορφωτή
χνοτήτων του δέκτη. κύκλωμα που να εξετά ζει τη στάθμη του εισάγεται κατ ευθείαν στις βαθμίδες
Στις τηλεπικοινωνίες το εύρος των θορύβου στις βαθμίδες των ακουστικών ακουστικών συχνοτήτων. Εάν όμως η
ακουστικών συχνοτήτων είναι σχετικά και σε ένα μικρό εύρος έξω ακριβώς απο στάθμη του θορύβου είναι μεγαλύτερη
από την επιθυμητή τότε ανοίγει ο ES1 και
κλείνει ο ES2 βραχυκυκλώνοντας έτσι
Το κύκλωμα
Το σχέδιο 2 δείχνει το κυκλωματικό
6 V ν U b - 12 V
G>
Το κύκλωμα
Το σχήμα 1 δείχνει το κυκλωματικό
διάγραμμα τού ενισχυτή. Η είσοδος είναι
ένας διαφορικός ενισχυτής με κύρια
στοιχεία τα τρανζίστορ Τ1 και Τ2. Στη
συνέχεια έχουμε μιά οδηγό βαθμίδα με το
Τ4 τού οποίου ο συλλέκτης συνδέεται με
τον εκπομό τού Τ3. Αυτό λειτουργεί σαν
μιά ρυθμιζόμενη Zener δίοδος και
ρυθμίζει το ρεύμα ηρεμίας. Ακολουθεί η
Για τη σχεδίαση αυτού του ενισχυτή των 100W χρησιμο τελική βαθμίδα με τα δύο τελείως
ποιήθηκαν σχεδόν γνωστές τεχνικές, με νέα ηλεκτρονικά συμπληρωματικά τρανζίστορ Τ7 και Τ8
στοιχεία. Ο συνδυασμός αυτών των δύο μάς έδωσε αποτε (Darlington).
λέσματα περισσότερο από ικανοποιητικά. Τα 100W τα Ενα προτέρημα της συμμετρικής τρο
παίρνουμε με παραμόρφωση 0,1% στα 4Ω μόνο από το ένα φοδοσίας είναι ότι αποφεύγεται ο ηλεκτ-
κανάλι και για συχνότητες μέχρι και 100ΚΗζ. ρολυτικός πυκνωτής στην έξοδο.
Ο ενισχυτής έχει μιά αρκετά μεγάλη
αντίσταση εισόδου πού ξεπερνά τα
100ΚΩ αφού πριν από τον C4 έχουμε την
R2, και αφού η αντίσταση εισόδου τού Τ1
είναι και αυτή πολύ μεγάλη.
Αρνητική ανάδραση (και για DC και για
AC) έχουμε με την αντίσταση R6. To DC
τμήμα τής αρνητικής ανάδρασης δημι
ουργεί στην έξοδο σχεδόν μηδενικό δυ
ναμικό. Το τμήμα AC τής ανάδρασης
προσδιορίζει την ενίσχυση και εξαρτάται
από την R6 (C4) και R3.
Με τα μεγέθη του κυκλώματος 1 η
ενίσχυση είναι:
Uo = R3+R6 = 3420 = 28.5
Ui R3 120
1-14
Σχήμα 1. Κυκλωματικό διάγραμμα τού ενισχυτή 100W. Η παραμόρφωση είναι μικρή και σε
μεγάλη ισχύ εξόδου.
Η βαθμίδα με το Τ4 οδηγεί τα Τ7 και Τ8, 0,5V και η ενίσχυση είναι περίπου 4.000. KHz, δηλαδή δημιουργεί την κλίση στη
επειδή όμως αυτά είναι darlington χρειά Με αυτά τα χαρακτηριστικά αυτά τα χαρακτηριστική της αποκρίσεως συχνό
ζονται πολύ λίγο ρεύμα βάσεως, έτσι για τρανζίστορ είναι ιδανικά για τέτοιου τητας. Oi C6, C7 και C8 είναι χωρητικό-
τον Τ4 δεν χρειαζόμαστε ψύκτη. είδους κυκλώματα. τες Miller. Οι C9 και R20 σταθεροποιούν
Ανεξάρτητα από το πόσο «αντοχής» την έξοδο. Οι C10/R21, C12, C11/R22
Το τρανζίστορ Τ3 μαζί με τις αντιστά είναι τα τρανζίστορ χρειάζονται προστα και C13 αποκόβουν τις διάφορες αιχμές
σεις R18 και R19 σταθεροποιεί το ρεύμα σία από τα βραχυκυκλώματα. στις συχνότητες RF που προέρχονται από
ηρεμίας των τρανζίστορ εξόδου. Η πτώση Η πτώση τάσεως πάνω στις αντιστάσεις το τροφοδοτικό.
τάσεως πάνω στις R18 και R19 προσδιο συλλέκτη R18 και R19 μας δίνει το
ρίζεται από τη θέση του Ρ1 επειδή αυτό μέγεθος του ρεύματος συλλέκτη εκπο
ελέγχει την τάση συλλέκτου εκπομπού μπού. Εάν το ρεύμα που περνά μέσα από Τεχνικές προδιαγραφές
του Τ3. Η R11 σε συνδυασμό με τον τις αντιστάσεις R18 και R19, περάσει ένα Το όλο κύκλωμα δεν παρουσιάζει
πυκνωτή C5 αυξάνει την ενίσχυση στα AC ορισμένο όριο τότε θα αρχίσουν να άγουν δυσκολίες και η κατασκευή του είναι
της βαθμίδας οδηγήσεως. τα τρανζίστορ Τ5 και Τ6 αφού όπως φαί σχετικά εύκολη.
Η καρδιά της βαθμίδας εξόδου είναι τα νεται θα μεγαλώσει η τάση πάνω στους Με λίγη τύχη ο ενισχυτής μπορεί να
darlington τρανζίστορ BDX66 και BDX 67. διαιρέτες R16, R14 και R15, R17 που είναι δώσει 120W ισχύ στα 4Ω, αλλά δυστυχώς
Στους 25° C η σειρά αυτή έχει τα εξής παράλληλοι στις R18 και R19. ' Ετσι τα η παραμόρφωση φθάνει περίπου το 1%.
χαρακτηριστικά: ρεύματα που θα περάσουν μέσα από τις Στα 100W (πάλι σε 4Ω) η παραμόρφωση
■ Μέγιστη τάση συλλέκτου εκπομπού: διόδους D2 και D3θα μειώσουν τα ρεύμα είναι μικρότερη του 0,1%.
100V τα βάσεως των Τ7 και Τ8, που αυτό θα Οι τεχνικές προδιαγραφές του ενισχυ
■ Μέγιστο ρεύμα συλλέκτου: 16Α έχει σαν συνέπεια να ελαττωθούν και τα τή είναι στον πίνακα 1. Από το σχήμα 5
■ Μέγιστη απορροφούμενη ισχύς: 150W ρεύματα συλλέκτη. βλέπουμε ότι η παραμόρφωση παραμένει
Εάν το ρεύμα συλλέκτου γίνει 10Α τότε Τα διάφορα άλλα στοιχεία R και C εξυ σταθερή και είναι μικρότερη από 0,1%
η τάση συλλέκτου εκπομπού γίνεται 2V πηρετούν διάφορους σκοπούς. Ο C, στις συχνότητες από 40Ηζ μέχρι 20ΚΗζ.
και η ενίσχυση στα DC είναι περίπου περιορίζει το εύρος τής ζώνης εισόδου. Για πλήρη απόδοση η είσοδος πρέπει
1000. Οταν το ρεύμα συλλέκτου είναι ' Ετσι αποφεύγεται ένα μέρος θορύβου. να είναι μεγαλύτερη από 0,775V. Αυτή τη
5Α τότε η τάση κυμαίνεται μεταξύ 0.4 και Ο C3είναι υπεύθυνος για τα 3dB στα 100 στάθμη τη δίνουν σχεδόν όλοι οι προενι-
1-15
© Το τρ οφ οδοτικό
Είναι γνωστό ότι η απόδοση του ενισχυ
τή εξαρτάται από την ποιότητα τού
τροφοδοτικού. Ο ενισχυτής χρειάζεται
μιά συμμετρική τάση ± 40V. Σε πλήρη
απόδοση (100W στα 4Ω) το ρεύμα είναι
2,5Α και σε φορτίο 8Ω με ισχύ 70W το
ρεύμα είναι 1,1Α. Για λόγους οικονομίας
και απλότητας χρησιμοποιούμε ένα μη
σταθεροποιημένο τροφοδοτικό. Από τη
φύση του όμως ένα τέτοιο τροφοδοτικό
θα έχει μιά αυξομείωση τής τάσης. Εάν η
τάση τροφοδοσίας σε πλήρη απόδοση
ισχύος πρέπει να είναι 40V σημαίνει ότι
με μικρότερη ισχύ η τάση τροφοδοσίας θα
τείνει να αυξηθεί. Επειδή όμως τα
στοιχεία εξόδου έχουν μέγιστη τάση
λειτουργίας 100V που σημαίνει ±50V η
σχεδίαση πρέπει να γίνει έτσι ώστε να μην
ον ξεπεραστούν αυτά τα όρια. ΓΓ αυτό το
λόγο ορίζουμε την τάση του τροφοδοτι
<§)
κού στα ±46V ώστε να έχουμε και ένα Σχήμα 2. Χάρη σε ένα καλής ποιότητας μετασχηματιστή αυτό το απλό τροφοδοτικό ακρεί
περιθώριο ασφαλείας. Τα ±46V αφήνουν για τις απαιτήσεις μας. Η έξοδό του είναι ± 40V, 2,5Α.
—40V
η στη
ιυχνό-
ητικο-
ιοιούν
1/R22
ιιχμές
τπαπο
ισιάζει
ι είναι
ιρεί να
ιτυχώς
το 1%.
ρφωση
>νισχυ-
χήμα 5
αμένει T rl - 2 κ 3 0 V . 2 * 3.76 AJ225 V A
b 0,1%
20ΚΗΖ.
πρέπει
λυτή τη Σ χήμα 3. Το κ α τα σ κ ε υ α σ τικ ό σχήμα τ η ς δ ια τά ξ ε ω ς .
