Professional Documents
Culture Documents
แนวทางการแก้ไขข้อบกพร่องและข้อสังเกตของสหกรณ์และกลุม่ เกษตรกร
จัดทาโดย
กลุ่มตรวจการสหกรณ์
สานักงานสหกรณ์จังหวัดมหาสารคาม
ก
คานา
สำนักงำนสหกรณ์จังหวัดมหำสำรคำม มีบทบำทโดยหน้ำที่หลักมีหน้ำที่ในกำรแนะนำ ส่งเสริม และ
เผยแพร่อุดมกำรณ์ หลักกำรและวิธีกำรสหกรณ์ไปยังสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกร และเกษตรกรประชำชนทั่วไป
นอกจำกนั้นในอีกบทบำทหนึ่งก็มีหน้ำที่ในกำรกำกับกำรดำเนินกำรของสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรให้มีกำร
ดำเนินงำนหรือปฏิบัติให้เป็นไปตำมกฎหมำยสหกรณ์ กฎหมำยอื่น ข้อบังคับ ระเบียบและคำแนะนำ คำสั่งของ
นำยทะเบียนสหกรณ์ รวมทั้งปฏิบัติให้ เป็นไปตำมมติ และระเบียบของสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกร แต่จำกกำร
ตรวจสอบกำรดำเนินงำนของสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกร จำกข้อมูลที่ผู้สอบบัญชีที่ได้ตรวจสอบบัญชีระหว่ำงปี
บัญชีหรือจำกกำรสอบบัญชีประจำปีบัญชีของสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรในปีที่ผ่ำนมำและในปีปัจจุบัน รวมทั้ง
ข้อมูลจำกกำรตรวจกำรสหกรณ์ของคณะผู้ตรวจกำรสหกรณ์ จำกสำนักงำนสหกรณ์จังหวัดมหำสำรคำม พบว่ำ
สหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรมีข้อสังเกตและข้อบกพร่องในกำรดำเนินงำนหลำยแห่ง
จำกปัญหำข้อสังเกตของสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรที่ตรวจพบเหล่ำนั้น จึงเป็นที่มำในกำรกำหนด
แนวทำงในกำรแก้ไขปัญหำต่ำง ๆ ที่พบทั้งจำกกรมส่งเสริมสหกรณ์ที่ได้กำหนดแนวทำงในกำรแก้ไขปัญหำ
เพื่อให้สำนักงำนสหกรณ์จังหวัดใช้เป็นเครื่องมือในกำรดำเนินงำน และทั้งจำกแนวทำงที่สำนักงำนสหกรณ์
จังหวัดได้กำหนดแนวทำงในกำรแก้ไขปัญหำในแต่ละประเด็นเพื่อให้ข้อสังเกตเหล่ำนั้นได้รับกำรแก้ไขและ
สหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรสำมำรถดำเนินงำนต่อไปได้ ซึ่งที่ผ่ำนมำกำรแก้ไขปัญหำข้อสังเกตได้ดำเนินกำรมำ
อย่ำงต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน ซึ่งมีข้อสังเกตได้รับกำรแก้ไขได้แล้วเสร็จหลำยรำยกำรแต่ก็มีข้อสังเกตบำงรำยกำร
ที่อำจต้องใช้เวลำในกำรแก้ไข เพื่อให้ ผู้ ที่ มีส่ วนเกี่ยวข้องในกำรแก้ไขปัญ หำข้อสั งเกตในสหกรณ์ และกลุ่ ม
เกษตรกร สำมำรถนำแนวทำงดังกล่ำวไปใช้ในกำรแก้ไขปัญหำหรือนำไปใช้ในกำรแนะนำ และส่งเสริมเพื่อ
ป้องกันกำรเกิดปัญหำดังกล่ำวขึ้น ดังนั้น กลุ่มตรวจกำรสหกรณ์ สำนักงำนสหกรณ์จังหวัดมหำสำรคำม จึงได้
ดำเนิ นกำรในกำรสรุปประเด็นข้อสังเกตที่ตรวจพบ ผลกำรแก้ไขปัญหำ และผลสำเร็จของกำรแก้ไขปัญหำ
รวมทั้ง แนวทำงในกำรแก้ไขปัญหำข้อสังเกตหรือข้อบกพร่องที่ผ่ำนมำ และข้อเสนอแนะที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้
ผู้เกี่ยวข้องใช้เป็นแนวทำงในกำรแก้ไขหรือกำรป้องกัน กำรเกิดข้อสังเกตและข้อบกพร่องในสหกรณ์และกลุ่ม
เกษตรกร ต่อไป
กลุ่มตรวจกำรสหกรณ์
สำนักงำนสหกรณ์จังหวัดมหำสำรคำม
ความสาคัญ
ข้อบกพร่อง ตำมพจนำนุกรมไทยฉบับรำชบัณฑิตยสถำน ได้ให้ควำมหมำยของคำว่ำ “ข้อบกพร่อง”
