Τμήμα :A1

Ονοματεπώνυμο :Περιστερης Ευάγγελος

Τίτλος άσκησης :Κυκλώματα AC/DC,με χρήση διακόπτη ισχύος SCR
Ημερομηνία διεξαγωγής :4/4/2023

Περίληψη..
Τα θυριστορ είναι μια ειδική κατηγορία ημιαγωγών, τα οποία χρησιμοποιούνται
ως ηλεκτρικοί ελεγχόμενοι διακόπτες. Κάθε ένα από αυτά τα εξαρτήματα μπορεί
να αλλάζει μεταξύ μιας (on) κατάστασης και μιας (off) κατάστασης, ώστε να
επιτρέπει ή να σταματά, αποτελεσματικά, τη διέλευση ηλεκτρικού ρεύματος.
Επιπλέον, κάποια θυρίστορ έχουν τη δυνατότητα να διακόπτουν τη ροή του
ρεύματος, σε μία κατεύθυνση, ενώ άλλα θυρίστορ μπορούν να διακόπτουν τη
ροή του ρεύματος, σε κάθε κατεύθυνση.
Οι ελεγχόμενοι ανορθωτές πυριτίου είναι το πιο γνωστό μέλος της οικογένειας
των θυρίστορ. Αυτή η συσκευή αναφέρεται ως SCR. Σε αντίθεση με το διπολικό
τρανζίστορ, που έχει δύο επαφές και παρέχει ενίσχυση, ο SCR έχει τρεις
επαφές και χρησιμοποιείται ως διακόπτης. Η συσκευή είναι βασικά, ένας
ανορθωτής, ο οποίος άγει ρεύμα σε μία μόνο κατεύθυνση. Εν τούτοις, μπορεί
να μετατραπεί έτσι, ώστε να άγει (turn on) ή να σταματήσει να άγει(turn off),
ώστε να χρησιμοποιηθεί ως διακόπτης, για τον έλεγχο ηλεκτρικού ρεύματος.
Τα Θυρίστορ κατασκευάζονται από τέσσερις στρώσεις ημιαγωγών P και N.
Στο σύμβολο του θυρίστορ (SCR) παρατηρούμε ότι έχει 3 ακροδέκτες : την
Άνοδο (A), την Κάθοδο (K) και την Πύλη (G).
Παρατηρώντας το επόμενο ισοδύναμο ηλεκτρονικό κύκλωμα:

Η διάταξη αποτελείται από 2 τρανζίστορ διασυνδεδεμένα κατάλληλα. Η βασική

λειτουργία της μπορεί να περιγράφει ως εξής: Η εφαρμογή διαφοράς
δυναμικού VAK>0 στους ακροδέκτες (Α) και (Κ) χωρίς παρουσία τάσης στην
πύλη (G) δεν οδηγεί σε διέλευση ρεύματος καθώς και τα δύο τρανζίστορ (Q1
και Q2) βρίσκονται σε αποκοπή. Η εφαρμογή όμως ενός παλμού εναυσης στην
πύλη (G), οδηγεί στην διέλευση ρεύματος δια μέσω του τρανζίστορ Q2.Αυτό
όμως έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα ρεύμα βάσης (Base current) για
το τρανζίστορ Q1 και πλέον να μη βρίσκεται σε αποκοπή. Δηλαδή, ρεύμα
διαρρέει το τρανζίστορ Q1 τροφοδοτώντας τη βάση του Q2 ακόμα και αν ο
παλμός διακοπεί. Μέσω της συγκεκριμένης ανατροφοδότησης, αρκεί ένας
σύντομος παλμός στην πύλη (G) του θυρίστορ για να το θέσει σε κατάσταση
αγωγής (ON).
Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του SCR είναι ο πολύ μικρός χρόνος αλλαγής
κατάστασης(από αποκοπή σε αγωγή) όπως και η αντοχή του σε ρεύματα πολύ
υψηλής τιμής(δεκάδες έως εκατοντάδες Αmpere). Το βασικό μειονέκτημά του
εντοπίζεται στην αλλαγή κατάστασης από αγωγή σε αποκοπή όπου
πραγματοποιείται μόνο με την ελάττωση του διερχόμενου ρεύματος.
Στόχος της άσκησης είναι η εισαγωγή στο διακόπτη ισχύος SCR.Η κατανόηση
των βασικών χαρακτηριστικών λειτουργίας του διακόπτη ισχύος, η μελέτη ενός
απλού κυκλώματος DC με χρήση διακόπτη ισχύος, όπως και η μελέτη ενός
απλού κυκλώματος AC με χρήση διακόπτη ισχύος SCR για έλεγχο
τροφοδοσίας.

Πειραματική διαδικασία.

Ο απαραίτητος εξοπλισμός για το πείραμα μας είναι:• Μια μονάδα TPS-3321,

δύο πολύμετρα,καλώδια τύπου μπανάνα και ένας παλμογράφος.
 Ξεκινάμε το πείραμα με την κατασκευή του κυκλώματος (α),ένα Κύκλωμα
DC με χρήση διακόπτη ισχύος SCR το οποίο αποτελείται από (1 πράσινο
LED, SCR, πηγή +12V DC, αντίσταση R4 και 1 πηγή ±12V DC -VVar).