ιροενι-
1-16
Κατασκευή
Το σχήμα 6 δείχνει το τυπωμένο κύκλω με την θερμική αντίσταση του ψύκτη με Οι συνδέσεις προς το τυπωμένο
μα του ενισχυτή. Οι αντιστάσεις R18 και τον αριθμό των τρανζίστορ. Εάν επομέ κύκλωμα πρέπει να γίνουν με όσο το
R19 πρέπει να έχουν μιά απόσταση από νως τοποθετηθούν και τα δύο τρανζί δυνατόν πιό κοντό χάλκινο σύρμα. Επειδή
αυτό τουλάχιστο 5 χιλ. Αυτό δημιουργεί στορ (Τ7 και Τ8) πάνω σε ένα ψύκτη τότε όπως είναι γνωστό τα θηλυκά βύσματα
μιά καλή εξαέρωση και επομένως και πρέπει ο τύπος να είναι 0,6°C/W (SK84) ή κατά DIN για την έξοδο δεν είναι
καλή απαγωγή της θερμότητας. 0,9°C/W (SK03). , εύχρηστα θα σάς συστήναμε να βάλετε
Τα τρανζίστορ Τ7 και Τ8 όπως και οι Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να ιαπωνικά καλής όμως ποιότητας.
πυκνωτές C7 και C8 συναρμολογούνται υπάρχει απ' ευθείας επαφή τού τρανζί Το βύσμα εισόδου πρέπει να συνδεθεί
πάνω στους ψύκτες. στορ με τον ψύκτη, επειδή ο συλλέκτης με καλώδιο AF στο τυπωμένο κύκλωμα.
Οι ψύκτες πρέπει να έχουν δυνατότη είναι συνδεδεμένος με το κάλυμμα τού (Το μπλεντάζ να γειωθεί). Το καλύτερο
τα 1,2° C/W όπως π.χ. οι μαύροι SK 84. τρανζίστορ και έτσι θα δημιουργούσε σημείο για να ενώσουμε τη γείωση του
Εάν βάλουμε και στις δύο πλευρές τής βραχυκυκλώματα. Γι' αυτό το λόγο τυπωμένου με το κάλυμμα (κουτί) του
μίκα θερμοαγώγιμη πάστα τότε αρκεί πρέπει να χρησιμοποιηθούν μονωτικά ενισχυτή είναι η γείωση του βύσματος
ένας ψύκτης με 1,8° C/W όπως π.χ. ο όπως π.χ. μίκες. εισόδου. Το καλώδιο και το βύσμα
μαύρος SK03 με μήκος 100 χιλ. Πριν συνδέσουμε τους πυκνωτές C? εισόδου πρέπει να τοποθετηθούν όσο το
Είναι γνωστό ότι εάν τοποθετηθούν και C8 (βλέπε εικόνα 4) μονώνουμε τους δυνατό πιό μακριά από τα άλλα στοιχεία
περισσότερα από ένα τρανζίστορ πάνω ακροδέκτες τους (ποδαράκια) βάζοντας και καλώδια, για να μειώσουμε την πιθανό
σε έναν ψύκτη τότε πρέπει να διαιρέσου π.χ. μακαρόνι. τητα αναδράσεως και το θόρυβο από το
δίκτυο των 220V.
d (% )
1 5 10 50 100
Σ χήμα 4. Το δ ιά γ ρ α μ μ α α υ τ ό δ ε ίχ ν ε ι τ η ν π ο ιό τη τα το υ εν ισ χ υ τή .
1-18
Πυκνωτές:
C1 = 470 p
C2 = 10μ/63 V
C3 = 150 p
C4 = 1000μ/4 V
C5 = 220 μ /40 V
C6 = 47 p
C7, C8 = 560 p
C9 = 47 n
C10, C11 = 680 n
C12, C13 » 100 n
Ημιαγωγοί:
T1, T2 = BC 556A
T3, T5 = BC 547B
T4 = BC 639
T6 = BC 557B
T7 = BDX67B, BDX67 C
T8 = BDX66B, BDX66C
D1 = 9V1/1.3W
D2, D3 = 1N4148, 1N914, BAW62
Διάφορα:
2 ψύκτες 1,2° C/W
ή 1,8° C/W (βλέπε κείμενο)
Μονοτικά για τα τρανζίστορ
ισχύος (μίκε) κτλ.
Αντιστάσεις:
R1, R2 = 3k3/ 1W
Πυκνωτές:
C1 = 100 vF
C2, C3 = 4700 μΡ/63ν
Ημιαγωγοί:
D1, D2 = LED
Β1 = Β80 C 3200/5000 Ανορθωτικό (Γέφυρα)
Ασφάλειες:
F1 = 1,4 Α (περίπου)
F2, F3 = 2,5 Α (περίπου)
Διάφορα.
Δευτερεύον 2χ (225VA, 3,75, 30V)
τοροϊδής μετασχηματιστής (ILP 620 17)
S1 = διπολικός διακόπτης _ , . ,
Δύο ασφαλειοθήκες για το τυπωμένο Σ™ ° 5' Το σ ω μ έ ν ο κύκλωμα του ενισχυτή.
Μία ασφαλειοθήκη για τα 220V ________________________________________
1-19
Σ χήμα 6. Το τυ π ω μ έ ν ο κύ κλω μ α το υ τ ρ ο φ ο δ ο τ ικ ο ύ .
1-20
τελεστικός
τος. ε>
Η διαφορά μεταξύ ενός ΟΤΑ και ενός έ£
συνηθισμένου τελεστικού ενισχυτή είναι τρ
η εξής. Σε γενικές γραμμές ο τελεστικός
(ΟΤΑ)
τάσεως με μιά σταθερή ενίσχυση. και
Στον ΟΤΑ έχουμε και εδώ ενίσχυση τω1
τής διαφοράς των τάσεων εισόδου, αλλά I
η έξοδος είναι ρεύμα. Αυτό σημαίνει ότι η εια
σχέση μεταξύ εισόδου και εξόδου δεν και
είναι απλώς μιά ενίσχυση (τάσεως), αλλά αθι
είναι μιά αγωγιμότης gm που εκφράζεται Τ4
Πώς λειτουργεί ο 13600 σε "m ho" ή σε mA/V. άθ{
Το ρεύμα εξόδου μπορούμε εύκολα να επί
Πολλοί αναγνώστες θα ξέρουν τον 3080 και τον 3094. το μετατρέψουμε σε τάση όταν το περά ίσο
Τελεστικούς ενισχυτές μεταβαλλομένης αγωγιμότητας ή σουμε μέσα από μιά αντίσταση Rl οπότε 1
OTA (operational Transcondactance Amplifiers) οι οποίοι τότε έχουμε έναν ενισχυτή τάσεως με ρει
ενίσχυση gm χ Rl. Το ενδιαφέρον στα εισ
μονοπολούσαν σχεδόν το πεδίο σε ένα πλήθος από εφαρ
ΟΤΑ δεν είναι τόσο στο ότι η έξοδος είναι εξε
μογές στις αρχές της δεκαετίας τού 70. Τελευταία έχ ει ρεύμα αλλά στο ότι η αγωγιμότητα gm και στη
κατασκευασθεί ένας βελτιωμένος τύπος, ο 13600, ο οποίος επομένως και η ενίσχυση ελέγχονται από εξίι
έχ ει στην είσοδο διόδους γιά καλύτερη γραμμικότητα (εξ ένα εσωτερικό ρεύμα πόλωσης (IABC).
δεκάδες) και για μεγαλύτερες στάθμες εισόδου στην δε Με άλλα λόγια ο ΟΤΑ είναι μιά πηγή Uin
ρεύματος που οδηγείται από τάση (ή με
έξοδο τους ελεγχόμενους ενισχυτές αντιστάσεως. μιά αντίσταση στην έξοδο ένας ενισχυτής C
τάσεως), με μιά ενίσχυση που μπορεί να δια<
μεταβάλεται με ένα εξωτερικό ρεύμα είεκ
ελέγχου. τάσ
1 Τ
15 V Τα τελευταία χρόνια οι ΟΤΑ έχουν σου
χρησιμοποιηθεί σε πλήθος εφαρμογών. των
Στο σχήμα 1 π.χ. έχουμε έναν έλεγχο τής - Τ!
εντάσεως (volume), από μιά τάση. Η τάση ρεύ
ελέγχου Uc προσδιορίζει το ρεύμα το I.
πόλωσης IABC. ' Οσο μεγαλύτερη είναι η σημ
τάση τόσο μεγαλύτερος ο βαθμός
με
ενίσχυσης UCotov η Uc γίνει μηδέν τότε έχο:
και η έξοδος μηδενίζεται. Για ευνόητους
λόγους δε χρησιμοποιούμε κυκλώματα
αναδράοεως επειδή η ενίσχυση πρέπει Uin
να προσδιορίζεται μόνο απο το IABC.
Στο σχήμα 2 βλέπουμε μιά άλλη Δηλι
εφαρμογή όπου δύο ΟΤΑ χρησιμοποιού το I
νται για να κατασκευασθεί ένας ταλαντω ’ (αγω
τής με δύο κυματομορφές, μιά τριγωνική ’ Οι
και μιά τετραγωνική. Η συχνότητα εξόδου το !>
ρυθμίζεται από την εξωτερική τάση I είναι
ελέγχου και κυμαίνεται από 2Ηζ μέχρι και * φαίν
200 ΚΗζ! Αυτό αντιστοιχεί σε ρεύματα γίνε·
ελέγχου από 10πΑ μέχρι 1mA. Είναι 1<ή I;
γνωστό ότι οι ΟΤΑ βρήκαν εφαρμογή σαν ΤΟ ρ;
διαμορφωτές AM, σαν πολλαπλασιαστές, Γκ
σαν μετατροπείς πραγματικής ενεργού σχήμ
τιμής (RMS), σαν ελεγχόμενες από τάση δείχ*
αντιστάσεις, σαν φίλτρα, σαν γεννήτριες, του
σαν λογαριθμικοί ενισχυτές, σαν κυκλώ δίνε·
ματα χρονισμού, σαν... κτλ. Το νέο επομ
σύστημα δυναμικού περιορισμού θορύ να ει
βου DNR χρησιμοποιεί και αυτό ΟΤΑ για Μί
Σχήμα 1. ' Ενας ΟΤΑ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον έλεγχο έντασης του ήχου σε να εξέγ ξει ένα φίλτρο με μεταβλητή μέρε
στερεοφωνικά. Η στάθμη ελέγχ ετα ι από την τάση στην είσοδο ελέγχου. συχνότητα αποκοπής. κομμ
1-21
/
MX Λ / · IJVC
Ι4ή Ι5γίνει μηδέν, οπότε και εξισώνεται με 2 13 labc
lout
το ρεύμα πόλωσης IABC. ID VC
σχήμα 3 υπάρχει ένα διάγραμμα που Σχήμα 3. Το νέο ΟΤΑ αποτελείται από τέσσερα κυκλώματα «ίσων ρευμάτων» και μια
δείχνει την αγωγιμότητα σαν συνάρτηση απλή διαφορική βαθμίδα. Οι δίοδοι D2 και D3 είναι για τη γραμμικότητα, μας δίνουν δε
του ρεύματος IABC. Η αγωγιμότητα και τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε ένα μεγαλύτερο σήμα στην είσοδο.