ให้หมำยถึง “ข้อเสียหำย” “ข้อผิดพลำด” “ข้อเสีย”
ข้อบกพร่องของสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกร หมำยถึง กำรปฏิบัติของสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรซึ่งมี
ข้อผิดพลำดและทำให้เกิดควำมเสียหำยที่อำจเกิดควำมเสียหำยหรือเสื่อมเสียผลประโยชน์ของสหกรณ์และ
กลุ่มเกษตรกรและสมำชิกโดยรวม
ข้อสังเกต หมำยถึง ลักษณะของข้อผิดพลำดในกำรปฏิบัติงำนสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกร หรือกำร
บันทึกบัญชีของสหกรณ์ ซึ่งสำมำรถแก้ไขปรับปรุงได้โดยข้อผิดพลำดนั้นไม่กระทบต่อผลกำรดำเนินงำนและ
ฐำนะทำงกำรเงินของสหกรณ์อย่ำงมีสำระสำคัญ หรือยังไม่ก่อให้เกิดควำมเสียหำย ซึ่งผู้สอบบัญชีสหกรณ์ หรือ
ผู้มีหน้ำที่กำกับสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรเมื่อตรวจพบแล้วต้องแจ้งให้สหกรณ์แก้ไขให้ถูกต้องและรำยงำนให้
นำยทะเบียนสหกรณ์พิจำรณำตำมอำนำจหน้ำที่ตำมพระรำชบัญญัติสหกรณ์ พ.ศ.2542 ตำมที่กฎหมำยได้
บัญญัติไว้
กำรเกิดข้อบกพร่องและข้อสังเกตของสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกร จึงเป็นลักษณะของกำรปฏิบัติที่มี
ข้อผิ ดพลำด โดยมีกำรปฏิ บั ติที่ ขัด กับ กฎหมำย ข้อบั งคับ ระเบียบ คำแนะนำและคำสั่ งของนำยทะเบี ยน
สหกรณ์ และกำรไม่ ป ฏิ บั ติ ต ำมระเบี ย บของสหกรณ์ มติ ที่ ป ระชุ ม ใหญ่ และมติ ที่ ป ระชุ ม คณะกรรมกำร
ดำเนินกำรสหกรณ์ ดังนั้น เพื่อเป็นกำรลดกำรเกิดข้อบกพร่องและข้อสังเกตของสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกร
ดังกล่ ำว กลุ่ มตรวจกำรสหกรณ์ ส ำนั กงำนสหกรณ์ จังหวัด มหำสำรคำม จึ งได้ศึ กษำลั กษณะของกำรเกิ ด
ข้อบกพร่องและข้อสังเกตของสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกร ผลกำรแก้ไขปัญหำที่ผ่ำนมำ เพื่อนำมำเป็นแนวทำง
ในกำรแก้ไขปรับปรุงกำรดำเนินงำนของสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรที่อยู่ในควำมดูแล แนะนำ และส่งเสริม และ
ในขณะเดียวกันได้มีกำรแลกเปลี่ยนเรียนรู้ข้อมูลระหว่ำงกันเพื่อที่จะนำมำกำหนดเป็นมำตรกำรหรือแนวทำงใน
กำรลดกำรเกิดข้อบกพร่องของสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรในอนำคตด้วย
ข้อบกพร่องและการแก้ไขปัญหาข้อบกพร่องของสหกรณ์
กรมส่ ง เสริ ม สหกรณ์ ได้ จ ำแนกประเภทของข้ อ บกพร่ อ งของสหกรณ์ ไ ว้ จ ำนวน 5 ประเภท
ประกอบด้วย
1) ทุจริต สภำพปัญหำสหกรณ์ที่มีกำรทุจริต เช่น ปลอมแปลงลำยมือชื่ อสมำชิกกู้เงินหรือ
ปลอมแปลงลำยมือชื่อสมำชิก ถอนเงินฝำก ทำให้สหกรณ์และสมำชิกได้รับควำมเสียหำย ที่ผ่ำนมำมีกำรพบ
กรณีดังกล่ำวบ่อยมำก เนื่องจำกระบบกำรควบคุมภำยในไม่รัดกุมเพียงพอ เป็นต้น
2) ข้อบกพร่องทำงบัญชี สภำพปัญหำพบว่ำ สหกรณ์ไม่ปฏิบัติตำมมำตรำ 65 และมำตรำ
66 แห่งพระรำชบัญญัติสหกรณ์ พ.ศ.2542 โดยมีกำรบันทึกบัญชีไม่เป็นไปตำมรูปแบบรำยกำรบัญชีตำมที่
กฎหมำยกำหนด เมื่อมีเหตุต้องบันทึ กรำยกำรในบัญชีเกี่ยวกับกระแสเงินสดของสหกรณ์ให้ บันทึกบัญชีในวัน
