ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το είδος και η ποσότητα της διατροφής καθορίζονται, κυρίως, από το

φυσικό περιβάλλον και τις επιδράσεις που ασκεί η εκάστοτε ανθρώπινη
δραστηριότητα σε αυτό. Σε ό,τι αφορά τη διατροφική συμπεριφορά, εκτός από τα
παρεχόμενα τρόφιμα καθοριστικό ρόλο διαδραματίζουν ευρύτεροι κοινωνικοί,
οικονομικοί και πολιτισμικοί παράγοντες.

Οι παράγοντες αυτοί είναι υπεύθυνοι για τις σημαντικές διατροφικές

διαφορές που παρατηρούνται από τη μια περιοχή του κόσμου στην άλλη, καθώς
και για τις διατροφικές αλλαγές που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια της
ανθρώπινης ιστορίας.

Η ιστορία της διατροφής διαμορφώθηκε σε συνεχή διάλογο με την

ανθρωπολογία, την οικονομία, τη γεωγραφία, την κοινωνιολογία, την ιστορία της
τέχνης, την αρχαιολογία, την ψυχανάλυση, και πρόσφατα την εξελικτική
νεοδαρβινική θεωρία. Ο άνθρωπος και οι προγονοί του, σε όλη σχεδόν τη διάρκεια
της ιστορίας τους, ήταν κατά βάση φυτοφάγοι. Το κυνήγι αναπτύχθηκε σταδιακά
το τελευταίο 1 εκατομμύριο χρόνια μαζί με την εξέλιξη των εργαλείων, χωρίς
όμως να εκτοπίσει τα φυτικά προϊόντα από βασική διατροφική πηγή. Όμως, ακόμα
και τα τελευταία 50.000 χρόνια, εποχή κατά την οποία κυριαρχούσε ο άνθρωπος
κυνηγός-τροφοσυλλέκτης, η κατανάλωση κρέατος από το κυνήγι αποτελούσε
λιγότερο σταθερή και αποδοτική διατροφική πηγή απ’ ό,τι η συλλογή φυτών και
καρπών. Η κρεατοφαγία επικράτησε της χορτοφαγίας κατά τη διάρκεια του 20ού
αιώνα –και πάλι όχι παντού, αλλά κυρίως στις αναπτυγμένες χώρες του Δυτικού
κόσμου.

Κατά την Παλαιολιθική εποχή, η διατροφή του ανθρώπου κυνηγού-

τροφοσυλλέκτη διαφοροποιούνταν ανάλογα με το κλίμα, τις εποχές και τη
γεωγραφία, παράγοντες από τους οποίους εξαρτώνταν το είδος και η ποσότητα
των διαθέσιμων φυτών και ζώων. Περίοδοι στέρησης διαδέχονταν περιόδους
αφθονίας, χωρίς να υπάρχει σταθερό παγκόσμιο διατροφικό πρότυπο. Μολαταύτα,
η διατροφή βασιζόνταν κυρίως σε άγρια φρούτα και λαχανικά, καθώς και στο
κρέας από το κυνήγι. Το μέλι, τα ψάρια και τα οστρακοειδή είχαν περιορισμένη
συμμετοχή στο διατροφικό μοντέλο, ενώ οι άγριοι σπόροι αποτελούσαν λύση
ανάγκης. Στη διατροφή αυτή οι πρωτεΐνες προσέφεραν το 30% της ημερήσιας
ενέργειας, ποσοστό διπλάσιο από το σημερινό. Τα λίπη προσέφεραν 20-25% της
ενέργειας και περιείχαν πολύ μικρότερη αναλογία κορεσμένων λιπών απ’ ό,τι
σήμερα, ενώ η πρόσληψη χοληστερόλης πρέπει να κυμαινόταν στα σημερινά
επίπεδα. Το ίδιο ισχύει και για τη λήψη υδατανθράκων, αν και διέφερε σημαντικά
η προέλευσή τους. Οι μακρινοί μας πρόγονοι κατανάλωναν τρεις φορές
περισσότερα φρούτα και λαχανικά, ενώ η εκ μέρους τους λήψη φυτικών ινών ήταν
πέντε φορές μεγαλύτερη. Μεγαλύτερη ήταν και η πρόσληψη βιταμινών και
ιχνοστοιχείων, ενώ πολύ μικρότερη ήταν η κατανάλωση νατρίου, σε αντίθεση με
το κάλιο.

Τα γεύματα απέκτησαν κοινωνικό χαρακτήρα όταν ανακαλύφθηκαν οι

αρετές της μαγειρικής. Οι πρώτες συνταγές χρονολογούνται από τη Μεσοποταμία
του 2000 π.Χ. περίπου. Ωστόσο, η τροφή δεν συνδεόταν μόνο με την επιβίωση και
την κοινωνικότητα, αλλά και με την τελετουργία, τη μαγεία, την ιατρική και την
υγιεινή. Οι Αιγύπτιοι είχαν συνείδηση της σχέσης μεταξύ γαστρονομίας,
διαιτητικής και θεραπευτικής. Οι Ισραηλίτες, περιγράφοντας τη Γη της
Επαγγελίας ως τη χώρα όπου ρέει μέλι και γάλα, όριζαν την κοινότητά τους μέσω
διατροφικών απαγορεύσεων, που αποσκοπούσαν περισσότερο σε άσκηση της
ηθικής τους παρά σε ικανοποίηση της γεύσης.

Στην Ελλάδα και στη Ρώμη, η έλλειψη πόρων περιόριζε τη διατροφή για τον
πολύ κόσμο στα δημητριακά, τα λαχανικά, τα φρούτα. Το χορτοφαγικό κατά βάση
διαιτολόγιο εγκαταλείφθηκε σταδιακά από τους Ρωμαίους, οι οποίοι υπέκυψαν
τελικά στις γαστρονομικές απολαύσεις των ασιατών υπηκόων τους. Όσο όμως ο
Χριστιανισμός κατακτούσε έδαφος, η λιτότητα επέστρεφε. Η Θεία Ευχαριστία
πρόκρινε τα προϊόντα της μεσογειακής γεωργίας (ψωμί, κρασί, λάδι), τα οποία θα
αποτελούσαν εν συνεχεία τη βάση της χριστιανικής διατροφής στην περιοχή της
Μεσογείου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπήρξαν και άλλες σημαντικές
επιρροές.

Οι Άραβες, που δεν έτρωγαν χοιρινό και δεν έπιναν κρασί, επηρέασαν
σταδιακά τη διατροφή των Ευρωπαίων, διαδίδοντας (κυρίως μέσω Σικελίας) τα
καρότα, τις μελιτζάνες, το σπανάκι, τα βερίκοκα, τα ροδάκινα, το ρύζι, τα
καρπούζια, και πάνω απ’ όλα το ζαχαροκάλαμο σε διάφορες παραλλαγές. Στο
Μεσαίωνα οι διατροφικές συνήθειες, που πάντα χαρακτηρίζονταν από ταξικές
διαφορές, διαφοροποιήθηκαν ακόμα περισσότερο. Σε αντιδιαστολή με τα πλούσια
γεύματα των ευγενών και των εμπόρων, οι φτωχοί αγρότες περιορίζονταν στα
προϊόντα του κήπου τους (φασόλια, φακές, μπιζέλια, λάχανα, πράσα, σπανάκι,
κ.ά.), μια που ακόμα και το αλεύρι προοριζόταν κυρίως για την αγορά.

Η κατανάλωση κρέατος ποίκιλλε σημαντικά από εποχή σε εποχή και από

τόπο σε τόπο. Οι βερολινέζοι του 14ου αιώνα έτρωγαν δώδεκα φορές περισσότερο
κρέας από τους απογόνους τους του 19ου αιώνα. Κατά κανόνα, όσο ο πληθυσμός
αύξανε, τόσο η κατανάλωση θερμίδων μειωνόταν. Τον 18ο και 19ο αιώνα ο μέσος
ευρωπαίος έτρωγε περισσότερο ψωμί και άλλα δημητριακά και λιγότερο κρέας. Οι
«αμερικανικοί νεωτερισμοί» (ντομάτες, πατάτες, καλαμπόκι) διαδόθηκαν στα τέλη
του 19ου αιώνα. Ο 20ός αιώνας, και ειδικά οι τελευταίες δεκαετίες του,
σημαδεύτηκαν από την αποθέωση του κρέατος και των γαλακτοκομικών
προϊόντων, που επέδρασαν σημαντικά στη διαμόρφωση της σύγχρονης
νοσηρότητας.

Στον Δυτικό πολιτισμό διαμορφώθηκε έτσι σταδιακά ένα διαιτολόγιο που

χαρακτηρίζεται από αυξημένη ενεργειακή πρόσληψη, μεγάλη κατανάλωση
πρωτεϊνών, επεξεργασμένων υδατανθράκων, κορεσμένων λιπιδίων και
οινοπνεύματος, καθώς και από μειωμένη πρόσληψη φυτικών ινών. Τα
παραδοσιακά φαγητά έχουν αντικατασταθεί από επεξεργασμένα και
βιομηχανοποιημένα διατροφικά προϊόντα. Οι διατροφικές συνήθειες δεν
ακολουθούν πλέον τα εποχιακά πρότυπα, ενώ αυξάνουν και οι προτιμήσεις για
«εξωτικές» συνταγές, που δεν αντιστοιχούν στις ιδιαίτερες φυσικές και κοινωνικές
συνθήκες κάθε πληθυσμού. Η κατανάλωση λίπους στην Αγγλία αυξήθηκε από 25
γρ. κατά κεφαλήν το 1770 σε 150 γρ. το 1980 και της ζάχαρης από 10 γρ. σε 150
γρ., ενώ μειώθηκε η κατανάλωση σιτάλευρου από 500 γρ. σε 200 γρ.
 Σε ό,τι αφορά την Ευρώπη, υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στις
χώρες του Βορρά και εκείνες του Νότου. Η κατανάλωση ζωικών λιπών είναι
υψηλή και σταθερή στη βόρεια Ευρώπη, ενώ είναι σχετικά μικρή αλλά με τάσεις
αύξησης στη νότια. Η κατανάλωση ζάχαρης στην βόρεια Ευρώπη είναι υψηλή
αλλά με τάσεις μείωσης, ενώ στη νότια είναι χαμηλή και σχετικά σταθερή. Η
κατανάλωση λαχανικών και φρούτων είναι σαφώς μεγαλύτερη στη νότια Ευρώπη,
αλλά παρουσιάζει σταθερή άνοδο παντού. Η κατανάλωση δημητριακών, τέλος,
είναι περιορισμένη στη βόρεια Ευρώπη αλλά αυξάνεται σταδιακά, ενώ στη νότια
Ευρώπη, όπου ήταν υψηλή, μειώνεται.

Η διατροφή είναι ένας από τους πιο σημαντικούς εξωγενείς παράγοντες που
επηρεάζουν την ανθρώπινη υγεία. Η ίδια η ζωή των ανθρώπων εξαρτάται από τη
δυνατότητα λήψης τροφής, ενώ η προστασία και η προαγωγή της υγείας
συναρτώνται με το είδος και την ποσότητα της τροφής, καθώς και με τις
διατροφικές συνήθειες. Τόσο η έλλειψη όσο και η υπερκατανάλωση τροφής
μπορεί να προκαλέσουν την εμφάνιση ορισμένων νοσημάτων.

Σε όλους τους μεγάλους πολιτισμούς η διατροφή θεωρούνταν σημαντικός

παράγοντας για την προστασία της υγείας από διάφορες αρρώστιες. Ο Πλάτων
ενοχοποιούσε τις διατροφικές εκτροπές των πλουσίων, μαζί με την έλλειψη
φυσικής άσκησης, ως βασικούς παράγοντες νοσηρότητας, ενώ συχνές αναφορές
στη διατροφή υπάρχουν επίσης στα κείμενα της ιπποκράτειας ιατρικής, στον
Γαληνό, καθώς και στα ιατρικά κείμενα άλλων μεγάλων πολιτισμών (Κίνα, Ινδία,
Εγγύς και Μέση Ανατολή).

Σήμερα, γίνεται ευρύτατα αποδεκτό ότι οι διατροφικές συνήθειες του

Δυτικού πολιτισμού σχετίζονται αιτιολογικά με ορισμένα από τα σημαντικότερα
νοσήματα, όπως είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα και τα κακοήθη νεοπλάσματα.
Με βάση πρόσφατες εκτιμήσεις, υπολογίζεται ότι ο σχετικός κίνδυνος θανάτου για
όσους ευρωπαίους ακολουθούν υγιεινή διατροφή είναι 0.87 σε σχέση με όσους δεν
τρέφονται σωστά. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπολογίζει ότι 60.000 θάνατοι το χρόνο
θα μπορούσαν να αποφευχθούν στα κράτη-μέλη αν βελτιωνόταν η διατροφή του
πληθυσμού.

Σύμφωνα με τη νεοδαρβινική θεωρία, η έλλειψη κορεσμένου λίπους,

ζάχαρης και αλατιού κατά το μεγαλύτερο μέρος της εξελικτικής ιστορίας του
ανθρώπου αποτελεί τη βασική αιτία των περισσότερων σημερινών διατροφικών
προβλημάτων υγείας. Ο ανθρώπινος οργανισμός προσαρμόστηκε στις ελλείψεις
αυτών των προϊόντων. Έτσι, σήμερα, οπότε μπορεί και τα καταναλώνει σε
αφθονία, υφίσταται τις αρνητικές συνέπειες, στο βαθμό που η αυξημένη τους
λήψη δεν αντιστοιχεί στις “προδιαγραφές” του ανθρώπινου οργανισμού. Από την
άλλη, σημαντικά προβλήματα υγείας συνεπάγεται και η μειωμένη κατανάλωση
προϊόντων στα οποία είχε προσαρμοστεί για πολλά χρόνια ο ανθρώπινος
οργανισμός, όπως τα φρούτα και τα λαχανικά.

Στις αναπτυσσόμενες χώρες, και ιδίως στις φτωχές περιοχές της Αφρικής και
της Ασίας, οι διατροφικές ελλείψεις δεν περιορίζονται μόνο στα φρούτα και στα
λαχανικά, αλλά στο σύνολο της προσλαμβανόμενης τροφής, με αποτέλεσμα ο
υποσιτισμός να απειλεί όχι μόνο την υγεία αλλά και τη ζωή εκατομμυρίων
ανθρώπων.
 Γ.Κ. Τούντας, Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών
Διευθυντής Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής

Α.1. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑ

Η διατροφή, είναι συνάρτηση των εδαφολογικών και κλιματολογικών συνθηκών.

Οι εδαφολογικές συνθήκες και το κλίμα έχουν άμεση επίδραση όχι μόνο στη
διατροφή αλλά και στο διαιτολόγιο του ανθρώπου επειδή οι απαιτήσεις του
οργανισμού διαφοροποιούνται από περιοχή σε περιοχή. Οι ορεινοί πληθυσμοί για
παράδειγμα έχουν περισσότερη ανάγκη από θερμιδοφόρες και πλούσιες σε βιταμίνες
τροφές από τους πληθυσμούς που εργάζονται και ζουν στους κάμπους. Αντίθετα στις
πιο βορινές χώρες όπως η Ρωσία και η Νορβηγία οι άνθρωποι καταναλώνουν κυρίως
μεγάλες ποσότητες υδατανθράκων και λιπαρών και στην Ουγγαρία μεγάλες
ποσότητες διάφορων ειδών σούπας προκειμένου να διατηρούνται εσωτερικά ζεστοί οι
άνθρωποι. Όλα τα παραπάνω αποδεικνύουν το γεγονός ότι το κλίμα επηρεάζει άμεσα
τις διατροφικές συνήθειες κάθε τόπου.

Πηγή: http://ionios-food.wikispaces.com

Από την έρευνα που έλαβε χώρα φάνηκε ξεκάθαρα ότι οι διατροφικές συνήθειες των
Ελλήνων είναι άμεσα συσχετισμένες με την γεωγραφία της χώρας και την τοπολογία
του εδάφους η οποία συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με τις βιοποριστικές
δραστηριότητες των κατοίκων των διαφόρων περιοχών. Όπως θα δούμε πολλές είναι
οι περιπτώσεις παραδοσιακών φαγητών που επικράτησαν στο πέρασμα του χρόνου
και τα οποία ξεκίνησαν από την ανάγκη ύπαρξης εύκολων και δυναμωτικών
παρασκευασμάτων τα οποία θα πρόσφεραν σε όσους τα έτρωγαν την απαραίτητη
ενέργεια ώστε να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της δουλειάς τους
αλλά και στις αντίξοες συνθήκες που συχνά αντιμετώπιζαν κατά την διάρκειά της.
Επίσης όπως φάνηκε από την έρευνα ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που επιδρά
στις διατροφικές συνήθειες είναι και το κλίμα της χώρας (οι καιρικές συνθήκες).
 Ο Ελλαδικός χώρος, περιβάλλεται κατ εξοχήν από θάλασσα. Από την έρευνα
προκύπτει καταρχήν ότι, ένα μεγάλο πλήθος των σημερινών συνταγών έχει τις ρίζες
της στις παλαιότερες γενιές Ελλήνων ψαράδων. Ως γνωστόν, οι ψαράδες
ξανοίγονταν στο πέλαγος με μεγάλες βάρκες και συνήθως παρέμεναν εκεί για
αρκετές ημέρες. Για το διάστημα που παρέμεναν εκεί, έτρωγαν συνήθως πρόχειρα
φαγητά τα οποία είχαν ως βάση το ψάρι. Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες
λειτουργούσαν οι ψαράδες δεν ήταν πάντα εύκολες, διότι ήταν συχνά υποχρεωμένοι
να έρθουν αντιμέτωποι με τα στοιχεία της φύσης (δηλαδή κακές καιρικές συνθήκες
αλλά και το κρύο του χειμώνα). Γι αυτούς τους λόγους, εκείνο που χρειάζονταν
περισσότερο ήταν ένα εύκολο στην παρασκευή του και συνάμα δυναμωτικό φαγητό
που θα τους ζέσταινε και θα τους βοηθούσε να διατηρήσουν τις δυνάμεις τους.
Ένα φαγητό με τις ιδιότητες αυτές, δεν μπορούσε να είναι άλλο εκτός από μια ζεστή
σούπα. Έτσι προέκυψε η διάσημη ελληνική ψαρόσουπα η «Κακαβιά». Πολλές φορές
οι ψαράδες, αφού έριχναν τα δίχτυα τους, τα άφηναν και στη συνέχεια επέστρεφαν σε
ένα μικρό αγκυροβόλιο. Σύμφωνα με όσα αναφέρει ο εγγονός ενός παλαιού ψαρά από
ένα απομακρυσμένο νησί των Δωδεκανήσων, «εκεί συνήθιζαν να φτιάχνουν την
Κακαβιά στην παραλία, σκάβοντας ένα μικρό λάκκο μέσα στα βότσαλα,
τοποθετώντας την κατσαρόλα πάνω στη φωτιά που είχαν φτιάξει με μικρά ξύλα και
φρύγανα. Για την παρασκευή της ψαρόσουπας, χρησιμοποιούσαν μάλιστα θαλασσινό
νερό».
( Πηγή: "Κακαβιά - η Ελληνική Ψαρόσουπα").
Τις περισσότερες φορές, οι ψαράδες έπρεπε να παραμείνουν στη θάλασσα για
αρκετές μέρες. Εξ’ αιτίας αυτού του γεγονότος, προέκυψε η ανάγκη της συντήρησης
των φαγητών. Δοθέντος ότι κατά την εποχή αυτή δεν υπήρχαν ψυγεία και
προκειμένου να μην χρειάζεται να μαγειρεύουν καθημερινά, έπρεπε να βρεθεί ένας
τρόπος ή κάποιο φαγητό το οποίο να μπορούσε να διατηρηθεί αρκετές μέρες. Από
αυτήν την ανάγκη προέκυψε το Κερκυραϊκό «Σαβόρο» ή «Σαβούρο» το οποίο έχει τις
ρίζες του στους Βενετσιάνους ναυτικούς. Η λέξη στα λατινικά "pesce en saor"
σημαίνει ψάρι σε σάλτσα και σημαίνει μια σάλτσα η οποία μοιάζει με τουρσί και
στην οποία οι Κερκυραίοι συνήθιζαν να συντηρούν τα ψάρια, κυρίως τις εποχές που
δεν υπήρχαν ψυγεία. Το ξύδι που είναι η βάση του σαβόρο, είναι συντηρητικό, ενώ το
δεντρολίβανο έχει απολυμαντικές ιδιότητες.

Α.2. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ-ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Η Τεχνολογία τροφίμων
αποτελεί μια σύγχρονη
σχετικά επιστήμη που
αποτελούσε άλλοτε ένα
σύνολο εμπειρικών μόνο
γνώσεων.
Κύριο αντικείμενο
έρευνας και μελέτης της
επιστήμης αυτής είναι η
επεξεργασία των
τροφίμων, δηλαδή η μελέτη της συντήρησης, συσκευασίας, μεταφοράς και
διακίνησης με τη μέγιστη δυνατή αξιοποίησή τους, καθώς και με τη διερεύνηση
τρόπων και μεθόδων παραγωγής νέων ειδών τροφίμων.
Επίσης ένας άλλος τομέας διερεύνησης της Τεχνολογίας τροφίμων είναι και η μελέτη
των μεταβολών των οργανοληπτικών ιδιοτήτων των τροφίμων που προκαλούνται
τόσο στις πρώτες ύλες παραγωγής τους όσο και στα έτοιμα προς κατανάλωση
τρόφιμα κατά την εφαρμογή μεθόδων κατεργασίας, επεξεργασίας, συντήρησης,
διακίνησης, συσκευασίας, ακόμη και μεταφοράς.
Τα τρόφιμα ανάλογα της προέλευσής τους (ζωικά ή φυτικά) παρουσιάζουν διάφορες
ιδιομορφίες στις τεχνολογικές εφαρμογές όπως στη ψύξη, θέρμανση, κάπνιση,
αλάτιση κ.λπ., με συνέπεια τη διαφορετική συμπεριφορά, (μεταβολές), στις τεχνικές
αυτές. Για το λόγο αυτό η Τεχνολογία τροφίμων διακρίνεται σε δύο βασικούς τομείς,
στη:
Τεχνολογία τροφίμων φυτικής προέλευσης, και στη
Τεχνολογία τροφίμων ζωικής προέλευσης.
Οι επιμέρους αυτοί τομείς διακρίνονται στη συνέχεια σε ιδιαίτερους κλάδους όπως
π.χ. τεχνολογία κρέατος, τεχνολογία γάλακτος, τεχνολογία αλιευμάτων, τεχνολογία
οινοποιίας κ.λπ. Βασικός τομέας της επιστήμης αυτής είναι η Χημεία τροφίμων.
Χάρη των επιτευγμάτων της επιστήμης αυτής η αξιοποίηση της πρωτογενούς
γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής κρίνεται σήμερα πλήρης, όσο περισσότερο
από ποτέ, επιτυγχάνοντας έτσι τον αρχικό στόχο μελέτης του αντικειμένου.

Α.2.α. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ

Μέτρα υγιεινής που πρέπει να εφαρμόζονται κατά την παραλαβή/ εκφόρτωση,

αποθήκευση, ετοιμασία παραγγελιών, φόρτωση και μεταφορά/ διανομή των
τροφίμων που διατηρούνται σε συνθήκες περιβάλλοντος ή σε ελεγχόμενες συνθήκες,
προκειμένου να διασφαλίζεται η υγιεινή τους και η συμμόρφωση με τη ισχύουσα
νομοθεσία.
Υποχρεωτική είναι η εφαρμογή του συστήματος HACCP στις επιχειρήσεις
αποθήκευσης και διανομής τροφίμων σε συνθήκες περιβάλλοντος, ψύξης ή
κατάψυξης.
Απαιτήσεις για τα μεταφορικά μέσα
Τα μεταφορικά οχήματα ή/και οι περιέκτες που χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά
τροφίμων πρέπει να διατηρούνται καθαρά και σε καλή κατάσταση, ώστε να
προφυλάσσονται τα τρόφιμα από μολύνσεις, πρέπει δε, όπου είναι αναγκαίο, να είναι
σχεδιασμένα και κατασκευασμένα έτσι ώστε να μπορούν να καθαρίζονται ή/και να
απολυμαίνονται δεόντως.
Κατά τη μεταφορά θα πρέπει να εφαρμόζονται συγκεκριμένοι κανόνες υγιεινής για να
προστατεύονται τα τρόφιμα από πιθανές επιμολύνσεις και να διατηρείται η υγιεινή
τους κατάσταση.
Θα πρέπει να διερευνώνται τρόποι μείωσης απώλειας ψύξης κατά τις στάσεις
διανομής, όπως π.χ. κουρτίνα από λωρίδες πλαστικού ή αεροκουρτίνα σε περιπτώσεις
πολύ συχνών στάσεων.
Η διανομή πρέπει να προγραμματίζεται και εκτελείται με τέτοιο τρόπο, ώστε να
εξασφαλίζεται η ασφάλεια των τροφίμων και η ταχύτητα κατά τις παραδόσεις. Προς
τούτο, οι φορτώσεις γίνονται με τη σωστή σειρά, σε καλά σταθεροποιημένες παλέτες,
με τις κατάλληλες ενδείξεις και τη σωστή επιλογή της θερμοκρασίας. Προηγούνται
συνεννοήσεις με τους παραλήπτες και ενημέρωση του οδηγού.
Τα εσωτερικά τοιχώματα των οχημάτων μεταφοράς ή και των περιεκτών θα πρέπει να
είναι λεία, για να καθαρίζονται και να απολυμαίνονται αποτελεσματικά ώσ τε να μην
επιμολύνονται τα τρόφιμα.
Τα οχήματα μεταφοράς ή και οι περιέκτες θα πρέπει να διατηρούνται καθαρά και σε
καλή κατάσταση, να συντηρούνται ή να αντικαθίστανται όταν χρειάζεται.
Προστασία τροφίμων κατά τη μεταφορά προϊόντων ψύξης
Τα οχήματα μεταφοράς θα πρέπει να εφοδιάζονται με κατάλληλα όργανα αυτόματης
καταγραφής για την παρακολούθηση σε συχνά και τακτά χρονικά διαστήματα της
θερμοκρασίας του χώρου στον οποίο βρίσκονται τα προϊόντα ψύξης.
Σε περίπτωση που γίνεται μεταφορά τροφίμων που απαιτούν διαφορετικές συνθήκες
θερμοκρασίας ή έχουν αλληλεπίδραση οσμών, θα πρέπει να χρησιμοποιείται θάλαμος
με κινητό χώρισμα και με δυνατότητα ξεχωριστής θερμοκρασίας στα διάφορα
διαμερίσματα.
Ο θάλαμος πρέπει να φέρει όργανο ένδειξης και καταγραφής θερμοκρασίας,
σύμφωνα με το νόμο. Τα όργανα διακριβώνονται τουλάχιστον μια φορά το χρόνο
στην επιθυμητή περιοχή και ακρίβεια μετρήσεων. Η διακρίβωση γίνεται είτε από
διαπιστευμένο εξωτερικό συνεργάτη, είτε από εκπαιδευμένο προσωπικό της
επιχείρησης με διακριβωμένο όργανο αναφοράς.
Δεν θα πρέπει να τοποθετούνται τα προϊόντα κατευθείαν στο δάπεδο του
μεταφορικού μέσου.
Κατά τη διάρκεια της μεταφοράς, ο οδηγός θα πρέπει να παρακολουθεί τη σωστή
λειτουργία του ψυκτικού μηχανήματος και να παίρνει διορθωτικά μέτρα σε
περίπτωση προβλήματος. Αν παρατηρήσει πρόβλημα, ειδοποιεί άμεσα την εταιρεία
του.
Κατά τη μεταφορά/διανομή θα πρέπει να τηρούνται τα απαραίτητα αρχεία για την
ιχνηλασιμότητα των θερμοκρασιών.
Η θερμοκρασία των προϊόντων θα πρέπει να ελέγχεται πριν από τη φόρτωση και να
σημειώνεται στο δελτίο αποστολής.
Ειδικότερες οδηγίες σχετικά με το χειρισμό, τον τρόπο φόρτωσης και εκφόρτωσης,
την αποθήκευση και την πώληση των προϊόντων ψύξης, πρέπει να δίνονται από την
επιχείρηση παραγωγής.

ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Όταν ένα τρόφιμο αλλοιώνεται, συμβαίνουν σε αυτό πολλές αλλαγές: από

ακίνδυνες αλλαγές στη γεύση, το χρώμα, την υφή, την οσμή, μέχρι επικίνδυνες για
την υγεία του ανθρώπου, αν σημειωθεί και ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών.
Έτσι, η ανάγκη της εξασφάλισης και διατήρησης των τροφίμων για μεγάλο χρονικό
διάστημα προκύπτει εδώ και αιώνες, με αποτέλεσμα να έχουν εφευρεθεί πολλοί
τρόποι συντήρησης των τροφίμων.
Για να αποτραπούν λοιπόν οι αλλοιώσεις των τροφίμων από παθογόνους - ή μη -
μικροοργανισμούς και επιπλέον για να μην αλλοιωθούν τα οργανοληπτικά
χαρακτηριστικά τους και υποβαθμιστούν ποιοτικά, η συντήρηση των τροφίμων είναι
απαραίτητη.
Οι συνήθεις μέθοδοι συντήρησης που χρησιμοποιούνται ευρέως σήμερα είναι οι
εξής:
Παστερίωση
Κατά την παστερίωση, τα τρόφιμα θερμαίνονται σε υψηλές θερμοκρασίες, π.χ.
στους 60-85οC -ανάλογα με το τρόφιμο- με σκοπό να θανατωθούν όλοι οι παθογόνοι
και κάποιοι από τους μη παθογόνους μικροοργανισμούς που υπάρχουν σ’ αυτά.
Έχει μεγάλη σημασία ο συνδυασμός χρόνου-θερμοκρασίας παστερίωσης, ώστε να
θανατωθούν οι παθογόνοι μικροοργανισμοί και να αδρανοποιηθούν τα ένζυμα, χωρίς
όμως να υποβαθμιστεί η ποιότητα του τροφίμου.
Η παστερίωση δεν χρησιμοποιείται ποτέ ως μοναδικό μέσο συντήρησης, γιατί δεν
επαρκεί. Συνήθως συνδυάζεται με την ψύξη και βέβαια τη συσκευασία.
Αποστείρωση - Κονσερβοποίηση
Αποστείρωση σημαίνει θανάτωση όλων των ζωντανών μικροοργανισμών, όχι μόνο
των παθογόνων - όπως συμβαίνει στην παστερίωση. Στα τρόφιμα εφαρμόζεται η
«εμπορική αποστείρωση», γνωστή ως κονσερβοποίηση, η οποία πραγματοποιείται
θερμαίνοντας το τρόφιμο σε πολύ υψηλή θερμοκρασία (περίπου 120°C) για λίγα
λεπτά. Η θερμοκρασία αυτή και ο χρόνος έχουν επιλεχθεί για να θανατωθεί ο πιο
επικίνδυνος παθογόνος μικροοργανισμός.
Κατά την κονσερβοποίηση, το τρόφιμο τοποθετείται στο κουτί, το οποίο κλείνεται
ερμητικά, ενώ πρώτα αφαιρείται όλος ο αέρας που έχει μέσα και κατόπιν το κουτί
(μαζί με το περιεχόμενο του) θερμαίνεται. Η επεξεργασία αυτή είναι πολύ έντονη, με
αποτέλεσμα πολλές φορές να υποβαθμίζεται το τρόφιμο ποιοτικά.
Η κονσερβοποίηση δεν χρειάζεται να συνδυαστεί με την ψύξη. Μπορεί να
χρησιμοποιηθεί μαζί με τη συσκευασία, για τη συντήρηση τροφίμων για μεγάλο
χρονικό διάστημα. Η κονσέρβα πρέπει να διατηρείται σε μέρος δροσερό και ξηρό, να
μην είναι χτυπημένη και πριν την αγορά και την κατανάλωσή της να γίνεται έλεγχος
της ημερομηνίας λήξης που αναγράφεται σε αυτήν.
Ψύξη και κατάψυξη
Στην κοινή ψύξη τα τρόφιμα μπορούν να συντηρηθούν για μερικές ημέρες, σε
χαμηλές θερμοκρασίες (4-8οC) όπου επιβραδύνονται όλες οι μεταβολές που μπορούν
να συμβούν στα τρόφιμα, δηλαδή η ανάπτυξη των μικροοργανισμών, η
δραστηριότητα των μετασυλλεκτικών μεταβολών - τόσο των φυτικών όσο και των
ζωικών ιστών, των χημικών αντιδράσεων χειροτέρευσης - που συνδέονται με την
υποβάθμιση του χρώματος και της υφής και κυρίως την απώλεια της θρεπτικής αξίας
των τροφίμων.
Όσο πιο μεγάλος είναι ο επιθυμητός χρόνος συντήρησης, τόσο χαμηλότερη θα είναι η
απαιτούμενη θερμοκρασία. Βέβαια, οι θερμοκρασίες και ο πιθανός χρόνος
αποθήκευσης για κάθε τρόφιμο προσδιορίζεται από την ταχύτητα με την οποία
λαμβάνουν χώρα οι διάφορες μεταβολές σ’ αυτό. Έτσι, στην κατάψυξη, η
θερμοκρασία είναι μικρότερη από 0 βαθμούς και μπορεί να φτάσει τους -18οC.
Με αυτόν τον τρόπο, τα τρόφιμα συντηρούνται όχι μόνο για μερικές ημέρες, αλλά για
εβδομάδες ή και μήνες. Στις θερμοκρασίες της κατάψυξης, αφενός παρεμποδίζεται η
δράση των ενζύμων, και αφετέρου δεν μπορούν να αναπτυχθούν οι μικροοργανισμοί.
Βασικό πλεονέκτημα της κατάψυξης είναι ότι δεν υπάρχει απώλεια βιταμινών και
ανόργανων αλάτων στα κατεψυγμένα κρέατα, τα ψάρια και τα πουλερικά, επειδή η
πρωτεΐνη, οι βιταμίνες Α, D και τα ανόργανα άλατα δεν επηρεάζονται από αυτή.
Αποξήρανση/Συμπύκνωση
Αυτό που επιτυγχάνεται με την ξήρανση, είναι η ελάττωση του νερού που περιέχει
το τρόφιμο. Λόγω του ότι οι μικροοργανισμοί έχουν ανάγκη από νερό για να
αναπτυχθούν, μειώνοντας το ποσοστό του νερού σε ένα τρόφιμο, εμποδίζεται η
ανάπτυξή τους.
Παραδείγματα τέτοιων τροφίμων που συντηρούνται με ξήρανση είναι τα ξηρά
δαμάσκηνα/σύκα/βερίκοκα και οι σταφίδες.
Αφυδάτωση
Με την αφυδάτωση, σχεδόν όλο το νερό αφαιρείται με εξάτμιση ή εξάχνωση.
Επομένως, το τελικό προϊόν έχει πολύ μικρή περιεκτικότητα σε νερό.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα αφυδατωμένων προϊόντων είναι ο καφές, τα
δημητριακά, τα ζυμαρικά και το γάλα σε σκόνη.
Χρήση συντηρητικών
Τα χημικά συντηρητικά,εμποδίζουν σε ορισμένες συγκεντρώσεις την ανάπτυξη των
μικροοργανισμών. Τα συντηρητικά επισημαίνονται στις συσκευασίες των τροφίμων
είτε με το όνομά τους είτε ως «Ε» (π.χ. Ε 202). Για να εγκριθεί μια ουσία ως
συντηρητικό, θα πρέπει να είναι ασφαλής για τους καταναλωτές -για τον λόγο αυτόν
γίνονται συνεχείς μελέτες για την ασφάλεια των πρόσθετων ουσιών στα τρόφιμα.
Οι ειδικοί πλέον πιστεύουν ότι η χρήση τους είναι αναπόφευκτη στα τρόφιμα, σε
μερικές μάλιστα περιπτώσεις και απόλυτα απαραίτητη για την υγεία των
καταναλωτών. Πρέπει όμως να χρησιμοποιούνται πάντα στις προκαθορισμένες
αναλογίες.
Αλιπάστωση
Η κύρια ιδιότητα του αλατιού, που το κάνει ικανό να εμποδίζει την ανάπτυξη των
μικροοργανισμών, είναι ότι μειώνει το νερό που είναι διαθέσιμο για τους
μικροοργανισμούς, οι οποίοι αδυνατούν να αναπτυχθούν χωρίς την απαραίτητη
ποσότητα νερού. Συνηθίζεται σε ελιές, ψάρια, τυριά, κ.λπ. Φυσικά, πάντα σε
συνδυασμό με κάποια άλλη μέθοδο συντήρησης, π.χ. ψύξη.
Ζύμωση
Πρόκειται για μια επεξεργασία, κατά την οποία αναπτύσσονται ωφέλιμοι
μικροοργανισμοί σε ένα τρόφιμο. Οι μικροοργανισμοί αυτοί χρησιμοποιούν ως τροφή
τους τα ίδια τα συστατικά του τροφίμου και παράγουν ουσίες που αυξάνουν την
οξύτητά του, ενώ παράλληλα μειώνεται η υγρασία του.

Επομένως, η ζύμωση συγκαταλέγεται στις μεθόδους συντήρησης τροφίμων, αφού τα

προϊόντα που προκύπτουν έχουν διάρκεια ζωής πολύ μεγαλύτερη από τις πρώτες ύλες
από τις οποίες προήλθαν. Παράλληλα, η διαδικασία της ζύμωσης δίνει νέο άρωμα και
γεύση στο προϊόν.
Παραδείγματα τέτοιων προϊόντων που έχουν προκύψει από ζύμωση είναι το τυρί,το
γιαούρτι, το σαλάμι αέρος, το κρασί, η μπίρα και το ψωμί.
Εφαρμογή ακτινοβολιών
Η ακτινοβόληση είναι μια μέθοδος συντήρησης,κατά την οποία τα τρόφιμα
εκτίθενται σε ακτινοβολία ιονισμού κάτω από προκαθορισμένες και ελεγχόμενες
συνθήκες, για την καταστροφή μικροβίων, εντόμων ή και παρασίτων. Πρόκειται είτε
για ακτίνες Χ, είτε ακτίνες γ ή και δέσμες ηλεκτρονίων, ανάλογα με τη διεισδυτική
ικανότητα που χρειάζεται να εφαρμοστεί σε κάθε τρόφιμο.
Εδώ θα πρέπει όμως να σημειωθεί, ότι η ακτινοβόληση των τροφίμων δεν είναι
ραδιενεργή, όπως λανθασμένα πιστεύουν πολλοί, αφού έρευνες έχουν δείξει ότι τα
ακτινοβολημένα τρόφιμα δεν περιέχουν ραδιενέργεια και δεν αποτελούν κίνδυνο για
τον καταναλωτή.

Πηγή:mednutrition.gr

ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Γενική αρχή: Όταν θέλεις να ξεπαγώσεις κάποιο τρόφιμο, θα πρέπει να το αφήσεις

στη συντήρηση του ψυγείου και όχι σε θερμοκρασία δωματίου.
Συμβουλή: Τοποθέτησε ετικέτα ή γράψε πάνω στο σκεύος το είδος του τροφίμου που
καταψύχεις και την ημερομηνία κατάψυξής του.
Προσοχή δεν καταψύχονται: Αβγά βρασμένα σφιχτά, μαρέγκα και σάλτσες που
περιέχουν αβγό, αγγούρια, μαρούλια, μπανάνες, ντομάτες ωμές, πατάτες (εκτός από
πουρές), συκώτι τεμαχισμένο, τυριά μαλακά. Επίσης, σχεδόν όλα τα τηγανισμένα
φαγητά, τα πανέ και όσα περιέχουν ζελατίνη.
Προσοχή!
Τρόφιμο που έχει αποψυχθεί δεν πρέπει να καταψυχθεί πάλι και πρέπει να
καταναλωθεί την ίδια ημέρα, το συντομότερο δυνατό μετά την απόψυξή του.
- Το ψηλότερο ράφι έχει θερμοκρασία περίπου 8°C, ενώ τα μεσαία 4-5°C.
Αποθηκεύστε σε αυτά αβγά, γαλακτοκομικά, αλλαντικά, υπολείμματα φαγητού και
προϊόντα που φέρουν την επισήμανση «Διατηρείται στο ψυγείο μετά το άνοιγμα».
-Το χαμηλότερο ράφι, πάνω από τα συρτάρια που χρησιμοποιούνται για την
αποθήκευση των λαχανικών είναι το πιο ψυχρό σημείο του ψυγείου (2°C).
Τοποθετήστε εκεί νωπά κρέατα και ψάρια.
-Οι περιοχές με την υψηλότερη θερμοκρασία είναι τα ράφια στην πόρτα του ψυγείου,
με θερμοκρασία 10-15°C. Τοποθετήστε εκεί προϊόντα που απαιτούν ελαφρά ψύξη,
όπως π.χ. αναψυκτικά, μουστάρδα και βούτυρο. Μην τοποθετείτε γάλα ή αβγά.
-Τα ράφια που βρίσκονται χαμηλά στο ψυγείο έχουν θερμοκρασία έως και 10°C. Σε
αυτά αποθηκεύστε λαχανικά και φρούτα που ενδέχεται να χαλάσουν σε χαμηλότερες
θερμοκρασίες (κολοκυθάκια, ντομάτες, ροδάκινα, μήλα κ.ά.).
ΠΡΟΣΟΧΗ!
Το υπερβολικό γέμισμα του ψυγείου και η συσσώρευση πάγου επηρεάζουν αρνητικά
τη σωστή κατανομή της θερμοκρασίας στο εσωτερικό του.
Τρόφιμα εντός συντήρησης ψυγείου
Χρόνος διατήρησης σε μέση θερμοκρασία ψυγείου 5οC ή λιγότερο
Πως γίνεται η σωστή απόψυξη; Στο ψυγείο με το προϊόν συσκευασμένο, π.χ. με
πλαστική μεμβράνη περιτυλίγματος. Επίσης, κάτω από τρεχούμενο νερό, σε
περίπτωση ανάγκης, εφόσον είναι αεροστεγώς κλεισμένο. Ή τέλος σε συσκευή/
φούρνο μικροκυμάτων, χρησιμοποιώντας τον κύκλο απόψυξης. Σε καμία περίπτωση
δεν πρέπει να υπερβούμε τον απαραίτητο χρόνο απόψυξης. Πρέπει άμεσα μετά την
απόψυξη να προχωράμε σε μαγείρεμα του τροφίμου ή σε τοποθέτηση του στο ψυγείο.
Φροντίζουμε διαφορετικά τα γαλακτοκομικά είδη; Όλες οι μορφές γάλακτος αν
ανοιχτούν από τη συσκευασία τους, διατηρούνται λίγες μέρες. Εκτός ψυγείου μπορεί
να διατηρηθεί το εβαπορέ και το μακράς διάρκειας. Εντός ψυγείου διατηρείται το
υψηλής παστερίωσης για ένα μήνα, ενώ το φρέσκο γάλα 5-6 μέρες. Μην ξεχνάτε ότι
το γάλα έχει την τάση να απορροφά εύκολα τις μυρωδιές και τις γεύσεις άλλων
τροφίμων, για αυτό καλό είναι να το κρατάτε μακριά από φρούτα και λαχανικά που
έχουν έντονη γεύση. Μπορεί να διατηρηθεί μέσα στην αρχική του συσκευασία ή σε
ένα μπολ, το οποίο έχετε φροντίσει να καλύψετε σωστά.
Όσον αφορά το τυρί: Λόγω του ότι «ξεραίνεται» γρήγορα, πρέπει ή να το αφήσετε
στη συσκευασία του σούπερ μάρκετ ή να το τοποθετήσετε σε ένα πλαστικό τάπερ.
Πως συντηρούμε το κοτόπουλο και τα ψαρικά; Το πιο συνηθισμένο λάθος είναι το να
τα διατηρείς στο ψυγείο μέσα στη συσκευασία τους. Ποιό είναι το σωστό; Καταρχήν
βγάζεις τη ζελατίνα που τα τυλίγουν και τα τοποθετείς σε ένα ανοιχτό μπολ. Έτσι
αερίζονται καλύτερα και διατηρούνται σε καλύτερη κατάσταση και για περισσότερο
καιρό. Εάν έχουν εντόσθια, τα νωπά πουλερικά διατηρούνται στη συντήρηση το πολύ
24 ώρες, ενώ σε διαφορετική περίπτωση έως τρεις μέρες. Για την κατάψυξη, πρέπει
να πλυθούν καλά, να στεγνώσουν, να αφαιρεθούν τα εντόσθια και να μπουν σε
ειδικές σακούλες. Αφού τα καθαρίσεις προσεκτικά και τα μαγειρέψεις καλά, πρέπει
να καθαρίσεις παράλληλα όλη την περιοχή που χρησιμοποίησες για τον κίνδυνο της
σαλμονέλας. Προσοχή στο ψάρι και κυρίως στην απότομη απόψυξή του… Το σωστό
είναι, αν τα έχουμε ήδη στην κατάψυξη, για να ξεπαγώσουν πρέπει να μπουν στη
συντήρηση. Αν τα βγάλουμε εκτός ψυγείου, κινδυνεύουν να χαλάσουν από την
απότομη αλλαγή θερμοκρασίας. Τι γίνεται με τα αναψυκτικά; Το πιο βασικό στοιχείο
είναι να μην έχουν εκτεθεί στον ήλιο και να απέχει αρκετά ή ημερομηνία αγοράς από
την ημερομηνία λήξης…. ! Φυσικά όταν τα ανοίξουμε πρέπει να καταναλωθούν…
Τι γίνεται στην περίπτωση των αλκοολουχων ποτών; Ακόμη και τα αλκοολούχα
ποτά θέλουν προσοχή στο τρόπο φύλαξης! Χρειάζονται ένα δροσερό, σκοτεινό χώρο,
χωρίς υγρασία. Ειδικά για τα κρασιά, ανεξάρτητα από την κατηγορία, την προέλευση
και το χρώμα του κρασιού ως κατάλληλη θερμοκρασία θεωρούνται οι 10 – 14°C
(ιδανική 11°C).
Γιατί δεν πρέπει να βάζουμε τις πατάτες στο ψυγείο; Αφού τις αγοράσετε, καλό
είναι να τις φυλάξετε σε μέρος δροσερό (8-12°C), ξηρό και σκοτεινό, όπως ένα
υπόγειο για παράδειγμα. Γενικώς δεν πρέπει να τις βλέπει ο ήλιος, γιατί θα
πρασινίσουν και θα πετάξουν μάτια γρήγορα. Μην τις αποθηκεύεται όμως και στο
ψυγείο, καθώς το άμυλο τους μπορεί να μετατραπεί σε σάκχαρα δίνοντας μια
δυσάρεστη γεύση. Επίσης, μην αποθηκεύετε τις πατάτες μαζί με τα κρεμμύδια, γιατί
τα αέρια που εκπέμπουν τα δυο αυτά λαχανικά μπορεί να προκαλέσουν αλλοιώσεις
το ένα στο άλλο.
Οι μπανάνες; Για πόσο μένουν εκτός ψυγείου; Μερικά φρούτα και λαχανικά
μπορούν να μείνουν εκτός ψυγείου για μερικές μέρες. Σε αυτή την περίπτωση,
χρειάζεται να φυλαχτούν σε σκοτεινό μέρος, σε θερμοκρασία δωματίου, μακριά από
το πολύ φως και τη ζέστη. Συγκεκριμένα: Μπανάνα: Τηρώντας τις παραπάνω
προϋποθέσεις, βάλτε τις μπανάνες σε ένα μπολ για τις πρώτες 3 ημέρες κι έπειτα
φυλάξτε τες στο ψυγείο.
Πως συντηρούμε τα οπωροκηπευτικά; Το πιο συνηθισμένο λάθος είναι το τα
πλένουμε και τα βάζουμε στο ψυγείο. Ποιό είναι το σωστό; Να τα πλένεις λίγο πριν
τα καταναλώσεις. Να τα τοποθετείς στα πιο χαμηλά ράφια του ψυγείου σου. Να μην
τα πιέζεις ασφυκτικά γιατί θα μαραθούν πιο γρήγορα. Ακόμη και τα όσπρια και τα
σιτηρά μπορεί να χαλάσουν; Όλα τα τρόφιμα αυτού του είδους, από φασόλια και
φακές, μέχρι ζυμαρικά, ρύζι, βρώμη, σιτάρι άλλα ολόκληρα δημητριακά κινδυνεύουν
από την υγρασία και την οξείδωση, δηλαδή την επαφή με το οξυγόνο. Για να
διατηρηθούν περισσότερο από όσο γράφουν στη συσκευασία και να μην υπάρχει
κίνδυνος να μαζευτούν ζουζούνια, πρέπει να κλείσουν αεροστεγώς σε ειδική σακούλα
ή πλαστικό δοχείο τροφίμων.
Τι γίνεται με το λάδι; Τα λάδια έχουνε ημερομηνία λήξης 1 με το πολύ 2 χρόνια. Αν
έχεις δικές σου ελιές, αυτό που χρειάζεσαι είναι να μπορείς να το φυλάξεις για ένα
χρόνο. Το ελαιόλαδο φυλάσσεται καλύτερα μέσα σε ντενεκεδένια κουτιά και πρέπει
να είναι αεροστεγώς κλεισμένα. Τα σκουρόχρωμα γυάλινα μπουκάλια είναι η αμέσως
καλύτερη επιλογή. Το σημαντικό είναι να τα έχουμε σε μέρος σκιερό, χωρίς υγρασία.
Το σημαντικό όμως είναι ότι όλα τα λάδια διατηρούνται για περισσότερο καιρό αν
φυλαχτούν στο ψυγείο.

Β. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΠΕΡΙΓΥΡΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Πολύ σπουδαίο ρόλο στις διατροφικές μας συνήθειες παίζει η συναναστροφή μας
με τα άτομα τα οποία μας περιτριγυρίζουν καθώς, είναι εξαιρετικά εύκολο να μας
επηρεάσουν ως προς το τι θα φάμε. Από τη μια μεριά μπορεί να επιλέξουν πιο υγιεινή
τροφή και με αυτό τον τρόπο η επίδραση δεν έχει αρνητικά. Από την άλλη όμως,
μπορούμε να χάσουμε στοιχεία του χαρακτήρα μας . Εν κατακλείδι, καλό θα ήταν να
έχουμε τις δικές μας επιλογές σύμφωνα με τη δική μας άποψη και κριτική ικανότητα.
Ας δούμε όμως διάφορες ομάδες που μπορούν να μας αλλάξουν τη γνώμη στο θέμα
του φαγητού :
Β.1.ΦΙΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Κυρίως οι έφηβοι μα και άλλες ηλικιακές ομάδες έχουν αυτό το ελάττωμα. Η

επίδραση γίνεται σε μεγάλο βαθμό και πραγματοποιείται τόσο εύκολα που δεν
αντιλαμβανόμαστε ούτε αυτό αλλά ούτε και τις συνέπειες που μπορεί να φέρει αν
υπάρξουν. Σε αυτή την κατηγορία βασική προϋπόθεση για να συμβεί αυτό είναι η
εμπιστοσύνη που εμπνέει ο ένας φίλος στον άλλον . Π.χ. Μια παρέα τεσσάρων
ατόμων έχουν βγει σε ένα μαγαζί για να γευματίσουν. Αφού τρεις από αυτούς δεν
έχουν επιλέξει τι θα φάνε ακούν τι έχει σκοπό να παραγγείλει ο άλλος και στη
συνέχεια το ζητούνε και οι ίδιοι. Μπορεί ωστόσο το να έχει ήδη αποφασίσει κάποιος
για το τι θα φάει και να αλλάξει γνώμη βλέποντας το πιάτο του φίλου του, μπορεί να
είναι και καλό εφόσον ο φίλος του έχει πάρει κάτι πιο υγιεινό. Μα ποιος ο λόγος να
το κάνει αυτό ; Η αιτιολόγηση είναι απλή. Αυτό το άτομο προτιμώντας να
παραγγείλει το ίδιο φαγητό με τον φίλο του νιώθει πως είναι κοινωνικά αποδεκτός
από εκείνον και πως βρίσκονται στο ίδιο κοινωνικό επίπεδο.

Β.2.ΦΑΓΗΤΟ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Στο συγκεκριμένο χώρο συμβαίνουν διάφορα σε σχέση με τους περιορισμούς στο

φαγητό. Αρχικά μπορούμε να επισημάνουμε πως αυτό που συμβαίνει και ανάμεσα
στις παρέες θα συμβεί και πάρα πολλές φορές επίσης στο σχολικό χώρο. Π.χ αν ο
'αρχηγός της παρέας' προτιμά να τρώει ένα συγκεκριμένο φαγητό τότε όλοι οι
υπόλοιποι οφείλουν να έχουν μαζί τους το αγαπημένο φαγητό του 'αρχηγού' έτσι
ώστε εκείνος να τους αποδεχτεί στην ομάδα του και να συνεχίζει να παίζει μαζί του.
Σε αντίθετη περίπτωση, το παιδάκι που έχει εντελώς διαφορετικό φαγητό ή ένα
φαγητό το οποίο ο 'αρχηγός' το σιχαίνεται το θέτουν στο περιθώριο και παύουν πλέον
να παίζουν μαζί του . Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι τα κυλικεία του
σχολείου. Ο μαθητής εφόσον δεν έχει πάρει κάτι από το σπίτι του είναι αναγκασμένος
να τρώει από μια συγκεκριμένη γκάμα τροφίμων τα οποία παρέχονται από το
κυλικείο. Έτσι ο μαθητής δεν έχει ποικίλες επιλογές και πρέπει να αποδεχτεί τα λίγα
τρόφιμα που του παρέχονται.

Β.3. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ (ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ)

Ως αναφορά τις αθλητικές ομάδες και γενικά τις ομάδες και τα σύνολα , τα άτομα
τα οποία έχουν πρόσβαση σε αυτές είναι αναγκασμένα να τρώνε τροφές τις οποίες θα
τους υποδείξει ο προπονητής-γυμναστής τους με στόχο να παραμείνουν σε φόρμα και
να μπορούν να αντεπεξέλθουν σε αυτό που πρέπει να κάνουν. Π.χ όπως φαίνεται και
στη φωτογραφία παραπάνω οι εικονιζόμενοι αθλητές οι οποίοι γευμάτισαν όλοι μαζί
δεν μπορούν να φάνε σε μεγάλες ποσότητες φαγητά πλούσια σε λίπος. Ναι μεν το
λίπος είναι άκρος απαραίτητο για όλους τους οργανισμούς , αλλά οι φροντιστές των
ομάδων δίνουν ιδιαίτερη βάση στην διατροφή των αθλητών τους θέλοντας και να
είναι όσο το δυνατών πιο ευχαριστημένοι από τις τροφές που παίρνουν και
ταυτόχρονα να είναι απόλυτα σε θέση να αγωνιστούν χωρίς προβλήματα πετριτών
κιλών.

Β.4. ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Η κουζίνα κάθε χώρας μπορεί να αποτελέσει ένα είδος εναλλακτικής μορφής

τουρισμού και να βοηθήσει μια χώρα στην οικονομική ανάπτυξη της. Ο
γαστρονομικός τουρισμός είναι εκείνο το είδος τουρισμού το οποίο διακατέχεται από
την κουλτούρα της τοπικής κουζίνας. Για να αναδείξει μία χώρα το γαστρονομικό της
πλούτο χρησιμοποιεί διάφορα προϊόντα και υπηρεσίες που συνδέονται με τον
τουρισμό π.χ η τοπική κουζίνα στους χώρους εστίασης, οι επισκέψιμοι χώροι
παραγωγής, η ξενοδοχειακή κουζίνα οι εκδηλώσεις και τα festival γαστρονομικού
ενδιαφέροντος. Ανάλογα με την τουριστική κίνηση των επισκεπτών και τις
γαστρονομικές απαιτήσεις αυτών μίας περιοχής επηρεάζεται το φαγητό και γενικά η
οικονομική ανάπτυξη της περιοχής αυτής.

Παράδειγμα διαφοροποίησης της διατροφής με βάση την κοινωνική τάξη:

Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ: Όπως και στους Ρωμαίους έτσι και στους
Ευρωπαίους του Μεσαίωνα αρέσει να ψάχνουν για σπάνιες γεύσεις κάτι το οποίο δεν
είναι καθόλου αξιοπερίεργο. Από την Ρωμαϊκή εποχή και μετά δεν παρουσιάσθηκε
καμία καινούρια και ουσιαστική επιρροή στην Ευρώπη που να έχει σχέση με την
μαγειρική. Οι επιδρομές στις βόρειες περιοχές επέφεραν πολύ λίγες καινοτομίες στον
κλάδο της μαγειρικής. Κατά τον Μεσαίωνα αποδείχθηκαν τα μοναστήρια πιστοί
φύλακες της παράδοσης της Ρωμαϊκής τέχνης της μαγειρικής όπως και άλλων
θησαυρών της παράδοσης. Οι μοναχοί δεν διέσωσαν μόνο χειρόγραφα αλλά και
συνταγές τις οποίες φρόντιζαν να καλλιεργήσουν πλουσιοπάροχα. Οι Ιταλοί με το
εμπόριό τους απόκτησαν μεγάλα πλούτη και εκλέπτυναν την κουζίνα τους. Έτσι
αναπτύχθηκε η πρώτη πραγματική τέχνη της μαγειρικής ενός δυτικού κράτους. Η
διατροφή κατά τον Μεσαίωνα ήταν πτωχή σε κεκορεσμένα λίπη, πλούσια σε
λαχανικά και όσπρια, ενώ ο άνθρωπος εργαζόταν σκληρά και μάλιστα στην ύπαιθρο.
Οι πλούσιοι της εποχής περιφρονούσαν τα λαχανικά και προτιμούσαν για το
καθημερινό τους τραπέζι τεράστιες ποσότητες κρέατος και ψαριών. Μάλιστα, τα
περισσότερα ήταν παστά καθώς το αλάτι αναλάμβανε τη συντήρησή τους στον χρόνο.
Μετά από αυτά συνέχιζαν τα λουκούλεια γεύματα με είδη ζαχαροπλαστικής γεμάτα
ζάχαρη και κρέμα. Τις τεράστιες ποσότητες φαγητού τις «ξέπλεναν» με πανάκριβα
κρασιά και τις επτά οκτώ μπίρες που καθημερινά κατανάλωναν.

Β.5.Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΦΑΓΗΤΟΥ ΜΑΣ ΣΗΜΕΡΑ

Η αλήθεια είναι πως , ο πλούτος μπορεί να φέρνει διχόνοια ανάμεσα στους

ανθρώπους μα δε παύει να είναι εξαιρετικά χρήσιμος και απαραίτητος για πολλά και
διάφορα πράγματα . Με την οικονομική κρίση πλέον, σε πολλές χώρες να έχει
ριζώσει βαθιά ,υπάρχει εμφανείς αλλοίωση στην ποιότητα του καθημερινού
φαγητού. Υπάρχουν όμως πολλές αιτίες οι οποίες ανάγκασαν μεγάλο μέρος του
πληθυσμού να εμπορεύονται πλέον χαμηλότερης ποιότητας τρόφιμα με αποτέλεσμα
να μην υπάρχει η δυνατότητα για αγορά όλων των τροφών που είναι πλούσιες σε
βιταμίνες, πρωτεΐνες και άλλα θρεπτικά συστατικά.

Β.6. Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΟ JUNK FOOD

 Η κρίση που πλήττει τις διάφορες χώρες, φαίνεται πως έχει επηρεάσει
ποιοτικά και ποσοτικά τη διατροφή μας και οι άνθρωποι προσπαθούν να βρουν
διάφορους τρόπους ώστε να ξοδεύουν όσο το δυνατό λιγότερα χρήματα γίνεται.
Βέβαια ο κάθε άνθρωπος επιλέγει διαφορετική αντιμετώπιση για την επίλυση
του προβλήματος του. Έτσι λοιπόν κάποιοι άνθρωποι έχουν περιορίσει τις
εξόδους για φαγητό και έχουν επιστρέψει στη συνήθεια του σπιτικού φαγητού
οπού εκεί έχουν τη δυνατότητα να μειώσουν στο ελάχιστο τα έξοδα τους για την
τροφή τους. Ενώ άλλοι, έχουν αυξήσει τις επισκέψεις τους στα ταχυφαγία διότι
δεν έχουν γνώση της μαγειρικής και πιστεύουν πως έτσι εξοικονομούν χρήματα.
Και οι δύο κατηγορίες ανθρώπων έχουν ως πρωταρχικό στόχο και μέλημα την
σπατάλη όσο των δυνατών λιγότερων χρημάτων. Με αυτές όμως τις λύσεις που
χρησιμοποιούν καταφεύγουν σε φαγητά που έχουν πολύ χαμηλή ποιότητα και
όπως προαναφέραμε σε αυτό το χαμηλό επίπεδο της ποιότητας δεν
εμπεριέχονται χρήσιμες τροφές και ουσίες. Η πρώτη κατηγορία μπορεί μεν να
μαγειρεύει μέσα στο σπίτι ωστόσο η ανάγκη για να βρουν φθηνά προϊόντα για
να τα μαγειρέψουν ,τους στερεί την ευκαιρία να δοκιμάσουν πλουσιοπάροχα
και υψηλότατης ποιότητας φαγητά. Όσο για την δεύτερη κατηγορία είναι κοινός
γνωστό πως τα καταστήματα με junk food δεν εγγυώνται υψηλή ποιότητα
καθώς όλοι μας ξέρουμε πόσο ανθυγιεινά είναι. Έτσι λοιπόν αφού πρέπει να
εξοικονομήσουμε χρήματα κατά συνέπεια ρίχνουμε πολύ την ποιότητα του
φαγητού μας.

