Bölüm 2

Öğrenme Yönetim Sistemlerinde Ders Tasarımı

Ders ile İlgili Ayarlar
1 Öğrenme yönetim sistemlerinde ders
öğrenme çıktıları

oluştururken yapılması gereken ayarları

Ders ile İlgili Bilgiler

1 2
açıklayabilme
2 Öğrenme yönetim sistemlerinde ders
oluşturma öncesinde yapılması gerekenleri
tartışabilme
3 Öğrenme yönetim sistemlerinde
oluşturulacak derste yer alması gereken
bilgileri açıklayabilme

Ders İçeriklerinin Oluşturulması

4 Öğrenme yönetim sistemlerinde
oluşturulan derste yer alacak etkinlik
türlerini açıklayabilme

3
5 Öğrenme yönetim sistemlerinde
oluşturulan dersin ders gezinme
menüsünün nasıl düzenlenmesi gerektiğini
açıklayabilme

Anahtar Sözcükler: • Öğrenme Yönetim Sistemleri • Çevrimiçi Ders • Çevrimiçi Ders Ayarları • Çevrimiçi
Ders İçerikleri • Çevrimiçi Ders Araçları

38
Öğrenme Yönetim Sistemleri
GİRİŞ
Açık ve uzaktan öğrenmede içeriğin aktarımı
ve katılımcıların birbirleri ve içerik ile etkileşi-
minin gerçekleştiği öğrenme yönetim sistemleri
(ÖYS) barındırdıkları araçlar (Bknz. Bölüm 05-
Öğrenme Yönetim Sistemi Bileşenleri) açısından
çeşitlilik göstermektedirler. Fakat katılımcılara
erişimi ve kullanımı kolay bir öğrenme süreci sun-
mak için bu araçların doğru bir şekilde kullanımı
son derece önemlidir. Diğer bir önemli konu ise
ÖYS’de ders tasarlarken öğrenenin bireysel ter-
cihlerine göre ders akışını izleyeceğidir. Günlük
yaşamda bu durumu parklardaki yollara benze-
tebiliriz. Parklarda izlenmesi önerilen yollar kal-
dırım taşları ile çerçevelenmiş olsa da kullanıcılar
park içerisinde gitmek istedikleri yere ulaşmak
için çoğunlukla bu yollar yerine kendilerine daha
kısa olan yollar oluştururlar. Çevrimiçi bir ders ta-
sarlarken göz önünde bulundurulması gereken en
önemli konulardan biri öğrenenlerin etkinlik ve
kaynaklara erişmek için kendilerince en kestirme
yolu kullanmak isteyecekleri gerçeğidir. Bu yüz-
den çevrimiçi derslerde öğrenenlerden yapılması
istenenler açık ve net bir şekilde belirtilmeli ve
mümkün olan en kısa yolla gerçekleştirilecek şe-
kilde tasarlanmalı ve içeriğe ve etkinliklere alter-
natif yollar sunulmalıdır.
Bu bölümde ÖYS’lerde çevrimiçi bir ders ta-
sarlamadan önce yapılması gereken hazırlıkların
neler olabileceği üzerine durulacaktır. Hazırlık
aşamasında gerekli ve isteğe bağlı girilecek aşağıda
Şekil 2.1 Açık Kaynak Kod bir ÖYS’de (Moodle) Çevrimiçi Ders Adı, Kısa Adı ve Kod Bilgileri
belirtilen özellikler ÖYS’lerde farklılık gösterebil-
mekle birlikte bu bölümde yaygın olan özelliklere
değinilecektir.
DERS İLE İLGİLİ AYARLAR
Öğrenme yönetim sistemlerinde ders oluştur-
mak istendiğinde bu ders ile ilgili bazı ayarların en
başta yapılması ve bazı bilgilerin de yine en başta
girilmesi gerekir. Bu bölümde bu ayarların ve bil-
gilerin neler olabileceği ve bunların nasıl yapılması
gerektiğine değinilecektir.
Dersin Adı
Bu bilgilerden ilki genelde dersin adıdır. Der-
sin adının kısa olmasında yarar vardır. Eğer ders
adı uzunsa bir sonraki bilgi olan dersin kısa adın-
da ders adı kısaltılarak yazılabilir. Dersin oluştu-
rulmasında gerekli olan bir diğer bilgi ise dersin
kodudur. Dersin kodu genelde dersin adında
bulunan üç harfi, öğretim yılını, akademik yılı,
dönemi veya şube bilgisini içermelidir. Örneğin
BIL102_2017_2_A ders kodu “2017 yılı [2017]
Bahar Dönemi [2] 1. Sınıf [102] Bilgisayar Dersi
[BIL] A Şubesi [A] olarak açımlanabilir. Şube ders
içerisinde ayarlanacaksa (Ayrıntılı bilgi için Grup-
lar ve Şubeler başlıklı bölüme bakınız) şube bilgisi
ders kodunda verilmeyebilir. Aşağıdaki görseller-
de açık kaynak kodlu iki farklı ÖYS’de (Moodle
ve Canvas) oluşturulacak çevrimiçi bir derse ait
Dersin Adı, Kısa adı ve Kodu bilgilerinin girildiği
alan gösterilmektedir.
39
 Öğrenme Yönetim Sistemlerinde Ders Tasarımı