นั้น และสำหรับเหตุอื่นที่ไม่เกี่ยวกับกระแสเงินสดให้บันทึกรำยกำรภำยในสำมวันนับแต่วันที่มีเหตุอันจะต้อง
บันทึกรำยกำรนั้น
3) ข้อบกพร่องทำงกำรเงิน มูลเหตุเกิดจำกกำรที่สหกรณ์ไม่ปฏิบัติตำมระเบียบ ว่ำด้วยกำร
รับจ่ำยเงินและกำรเก็บรักษำเงินของสหกรณ์ โดยมีกำรเก็บรักษำเงินสดไว้เป็นจำนวนมำกและเป็นเวลำนำนซึ่ง
เป็นสำเหตุหลักอีกสำเหตุหนึ่งที่ทำให้เงินสดขำดบัญชี ที่พบได้บ่อย
2
4) กำรดำเนินกำรนอกกรอบวัตถุประสงค์ เป็นกรณีที่สหกรณ์มีกำรดำเนินกำรหรือกระทำ
กำรโดยที่ข้อบังคับหรือกฎหมำยไม่ให้อำนำจให้สหกรณ์กระทำกำรได้ เช่น เป็นตัวแทนในกำรจัดทำประกันชีวิต
กำรสร้ำงหอพักให้เช่ำ หรือกำรจัดสรรที่ดินเพื่อขำย เป็นต้น
5) พฤติกรรมที่อำจก่อให้เกิดควำมเสียหำย สภำพปัญหำดังกล่ำวที่เกิดขึ้น เช่น กรณีสหกรณ์
มีกำรรับฝำกเงินและกำรกู้ยืมเงินระหว่ำงสหกรณ์ ซึ่งสหกรณ์มีระเบียบที่สำมำรถดำเนินกำรได้ แต่ สหกรณ์บำง
แห่งคณะกรรมกำรดำเนินกำรขำดกำรพิจำรณำอย่ำงละเอียดและรอบคอบ ซึ่งส่งผลกระทบในกำรถอนเงินฝำก
ไม่ได้ หรือสหกรณ์ที่กยู้ ืมเงินไม่สำมำรถส่งชำระหนี้ได้ตำมกำหนดสัญญำ
ในกำรแก้ไขปั ญ หำที่ ผ่ ำนมำ กรมส่ งเสริมสหกรณ์ กำหนดแนวทำงให้ ส หกรณ์ จังหวัดในฐำนะรอง
นำยทะเบียนสหกรณ์ถือปฏิบัติ และพิจำรณำสั่งกำรตำมอำนำจหน้ำที่เมื่อมีกำรกระทำโดยทุจริตต่อสหกรณ์
กำรสั่งห้ำมสหกรณ์กระทำกำรในกรณีที่ดำเนินกำรนอกกรอบวัตถุประสงค์ และกำรตรวจสอบกรณีสหกรณ์
ดำเนินกำรไม่เป็นไปตำมวัตถุประสงค์ในกำรจัดตั้งสหกรณ์ รวมทั้ง ให้มีกำรตรวจสอบพฤติกรรมต่ำง ๆ ของ
คณะกรรมกำรดำเนินกำรสหกรณ์เกี่ยวกับกำรรับฝำกเงินและกำรกู้ยืมเงินระหว่ำงกัน โดยมีกำรวำงระบบกำร
ติดตำมและมีกำรออกเกณฑ์กำกับดูแลสหกรณ์ขนำดใหญ่ที่มีสินทรัพย์มำกกว่ำ 5 พันล้ำนบำท รวมทั้งกำร
กำหนดร่ำงระเบียบนำยทะเบียนสหกรณ์ที่ได้รับควำมเห็นชอบจำกนำยทะเบียนสหกรณ์เกี่ยวกับกำรให้สหกรณ์
กู้ยืมเงิน กำรรับฝำกเงินจำกสหกรณ์อื่น และประกำศของนำยทะเบียนสหกรณ์ เรื่อง กำหนดอัตรำดอกเบี้ยเงิน
รับฝำกของสหกรณ์ที่กำหนดให้ไม่เกินร้อยละ 4.50 ต่อปี เป็นต้น เหล่ำนี้ล้ วนเป็นมำตรกำรที่แต่ ละจังหวัด
นำมำปรับใช้ในกำรแก้ไขปัญหำข้อบกพร่องและข้อสังเกตที่เกิดขึ้น
ในส่ ว นของจั ง หวั ด มหำสำรคำม มี ส หกรณ์ ที่ มี ข อบกพร่ อ งที่ น ำยทะเบี ย นสหกรณ์ สั่ ง กำรให้
คณะกรรมกำรดำเนินกำรสหกรณ์แก้ไขข้อบกพร่อง และนำมำรำยงำนในระบบกำรจัดกำรข้อบกพร่องของกรม
ส่ งเสริ ม สหกรณ์ โดยในปี 2562 ยกมำจำกปี ก่ อ นจ ำนวน 5 แห่ ง และเป็ น ข้ อ บกพร่อ งที่ เกิ ด ในระหว่ำ ง
ปีงบประมำณ พ.ศ.2562 จำนวน 1 แห่ง รวมเป็น 6 แห่ง ซึ่งมีผลกำรดำเนินงำน ดังนี้
1. ข้อบกพร่องได้รับ กำรแก้ไขแล้วคงเหลือในส่วนกำรติดตำมกำรชดใช้เงินคืนให้ครบตำม
มูล ค่ำควำมเสีย หำย จำนวน 2 สหกรณ์ คือ สหกรณ์ กำรเกษตรบรบือ จำกัด และสหกรณ์ กำรเกษตรเมือง
มหำสำรคำม จำกัด
2. ข้อบกพร่องที่ต้องติดตำมกำรแก้ไขและเฝ้ำระวังในกำรแก้ไขปัญหำอย่ำงใกล้ชิด จำนวน 1
แห่ง สหกรณ์เครดิตยูเนี่ยนแกดำ จำกัด โดยมีปัญหำกำรขำดสภำพคล่องทำงกำรเงิน ลูกหนี้ไม่ชำระหนี้สหกรณ์
ไม่มีเงินที่จะถอนคืนเงินฝำกแก่สมำชิกที่นำเงินมำฝำกสหกรณ์