Γ. Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ( η νηστεία και οι 5 μεγάλες

θρησκείες)

Γ.1. Η ΝΗΣΤΕΙΑ

Νηστεία ονομάζεται η εκούσια ή ακούσια αποχή από τροφή (άλλως ασιτία). Κυρίως
ο όρος αυτός χρησιμοποιείται από πολλούς λαούς για την εκούσια αποχή σε
ορισμένες τροφές ιδίως για θρησκευτικούς λόγους.
Όπως συμβαίνει και με τον μοναχισμό, η νηστεία αποτελεί ανατολική συνήθεια.
Στους αρχαίους ασιατικούς λαούς και στους Αιγυπτίους τη νηστεία την επέβαλλαν
θρησκευτικοί λόγοι. Προκειμένου να ετοιμαστούν οι πιστοί για τη συμμετοχή τους σε
θρησκευτικές τελετές ή για να τιμήσουν ή για να εξιλεώσουν κάποιο θεό έπρεπε να
απόσχουν γενικά ή μερικά από τροφές.

Οι Αιγύπτιοι, όπως μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος, υποβάλλονταν σε νηστεία για

θρησκευτικούς αλλά και για λόγους υγιεινής. Νήστευαν κυρίως στις μεγάλες εορτές
της Ίσιδας. Από τους Αιγυπτίους η συνήθεια της νηστείας πέρασε στους Έλληνες και
τους Εβραίους, από τους οποίους την παρέλαβαν αργότερα οι Χριστιανοί και
Μωαμεθανοί.

Η νηστεία στους Έλληνες

Στους αρχαίους Έλληνες η νηστεία ήταν μάλλον περιορισμένη και μόνο από τους
συμμετέχοντες στα διάφορα «μυστήρια» σε αντίθεση με τη λιτότητα στη δίαιτα που
ήταν ιδιάζον γνώρισμα των Ελλήνων αλλά και των μεγάλων φιλοσόφων όπως για
παράδειγμα ο Σωκράτης, ο Πλάτων.

Την νηστεία ασκούσαν προπάντων οι ιερείς, οι βασιλείς και οι στρατηγοί

προκειμένου να θυσιάσουν. Οι άλλοι, και μάλιστα οι Αθηναίοι, νήστευαν μόνο κατά
τις εορτές των «Ελευσινίων» και των Θεσμοφορίων για κάθαρση και εξιλασμό.
Γενικά οι Έλληνες θεωρούσαν τη νηστεία ως δοκιμασία που συνέτεινε στη
προσέγγιση του ανθρώπου στο «θείον» την «θέωση».

Ιδιότυπες νηστείες είχαν επίσης καθιερώσει και θρησκευτικές και φιλοσοφικές

σχολές και οργανώσεις όπως οι Ορφικοί και οι Πυθαγόρειοι.

Η νηστεία σε άλλους λαούς

Οι Εβραίοι νήστευαν χωρίς να τους το επιβάλλει κανένας θρησκευτικός κανόνας. Η

Παλαιά Διαθήκη τη θεωρεί ως ευάρεστη παρά του Θεού προκαλούσα τη θεία
συγνώμη. Η νηστεία των Εβραίων συνίστατο κυρίως στην ελάττωση του αριθμού των
γευμάτων. Οι κυριότερες εκ των καθορισμένων καθολικών ιουδαϊκών νηστειών ήταν
οι επιβαλλόμενες κατά την εορτή του εξιλασμού στις επετείους των μεγάλων
συμφορών όπως της άλωσης της Ιερουσαλήμ από τον Ναβουχοδονόσορα.

Οι σημερινοί Εβραίοι είναι περισσότερο ελευθέριοι στα ζητήματα νηστείας. Μόνο

κατά έξι ημέρες το χρόνο υποβάλλονται σε νηστεία που απέχουν τελείως τροφής και
ποτού και που τηρούν με ακραία αυστηρότητα.

Οι Ρωμαίοι νήστευαν κυρίως σε εθνικές στιγμές που οι κάτοικοι των διαφόρων

πόλεων κατέφευγαν στη δοκιμασία της νηστείας για να προκαλέσουν τη θεία
βοήθεια.

Οι Άραβες και άλλοι Μουσουλμάνοι νηστεύουν κατά το μήνα Ραμαζάν (ο 9ος του
ισλαμικού σεληνιακού έτους) και πριν της εορτής του Μπαϊράμ δεν τρώγουν
απολύτως τίποτα από της ανατολής μέχρι τη δύση του Ηλίου, τη νύκτα όμως
επιτρέπεται να τραφούν. Νηστεύουν όμως και σε άλλες ημέρες του έτους με
κυριότερη η 10η του μήνα Μπουχαρέμ, του πρώτου μήνα του Μουσουλμανικού
έτους.

Οι Βουδιστές του Θιβέτ υποβάλλονται σε δύο ειδών νηστείες, στη «αυστηρή» που
είναι διάρκειας 24 ωρών που απαγορεύεται η κατάποση ακόμα και του σίελου και
στην ηπιότερη που τρώγουν μόνο το βράδυ. Η ηθική του Βουδισμού συνιστά τη
νηστεία ως μέσον εξιλασμού.

Οι Βραχμάνοι των Ινδιών νηστεύουν πολύ συχνά και αυστηρά και δεν αναγνωρίζουν
κανένα λόγο εξαίρεσης απ΄ αυτή. Οι φακίρηδες καθώς και οι φανατικοί πιστοί των
Ινδιών υποβάλλονται σε πρωτοφανείς νηστείες επί 8, 10 και 15 ημέρες.

Οι λαοί της ΝΑ. Ασίας (Λάος, Βιετνάμ, Ταϊλάνδη κλπ) κατά τη περίοδο της νηστείας
τους απέχουν από κάθε τροφή από το μεσημέρι μέχρι την επομένη το πρωί. Ως
ημέρες νηστείας έχουν κυρίως εκείνες κατά τις οποίες υπερχειλίζουν οι
σπουδαιότεροι ποταμοί των περιοχών τους όπου και οι κατοικίες τους. Οι πλημμύρες
αυτές συμπίπτουν με τον μήνα Μάρτιο όπου λιώνουν τα χιόνια. Ο σκοπός της
νηστείας των έχει να κάνει με την εξασφάλιση ευνοϊκής επίδρασης των υδάτων στη
γονιμότητα της Γης (οι ήρεμες πλημμύρες είναι αναγκαίες στους απέραντους
ορυζώνες).

Οι Κινέζοι και οι Ιάπωνες νηστεύουν, προπάντων, όταν πλήττονται από μεγάλες

συμφορές.

Οι λαοί της Αφρικής και της Αμερικανικής ηπείρου, κατά ειδικούς ερευνητές, τηρούν
νηστείες που τους επιβάλλουν οι θρησκευτικές πεποιθήσεις τους.

Μόνο οι Πάρσοι, δηλαδή οι κληρονόμοι της Ζωροαστρικής θρησκείας των αρχαίων

Περσών θεωρούνται και οι μόνοι παγκόσμια που δεν τηρούν νηστεία. Έχουν τη
γνώμη ότι καλλίτερα τιμούν και περισσότερο ευχαριστούν το θεό, όταν τρέφονται
καλά παρά όταν εκούσια προσπαθούν να εξασθενίσουν τον οργανισμό τους. Κατά τα
ιερά βιβλία τους η ψυχή καθίσταται ισχυρότερη και ικανή να ανθίσταται σε κακά
πνεύματα μόνο όταν μένει σε σώμα υγιές και εύρωστο.

Γ.2. ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑTΡΟΦΗ

H θρησκεία μας δεν έχει την πληθώρα των διατροφικών περιορισμών που
χαρακτηρίζουν τις άλλες θρησκείες (ιουδαϊσμός, ισλαμισμός, ινδουισμός). Aπό την
άλλη πλευρά, η τήρηση των νηστειών έχει μεγάλη θρησκευτική σημασία για τους
χριστιανούς ορθόδοξους. Στις περιόδους νηστείας οι πιστοί απέχουν από όλες τις
τροφές ζωικής προέλευσης (κρέας, γαλακτοκομικά, αυγά).

Ο επιστημονικός ορισμός της νηστείας περιλαμβάνει τόσο την εκούσια, όσο και την
ακούσια αποχή από την τροφή. Στη δεύτερη περίπτωση αναφερόμαστε στην ασιτία.
Ευρέως διαδεδομένη όμως είναι η πρώτη σημασία του όρου, η εκούσια αποχή σε
ορισμένες τροφές, συνδεόμενη μάλιστα με θρησκευτικούς λόγους. Στη σύγχρονη
εποχή η νηστεία δείχνει να κερδίζει ένα συνεχώς αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων, οι
οποίοι στρέφονται σε αυτή για λόγους διατροφικής αποτοξίνωσης, καθώς συνιστά
έναν ιδιαίτερα υγιεινό τρόπο διατροφής.

H νηστεία των ορθοδόξων επιβάλλει στους πιστούς την περιοδική φυτοφαγία για ένα
διάστημα 180-200 ημερών κατά τη διάρκεια του έτους. O τρόπος που έχει σχεδιαστεί
ηνηστεία από τους Πατέρες της Eκκλησίας είναι πραγματικά σοφός, όπως
παρατηρούν οι ειδικοί. Kαι ο λόγος είναι ότι, κατά τη διάρκεια των πολυήμερων
νηστειών, παρ΄ όλο που απαγορεύονται τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, επιτρέπονται
τα θαλασσινά. Tα τελευταία είναι υψηλής διατροφικής αξίας, γιατί παρέχουν στον
οργανισμό τα πολύτιμα ω-3 λιπαρά οξέα, τα οποία ασκούν ευεργετική δράση στο
καρδιαγγειακό σύστημα και θωρακίζουν την άμυνα του οργανισμού. Eπίσης, το ίδιο
το «πρόγραμμα» της νηστείας επιτρέπει την κατανάλωση ψαριού σε συγκεκριμένες
μέρες κατά τη διάρκεια πολυήμερων νηστειών

Ένας τελευταίος κανόνας είναι ότι όταν είναι νηστεία και η ημέρα είναι Σάββατο,
επιτρέπεται να φάμε λάδι, εκτός από την ημέρα του Μεγάλου Σαββάτου. Η νηστεία
εκτός από καθήκον μας, είναι και ένας τρόπος να γίνουμε εγκρατείς. Με την νηστεία,
εξασκούμαστε ώστε να μην παρασυρόμαστε στις αμαρτίες, μικρές ή μεγάλες. Πέρα
από την θεολογική άποψη, η νηστεία είναι μια καλή αποτοξίνωση του οργανισμού
μας.
Γ.3. ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΣΜΟΣ

Η αραβική λέξη «ισλάμ» (αραβικά: ‫ ) إسالم‬σημαίνει «υποταγή»,και χρησιμοποιείται

από τους μουσουλμάνους ως «υποταγή στον Θεό» και εκείνοι που αποδέχονται την
θρησκεία του ισλάμ (τη στάση υπακοής, εξάρτησης και αφοσίωσης στον Θεό)
ονομάζονται μουσλίμ (muslim), που σημαίνει «υποταγμένος» δηλαδή:«υποταγμένος
στον Ύψιστο».

Το Ισλάμ δεν έχει μόνο θρησκευτική αλλά και πολιτική υπόσταση, όπως και άλλες
θρησκείες. Έχουν χρησιμοποιηθεί στην ελληνική γλώσσα διάφορες ονομασίες για να
το προσδιορίσουν, όπως «Ισλαμισμός», «Μουσουλμανισμός» και «Μωαμεθανισμός».
Ο τελευταίος όρος θεωρείται απορριπτέος από τους μουσουλμάνους μιας και
θεωρούν εαυτούς όχι λάτρεις του Μωάμεθ αλλά απλώς ακόλουθους της διδασκαλίας
του.

Το Κοράνι

Το Κοράνι είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο στηρίζεται το Ισλάμ και είναι το
αντίγραφο ενός ουράνιου πρωτότυπου. Στους ανθρώπους κυκλοφορεί απλά ένα
αντίγραφό του. Το πρωτότυπο αυτό βρίσκεται πάντοτε μπροστά στον Θεό. Έχει την
ίδια θέση που έχει στον χριστιανισμό ο Ιησούς ως προαιώνιος Λόγος του Θεού.

Είναι βιβλίο που διαιρείται σε 114 κεφάλαια που εκτείνονται σε 6.200 στίχους. Κάθε
κεφάλαιο ονομάζεται «σούρα» αραβικά: ‫ سورة‬και μπορεί να απαρτίζεται από λίγους
μόνο στίχους ή να περιέχει πάνω από 200. Τα δύο μεγαλύτερα (Η Βούς, 2ο και Οι
Ποιηταί, 3ο) έχουν αντιστοίχως 286 και 227 στίχους, ενώ τα μικρότερα (Η Δείλη,
103ο, Το Κάουθερ, 108ο, Η Επικουρία, 110ο) μόνο τρεις. Αλλά και οι στίχοι δεν
έχουν ορισμένη έκταση· μερικοί αποτελούνται από δύο μόνο λέξεις, άλλοι από
πολλές δεκάδες. Η κατάταξη των κεφαλαίων δεν γίνεται με βάση τη λογική ή
χρονολογική σειρά. Προηγούνται κατά κανόνα τα εκτενέστερα και έπονται τα
συντομότερα. Εξαίρεση αποτελεί το πρώτο κεφάλαιο, «Η Έναρξις»: είναι μία
σύντομη σούρα που έχει τη μορφή προλόγου. Αυτή επαναλαμβάνεται από τους
πιστούς μουσουλμάνους τουλάχιστον δύο φορές σε κάθε προσευχή. Στο αραβικό
πρωτότυπο οι σούρες, είναι γνωστές με τα ονόματα που φέρουν π.χ. αλ-Φατίχα (Η
Έναρξη), αλ-Μπάκαρα (Η Aγελάδα), κ.λ.π.

Τα Χαντίθ

Τα Χαντίθ είναι η παράδοση γύρω από την συμπεριφορά και τη σοφία του Μωάμεθ,
που καθορίστηκαν μεταδιδόμενα από στόμα σε στόμα από αυτόπτες μάρτυρες κυρίως
της πρώτης αλλά και της δεύτερης και της τρίτης Ισλαμικής γενιάς.

Δεν θεωρούνται όλα τα Χαντίθ έγκυρα από τους θεολόγους-νομοδιδάσκαλους του

Ισλάμ. Υπάρχουν πολλές συλλογές Χαντίθ και έχει αναπτυχθεί ολόκληρη επιστήμη
ώστε να εξακριβωθεί ποια Χαντίθ θεωρούνται αυθεντικά. Οι δύο κλασικές συλλογές
είναι οι «Σαχίχ» του al-Bukhari και του Muslim. Οι συλλογές αυτές ονομάζονται «οι
δυο γνήσιες» (al-sahihan) και περιέχουν αφηγήσεις δογματικού, ηθικού και ιστορικού
ενδιαφέροντος . Οι Σιίτες έχουν τα δικά τους Χαντίθ τά οποία αποδίδουν στην
οικογένεια του Αλή.

Ενώ το Κοράνιο είναι ο λόγος του Θεού, τα Χαντίθ θεωρούνται «ο λόγος του
Μωάμεθ». Επίσης, οι δυο κύριοι κλάδοι του Ισλάμ είναι οι Σουνίτες και οι Σιίτες.

Ραμαζάνι - Μήνας Νηστείας και Περισυλλογής

Οι λόγοι νηστείας, η προετοιμασία, τα οφέλη.

Το Ραμαζάνι, ο μήνας της νηστείας, είναι ο ένατος μήνας του αραβικού ημερολογίου
και πέφτει σε διαφορετικές κάθε φορά ημερομηνίες του έτους, δεδομένου ότι οι
αραβικοί μήνες ακολουθούν το σεληνιακό ημερολόγιο. Η νηστεία είναι καθήκον για
όλους τους μουσουλμάνους κατά τη διάρκεια αυτού του μήνα με τις ακόλουθες
εξαιρέσεις :

μικρά παιδιά, βαριά άρρωστοι , ηλικιωμένοι που αδυνατούν να νηστεύουν, ταξιδιώτες

και γυναίκες σε εμμηνόρροια. Οι έγκυες γυναίκες απαλλάσσονται επίσης από τη
νηστεία, αν πρόκειται να βλάψει τις ίδιες ή τα μωρά τους. Ωστόσο οι μέρες νηστείας
που παραλείπονται πρέπει να αναπληρωθούν.

Μέσω της νηστείας αποκομίζει κανείς τεράστια πνευματικά οφέλη. Η λατρεία του
Αλλάχ που αφορούσε μόνο την προσευχή και την περισυλλογή, επεκτείνεται τώρα
στη φυσική σφαίρα. Ολόκληρο το σώμα είναι τώρα ενωμένο με την ψυχή στη
λατρεία του δημιουργού, Αλλάχ.

Αλλά η νηστεία παρέχει επίσης πολλά φυσικά οφέλη. Καθαρίζει το σώμα μας από
τοξίνες, ανανεώνει το σύστημά μας, ξεριζώνει τις κακές συνήθειες ( όπως το
κάπνισμα) και διδάσκει την αυτοπειθαρχία.

Η νηστεία για 30 μέρες μπορεί να φαίνεται δύσκολη, αλλά σταδιακά ινσαλλάχ, θα το

καταφέρετε με ευκολία, υπομονή και με τη βοήθεια μουσουλμάνων αδερφών μας
έχοντας στο μυαλό τις τεράστιες ανταμοιβές που σας περιμένουν από τον Αλλάχ.

Η νηστεία αρχίζει στην αυγή και τελειώνει στο ηλιοβασίλεμα. Κατά τη διάρκεια
αυτής της περιόδου, η κατανάλωση υγρών ή στερεών τροφίμων, του καπνίσματος,
και η σεξουαλική συνεύρεση αποφεύγονται. Ένα γεύμα (suhur) λαμβάνεται συνήθως
προτού αρχίσει η νηστεία και συστήνεται ιδιαίτερα.

Η νηστεία διακόπτεται με υγιή τρόφιμα και υγρά αμέσως μόλις φτάσει η ώρα για την
προσευχή maghrib και πρέπει να γίνει χωρίς οποιαδήποτε καθυστέρηση. Ο ακριβής
συγχρονισμός για την έναρξη και το τέρμα κάθε ημέρας νηστείας μπορεί να ληφθεί
από τα χρονοδιαγράμματα προσευχής από τα μουσουλμανικά τεμένη της περιοχής
σας.

Γιατί νηστεύουμε;

1. Νηστεύουμε δείχνοντας έτσι την υπακοή μας στην εντολή του Αλλάχ, και επειδή ο
Αλλάχ αγαπά εκείνους που τον υπακούν.

2. Για να δείξουμε την ευγνωμοσύνη μας στην επιείκεια του Αλλάχ για το ότι έστειλε
σε εμάς το Ιερό Κοράνι, για να καθοδηγήσει εμάς και ολόκληρη την ανθρωπότητα
προς τον ορθό δρόμο.

3. Για να ευχαριστήσουμε τον Αλλάχ που με τη βοήθεια και τη χάρη του είμαστε
πιστοί μουσουλμάνοι.

4. Και επειδή επέτρεψε σε εμάς να το απομνημονεύουμε, να το μελετάμε, να το

καταλαβαίνουμε και να ωφελούμαστε από την καθοδήγησή του.

5. Για να αναπτύξουμε τον έλεγχο στις υλικές μας επιθυμίες.

6. Για να κρατήσουμε τον εαυτό μας μακριά από όλα εκείνα που απαγορεύονται από
τον Αλλάχ.

7. Η νηστεία μας κάνει να θυμηθούμε τον φτωχό που πάσχει από την πείνα και τη
στέρηση.

8. Για να ελέγξουμε τον πολλαπλασιασμό των αναγκών μας για υλικά αγαθά, και να
αυξήσουμε τη φροντίδα για την πνευματική μας οντότητα μέσα από καλές πράξεις
και αύξηση της λατρείας.

9. Για να αυξήσουμε το μερίδιο μας στην ειλικρίνεια, υπομονή, πειθαρχία, καθώς

επίσης να αποκομίσουμε και πολλά οφέλη όσον αφορά την υγεία μας.

10. Περισσότερο από όλους τους προηγούμενους λόγους, για την μεγάλη ανταμοιβή
που υποσχέθηκε ο Αλλάχ να μας δώσει τη μέρα της Κρίσεως.

Πως πρέπει να προετοιμαστεί κανείς για το μήνα του Ραμαζανίου

Με την άφιξη του μήνα του Ραμαζανίου, ο μουσουλμάνος καλείται να αρχίσει ένα
νέο φύλλο με τον Αλλάχ, τους υπόλοιπους ανθρώπους και οτιδήποτε άλλο τον
περιστοιχίζει. Σε αυτό το νέο φύλλο, πρέπει πρώτα να δηλώσει την ειλικρινή
μεταμέλεια από όλες τις αμαρτίες που έχει διαπράξει, έτσι ώστε να είναι επιλέξιμος
για την ανταμοιβή του Αλλάχ κατά αυτόν τον ευλογημένο μήνα.

Για καλύτερη προετοιμασία κατά το μήνα του Ραμαζανίου προτείνονται τα

ακόλουθα:

1. Συνεχίζουμε να προσευχόμαστε καθημερινά, για να μας δώσει ο Αλλάχ τη

δυνατότητα και την ακεραιότητα που θα μας επιτρέψει να νηστέψουμε αυτό το μήνα.

2. Ξεκινάμε την μετάνοια και την επιδίωξη συγχώρεσης για όλες τις άσχημες πράξεις
πριν την έλευση του Ραμαζανίου.

3. Ζητάμε από τον Αλλάχ τη δύναμη να νηστέψουμε με τον τρόπο που θέλει.

4. Επιδιώκουμε τη συγχώρεση από όλα τα μέλη της οικογένειας, συνάδελφους,

γείτονες, και συγγενείς μας για οποιεσδήποτε αδικίες εις βάρος τους.

5. Απέχουμε από τα κακεντρεχή σχόλια για τους άλλους πίσω από την πλάτη τους, το
κουτσομπολιό και τη λασπολογία.

6. Καθορίζουμε την καρδιά και την ψυχή μας από το φθόνο, τη ζηλοτυπία, την
υποκρισία, την υπεροψία, και όλες τις παθήσεις της καρδιάς.

7. Αποζητάμε την ευχή των γονιών μας, εάν είναι ζωντανοί, και τη συγχώρεση τους
για την ανεπάρκειά μας απέναντί τους.

8. Αυξάνουμε το ντούα –επίκληση και τη δέσμευση μας για τα καθημερινά μας

καθήκοντα και τις υποχρεώσεις.

Με αυτά θα είμαστε σε θέση να επιτύχουμε τους κύριους στόχους της νηστείας.

Γ.4.ΙΟΥΔΑΙΣΜΟΣ!