δίνεται σε pmho ή μΑ/V. Για να βρούμε
επομένως εύκολα την ενίσχυση πρέπει D2 έχουμε ένα ΟΤΑ όπου το ρεύμα Τ11. Μετά από αυτά παραμένουν μόνο
να εκφράσουμε το φορτίο Rl σε ΜΩ. πόλωσης εφαρμόζεται στη βάση του Τ2, η λίγα στοιχεία στο όλο κύκλωμα και είναι
Μέχρι στιγμής εαν αφήσουμε το δεξιό είσοδος εφαρμόζεται μεταξύ των βά εύκολο να συμπεραίνουμε ότι αυτά είναι
μέρος του κυκλώματος μετά τη διακε σεων Τ4 και Τ5 και το ρεύμα εξόδου εμ που κάνουν το 13600 να ξεχωρίζει από
κομμένη (σχήμα 3) και τις διόδους D1 και φανίζεται στους συλλέκτες των T9 και ένα κοινό ΟΤΑ.
1-22
μετασχηματιστές
δημιουργούν οι άλλοι μετασχηματιστές
όταν δ εν είναι σφιχτά δ εμ ένο ι.
Η ισχύς των τοροειδών μετασχηματι
στών αρχίζει απο 15 VA(Watt) και
φθάνει μέχρι τα 680 VA.H μέγιστη ισχύ
κατόπιν παραγγελείας φθάνει περίπου
τα 5000 VA. Οι ουνιθησμένοι τοροειδής
έχουν δύο δευτερεύουσες περιελίξεις
μεταξύ 6 και 60 V. Η τοποθέτηση και
στερωση είναι πολύ απλή και γίνεται με
μιά βίδα. Μιά ειδική κατασκευή ενός
Οι τοροειδείς μετασχηματιστές είναι ότι καλύτερο υπάρχει τοροειδούς είναι και ο γνωστός
σήμερα στην περιοχή τών μετασχηματιστών εναλλασσόμε α υ τ ο μ ε τ α σ χ η μ α τ ι σ τ ή ς Variac.
Στον καινό μετασχηματιστή τυλίγεται
νου ρεύματος και για ισχύ μέχρι 5KVA. Ο όγκος του είναι
το πηνίο πάνω στο καρούλι και μετά
σχεδόν το ένα τρίτο και το βάρος του το ένα δεύτερο ενός τοποθετούνται τα ελάσματα. Στο
κοινού μετασχηματιστή. Τα ηλεκτρικά του χαρακτηριστικά το ρο ειδή μετασχηματιστή έχο υμε
είναι σχεδόν ιδανικά. τελείως διαφορετική διαδικασία. Το
1-26
σχήμα 1 δείχνει πώς τυλίγεται ένας ακεδάσεως.Στον κοινό μετασχηματιστή μετασχηματιστή και για αυτό τον λόγο οι
τέτοιος μετασχηματιστής. Κατ' αρχήν το πεδίο είναι μέγιστο ενώ στο τοροειδή ασφάλειες στο πρωτεύον πρέπει να
χρησιμοποιείται μιά στεφάνη πού ελάχιστο.' Οταν αυξήσουμε το φορτίο είναι βραδύας τήξεως. Το ονομαστικό
ανοίγει σε ένα σημείο. Επειτα περ τότε το πεδίο μικραίνει στον κοινό και ρεύμα πρέπει να επιλεγεί κατά 50 έως
νάμε τον πυρήνα μέσα από το άνοιγ μεγαλώνει στον τοροειδή αλλά και πάλη 100% πιό πάνω από το ρεύμα του κοινού
μα και το κλείνουμε. Στην στεφάνη παραμαίνει μικρότερο του πεδίου του μετασχηματιστή.
μπορούμε να τυλίξουμε όσο σύρμα μας κοινού.
χρειάζεται και αφού στερεώσουμε το Η ιδιότητα του τοροειδή να μην
ένα άκρο πάνω στο πυρήνα αρχίζουμε εμφανίζει σχεδόν καθόλου πεδίο
το τύλιγμα. Τη στεφάνη την γυρίζουμε σκεδάσεως όταν δέν έχει φορτίο μας
τώρα αντίστροφα με τεντωμένο σύρμα είναι πολύ χρήσιμη στους ενισχυτές και
και τον πυρήνα αργά γύρω από τον γενικά στα ηλεκτρονικά επειδή όταν δεν
άξωνα του. υπάρχει φορτίο τα πεδίο σκεδάσεως θα
Ο τοροειδής μετασχηματιστής έχει δημιουργούσε έναν πολύ αισθητό
συνήθως το μισό βάρος ενός κοινού θόρυβο.
μ ε τ α σ χ η μ α τ ι σ τ ή . Σε μ ε ρ ι κ έ ς Το κόστος του με αυτές τις ιδιότητες
περιπτώσεις το βάρος μπορεί να είναι δεν ήταν δυνατό παρα να είναι
καί το ένα τρίτο του κοινού. Ο όγκος του μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο απο τ ο υ κ ο ι ν ο ύ
τοροειδή είναι το ένα τρίτο και οι μετασχηματιστή, πρέπει όμως να πούμε
απώλειες σιδήρου είναι το ένα δέκατο ότι πραγματικά το αξίζει.Στον τοροειδή
του κοινού με την ίδια ισχύ. Η διαφορά μετασχηματιστή πρέπει να προσέξουμε
γίνεται αισθητή σε μηδενικό φορτίο το αρχικό ρεύμα επειδή είναι πολύ
ό τ α ν σ υ γ κ ρ ί ν ο υ μ ε τα π ε δ ία μεγαλύτερο απο το ρεύμα ενός κοινού
1-27
Εφαρμογές 1
5
Trigger
Σχήμα 4 .' Ενα φίλτρο διελεύσεω ς υψηλών συχνοτήτων για Σχήμα 5. Ενας μονοσταθής πολυδονητής. Στην κατάσταση
ακουστικές συχνότητες (6άΒ/οκτάβα). ηρεμίας δεν καταναλώνει καθόλου ρεύμα.
Η συχνότητα που αρχίζει η αποκοπή του C δεν γίνεται μόνο από την αντίσταση
προσδιορίζεται από το gm δια του 2nC επί των 22 ΚΩ αλλά και μέσα από τη δίοδο
την ενίσχυση που είναι ένας λόγος των R πόλωσης.
και RA. Στο σχήμα 6 έχουμε ένα ταχόμετρο ή
Στο σχήμα 5 έχουμε ένα μονοσταθή αλλιώς ένα μετατροπέα συχνότητας σε Πίνακας 1:
πολυδονητή. Στη θέση ηρεμίας αυτό το τάση. Ο Α1 λειτουργεί σαν συγκριτής Μέγιστα μεγέθη
κύκλωμα δεν παίρνει ρεύμα. Οταν διε- (comparator) οπότε στον Ct εμφανίζο Τάση τροφοδοσίας 36 ή ±18 V
γερθεί η είσοδος του ενισχυτή με ένα νται καθαροί ορθογώνιοι παλμοί οι οποίοι Απορρόφηση θερμοκρασίας 570 mW
θετικό παλμό πάνω από 2V τότε η έξοδος μεταφέρουν φορτίο στον Cf. Σε μεγάλη Τάση εισόδου + U έως - UV
γίνεται θετική, επειδή εκείνη τη στιγμή η συχνότητα έχουμε και γρηγορότερη με Διαφορά τάσεως στην είσοδο ± 5V
είσοδος ( - ) είναι οε στάθμη γής ενώ η ταφορά φορτίου οπόθε θα έχουμε και Ρεύμα πόλωσης διόδων 2mA
είσοδος (+) είναι σε θετική στάθμη. Αυτή μεγαλύτερη τάση εξόδου. Ρεύμα lab c 2mA
η κατάσταση παραμένει μέχρις ότου Το σχήμα 7 δείχνει ένα απλό αλλά πολύ Ρεύμα εξόδου του ενισχυτή: περιορίζε
φορτισθεί ο πυκνωτής C οπότε αναστρέ- καλό διαμορφωτή AM. Το φέρον κύμα το ται εσωτερικά.
φεται η κατάσταση και το σύστημα έρχε έχουμε στην είσοδο ενώ το προς διαμόρ Ρεύμα εξόδου των Darlingkton: 20 mA
ται πάλι σε ηρεμία. Η κατάσταση αυτή φωση (τη χαμηλή συχνότητα) τη δίνουμε
παραμένει σταθερή γιατί υπάρχει σύνδε στην είσοδο πόλωσης που σύμφωνα με το
ση μεταξύ της εξόδου του ενισχυτή και μέγεθος της αυξομειώνει και την ενίσχυ
της πόλωσης στην είσοδο. Η εκφόρτιση ση.
6 7
Σχήμα 6. ' Ενα ταχόμετρο (μετατροπέας συχνότητας σε τάση) Σχήμα 7. ' Ενας διαμορφωτής εύρους (AM),
κατασκευασμένο με ένα μόνο 13600.
Ενα στροφόμετρο είναι ένα πολύ χρή Από το σχήμα 2 βλέπουμε λοιπόν οτι
σιμο όργανο ( για αυτούς που το έχουν). κατά την οδήγηση πρέπει να αυξάνουμε
Με αυτό μπορούν να ελέγξουν αρκετά την ταχύτητα μέχρις ένα ορισμένο
καλά την καύση του αυτοκινήτου. ' Εχει σημείο όπου έχουμε τη μεγαλύτερη
όμως το μειονέκτημα ότι αποσπά πολύ ροπή. Εάν θέλουμε γρηγορότερη κίνη
την προσοχή του οδηγού, εάν αυτός ση τότε πρέπει να αλάξουμε ταχύτητα
θέλει να οδηγεί οικονομικά. Το κύκλωμα διατηρώνοντας όμως τις στροφές της
που περιγράφουμε εδώ δεν δείχνει μηχανής.
ακριβώς τον αριθμό των στροφών (ενώ Ό τα ν δεν είμαστε αναγκασμένοι να
θα ήταν αρκετά απλό να κατασκευαστεί) αλλάζουμε συνέχεια ταχύτητες (όπως
αλλά μιά ένδειξη πότε πρέπει να αλά- π.χ. οδήγημα μέσα στην πόλη) αλλά
ξουμε ταχύτητα για να επιτύχουμε την οδηγούμε σε ανοιχτό δρόμο τότε
καλύτερη απόδοση. Το όργανο μας φυσικά την καλύτερη απόδοση την
προειδοποιεί επίσης και πότε η μηχανή έχουμε στη μεγαλύτερη ταχύτητα και
φθάνει στις μεγαλύτερες στροφές στον αριθμό στροφών όπου υπάρχει η
πράγμα αρκετά χρήσιμο και για τους μεγαλύτερη ροπή.