3. ข้ อ บกพร่ อ งที่ อ ยู่ ในกระบวนกำรทำงศำล (รอกำรอุ ท ธรณ์ คดี ข องจ ำเลย และอยู่ ใน
กระบวนกำรพิจำรณำของศำลกรณีหลำยคดี) และต้องติดตำมผลกำรแก้ไขเพื่อให้ชดใช้ควำมเสียหำยตำมมูลค่ำ
ควำมเสียหำยที่เกิดขึ้นแก่สหกรณ์ จำนวน 3 แห่ง คือ สหกรณ์กำรเกษตรแกดำ จำกัด, สหกรณ์ออมทรัพย์ครู
มหำสำรคำม จำกัด และสหกรณ์ออมทรัพย์สำธำรณสุขมหำสำรคำม จำกัด
ดังนั้น ปัญหำข้อบกพร่องของสหกรณ์ในจังหวัดมหำสำรคำม จึงเป็นข้อบกพร่องที่ได้รับกำรแก้ไขตำม
ขั้นตอนหรือกระบวนกำรในกำรแก้ไขปัญหำแล้ว แต่กำรชดใช้ควำมเสียหำยคืนให้แก่สหกรณ์ตำมมูลค่ำควำม
เสียหำยที่เกิดขึ้น นั้น เป็นเรื่องที่ต้องใช้เวลำในกำรแก้ไขของสหกรณ์ และเห็นว่ำ สหกรณ์อำจได้รับกำรชดใช้
เงินคืนหรือบำงสหกรณ์อำจจะได้รับเงินคืนไม่ครบตำมมูลค่ำควำมเสียหำยที่เกิดขึ้น ฉะนั้น แนวทำงที่จะไม่ให้
เกิดควำมเสียแก่สหกรณ์ที่ดีที่สุด คือกำรป้องกันไม่ให้เกิดปัญหำข้อบกพร่องขึ้นในสหกรณ์
3
ข้อสังเกตและการแก้ไขปัญหาข้อสังเกตในสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกร
กรมส่งเสริมสหกรณ์ ได้ให้ลักษณะของข้อสังเกตในสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรที่พบซึง่ สำมำรถจำแนก
ได้ 4 ประเภท ประกอบด้วย
1) กำรปฏิ บั ติ ไ ม่ เป็ น ไปตำมกฎหมำย สหกรณ์ มี ก ำรกระท ำกำรที่ ไ ม่ ได้ ก ำหนดไว้ ใ น
วัตถุประสงค์และอำนำจกระทำกำรตำมข้อบังคับของสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกร
2) ด้ำนกำรเงินและกำรบัญชี
ด้ำนกำรเงิน : มูลเหตุเกิดจำกกำรไม่ปฏิบัติตำมระเบียบว่ำด้วยกำรรับจ่ำยและเก็บ
รักษำเงินของสหกรณ์
ด้ำนกำรบัญชี : สหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรมีกำรบันทึกบัญชีไม่เป็นไปตำมรู ปแบบ
และรำยกำรตำมมำตรำ 65 และมำตรำ 66 แห่งพระรำชบัญญัติสหกรณ์ พ.ศ.2542
3) พฤติกรรมที่อำจก่อให้ควำมเสียหำย เป็นพฤติกรรมหรือกำรกระทำกำรที่อำจก่อให้เกิด
ควำมเสียหำยต่อสหกรณ์ และกลุ่มเกษตรกรเป็นมูลค่ำสูง หรือกระทบเป็นวงกว้ำง หรือพฤติกรรมที่ทำซ้ำ ๆ
ของสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกร กรรมกำร เจ้ำหน้ำที่ผู้ที่เกี่ยวข้องกับสหกรณ์ หรือที่ผู้ที่แอบอ้ำงแล้วทำให้บุคคล
ทั่วไปเข้ำใจว่ำสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรนั้นมีส่วนเกี่ยวข้อง
4) ข้อสังเกตอื่น ผู้สอบบัญชีหรือผู้ที่มีหน้ำที่กำกับสหกรณ์ สำมำรถพิจำรณำจำกลักษณะของ
ข้ อ สั งเกตที่ มี มู ล เหตุ จ ำกกำรไม่ ป ฏิ บั ติ ต ำมกฎหมำย ระเบี ย บ และข้ อ บั ง คั บ กำรด ำเนิ น กำรนอกกรอบ
วัตถุประสงค์ตำมข้อบังคับของสหกรณ์ และพฤติกรรมที่อำจก่อให้เกิดควำมเสียหำย หรือเสื่อมเสียผลประโยชน์
ของสหกรณ์และสมำชิก
ลั ก ษณะข้ อ สั งเกต ดั งกล่ ำว ข้ ำงต้ น เกิ ด จำกข้ อ ผิ ด พลำดในกำรปฏิ บั ติ งำนของสหกรณ์ แ ละกลุ่ ม
เกษตรกร หรือกำรบันทึกบัญชีของสหกรณ์โดยที่นำยทะเบียนสหกรณ์ พิจำรณำแล้วว่ำ ข้อผิดพลำดนั้นอำจ
ส่ งผลกระทบต่ อ ผลกำรด ำเนิ น งำนหรื อ ฐำนะทำงกำรเงิ น อย่ ำงมี ส ำระส ำคั ญ จึ งอำจใช้ อ ำนำจสั่ งกำรให้
คณะกรรมกำรดำเนินกำรสหกรณ์แก้ไขข้อบกพร่อง