Ρωτήστε το Μωυσή: Ο Ιουδαϊσμός μάς διδάσκει πως είμαστε ό,τι τρώμε. Το κασσέρ
αναφέρεται στην πνευματική τροφή - πώς να θρέψουμε την ψυχή. Ο Εβραϊκός
μυστικισμός (Καμπάλα) μας αποκαλύπτει ότι επηρεαζόμαστε από ένα σύστημα
θετικής και αρνητικής ενέργειας που υπάρχει στον κόσμο το οποίο δεν μπορούμε να
αισθανόμαστε συνεχώς, διότι το αποτέλεσμα αποκαλύπτεται σταδιακά. Η τήρηση του
κασσέρ αυξάνει τη δυνατότητα να λαμβάνουμε θετική ενέργεια.
Εδώ θα βρείτε τους νόμους του κασσρούτ (τροφές που επιτρέπονται, τρόπος
ετοιμασίας κλπ.) όπως αναφέρονται και στη Βίβλο, αναλυτικά και συνοπτικά, ώστε
να είναι απλοί και κατανοητοί από όλους.
Ζώα κασσέρ
Σύμφωνα με την Τορά, πρέπει να τρώμε μόνο τα ζώα τα οποία:
. έχουν χωριστές οπλές
. είναι μηρυκαστικά
Σε αυτά περιλαμβάνονται η αγελάδα, το πρόβατο και το ελάφι, ενώ εξαιρούνται ο
χοίρος, το άλογο και το κουνέλι. Επιπλέον, το ζώο θα πρέπει να θανατώνεται με
ειδικό τρόπο, που ονομάζεται Σσεχιτά, ο οποίος περιγράφεται στην Τορά. Η Σσεχιτά
είναι η πιο γρήγορη και λιγότερο οδυνηρή μέθοδος θανάτωσης ενός ζώου. `Ενας
ειδικευμένος Εβραίος, ο Σσοχέτ, που ξέρει όλους τους νόμους της Σσεχιτά, πρέπει να
θανατώσει το ζώο. `Ενα ζώο που έχει χωριστές οπλές, είναι μηρυκαστικό και
θανατώνεται από τον σσοχέτ, είναι κασσέρ.
Ζωικά προϊόντα
`Ολα τα κομμάτια του
κρέατος, τα λίπη και
τα έλαια που
προέρχονται από ένα
ζώο το οποίο δεν έχει
θανατωθεί από ένα
σσοχέτ, δεν είναι
κασσέρ. Τα είδη
ζαχαροπλαστικής, τα
κέικς, τα μπισκότα
και άλλα προϊόντα
που περιέχουν ζωικά
λιπαρά ΔΕΝ είναι
κασσέρ. `Ολες οι
τροφές που περιέχουν ζωικά παράγωγα πρέπει να έχουν ελεγχθεί από Ραββίνο.
Κασσέρ - Τρεϊφά
Αφού θανατωθεί το ζώο, ο σσοχέτ ελέγχει αν υπάρχουν καθόλου σημάδια αρρώστιας.
Εάν βρεθεί κάποιο, το ζώο δηλώνεται Τρεϊφά (κυριολεκτικά «σκισμένο», δηλαδή δε
θα ζούσε λόγω του προβλήματος) και δεν είναι κασσέρ.
Πολύ συχνά αναφέρουμε οτιδήποτε δεν είναι κασσέρ, ως τρεϊφά.
Πουλερικά
Μόνο τα πουλιά που αναφέρονται συγκεκριμένα στην Τορά είναι κασσέρ. Τα
κοτόπουλα και άλλα πουλερικά είναι κασσέρ μόνο εάν θανατωθούν από τον σσοχέτ.
Αλατισμένο κρέας
Εκτός από το γεγονός ότι τα ζώα και τα πουλερικά πρέπει να θανατώνονται από τον
σσοχέτ, στην Τορά αναφέρεται η εντολή ότι θα πρέπει να απομακρύνεται όλο το αίμα
από το νεκρό ζώο. Αυτό γίνεται μέσω του αλατίσματος. Το ζώο πλένεται και
μουσκεύεται, και στη συνέχεια ρίχνεται αλάτι σε όλα τα μέρη του κρέατος το οποίο
παραμένει έτσι για μία ώρα. Το αλάτι στραγγίζει το κρέας από το αίμα το οποίο στ η
συνέχεια ξεπλένεται. Μόνο μετά το αλάτισμα το κρέας είναι κατάλληλο για
κατανάλωση.
Συκώτι
Ορισμένα μέρη του ζώου, όπως το συκώτι, έχουν πολύ αίμα το οποίο δεν
απομακρύνεται τελείως με το αλάτισμα. Το συκώτι θα πρέπει να ψήνεται σε πολύ
δυνατή φωτιά ώστε να απομακρύνεται όλο το αίμα.
Λίπη
Ορισμένα λίπη και φλέβες πρέπει να απομακρύνονται από ένα ζώο προτού αυτό
καταναλωθεί. Αυτή η διαδικασία απομάκρυνσης ονομάζεται Νικούρ.
Ψάρια
Τα ψάρια κασσέρ πρέπει να έχουν πτερύγια και λέπια. `Ενα ψάρι που δεν έχει
πτερύγια ΚΑΙ λέπια δεν είναι κασσέρ. Εάν υπάρχει κάποια αμφιβολία μπορεί να
ζητηθεί η συμβουλή ενός ραββίνου. Γαρίδες, καβούρια και γενικώς τα θαλασσινά,
ΔΕΝ είναι κασσέρ.
Γάλα
Το γάλα είναι κασσέρ μόνο αν προέρχεται από ζώο κασσέρ.`Ετσι, το γάλα από τις
αγελάδες και τις κατσίκες είναι κασσέρ, ενώ το γάλα από τους χοίρους και τα άλογα
δεν είναι κασσέρ.
Σήμερα, όπου υπάρχει κυβερνητικός έλεγχος στα γαλακτοκομικά, μπορούμε
ευκολότερα να εμπιστευτούμε τους γαλακτοπαραγωγούς οι οποίοι δεν προσθέτουν
γάλα μη κασσέρ στο γάλα της αγελάδας. Πολλοί ορθόδοξοι Εβραίοι ωστόσο, πίνουν
μόνο γάλα που έχει ελεγχθεί, δηλαδή ένας μασσγκιάχ (επόπτης) είναι παρών στην
όλη διαδικασία για να βεβαιωθεί ότι το γάλα που συσκευάζεται είναι αγελαδινό και
δεν αναμιγνύεται με κάποιο άλλο. Αυτό το γάλα ονομάζεται Χαλάβ Γισραέλ.
Τυρί
Το τυρί πρέπει να παρασκευάζεται από γάλα ζώων κασσέρ. Επιπλέον, πολλά ρένετς
(που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή του τυριού) προέρχονται από ζώα μη κασσέρ.
Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να καταναλώνεται μόνο το τυρί που έχει παρασκευαστεί
υπό την επίβλεψη του Ραββίνου.
Φρούτα και λαχανικά
`Ολα τα φρέσκα φρούτα και τα λαχανικά είναι κασσέρ. Ωστόσο πολλά είναι γεμάτα
από έντομα. Σύμφωνα με την Τορά απαγορεύεται ρητώς να τρώμε έντομα και για το
λόγο αυτό, ο έλεγχος θα πρέπει να είναι στενός προκειμένου να απομακρυνθούν τα
έντομα από τις τροφές που μολύνονται συχνότερα, όπως τα μαρούλια, οι χουρμάδες
κα.
Αυγά
Μόνο τα αυγά που προέρχονται από πουλιά και πουλερικά κασσέρ, είναι κασσέρ.
Συνήθως τα αυγά κασσέρ είναι στρογγυλά στη μία άκρη και μυτερά στην άλλη (ενώ
τα αυγά μη κασσέρ είναι τελείως στρογγυλά). Τα αυγά πρέπει να ελέγχονται για
κηλίδες αίματος. Εάν βρεθεί μία τέτοια κηλίδα, το αυγό πρέπει να πεταχτεί.
Κρέας και Γάλα
Σύμφωνα με την Τορά πρέπει να:
Α) Μην καταναλώνουμε ταυτόχρονα κρέας και γάλα (και γαλακτοκομικά)
Β) Μην τα μαγειρεύουμε μαζί
Επίσης για να μην ανακατεύονται στο στομάχι, όταν φάμε σκληρό τυρί (που αργεί να
χωνευτεί) πρέπει να περιμένουμε έξι ώρες (μερικοί περιμένουν τρεις ώρες) προτού να
φάμε κρέας. Εάν πιούμε γάλα ή φάμε μαλακό τυρί, γιαούρτι κλπ, (που χωνεύονται
γρήγορα) πρέπει να περιμένουμε μόνο μία ώρα (μερικοί περιμένουν μισή ώρα)
προτού να φάμε κρέας.
Η κουζίνα κασσέρ
Σε κάθε κουζίνα κασσέρ, τα σκεύη που χρησιμοποιούνται για το γάλα και το κρέας
φυλάσσονται χωριστά. Εάν είναι δυνατόν, θα πρέπει να υπάρχουν και δύο
διαφορετικοί νεροχύτες. (Εάν έχετε μόνο έναν, χρησιμοποιήστε δύο λεκάνες για
πλύσιμο, μία για τα σκεύη του γάλακτος και μία για τα σκεύη του κρέατος καθώς και
δύο διαφορετικές πετσέτες. Τα σκεύη του κρέατος μερικές φορές έχουν ετικέττες
κόκκινες και τα σκεύη του γάλακτος, μπλε). Ο φούρνος μπορεί να χρησιμοποιηθεί
μόνο για γαλακτοκομικά προϊόντα ή μόνο για κρέας, ή μόνο για τροφές Παρέβ
(περισσότερες πληροφορίες παρακάτω). Χρησιμοποιούνται επίσης δύο ξεχωριστά
τραπεζομάντηλα. Εάν τα σκεύη του κρέατος αναμιχθούν κατά λάθος, θα πρέπει να
συμβουλευτείτε έναν Ραββίνο.
Παρέβ
Το παρέβ δεν σημαίνει ούτε γάλα ούτε κρέας. Τα λαχανικά είναι παρέβ και μπορούμε
να τα συνδυάσουμε με κρέας ή γάλα. Καθένας θα πρέπει να έχει ιδέα εάν οι τροφές
ανήκουν στα γαλακτοκομικά (χαλαβί), στα κρεατικά (μπεσαρί), ή στα παρέβ. (Εάν
για παράδειγμα κάποιος έφαγε στις 6μμ. μια μπριζόλα για δείπνο, δεν θα πρέπει να
πιει τσάι με γάλα στις 8μμ.)
Ψάρι και γάλα
Δεν συνηθίζουμε να μαγειρεύουμε ψάρι με γάλα, αν και αυτές τις δύο τροφές
μπορούμε να τις φάμε τη μία μετά την άλλη. Το ίδιο ισχύει για το κρέας και το ψάρι.
Κρασί
Το κρασί θα πρέπει να έχει ελεγχθεί από Ραββίνο και να έχει ένα Eχσσέρ (σφραγίδα
ελέγχου). Οι Ραββίνοι απαγόρευσαν την κατανάλωση κρασιού των μη εβραίων,
καθώς αυτό θα οδηγούσε σε αφομοίωση και επιγαμία.
Ψωμί
Πολλά είδη ψωμιού περιέχουν ζωικά λιπαρά. Για το λόγο αυτό, τα αρτοποιεία πρέπει
να ελέγχονται προκειμένου να διασφαλίζεται ότι το ψωμί περιέχει μόνο κασσέρ
συστατικά. Πολλοί εβραίοι τρώνε ψωμί που έχει παρασκευαστεί από Εβραίο. Αυτό
ονομάζεται Πατ (ψωμί) Γισραέλ.
Οι λόγοι τήρησης του Κασσρούτ
Μέσω της Τορά μας δίνεται η εντολή να τηρούμε τους Νόμους του Κασσρούτ χωρίς
να υπάρχει εξήγηση για ποιο λόγο. Μπορούμε λοιπόν να προσεγγίσουμε το κασσρούτ
με έναν από τους δύο παρακάτω τρόπους.
1) Ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο. `Οπως ο μηχανικός ξέρει τα αυτοκίνητα, έτσι ο Θεός
γνωρίζει τον άνθρωπο. Βλέπει ότι για έναν Εβραίο η κατανάλωση μη κασσέρ
φαγητού δεν είναι ωφέλιμη τόσο για την ψυχική όσο και για τη σωματική υγεία. Οταν
πηγαίνει κάποιος στο γιατρό δε ρωτά τα συστατικά από τα οποία αποτελούνται τα
χάπια που του δίνει. Απλά εμπιστεύεται το γιατρό γιατί είναι αυτός που ξέρει
καλύτερα.
2) Μπορούμε να προτείνουμε διάφορους λόγους τήρησης του κασσρούτ, για
παράδειγμα, είμαστε ότι τρώμε και για το λόγο αυτό πρέπει να τρώμε μόνο
εξημερωμένα ζώα, ώστε να παίρνουμε τα καλά χαρακτηριστικά από την τροφή μας.
Η κατανάλωση άγριων ζώων θα μας έδινε άγρια χαρακτηριστικά. Τα ζώα κασσέρ
είναι πιο καθαρά.
`Οπως πρέπει να προσέχουμε τη διατροφή μας για να έχουμε καλή σωματική υγεία,
το ίδιο ισχύει και για την πνευματική μας ακεραιότητα, την οποία διασφαλίζουν οι
τροφές κασσέρ.

Γ.5. ΒΟΥΔΙΣΜΟΣ

Η νηστεία των Βουδιστών:

Οι Βουδιστές έχουν διαφόρων ειδών νηστείες: άλλοτε απαγορεύεται να καταπιούν

ακόμη και το σάλιο τους για μια μέρα, άλλοτε πρέπει να μείνουν νηστικοί όλη την
ημέρα και να τρώνε ένα γεύμα το βράδυ και άλλες φορές να μην τρώνε στερεές
τροφές αλλά μόνο υγρές.

Σε αντίθεση με τις άλλες θρησκείες ο Βουδισμός δεν επιβάλει τη νηστεία ως

θρησκευτικό κανόνα στους θρησκευόμενους.

Αυτό που μετρά είναι η ψυχική ισορροπία και όχι η αποχή. Επειδή όμως το πολύ
φαγητό επηρεάζει τον βουδιστικό διαλογισμό, οι Βουδιστές μοναχοί μετά το
μεσημέρι αποφεύγουν το φαγητό.

Πότε νηστεύουν:

Όλοι οι βασικοί σπόνδυλοι της θρησκείας του Βουδισμού εξασκούν μερικές

περιόδους νηστείας, συνήθως σε ημέρες πανσελήνου και σε άλλες εορτές τους.

Πως νηστεύουν:

Εξαρτάται από τη βουδιστική παράδοση, η νηστεία συνήθως σημαίνει αποχή από την
κατάποση στερεών τροφών με επιτρεπόμενη την κατάποση ορισμένων υγρών.
Γιατί νηστεύουν:

Μια μέθοδος εξαγνισμού. Οι Theravadin και οι Tendai Βουδιστές μοναχοί νηστεύουν

ως απόδειξη της ελευθερίας του μυαλού. Κάποιοι Θηβετιανοί Βουδιστές μοναχοί
νηστεύουν για να επιτύχουν yogic στόχους, όπως αυτή της παραγωγής εσωτερικής
θερμότητας.

Πηγές: http://www.artofwise.gr/

El.wikipedia

Γ.6. ΙΝΔΟΥΙΣΜΟΣ
Ινδουισμός, Ινδοϊσμός, Βραχμανισμός και βραχμανική θρησκεία είναι ονομασίες με
τις οποίες περιγράφονται οι πάμπολλες τοπικές θρησκείες, θρησκευτικές πρακτικές
και επιμέρους σχολές (αιρέσεις, σαμπραντάγιας) της Ινδίας. Από τους ίδιους τους
πιστούς της,η θρησκεία των Ινδών περιγράφεται συνήθως από τη σανσκριτική
έκφραση. Σανατάνα Ντάρμα, που σημαίνει «αιώνιος νόμος», «αιώνια τάξη» ή
«πατρική πίστη».
Η σημασία του φαγητού στις ανατολικές θρησκείες είναι πολύ μεγάλη. Ο
Κομφούκιος είχε πει ότι το φαγητό είναι η δύναμη που ενώνει την κοινωνία και
κανείς δεν είναι
τόσο ικανός ώστε να κατανοήσει το πραγματικό νόημά της. Ο ινδουισμός όπως και ο
Βουδισμός συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με την παράδοση της φυτοφαγίας, χωρίς
ωστόσο να την επιβάλλουν. Η διάδοση μια διατροφής που δεν περιέχει κρέας σε
αυτές τις θρησκείες προκύπτει απο δύο βασικές θρησκευτικές αρχές α) Την αρχή της
μετενσάρκωσης, σύμφωνα με την οποία οι ψυχές δεν καταστρέφονται, απλώς
αλλάζουν μορφή β) Την αχίμσα (<<μη βία>>), που ισχύει για όλα τα έμβια όντα. Με
αυτό το πνεύμα πολλού πιστοί αντιτίθενται στην θανάτωση των ζώων.

H προστασία των «ιερών αγελάδων»

Oι διαιτητικοί κανόνες του ινδουισμού έχουν αρκετά κοινά σημεία με τους
αντίστοιχους κανόνες του ιουδαϊσμού.H συγγραφή του Nτάρμα Σούτρα και του
Kώδικα του Mανού, των κειμένων που περιέχουν τους κανόνες διατροφής των
ινδουιστών, συμπίπτει χρονικά με την περίοδο συγγραφής της Tόρα και του
Tαλμούδ.Oι κυριότεροι κανόνες του ινδουισμού είναι η σύσταση στους πιστούς να
αποφεύγουν το κρέας και το αλκοόλ, η απαγόρευση της θανάτωσης της «ιερής
αγελάδας» και η απαγόρευση της κατανάλωσης χοιρινού. Tα ιερά κείμενα των
ινδουιστών, ωστόσο, περιέχουν πληθώρα οδηγιών για το πότε η τροφή επιτρέπεται να
καταναλωθεί. Aνάμεσα στους διαιτητικούς κανόνες περιλαμβάνονται: η απαγόρευση
της κατανάλωσης αρπακτικών πουλιών και θαλασσινών, επειδή θεωρούνται
«ακάθαρτα», καθώς και φυτών που μεγαλώνουν σε σκιερά μέρη, όπως το κρεμμύδι
και το σκόρδο. Όσον αφορά την απαγόρευση της θανάτωσης της αγελάδας (οι
αγελάδες κυκλοφορούν ελεύθερες και θεωρητικά ο καθένας μπορεί να τις αρμέξει και
να πάρει το γάλα τους), δεν ακολουθείται από όλες τις κάστες των Iνδών, και
συγκεκριμ ένα από τις χαμηλότερες και πιο φτωχές κάστες. Aπό την άλλη πλευρά, οι
Bραχμάνες, που θεωρούνται η ανώτερη κάστα, απέχουν από το κρέας, συχνά δε και
από τα αυγά.

ΤΕΛΙΚΑ, ΠΟΙΟΣ ....ΠΙΣΤΟΣ ΤΡΩΕΙ ΚΑΛΥΤΕΡΑ;

Πολλοί ειδικοί επισημαίνουν ότι, αν επιχειρούσε κανείς να ετοιμάσει την ... πυραμίδα
της ορθόδοξης διατροφής κατά τα πρότυπα της αντίστοιχης πυραμίδας της
μεσογειακής διατροφής -τα οφέλη της οποίας στην υγεία είναι αναμφισβήτητα-, θα
διαπίστωνε πολλά κοινά σημεία ανάμεσα στα δύο μοντέλα. Kαι η ασιατική διατροφή,
ωστόσο, πλούσια σε λαχανικά και ρύζι, σε συνδυασμό με περιορισμένη κατανάλωση
κεκορεσμένων λιπαρών, σχετίζεται με σημαντικά οφέλη στην υγεία, όπως χαμηλό
ποσοστό καρδιαγγειακών νοσημάτων και ορισμένων καρκίνων (του εντέρου και του
μαστού).Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι, την εποχή που συντάχθηκαν τα ιερά
κείμενα των θρησκειών, οι διατροφικές απαγορεύσεις που επέβαλλαν, εκτός από το
συμβολικό νόημά τους, προστάτευαν τη δημόσια υγεία και τους πιστούς από
διάφορες νόσους.

Δ. Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥ – ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΠΟ

ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Δ.1. ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

To 405 π.Χ.: τελευταία φάση του Πελοποννησιακού πολέμου. Οι αντίπαλοι στόλοι

αναμετρούν τις δυνάμεις τους στο Αιγαίο. Όταν ο Λύσανδρος, επικεφαλής του
στόλου των Λακεδαιμονίων και των συμμάχων τους, ανηφορίζει πλέοντας προς τον
Ελλήσποντο, είναι αποφασισμένος να τελειώσει τον πόλεμο. Κι έχει
συνειδητοποιήσει ότι δεν έχει τις δυνάμεις για να αναμετρηθεί μαζί τους ως ίσος
προς ίσον. Γι’ αυτό οι Αθηναίοι θα πρέπει να νικηθούν ένδοθεν. Και κυριολεκτώ: από
το στομάχι.

Έχει σχεδιάσει ένα πονηρό σχέδιο στο μυαλό του: βασικός του στόχος είναι ο
αποκλεισμός των αθηναϊκών εμπορικών πλοίων να επιστρέψουν στην Αθήνα
μεταφέροντας τρόφιμα από τον Εύξεινο Πόντο, τη μοναδική πλέον πηγή
τροφοδοσίας, αφού η Αίγυπτος είχε αποκλειστεί αρκετές δεκαετίες πριν, από το 454
π.Χ., που οι Πέρσες κυριαρχούν ξανά στη χώρα μετά την αποτυχημένη συνεργασία
των Αθηναίων με τους Αιγύπτιους εναντίον τους.

Επί δέκα χρόνια η πολιορκία στη Δεκέλεια που είχε συμβουλεύσει ο Αλκιβιάδης τους
Σπαρτιάτες δεν επέφερε ουσιαστική ενόχληση στους Αθηναίους, εφόσον
εξασφάλιζαν τον
ανεφοδιασμό τους από τη
θάλασσα μέσω των Μακρών
Τειχών. Αυτό όμως
προϋποθέτει ελεύθερη
ναυσιπλοΐα, έναν σημαντικό
παράγοντα, τη σημασία του
οποίου οι Αθηναίοι δεν
έλαβαν σοβαρά υπ’ όψιν
τους, καθώς απ’ αυτόν
εξαρτιόταν κυριολεκτικά η
επιβίωσή τους.
Συμπεριφέρονται σα να είναι
οι αιώνια νικητές με την
ανάμνηση της νίκης του προηγούμενου έτους στις Αργινούσες, παρ’ ό,τι τους είχε
αφήσει πικρές εμπειρίες μετά την καταδίκη των στρατηγών. Έπρεπε όμως να
θυμούνται ότι σ΄ έναν πόλεμο οι ήττες διαδέχονται τις νίκες και το αντίστροφο και ότι
οι Σπαρτιάτες ήταν πολύ ισχυροί μετά την οικονομική τους ενίσχυση από τους
Πέρσες.

Ο Λύσανδρος φροντίζει να εξασφαλίσει τροφοδοσία για το στόλο του κυριεύοντας τη

συμμαχική προς τους Αθηναίους Λάμψακο. Το γεγονός ότι δε στόχευσε στον
ανθρώπινο πληθυσμό, «τὰ δὲ ἐλεύθερα σώματα πάντα ἀφῆκε Λύσανδρος»,
επιβεβαιώνει την άποψη ότι τον ενδιέφερε αποκλειστικά η τροφοδοσία του στόλου
του, που αποτελούσε πρόβλημα ζωτικής σημασίας για την παραμονή του μακριά από
την πατρίδα. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που ο Ξενοφώντας επισημαίνει τις κινήσεις
των αντιπάλων σε σχέση με τη δυνατότητα εξασφάλιση τροφής. Ούτε ότι την πρώτη
μέρα που οι Aθηναίοι θα έρθουν να αντιπαραταχθούν μπροστά στο λιμάνι της
Λαμψάκου, παρά τις πυρετώδεις προετοιμασίες του δεν παραλείπει να φροντίσει για
το στομάχι των ανδρών του: «ἐσήμανεν εἰς τὰς ναῦς ἀριστοποιησαμένους
εἰσβαίνειν».

Δεν ξεχνάμε ότι στην Ιλιάδα ο Οδυσσέας σθεναρά αντιτίθεται στον Αχιλλέα που -
μετά τη συμφιλίωση του με το Αγαμέμνονα- θέλει να οδηγήσει εσπευσμένα τους
στρατιώτες στη μάχη χωρίς να λάβουν τροφή, και καταφέρνει να γίνει αποδεκτή η
παρέμβαση του.

Ο Λύσανδρος αγκυροβολώντας στη Λάμψακο έχει επιλέξει το πιο κατάλληλο

σημείο, κερδίζοντας διπλά: από τη μια επιλύει το δικό του πρόβλημα επισιτισμού και
από την άλλη φέρνει τον αντίπαλο σε δύσκολη θέση στερώντας του κάθε βολικό
κοντινό αγκυροβόλιο. Έχει φροντίσει με τις στρατηγικές του κινήσεις να έχουν οι
Αθηναίοι να επιλέξουν ανάμεσα σε δυνατότητες που καμία δεν είναι άριστη: ή να
αγκυροβολήσουν κοντά του απροστάτευτοι χωρίς τρόφιμα ή μακρύτερα στη Σηστό,
όπου όμως δεν θα μπορούν να αξιοποιήσουν τις ναυτικές δυνατότητές τους.

Όταν οι Αθηναίοι πληροφορούνται την κατάληψη της Λαμψάκου από τους εχθρούς
εσπευσμένα αναχωρούν προς την κατεύθυνση αυτή. Σταματούν για λίγο να
ανεφοδιαστούν στη Σηστό και συνεχίζουν να φτάσουν όσο πιο κοντά γίνεται στο
Λύσανδρο, ένα λάθος που εκείνη τη στιγμή δε συνειδητοποιούν. Δεν προνοούν για το
διαρκή επισιτισμό τους, όπως έχει κάνει ο Λύσανδρος, κι αυτό θα αποτελέσει μοιραίο
λάθος για τις επόμενες κινήσεις τους. Το λάθος αυτό οι αθηναίοι στρατηγοί με
αλαζονεία το προσπερνούν αδιάφορα ακόμα κι όταν ο Αλκιβιάδης έρχεται να τους
υποδείξει τα λάθη τους.

Για πέντε συνεχείς ημέρες επωφελούμενοι από τη χαλαρή πειθαρχία της ηγεσίας οι
στρατιώτες αποβιβάζονται και διασκορπίζονται στη χερσόνησο της Καλλίπολης
φτάνοντας ως τη Σηστό προκειμένου να εξασφαλίσουν τρόφιμα που θα επιτρέψουν
την παραμονή τους στο χώρο. Βάσει των συνηθειών της εποχής, ουσιαστικά της
αδυναμίας ανεφοδιασμού από τη βάση, ο επισιτισμός γινόταν κατά τη διάρκεια της
εκστρατείας με λεηλασία εχθρικών πόλεων ή με υποστήριξη των συμμαχικών. Καθώς
η αποικία τους, η Λάμψακος, έχει κυριευτεί από τους Σπαρτιάτες και η συμμαχική
τους πόλη, η Σηστός, βρίσκεται κάπως μακριά, οι Αθηναίοι αναγκάζονται να
απομακρύνονται από τα πλοία τους αφήνοντάς τα αφύλακτα σε περίοδο πολέμου,
όταν ο αντίπαλος βρίσκεται μόλις 15 στάδια μακρύτερα! Αυτή η ηγεσία που επιτρέπει
τέτοια ασυγχώρητα λάθη ονομάζεται στην καλύτερη περίπτωση ανίκανη, ενώ
αιωρείται μια υποψία προδοσίας σε αρκετούς αρχαίους συγγραφείς.

Το λογικά αναμενόμενο δεν άργησε να συμβεί: οι πληροφορίες που ο Λύσανδρος

συλλέγει για τις κινήσεις των Αθηναίων καθημερινά, για να αποκλείσει κάθε
περίπτωση λάθους, τον οδηγούν στη στιγμή που περίμενε για να εξαπολύσει την
αιφνιδιαστική του επίθεση. Ήταν υπόθεση μιας ώρας, σύμφωνα με τον Πλούταρχο,
να τερματίσει έναν πόλεμο που διήρκεσε 27 χρόνια. Κι αυτό, γιατί οι Αθηναίοι
πήγαιναν να βρουν φαγητό!!!!
Θα πρέπει να δούμε πέρα από τη ανικανότητα μερικών προσώπων που είχαν
αναλάβει την ευθύνη του στρατεύματος. Θα πρέπει να ερμηνεύσουμε τη χαλάρωση
και την απειθαρχία του ως σύμπτωμα της αδιαφορίας προς τα κοινά ή έστω μη
ενσυνείδητης συμμετοχής σ’ αυτά.

Η ήττα τους δεν οφείλεται στην αριθμητική υπεροχή του αντιπάλου ούτε στο
στρατηγικό σχέδιο που ήταν ανώτερο του δικού τους. Πρόκειται για δική τους
ανυπαρξία σχεδιασμού που ουσιαστικά χαρίζει στον αντίπαλο τη νίκη.

Οι Αθηναίοι στα χρόνια που ακολούθησαν δυσκολεύτηκαν πολύ να συνηθίσουν στην

ιδέα του ηττημένου όχι μόνο γιατί ήταν για ένα αιώνα περίπου οι κυρίαρχοι του
ελλαδικού χώρου, αλλά γιατί ίσως η ήττα τους προέκυψε τόσο ανόητα. Από κει και
πέρα οι διαδόσεις για προδοσία έδιναν και έπαιρναν. Τι θα είχαν να κερδίσουν
αλήθεια 6 άνθρωποι παραδίδοντας την πόλη τους στους εχθρούς; Δεν πρόκειται όμως
για μια ειρηνική παράδοση κατόπιν συμφωνίας, αλλά για μια σκληρή αιματοχυσία
πάνω από 30.000 ανθρώπους. Η θεωρία της προδοσίας είναι η μόνη εξήγηση που
μπορεί να καλύψει τόσα ανόητα λάθη.

Η ήττα εξαιτίας της έλλειψης τροφής δεν είναι σπάνιο φαινόμενο στην πολεμική
ιστορία. Μια υπόμνηση στην παράδοση των 300 Σπαρτιατών στρατιωτών στη
Σφακτηρία μετά από λίγες βδομάδες πολιορκίας (72 ημέρες) που είχαν ως
αποτέλεσμα την κατανάλωση τροφίμων, είναι αρκετό για να καταδείξει τη σημασία
του παράγοντα αυτού: ήταν αρκετή για την ανατροπή του της ιερής σπαρτιατικής
αρχής του ή ταν ή επί τας. Όταν οι Σπαρτιάτες για πρώτη φορά στην ιστορία τους
μετά τη σκληρή εκπαίδευση της αγωγής καταλήγουν να παραδοθούν από έλλειψη
τροφής, δεν εκπλήσσεται κανείς αν αυτό συμβαίνει στους Αθηναίους, τη στιγμή
μάλιστα που τα μέτρα πειθαρχίας είναι πολύ χαλαρά.

Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό στους Αθηναίους. Οκτώ μόλις
χρόνια νωρίτερα στο λιμάνι των Συρακουσών ο αθηναϊκός στόλος ενεργώντας
κινούμενος πρωτίστως από το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και κάτω από τα ασθενή
μέτρα στρατιωτικής πειθαρχίας και τότε είχε πέσει για μια ακόμη φορά στην παγίδα
του Πελοποννησιακού στόλου. Τότε εμπνευστής του δόλιου σχεδίου ήταν ο
Κορίνθιος Αρίστων, ο οποίος προγραμμάτισε την έξοδο των Αθηναίων από τα πλοία
στέλνοντας εμπόρους στην παραλία να παρασύρουν τους Αθηναίους ναύτες έξω από
τα πλοία τους, ενώ κατά την απουσία τους βρήκε την ευκαιρία να επιτεθεί.

Αν η ήττα στις Συρακούσες είχε διαγραφεί από τη μνήμη τους και με μεγάλη
ομολογουμένως ψυχική δύναμη μπόρεσαν να συνεχίσουν τον πόλεμο, θα έπρεπε να
θυμούνται την πιο πρόσφατη ήττα τους στο Νότιο από το Λύσανδρο 2 χρόνια
νωρίτερα, καθώς και τον ύπουλο αιφνιδιαστικό τρόπο με τον οποίο εκείνος είχε
ενεργήσει.

Αργότερα ο Λύσανδρος διευκολύνει την επιστροφή των Αθηναίων στην πόλη τους
σκεφτόμενος με απλά μαθηματικά: λογαριάζοντας τα αντιστρόφως ανάλογα ποσά
των τροφίμων με τους καταναλωτές. Αργότερα πάλι ο Θηραμένης μεθοδεύει την
άνευ όρων υποταγή των συμπολιτών του ροκανίζοντας το χρόνο με ασύστατες
δικαιολογίες που εκείνοι άκριτα αποδέχονται, καθώς στο μοιραίο τετράμηνο της
απουσίας του τα ελάχιστα πλέον τρόφιμα οδηγούν τους Αθηναίους να του
ανανεώσουν την εμπιστοσύνη να διαπραγματευτεί για λογαριασμό τους τους όρους
της ειρήνης με τους Πελοποννησίους.

Όταν διαμορφώνονται οι ταπεινωτικοί όροι, που μεταφράζονται ούτε λίγο ούτε πολύ
σε διαγραφή της Αθήνας από τον πολιτικό χάρτη, είναι πια αργά για ν’ αντιδράσουν:
η πείνα και οι αλλεπάλληλοι θάνατοι εξαιτίας της αξιολογούν την αποδοχή ειρήνης
με τους όποιους όρους ως σωτηρία. Έτσι η Αθήνα καταπονημένη από την πείνα
αναγκάζεται να υπογράψει τη θανατική της καταδίκη και στη συνέχεια να το
γιορτάσει κιόλας πανηγυρίζοντας κατά το γκρέμισμα των τειχών.

Δεν είναι η πρώτη ούτε η τελευταία φορά που ο εχθρός εκμεταλλεύεται την ανάγκη
ικανοποίησης του ενστίκτου αυτοσυντήρησης. Οι Σπαρτιάτες εφορμούν στου
Αθηναίους όταν πλησιάζουν στον Ασίναρο ποταμό για να πιουν νερό.

Δ.2. Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΚΑΙ Η ΕΞΟΔΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ

Το 1825 ο Κιουταχής συγκέντρωσε μεγάλο στρατό στη Λάρισα και κατευθύνθηκε

στο Μεσολόγγι. Στα τέλη Απριλίου 1825 στρατοπέδευσε στην περιοχή και ξεκίνησε
την πολιορκία του Μεσολογγίου. Όλες οι επιθέσεις που επιχείρησε ο Κιουταχής
εναντίον της πόλης απέτυχαν, όπως και η προσπάθεια του να αποκλείσει τον
ανεφοδιασμό της πόλης από στεριά και θάλασσα. Οι πολιορκημένοι ήρθαν σε
συνεννόηση με τον Καραϊσκάκη ο οποίος διεξήγαγε πόλεμο φθοράς στα νότα του
στρατεύματος του Κιουταχή, αναγκάζονταν τον να περάσει σε θέση άμυνας, τον
Οκτώβριο του 1825. Προς ενίσχυση του Κιουταχή, έσπευσε στα τέλη του 1825
ο Ιμπραήμ, που βρισκόταν στην Πελοπόννησο. Με την άφιξη του νέου ισχυρού
στρατεύματος η πολιορκία ξανάρχισε σφοδρότερη. Παρόλα αυτά μέχρι τον
Φεβρουάριο του 1826 οι Τούρκοι δεν είχαν σημειώσει καμία επιτυχία. Ο Ανδρέας
Μιαούλης με τον στόλο του κατάφερνε να ανεφοδιάζει το Μεσολόγγι και η άμυνα
των πολιορκημένων παρέμενε ισχυρή. Από τον Μάρτιο όμως η κατάσταση άρχισε να
αλλάζει με κατάληψη από τους Τούρκους στρατηγικών νησίδων της λιμνοθάλασσας
όπως το Βασιλάδι και ο Ντολμάς. Οι Έλληνες κατάφεραν να διατηρήσουν τον έλεγχο
της νησίδας Κλείσοβα μετά από μία σφοδρή μάχη στην οποία τα στρατεύματα του
Ιμπραήμ είχαν πολύ βαριές απώλειες. Όμως η δυνατότητα του ελληνικού στόλου να
ανεφοδιάσει την πόλη είχε καταστεί αδύνατη με αποτέλεσμα οι αμυνόμενοι να
βρεθούν σε δυσχερέστατη θέση. Η κατάσταση στην πόλη έγινε δραματική και η πείνα
άρχισε να θερίζει τους κατοίκους. Μπροστά σε αυτή την κατάσταση το συμβούλιο
των οπλαρχηγών και προκρίτων της πόλης πήρε την απόφαση για την έξοδο των
κατοίκων από το Μεσολόγγι. Η έξοδος ορίστηκε για την νύχτα του Σαββάτου του
Λαζάρου με ξημερώματα Κυριακής των Βαΐων, μεταξύ 10ης και 11ης Απριλίου. Το
σχέδιο της εξόδου πιθανότατα προδόθηκε, με αποτέλεσμα οι τουρκοαιγύπτιοι να
απαντήσουν με σφοδρή επίθεση που συνοδεύτηκε από σφαγή. Χιλιάδες Έλληνες
σφαγιάστηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν και μόνο 1.500 κατάφεραν να διασωθούν.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ Η πτώση του Μεσολογγίου οδήγησε σε διάλυση της τρίτης

εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου του 1826 και στην παραίτηση της κυβέρνησης
Κουντουριώτη. Στο εξωτερικό αναθέρμανε το φιλελληνικό κίνημα και επιτάχυνε τις
διαδικασίες για επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων για την τελική
λύση του ελληνικού ζητήματος.