οδηγούς αυτοκινήτων με μεγάλη ισχύ. Από το σχήμα 2 μπορούμε επίσης να
Το κύκλωμα έχει σχεδιαστεί έτσι δούμε ότι η κατανάλωση των καυσίμων
ώστε να μην αποσπά την προσοχή του στις χαμηλές στροφές είναι εκείνο που
οδηγού αλλά να του δίνει στην κατάλλη πρέπει να αποφεύγουμε όσο το δυνατό
λη στιγμή την ένδειξη (με φωτοδιόδους περισσότερο, επίσης πρέπει να απο
LED ή μεγάφωνο) της περιοχής που φεύγουμε να δίνουμε στη μηχανή πε-
βρίσκεται η μηχανή του.
Ελεγχος
καυσίμων
Τροπος
οδήγησης uexoi 100»
μέχρι 100%
από την ενέργεια που νάλωσή του την έχουμε ορίσει σαν
αποδίδει. Κάθε μηχανή έχ ει 100%. Τα υπόλοιπα ποσοστά που προ-
ένα σημείο όπου η ροπή είναι σθέτονται πάνω σε αυτό το ποσοστό
πρέπει να αποφευχθούν. Όπως βλέ
μεγίστη σε σχέση με την bron: VDO ·««■'
πουμε από το σχήμα οι μεγαλύτερες
κατανάλωση της βενζίνης. απώλειες προέρχονται από τον τρόπο
' Εξω από αυτή την περιοχή οδήγησης και είναι δυνατόν να διπλα
Σχήμα 1. Η επίδραση του τρόπου οδήγησης
υπάρχει άσκοπη καύση. Το σιάσουν τα καύσιμα. στην κατανάλωση καυσίμων υποτιμάται
όργανο που περιγράφεται Ενα στροφόμετρο επομένως είναι από πολλούς. Ό μω ς διαφορές μέχρι και
εδώ δίνει στον οδηγό τη αρκετά χρήσιμο για να μας κόψει τις 100% δεν είναι σπάνιες.
κακές συνήθειες μειώνοντας την κατα
δυνατότητα να ελέγχ ει την νάλωση και ρυπαίνοντας λιγότερο το
καύση σηματοδοτόντας οπτι περιβάλλον. 2
κά και ακουστικά την περιοχή Η ενέργεια που καταναλώνεται από
που λειτουργεί η μηχανή. τη μηχανή εξαρτάται από τις στροφές
και τη ροπή. Στο σχήμα 2 βλέπουμε την
καμπύλη ροπής /στροφών, μιάς απλής
μηχανής, όπως και την κατανάλωση σε
σχέση με τις στροφές. Η μηχανή θα έχει
τη μέγιστη ροπή για έναν συγκεκριμένο
αριθμό στροφών (ο οποίος εξαρτάται
από το είδος της μηχανής). Σε αυτές τις
στροφές η μηχανή έχει την καλύτερή
της απόδοση. Εάν αυξήσουμε τις
στροφές τότε η κατανάλωση θα μεγα Σχήμα 2. Κατανάλωση και ροπή σαν συνάρ
λώνει ενώ η ροπή θα μικραίνει με γρήγο τηση του αριθμού στροφών.
ρο ρυθμό.
1-30
ρισσότερες στροφές από τις στροφές φθάσει το μέγιστο επιτρεπόμενο αριθ μετατρέπονται σε συνεχή τάση, η στάθμη
τής μέγιστης ροπής. μό στροφών. της οποίας εξαρτάται από τη συχνότητα.
Οι ενδ είξεις Το σχήμα 3 δείχνει τις ενδείξεις στις Αυτή η στάθμη εφαρμόζεται στην είσοδο
Οπως αναφέραμε και προηγούμενα διάφορες περιοχές. Για αυτούς που δεν (+) των τελεστικών ενισχυτών Α1, Α2, A3
κάθε στροφόμετρο μπορούμε να το θέλουν να πάρουν το βλέμα τους από το που χρησιμοποιούνται σαν συγκριτές.
χρησιμοποιήσουμε για οικονομική οδή δρόμο υπάρχει και η ακουστική σηματο Αυτοί οι τρεις μαζί με τον Α4 αποτελούν
γηση, τα γνωστά όμως στροφόμετρα και δότηση. Ενας ήχος μικρής διάρκειας το IC, LM 324. Οι τάσεις με τις οποίες
ακόμα περισσότερο τα ψηφιακά απο μας προειδοποιεί ότι περάσαμε την γίνεται η σύγκριση ρυθμίζονται με τα
σπούν πολύ την προσοχή του οδηγού και περιοχή οικονομικής λειτουργίας τής ποτενσιόμετρα Ρ2, Ρ3 και Ρ4.
έτσι γίνονται κουραστικά. μηχανής και πρέπει να αλλάξουμε ταχύ Κατ' αρχήν η δίοδος D7 εκπέμπει
Ο καλύτερος τρόπος είναι επομένως τητα. Εάν η μηχανή έχει φθάσει το κίτρινο φως ενώ οι άλλες δύο είναι σβη
να μην γίνεται ακριβώς ένδειξη των μέγιστο επιτρεπόμενο αριθμό στροφών στές. Οταν η στάθμη τής τάσεως στις
στροφών αλλά περιοχές ολόκληρες. τότε το όργανο εκπέμπει έναν διακο εισόδους (+) των Α1, Α2, A3 φθάσει τη
Στο όργανό μας αυτές οι περιοχές πτόμενο ήχο. στάθμη στην είσοδο ( - ) του Α1 τότε η
δείχνονται με διόδους φωτεινής εκπο έξοδός του γίνεται περίπου +12V και
μπής (LED) ως εξής: Το όργανο ανάβει η πράσινη δίοδος D8 ενώ σβήνει η
Κίτρινο: Η μηχανή λειτουργεί σε χαμη Το σχηματικό διάγραμμα τού οργάνου D7. Εάν οι στροφές μεγαλώσουν αρκετά
λές στροφές. (Δεν έχουμε δείχνει ένα μετατροπέα συχνότητας σε τότε η έξοδος τού Α2 γίνεται και αυτή
ακόμα τη μέγιστη ροπή). τάση, (σχήμα 4). Η συχνότητα διακοπής 12V οπότε ανάβουν οι κόκκινες D3 και
Πράσινο: Η μηχανή έχει περίπου τη μέ μετατρέπεται σε μιά ανάλογη συνεχή D10 και σβήνει η πράσινη D8. Η έξοδος
γιστη ροπή. τάση. Η στάθμη αυτής της τάσης συγκρί- του Α2 ενεργοποιεί και τον ταλαντωτή
Κόκκινο: Η μηχανή λειτουργεί με υψη νεται από τρεις συγκρητές (Compara των ακουστικών συχνοτήτων. Η ολοκλή
λές στροφές (έχει περάσει το tors) που ο καθένας από αυτούς καταλή ρωση του σήματος τού Α2 που γίνεται από
σημείο μέγιστης ροπής). γει σε μιά από τις τρεις ενδεικτικές LED τον C11 και R19 δημιουργεί ένα ήχο που
Διακοπτόμενο κόκκινο: Η μηχανή έχει οι οποίες δείχνουν την περιοχή στροφών αποσβένει ομαλά. Αυτός ο ήχος είναι μιά
της μηχανής. Οταν γίνεται η αλλαγή από συμβουλή προς τον οδηγό να αλλάξει
πράσινο σε κόκκινο τότε ο μονοσταθής ταχύτητα. Ό τα ν οι στροφές αυξηθούν
3 MF δίνει εντολή στον ταλαντωτή AMV2 ακόμα περισσότερο τότε η έξοδος τού A3
και αυτός παράγει ένα ακουστικό σήμα με αλλάζει κατάσταση και ενεργοποιεί τον
τη βοήθεια του μεγαφώνου. Οταν η ασταθή πολυδονητή Α4. Αυτό έχει σαν
μηχανή φθάσει τις μέγιστες επιτρεπό συνέπεια να σβήνουν κάθε δευτερόλε
μενες στροφές τότε ενεργοποιείται ο πτο οι κόκκινες δίοδοι D9 και D10 και να
AMV1 και δημιουργείται διακοπτόμενος διαμορφώνεται το σήμα του ταλαντωτή
φωτισμός από την κόκκινη LED. Στον ίδιο IC3 μέσω τής διόδου D4, οπότε και
χρόνο αυτό το σήμα ενεργοποιεί και τον ακούγεται ένα διακεκομένο σήμα. Ο IC3
ταλαντωτή ακουστικών συχνοτήτων. ' Ο ελέγχει ένα μεγάφωνο 8Q/0,2W. Εάν το
πως δείχνει το κύκλωμα στο σχήμα 5 ο σήμα ακούγεται πολύ δυνατά τότε
μετατροπέας συχνότητας σε τάση είναι μπορούμε να μεγαλώσουμε την R21. Για
μιά απλή κατασκευή. Το τρανζίστορ Τ1 να ελαττωθεί.
χρησιμοποιείται για να κάνει τον παλμό Για να λειτουργήσει το όλο σύστημα
εισόδου ορθογώνιο. To IC1 είναι το 555 κανονικά χρειαζόμαστε έναν σταθεροποι
Σχήμα 3. Το όργανο δεν δείχνει ακριβώς συνδεδεμένο σαν μονοσταθής πολυδο- ητή τάσεως. Αυτός γίνεται με τη βοήθεια
τον αριθμό στροφών αλλά γενικές περιο νητής. Η έξοδος τού IC1 εισέρχεται σε της διόδου D6 και του τρανζίστορ Τ2. Το
χές στροφών. ένα φίλτρο R7/C6, R8/C7 οπότε οι παλμοί κύκλωμα D5, R12 και C9 χρησιμοποιείται
για να καταπνίξει τυχόν υπερτάσεις.
4 Η κατασκευή
Με το τυπωμένο κύκλωμα του σχήμα
τος 6 η κατασκευή δεν πρέπει να παρου
σιάζει προβλήματα. Τα ολοκληρωμένα
καλό θα ήταν να μπουν πάνω σε βάσεις.
Επίσης καλό θα ήταν οι πυκνωτές C7, C10
όπως και οι C14 και C11 να είναι
τανταλίου.
Για την κατασκευή θα χρειαστούμε ένα
πολύμετρο, έναν μικρό μετασχηματιστή
και ένα ανορθωτικό σε συνδεσμολογία
γέφυρας. Για τη ρύθμιση χρειάζονται
ακόμα και τα εξής δεδομένα της
μηχανής.