กำรดำเนินกำรเมื่อได้รับแจ้งข้อสังเกตสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรที่ผ่ำนมำ กรมส่งเสริมสหกรณ์ได้
กำหนดแนวทำงในกำรแก้ไขข้อสังเกตไว้ ดังนี้
1. กรณีข้อเท็จจริงไม่ครบถ้วน ให้แจ้งผู้ตรวจกำรสหกรณ์ดำเนินกำรตรวจสอบข้อมูลเพิ่มเติม
2. กรณีข้อเท็จจริงครบถ้วน ให้สหกรณ์จังหวัดในฐำนะรองนำยทะเบียน รับมอบอำนำจจำก
นำยทะเบียนสหกรณ์พิจำรณำดำเนินกำรตำมอำนำจหน้ำที่ ดังนี้
-สั่งกำรให้หยุดหรือเลิกกำรกระทำทันที
-สั่ ง กำรให้ ตั้ ง คณะกรรมกำรสอบสวน หำผู้ รั บ ผิ ด ชอบควำมเสี ย หำยพร้ อ มรวบรวม
พยำนหลักฐำนที่เกี่ยวข้องและฟ้องร้องดำเนินคดี
-หำกสหกรณ์ไม่ดำเนินกำร ถ้ำผู้กระทำผิดเป็นกรรมกำรหรือผู้จัดกำร หรือเจ้ำหน้ำที่สหกรณ์
ให้รองนำยทะเบียนสหกรณ์ร้องทุกข์แทนสหกรณ์ตำมมำตรำ 21 และเสนอให้นำยทะเบียนสหกรณ์พิจำรณำสั่ง
กำรตำมมำตรำ 22 (4) แห่งพระรำชบัญญัติสหกรณ์ พ.ศ.2542 และที่แก้ไขเพิ่มเติม ซึ่งอย่ำงน้อยต้องมีรำยกำร
ดังต่อไปนี้
4
1) รำยละเอี ย ดของกำรกระท ำกำรหรือ งดเว้น กระท ำตำมอ ำนำจหน้ ำที่ ถ้ำมิ ใช่
คณะกรรมกำรดำเนินกำรดำเนินกำรสหกรณ์กระทำกำรหรืองดเว้นกระทำโดยตรง ให้รำยงำนถึงควำมเชื่อมโยง
ระหว่ำงผู้กระทำกับหน้ำที่ควำมรับผิดชอบของคณะกรรมกำรดำเนินกำรสหกรณ์
2) ระดับและขนำดควำมเสียหำย ผลกระทบจำกควำมเสียหำยที่สหกรณ์ได้รับ
3) กำรใช้อำนำจสั่งกำรที่ได้ดำเนินกำรไปแล้วตั้งแต่ต้นทั้งหมด และมีกำรปฏิบัติตำม
คำสั่ง อย่ำงไร
4) เหตุผลควำมจำเป็นต้องใช้อำนำจตำมมำตรำ 22(4) พร้อมทั้งประเมินผลกระทบ
ถ้ำไม่ใช้อำนำจสั่งกำรตำมตำมมำตรำ 22(4) หรือสั่งกำรล่ำช้ำ
5) มีรำยชื่อคณะกรรมกำรชั่วครำว หรือรำยชื่อสมำชิกสหกรณ์ ซึ่งจะแต่งตั้งแทน
กรรมกำรที่ว่ำง
ในส่วนของข้อสังเกตของสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรในจังหวัดมหำสำรคำม ในช่วงปีงบประมำณ พ.ศ.
2561-2562 ผู้สอบบัญชีได้แจ้งข้อตรวจพบจำกกำรตรวจสอบบัญชีระหว่ำงปี กำรสอบบัญชีประจำปีบัญชีของ
สหกรณ์และกลุ่มเกษตรกร มำยังสหกรณ์จังหวัดในฐำนะรองนำยทะเบียนสหกรณ์ เพื่อให้พิจำรณำดำเนินกำร
ตำมอำนำจหน้ ำที่เป็ น จำนวนมำก โดยในปีงบประมำณ พ.ศ. 2561 จำนวนข้อสังเกตทั้งสิ้น 88 แห่ง และ
นอกจำกนั้นมีข้อสังเกตที่ตรวจพบโดยคณะผู้ตรวจกำรสหกรณ์ ของกลุ่มตรวจกำรสหกรณ์ สำนักงำนสหกรณ์
จังหวัดมหำสำรคำม ที่ตรวจพบในปีที่ผ่ำนมำและในปี งบประมำณ พ.ศ.2562 (ข้อมูล ณ วันที่ 30 กรกฎำคม
2562) มีข้อสังเกตในสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกร จำนวน 30 แห่ง ซึ่งลดลงจำกปีก่อนร้อยละ 34เมื่อเทียบกับ
ข้อสังเกตที่พบในปี 2561 ดังนั้นจึงขอสรุปประเด็นปัญหำข้อสังเกตของสหกรณ์ที่ตรวจพบไว้ ดังนี้
1. ข้อบังคับของสหกรณ์ไม่สอดคล้องกับกฎหมำย
2. กำรกำหนดและถือใช้ระเบียบขัดกับกฎหมำยและข้อบังคับของสหกรณ์ บำงระเบียบมี
เนื้อหำซ้ำซ้อนกัน รวมทั้งมีกำรถือใช้ระเบียบไม่เป็นไปตำมร่ำงของนำยทะเบียนสหกรณ์
3. กำรรับฝำกเงินจำกบุคคลภำยนอก จำกกลุ่มอำชีพต่ำง ๆ วัด เช่น บุตรหลำนของสมำชิก
นักเรียน เป็นต้น
4. กำรจ่ำยเงินกู้เป็นสวัสดิกำรให้แก้แก่เจ้ำหน้ำที่สหกรณ์เกินกว่ำวงเงินกองทุนที่มีอยู่ บำง