Δ.3. ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ

Η Ελλάδα υπέφερε τα πάνδεινα κατά τη διάρκεια της κατοχής. Η οικονομία της
χώρας είχε ήδη υποστεί μεγάλη καταστροφή από τον εξάμηνο πόλεμο με τους
Ιταλούς και τους Γερμανούς. Η πλήρης καταστροφή της Ελληνικής οικονομίας
ολοκληρώθηκε την περίοδο της κατοχής, κατά τη διάρκεια της οποίας οι πρώτες ύλες
και τα τρόφιμα επιτάχθηκαν από τους κατακτητές, γεγονός που εκτίναξε την τιμή
τους στο εσωτερικό της χώρας
και υπήρξε εκρηκτική άνοδος
του πληθωρισμού. Περαιτέρω
επιδείνωση της οικονομίας
επήλθε με τη χορήγηση
του κατοχικού δανείου στη
Γερμανία το 1944. Η έλλειψη
ειδών πρώτης ανάγκης είχε ως
αποτέλεσμα το ξέσπασμα
του λιμού τον χειμώνα του
1941-42, οπότε και
υπολογίζεται πως 300.000
άνθρωποι έχασαν τη ζωή
τους.[14] Το γεγονός αυτό
υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες
ανθρωπιστικές τραγωδίες κατά
τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι αντίπαλοι συνασπισμοί αντιμετώπισαν
την τραγωδία με αλληλοκατηγορίες. Για τους Άγγλους υπαίτιοι ήταν οι Γερμανοί,
που λεηλάτησαν τη χώρα, ενώ για τους Γερμανούς υπαίτιοι ήταν οι Άγγλοι, που
εφάρμοσαν στρατηγική αποκλεισμού εμποδίζοντας την ανθρωπιστική βοήθεια να
φτάσει στην Ελλάδα. Τον Μάρτιο του 1942, όταν η κρίση βρισκόταν στην αιχμή της,
επιτεύχθηκε συμφωνία μεταξύ των εμπόλεμων πλευρών για διανομή τροφίμων στην
Ελλάδα, που πραγματοποιήθηκε με σουηδικά πλοία υπό την αιγίδα του Διεθνούς
Ερυθρού Σταυρού. Από το Φθινόπωρο του 1942 οι αντιμαχόμενες πλευρές
συμφώνησαν στις λεπτομέρειες του σχεδίου επισιτισμού, οπότε ξεκίνησαν τα φορτία
τροφίμων του Ερυθρού Σταυρού να εφοδιάζουν διάφορα μέρη της χώρας. Τα φορτία
προέρχονταν αρχικά από τον Καναδά και μετά το 1943 και από τις ΗΠΑ.[15] Η
έλλειψη τροφίμων κατά τη διάρκεια της κατοχής οδήγησε σε άνθηση της μαύρης
αγοράς με τους μαυραγορίτες εμπόρους συχνά να χρησιμοποιούν τις διασυνδέσεις
τους με τις δυνάμεις κατοχής, ώστε να εξασφαλίζουν βασικά αγαθά, τα οποία στη
συνέχεια πουλούσαν στον τοπικό πληθυσμό σε εξαιρετικά υψηλές τιμές. [15]

(Παράδειγμα λιμού εξαιτίας του πολέμου στη σημερινή εποχή)

Νότιο Σουδάν:
Περίπου 3,7 εκατομμύρια άνθρωποι είναι αντιμέτωποι με «πολύ σοβαρή
ανασφάλεια» σε ό,τι αφορά την εξασφάλιση τροφής, ανέφερε η Βαλερί Εϊμος,
αναπληρώτρια γενική γραμματέας του Ο.Η.Ε. αρμόδια για Ανθρωπιστικές
Υποθέσεις, μιλώντας σε δημοσιογράφους χθες στην πρωτεύουσα του Νοτίου Σουδάν,
τη Τζούμπα, μετά την επίσκεψη που πραγματοποίησε στην πόλη Μαλακάλ στα
βόρεια της χώρας.

Η Εϊμος υπογράμμισε ότι οι οργανισμοί ανθρωπιστικής αρωγής έχουν ήδη βοηθήσει

περισσότερους από 300.000 ανθρώπους που έχουν ανάγκη.

Ωστόσο, οι λεηλασίες που σημειώθηκαν στις αποθήκες του Ο.Η.Ε. εμποδίζουν τις
επιχειρήσεις του στο Μαλακάλ, τόνισε η αξιωματούχος.
«Είδα ανθρώπους (να ζουν) σε φρικτές συνθήκες χωρίς φαγητό, χωρίς κατάλληλη
υγιεινή, χωρίς νερό», είπε η Εϊμος.Περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί
και περισσότεροι από 700.000 έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τις εστίες τους
εξαιτίας της κρίσης, σύμφωνα με τα στοιχεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Άλλοι 123.400 έχουν καταφύγει σε γειτονικές χώρες, κυρίως στην Ουγκάντα, την
Κένυα, το Σουδάν και την Αιθιοπία.

Σομαλία:

Σχεδόν 258.000 Σομαλοί πέθαναν από πείνα από τον Οκτώβριο του 2010 έως τον
Απρίλιο του 2012, στη διάρκεια της σοβαρής επισιτιστικής κρίσης που προκάλεσαν
έξι μήνες λιμού, σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ που δημοσιοποιήθηκε σήμερα.
"Ο λιμός και η ιδιαίτερα επισφαλής επισιτιστική κατάσταση στη Σομαλία σκότωσαν
258.000 ανθρώπους την περίοδο Οκτωβρίου 2010 - Απριλίου 2012, εκ των οποίων
133.000 ήταν παιδιά μικρότερα των πέντε ετών", σύμφωνα με την έκθεση που
συνέταξε ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) του ΟΗΕ και το Δίκτυο
Έγκαιρης Προειδοποίησης για την Πείνα (Fews-Net) που χρηματοδοτείται από τις
ΗΠΑ.
Σύμφωνα με αυτή την "πρώτη επιστημονική εκτίμηση" του απολογισμού της
επισιτιστικής κρίσης, "4,6% του συνολικού πληθυσμού και 10% των παιδιών
μικρότερων των πέντε ετών πέθαναν στη νότια και κεντρική Σομαλία".
Ο λιμός προκάλεσε "περί τους 30.000 νεκρούς κάθε μήνα από το Μάιο έως τον
Αύγουστο του 2011", σύμφωνα με τη έκθεση.
Οι αριθμοί αυτοί έρχονται να προστεθούν στους 290.000 θανάτους που αναφέρθηκαν
σε αυτή την περιοχή τη συγκεκριμένη περίοδο. Αυτή η αναφορά θνησιμότητας, που
περιλαμβάνει τους θανάτους που έχουν σχέση με τη σύγκρουση (στη Σομαλία),
αντιπροσωπεύει ένα ποσοστό θνησιμότητας δύο φορές υψηλότερο από τον μέσο όρο
στην υποσαχάρεια Αφρική", υπογραμμίζουν οι συντάκτες της έκθεσης.

Ο απολογισμός αυτός είναι μεγαλύτερος από τον απολογισμό της πείνας το 1992 στη
χώρα, όταν 220.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους μέσα σε 12 μήνες. "Ωστόσο αυτός
ο προηγούμενος λιμός θεωρείται βαρύτερος γιατί ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό του
πληθυσμού χάθηκε", προσθέτουν.

Ο λιμός στη Σομαλία από τα μέσα του 2011 έως τις αρχές του 2012 έπληξε
τουλάχιστον τέσσερα εκατομμύρια ανθρώπους, δηλαδή τον μισό πληθυσμό της
χώρας.

Η επισιτιστική κρίση που αρχικά προκλήθηκε από την οξεία ξηρασία που είχε πλήξει
το Κέρας της Αφρικής στο σύνολό του εκείνη την εποχή, επιδεινώθηκε στη Σομαλία
λόγω της καταστροφικής κατάστασης ασφαλείας στη χώρα που βυθίστηκε στο χάος
και τον εμφύλιο πόλεμο μετά την πτώση του προέδρου Σιάντ Μπαρέ το 1991.
Η πρόσφατη άτακτη υποχώρηση των δυνάμεων των ισλαμιστών Σεμπάμπ και η
εκλογή τον Σεπτέμβριο νέων αρχών γέννησε την ελπίδα σταθεροποίησης και
απόκτησης μιας πραγματικής κεντρικής κυβέρνησης την οποία στερείται η Σομαλία
τα τελευταία 22 χρόνια.

Ε. ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ –

ΜΟΝΤΕΛΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

Ξέρουμε ότι πολλές σοβαρές ασθένειες που συγκαταλέγονται μέσα στις κυριότερες
αιτίες θανάτου έχουν άμεση σχέση με την κακή διατροφή! Οι καρδιακές παθήσεις, ο
καρκίνος, τα εγκεφαλικά επεισόδια και ο διαβήτης συσχετίζονται άμεσα με το τι και
πόσο τρώμε. Η παχυσαρκία έχει γίνει μια παγκόσμια μάστιγα που είναι πηγή πολλών
κακών.
Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε για να βελτιώσουμε την κατάσταση;. Μια
ισορροπημένη διατροφή, με τις σωστές αναλογίες σε πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και
λίπη, χωρίς βέβαια υπερβολές όσον αφορά τη ποσότητα, μπορούν να μας προσφέρουν
πάρα πολλά στη διατήρηση της υγείας μας.

Ε.1. Μεσογειακή διατροφή είναι όρος που επινοήθηκε από τον φυσιολόγο Άνσελ
Κις για να περιγράψει το μοντέλο διατροφής, το οποίο ακολουθούσαν οι λαοί των
μεσογειακών χωρών που συμπεριλαμβάνονταν στη Μελέτη των Επτά Χωρών.
(Ιταλία, Ελλάδα, Γιουγκοσλαβία).[1][2] Στη Διεθνή Διάσκεψη για τις Μεσογειακές
Διατροφές το 1993 αποφασίστηκε τι θα θεωρείται υγιεινή, παραδοσιακή Μεσογειακή
διατροφή[3] και το 1995 μια ομάδα επιστημόνων του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ
δημιούργησε την "Πυραμίδα της Μεσογειακής Διατροφής

Μεσογειακή Διατροφή και Οφέλη Υγείας

Τις τελευταίες δεκαετίες, η επιστημονική κοινότητα έχει αναγνωρίσει, μέσα από

πληθώρα κλινικών και επιδημιολογικών μελετών, το σημαντικό ρόλο της
Μεσογειακής Διατροφής, τόσο στην πρόληψη όσο και στην έκβαση πολύπλοκων
ασθενειών, όπως οι καρδιοαγγειακές παθήσεις [5][6]. Η Μεσογειακή Διατροφή, με τα
άφθονα θρεπτικά της συστατικά, τη σωστή αναλογία γευμάτων και το άφθονο
ελαιόλαδο δεν σταματά να αποτελεί πηγή κλινικών μελετών παρέμβασης
(Intervention studies).

Πρόσφατα αποτελέσματα από την ισπανική μελέτη PREDIMED [7], εξηγούν την
αποτελεσματικότητα της κατανάλωσης Μεσογειακής διατροφής για την πρόληψη του
διαβήτη τύπου 2 σε άτομα με υψηλό κίνδυνο καρδιοαγγειακών παθήσεων.
Συγκεκριμένα, 418 μη-διαβητικοί εθελοντές, ηλικίας 55 έως 80 ετών, με
περισσότερους από 2 παράγοντες κινδύνου για καρδιοαγγειακές παθήσεις,
χωρίστηκαν σε 3 ομάδες και παρακολουθήθηκαν για περίπου 4 χρόνια. Η πρώτη
ομάδα ακολούθησε Μεσογειακή διατροφή ενισχυμένη με παρθένο ελαιόλαδο (1 λίτρο
την εβδομάδα), η δεύτερη ομάδα ακολούθησε Μεσογειακή διατροφή ενισχυμένη με
ξηρούς καρπούς (30 γρ. ημερησίως) και η τρίτη ομάδα ακολούθησε δίαιτα χαμηλή σε
λιπαρά (ομάδα ελέγχου). Μετά από περίπου 4 χρόνια παρακολούθησης (follow up)
διαπιστώθηκε ότι όσο πιο πιστή ήταν η τήρηση της Μεσογειακής διατροφής τόσο
μικρότερα ήταν τα κρούσματα διαβήτη τύπου 2 (σχέση αντιστρόφως ανάλογη).
Επιπλέον, όταν τα αποτελέσματα των ομάδων μεσογειακής διατροφής συγκρίθηκαν
με τα αντίστοιχα της ομάδας ελέγχου (control group) διαπιστώθηκε μείωση στα
κρούσματα διαβήτη της τάξεως του 52%. Η μελέτη αυτή που δημοσιεύεται στην
επιστημονική επιθεώρηση Diabetes Care [8] καταλήγει ότι η Μεσογειακή διατροφή,
χωρίς περιορισμό θερμίδων, φαίνεται να είναι αποτελεσματική στην πρόληψη του
διαβήτη τύπου 2, σε άτομα με υψηλό κίνδυνο καρδιοαγγειακών παθήσεων.

Οι έρευνες γύρω από τη Μεσογειακή διατροφή όμως δεν σταματούν εδώ. Σε μια
άλλη ευρωπαϊκή τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη (EUROLIVE) [9] οι ερευνητές
διαπίστωσαν ότι οι πολυφαινόλες του ελαιόλαδου, βασικού συστατικού της
μεσογειακής διατροφής, προωθούν τη δημιουργία αντισωμάτων (OLABS) ενάντια
στην οξειδωμένη μορφή της ¨κακής¨ χοληστερόλης (oxidized LDL) και ότι η
δημιουργία αυτή ενισχύεται όταν η οξείδωση των λιπιδίων στον οργανισμό μας (lipid
oxidative damage) είναι αυξημένη [10]. Η οξειδωμένη αυτή μορφή της κακής
χοληστερόλης (oxidized LDL) αποτελεί μόριο με ιδιαίτερα ενεργό ρόλο στη
δημιουργία της αθηροσκλήρωσης. Σε αντίθεση, η δημιουργία αντισωμάτων (OLAB)
από τον οργανισμό μας, κατά αυτής της οξειδωμένης μορφής φαίνεται να δρα
προστατευτικά. Στην παραπάνω μελέτη συμμετείχαν 200 υγιείς Ευρωπαίοι άντρες, οι
οποίοι κατανάλωσαν ελαιόλαδο με υψηλό, μεσαίο και χαμηλό ποσοστό φαινολικών
συστατικών για τη διάρκεια τριών εβδομάδων. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έδειξε
ότι α) η συγκέντρωση των OLAB στο πλάσμα του αίματος των εθελοντών ήταν
αντιστρόφως ανάλογη με την οξειδωμένη LDL (p<0.001), β) όσο μεγαλύτερο ήταν το
φαινολικό περιεχόμενο του ελαιόλαδου που κατανάλωναν, τόσο μεγαλύτερη ήταν η
παραγωγή αντισωμάτων OLAB (p<0.023). Οι παραπάνω μελέτες έρχονται να
προστεθούν στα ήδη διαπιστωμένα οφέλη της Μεσογειακής διατροφής και να μας
υπενθυμίσουν την πολύτιμη αξία της στην υγεία και ευεξία μας

Wikipedia

Ε.2. ΤΟ ΓΡΗΓΟΡΟ «ΠΡΟΧΕΙΡΟ» ΦΑΓΗΤΟ

Σύμφωνα με αμερικανική έρευνα οι παχυντικές τροφές μπορούν να έχουν την

ίδια επίδραση στον εγκέφαλο με αυτή που έχουν τα ναρκωτικά καθώς
προκαλούν επικίνδυνο εθισμό.

Οι μελέτες των Πολ Τζόνσον και Πολ Κένι (του Ερευνητικού Ινστιτούτου Scripps
στη Φλόριντα) σε ποντίκια έδειξαν ότι η καταναγκαστική κατανάλωση τροφών
υψηλής θερμιδικής αξίας έχει αρνητική επίδραση στη χημική ισορροπία του
εγκεφάλου, διαταράσσοντας τους μηχανισμούς ανταμοιβής, όπως συμβαίνει και στην
περίπτωση σοβαρών εθισμών. Οι ερευνητές προσέφεραν σε μια ομάδα ποντικιών
παχυντικές τροφές (μπέικον, σοκολάτα, λουκάνικα κ.λ.π.), πέραν της συνηθισμένης
τους τροφής που ήταν πιο υγιεινή. Τα ποντίκια ανέπτυξαν γρήγορα τη συνήθεια να
υπερτρέφονται κατά τρόπον καταναγκαστικό, καταναλώνοντας όλο και περισσότερες
λιπαρές και γενικώς υψηλής θερμιδικής αξίας τροφές, μέχρι που έφτασαν να γίνουν
παχύσαρκα. Παράλληλα, ο μηχανισμός ανταμοιβής τους (που αποκαλείται και κέντρο
απόλαυσης του εγκεφάλου) ανταποκρινόταν όλο και λιγότερο, μια αλλοίωση
παρόμοια με αυτήν που καταγράφεται στους χρήστες ναρκωτικών, όπως η κοκαΐνη
και η ηρωίνη. Αξίζει να σημειωθεί πως τα ποντίκια δεν σταματούσαν να τρώνε ακόμη
κι όταν τους επιβαλλόταν η τιμωρία του ηλεκτροσόκ -σε αντίθεση με μια άλλη ομάδα
πειραματόζωων, που τρέφονταν υγιεινά- πράγμα που δείχνει ότι είχαν χάσει τον
έλεγχο της συμπεριφοράς τους, πρώτο σημάδι του εθισμού. Για τους ερευνητές, τα
ευρήματα αυτά επιβεβαιώνουν τις εθιστικές ιδιότητες του λεγόμενου «τζανκ φουντ»
και αποδεικνύουν ότι ο εθισμός στα ναρκωτικά και η παχυσαρκία μπορούν να
διαταράξουν κοινούς νευροβιολογικούς μηχανισμούς.

www.imerisia.gr

ΤΟ JUNK FOOD ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΟΔΗΓΗΣΕΙ ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΣΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα μελέτης Ισπανών ερευνητών του Πανεπιστημίου της

Γρανάδας και του Πανεπιστημίου Λας Πάλμας στις Κανάριες νήσους, η οποία
δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο ιατρικό περιοδικό Public Health Nutrition, το "γρήγορο
φαγητό" - ή "τα βρώμικα" όπως πολλοί τα αποκαλούν - αυξάνει τον κίνδυνο της
κατάθλιψης, όταν καταναλώνεται σε μεγάλες ποσότητες και κυριαρχεί στο
καθημερινό διαιτολόγιο ενός ανθρώπου. Μάλιστα, δεν είναι η πρώτη έρευνα που
καταλήγει σε αυτό το συμπέρασμα. Το 2009 είχε δημοσιευτεί στο British Journal of
Psychiatry αντίστοιχη έρευνα Βρετανών επιστημόνων, οι οποίοι επίσης
προειδοποιούσαν για τις ψυχιατρικές παρενέργειες της κακής διατροφής.
Η έρευνα του 2009 πραγματοποιήθηκε από ερευνητές του University College του
Λονδίνου, οι οποίοι μελέτησαν 3.486 άτομα, άντρες και γυναίκες, ως προς τις
διατροφικές τους συνήθειες. Όλοι ήταν δημόσιοι υπάλληλοι ηλικίας περίπου 55 ετών
και κλήθηκαν να απαντήσουν σε ένα ερωτηματολόγιο, που είχαν ετοιμάσει
προηγουμένως οι επιστήμονες, σχετικά με το καθημερινό τους διαιτολόγιο και την
εκτίμηση της ψυχολογικής τους κατάστασης ύστερα από πέντε χρόνια. Σύμφωνα με
τα συμπεράσματα εκείνης της έρευνας, οι ερευνητές υποστήριξαν ότι όσοι
καταναλώνουν συστηματικά επεξεργασμένες τροφές έχουν 58% αυξημένες
πιθανότητες να εμφανίσουν κατάθλιψη ύστερα από μια πενταετία σε σχέση με
εκείνους που αρκούνται σε πιο υγιεινή διατροφή. Ως πιθανότερη εξήγηση προέβαλαν
το ότι τα φρούτα και τα λαχανικά έχουν υψηλά επίπεδα αντιοξειδωτικών, όπως το
φολικό οξύ, το οποίο βρίσκεται στο μπρόκολο, το λάχανο, το σπανάκι και τα όσπρια.
Η πιο πρόσφατη έρευνα των Ισπανών περιελάμβανε τη μελέτη 9.000 ατόμων σε
διάστημα έξι ετών, ενώ η μεθοδολογία ήταν παρόμοια με εκείνη των Βρετανών, πάνω
στη βάση ερωτηματολογίων, όπου οι ερευνώμενοι αποκάλυπταν τις διατροφικές τους
συνήθειες. Είναι σημαντικό να τονιστεί πως όταν ξεκίνησε η έρευνα κανένας από τα
υποκείμενα αυτής δεν υπέφερε από διαγνωσμένη κατάθλιψη, ωστόσο ύστερα από το
πέρασμα των έξι ετών οι 500 από αυτούς ήταν καταθλιπτικοί. Με άλλα λόγια, οι
Ισπανοί επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι που δομούν το
καθημερινό τους διαιτολόγιο πάνω στη βάση του τζανκ φουντ, από πίτσες και
χάμπουργκερ μέχρι τηγανητές πατάτες και ντόνατ, παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο
σε ποσοστό 51% για την εμφάνιση συμπτωμάτων κλινικής κατάθλιψης σε σχέση με
εκείνους που ακολουθούν μια πιο ισορροπημένη διατροφή.
Με λίγα λόγια, αυτό που διαπιστώνουμε είναι ότι τα αποτελέσματα των δύο ερευνών
είναι εντυπωσιακά παρεμφερή κι επομένως θα πρέπει να μη βιαστούμε να τις
απορρίψουμε εύκολα σαν δήθεν επιστημονικές υπερβολές. Στο κάτω-κάτω όλοι
ξέρουμε πόσο κακό κάνουν τα "φαγητά σκουπίδια" στη φυσική κατάσταση του
οργανισμού μας ούτως ή άλλως, ακόμη κι αν δε λαμβάναμε υπόψη τις ψυχολογικές
παρενέργειες που αποδεικνύεται ότι επίσης επιφέρουν στον άνθρωπο. Τώρα απλά
έχουμε ένα λόγο παραπάνω να αντισταθούμε πιο απόλυτα στις σειρήνες της κακής
διατροφής και να μην υποκύπτουμε εύκολα στα δύο λεπτά απόλαυσης του
ουρανίσκου, που όμως θα την πληρώσουμε πολλαπλάσια και σε πολλά επίπεδα
κάποια στιγμή αργότερα.

ola-ta-kala.blogspot.com/2012/04/blog-post_09.html

Ε.3 ΔΙΑΙΤΕΣ

Πολλοί από εμάς, μετά από γιορτές, από εκδρομές ή από ένα Σαββατοκύριακο με
πολύ φαγητό, έχουμε δοκιμάσει να κάνουμε μία «αποτοξίνωση». Άλλοι απλώς για να
ξεφουσκώσουν και να μην ανέβει ο δείκτης της ζυγαριάς, άλλοι έχουν ως σκοπό την
κάθαρση του οργανισμού από τοξίνες και άλλοι πάλι το θεωρούν άκρως υγιεινό κι
αναζωογονητικό. Η αλήθεια είναι ότι οι δίαιτες αποτοξίνωσης έχουν γίνει ιδιαίτερα
δημοφιλείς και θέμα συζήτησης πολλών. Άλλες προτείνουν μόνο χυμούς, κάποιες
άλλες μόνο σταφύλια ενώ οι πιο άκρες μόνο νερό και αφεψήματα.
Αρχικά, ο όρος αποτοξίνωση ακούγεται καθησυχαστικός για τους περισσότερους
ανθρώπους αφού θεωρητικά υπόσχεται τον καθαρισμό του οργανισμού από τις ουσίες
που τον δηλητηριάζουν. Οι δίαιτες που έχουν σχεδιαστεί γύρω από την ιδέα της
αποτοξίνωσης ενθαρρύνουν την κατανάλωση τροφών που είναι πλούσιες σε νερό και
φυτικές ίνες.
Τα ερωτήματα που γεννιούνται, είναι καταρχάς το κατά πόσο οι δίαιτες αυτές είναι
αποτελεσματικές κι ωφέλιμες και σε ποιο βαθμό ασφαλείς;
Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά δεν είναι απλή. Είναι πολύ εύκολο να εκμηδενίσει
κανείς κάποιες προσπάθειες και πολύ δύσκολο να σταθεί απέναντι τους κριτικά αν
δεν υπάρχουν βιβλιογραφικά δεδομένα. Επιπλέον ο μέγιστος αριθμός τέτοιου είδους
διαίτων κι η άγνωστη προέλευση τους, μας διχάζουν.
Τι είναι οι τοξίνες
Τοξίνη είναι κάθε χημική ουσία που μπορεί να έχει αρνητικές επιδράσεις στον
οργανισμό. Οι τοξίνες συνήθως εισέρχονται στον οργανισμό μέσω της τροφής, του
αέρα που εισπνέουμε και του νερού. Το νερό που πίνουμε για παράδειγμα είναι
γεμάτο από χλωριούχες ενώσεις, τα φυτικής προέλευσης τρόφιμα από αγροχημικά
όπως παρασιτοκτόνα και εντομοκτόνα, ενώ τα ζωικής προέλευσης από αντιβιοτικά.
Επίσης, η χρήση οικιακών χημικών όπως απορρυπαντικά, αντικολλητικών σκευών
και πλαστικών επιβαρύνει σημαντικά την κατάσταση.
Οι δίαιτες αποτοξίνωσης
Γεγονός είναι ότι οι τοξίνες δεν απομακρύνονται με τις φυσιολογικές διεργασίες του
οργανισμού και ως εκ τούτου αποταμιεύονται στο δέρμα, στα μαλλιά, στο πεπτικό
και λεμφικό μας σύστημα. Η κεντρική λοιπόν ιδέα πίσω από μια δίαιτα αποτοξίνωσης
είναι η αποστέρηση του οργανισμού από «επιβλαβείς» τροφές και ακολούθως ο
βομβαρδισμός του με τις
«ευεργετικές». Οι πιο δημοφιλείς
περιλαμβάνουν μια έως δύο μέρες
αποκλειστικής δίαιτας με χυμούς και
τέσσερις έως πέντε μέρες δίαιτα
φυτικών τροφών όπως ρύζι,
φρούτα, λαχανικά στον ατμό. Οι
τροφές που αποκλείονται
συνήθως είναι το κόκκινο κρέας,
τα άλευρα, η ζάχαρη και τα αυγά.
Άλλες φτάνουν στο σημείο να
προτείνουν αποκλειστικά
δίαιτα με νερό για μια ή δύο μέρες και
τη σταδιακή χορήγηση φυτικών τροφών ακολούθως. Αρκετές επίσης ενθαρρύνουν τη
χρήση καθαρτικών φαρμάκων ή ακόμη και τα καθαρτικά κλύσματα για τον
καθαρισμό του κατώτερου τμήματος του εντέρου.
Σε ότι αφορά τα αποτελέσματα, πολλά έχουν ειπωθεί σχετικά με το τι μπορεί να κάνει
μια τέτοια δίαιτα: Από την πρόληψη και θεραπεία ασθενειών μέχρι την ενίσχυση του
οργανισμού με περισσότερη ενέργεια.
Προσοχή!
Μια βασική παρανόηση είναι καταρχήν ότι τα φρούτα και τα λαχανικά περιέχουν
χαμηλές συγκεντρώσεις τοξικών ουσιών σε σχέση με τα ζωικά τρόφιμα και κατά
συνέπεια είναι οι πρωταγωνιστές της αποτοξίνωσης. Στην πραγματικότητα αυτό που
ισχύει είναι σχεδόν το αντίθετο. Τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα που
χρησιμοποιούνται στα φρούτα και τα λαχανικά, μπορεί πολλές φορές να αποβούν
πολύ πιο βλαβερά για την υγεία μας. Είναι επίσης παντελώς αναληθές ότι τα όργανα
αποτοξίνωσης (συκώτι, νεφρά) του οργανισμού δεν μπορούν να αποδομήσουν και να
απομακρύνουν τις τοξίνες των τροφών που είναι πλούσιες σε πρωτεΐνη όπως τα
κρέατα. Αυτό δε σημαίνει φυσικά ότι τοξικές ουσίες δε συσσωρεύονται στο
οργανισμό. Είναι όμως αποτέλεσμα της επί δεκαετίες χρήσης χημικών και της
μόλυνσης του περιβάλλοντος. Τα χημικά που εμφανίζονται σε μεγαλύτερες
συγκεντρώσεις είναι τα αγροχημικά, τα βαρέα μέταλλα και οι διοξίνες.
Επομένως, αν κάποιος θέλει πραγματικά να αποτοξινωθεί δυστυχώς έχει, δεδομένου
του σύγχρονου τρόπου ζωής, πολύ λίγα μέσα στη διάθεση του.
Ωστόσο, για αποφυγή παρεξηγήσεων, επισημαίνουμε τα φρούτα και τα λαχανικά
είναι πολύ σημαντικά συστατικά μια υγιούς δίαιτας. Απλά πρέπει να είμαστε σίγουροι
για την ποιότητα τους (π.χ. να προτιμούμε τα βιολογικής καλλιέργειας). Απ΄ τη άλλη,
η ιδέα ότι για μέρες κάποιος πρέπει να τρέφεται αποκλειστικά με αυτά είναι αντίθετη
στις αρχές της σωστή και ισορροπημένης δίαιτας.
Φημολογίες
Πέρα από τις δίαιτες αποτοξίνωσης υπάρχουν συστατικά και διάφορες τροφές –
σκευάσματα που φημολογείται ότι διαθέτουν ιδιότητες καθαρισμού του οργανισμού.
Ένα τέτοιο είναι το γάλα του γαϊδουράγκαθου που περιέχει το συστατικό σιλιμαρίνη.
Διάφορες κλινικές δοκιμές έχουν προσπαθήσει να αποδείξουν την αλήθεια των
ισχυρισμών αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Αυτό που φαίνεται να ισχύει είναι το συστατικό
αυτό έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες αλλά όχι με την έννοια της αποτοξίνωσης.
Η συμβουλή μας
Συνοψίζοντας λοιπόν, σας συμβουλεύουμε να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί
στην εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων αποτοξίνωσης και να μην παίρνετε αυθαίρετα
την απόφαση να κάνετε ότι «διάβασε στο περιοδικό η γειτόνισσα σας» ή «ότι ήταν
αποτελεσματικό για την φίλη σας στη δουλειά»!
Κάθε οργανισμός έχει τις δικές του ανάγκες και αν κάποια στιγμή χρειάζεται ένα πιο
«υγιεινό και αναζωογονητικό διατροφικά διήμερο», αυτό πρέπει να το κρίνει κα να το
διαμορφώσει κάποιος ειδικός.