Αφού μηδενιστεί η τάση Vvar,η τάση στο σημείο VA μετρήθηκε

10,57V.Σταδιακά αυξάνουμε την τάση Vvar έως ότου η τιμή τάσης μειωθεί στα
0,78 V. Μηδενίζουμε την τάση VG στα 0V και η τιμή VA παρέμεινε στα 10,57V.
Διακόπτουμε την τροφοδοσία (12V) του κυκλώματος και την εφαρμόζουμε
ξανά και μετράμε την τιμή της τάσης VA.Στη συνέχεια βρίσκουμε την ακριβή
τιμή της τάσης Vvar για την οποία το SCR μεταβαίνει σε κατάσταση αγωγής και
είναι το 1V.

To επόμενο κύκλωμα που θα δημιουργήσουμε είναι το AC κύκλωμα(β),με

χρήση διακόπτη ισχύος SCR για έλεγχο τροφοδοσίας.(λαμπτήρας
πυρακτώσεως, SCR, πηγή 12V AC,πυκνωτής C1 και ποτενσιόμετρο –
Potn,παλμογραφος).
Ρυθμίζουμε το ποτενσιόμετρο στη μικρότερη τιμή. Ο λαμπτήρας δεν θα πρέπει
να ανάβει, σταδιακά ρυθμίζουμε το ποτενσιόμετρο σε μεγαλύτερες τιμές
γυρίζοντας το δεξιόστροφα και παρατηρούμε τον λαμπτηρα.Ακολουθουν
φωτογραφίες του παλμογράφου από τα διάφορα στάδια πυρακτώσεως του
λαμπτήρα.

1.Εισοδος AC

2.Αρχη πυράκτωσης νήματος.

3α.Νημα πιο πυρακτωμένο

3β.(πάνω σημείο 1 είσοδος λυχνίας από Potn,κάτω σημείο 2 από G)

4.Νημα πλήρως πυρακτωμένο

5.Το θυριστορ λειτουργεί στο θετικό μέρος

Ακολουθούν 3 φωτογραφίες με τις κυματομορφες από το σημείο 1 και από το
σημείο 2

6.Μεγιστη πυράκτωση

7.Μεσαια πυράκτωση
8.Ελαχιστη πυράκτωση

Τελικώς κατασκευάζουμε το κύκλωμα(γ), αποσυνδέοντας το λαμπτήρα,

αντικαταστωντας το ποτενσιόμετρο-Potn με το ποτενσιόμετρο-Rheost και
συνδέοντας κατάλληλα την αντίσταση R5 και τον παλμογράφο σημείο 1
(άνοδος SCR,παλμός),σημείο 2 (κάθοδος είσοδος αντίστασης R5).
9.καναλι 1 πάνω(σημείο 2),κανάλι 2 κάτω(σημείο 1)

10. κανάλι 1 πάνω(σημείο 2),κανάλι 2 κάτω(σημείο 1)

11. κανάλι 1 πάνω(σημείο 2),κανάλι 2 κάτω(σημείο 1)

Παρατηρήσεις – Συμπεράσματα.

Φτάνοντας στο τέλος της ασκησης,θα δώσουμε κάποιες απαντήσεις στα

ερωτήματα που θέτει η άσκηση μας.
Στο κύκλωμα (α) η ξαφνική μείωση της VA στα 0,78V , οφείλεται στο ότι η
αντίσταση του SCR πέφτει σε μία εξαιρετικώς χαμηλή τιμή και το μεγαλύτερο
μέρος της τάσης πηγής εμφανίζεται στην εν σειρά αντίσταση. Αφού μηδενιστεί
η τάση Vg στα 0V το θυριστορ είναι σε κατάσταση αγωγής αφού είχε
εφαρμοστεί από πριν ο παλμός εναυσης. Θα παραμείνει στην κατάσταση αυτή,
ακόμα και στην περίπτωση που ο παλμός έναυσης αφαιρεθεί. Δηλαδή, η ροή
του ρεύματος θα διακοπεί (κατάσταση μη αγωγής) μόνο όταν το ρεύμα το οποίο
ρέει μέσα από το θυρίστορ μηδενιστεί .Αναζητώντας την ακριβή τιμή της τάσης
Vvar για την οποία το SCR μεταβαίνει σε κατάσταση αγωγής το βρίσκουμε στην
τιμή του 1 V.