สหกรณ์ ไม่ มีเงิน กองทุ น เพื่อจั ด สวัส ดิกำรให้ แก่เจ้ำหน้ ำที่ แต่มีลู กหนี้ เงิน กองทุ นสงเครำะห์ เจ้ำหน้ำที่ บำง
สหกรณ์ มี เงิน กองทุ น สงเครำะห์ เจ้ ำหน้ ำที่ โดยที่ ข้อ บั งคั บสหกรณ์ ไม่ ได้ กำหนดให้ มี เงิน กองทุน สงเครำะห์
เจ้ำหน้ำทีใ่ นข้อบังคับ
5. ลูกหนี้เงินกู้ ลูกหนี้กำรค้ำ มีกำรปฏิเสธหนี้หรือมีกำรทักท้วงกำรเป็นหนี้ โดยกำรปฏิเสธหนี้
กับผู้สอบบัญชี หรือมีกำรร้องเรียนผ่ำนหน่วยงำนของรัฐ
6. สหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรจ่ำยเงินกู้เกินว่ำระเบียบที่สหกรณ์กำหนดไว้
7. เงินสดขำดบัญชี
8. มี ก ำรปฏิ บั ติขั ดกั บ ข้ อบั งคับ ของสหกรณ์ แ ละกลุ่ ม เกษตรกร โดยจ่ ำยเงิน กู้โดยมิ ได้ ให้
สมำชิกถือหุ้นตำมส่วนแห่งเงินกู้
9. ขำดทุนเกินกว่ำกึ่งหนึ่งของทุนเรือนหุ้นที่ชำระเต็มมูลค่ ำแล้ว หรือขำดทุนสะสมจนมีส่วน
ขำดแห่งทุน
5
-ร อ ค ว ำ ม ชั ด เจ น ใ น ก ำ ร
ด ำเนิ น กำรของชุ ม นุ ม สหกรณ์
เครดิ ต ยู เนี่ ย นแห่ งประเทศไทย
จำกัด
15.สหกรณ์นำเงินไปลงทุนร่วมกับ -แ น ะ น ำ ใ ห้ ค ณ ะ ก ร ร ม ก ำ ร -มติ ที่ ป ระชุ ม คณ ะกรรมกำร
สมำชิกในธุรกิจร้ำนค้ำปลีก ดำเนินกำรสหกรณ์ ดำเนินกำร ดังนี้ ด ำเนิ น กำรสหกรณ์ มี ม ติ ในกำร
1.ให้ ส หกรณ์ ถ อนหุ้ น หรื อ ถอนเงิ น ถอนคืนเงินลงทุนคืนแล้ว
ลงทุนคืน -มี ก ำรทยอยคื น เป็ น รำยปี เป็ น
2.หำกสหกรณ์ ฯ มี ควำมประสงค์จะ ประจำทุกปี
ทำกำรจัดหำสินค้ำอุปโภคบริโภคมำ -กลุ่มส่งเสริมสหกรณ์ติดตำมกำร
จ ำหน่ ำ ยให้ แ ก่ ส มำชิ ก ให้ ซื้ อ กิ จ กำร ส่งคืนเงินลงทุนอย่ำงต่อเนื่อง
ร้ำนค้ำปลีกมำบริหำรจัดกำร โดยต้อง
เป็ นกำรจำหน่ำยสินค้ ำให้ แก่สมำชิก
เป็นหลัก
16.ขำยปุ๋ยเป็นเงินเชื่อ ไม่มีสัญญำ -แนะนำให้สหกรณ์ ดำเนินกำร ดังนี้ -สหกรณ์ ไ ด้ ด ำเนิ น กำรแก้ ไ ข
ขำยเชื่ อ หรื อ ไม่ มี ใบก ำกั บ สิ น ค้ ำ 1.ตรวจสอบข้ อ เท็ จ จริ ง และหำก แล้ ว เสร็จโดยได้แก้ไขโดยจัดท ำ
และไม่ มี ก ำรจั ด หลั ก ประกั น กำร พบว่ำเป็นกำรขำยเชื่อโดยไม่มีสินเชื่อ สั ญ ญ ำ ข ำ ย เ ชื่ อ แ ล ะ จั ด
ขำยเชื่อ ให้จัดทำสัญญำขำยเชื่อ พร้อมกับจัด หลักประกันถูกต้องตำมระเบียบ
หลักประกันให้ เป็นไปตำมระเบียบที่ แล้ว
สหกรณ์กำหนดไว้ -มี ก ำรท ำทะเบี ย นคุ ม ลู ก หนี้
2.บันทึกบัญชี บันทึกทะเบียนคุม ให้ กำรค้ำไว้เป็นปัจจุบัน
ถูกต้อง ตรงกัน -กลุ่มส่งเสริมสหกรณ์ แนะนำให้
สหกรณ์และกลุ่มส่งเสริมสหกรณ์
ปฏิบัติตำมระเบียบ
17.กำรจ่ำยเงินกองทุนปลดเปลื้อง -นำยทะเบี ย นสหกรณ์ สั่ ง กำรให้ -สหกรณ์ ได้ ยุติก ำรดำเนิ น กำร
ห นี้ สิ น ให้ แ ก่ ส ม ำชิ ก โด ย ไม่ มี คณะกรรมกำรด ำเนิ น กำรสหกรณ์ ในกำรให้สมำชิกเบิกเงิน กองทุน
เงิ น กองทุ น อยู่ และเบิ ก จ่ ำ ยเงิ น แก้ไขข้อบกพร่อง ดังนี้ ปลดเปลื้องหนี้สินโดยไม่มีเงินอยู่
ให้ แ ก่ ส มำชิ ก ทุ ก รำยที่ ห นี้ ค รบ 1.ให้ยุติกำรให้สมำชิกเบิกเงิน กองทุน จริงแล้ว
กำหนดสัญญำและจัดให้สมำชิก มี ปลดเปลื้องหนี้สินโดยไม่มีเงินกองทุน -โดยสมำชิกใช้เงินกองทุนปลด