ΣΤ. ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΖΙΚΑ ΜΕΣΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ - ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

Η επίδραση των ΜΜΕ

Το πρόβλημα στις μέρες μας όπως προαναφέραμε , δεν μένει μόνο στη ποιότητα του
φαγητού που ολοένα και πέφτει, αλλά και στην ποσότητα του που σε αυτό ο κύριος
υπεύθυνος είναι τα ΜΜΕ και η επιρροή που ασκούν σε πολλούς ανθρώπους. Στη
δεκαετία του 1990 το να είναι κανείς παχύς θεωρούνταν ότι σημαίνει είτε ότι κάποιος
είναι δυνατός, γερός και ικανός να εργαστεί είτε ότι είναι καλός, ότι τον έχουν
φροντίσει και ότι είναι γενναιόδωρος, και συνεπώς το παχύ γυναικείο σώμα
θεωρούνταν προτιμότερο. Καθώς όμως μπήκε στη ζωή των ανθρώπων η τηλεόραση
πλέον το λίπος και το πάχος θεωρούνται σοβαρά προβλήματα και γενικά τα
χαρακτηριστικά που αποδίδονται στις μέρες μας στους χοντρούς ανθρώπους είναι
κατακριτέα όπως π.χ. βλακεία, οκνηρία, ατημελησία, έλλειψη θέλησης. Αντίθετα τα
ΜΜΕ προβάλλουν και προωθούν πλέον τους λεπτούς ανθρώπους χωρίς περιττά κιλά.
Όλα αυτά συμβαίνουν σήμερα στα ΜΜΕ χωρίς καμία διακριτικότητα και με
ξεκάθαρη πρόθεση να προσβάλλουν τους παχείς ανθρώπους αφού φαίνετε πως είναι
της μόδας μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων να διακατέχεται από ρατσισμό προς τους
λίγους μεγαλόσωμους ανθρώπους που υπάρχουν.
Ενδεικτικά αναφέρουμε τα εξής:

1. Η τηλεόραση φαίνεται να επηρεάζει αρνητικά τα νεαρά κορίτσια, στο πως

αντιλαμβάνονται το σώμα τους, και να αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης
ψυχογενών διαταραχών της διατροφής, σύμφωνα με έρευνα που
πραγματοποίησαν επιστήμονες, από την ιατρική σχολή του Χάρβαρντ, στα
νησιά Φίτζι στον Ειρηνικό ωκεανό.

2. Οι επιστήμονες μελέτησαν την επίδραση της τηλεόρασης σε νεαρά

κορίτσια από την περιοχή Nadroga των νησιών Φίτζι, όπου δεν υπήρχε
τηλεόραση μέχρι το 1995.

3. Οι επιστήμονες πήραν συνεντεύξεις από τα κορίτσια, μετά από δύο εβδομάδες

από την εισαγωγή της τηλεόρασης, σε δύο διαφορετικές χρονικές στιγμές, μία
το 1995 και
μία το 1998.

4. Σε μία χώρα
όπου τα

νεαρά κορίτσια έχουν γενικά καλή όρεξη και δεν έχουν χαμηλό σωματικό
βάρος, μετά την εισαγωγή της τηλεόρασης, παρατηρήθηκαν φαινόμενα όπου
νεαρά κορίτσια προκαλούσαν έμετο προκειμένου να ελέγξουν το βάρος τους ή
άρχιζαν δίαιτες για να χάσουν κιλά.

5. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα κορίτσια τα οποία ζούσαν σε σπίτι με

τηλεόραση είχαν τριπλάσια συχνότητα εμφάνισης συμπτωμάτων που
σχετίζονται με ψυχογενείς διαταραχές της διατροφής.

6. Το 1995 ο αριθμός των κοριτσιών που προκαλούσαν έμετο προκειμένου να

ρυθμίσουν το βάρος τους, ήταν ουσιαστικά μηδενικός, ενώ τρία χρόνια μετά
την εισαγωγή της τηλεόρασης, ο αριθμός αυτός έφτασε το 11%.

7. Η δίαιτα για απώλεια βάρους έγινε πλέον κάτι κοινό, μετά την εισαγωγή της
τηλεόρασης, καθώς το 1998 το ποσοστό των κοριτσιών το οποίο είχε
ακολουθήσει κάποια δίαιτα απώλειας βάρους ήταν 69%, ενώ το 74% αυτών
πίστευε ότι είχε πολλά κιλά.

8. Πρόκειται για την πρώτη έρευνα η οποία εξετάζει τις ψυχογενείς διαταραχές
της διατροφής, πριν και μετά τη μακροχρόνια "επίδραση" της τηλεόρασης.
 9. Ωστόσο, σύμφωνα με τη Βρετανική Εταιρία για τις Ψυχογενείς Διαταραχές
της Διατροφής, η τηλεόραση και όλα τα ΜΜΕ, μπορεί να επηρεάζουν τους
ανθρώπους, αλλά δεν προκαλούν ψυχογενείς διαταραχές της διατροφής. Δεν
αποτελούν αιτία εμφάνισης των διαταραχών αυτών.

10. Αυτό που πρέπει όμως να γίνει είναι τα ΜΜΕ να προβάλουν ρεαλιστικές
εικόνες ανθρώπων και να υιοθετήσουν μία υπεύθυνη συμπεριφορά όταν
κάνουν το πορτρέτο των ανθρώπων, ανδρών ή γυναικών.

(Παράδειγμα σχετικό με τις επιπτώσεις της εμμονής με το σωματικό βάρος πάνω

στην ψυχική υγεία):

Πολλά είναι τα κορίτσια που χάνουν κυριολεκτικά τον ύπνο τους λόγω της επιθυμίας
να έχουν μια λεπτή σιλουέτα, αλλά και εξαιτίας της ψυχολογικής πίεσης που δέχονται
από τα πρότυπα της εποχής και τις φίλες τους για να παραμένουν λεπτές, σύμφωνα με
έρευνα του Πανεπιστημίου του Τέξας.

Η έρευνα διενεργήθηκε ανάμεσα σε 789 μαθήτριες με μέσο όρο ηλικίας τα 12 έτη και
τα αποτελέσματά της είδαν το φως της δημοσιότητας στην ετήσια συνάντηση των
Associated Professional Sleep Societies στην Μιννεάπολη. Στην πλειοψηφία τους τα
νεαρά κορίτσια ήταν λευκά (πάνω από 60%), όμως συμμετείχαν και πολλές
αφροαμερικανές και λατινοαμερικάνες, που κατοικούν στο Τέξας.

Οι ερευνητές ζήτησαν από τα κορίτσια να τους περιγράψουν πώς αισθάνονται με το

σώμα και τα κιλά τους και σε ποιο επίπεδο τα απασχολεί να παραμένουν λεπτά. Στην
συνέχεια, μελέτησαν τις συνήθειες ύπνου των κοριτσιών, καθώς και τις διακυμάνσεις
που εμφανίζουν στην διάρκεια και την ποιότητα του ύπνου.

Η εμμονή για ένα αδύνατο, συχνά οστεώδες σώμα, επηρεάζει σημαντικά την διάρκεια
του ύπνου των νεαρών κοριτσιών, όπως λένε τα αποτελέσματα της έρευνας. Η
διακύμανση αυτή φτάνει κατά μέσο όρο το 4,5% της συνολικής διάρκειας του ύπνου.
Ανάμεσα μάλιστα στα λευκά κορίτσια, το ποσοστό είναι ακόμη υψηλότερο,
αγγίζοντας μείωση της τάξεως του 6%, σε ηλικίες που ο ύπνος είναι σημαντικός για
την σωματική και ψυχική τους ανάπτυξη.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι πηγές αυτής της πίεσης, όπως τις ανέφεραν τα
ίδια τα κορίτσια στους ερευνητές. Την μεγαλύτερη πίεση ασκούν οι συμμαθητές
επηρεάζοντας όμως, ως επί το πλείστον τα λευκά κορίτσια σε σχέση με τις υπόλοιπες
συμμετέχουσες. Ακολουθούν η οικογένεια, οι φίλοι και τα media.

Φαίνεται λοιπόν, από τα αποτελέσματα της έρευνας ότι το άγχος για την σιλουέτα
στην εφηβεία γίνεται συχνά εμμονή επηρεάζοντας όχι μόνο τις διατροφικές
συνήθειες, αλλά και όλη την ποιότητα ζωής των κοριτσιών. Όπως επισημαίνουν οι
ειδικοί, αυτό συνδέεται με την ανάγκη των έφηβων κοριτσιών να είναι αποδεκτά,
κυρίως από τον κοινωνικό τους περίγυρο, τον οποίο συνθέτουν συμμαθητές και
φίλοι.

Οι ερευνητές διευκρινίζουν ότι τα αποτελέσματα αυτά ανοίγουν ένα νέο πεδίο

έρευνας σε σχέση με την διαρκή προσπάθεια των νεαρών κοριτσιών να χάσουν
βάρος. Εκτός από την υγεία του οργανισμού, τόσο η ψυχική όσο και η πνευματική
υγεία επηρεάζονται αντιστοίχως και δεν θα πρέπει να το παραβλέπουμε. Η όποια
διαταραχή στον ύπνο των θα πρέπει να χτυπά καμπανάκι στους γονείς. Μπορεί να
είναι το πρώτο δείγμα μιας κρυμμένης διατροφικής διαταραχής.

ΣΤ.1.ΝΕΥΡΙΚΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ
Η νευρική ανορεξία είναι ένα διαχρονικό φαινόμενο που συναντάται κυρίως στην
εφηβική ηλικία και επηρεάζει κατά μεγάλο βαθμό την ψυχολογία των νέων και των
εφήβων, προκαλώντας σοβαρά προβλήματα υγείας. Δευτερευόντως, επηρεάζει
σημαντικά την καθημερινότητα και την συμπεριφορά όχι μόνο των ανθρώπων που
πάσχουν από αυτή αλλά και των οικείων τους. Η νευρική ανορεξία (Anorexia
nervosa) πιο γνωστή ως ανορεξία είναι μια διατροφική διαταραχή που χαρακτηρίζεται
κυρίως από άρνηση για διατήρηση ενός υγιούς φυσιολογικού βάρους και έναν
μανιώδη φόβο για την απόκτηση βάρους, σε συνδυασμό με μια διαστρεβλωμένη
εικόνα για τον εαυτό τους που μπορεί να διατηρηθεί από διάφορες προκαταλήψεις
σχετικά με το σώμα του ή της, το φαγητό και την διατροφή τους. Τα άτομα με
νευρική ανορεξία συνεχίζουν να νιώθουν πείνα παρά τις υπερβολικές στερήσεις,
επιτρέποντας στους εαυτούς τους μόνο πολύ μικρές ποσότητες φαγητού. Η μέση
ημερήσια πρόσληψη θερμίδων για άτομα με ανορεξία είναι 600-800 θερμίδες αλλά
υπάρχουν και ακραίες περιπτώσεις ολικής αθρεψίας. Είναι μια σοβαρή ψυχική
αρρώστια με υψηλό ποσοστό παρενεργειών και το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας
από όλες τις ψυχικές ασθένειες. Η νευρική ανορεξία εκδηλώνεται συνήθως στην
εφηβεία και είναι πιο συχνή στους έφηβους απ΄ ότι στους ενήλικες . Παρόλο που
μπορεί να επηρεάσει ανθρώπους κάθε ηλικίας, φυλής και κοινωνικοοικονομικής
κατάστασης, επηρεάζει τις γυναίκες 10 φορές περισσότερο από τους άντρες. Ο όρος
νευρική (ανορεξία) καθιερώθηκε το 1873 από τον Σερ Γουίλλιαμ Γκαλ (Sir William
Gull )έναν από τους προσωπικούς γιατρούς της Βασίλισσα Βικτωρίας. Ο όρος έχει
ελληνική προέλευση από το άν -( πρόθεμα που δηλώνει άρνηση) και το όρεξις
(όρεξη) άρα σημαίνει έλλειψη της επιθυμίας του ατόμου να τραφεί.

Σημάδια και συμπτώματα νευρικής ανορεξίας. Ένα άτομο με ανορεξία μπορεί να

εμφανίσει κάποια συμπτώματα μερικά από τα οποία υπάρχουν παρακάτω. Οι μορφές
τους καθώς και η σοβαρότητά τους διαφέρουν σε κάθε περίπτωση και μερικές φορές
να υπάρχουν αλλά να μην είναι ορατά. Η νευρική ανορεξία και ο υποσιτισμός που τη
χαρακτηρίζει και που είναι αποτέλεσμα της λιμοκτονίας που επιβάλλουν στους
εαυτούς τους μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές σε πολλά σημαντικά όργανα
του σώματος.

 Προφανής, γρήγορη και δραματική απώλεια βάρους.

 Λανούγκο Lanugo: Μικρές ανοιχτού χρώματος τρίχες φυτρώνουν στο κεφάλι και
το σώμα.
 Εμμονή με τις θερμίδες και την ποσότητα των λιπαρών στα τρόφιμα.
 Απασχόληση με την τροφή, τις συνταγές και την μαγειρική. Μπορεί να
μαγειρεύουν πολύπλοκα φαγητά για άλλους αλλά να μην τα καταναλώνουν οι
ίδιοι/ίδιες.
 Κάνουν δίαιτες παρόλο που είναι αδύνατοι/αδύνατες ή επικίνδυνα ελλιποβαρείς.
 Φόβος μήπως πάρουν κιλά ή γίνουν υπέρβαροι.
 Τελετουργικά: κόβουν το φαγητό σε μικρά κομμάτια, αρνούνται να φάνε μπροστά
σε άλλους, κρύβουν ή πετάνε φαγητό.
 Χρησιμοποιούν καθαρτικά, διαιτητικά χάπια, εμετικά, διουρητικά ή πηγαίνουν
γρήγορα στο μπάνιο μετά τα γεύματα για να προκαλέσουν οι ίδιοι εμετό στον
εαυτό τους και να αποβάλλουν τις περιττές θερμίδες.
 Κάνουν συχνή και επίπονη άσκηση.
 Θεωρούν τους εαυτούς τους υπέρβαρους ακόμη και αν οι άλλοι τους λένε ότι
είναι υπερβολικά αδύνατοι.
 Δεν αντέχουν το κρύο και δηλώνουν συχνά πόσο κρυώνουν εξαιτίας της έλλειψης
μονωτικού λίπους ή κακής κυκλοφορίας του αίματος λόγω πολύ χαμηλής πίεσης.
Εμφανίζουν επίσης πολύ χαμηλή θερμοκρασία σώματος (υποθερμία) καθώς το
σώμα προσπαθεί να εξοικονομήσει ενέργεια.
 Κατάθλιψη: μπορεί να βρίσκονται συχνά σε μια λυπημένη και ληθαργική
κατάσταση.
 Απομόνωση: αποφεύγουν τους φίλους και την οικογένεια τους, αποτραβιούνται
κοινωνικά και γίνονται μυστικοπαθείς.
 Φορούν φαρδιά ρούχα για να κρύψουν την απώλεια βάρους τους αν τους κάνουν
σχόλια για την υγεία τους και θέλουν να τα αποφύγουν ενώ κάποιοι άλλοι/άλλες
φορούν φαρδιά ρούχα για να κρύψουν το σώμα τους καθώς το θεωρούν μη
γοητευτικό και υπέρβαρο.
 Τα μάγουλα τους μπορεί να είναι πρησμένα εξαιτίας της μεγέθυνσης των
σιελογόνων αδένων που προκαλείται από την υπερβολική και συχνή πρόκληση
εμετού.
 Πρησμένες αρθρώσεις
 Κοιλιακό φούσκωμα

Η Νευρική Ανορεξία μας δίνει στοιχεία για την παρουσία της σε 3 τομείς: στην
συμπεριφορά, στο σώμα και στην ψυχολογία του ατόμου.

Στη συμπεριφορά παρατηρείται:

 Μυστικότητα
 Υπερκινητικότητα
 Φορώντας πολύ μεγάλο μέγεθος ρούχα
 Προκαλώντας εμετό/ χρήση καθαρτικών

Δερματολογικά σημάδια της ανορεξίας

 Ξηρό δέρμα
 Δερματίτιδα
 Φλεγμονή (ιδιαίτερα στα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών)
 Effluvium Telogen (ένα είδος σταδιακής λέπτυνσης της τρίχας που οδηγεί σε
(τριχόπτωση)
 Ακροκυάνωση(όταν γίνονται μπλε τα χέρια)
 Παρωνυχία
 Οίδημα
 Καροτένωση (κιτρίνισμα του δέρματος)
 Χιονίστρες
 Κνησμός (φαγούρα)
 Ερύθημα (ερυθρότητα του δέρματος)
 Ακμή
 Πετέχια (δερματική ασθένεια που περιλαμβάνει πορφυρά σημάδια στο δέρμα)
 Ραβδώσεις στο δέρμα
 Εντεροπαθική ακροδερματίτιδα ή σύνδρομο του Μπραντ (συγγενής ανεπάρκεια
ψευδαργύρου)
 Υπέρχρωση
 Δικτυωτή πελίδνωση
 Γωνιακή χειλίτιδα
 Πελλάγρα

Πιθανές ιατρικές επιπλοκές της νευρικής ανορεξίας

o Δυσκοιλιότητα
o Διάρροια
o Αστάθεια ηλεκτρολυτών
o Τερηδόνα

(μαρτυρία ασθενή με νευρική ανορεξία)

Το πρόβλημά μου ξεκίνησε στα 20 μου χρόνια και κράτησε μια 5ετία ! Βρέθηκα πολύ
κοντά στο θάνατο και αποσυντόνισα τελείως την οικογένειά μου ! Είχα όλα τα
συμπτώματα της πάθησης, αλλά ποτέ δεν παραδέχτηκα ότι πάσχω από κάτι τέτοιο.
Ήταν καταστροφικά εκείνα τα χρόνια, όχι μόνο για μένα αλλά και για την οικογένειά
μου. Μετά απο χρόνια ψυχολογικής υποστήριξης απο ειδικούς (ψυχίατρο και
διατροφολόγο) που με είχαν αναγκάσει οι γονείς μου να βλέπω και ΕΦΟΣΟΝ ΠΙΑ
ΤΟ ΕΙΧΑ ΠΑΡΕΙ ΑΠΟΦΑΣΗ ΟΤΙ ΑΥΤΗ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΤΕΣΤΡΕΦΕ ΤΗ
ΖΩΗ ΜΟΥ(μετά από χρόνια βέβαια που το συνειδητοποίησα) άφησα την περίοδο
αυτή πίσω μου για πάντα ! Μου φαινόταν απίστευτο να ξεγράψω μια τόσο σημαντική
σελίδα της ζωής μου. Έχουν περάσει απο τότε 15 χρόνια και τότε δεν μπορούσα ούτε
να φανταστώ οτι θα ξαναζούσα μια φυσιολογική ζωή, και οτι θα έκανα οικογένεια (5
χρόνια αμμηνόριας ήταν πολλά). Κι όμως με την
βοήθεια ειδικών αλλά και συγγενών τα κατάφερα. Στα σημερινά παιδιά το μόνο
σημαντικό που θέλα να πω είναι να μην κλείνονται στον εαυτό τους ! Μιλήστε για το
πρόβλημά σας ! Είναι το καλύτερο φάρμακο ! Η δυσκολία βρίσκεται στο να
αποδεχθεί ο γονιός ότι το παιδί του έχει αυτό το πρόβλημα!

ΣΤ.2.ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ

Oρισμός: Παχυσαρκία είναι κλινική κατάσταση στην οποία η υπερβολική

αποθήκευση λίπους μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για την υγεία του ατόμου.
Σύμφωνα με το ΔΜΣ ως παχύσαρκοι χαρακτηρίζονται τα άτομα με ΔΜΣ μεγαλύτερο
από 30. Κατά μέσο όρο, οι παχύσαρκοι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη δαπάνη
ενέργειας από λεπτότερους, λόγω της ενέργειας που απαιτείται για να διατηρηθεί μια
αυξημένη μάζα σώματος.[1]
Τα αίτια της παχυσαρκίας: Η υπερβολική συσσώρευση σωματικού λίπους
συμβαίνει όταν οι άνθρωποι λαμβάνουν περισσότερη ενέργεια μέσω της διατροφής
τους από αυτή που καταναλώνουν. Δεν είναι πλήρως αποσαφηνισμένο εάν τα αίτια
είναι περιβαλλοντικά, γενετικά, συμπεριφορικά, κοινωνικοοικομικά ή μεταβολικά. Το
πιθανότερο είναι η παχυσαρκία να οφείλεται σε αλληλεπίδραση των διαφόρων
παραγόντων. Μάλιστα, μερικοί ειδικοί κάνουν λόγο για πολλά είδη παχυσαρκίας.
Παρακάτω παρατίθενται αναλυτικά τα αίτια της παχυσαρκίας :

1. Υπερφαγία

2. Κληρονομικότητα

3. Φυσική Δραστηριότητα

4. Ανάπτυξη λιπωδών κυττάρων

5. Μεταβολισμός λιπώδους ιστού

6. Άγχος

7. Ώρες ύπνου

8. Θεωρία ομοιόστασης

Τρόποι αντιμετώπισης: Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης της παχυσαρκίας είναι

μέσω προσωποποιημένης δίαιτας (προγράμματος διατροφής) και υπό την
παρακολούθηση ειδικού team που απαρτίζεται από γιατρό, διαιτολόγο και ψυχολόγο.
Ο σκοπός πρέπει να είναι όχι κάποιος απλά να μειώσει το βάρος του, αλλά, κυρίως,
να εκπαιδευτεί στη σωστή διατροφή.

Για την εκτίμηση της κατάστασης του ασθενή και την αντιμετώπισή της, θα πρέπει να
ληφθούν υπόψη:

 Οι διατροφικές προτιμήσεις του ασθενή

 Οι καθημερινές του δραστηριότητες
 Το ψυχολογικό του προφίλ
 Το διατροφικό του ιστορικό
 Το ιατρικό του ιστορικό
 Τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων (μεταβολικός έλεγχος)
 Τα δεδομένα της κλινικής εξέτασης
 Τα σωματομετρικά του μεγέθη (ΔΜΣ)
 Τα αποτελέσματα της λιπομέτρησης.

Με βάση τα παραπάνω, καθορίζεται διατροφικό πρόγραμμα που βασίζεται όχι μόνο

στον αριθμό των θερμίδων, αλλά και στη σωστή αναλογία των θρεπτικών
συστατικών.

Μετά το τέλος του προγράμματος απώλειας βάρους και την επίτευξη του επιθυμητού
στόχου, ακολουθεί η συντήρηση που είναι το δεύτερο και σημαντικότερο μέρος της
απώλειας βάρους. Ο ασθενής θα πρέπει καταστεί γνώστης των μυστικών της σωστής
διατροφής, ώστε μετά την ολοκλήρωση της προσπάθειάς του, να διατηρήσει το
σωματικό του βάρος μόνιμα και να ζήσει όμορφος και υγιής.

ΣΤ.3.ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΜΟΜΤΕΛΩΝ ΑΠΟ ΟΛΟ ΤΟΝ

ΚΟΣΜΟ
Ο άνθρωπος για να επιβιώσει χρειάζεται νερό και τροφη. Τροφη η οποία με το καιρό
έχει πάρει τις διαστάσεις της και πλέον μπορεί κανείς να συναντήσει σε κάθε
πολιτισμό όχι μονό τη παραδοσιακή κουζίνα της περιοχής αλλά και φαγητά από
άλλες χώρες η ακόμα και φαγητά ντόπια διασκευασμένα όμως με τις επιρροές των
ΜΜΕ και πολλές φορές οι ξένες ταινίες που βλέπουμε είναι μια κυρία αιτία αλλαγής
της διατροφής μας. Συνηθως όταν μια πολυάσχολη οικογένεια δεν βρίσκει το χρόνο
για μαγειρεματα, φτιαχνει κάτι στα γρήγορα όπως για παράδειγμα μια μακαρονάδα
για να μην μπει στη διαδικασία της μαγειρικής και χάσει πολύτιμο χρονο. Αυτο το
fast food όπως το ονομάζουν οι ξένοι στο εξωτερικο, στη δικιά μας χωρα, την
Ελλαδα, δεν υπήρχε ποτέ. Η παραδοσιακή οικογένεια που πλέον στις μέρες μας έχει
χαθεί, παλαιοτέρα καθόταν στο τραπέζι μια συγκεκριμένη ώρα την ώρα του
μεσημεριανού και απολάμβαναν το φαγητό με ηρεμία. Το 2014 όπου ο ρυθμός της
ζώνης μας έχει αλλάξει και οι υποχρεώσεις τρέχουν δίχως τελειωμό οι επιρροές που
λαμβάνουμε είναι πολύ περισσότερες απ ότι στα παλιά χρονιά.

ΣΤ.3.α.ΙΑΠΩΝΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ
Μπορεί η αυθόρμητη απάντηση στην ερώτηση «Τι τρώνε στην Ιαπωνία;» να είναι
«sushi», αυτό όμως, είναι μόνο η κορυφή από το «παγόβουνο» της ιαπωνικής
κουζίνας. Και η αλήθεια είναι ότι η τοπική κουζίνα έχει να επιδείξει πολλές
νoστιμιές, που δεν περιλαμβάνουν... ωμό ψάρι. Ας τις γνωρίσουμε.

Yakitori

Οι izakaya στην Ιαπωνία

–γιαπωνέζικο είδος pub-
είναι μέρος
κοινωνικοποίησης για
τους Ιάπωνες, καθώς εκεί
οι ντόποιοι συναντούν
τους φίλους τους μετά τη
δουλειά. Το πιο
συνηθισμένο φαγητό στις
izakaya είναι το yakitori.
Πρόκειται για μικρά
σουβλάκια από κρέας
βουτηγμένα σε μια
ιδιαίτερη bbq sauce και
ψημένα ιδανικά στα
κάρβουνα. Δοκιμάστε
όλα τα είδη, από μοσχάρι
και χοιρινό, μέχρι καρδιά
κοτόπουλου και συκώτι. Το horumon (εντόσθια) είναι ίσως το πιο σημαντικό
συστατικό των yakitori. Εκείνοι με που έχουν πιο συντηρητικές προτιμήσεις, μπορούν
να δοκιμάσουν σουβλάκια με κοτόπουλο και φρέσκα κρεμμυδάκια ή gyuu rosu με
κομμάτια μοσχαριού.

Curry RiceΤο curry rice είναι για πολλούς το εθνικό φαγητό της Ιαπωνίας. Μπορεί να
μην είναι παραδοσιακή ιαπωνική συνταγή –το curry έφτασε στην Ιαπωνία από Ινδούς
εμπόρους την εποχή Meiji (1868-1912)- αλλά στις επόμενες δεκαετίες,
ενσωματώθηκε πλήρως στις ιαπωνικές γεύσεις και έγινε η πεμπτουσία των
αγαπημένων τροφών των Ιαπώνων. Πιο αρωματικό και αρκετά πιο γλυκό σε σχέση με
το ινδικό curry, το ιαπωνικό ρύζι με curry (curry rice) συνδυάζει γιαπωνέζικα
λαχανικά, κρέας ή θαλασσινά και φυσικά, μπορεί να γίνει όσο πικάντικο επιθυμεί ο
καταναλωτής.

Yakiniku
Το yakiniku είναι ένα κορεάτικου στιλ barbecue που υιοθέτησαν και οι Ιάπωνες και
είναι εξαιρετικά δημοφιλές στη χώρα. Yakiniku για την ακρίβεια, σημαίνει «ψητό
κρέας» στα ιαπωνικά. Μέρος της παρουσίασης του yakiniku είναι η τσίκνα και η
φωτιά, καθώς κάθε συνδαιτυμόνας ψήνει μόνος του το κρέας του σε μια mini
ψηστιέρα που έχει τοποθετηθεί στο κέντρο του τραπεζιού. Ψητά λαχανικά, χοιρινό,
μοσχάρι, κοτόπουλο, θαλασσινά και ψάρια ή πιο εξεζητημένες γεύσεις, όπως
εντόσθια, μοσχαρίσια γλώσσα, καρδιά κοτόπουλου, συκώτι και άλλα έχουν τη δική
τους θέση στο bbq αυτό. Ό,τι κι αν επιλέξεις το yakiniku είναι υπέροχο!
Onigiri

Ξεχάστε τα sandwich που ξέρατε. Τα onigiri είναι το απόλυτο fast food. Είναι μπάλες
από ρύζι, συχνά γεμισμένες με άλλα υλικά όπως τόνο, σολομό, αυγά σολομού,
προτού τυλιχτούν σε φύκι. Στα izakaya (bbq) μπορείτε να ψήσετε και onigiri αν
θέλετε, να τα βουτήξετε σε σάλτσα σόγιας και να τα απολαύσετε τραγανά. Πολλοί
προτιμούν τα onigiri σαν μεσημεριανό για τη δουλειά, ενώ πλανόδιοι τα πωλούν σε
ειδική συσκευασία που διαχωρίζει τις ρυζόμπαλες από τα φύκια για να παραμένουν
φρέσκα.