Στο κύκλωμα (β) αρχικώς ο λαμπτήρας δεν ανάβει διότι το θυριστορ άγει
μόνο στις θετικές ημιπεριοδους του AC και μόνο όταν η τάση στα άκρα του
ξεπεράσει την τιμή εκκινησης.Αυξανοντας σταδιακά το ποτενσιόμετρο σε
μεγαλύτερες τιμές παρατηρούμε ότι στον λαμπτήρα πυρακτώνεται το νήμα του
αναλόγως τον παλμό που εφαρμοζουμε,κατι που παρατηρούμε στις φωτο 2-4
με τις κυματομορφες. Το κύκλωμα ελέγχου της πύλης του SCR στέλνει
παλμούς ρεύματος στον ακροδέκτη της πύλης G του SCR, πυροδοτώντας την
εκκίνηση αγωγιμότητάς του. Το SCR θα άγει από την στιγμή που θα λάβει τον
παλμό εκκίνησης στην πύλη του, μέχρι η εναλλασσόμενη τάση εισόδου να
αλλάξει πολικότητα, καθώς το SCR δεν άγει στις αρνητικές ημιπεριόδους.
Εφόσον το SCR δεν κρατά σχεδόν καθόλου τάση στα άκρα του όταν άγει, όλη
σχεδόν η τάση της πηγής (κατά την περίοδο αγωγιμότητας του SCR) θα
εφαρμοστεί στην λάμπα. Επειδή το SCR άγει μικρές χρονικές περιόδους και όχι
συνέχεια, η λάμπα θα τροφοδοτείται για μικρά περιοδικά χρονικά διαστήματα
με τάση, με αποτέλεσμα να μειώνεται η μέση φωτεινότητά της. Όσο μεγαλύτερα
είναι σε χρονική διάρκεια τα διαστήματα αγωγιμότητας του SCR, τόσο θα
μεγαλύτερη θα γίνεται και η μέση φωτεινότητα της λάμπας.

Τελικώς έχουμε το κύκλωμα (γ).Παρατηρούμε στον παλμογράφο το κανάλι 1

επάνω με κίτρινο χρώμα είναι το σημείο 2 της καθοδου,εισοδου R5.Ενω το
κανάλι 2 κάτω με μπλε χρώμα είναι το σημείο 1 της ανόδου του SCR.
Αρχικώς παρατηρούμε στην φωτο 9 η τάση πηγής είναι στα 5.47v,στην φωτο
10 βλέπουμε μια μεταβολή του παλμού στα 9.55v.H φωτο 11 έχουμε κι άλλη
αύξηση στα 17.1v.Κατά την αύξηση της τάσης αλλάζει και η μπλε κυματομορφη
αναλογως,οπως αλλάζει και η μορφή της κίτρινης πάνω κυματομορφη.Κατα την
θετική ημιπεριοδο παρατηρούμε και την χρονική περίοδο που άγει το SCR,ενώ
στην αρνητική έχει ευθεία γραμμή. Η αντίσταση στο Pheost μπορεί να αυξηθεί
περισσότερο, ώστε να αυξηθεί πιο πολύ ο απαιτούμενος χρόνος για την
ενεργοποίηση του SCR, κατά τη διάρκεια κάθε θετικής εναλλαγής. Στις φωτο
φαίνεται η τάση στο σημείο 2 όταν αυξάνουμε τον παλμό αυξάνεται έως το
σημείο, όπου ο SCR άγει μόνο κατά το μισό κάθε θετικής εναλλαγής και πιο
συγκεκριμένα άγει στην αρχή της θετικής ημιπεριοδου και αρχίζει να κλείνει από
όταν φτάσει στην κορυφή της. Αν η τιμή του ροοστάτη αυξηθεί ακόμη
περισσότερο, ο SCR δεν θα άγει καθόλου και δεν θα παρέχεται ισχύς στην R5
και γενικώς θα έχουμε μια μη αποδεκτή εικόνα στον παλμογράφο με τιμές που
δεν μπορούν να θεωρηθούν αξιόπιστες.
Πλεονεκτήματα του θεριστού:
 Είναι εύκολο να ενεργοποιηθεί
 Είναι σε θέση να ελέγχει την ισχύ AC
 Μπορεί να αλλάξει υψηλή τάση, μια συσκευή υψηλού ρεύματος
 Το κόστος είναι πολύ χαμηλό
 Είναι απλό στον έλεγχο
 Μπορεί να προστατευτεί με τη βοήθεια της χρήσης
 Μπορεί να χειριστεί μεγάλη τάση, ισχύ καθώς και ρεύμα
 Είναι πολύ μικρότερο σε μέγεθος σε σύγκριση με τον μετασχηματιστή
 Το κύκλωμα ενεργοποίησης για το SCR είναι απλό

Μειονεκτήματα:

 Δεν μπορεί να είναι αρνητικό

 Δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί υψηλότερη συχνότητα
 Δεν μπορεί να απενεργοποιηθεί εύκολα
 Στο κύκλωμα AC, πρέπει να ενεργοποιείται κάθε κύκλος
 Το ρεύμα πύλης δεν μπορεί να είναι αρνητικό
 Χαμηλή ταχύτητα μεταγωγής

ΠΗΓΕΣ
wikipedia
Eclass
http://users.sch.gr/jabatzo/files/yliko/
https://ilektroaytomatismoi.blogspot.com/
https://www.ecstuff4u.com/
Δ.Π.Θ Βιομηχανικά ηλεκτρονικά και αυτοματισμοί
Ε.Μ.Π ηλεκτρονικά ισχύος θυριστορ
Τ.Ε.Ι Στερεάς Ελλάδος εργαστήριο ηλεκτρονικών ισχύος