กำรขอกู้เงินใหม่จำกสหกรณ์ อยู่จริงจำกสหกรณ์เพื่อชำระหนี้ให้แก่ เปลื้ อ งหนี้ สิ น ได้ เฉพำะภำยใน
สมำชิ ก แล้ ว ให้ ส มำชิ ก นั้ น ๆ ท ำ วงเงินกองทุนที่มีอยู่เท่ำนั้น
สัญญำเงินกู้ใหม่ -กลุ่มส่งเสริมสหกรณ์แนะนำกำร
ประเด็นข้อสังเกต คาแนะนาของสานักงานสหกรณ์ ผลการแก้ไขปัญหาที่ผ่านมา
จังหวัดหรือนายทะเบียนสหกรณ์
2.ยกเลิ ก กำรถื อ ใช้ ร ะเบี ย บว่ ำด้ ว ย แก้ ไขเพิ่ ม เติ ม ระเบี ย บให้ มี ก ำร
กองทุ น ปลดเปลื้ อ งหนี้ สิ น ที่ ก ำหนด ก ำ ห น ด ที่ ม ำ ข อ งเงิ น แ ล ะ
ที่มำของเงินทีไ่ ม่ชอบด้วยข้อบังคับ ห ลั ก เก ณ ฑ์ ก ำ ร ใ ช้ เงิ น ใ ห้
3.ให้ ปรับปรุงระเบียบฯโดยกำหนด เหมำะสม
ที่ ม ำของเงิน กองทุ น ฯ และเงื่อ นไข -ติ ด ตำมกำรด ำเนิ น งำนอย่ ำ ง
หรือหลักเกณฑ์กำรใช้เงินกองทุนของ ต่อเนื่อง
สมำชิกให้ชัดเจน
18. กำรกำหนดระเบี ย บไม่รัดกุม -แนะนำให้สหกรณ์ดำเนินกำร ดังนี้ -อยู่ระหว่ำงกำรดำเนินกำรโดย
โดยระเบี ย บ สหกรณ์ ไม่ จ ำกั ด 1.ปรั บ ปรุ ง แก้ ไขเพิ่ ม เติ ม ระเบี ย บฯ สหกรณ์ จะได้ มี ก ำรปรั บ ปรุ ง
จ ำนวนเงิ น กำรค้ ำประกั น และ โดยให้ ก ำหนดวงเงิน กำรค้ ำประกั น ระเบียบโดยกำหนดวงเงินกำรค้ำ
จำนวนบุคคลที่สมำชิกรำยหนึ่ง ๆ และจำนวนบุคคลที่สมำชิกรำยหนึ่ง ประกั น เงิ น กู้ ข องสมำชิ ก ไว้ ใ ห้
สำมำรถค้ ำประกั น เงิ น กู้ ได้ ไว้ ใ ห้ จะสำมำรถค้ ำป ระกั น เงิ น กู้ ของ ชัดเจน
ชั ด เจน ท ำให้ ส มำชิ ก รำยหนึ่ ง ๆ สมำชิกแต่ละรำยไว้ให้ชัดเจน -กลุ่มส่งเสริมสหกรณ์แนะนำให้
ค้ำประกันเงินกู้เป็นจำนวนมำก มีกำรจัดทำแผนกำรชำระหนี้ของ
- มี ก ำรแปลงหนี้ ห รื อ ท ำสั ญ ญำ
2.ให้ คณะกรรมกำรดำเนิ นกำร ฝ่ำย สมำชิ กมำก กว่ ำ ก ำรเป ลี่ ยน
ให ม่ ใน วงเงิ น ม ำก กว่ ำ เดิ ม แต่
จั ด กำร ปฏิ บั ติ ต ำมระเบี ย บอย่ ำ ง สัญญำเงินกู้ฉบับใหม่ในทุก ๆ ปี
หลักทรัพย์เดิมค้ำประกันหนี้เงินกู้
เคร่งครัด -กำรบั น ทึ ก บั ญ ชี ส หกรณ์ ได้
- บั น ทึ ก บั ญ ชี ไม่ เป็ น ไป ต ำม
3.กำรบั น ทึ ก บั ญ ชี ใ ห้ เ ป็ น ไปตำม ป ฏิ บั ติ เป็ น ไป ระ เบี ย บ น ำย
ระเบียบนำยทะเบียนสหกรณ์ รู ป แบ บ ที่ น ำยท ะเบี ยน สห กรณ์ ทะเบียนสหกรณ์แล้ว
กำหนด
19.ลูกหนี้กำรค้ำค้ำงนำน และและ -แนะนำให้สหกรณ์ดำเนินกำร ดังนี้ -สห กรณ์ ได้ ฟ้ องด ำเนิ น ค ดี
ค้ำงนำนเกินเกว่ำ 2 ปี 1.ตรวจสอบข้ อ เท็ จ จริงกรณี ลู ก หนี้ ลูกหนี้กำรค้ำที่ค้ำงนำนแล้ ว รอ
กำรค้ำค้ำงนำน และหำกขำดอำยุกำร ผลกำรพิจำรณำของศำล
ใช้ สิ ท ธิเรียกร้อ งทำงกฎหมำยให้ ห ำ -จัดให้ลูกหนี้กำรค้ำรับสภำพหนี้
ผู้รับผิดชอบ ทุ ก รำย กรณี ที่ สั ญ ญำขำดอำยุ
2.ให้ผู้รับผิดชอบชดใช้เงินคืนสหกรณ์ หรือไม่มีสัญญำแล้ว
ตำมจำนวนมูลค่ำควำมเสียหำย -กรณี ที่เป็นลูกหนี้ค้ำงนำนและ
3.หำกชดใช้ เงิ น คื น สหกรณ์ ไม่ ค รบ ไม่ อ ำ จ ห ำ ผู้ รั บ ผิ ด ช อ บ ได้
ตำมจ ำนวนมูล ค่ำ ให้ จัดให้ มีกำรรับ ค ณ ะ ก ร รม ก ำร ด ำเนิ น ก ำ ร
สภำพหนี้ แ ละให้ จั ด หลั ก ประกั น ให้ สหกรณ์ได้นำเสนอที่ประชุมใหญ่
เพียงพอและเหมำะสม เพื่อตัดหนี้สูญลูกหนี้กำรค้ำนั้น ๆ
4.ติดตำมกำรชำระคืน แล้ว
5.ให้ ส หกรณ์ ป ฏิ บั ติ ต ำมระเบี ย บฯ -แนะนำสหกรณ์ติดตำมกำรชำระ