1. Τις μέγιστες επιτρεπόμενες στροφές
ανά λεπτό. Αυτές είναι συνήθως 5500
αλλά καλύτερα να συμβουλευθείτε το
βιβλίο του αυτοκινήτου. Για να μην κα
ταπονούμε τη μηχανή καλά είναι να
πάρουμε μικρότερο αριθμό στροφών
π.χ. 5250.
2. Το κάτω και το πάνω όριο στροφών π1
και π2 στο σχήμα 3. Εάν δεν υπάρχει
στα βιβλία τού αυτοκινήτου πρέπει να
1-31
Σχήμα 5. Το κύκλωμα.
Κατάλογος υλικών
Πολλαπλή ΝAND-AJ
Α Β Q
0 0 1
λογική πύλη 0
1
1
1
0
1
1
1
0
Η πολύ ενδιαφέρουσα αυτή του πίνακα 2). Ο σκοπός αυτής της πύλης
πύλη υπάρχει και σαν ένα είναι να μπορεί να ενεργοποιεί με το αυ
ξημένο ρεύμα εξόδου της μιά μεγάλη
ολοκληρωμένο. Το ολοκλη
σειρά από άλλες πύλες.
ρωμένο όμως αυτό είναι Ο αναστροφέας (inverter) εκτός από
δυσεύρετο, ειδικά για αυτόν την ενίσχυση ρεύματος κάνει και ανα
που θ έλει να αγοράσει δύο ή στροφή της λογικής στάθμης εισόδου.
τρία τεμάχια. Εάν έχουμε στην είσοδο μιά στάθμη «1»
Αυτό μας έδωσε την ώθηση στην έξοδο θα έχουμε «0» και το
αντίστροφο. Η αλγεβρική μορφή τής
να την κατασκευάσουμε με πύλης αυτής είναι Q = Ά. Η παύλα πάνω
υλικά που βρίσκονται εύκολα στο «Α» σημαίνει αναστροφή.
στην αγορά. Το αποτέλεσμα Η πύλη ΚΑΙ (AND) έχει περισσότερες
ήταν μιά λύση, με μόνο δύο τής μιάς εισόδους. Η έξοδος Q έχει τη
απλά ολοκληρωμένα. στάθμη «1» όταν όλες οι είσοδοι είναι
«1». Οι αλγεβρική μορφή για δυό εισό
δους είναι Q = Α.Β, η τελεία μεταξύ των
Α και Β διαβάζεται «ΚΑΙ».
Η πύλη «ΟΧΙ ΚΑΙ» (NAND) λειτουργεί
όπως και η ΚΑΙ αλλά στην έξοδό της έχει
έναν αναστροφέα. Από τον πίνακα
αλήθειας βλέπουμε καθαρά την διαφορά
μεταξύ τους. Η αλγεβρική μορφή είναι ως
εξής Q = λ.Α.
Η πύλη «Η» (OR) λειτουργεί τελείως
διαφορετικά από τις προηγούμενες. Η
έξοδος γίνεται «1» εάν ή η μία είσοδος ή
η άλλη ή και οι δύο είσοδοι έχουν στάθμη EXNOR Α
«1». Η αλγεβρική μορφή είναι Q = A+B το
+ διαβάζεται σαν ή.
Εαν στην έξοδο της πύλης OR προσθέ Α Β Q
τουμε έναν αναστροφέα τότε θα έχουμε 0 0 1
0 1 0
την πύλη NOR (ΟΧΙ Η) (βλέπε και πίνακα 0 0
1 1 1
αλήθειας). Η αλγεβρική μορφή της εξό
δου σε συνάρτηση με την είσοδο είναι:
1-34
q = Α+ϋ:
Σε τούτο το σημείο θα πρέπει να πούμε
ότι δυστυχώς θα αναγκαστούμε να ανα 1\Ι1 . .. Ν3 = IC1 = 3/4 χ 74<LS)86
φέρουμε τις πύλες και με την αγγλική N4 = IC2 = 1 /4 x74(LS )00
<i) d>~
-© 5 V
ρωθεί όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και
διεθνώς.
Για να ολοκληρώσουμε τις πύλες θα IC1 IC2
πρέπει να αναφέρουμε και τις πύλες
EXNOR Kai(EXOR. Η πύλη EXOR ή XOR
Exclusive OR) (αποκλειστικό Η) συμπε-
ριφέρεται όπως και η OR. Εκτός από την
ΐ Θ
Μέτρηση
πιεσεως ήχου
▼ ▼
80104 3
Θ
810724
Σχήμα 4. Το κυκλωματικό διάγραμμα του οργάνου μετρήσεως της πιέσεως του ήχου.
δέν έχουν και τόσο ενδιαφέρον οι υψηλό διάγραμμα του μετρητή. Σαν μικρόφωνο ενισχυτή με FET και η χαρακτηριστική του
τερ ες καλύτερα να μην μετρηθούν από στην είσοδο μπορεί να τοποθετηθεί ο είναι ευθύγραμμη από 100Ηζ μέχρι
εσάς αυτοπροσώπως. τύπος LBC 1055/00 της Φίλιπς. Αυτός ο 14ΚΗζ, έχει επίσης το προτέρημα ότι και
τύπος είναι ένα μικρόφωνο χωρητικότη μέχρι τα 134dB δεν υπερφορτίζεται
Το κύκλωμα τας που δεν χρειάζεται μεγάλη τάση (μπουκώνει).
Το σχήμα 4 δείχνει το κυκλωματικό λειτουργίας. Εχει ενσωματωμένο έναν
1-38
Ταλαντωτής ημίτονο
είδους κύματος
με πολύ μικρή παραμόρφω ση...
L. B o u lla r t
Είναι δύσκολο αν όχι αδύνατο ένας παραμορφώσεως, στο κύκλωμα έχει το
απλός κατασκευαστής να κάνει μετρή ποθετηθεί και ένα Schmitt-trigger το
σεις σε συσκευές Hi Fi επειδή τα όργανα οποίο μας δίνει στην έξοδο τετραγωνικά
που θα χρειασθεί πρέπει να είναι μεγάλης σήματα.
ακρίβειας και αυτό έχει σα συνέπεια το Το κύκλωμα το υ ταλαντωτή
κόστος αυτών των οργάνων να είναι απλη Παρόλο που πολλοί αναγνώστες θα
σίαστο. Η χαρακτηριστική συχνότητα ξέρουν πώς λειτουργεί ο ταλαντωτής
ενός ενισχυτή π.χ. και η απόκριση του σε Wien και παρ' όλο που επεξηγείται σε
ορθογώνιους παλμούς είναι σχετικά πολλά βιβλία θεωρήσαμε ότι δεν θα ήταν
εύκολο να μετρηθούν, εκείνο όμως που C
και άσχημο να τον ξανααναφέρουμε.
χρειάζεται όργανα μεγάλης ακρίβειας για Το σχήμα 1α δείχνει ένα κύκλωμα που
να μετρηθεί είναι η παραμόρφωση.' Ενας αποτελείται από δύο αντιστάσεις και δύο
πολύ καλός ταλαντωτής επομένως που πυκνωτές. Αυτό το κύκλωμα είναι που
μπορεί να κατασκευασθεί με λίγα στοι προσδιορίζει τη συχνότητα ταλάντωσης.
χεία στο σπίτι θα είναι πολύ χρήσιμος και Η χαρακτηριστική συνάρτηση του κυκλώ
για τη μέτρηση τής παραμόρφωσης αλλά ματος δημιουργείται από τις U,/U0. Στη
και για άλλες απλές μετρήσεις και κατα συχνότητα F = 1/(2.n.R.C.) και μόνο σε
σκευές. αυτή οι U, και U2 είναι σε φάση.
Ενας ταλαντωτής μπορεί να κατασκευ Σε αυτή τη συχνότητα ο λόγος U,/U 0
ασθεί με πολλούς τρόπους και κάθε είναι ακριβώς 1:3. Εάν τώρα ενισχύσουμε
τρόπος έχει τα προτερήματα και τα μειο- την U, τρεις φορές και την έξοδο του
νεκτήματά του. Για χαμηλές συχνότητες ενισχυτή τη συνδέσουμε στο U0 (ανάδρα
όπου θέλουμε να αλλάζουμε συχνότητα η ση) τότε θα έχουμε ένα τέλειο ταλαντω
καλύτερη λύση είναι ένας ταλαντωτής τή επειδή σε αυτή τη συχνότητα τα
Wien. Αυτός ο τύπος εκτός από τη μικρή σήματα U, και U0 είναι σε φάση). Δυστυ
Σχήμα 1. Το σχήμα δ ε ίχ ν ε ι πώς από μιά
παραμόρφωση μας δίνει και τη δυνατότη χώς οι γνωστοί μας τελεστικοί ενισχυτές
γέφ υρα Wien μπορούμε να δημιουργήσου
τα να αλλάζουμε τη συχνότητα πολύ έχουν ενίσχυση πολλές χιλιάδες φορές μ ε ένα ταλαντω τή. Οι τά σ εις U1 και U0
εύκολα με ένα ποτενσιόμετρο ή με μεγαλύτερη από το 3. Ευτυχώς όμως υ ε ίν α ι σε φάση μόνο για μιά σ υχνότητα όπου
μεταβαλόμενες χωρητικότητες. Εκτός πάρχουν λύσεις όπως δείχνει και το σχή και η U1 ε ίν α ι το 1/3 τη ς U0. Εάνενισχύσου-
από την ημιτονοειδή κυματομορφή που τη μα 1 C που μάς δίνουν ακριβώς την ενί με τη υ ίτ ρ ε ις φ ο ρ ές κ α ιτη σ υ ν δ έσ ο υ μ ε με
χρησιμοπιούμε για μετρήσεις της χαρα σχυση που θέλουμε. Ο διαιρέτης τάσεως τη ν U0 (ανάδραση) τ ό τ ε θα έχ ο υ μ ε ένα
κτηριστικής συχνότητας ή για μετρήσεις R1, R2 έχει συνδεθεί στην είσοδο (-) του ταλαντω τή.
1-40
ενισχυτή ενώ στην είσοδο (+) έχει τή. Εάν τώρα η τάση εξόδου μικρήνει θα Το πλάτος του σήματος σταθεροποιεί
συνδεθεί το κύκλωμα RC. Με R1 = 2R2 η μικρήνει και το ρεύμα μέσα από την αντί ται με την NTC αντίσταση R19.
ενίσχυση υπολογίζεται ως εξής: σταση οπότε θα αλλάζει και η αξία τής
αντίστασης με αποτέλεσμα να μεγαλώσει Η ομική αξία αυτής της αντιστάσεως
Au = R1 + R2 _ 2R2+ R2_ 3 η ενίσχυση. Αυτή η μέθοδος εξισορρο είναι 1,5ΚΩ στους 25 βαθμούς. Η τάση
R2 R2 πεί αρκετά καλά το σήμα εξόδου και το εξόδου είναι 1,5V ενεργός τιμή (R.M.S.).