Takoyaki

Ένας ακόμα γευστικός πειρασμός της Osaka είναι το takoyaki, το πιο γνωστό street
food της πόλης. Τα takoyaki είναι τηγανίτες σε σχήμα μπάλας, τραγανές απέξω και
κρεμώδεις μέσα, με γέμιση από χταπόδι. Σερβίρονται με φύκια, τσιπς ψαριών, bbq
sauce, κρεμμυδάκια και μαγιονέζα. Τσιμπήστε τα με μια οδοντογλυφίδα και φάτε τα
με προσοχή: τα takoyaki σερβίρονται εξαιρετικά καυτά.

ΣΤ.3.β.ΜΕΞΙΚΑΝΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ

Τα κύρια εμπορεύματα της Μεξικάνικης κουζίνας είναι κυρίως το καλαμπόκι και τα

φασόλια. Το καλαμπόκι είναι το παραδοσιακό βασικό προϊόν του Μεξικού και η
χρήση του είναι ευρεία. Τρώγεται ακατέργαστο ακριβώς όπως είναι και ως συστατικό
πολλών πιάτων. Η μεγαλύτερη μάζα καλαμποκιού όμως, χρησιμοποιείται για να
φτιαχτεί η 'masa', η ζύμη δηλαδή για τις ταμάλες, τις τορτίγιες και πολλά άλλα
φαγητά που βασίζονται στο καλαμπόκι. Τα γλυκοκολόκυθα και οι πιπεριές παίζουν
επίσης σημαντικό ρόλο στη Μεξικάνικη Κουζίνα.

Τα πιο σημαντικά και συχνά καρυκεύματα στη Μεξικάνικη κουζίνα είναι η σκόνη
τσίλι, το κύμινο, η ρίγανη, το κόλιανδρο, το επασότε (epazote), η κανέλα και το
κακάο. Το τσιπότλε (chipotle), ένα καπνιστό τσίλι φτιαγμένο από το φυτό χαλαπένιο
(jalapeno), είναι επίσης διαδεδομένο στη Μεξικάνικη κουζίνα. Πολλά Μεξικάνικα
πιάτα περιλαμβάνουν σκόρδο και κρεμμύδια.Όπως το καλαμπόκι, έτσι και το ρύζι
είναι το πιο διαδεδομένο σιτηρό στη
Μεξικάνικη διατροφή.

Όταν οι κατακτητές έφτασαν στη

πρωτεύουσα των Αζτέκων την
Τενοτστιτλάν (σημερινή Πόλη του
Μεξικού), ανακάλυψαν ότι η
διατροφή των ανθρώπων αποτελείτο
κυρίως από πιάτα που είχαν ως
βάση το καλαμπόκι με επιπλέον
τσίλι και βότανα, συνήθως
συμπληρωμένα με φασόλια και
τομάτες ή κάκτους! Η διατροφή των
ιθαγενών του Προκολομβιανού
Μεξικό συμπεριλάμβανε σοκολάτα,
βανίλια, τοματίνια, αβοκάντο,
γκουάβα, παπάγια, σαπότε (sapote),
μαμέι (mamey), ανανά, γουανάμπανα, χίκαμα (jicama), γλυκοκολόκυθο,
γλυκοπατάτα, φυστίκια, ατσιότε (achiote), ουιτλακότσε (huitlacoche), γαλοπούλα και
ψάρια. Το 1520 όταν οι Ισπανοί κατακτητές εισέβαλλαν στο Μεξικό, εισήγαγαν μια
ποικιλία ζώων, όπως βοοειδή, κοτόπουλα, κατσίκες, πρόβατα και γουρούνια. Το ρύζι,
το σιτάρι και το κριθάρι μπήκαν επίσης στο Μεξικό, όπως και το λάδι, το κρασί, τα
αμύγδαλα, ο μαϊντανός και πολλά μπαχαρικά. Η εισαχθείσα Ισπανική κουζίνα τελικά
ενσωματώθηκε στην κουζίνα των ιθαγενών.

Σοκολάτα
Η σοκολάτα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ιστορία της Μεξικάνικης Κουζίνας. Η λέξη
'σοκολάτα' προέρχεται από την κουζίνα των Αζτέκων που κατοικούσαν στο Μεξικό
και συγκεκριμένα από τη λέξη xocoatl (σοκόατλ) που ανήκει στη γλώσσα Νάουατλ
(Nahuatl). Η σοκολάτα αρχικά ήταν ρόφημα και δεν τρωγόταν. Χρησιμοποιούταν ως
ανταλλατικό μέσο ή και για θρησκευτικές τελετουργίες. Στο παρελθόν, οι Μάγια
καλλιεργούσαν κακαόδεντρα και χρησιμοποιούσαν τους καρπούς τους για να
φτιάξουν ένα αφρώδες και πικρό ρόφημα. Το ρόφημα, λεγόταν σοκόατλ, και συχνά
αρωματιζόταν με γεύση βανίλιας, τσίλι και ατσιότε. Η σοκολάτα ήταν ένα σημαντικό
και πολυτελές αγαθό. Στην τότε Προκολομβιανή Κεντρική Αμερική οι καρποί του
κακαόδεντρου έπαιζαν το ρόλο χρήματος. Μεταξύ των Αζτέκων κατοίκων
κυριαρχούσε το εξής σύστημα: μία γαλοπούλα ισούται με εκατό καρπούς και ένα
φρέσκο αβοκάντο αξίζει τρεις καρπούς. Ακόμα, όλες οι περιοχές που κατακτούνταν
από τους Αζτέκους, διατάσσονταν να προσφέρουν ως φόρο, 'φόρο υποτελείας'
σύμφωνα με τους Αζτέκους, τους καρπούς των κακαόδεντρων που καλλιεργούσαν.
Σήμερα η σοκολάτα χρησιμοποιείται πάρα πολύ στη Μεξικάνικη κουζίνα, από
μεζεδάκια όπως το κοτόπουλο μέχρι τη παραδοσιακή Μεξικάνικη καυτή σοκολάτα
και τα τσαμπούραδο (champurrados).
Η κουζίνα των χωρικών

Το Μεξικάνικο φαγητό ποικίλει ανά την περιφέρια, λόγω του ότι μεταξύ των
ιθαγενών κατοίκων υπάρχουν διαφορές που αφορούν το κλίμα, τη γεωγραφική θέση
ακόμα και το έθνος και λόγω του ότι ο κάθε πληθυσμός επηρεάστηκε σε διαφορετικό
βαθμό από τους Ισπανούς κατακτητές. Έτσι, το Βόρειο Μεξικό είναι γνωστό για το
μοσχάρι, τη κατσίκα και τη παραγωγή του σε οστρακοειδή και κρεατικά, κυρίως σε
'arrachera' (μπριζόλα από πλευρά μοσχαριού).
Οι έξι περιοχές του Μεξικό διαφέρουν αρκετά στις κουζίνες τους. Στο Γιουκατάν, για
παράδειγμα υπάρχει μια μοναδική, φυσική γλύκα (αντί για κάψιμο) στα πιάτα με
ασυνήθιστη την αγάπη των κατοίκων στη χρήση του 'ατσιότε'. Αντίθετα, η περιοχή
Οαχάκα, είναι γνωστή για τις πεντανόστιμες ταμάλες και τα tlayudas ενώ οι ορεινές
δυτικές περιοχές (Χαλίσκο κ.α) είναι γνωστά για τη κατσίκα που φτιάχνουν (κατσίκα
σε καυτερή σάλσα ντομάτας).
Η κουζίνα του κεντρικού Μεξικό είναι αρκετά επηρεασμένη από την υπόλοιπη χώρα,
αλλά έχει μοναδικά πιάτα όπως barbacoa, pozole, menudo και carnitas.

Το Νοτιοανατολικό Μεξικό, αντίθετα, είναι γνωστό για τα πικάντικα λαχανικά και τα

πιάτα κοτόπουλου που σερβίρει. Η κουζίνα του έχει μια σημαντική επιρροή από τη
Καραϊβική εξαιτίας της τοποθεσίας του. Το θαλασσινό φαγητό φτιάχνεται κυρίως σε
πολιτείες που συνορεύουν με τον Ειρηνικό Ωκεανό ή τον κόλπο του Μεξικό.

Στο Γιουκατάν, οι Μάγια για χιλιάδες χρόνια ήταν μελισσοκόμοι. Το μέλι είναι
σημαντικό συστατικό σε πολλά Μεξικάνικα πιάτα, όπως το rosca de miel, είδος κέικ
αλλά και στα ροφήματα, όπως το balche.

Στα χωριά ή στις χαρακτηριστικές αμμώδεις περιοχές του Μεξικό, υπάρχουν ακόμα
πιο εξωτικά πιάτα, μαγειρεμένα με το τρόπο των Αζτέκων ή των Μάγια με συστατικά
που ποικίλλουν από ιγκουάνα, κροταλία, ελάφι, ουρακοτάγκο, κατσαρίδα, αβγά
μυρμηγκιών και άλλα είδη εντόμων.
Πρόσφατα, κι άλλες κουζίνες του κόσμου απέκτησαν δημοτικότητα στο Μεξικό,
υιοθετώντας όμως μια Μεξικάνικη μορφή. Για παράδειγμα, το σούσι στο Μεξικό
φτιάχνεται συχνά με σάλτσες μάνγκο και σερβίρεται με σάλτσα τσίλι και σόγιας, ή
και με πιπεριές.

ΣΤ.3.γ.ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ
Η παραδοσιακή Μεσογειακή Διατροφή ορίστηκε με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
Άφθονες φυτικές ίνες (φρούτα, λαχανικά, ψωμί/δημητριακά, πατάτες[εκκρεμεί
παραπομπή],
όσπρια, καρποί).
Ελάχιστα
επεξεργασμένα
προϊόντα

Γαλακτοκομικά
προϊόντα (κυρίως
τυρί και γιαούρτι)
καθημερινά σε
μικρές έως μέτριες
ποσότητες Ψάρια
και πουλερικά σε
μικρές έως μέτριες
ποσότητες Κόκκινο
κρέας 2 φορές το
μήνα
Ελαιόλαδο ως κύρια πηγή λιπαρών που περιέχουν μονοακόρεστα λιπαρά οξέα

Η συγκεκριμένη διατροφική σύνθεση της Μεσογειακής Διατροφής έχει ως

αποτέλεσμα αφενός χαμηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά και χοληστερόλη
και αφετέρου υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και ίνες. Η καθημερινή
κατανάλωση ελαιόλαδου συνεπάγεται υψηλή περιεκτικότητα της δίαιτας σε
μονοακόρεστα λιπαρά οξέα.
Μεσογειακή Διατροφή και Οφέλη
Υγείας

Η Μεσογειακή Διατροφή, με τα
άφθονα θρεπτικά της συστατικά, τη
σωστή αναλογία γευμάτων και το
άφθονο ελαιόλαδο δεν σταματά να
αποτελεί πηγή κλινικών μελετών
παρέμβασης
Πρόσφατα αποτελέσματα από την ισπανική μελέτη, εξηγούν την αποτελεσματικότητα
της κατανάλωσης Μεσογειακής διατροφής για την πρόληψη του διαβήτη τύπου 2 σε
άτομα με υψηλό κίνδυνο καρδιοαγγειακών παθήσεων.

Οι έρευνες γύρω από τη Μεσογειακή διατροφή όμως δεν σταματούν εδώ. Σε μια
άλλη ευρωπαϊκή τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι
πολυφαινόλες του ελαιόλαδου, βασικού συστατικού της μεσογειακής διατροφής,
προωθούν τη δημιουργία αντισωμάτων ενάντια στην οξειδωμένη μορφή της ¨κακής¨
χοληστερόλης και ότι η δημιουργία αυτή ενισχύεται όταν η οξείδωση των λιπιδίων
στον οργανισμό μαςείναι αυξημένη. Η οξειδωμένη αυτή μορφή της κακής
χοληστερόλης (oxidized LDL) αποτελεί μόριο με ιδιαίτερα ενεργό ρόλο στη
δημιουργία της αθηροσκλήρωσης. Σε αντίθεση, η δημιουργία αντισωμάτων (OLAB)
από τον οργανισμό μας, κατά αυτής της οξειδωμένης μορφής φαίνεται να δρα
προστατευτικά. Οι παραπάνω μελέτες έρχονται να προστεθούν στα ήδη
διαπιστωμένα οφέλη της Μεσογειακής διατροφής και να μας υπενθυμίσουν την
πολύτιμη αξία της στην υγεία και ευεξία μας.

Ζ. UNICEF: ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΘΕΜΑ

ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΠΕΙΝΑΣ

Πάνω από το ένα τέταρτο όλων των παιδιών κάτω των πέντε ετών στις
αναπτυσσόμενες χώρες πεινούν. Η κακή διατροφή παραμένει μια παγκόσμια επιδημία
που συμβάλει σε περισσότερους από τους μισούς από όλους του παιδικούς θανάτους,
περίπου 5,6 εκατομμύρια το χρόνο. Η έκθεση της UNICEF "Πρόοδος για τα Παιδιά"
αναφέρει πως η αναλογία των παιδιών κάτω των πέντε ετών που είναι λιποβαρή έχει
μειωθεί ελάχιστα από το 1990, απόδειξη σύμφωνα με τη UNICEF, πως ο κόσμος δεν
στέκεται στο ύψος των περιστάσεων απέναντι στα παιδιά.
Η έκθεση περιγράφει την εθνική και περιφερειακή πρόοδο ως προς τον πρώτο
Αναπτυξιακό Στόχο της Χιλιετίας: Την εξάλειψη της ακραίας φτώχειας και πείνας
μέχρι το 2015. Η επίτευξη αυτού του στόχου προϋποθέτει τη μείωση στο μισό του
ποσοστού των παιδιών που είναι λιποβαρή σε σχέση με την ηλικία τους, το πιο ορατό
σημάδι του υποσιτισμού. Όμως η τωρινή τάση δείχνει πως ο κόσμος βρίσκεται ακόμα
μακριά από το στόχο.
Παρά την πρόοδο σε ορισμένες χώρες, ο μέσος όρος των λιποβαρών παιδιών στον
αναπτυσσόμενο κόσμο έχει πέσει μόνο πέντε ποσοστιαίες μονάδες μέσα στα
τελευταία 15 χρόνια.
Σήμερα, το 27% των παιδιών στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι λιποβαρή - περίπου
146 εκατομμύρια. Σχεδόν τα τρία τέταρτα των λιποβαρών παιδιών στον κόσμο ζουν
σε μόνο τρεις χώρες: Το Μπαγκλαντές, την Ινδία και το Πακιστάν.
Η ανεπάρκεια σε βιταμίνες και μέταλλα μπορεί να μην είναι οφθαλμοφανής όμως οι
συνέπειές είναι φανερές σε όλο τον κόσμο. Αυτά τα κρίσιμα δομικά στοιχεία είναι
ουσιαστικής σημασίας για τη σωματική και διανοητική ανάπτυξη των παιδιών. Χωρίς
αυτά, τα παιδιά είναι εύκολη λεία σε κοινές ασθένειες και δεν αποδίδουν στο σχολείο.
Για παράδειγμα, η έλλειψη ιωδίου στη δίαιτα των νοικοκυριών αφήνει 37
εκατομμύρια νεογέννητα ευάλωτα σε μαθησιακές αναπηρίες κάθε χρόνο. Η
σιδηροπενία είναι μία κύρια αιτία μητρικών θανάτων.
UΗ εποχή μας χαρακτηρίζεται από μεγάλες αντιθέσεις. Ενώ στις αναπτυγμένες και
αναπτυσσόμενες χώρες η παχυσαρκία τείνει να εξελιχθεί σε πανδημία, οι χώρες του
Τρίτου Κόσμου δοκιμάζονται καθημερινά από τον υποσιτισμό.
Παιδική παχυσαρκία
Η παχυσαρκία αποτελεί σημαντικό πρόβλημα Δημόσιας Υγείας, με σοβαρές
επιπτώσεις σε ιατρικό, ψυχοκοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Ο Παγκόσμιος
Οργανισμός Υγείας θεωρεί την παχυσαρκία νόσο. Η παχυσαρκία του παιδιού, κυρίως
όμως του εφήβου, αποτελεί
τον προθάλαμο αυτής της νόσου, αφού σε μεγάλο ποσοστό εγκαθίσταται μόνιμα, με
αποτέλεσμα αύξηση της νοσηρότητας και θνησιμότητας στην ενήλικο ζωή.
Επιπτώσεις της παχυσαρκίας αποτελούν ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, τα
καρδιαγγειακά νοσήματα, οι παθήσεις των αρθρώσεων. Στα παιδιά μπορούν να
εμφανιστούν διαταραχές ανάπτυξης, υπέρταση, υπερλιπιδαιμία, ορθοπεδικά
προβλήματα, άπνοιες στη διάρκεια του ύπνου και σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα.
Η συχνότητα της παιδικής παχυσαρκίας αυξάνεται ραγδαία σε πολλές χώρες του
κόσμου. Συγκεκριμένα, σε 38 χώρες στις οποίες υπήρχε η δυνατότητα μακροχρόνιας
καταγραφής των σωματομετρικών στοιχείων των παιδιών, διαπιστώθηκε αύξηση της
συχνότητας της παχυσαρκίας σε 16, διατήρηση στα ίδια επίπεδα σε 14, ενώ μόνο σε 8
παρατηρήθηκε ελάττωση του επιπολασμού.
Η συχνότητα της παχυσαρκίας αυξήθηκε κατά 2,3-3,4 φορές κατά τη διάρκεια των
τελευταίων 25 ετών στις ΗΠΑ, κατά 2,8 φορές τα τελευταία 15 χρόνια στον Καναδά,
κατά 2,3-2,5 φορές τα τελευταία 25 χρόνια στην Ιαπωνία και κατά 3,4-4,6 φορές τα
τελευταία
6 χρόνια στην Αυστραλία.
Είναι αξιοσημείωτο ότι η αύξηση του επιπολασμού της παχυσαρκίας συνοδεύεται
από περαιτέρω αύξηση του δείκτη μάζας σώματος των παιδιών με σοβαρή
παχυσαρκία, τα οποία διατρέχουν και το μεγαλύτερο κίνδυνο επιπλοκών.
Η αύξηση της συχνότητας της παχυσαρκίας είναι περισσότερο έκδηλη σε
αναπτυσσόμενες χώρες, όπως η Αίγυπτος και το Μαρόκο, όπως και σε ορισμένες
χώρες της Νότιας Αμερικής. Σε ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες, όπως η Σαουδική
Αραβία και η Ταϊλάνδη, τα ποσοστά της παιδικής παχυσαρκίας είναι υψηλότερα από
τα αντίστοιχα στις ΗΠΑ.
Ως εκ τούτου, η παιδική παχυσαρκία δεν αποτελεί πλέον πρόβλημα μόνο των χωρών
του Δυτικού κόσμου, αλλά αφορά και πολλές αναπτυσσόμενες χώρες.
Υπάρχουν κάποιες ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις σχετικά με την επιδημιολογία της
παχυσαρκίας σε παγκόσμιο επίπεδο:
1. Μετά τη βρεφική ηλικία, το ποσοστό της παχυσαρκίας φαίνεται ότι είναι αυξημένο
στα κορίτσια.
2. Η παχυσαρκία εξαρτάται μεν από κοινωνικούς παράγοντες, η σοβαρή όμως
παχυσαρκία είναι ανεξάρτητη από την κοινωνικοοικονομική κατάσταση.
3. Στις ΗΠΑ, η παχυσαρκία είναι συχνότερη σε παιδιά της καυκάσιας φυλής σε
σύγκριση με τα παιδιά αφρικανικής προέλευσης, η αναλογία όμως αυτή ανατρέπεται
κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Επίσης, είναι αξιοσημείωτο ότι τα τελευταία χρόνια
στις ΗΠΑ παρατηρείται
σημαντική αύξηση του ποσοστού της παχυσαρκίας στις μειονότητες, όπως στους
μαύρους και τους αμερικανούς μεξικανικής καταγωγής.
4. Στις αναπτυγμένες χώρες, τα παιδιά των φτωχών οικογενειών, που ζουν σε αστικά
κέντρα, είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην παχυσαρκία, ενώ αντίθετα στις
αναπτυσσόμενες χώρες η παχυσαρκία είναι συχνότερη στα ανώτερα
κοινωνικοοικονομικά στρώματα, λόγω υιοθέτησης του δυτικού τρόπου ζωής.
5. Η παχυσαρκία στην ηλικία των 6 ετών καταλήγει σε παχυσαρκία στην ενήλικο ζωή
σε ποσοστό 25%. Το αντίστοιχο ποσοστό για την ηλικία των 12 ετών είναι 75%.
Όσον αφορά στα ελληνικά δεδομένα, υπάρχουν περιορισμένα στοιχεία που αφορούν
στη συχνότητα εμφάνισης της παχυσαρκίας. Οι περισσότερες μελέτες είναι
αποσπασματικές και αφορούν συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες.
Η πρώτη Πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη καταγραφής της συχνότητας της
παχυσαρκίας στην παιδική και εφηβική ηλικία έγινε από την Ελληνική Ιατρική
Εταιρεία Παχυσαρκίας, σε συνεργασία με το τμήμα Στατιστικής του Οικονομικού
Πανεπιστημίου Αθηνών και τα αποτελέσματά της ανακοινώθηκαν το 2004.
Η παιδική και εφηβική παχυσαρκία είναι νόσημα χρόνιο και αφορά όλη την
οικογένεια. Η θεραπεία της είναι μία δύσκολη υπόθεση. Απαιτεί κόπο, υπομονή και
επιμονή. Για το λόγο αυτό η ανάγκη για πρόληψη αναδεικνύεται ιδιαίτερα σημαντική
& Ειρηνικός,22 εκατομμύρια
& Κεντρική Αφρική,
Από τα 146 εκατομμύρια παιδιά που είναι υποσιτισμένα στις φτωχές χώρες τα
106 εκατομμύρια - 73% - ζουν σε
μόνο 10 χώρες.

Ινδία, 57 εκατομμύρια
Μπανγκλαντές, 8 εκατομμύρια
Πακιστάν, 8 εκατομμύρια
Κίνα, 7 εκατομμύρια
Νιγηρία, 6 εκατομμύρια
Αιθιοπία, 6 εκατομμύρια
Ινδονησία, 6 εκατομμύρια
Φιλιππίνες, 3 εκατομμύρια
Βιετνάμ, 2 εκατομμύρια
Λαϊκή Δημοκρατία του
Κονγκό, 3 εκατομμύρια
Άλλες αναπτυσσόμενες
χώρες, 40 εκατομμύρια

Ζ.1. ΠΑΙΔΙΚΟΣ ΥΠΟΣΙΤΙΣΜΟΣ

Από το 1990 μέχρι σήμερα έχουν χαθεί από πείνα 100.000.000 άνθρωποι. Ο
υποσιτισμός πλήττει ιδιαίτερα την παιδική ηλικία στις υπανάπτυκτες χώρες και
κυρίως τα παιδιά κάτω των 5 ετών. Ιδιαίτερα μαστίζεται η Μαύρη Ήπειρος, που
κατέχει τα πρωτεία στην παιδική
θνησιμότητα από υποσιτισμό. Σε χώρες όπως η Νιγηρία, το ποσοστό του υποσιτισμού
σε παιδιά κάτω των 5 ετών ανέρχεται σε 20%. Τα παιδιά αυτά ζυγίζουν 80% λιγότερο
από το φυσιολογικό βάρος για την ηλικία τους, υποφέρουν από καθυστερημένη
σωματική και ψυχοκινητική ανάπτυξη, ενώ η ευάλωτη υγεία τους τα καθιστά
επιρρεπή σε διάφορες ασθένειες, όπως η ελονοσία.
Πιο ευάλωτα είναι τα μικρότερα των 2,5 ετών παιδιά.
Η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη σε χώρες με πολιτική αστάθεια, όπως η
Σομαλία.
Η ανάγκη για έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση των παιδιών με υποσιτισμό είναι
επιτακτική. Η προσφορά ανθρωπιστικών Οργανώσεων όπως UNICEF, Διεθνής
Αμνηστία, Γιατροί Χωρίς Σύνορα, Γιατροί του Κόσμου και άλλων είναι
αναμφισβήτητα
ανεκτίμητη.
Η περίθαλψη των παιδιών με σοβαρό υποσιτισμό σε Νοσοκομεία και η λειτουργία
ειδικών κινητών επισιτιστικών Κέντρων αποτελούν τους αποτελεσματικότερους
τρόπους δράσης των Οργανώσεων αυτών. Τα επισιτιστικά Κέντρα παρέχουν
θεραπεία σε παιδιά που υποφέρουν από υποσιτισμό, χωρίς όμως η κατάστασή τους να
απαιτεί εισαγωγή σε Νοσοκομείο. Συγκεκριμένα, μια φορά την εβδομάδα, σε ένα
χωριό κοντά στο σπίτι τους, τα
παιδιά αυτά επισκέπτονται τα Κέντρα για να εξεταστούν και να λάβουν τα
απαραίτητα συμπληρώματα διατροφής. Τα παιδιά με μέτριο υποσιτισμό κινδυνεύουν
από σοβαρό υποσιτισμό αν δεν διασφαλιστεί η σίτιση και η ιατρική περίθαλψή τους.
Επιπλέον,
αν ο υποσιτισμός συνδυαστεί με ασθένειες μπορεί να θέσει σε σοβαρό κίνδυνο τη
ζωή των παιδιών.
Η Διεθνής Κοινότητα, ιδιαίτερα οι πλουσιότερες χώρες, πρέπει να λάβει σοβαρά
υπόψη αυτή την απαράδεκτη για την εποχή μας κατάσταση και να συμβάλει
αποτελεσματικά στην εξάλειψη του υποσιτισμού, κάνοντας πράξη τα λόγια του
Αντώνη Σαμαράκη:
"Αγωνίζομαι γιατί σύνορα δεν υπάρχουν ανάμεσα στους
απλούς ανθρώπους. Αγωνίζομαι με την ψυχή μου για κάθε άνθρωπο
που βασανίζεται"

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Οι διατροφικές συνήθειες των αρχαίων Ελλήνων –Η διατροφή στο Βυζάντιο

Το κρασί και το λάδι

Η Αρχαία Ελλάδα
Οι αγροτικές οικογένειες μέσω του κυνηγιού και κάποιων μικροπαγίδων τους
εξασφάλιζαν λαγούς και πτηνά, ενώ άλλοι μεγάλωναν χήνες και πουλερικά στην
αυλή τους.Οι πλούσιοι μπορούσαν να έχουν κοπάδια με πρόβατα,κατσίκες και
γουρούνια. Στις πόλεις το κρέας ήταν πολύ ακριβό με εξαίρεση το
χοιρινό.Ωστόσο,στην κλασική Αθήνα συνήθιζαν να καταναλώνουν κρέας αρνίσιο ή
κατσικίσιο.Το αρνίσιο,το βοδινό και το μοσχαρίσιο κρέας άρχισε να καταναλώνεται
αρκετά κατά τη μυκηναϊκή περίοδο.Παρόλα αυτά και οι πλούσιες και οι φτωχές
οικογένειες κατανάλωναν λουκάνικα.
Την κλασική εποχή το ψάρι μετατρέπεται σε προϊόν πολυτελείας.Τα προϊόντα αλιείας
δεν είχαν όλα την ίδια τιμή.Πιο φθηνά από όλα ήταν οι σκάροι.Καθημερινό φαγητό
για τους αρχαίους Έλληνες ήταν και η σαρδέλες,οι αντζούγιες και οι μαρίδες οι
οποίες ήταν εξίσου φθηνές.Σχεδόν την ίδια κατανάλωση είχε και ο λευκός τόνος, το
σαλάχι και το λυθρίνι.Ως ορεκτικά επίσης σέρβιραν και τις σουπιές, τα χταπόδια και
τα καλαμάρια είτε αυτά ήταν ψητά,είτε τηγανιτά.Ήταν συνήθως μικρού μεγέθους και
πολλές φορές ήταν συνοδευτικά άλλων φαγητών στα συμπόσιο.Στα πιάτα υψηλής
μαγειρικής συγκαταλέγονταν και τα θαλασσινά μεγαλύτερου μεγέθους.Επίσης, στην
γιορτή των Αμφιδρομίων (όταν δηλαδή οι γονείς έδιναν όνομα στα παιδιά τους) οι
σουπιές και τα χταπόδια αποτελούσαν παραδοσιακά δώρα.Κατανάλωναν αρκετά και
οστρακοειδή (μύδια, κοχύλια, αχιβάδων, πεταλίδων, χτενιών).Μεγάλη εκτίμηση είχαν
στα καβούρια, στους αστακούς και στις καραβίδες.

Οι Έλληνες υπερηφανεύονταν για τη αυστηρότητα της διατροφής τους.Από τα τέλη

της ελληνιστικής και κατόπιν της ρωμαϊκής περιόδου οι εύπορες τουλάχιστον
οικογένειες χάνουν την λιτότητα.Οι συζητήσεις των συμποσίων γινόταν συνήθως
γύρω από τις απόψεις τους για το κρασί και τη γαστρονομία, αλλά και για την
ποικιλία κρεάτων και λαχανικών.Όπως σήμερα έτσι και τότε υπήρχαν κοινά γεύματα
τα οποία ονομάζονταν συσσίτια. Σε αυτά αναγκαστικά συμμετείχαν άντρες όλων των
ηλικιών στα πλαίσια κοινωνικού ή θρησκευτικού περιεχόμενους.Πιο χαρακτηριστικές
περιπτώσεις υπήρχαν στην Σπάρτη και την Κρήτη, αλλά ορισμένες πηγές κάνουν
αναφορά και σε άλλα μέρη.
 Η βασική τροφή των φτωχών ήταν το κριθάρι: ζωμός από κριθάρι,πίτες με
κριθάλευρο και κρίθινα ψωμιά.Τους άρεσαν οι πηχτοί ζωμοί με μπιζέλια ή φακές,κι
αγόραζαν φτηνά αλλαντικά.Το κρέας και το άσπρο ψωμί σπάνια εμφανίζονταν στο
τραπέζι των φτωχών.Αντίθετα οι φτωχοί έτρωγαν πολλά αλατισμένα ψάρια φερμένα
από τον Εύξεινο Πόντο.Έπιναν φτηνό κρασί νερωμένο, αλλά συνήθως έμεναν
ευχαριστημένοι μονάχα με το νερό.
Έτσι, μόνο οι πλούσιοι τρώνε κρέας,άφθονα και πλούσια εδέσματα,πίνουν άφθονο
κρασί και παίρνουν μέρος στα συμπόσια.