อย่ำงเคร่งครัด ตำมสั ญ ญำรั บ สภำพหนี้ อ ย่ ำ ง
ต่อเนื่อง
20. สมำชิกกู้ยืมเงิน จำกสหกรณ์ -แนะนำให้สหกรณ์ดำเนินกำร ดังนี้ -ส่วนมำกแล้วเป็นสหกรณ์ขนำด
ประเด็นข้อสังเกต คาแนะนาของสานักงานสหกรณ์ ผลการแก้ไขปัญหาที่ผ่านมา
จังหวัดหรือนายทะเบียนสหกรณ์
และน ำหลั ก ทรั พ ย์ ม ำจ ำนองค้ ำ 1.ต้องจำนองค้ำประกันหลักทรัพย์ให้ ให ญ่ ๆ ที่ มี กำรจ่ ำ ยเงิ น กู้ เ ป็ น
ประกั น เงิ น กู้ ต ำมสั ญ ญำใหม่ แ ต่ ตรงตำมสัญญำเงินกู้ฉบับใหม่ ทุกครั้ง จำนวนมำก ซึ่งได้ดำเนินกำรแก้ไข
สหกรณ์ ไม่ได้ จ ดจ ำนองที่ ดิน ตำม 2 .ต้ อ ง ข อ ก ำ ร ป ร ะ เมิ น ร ำ ค ำ แล้วบำงส่วนในกรณีที่สมำชิกกู้เงิน
สัญญำฯคงใช้หนังสือสัญญำจำนอง หลั ก ทรั พ ย์ จ ำกหน่ ว ยงำนรำชกำร ใหม่ แ ล้ ว สหกรณ์ จั ด ให้ มี ก ำรจด
ฉบั บ เดิ ม และไม่ มี ก ำรประเมิ น ประกอบ ตำมระเบียบของสหกรณ์ จ ำนองใหม่ ส อดคล้ อ งกั บ สั ญ ญำ
รำคำที่ดิน ใหม่ ของหน่ วยงำนของ 3.ต้ อ งป ร ะ เมิ น ห ลั ก ท รั พ ย์ ข อ ง เงินกู้แล้ว
ท ำ ง ร ำ ช ก ำ ร ห รื อ ข อ ง ค ณ ะ ก ร ร ม ก ำ ร ด ำ เนิ น ก ำ ร -ส่ ว นสั ญ ญำเงิน กู้ เดิ ม ต้ อ งรอ
คณะกรรมกำรดำเนินกำร ประกอบด้วยทุกครั้ง ให้ ส มำชิ ก ช ำระหนี้ แ ก่ ส หกรณ์
แล้ ว เสร็จ ก่ อ นเมื่ อ สมำชิ ก กู้ เงิ น
ใหม่สหกรณ์ จึงจะดำเนินกำรจด
จ ำนองใหม่ ใ ห้ ต รงตำมสั ญ ญำ
เงินกู้ต่อไป
-ได้ขอเอกสำรกำรประเมินรำคำ
ที่ ดิ น ของหน่ ว ยงำนรำชกำร
ประกอบกำรขอกู้เงินด้วยทุกครั้ง
-คณะกรรมกำรด ำเนิ น กำรได้
ป ร ะ เมิ น ร ำ ค ำ ห ลั ก ท รั พ ย์
ประกอบกำรขอกู้เงินของสมำชิก
21.เจ้ำหน้ำที่ลำออกจำกกำรเป็น -แนะนำให้สหกรณ์ดำเนินกำร ดังนี้ -ได้ชำระคืนทั้งหมดแล้วบำงรำย
เจ้ ำห นี้ แ ล ะ มี ห นี้ เงิ น ก อ งทุ น 1.เรี ย ก เงิ น กู้ คื น ทั้ งจ ำน ว น ต ำม และบำงรำยได้ชำระคืนบำงส่วน
สงเครำะห์ ไม่ส ำมำรถช ำระหนี้ ได้ ระเบียบ ที่เหลือได้ทำสัญญำรับสภำพหนี้
ห ม ด เนื่ อ งจ ำ ก ว งเงิ น กู้ ข อ ง 2.ลู กหนี้ไม่มีเงินมำช ำระหนี้ทั้งหมด ไว้ต่อสหกรณ์แล้ว
เจ้ำหน้ำที่แต่ละรำยเป็นจำนวนเงิน ได้ ช ำระหนี้ บ ำงส่ ว นจั ด ให้ มี ก ำรท ำ -ติดตำมผลกำรส่ งช ำระคืน เงิน
ที่มำก หนั งสื อ สั ญ ญ ำสภ ำพ ห นี้ โดยจั ด ของเจ้ ำ หน้ ำ ที่ ต ำมสั ญ ญ ำรั บ
หลักทรัพย์ให้เพียงพอและเหมำะสม สภำพหนี้ไว้อย่ำงต่อเนื่อง
3.ติ ด ตำมกำรช ำระคื น เงิ น กู้ ต ำม
สัญญำรับสภำพหนี้
4.ก ำหนดวงเงิ น กู้ ใ ห้ เ หมำะสมกั บ
ควำมสำมำรถกำรช ำระคื น ของ
เจ้ำหน้ำที่แต่ละรำย
5.ปฏิบัติตำมระเบียบอย่ำงเคร่งครัด
ตำมประเด็ น ข้ อสั งเกต คำแนะน ำของสหกรณ์ จั งหวัด หรือ นำยทะเบี ยนสหกรณ์ กำรสั่ งกำรของ
นำยทะเบียนสหกรณ์และผลกำรดำเนินงำนในกำรแก้ไขปัญหำข้อสังเกตตำมที่ได้กล่ำวมำแล้วข้ำงต้น นั้น เป็น
กำรแก้ไขปัญหำเรื่องรำวของข้อสังเกตในสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรซึ่งได้เกิ ดขึ้นมำแล้ว ข้อสังเกตบำงรำยกำร
ได้เกิดขึ้นมำหลำยครั้งครำว บำงแห่งเกิดเรื่องเดิมซ้ำ ๆ กัน ดังนั้น กำรแก้ไขจึงเป็นเรื่องที่มีควำมยุ่งยำก แต่
17