Αυτή είναι η θεωρητικά υπολογισμένη κρατάει σταθερό. Αυτός ο τύπος αντιστάσεως NTC δεν
ενίσχυση που θα μας δώσει ένα ημιτο- πρέπει με κανένα τρόπο να αλλαχθεί με
νοειδές σήμα στην έξοδο. Στην πράξη η Το κυκλωματικό διάγραμμα άλλο γιατί αλλοιώς θα έχουμε μεγάλη πα
ενίσχυση 3 είναι πολύ κρίσιμη. Εάν γίνει Το σχήμα 2 δείχνει το κυκλωματικό ραμόρφωση. Αυτή η αντίσταση είναι σε
λίγο μεγαλύτερη από 3 τότε το σήμα θα διάγραμμα του ταλαντωτή. Οπως βλέ θήκη από γιαλί και η αποροφούμενη .
αυξάνει συνεχώς μέχρι να περιοριστεί πουμε υπάρχει διαφορά από το κύκλωμα ισχύς της είναι 20m W. Το τελευταίο είναι
από την τάση τροφοδοσίας. Ο ενισχυτής στο σχήμα 1. Εδώ ο τελεστικός ενισχυ πολύ σοβαρό γιατί όταν περνά ρεύμα από
τότε θα δίνει στην έξοδο σήμα σε σχήμα τής έχει αντικατασταθεί από τα τρανζί μέσα της πρέπει να την θερμαίνει.
ορθογωνίου παλμού. στορ Τ1, Τ2, Τ3 και Τ4. Το κύκλωμα Το σήμα εξόδου απο το C13 και το Ρ2
Εάν πάλι γίνει λίγο μικρότερη από το 3 εισόδου αποτελείται από το τρανζίστορ (που ρυθμίζει τη στάθμη εξόδου) φθάνει
τότε δεν θα υπάρξει ταλάντωση και εάν Τ1 και το FET Τ2. Για να έχουμε μιά στο Ρ3. Μετά από το Ρ3 εισέρχεται σε ένα
υπάρξει προς στιγμή μετά από λίγο θα μεγάλη ενίσχυση όταν δεν έχουμε κύκλωμα αποσβέσεως. Οι λεπτομέρειες
αποσβεστει. ανάδραση διαλέξαμε το Τ3 να είναι Dar του κυκλώματος φαίνονται στο σχ. 3. Ο
Πρέπει λοιπόν να υπάρξει κάποιος τρό lington. Ο συλλέκτης του Τ3 συνδέεται διακόπτης S2 παρεμβάλει μεταξύ ακρο
πος περιορισμού ώστε η έξοδος να μας με τον αρνητικό πόλο της πηγής μέσω της δέκτη εξόδου και ταλαντωτή έναν Schmitt
δώσει ένα καθαρό ημιτονοειδές σήμα και πηγής ρεύματος που αποτελείται από το -trigger ο οποίος μας δίνει ορθογώνιο
όχι τετραγωνικό παλμό. Τ4. Η γέφυρα των R και C έχει συνδεθεί παλμό.
Συνήθως ο περιορισμός γίνεται αν στο συλλέκτη τού Τ3 και στη βάση του Τ 1. Το κύκλωμα Schimitt-trigger αποτελεί-
αντικαταστήσουμε την R1 ή R2 με μιά Για την ομαλή επιλογή της συχνότητας ται από τα τρανζίστορ Τ5, Τ 6 και Τ7 μαζί
αντίσταση που η ομική της αξία να αλλάζει έχει επιλεγεί ένα λογαριθμικό ποτεν με τα άλλα στοιχεία που έχουν συνδεθεί
με την θερμοκρασία. Εάν λοιπόν μεγαλώ σιόμετρο σαν αυτά που χρησιμοποιού γύρω απ' αυτά. Το κύκλωμα αυτό είναι
σει ή τάση εξόδου τότε θα μεγαλώσει και νται στα στερεοφωνικά. Ο διακόπτης S1 αρκετά γνωστό και έχει το προτέρημα ότι
το ρεύμα που περνά μέσα από την αντί επιλέγει την περιοχή συχνοτήτων με οι τετραγωνικοί παλμοί του είναι τελείως
σταση, αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα να αλλαγή τών πυκνωτών. Υπάρχουν τέσσε καθαροί και μπορούν να χρησιμοποιηθούν
αλλάξει και η ομική της αξία. Έ τσι θα ρις περιοχές με ένα ολικό εύρος ζώνης για συστήματα ήχου υψηλής πιστότητας.
μικρήνει ο βαθμός ενίσχυσης του ενισχυ από 10Ηζ έως ΙΟΟΚΗζ. Το μόνο μειονέκτημα είναι ότι ο λόγος
Σχήμα 2. Το κυκλω ματικό διάγραμμα του ταλαντω τή η μ ιτο νο ειδ ο ύ ς κύματος. Στα δ ε ξ ιά το υ σ χεδίου
υπάρχει ένα ς Schmitt - trigger για τετρ α γω νικούς παλμούς. Το κύκλωμα αποσβέσεως ε ίν α ι στο σχήμα 3.
1-41
διάρκειας θετικού προς αρνητικό παλμό Η δίοδος φωτοεκπομπής D1 δείχνει αυτοί 1%. Αυτές οι ανοχές δεν είναι
εξαρτάται μέχρις ενός σημείου από την πότε ενεργοποιείται ο ταλαντωτής. Ταυ αναγκαίες εάν δεν χρειαζόμαστε κλίμα
τάση τροφοδοσίας. Αυτό όμως δεν είναι τόχρονα όμως η D1 ρυθμίζει το ρεύμα κα ακρίβειας για κάθε περιοχή Το Τ1
σπουδαίο για εφαρμογές του τύπου που τροφοδοσίας ώστε να είναι ίσο και από πρέπει να έχει χαμηλό θόρυβο. Οταν
αναφέραμε προηγουμένως. τη θετική και από την αρνητική πηγή. Σάν έχει κατασκευασθεί το κύκλωμα πρεπει
η τροφοδοσία γίνεται από μπαταρία. (Το να μετρηθεί η τάση του Τ2. Το ρεύμα
Το σχήμα 3 δείχνει τα δύο κυκλώματα ρεύμα μέσα από την δίοδο έχει επιλεγεί μέσα από το τρανζίστορ πρέπει να είναι
αποσβέσεως. Συνήθως οι γεννήτριες ίσο με το ρεύμα του Schmitt-trigger). 12μΑ για μιά τάση -3V μεταξύ g και S. Γία
ακουστικών συχνοτήτων έχουν μιά έξοδο αυτό το λόγο θα ήταν καλό να τοποθετη
των 600Ω. Αυτό μπορούμε να το πετύ- θεί πάνω σε βάση.
χουμε με το κύκλωμα 3α. Εάν όμως Κατασκευή και ρύθμιση Πάνω στο τυπωμένο κύκλωμα δεν υ
κάποιος δεν ενδιαφέρεται για τα 600Ω Τα υλικά που θα χρησιμοποιήσουμε για πάρχουν τα στοιχεία που καθορίζουν την
αντίσταση εξόδου τότε μπορεί να χρησι την κατασκευή θα πρέπει να τα διαλέ συχνότητα και συνδέονται στα σημεία Α,
μοποιήσει το πολύ απλό κύκλωμα του ξουμε προσεκτικά, εάν θέλουμε να έχου Β και C όπως και ο διακόπτης S2 μαζί με
σχήματος 3b. Η αντίσταση εξόδου αυτού με πολύ χαμηλή παραμόρφωση. Οι το ποτενσιόμετρο Ρ3 και το κύκλωμα
του κυκλώματος είναι γύρω στα 565. R5, R6 και R7 πρέπει να είναι μεταλλικού αποσβέσεως. Οι πυκνωτές εισόδου συν
Μόνο για μεγάλη τάση εξόδου η αντίστα φιλμ 1%. Το Ρ1 πρέπει να είναι καλής ποι δέονται πάνω στο διακόπτη S1 οι δε
ση εξόδου μπορεί να αλλάξει, από 0 έως ότητας στερεοφωνικού τύπου. Οι πυκνω αντιστάσεις R1 έως R4 στο στερεοφω
5ΚΩ ανάλογα με τη θέση των Ρ2 και Ρ3. τές C1, C2, C3 και C4 πρέπει να είναι και νικό ποτενσιόμετρο. Το τμήμα αυτό συν-
1-42
κρυστάλλων LCD
ένα μετρητή χωρητικοτήτων.
Αυτές τις κατασκευές ίσως τις δημο
σιεύσουμε σε άλλα τεύχη όπως και ένα
κύκλωμα για μετρήσεις από 2Ηζ.
Η βασική μονάδα
Επειδή η βασική μονάδα τού συχνό-
μετρου είναι η FM77T, καλό θα ήταν να
εξετάσουμε με περισσότερη προσοχή τις
δυνατότητάς της.
Ο μετρητής των 4ΜΗζ έχει μιά
συχνότητα 1 0 μετρήσεων το δευτερό
λεπτο. Η ίδια μονάδα είναι κατάλληλη και
για ψηφιακή ένδειξη σε ένα ραδιοφωνικό
Ενα όργανο μ ε μ εγ ά λ ες απ οδόσεις δέκτη. Εάν συνδεθεί στον δέκτη τότε
Σε τούτο το άρθρο περιγράφεται ένα ασυνήθιστα απλό δείχνει τη συχνότητα λήψης, μετρώντας
τη συχνότητα του τοπικού ταλαντωτή.
όργανο με πάρα πολύ καλές αποδόσεις. Η απεικόνιση της Υπάρχει η δυνατότητα για 26 διαφορετι
συχνότητας γίνεται με υγρούς κρυστάλλους LCD. Εχει δύο κές ενδιάμεσες συχνότητες.
περιοχές, η μιά μέχρι 4ΜΗζ και η δεύτερη μέχρι 35ΜΗζ. Η απεικόνιση γίνεται με τη βοήθεια
Ο μετρητής μπορεί να λειτουργήσει και με μπαταρία ο δε υγρών κρυστάλλων. Οι δυνατότητές της
όγκος δεν είναι μεγαλύτερος από ένα μικρό είναι πέντε ψηφία, οι αναγραφές ΚΗζ
ΜΗΖ και LW, καθώς και τα αναγκαία
ψηφιακό πολύμετρο. κόματα.
Η μονάδα έχει δύο εισόδους ελέγχου.