Σύμφωνα πάντα με τον Αθήναιο,στην εποχή του Περικλή,ένα δείπνο πλουσίου

περιλαμβάνει λαγό μαγειρεμένο με μέντα και θυμάρι,ψητές τσίχλες και ορτύκια,
αρνάκι ή γουρουνόπουλο σούβλας,πίτες της "Αθήνας" με τυρί ή μέλι,γλυκίσματα από
ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι με μελωμένο κρασί και σουσάμι,τυρί Αχαϊας,σύκα και
μέλι, ραπανάκια (για να συνέρχονται από το μεθύσι)και άλλες λιχουδιές,τα
"νωγαλεύματα".

Οι αρχαίοι Αθηναίοι
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι αρχαίοι Έλληνες, έχουν "για παντοτινό σύντροφό τους
τη φτώχεια".Έτσι η πλειονότητα των Ελλήνων σιτίζεται λιτά.

Οι αρχαίοι Αθηναίοι είναι ιδιαίτερα λιτοδίαιτοι σε σχέση με τους υπόλοιπους

Έλληνες.

Η Αττική γη, θεωρείται "λεπτόγεως", δηλαδή άπαχη γη. Επίσης ή έλλειψη νερού έχει
σαν αποτέλεσμα οι καλλλιέργειες να γίνονται με δυσκολία και η παραγωγή να είναι
μικρή. Φημίζονται όμως για το μέλι και για τα σύκα.Τα αττικά μάλιστα σύκα
,θεωρούνται και τα καλύτερα γι’αυτό και δεν πρέπει να εξάγονται.

Πιο συγκεκριμένα,το πρωινό του αρχαίου Αθηναίου ήταν λιτό και έτρωγε με το
πρώτο φως του ήλιου, το «ακράτισμα» που ήταν λίγο κριθαρένιο ψωμί βουτηγμένο
σε ανέρωτο κρασί, τον λεγόμενο άκρατο οίνο. Κάποιες φορές το συνόδευαν ελιές και
σύκα. Πιο συχνά, όμως, το πρωινό ήταν απλά μια κούπα από «κυκεώνα», δηλαδή ένα
ρόφημα από βρασμένο κριθάρι αρωματισμένο με μέντα ή θυμάρι, για το οποίο οι
αρχαίοι πίστευαν ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Κατά τη διάρκεια της μέρας,
έπαιρναν ακόμα τρία γεύματα: το άριστον (μεσημεριανό), το δειλινό και το δείπνο.
Το δείπνο που ήταν και το κυρίως γεύμα, το έπαιρναν στο τέλος της μέρας ή αφού
είχε ήδη νυχτώσει. Ήταν πλούσιο και στο τέλος προσφερόταν τα τραγήματα
(επιδόρπια), φρούτα φρέσκα ή ξηρά, κυρίως σύκα, καρύδια, σταφύλια ή γλυκά με
μέλι.

Οι αρχαίοι Σπαρτιάτες

Οι Σπαρτιάτες χαρακτηρίζονταν από αυτοπειθαρχία και λιτότητα κι αυτό φαινόταν

καθαρά και στις διατροφικές συνήθειές τους. Γενικά δεν άφηναν τον εαυτό τους να
βρίσκεται κοντά σε απολαυστικές και πλούσιες τροφές και πίστευαν ότι η λαιμαργία
έπρεπε να ελέγχεται - άλλωστε η παχυσαρκία ήταν κάτι κατακριτέο.

Η διατροφή των αρχαίων Σπαρτιατών φαίνεται να ήταν σχεδιασμένη για να

προσφέρει όσο το δυνατόν περισσότερη ενέργεια και δύναμη, χωρίς όμως να
επιβαρύνει το στομάχι και την πέψη. Οι κύριες τροφές του διαιτολογίου τους
περιείχαν στοιχεία, τα οποία συνέβαλλαν άμεσα στην προστασία της υγείας τους και
τους ατσάλωναν απέναντι στις ασθένειες.

Έμειναν γνωστοί για την ολιγοφαγία τους. Το καλύτερό τους φαγητό είναι ο Μέλανας
Ζωμός, είδος ραγκού από χοιρινό κρέας αίμα ξίδι και αλάτι.

Διατροφή στο Βυζάντιο

Η ποικιλία αλλά και η ποιότητα της διατροφής στο Βυζάντιο εξαρτιόταν σε μεγάλο
βαθμό από τη γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή κάθε περιοχής, αλλά και από
την οικονομική κατάσταση κάθε οικογένειας.

Οι περισσότεροι Βυζαντινοί φαίνεται ότι έτρωγαν δύο φορές την ημέρα, το μεσημέρι
και το βράδυ, χωρίς να απουσιάζουν οι αναφορές σε συμπληρωματικά γεύματα το
πρωί και το απόγευμα.

Βασικά στοιχεία της καθημερινής διατροφής των Βυζαντινών ήταν το λάδι, οι ελιές
και το ψωμί, που παρασκευάζονταν στο σπίτι αλλά και μαζικά και διακρίνονταν από
μεγάλη ποικιλία στην ποιότητά τους. Ιδιαίτερα διαδεδομένη ήταν η καλλιέργεια του
αμπελιού, γι’ αυτό ίσως το κρασί σπάνια έλειπε από το τραπέζι των Βυζαντινών.
Ανάλογα με τη γεύση του το κρασί διακρινόταν σε παχύ, λεπτό, στυφό ή γλυκίζον.
Το κρέας δεν καταναλωνόταν με μεγάλη συχνότητα· ιδιαίτερα για τα κατώτερα
στρώματα θα αποτελούσε πολυτέλεια. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα οικόσιτα ζώα
εκτρέφονταν κυρίως για τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα αυγά τους και όχι τόσο
για το κρέας τους. Αντίθετα, η κατανάλωση ψαριού ήταν διαδεδομένη σε όλα τα
στρώματα του πληθυσμού και κυρίως στους κληρικούς και τα μοναστήρια. Τα
μεγάλα και ακριβά ψάρια τα απολάμβαναν μόνο οι πλούσιοι, τα θαλασσινά όμως,
όπως τσίροι, σαρδέλες, χταπόδια, καλαμάρια, σουπιές, και τα παστά ψάρια ήταν
προσιτά σε όλους.
Τα τυριά αποτελούσαν ένα ακόμα βασικό είδος διατροφής για τους Βυζαντινούς και
παρουσίαζαν επίσης μεγάλη ποικιλία. Εκλεκτά τυριά θεωρούνταν το βλάχικο και το
κρητικό και κακής ποιότητας το ασβεστότυρο. Τα λαχανικά και τα όσπρια υπήρξαν
από τα σημαντικότερα συμπληρώματα των γευμάτων, αποτελώντας ταυτόχρονα
κανονικά γεύματα για τους φτωχούς.Τα λαχανικά, που καλλιεργούνταν σε πολλά
νοικοκυριά, καταναλώνονταν ωμά ή τουρσί. Μεγάλη κατανάλωση είχαν τα μαρούλια,
τα λάχανα, το σπανάκι και τα κρεμμύδια, ενώ από όσπρια προτιμούσαν τα φασόλια,
τις φακές, τα ρεβίθια και τα κουκιά.Όσον αφορά τα επιδόρπια φτιάχνονταν με κύριο
συστατικό το μέλι και τους ξηρούς καρπούς, ενώ τον ίδιο ρόλο στο βυζαντινό τραπέζι
είχαν τα φρούτα και ιδιαίτερα τα μήλα, τα αχλάδια, τα σύκα, τα μούσμουλα, τα
κυδώνια, τα πεπόνια και τα σταφύλια.

Αν και οι Βυζαντινοί έτρωγαν απλά, η χρήση καρυκευμάτων (αλάτι, πιπέρι, κανέλα,

γαρίφαλο, ξίδι, σκόρδο) και αρωματικών (άνηθος, μάραθος, δεντρολίβανο, ρίγανη,
κάπαρη) έδιναν γεύση στα φαγητά τους. Η πιο διαδεδομένη πάντως σάλτσα τους, ο
γάρος, που παρασκευαζόταν από ψάρια και εντόσθια ψαριών, αλάτι και παλιό κρασί,
φαίνεται ότι αποτελούσε το κύριο μέσο για να νοστιμίσουν όλων των ειδών τα
φαγητά.

ΤΟ ΚΡΑΣΙ

Το κρασί (επίσης οίνος) είναι ένα αλκοολούχο ποτό προϊόν της ζύμωσης των
σταφυλιών ή του χυμού τους (μούστος). Ποτά παρεμφερή του κρασιού παράγονται
επίσης από άλλα φρούτα ή άνθη ή σπόρους, αλλά η λέξη κρασί από μόνη της
σημαίνει πάντα κρασί από σταφύλια.

Το κρασί είναι ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για διάφορους λόγους. Είναι αφενός ένα
δημοφιλές ποτό που συνοδεύει και ενισχύει ένα ευρύ φάσμα ευρωπαϊκών και
μεσογειακών γεύσεων, από τις πιο απλές και παραδοσιακές ως τις πιο σύνθετες και
αφετέρου αποτελεί σημαντικό γεωργικό προϊόν που αντικατοπτρίζει την ποικιλία του
εδάφους και το κλίμα ενός τόπου. Το κρασί χρησιμοποιείται επίσης σε θρησκευτικές
τελετές σε πολλούς πολιτισμούς ενώ το εμπόριο κρασιού είναι ιστορικής Οι ρώγες
του σταφυλιού, που αποτελεί και την πρώτη ύλη του κρασιού, περιέχουν σάκχαρα,
οργανικά οξέα και νερό (πάνω από 70%). Η περιεκτικότητα σε αυτές τις ουσίες
εξαρτάται κάθε φορά από την ποικιλία, το υπέδαφος, τις κλιματικές συνθήκες, αλλά
και από την χρονική στιγμή της ωρίμανσης του σταφυλιού. Μετά την διαδικασία του
τρύγου (συγκομιδής), ακολουθεί

Η γλευκοποίηση, η διαδικασία δηλαδή κατά την οποία εξάγεται το γλεύκος (ή

συνήθως μούστος) από το σταφύλι.

Για την έκθλιψη του μούστου χρησιμοποιούνται διάφορες μέθοδοι, συνηθέστερα με

χρήση ειδικών μηχανημάτων που λειτουργούν συνθλίβοντας το σταφύλι ανάμεσα σε
περιστρεφόμενους κυλίνδρους. Κατά τη γλευκοποίηση, επιβάλλεται η αφαίρεση των
κοτσανιών (αποβοστρύχωση) του σταφυλιού, καθώς είναι επιζήμια τόσο για την
γεύση του τελικού κρασιού, όσο και για την υγεία του καταναλωτή.

Στη συνέχεια ακολουθεί η τελική διαδικασία της ζύμωσης. Το οινόπνευμα που

περιέχει το κρασί παράγεται από τα σάκχαρα του μούστου με την αντίδραση της
αλκοολικής ζύμωσης, που επιτελείται από ειδικά ένζυμα, τις ζυμάσες των
ζυμομυκήτων. Οι ζυμομύκητες υπάρχουν αδρανοποιημένοι στο φλοιό των σταφυλιών
και καθώς έρχονται σε επαφή με το μούστο, πολλαπλασιάζονται και επιτελούν τη
ζύμωση. Εκτός από αιθυλική αλκοόλη παράγεται και διοξείδιο του άνθρακα αλλά και
μια σειρά δευτερευόντων προϊόντων και ενώσεων με καθοριστική σημασία πολλές
φορές για την ποιότητα του οίνου. Η διαδικασία της ζύμωσης διαρκεί συνήθως 8-25
ημέρες. Είναι σύνηθες, να παρατείνεται ή να διακόπτεται η ζύμωση με τεχνητά μέσα,
κυρίως μέσω της διατήρησης της θερμοκρασίας σε χαμηλά ή υψηλά επίπεδα
αντίστοιχα. Ο χρόνος της ζύμωσης είναι καθοριστικός για το κρασί που θα παραχθεί
τελικά. Επιπλέον γίνεται συνήθως λόγος για λευκή και ερυθρή οινοποίηση, ανάλογα
με το χρώμα του παραγόμενου κρασιού.

Ιδιαίτερη αξία έχει τέλος και η διαδικασία ωρίμανσης του κρασιού. Θεωρείται γενικά
πως ένα κρασί γίνεται καλύτερο όσο παλιώνει, ωστόσο διαφορετικά είδη κρασιού
χαρακτηρίζονται και από διαφορετική διάρκεια ζωής. Επιπλέον ένα κρασί μπορεί να
υποστεί και γήρανση, οπότε και δεν πρέπει να καταναλώνεται. Κύρια επιδίωξη
αποτελεί στην πράξη η αργή και ελεγχόμενη οξείδωση του κρασιού. Η διάρκεια της
ωρίμανσης του ποικίλλει και συνήθως κυμαίνεται από μερικούς μήνες έως λίγα
χρόνια. Γενικά ελάχιστα κρασιά έχουν διάρκεια ζωής άνω των 50 ή 100 ετών, ενώ τα
περισσότερα φθάνουν στην ποιοτική τους κορύφωση εντός μερικών χρόνων.

Οι Αρχαίοι Έλληνες έπιναν το κρασί αναμειγνύοντας το με νερό, σε αναλογία

συνήθως 1:3 (ένα μέρος οίνου προς τρία μέρη νερού). Διέθεταν ειδικά σκεύη τόσο για
την ανάμειξη (κρατήρες) όσο και για την ψύξη του. Η πόση κρασιού που δεν είχε
αναμειχθεί με νερό ("άκρατος οίνος") θεωρείτο βαρβαρότητα και συνηθιζόταν μόνο
από αρρώστους ή κατά τη διάρκεια ταξιδιών ως τονωτικό. Διαδεδομένη ήταν ακόμα
η κατανάλωση κρασιού με μέλι καθώς και η χρήση μυρωδικών. Η προσθήκη αψίνθου
στο κρασί ήταν επίσης γνωστή μέθοδος (αποδίδεται στον Ιπποκράτη και αναφέρεται
ως "Ιπποκράτειος Οίνος") όπως και η προσθήκη ρητίνης.

Ο τρόπος παραγωγής του κρασιού σε παλαιότερες εποχές δεν διέφερε ουσιαστικά από
τις σύγχρονες πρακτικές. Είναι αξιοσημείωτο πως σώζονται ως τις μέρες μας κείμενα
του Θεόφραστου, τα οποία περιέχουν πληροφορίες γύρω από τους τρόπους
καλλιέργειας. Οι Έλληνες γνώριζαν την παλαίωση του κρασιού, την οποία
επιτυγχάναν μέσα σε θαμμένα πιθάρια, σφραγισμένα με γύψο και ρετσίνι. Το κρασί
εμφιαλωνόταν σε ασκούς ή σε σφραγισμένους πήλινους αμφορείς, αλειμμένους με
πίσσα για να μένουν στεγανοί.

ΤΟ ΚΡΑΣΙ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ

Υπάρχουν αρκετοί λαοί στον κόσμο, που το αμπέλι και το κρασί ήταν ή είναι στενά
δεμένο με την καθημερινή ζωή τους. Το κρασί στην καθημερινότητα της Ελλάδας
αποτελεί μια πανάρχαια υπόθεση. Για την ακρίβεια, χάνεται στα βάθη του χρόνου. Η
σχέση του αμπελιού, που καλλιεργείτο και καλλιεργείται σχεδόν σε όλη την Ελλάδα
και βέβαια του κρασιού, που παράγεται και καταναλώνεται διαχρονικά, είναι
μακρόχρονες. Τόσο τα προϊόντα της αμπέλου, όσο και το κρασί αποτελούν βασικά
πολιτισμικά, κοινωνικά και διατροφικά αγαθά των Ελλήνων.
Το κρασί στην καθημερινότητα των Ελλήνων, από τους προϊστορικούς χρόνους έως
σήμερα –ως διατροφικό συμπλήρωμα, ως θρησκευτικό αγαθό ή ως απλή απόλαυση–
αποτέλεσε και αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της συλλογικής ελληνικής μνήμης και
τείνει να γίνει εγγραφή στο ελληνικό DNA.
Το κρασί ως τρόφιμο λειτούργησε στην Ελλάδα καταλυτικά για χιλιετίες,
αποτελώντας έναν διατροφικό πυλώνα. Ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους, το
αμπέλι ήταν μια πανελλαδική καλλιέργεια και το κρασί αποτελούσε όχι απλώς ένα
ποτό, αλλά καθημερινή τροφή. Δεν συνόδευε μόνο το φαγητό• ήταν φαγητό. Αλλά
και για τους Έλληνες της κλασικής εποχής, ο οίνος ήταν βασικό αγροτικό προϊόν και
ταυτόχρονα τρόφιμο, με πλούσια θρεπτική και διατροφική αξία. Οι γλυκείς μέλανες
οίνοι της αρχαιότητας ήταν μια εξαιρετική και καθημερινή πηγή λήψης θερμίδων,
διαθέσιμη όλο το χρόνο.

Οι ελληνικοί αμπελώνες, οι γηγενείς ποικιλίες και ο ήλιος του Αιγαίου πελάγους

προίκιζαν τους ελληνικούς οίνους με αντοχή στη μεταφορά και στο χρόνο. Έτσι, στις
δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, στις σκληρές γεωργικές εργασίες, στα μακρινά
ταξίδια, στους αναπόφευκτους πολέμους, το κρασί ως τρόφιμο ήταν κάτι παραπάνω
από ευεργετικό. Μια κούπα κρασί δυνάμωνε και τόνωνε τον οργανισμό, αλλά και το
ηθικό. Πολύ αργότερα, κατά τα δύσκολα χρόνια της κατακτημένης Ελλάδα, όπως
ήταν αυτά της Τουρκοκρατίας, στους αιώνες που η υπόλοιπη Ευρώπη ζούσε την
αναγέννησή της, η θρεπτική αξία του κρασιού ήταν απαραίτητη, για τις σκληρές
συνθήκες διαβίωσης. Αλλά ακόμα και στα πιο πρόσφατα χρόνια, μια συνηθισμένη
τροφή της ελληνικής υπαίθρου, με ρίζες στην αρχαιότητα, ήταν το βουτηγμένο σε
κρασί ψωμί. Δεν αποτελεί άλλωστε παρά μια... οινική παραλλαγή του ομηρικού
Κυκεώνα (νερό, κριθάρι και βότανα).

Δεν ήταν όμως μόνο το κρασί ως τρόφιμο που βοήθησε τους Έλληνες (από τους
αρχαίους έως του κατά πολύ μεταγενέστερους χρόνους), αλλά και το κρασί ως
γιατρικό. Από πολύ παλιά, το κρασί θεωρείτο θεραπευτικό, τόσο μόνο του, όσο και
με την προσθήκη βοτάνων. Είχε ανέκαθεν και χαρακτήρα «φαρμάκου», λόγω της
τονωτικής, της θερμαντικής, της «αποστειρωτικής», αλλά και της ευφραντικής
δράσης του. Φυσικά, η έννοια του μέτρου συνόδευε την κατανάλωσή του, που στην
αρχαία Ελλάδα γινόταν σχεδόν πάντα μετά από ανάμειξη με νερό. Ο αθηναίος
πολίτης άρχιζε την ημέρα του με ένα ποτήρι κρασί (κεκραμένος –με νερό– οίνος),
ενώ συμμετείχε τακτικά στα συμπόσια, κατά τα οποία η πόση κρασιού
(αποφεύγοντας τη μέθη) και η φιλοσοφία κυριαρχούσαν. Σε άλλες περιΤο κρασί ως
τρόφιμο λειτούργησε στην Ελλάδα καταλυτικά για χιλιετίες, αποτελώντας έναν
διατροφικό πυλώνα. Ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους, το αμπέλι ήταν μια
πανελλαδική καλλιέργεια και το κρασί αποτελούσε όχι απλώς ένα ποτό, αλλά
καθημερινή τροφή. Δεν συνόδευε μόνο το φαγητό• ήταν φαγητό. Αλλά και για τους
Έλληνες της κλασικής εποχής, ο οίνος ήταν βασικό αγροτικό προϊόν και ταυτόχρονα
τρόφιμο, με πλούσια θρεπτική και διατροφική αξία. Οι γλυκείς μέλανες οίνοι της
αρχαιότητας ήταν μια εξαιρετική και καθημερινή πηγή λήψης θερμίδων, διαθέσιμη
όλο το χρόνο.

Οι ελληνικοί αμπελώνες, οι γηγενείς ποικιλίες και ο ήλιος του Αιγαίου πελάγους

προίκιζαν τους ελληνικούς οίνους με αντοχή στη μεταφορά και στο χρόνο. Έτσι, στις
δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, στις σκληρές γεωργικές εργασίες, στα μακρινά
ταξίδια, στους αναπόφευκτους πολέμους, το κρασί ως τρόφιμο ήταν κάτι παραπάνω
από ευεργετικό. Μια κούπα κρασί δυνάμωνε και τόνωνε τον οργανισμό, αλλά και το
ηθικό. Πολύ αργότερα, κατά τα δύσκολα χρόνια της κατακτημένης Ελλάδα, όπως
ήταν αυτά της Τουρκοκρατίας, στους αιώνες που η υπόλοιπη Ευρώπη ζούσε την
αναγέννησή της, η θρεπτική αξία του κρασιού ήταν απαραίτητη, για τις σκληρές
συνθήκες διαβίωσης. Αλλά ακόμα και στα πιο πρόσφατα χρόνια, μια συνηθισμένη
τροφή της ελληνικής υπαίθρου, με ρίζες στην αρχαιότητα, ήταν το βουτηγμένο σε
κρασί ψωμί. Δεν αποτελεί άλλωστε παρά μια... οινική παραλλαγή του ομηρικού
Κυκεώνα (νερό, κριθάρι και βότανα).

ΤΟ ΚΡΑΣΙ ΣΤΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Η σημασία του οίνου, τον οποίο υμνούσαν οι ποιητές και δόξαζαν οι βασιλείς,
φαίνεται στην αρχαία Ελλάδα από τη λατρεία του Διόνυσου και τις διονυσιακές
γιορτές. Το κρασί στη θρησκεία είχε εξέχουσα θέση. Με οίνο τιμούσαν οι αρχαίοι
Έλληνες τους θεούς στις σπονδές και με αγγεία κρασιού για συνοδεία,
αποχαιρετούσαν τους νεκρούς τους.
Ο οίνος παρέμεινε όμως καθημερινός σύντροφος των Ελλήνων και στις μετέπειτα
ιστορικές περιόδους, όπως στους Ελληνιστικούς και στους Ρωμαϊκούς χρόνους.
Στους δε Βυζαντινούς, το κρασί, όπως αποκαλείται πλέον ο οίνος, είχε ιδιαίτερο
συμβολισμό. Προστατευμένο από τη χριστιανική θρησκεία, με τον ίδιο το Χριστό να
αναφέρεται ως «άμπελος» και τη θεία κοινωνία να προσφέρεται στους πιστούς ως το
αίμα του, το κρασί συνέχισε να λατρεύεται από τους Έλληνες. Έτσι, το κρασί στη
θρησκεία διατήρησε και τότε τη θέση του, αν και η διονυσιακή λατρεία έμεινε μια
«απαγορευμένη» ανάμνηση, που ξεσπούσε σε γιορτές σαν αυτή του Αγίου Τρύφωνα,
προστάτη των αμπελουργών στην Ελλάδα.

ΤΟ ΛΑΔΙ

Το λάδι ή έλαιο είναι υγρό στις συνήθεις θερμοκρασίες περιβάλλοντος, το οποίο

παράγεται είτε από ορυκτούς υδρογονάνθρακες είτε από φυτά ή από τη συμπίεση
σπόρων φυτών και κύριο χαρακτηριστικό του είναι ότι δεν αναμιγνύεται με το νερό.

Συστατικά
Τα έλαια αποτελούνται από έναν ή συνήθως περισσότερους υγρούς
υδρογονάνθρακες. Αυτοί διαφέρουν από τους άλλους υδρογονάνθρακες όπως
οι αλκοόλες, οι κετόνες και οι αιθέρες επειδή δεν είναι πολωμένοι. Τα έλαια μοιάζουν
με τα λίπη, αλλά έχουν διαφορετικό (μικρότερο) μήκος μοριακής αλυσίδας.

Προέλευση και τύποι λαδιού

Αναλόγως με την προέλευσή του, το λάδι παίρνει και το όνομά του:

 ορυκτέλαιο
 συνθετικό λάδι
 ελαιόλαδο
 ηλιέλαιο
 αραβοσιτέλαιο
 σογιέλαιο
 βαμβακέλαιο
 λοιπά σπορέλαια
 αρωματικά έλαια

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ

 Μαγειρική
 Καύσιμη ύλη
 Λίπανση
 Πετροχημικά
 Μεταφορά θερμικής ενέργειας
 Χρώματα

Το λάδι: Το ταξίδι της ελιάς

Από που ξεκίνησε η ιστορία της ελιάς; Σύμφωνα με κάποιες θεωρίες το γνωστό μας
σήμερα ελαιόδεντρο καλλιεργήθηκε στην Μεσοποταμία και το Ιράν πριν 5000
χρόνια κι από εκεί εξαπλώθηκε στη Συρία και την Παλαιστίνη. Οι κάτοικοι αυτών
των περιοχών το διέδωσαν στη Βόρεια Αφρική.

Το δέντρο της ελιάς στην αρχαία Ελλάδα θεωρούνταν ένα σύμβολο ειρήνης,
γονιμότητας, εξαγνισμού, ισχύος, νίκης και μετάνοιας, διαδραματίζοντας ένα βασικό
ρόλο στην ιστορία και τον πολιτισμό των αρχαίων. Η σημασία του ελαιολάδου ήταν
επίσης ιδιαίτερα μεγάλη, καθώς το λάδι πέρα από την καθημερινή χρήση του στο
φαγητό, χρησιμοποιούνταν και σε διάφορες άλλες εφαρμογές, όπως στη βυρσοδεψία,
στην υφαντική, στο φωτισμό, στην αρωματοποιία, στη φαρμακευτική, στην ιατρική,
αλλά και σε διάφορες λατρευτικές τελετές.
Οι απαρχές της ελαιοκαλλιέργειας τοποθετούνται χρονικά στην πρώιμη
Χαλκοκρατία, στην 3η δηλαδή χιλιετία π.Χ. Το προβάδισμα ως προς την
ελαιοκαλλιέργεια πληρούσε η Μινωική Κρήτη λόγω του εύκρατου κλίματός της, της
γεωμορφολογίας της, αλλά και της εντατικοποίησης της πρωτογενούς γεωργικής
παραγωγής της. Μάλιστα η Κρήτη διέθετε ένα δίκτυο εμπορικών συναλλαγών με
πολιτισμούς της ανατολικής
Μεσογείου όπου υλοποιούνταν η
συστηματική εκμετάλλευση της
ελιάς, απ' όπου πιθανόν να
μεταλαμπαδεύτηκαν στο νησί και
οι σχετικές ελαιοκομικές
γνώσεις. Οι ανασκαφές στην
Κρήτη έφεραν στο φως
τεράστιους πίθους για την
αποθήκευση του λαδιού,
πιστοποιώντας πως η δύναμη των
Μινωιτών βασιλιάδων
προερχόταν σε μεγάλο βαθμό και
από την εξαγωγή του
ελαιόλαδου, τόσο στην Αίγυπτο,
όσο και σε άλλες περιοχές της
Μεσογείου, καθώς μάλιστα από
το 1450 π.Χ. και εξής η
εκμετάλλευση του προϊόντος
άρχισε βαθμιαία να συστηματικοποιείται. Αναφορές στην εκμετάλλευση της ελιάς,
αλλά και τη διακίνηση και την εμπορία του λαδιού στο προϊστορικό Αιγαίο παρέχουν
και τα ανακτορικά αρχεία της Κνωσού, της Πύλου και των Μυκηνών στη Γραμμική
Β΄.
Στην ομηρική εποχή το ελαιόλαδο γνωρίζουμε ότι χρησιμοποιούνταν ευρέως για
την επάλειψη του σώματος ως καλλυντικό, πριν και μετά τους αγώνες στα γυμνάσια
και στα βαλανεία, καθώς και για την επάλειψη του σώματος των νεκρών. Το λάδι ως
προϊόν εισήλθε στη διατροφή με τον καιρό, αποτελώντας μέρος των περισσότερων
φαγητών και αρτημάτων. Παράλληλα, εκτός των άλλων χρησιμοποιούνταν και για
την κατεργασία του λίνου αλλά και για τον καθαρισμό των ενδυμάτων. Στην εποχή
του Σόλωνα μάλιστα το ελαιόλαδο καλλιεργούνταν συστηματικότατα, ώστε να
θεσμοθετηθούν και οι σχετικοί νόμοι που να αφορούν την κυκλοφορία του.

ΤΟ ΛΑΔΙ ΚΑΙ Η ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Η μεσογειακή διατροφή είναι πλούσια σε φρούτα και λαχανικά και περιλαμβάνει
ζυμαρικά, ψωμί, δημητριακά, ρύζι και πατάτες, πουλερικά και ψάρια, γαλακτοκομικά
προϊόντα, μερικά πολύ λίγο επεξεργασμένα εποχιακά τρόφιμα και ελάχιστο κρέας.
Περιλαμβάνει όμως δύο βασικά συστατικά: το ελαιόλαδο που είναι η κύρια πηγή
λίπους και το κρασί. Το ελαιόλαδο, ως βασικό συστατικό της μεσογειακής διατροφής
ασκεί ευεργετική δράση για ορισμένους τύπους καρκίνου, όπως του μαστού και του
προστάτη. Μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης αποδεικνύει ότι το ελαιόλαδο
μειώνει τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου. Οι θετικές επιπτώσεις του λίπους
που προέρχεται από το ελαιόλαδο και τα ψάρια μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον
έλεγχο του σωματικού βάρους, με την προϋπόθεση ότι θα μειωθεί η συνολική
ημερήσια κατανάλωση θερμίδων. Η Μεσογειακή Διατροφή, προστατεύει από την
πτώση των εγκεφαλικών λειτουργιών, την απώλεια μνήμης και ασθένειες που
σχετίζονται με το γήρας.

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ PROJECT: ΓΚΑΛΔΑΝΑ ΕΛΕΝΗ