Με την μία έχουμε τη δυνατότητα να στα
ματήσουμε και να «κρατήσουμε» την
αναγραφόμενη ένδειξη. Και με την άλλη
να την σβήσουμε και επομένως να τη
μηδενίσουμε.
Η μέγιστη απεικόνιση είναι 39999, ο
μετρητής όμως δείχνει και υπερχείλιση
(overflow) οπότε η σωστή μέτρηση είναι
η ένδειξη τού οργάνου συν 40.000. Επο
μένως η ένδειξη τού οργάνου για τα
πραγματικά 5,9 ΜΗζ θα είναι 1,9ΜΗζ. Η
μονάδα λειτουργεί από 4,75V έως 7V και
η κατανάλωση ρεύματος είναι περίπου
1mA. Μεγάλη προσοχή χρειάζεται κατά
τη σύνδεση τής τροφοδοσίας. Εάν κατά
λάθος συνδεθούν οι πόλοι αντίστροφα
τότε, αυτό θα είναι και το τέλος τής
μονάδας.
Το βασικό συχνόμετρο
Οπως αναφέραμε η βασική μονάδα
μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν συχνόμε
τρο μέχρι 4ΜΗζ ενώ έχουμε τη δυνατό
τητα να το χρησιμοποιήσουμε και στα
35ΜΗζ με τη βοήθεια άλλων κυκλωμά
των (μπορούμε να φθάσουμε μέχρι και
40ΜΗζ αλλά για αυτό χρειάζεται ιδιαίτε
ρη προσοχή). Τα τεχνικά δεδομένα
αναγράφονται στον πίνακα 1. Η αλλαγή
από ΚΗζσε ΜΗζ γίνεται αυτόματα όπως
και η μεταφορά του κάματος. Η στάθμη
εισόδου μπορεί να κυμανθεί από τα
30μν έως τα 50V ενεργού τιμής.
1-44
Το σχηματικό διάγραμμα
Πίνακας 1 Το σχηματικό διάγραμμα στο σχήμα 1
δείχνει πόσο απλό είναι στην κατασκευή
Τεχνικά χαρακτηριστικά τού ουχνόμετρου
του το συχνόμετρο. Μετά τον προενι-
Περιοχή συχνότητας 1 :
2ΚΗζ.... 3,999ΜΗζ σχυτή έχουμε έναν διαιρέτη (δια 1 0 ), ο
Ευαισθησία εισόδου :
39mV ενεργός τιμή οποίος μάς δίνει τη δυνατότητα να αυ
Περιοχή συχνότητας 2 :
ΙΟΟΚΗζ... 39,999MHz
Ευαισθησία εισόδου :
80mV ΙΟΟΚΗζ... 20ΜΗζ ξήσουμε τη συχνότητα μετρήσεως από
150MV 20MHz... 30ΜΗΖ 4ΜΗζ στα 35ΜΗζ. Με τη βοήθεια τού
450mV 30MHz... 35MHz
900mV 35MHz... 40MHz διακόπτη S1 b γεφυρώνουμε το διαιρέτη
Μεγίστη τάση εισόδου : 50V ενεργός τιμή και έτσι η περιοχή αυξάνεται από 3999,9
Αντίσταση εισόδου : 1MQ/10pF για Vin < 700mV ΚΗζ σε 39,999ΜΗζ (στην πράξη μέχρι
Ρυθμίσεις Δεν χρειάζονται
Τροφοδοσία Μπαταρία 9V εξωτερική τάση 8... 12V 35ΜΗζ). Η αυτόματη μεταφορά τού
εναλασσόμενο κάματος όπως και η αλλαγή των ΚΗζ σε
Κατανάλωση ρεύματος : 40mA max
Αυτόματη μεταφορά τού κάματος ΜΗζ γίνεται με τη βοήθεια ενός λογικού
Αυτόματη ένδειξη KHz ή ΜΗζ κυκλώματος.
Το κύκλωμα
1 Οπως φαίνεται στο σχήμα 2 για να
κατασκευάσουμε το συχνόμετρο χρεια
ζόμαστε πολύ λίγα στοιχεία. Οι δύο
δίοδοι D, και D2 προστατεύουν το
κύκλωμα από μεγάλες τάσεις εισόδου
μέχρι και 50V. Ο ενισχυτής ρεύματος
με τους Τ1 και Τ2 χρησιμοποιείται εκτός
από ενισχυτής και για να αυξήσει την
αντίσταση εισόδου (πάνω από 1ΜΩ).
Αυτή η αντίσταση υπάρχει βέβαια μόνο
όταν δεν άγουν οι δίοδοι D, ή D2, δηλαδή
όταν οι τάσεις εισόδου δεν υπερβαί-
Σχήμα ώ. Το σχηματικό διάγραμμα το υ ουχνόμετρου.
Σχήμα 2. Το κυκλω ματικό διάγραμμα το υ ουχνό μετρο υ. Οι α ριθμοί μέσα στους κύκλους δείχνο υν τα
αντίσ τοιχα σημεία σ υνδέσ εω ς μ ε τη μονάδα.
1 2 3 4 5 6 7 8 91011121314 16
□33320
<J2h-7 Oh
Κατάλογος υλικών
Αντιστάσεις:
R1 = 1 κ
R2 = 1 Μ
R3, R6, R9 = 470 Ο
R5 = 2κ2
R7 = 4κ7
R8 = 10 Ω
Πυκνωτές
C1 = 100 π ΜΚΗ
C2 = 100 μ/6ν
C3 = 220 p/1 6V
C4...C6 = 1 μ /6 ν ταντάλιου
C7 = 10η κεραμικός
Ημιαγωγοί
Τ1 = BF256A (όχι Β ή C)
Τ2 = BF 494
IC1 = 74LS04
IC2 = 4030
IC3 = 74LS196
IC4 = 78L05
D1. D2 = 1Ν4148
D3... D7 = 1Ν4004
Διάφορα
S1a, b = Διπολικός μεταγωγικός διακό
πτης
S2 = απλός διακόπτης
BNC = υποδοχή βύσματος για βύσμα
3.5χιλ.
θήκη = 65-2996Η τής Vero
Βασική μονάδα = FM 77Τ τής Thurlby Ele
ctronics,
νουν τα 700mV. Μετά τους Τ1 και Τ2 και μετατρέπεται σε ορθογώνιο παλμό έτσι να επιλέγει ή την περιοχή των4ΜΗζ
ακολουθεί ο ενισχυτής Ν1 που στην για να μπορεί να επεξεργασθεί από το ή των 35ΜΗζ.Οι πύλες από Ν4 έως Ν7
πραγματικότητα είναι ένας αναστροφέ- υπόλοιπο κύκλωμα. Το επόμενο στοι χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά τού
ας T.T.L. Το σήμα μετά την έξοδο από χείο είναι ο διαιρέτης δια 10 που μπορεί κάματος και για την αλλαγή τής ένδει
τον Ν1 εισέρχεται στους Ν2 και Ν3όπου να γεφυρωθεί από το διακόπτη S1 b και ξης από ΚΗζ σε ΜΗζ και αντίστροφα.
1-46
Η κατασκευή
Η κατασκευή τού συχνόμετρου είναι
τροφοδοτικό
αρκετά απλή και δεν χρειάζεται ειδική
δεξιοτεχνία. Η ιδανική θήκη για το
όργανο είναι ο τύπος 65 2996Η τής ' Ενας που ασχολείται με ηλεκτ κόστος τους για αυτές τις περιοχές είναι
Vero, είναι όμως δυνατόν να χρησιμο ρονικά το πρώτο που θα χρεια- αρκετά μεγάλο.
ποιηθεί οποιαδήποτε άλλη θήκη με κα σθεϊ είναι ένα τροφοδοτικό. Το Η λύση που περιγράφουμε εδώ είναι
νονικές διαστάσεις. Σε αυτή την περί τροφοδοτικό που περιγράφουμε μιά ενδιάμεση λύση. Κατασκευάσαμε ένα
πτωση θα χρειασθούμε μόνο λίγο εδώ είναι ένα απλό γενικό τρο αρκετά απλό και οικονομικό κύλωμα με
περισσότερη εργασία. Εάν χρησιμο πολύ καλές προδιαγραφές.
φοδοτικό ρυθμιζόμενο από 0
ποιήσουμε την πάρα πάνω αναφερό- Για την κατασκευή μας διαλέξαμε δύο
έως 20V με 2Α έξοδο. κοινούς και οικονομικούς σταθεροποιη
μενη θήκη θα πρέπει να τοποθετήσου
με τα στοιχεία με μεγάλη προσοχή ώστε τέ ς τάσεως σε συνδυασμό με μερικά
να μην πιάνουμε πολύ χώρο. Για τις πολύ οικονομικά τρανζίστορ ισχύος. Με
συνδέσεις τού FM77T με το υπόλοιπο τα ολοκληρωμένα παίρνουμε χωρίς καθό
κύκλωμα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε λου δυσκολίες μιά ρυθμιζόμενη σταθερο
λεπτό εύκαμπτο καλώδιο. Τούς δύο ποιημένη τάση ενώ τα τρανζίστορ μας
διακόπτες τους τοποθετούμε προσεκτι δίνουν την ένταση που χρειαζόμαστε.
κά πάνω σε μιά μικρή πλάκα από Επειδή η τάση τροφοδοσίας για τα
εποξυδικό ή βακελίτη και τους στερεώ περισσότερα κυκλώματα δεν είναι μεγα
νουμε στο κάτω μέρος τής θήκης με λύτερη από 18 έως 20V για αυτό το λόγο
μερικές σταγόνες καλής κόλλας. Μερι βάλαμε σαν ανώτατο όριο 20V. Εάν χρεια-
κές σταγόνες τής ίδιας κόλλας θα χρη σθούμε μεγαλύτερη τάση τότε μπορούμε
σιμοποιήσουμε και για τη στερέωση τής να συνδέσουμε δύο τροφοδοτικά σε
μονάδας FM77T. Το τυπωμένο κύκλωμα σειρά. Επειδή πολλές φορές στις κατα
το βιδώνουμε στις υποδοχές που υπάρ σκευές έχουμε δύο διαφορετικές τάσεις
χουν για αυτό το λόγο. Στην πάνω συνήθως θετική και αρνητική για αυτό το
πλευρά τού κάτω μέρους τής θήκης λόγο πολύ συχνά για πειραματισμούς δύο
τοποθετείται μιά είσοδος BNC. Για την τροφοδοτικά είναι απόλυτα αναγκαία.
μπαταρία υπάρχει ξεχωριστός χώρος Το κάτω όριο του τροφοδοτικού είναι
στο κάτω μέρος. Στον ίδιο χώρο μπορεί πράγματι 0V, μιά λεπτομέρεια που αξίζει
να τοποθετηθεί και μιά υποδοχή για το να σημειωθεί γιατί σε πολλά τροφοδοτικά
βίσμα εξωτερικού τροφοδοτικού. Προ η τάση δεν κατεβαίνει κάτω από τα 1,5V.
σοχή στο κλείσιμο τής θήκης. Εάν έχουν Λόγω της μεγάλης περιοχής υπάρχει μιά
γίνει όλα αυτά το συχνόμετρο είναι χονδρική και μιά μικρομετρική ρύθμιση
έτοιμο για να χρησιμοποιηθεί χωρίς της τάσεως εξόδου. Επειδή το τροφοδο
καμιά άλλη ρύθμιση. τικό θα χρησιμοποιηθεί για πειραματι
σμούς η ηλεκτρονική ασφάλεια είναι κάτι
το αυτονόητο.
Το τροφοδοτικό δεν έχει ρύθμιση
ρεύματος γιατί γιά αυτό χρειάζεται μιά
κάπως πιό σύνθετη κατασκευή, και η
πείρα μας έχει δείξει ότι αυτή η ρύθμιση
δεν χρησιμοποιείται σχεδόν ποτέ.
Το μέγιστο ρεύμα εξόδου είναι 2Α. Η
τάση εξόδου: 0 ... 20V
κυμάτωση είναι μικρότερη του 1mV για
ρύθμιση χονδρική και μικρο-
μετρική
οποιαδήποτε τάση ή ένταση εξόδου του
ρεύμα εξόδου: 2Α μέγιστο τροφοδοτικού. Τούτο οφείλεται στην
ρεύμα βραχυκυκλώματος: 2,3Α πολύ καλή απόσβεση κυμάτωσης των δύο
κυμάτωση: 1mV σε πλήρες φορτίο ολοκληρωμένων.
1-47
06
Σχήμα 1. Το κυκλω ματικό διάγραμμα το υ τρ οφ ο δο τικο ύ. To IC1 είνα ι ο κύριος ρυθμιστής. To IC2δημιουρ
γ ε ί τη ν α ρνητική τάση που χ ρ ε ιά ζε τα ι για να πάρουμε στην έξο δ ο 0V.
Το κυκλωματικό διάγραμμα
Το σχήμα 1 δείχνει το κυκλωματικό
διάγραμμα του τροφοδοτικού. Από αυτό
μπορούμε να δούμε ότι τα στοιχεία που
χρησιμοποιούνται είναι ελάχιστα σε σχέ
σή με τις δυνατότητες του.
Οι πυκνωτές C1 και C2 χρησιμοποιού
νται για την εξομάλυνση των τάσεων μετά
από τους ανορθωτές γέφυρας. Η μεγαλύ
2 x 2 0 . . . 22 V
2x3 A
- ©
0 . . 20 V
m ax.2 A
0 . . . 20 V
max. 2 A
--------- Θ
81128 4
Σχήμα 3. Οι δ υ ν α τέ ς σ υνδεσ μ ολο γίες το υ Σχήμα 4. Για έ ν α απλό τρ ο φ ο δ ο τικό χ ρ ε ιά ζε τα ι μόνο ένα ς μετασχηματιστής,
διπλού τρ οφ οδοτικού.
1-49
Διακόπτης
από την ομιλία
ενεργοποιούμενος
λ ε ιτ ο υ ρ γ ε ί μ ε οπ οιαδήπ οτε
λέξη. 1
Οι ραδιοτηλεφωνητές και οι
ερασιτέχνες χρησιμοποιούν
συνήθως έναν διακόπτη για
να κάνουν μεταγωγή από
εκπομπή σε λήψη. Η μεταγω
γή αυτή είναι δυνατόν να
γίνει και αυτόματα με τη
βοήθεια ενός ηλεκτρονικού
συστήματος που ενεργοποιεί
ται από την ομιλία. Τέτοιοι Σχήμα 1. Το σχηματικό διάγραμμα το υ διακόπτη. Η σ υχνότητα και το Q t o u φίλτρου
δ ιελεϋ σ εω ς ζώνης ε ίν α ι δυνατόν να ρυθμιστούν έ τσ ι ώ στε να έ χ ο υ μ ε την ζώνη που
διακόπτες χρησιμοποιούνται μάς ε ν δ ια φ έ ρ ε ι ακριβώς.
και σε άλλες εφαρμογές.
τρο σταθη το σήμα εισέρχεται οε έναν ενι δυναμικό μικρόφωνο θα μας εξυπηρετού να αλλάξουμε το χρόνο αλλάζοντας τα Ρ4
: και σχυτή (τρανζίστορ) που τραβά έναν ηλε σε. και C7 έτσι ώστε οι χρόνοι τού πολυδο
Γητα κτρονόμο. νητή να κυμαίνονται σε άλλα όρια.
Οι τελεστικοί ενισχυτές Α2 έως Α4
στο Η τροφοδοσία γίνεται από ένα σταθε
μαζί με τις αντιστάσεις και τους πυκνω
ότη- ροποιητή τάσεως 12V, 0,5Α.
τές που έχουν συνδεθεί γύρω απ'
ιλων Το κυκλωματικό διάγραμμα Γία να τροφοδοτήσουμε τους τελεστι
αυτούς δημιουργούν ένα φίλτρο διελεύ-
έξω Το σχήμα 3 δείχνει το κυκλωματικό κούς ενισχυτές χρειαζόμαστε μιά συμ
σεως ζώνης του οποίου την κεντρική
αρά διάγραμμα του συστήματος. Η αντίσταση μετρική τροφοδοσία 2X6V. Αυτή τη
συχνότητα είναι δυνατόν να μετατοπίσου
ζουν εισόδου καθορίζεται από την R2. Επειδή δημιουργούμε με τα στοιχεία R21, R22,
με προς τα πάνω ή προς τα κάτω με τα
/OUV | η R2 έχει μεγάλη ομική αντίσταση το D2, D3, Τ3 και Τ4. Η γη που είναι σχεδια
ποτενσιόμετρα P3a και P3b. To Q μετα
ιό το μικρόφωνο δεν παίρνει μεγάλο φορτίο και σμένη στο σχήμα είναι τεχνιτή. Οι πυκνω
βάλλεται από 1 έως 50 με τα P2a/P2b
επομένως μπορεί να συνδεθεί παράλ τές C4, C8 , C9, C10 και C11 χρειάζονται
έτσι μπορούμε να δώσουμε μεγάλο ή
ληλα στον ενισχυτή Α1. Η ενίσχυση του έστω και εάν δεν χρησιμοποιήσετε την
μικρό εύρος στη ζώνη διελεύσεως. Με
Α1 ορίζεται από τη σχέση P1/R1 + 1. τεχνιτή τροφοδοσία αλλά τροφοδοτίσετε
αυτό τον τρόπο έχουμε μεγάλες δυνα
Οπως βλέπουμε αυτή δεν είναι δυνατόν από συμμετρικό τροφοδοτικό, οπότε τότε
τότητες επιλογής συχνοτήτων για τη
να γίνει μικρότερη του 1 (Ρβραχυκυκλω- μόνο η τεχνιτή γη συνδέεται με τον γειό-
διέγερση του διακόπτη.
μένο) και μεγαλύτερη του 101 (Ρ=1ΜΩ). μενο πόλο του τροφοδοτικού.
Η ενίσχυση δεν πρέπει να είναι μεγάλη Την έξοδο του φίλτρο την παίρνουμε Κατασκευή
επειδή ταυτόχρονα μεγαλώνει και η ευαι από τον ακροδέκτη (ποδαράκι) 8 του Για την κατασκευή υπάρχει το τυπω
σθησία. οπότε θα έχουμε διέγερση του ολοκληρωμένου IC1. Το φιλτραρισμένο μένο αρθ. 80138. Προσοχή χρειάζεται
συστήματος από όλους τους ήχους που σήμα από την έξοδο μέσω του C5 και της στα καλώδια του μικροφώνου που πρέπει
δημιουργούνται μέσα στο δωμάτιο. ενισχυτικής βαθμίδας γύρω από το Τ1 να είναι όσο το δυνατόν πιό μικρά. Τα
Το κύκλωμα L1 / C11 χρησιμοποιείται για φθάνει στην είσοδο του 4528 ηέξοδος ποτενσιόμετρα πρέπει να έχουν μιά καλή
να στραγκαλίζει τις ραδιοσυχνότητες του οποίου οδηγεί το Τ2 και αυτό με τη γραμμικότητα. Η επιλογή τού Τ2 θα εξαρ-
πριν αυτές φθάσουν στην είσοδο του Α1 σειρά του διεγείρει τον ηλεκτρονόμο Re. τηθεί από το ρεύμα διεγέρσεως τού
και τόν οδηγήσουν στον ψαλιδισμό. Ο χρόνος του μονοσταθή πολυδονητή ηλεκτρονόμου, στην ανάγκη μπορεί να
Επειδή η ενίσχυση του Α1 κυμαίνεται σε IC2 (4528) καθορίζεται από τα Ρ4, R20 και χρησιμοποιήσουμε τα BC141 πάνω σε
μεγάλα όρια έχουμε μεγάλες δυνατότη C7 και κυμαίνεται από 0,5 έως 2,5 δευτε ψύκτη.
τες επιλογής μικροφώνου, π.χ. και ένα ρόλεπτα. Υπάρχουν βέβαια δυνατότητες Για να ρυθμίσουμε το Q και την
•ρου
που
ίυτός ο
χει οαν
ι και να
ός παλ-
ει έναν
δος τού
θ ει μας
αφάνιση
ι για ένα
α ρυθμι-
γειρόμε-
ίνει τάση
οοδο και
γερθεί. Η
ιθμη L (ή Σχήμα 2. Το πλήρες κυκλω ματικό διάγραμμα. Για τη ν τοπ οθέτηση των σ τοιχείω ν υπάρχει το τυπωμένο
οποίο τον αριθ. 80133.
ον μονο-
1-52
Πυκνωτές:
C1 = 1μ (MKM)
C2. C3 = 22 n
C4, C5, C10 = 100 n
C6 = 2μ2 (16V)
C7 = 4μ7 (16V)
C8, C9 = 220μ/16ν
C11 = 100 p
C12 = 27 n
Ημιαγωγοί:
T1, T2, T3 = TUN
T4 = TUP
D1, 02, D3 = DUS
IC1 = TL084
IC2 = 4528
Διάφορα:
P1. P4 = 1 k ρυθμιζόμενα
P2 = 1Μ γραμμικό
P3 = 10 k λογαριθμικό
L1 = σύρμα εμαγιέ 0,1 έως 0,25 5 περιελίξεις
πάνω σε σιδηρομαγνήτη 5 περιελίξεις
Τυπωμένο:
αριθμ. 80 138