Şekil 2.2 Açık Kaynak Kod bir ÖYS’de (Canvas) Çevrimiçi Ders Adı, Kısa Adı ve Kod Bilgileri

dikkat
Ders ile ilgili veriler Öğrenci Bilgi Sisteminden (ÖBS) ÖYS’ye aktarılıyorsa Dersin Adı, Kısa Adı ve
Kodu bilgileri ÖBS’de yer aldığı şekliyle ÖYS’de kullanılacaktır. Bu durumda bu bilgilerin manuel
oluşturulmasına gerek kalmayacaktır.

Dersin Kategorisi
Çevrimiçi ders oluşturulurken girilmesi istenen bir diğer bilgi ise dersin hangi kategori altında yer al-
dığıdır. Ders kategorisi o dersin içinde yer aldığı bilim dalı, zorunlu, seçmeli ya da ortak ders olması ya da
kurum içi veya dışı olabilir. Örneğin Bilgisayar dersi için Bilgisayar Bilimleri, Zorunlu, Ortak Ders, Kurum
İçi kategorilerinden biri kullanılabilir. Aşağıdaki görselde açık kaynak kodlu bir ÖYS’de çevrimiçi ders
oluşturma sürecinde kagetori bilgisinin seçimi gösterilmektedir.

Şekil 2.3 Açık Kaynak Kod bir ÖYS’de Çevrimiçi Ders Oluşturma Sürecinde Kategori Bilgisinin Belirlenmesi

40
Öğrenme Yönetim Sistemleri

Dersin Ait Olduğu Alt/Üst Hesap Bilgileri

Alt/Üst Hesap bilgileri de çevrimiçi ders oluştururken girilmesi gereken bilgiler arasındadır. Alt/üst he-
sap bilgileri dersin okutulduğu Üniversite, Fakülte/Yüksekokul, Bölüm ya da Birim olarak ÖYS’de tanım-
lanabilir. Dersler oluşturulmadan önce Alt/Üst Hesap hiyerarşisinin yapılandırılması önemlidir. Bu sayede
oluşturulan ders(ler)in hangi hesap altında yer alacağı önceden belirlenmiş olur. Alt/üst hesap bilgileri
ÖYS’lerde farklı ifadelerle yer almaktadır. Örneğin açık kaynak kodlu Sakai öğrenme yönetim sisteminde
Siteler, Canvas öğrenme yönetim sisteminde Alt ve Kök Hesaplar, ticari bir öğrenme yönetim sistemi olan
BlackBoard Learn’de ise Kurumsal Hiyerarşi başlığı altında Düğümler (Node) olarak ifade edilmektedir.
Yine açık kaynak kodlu Moodle öğrenme yönetim sisteminde ise Alt/Üst Hesap yapılandırması Kate-
goriler şeklinde oluşturulabilmektedir. Aşağıdaki görsellerde 4 farklı ÖYS’de Alt/Üst Hesap Bilgilerinin
yapılandırmasına ait görseller yer almaktadır.

Şekil 2.4 Açık Kaynak Kod bir ÖYS’de (Sakai) Alt/Üst Hesap Yapılandırması

Şekil 2.5 Açık Kaynak Kod bir ÖYS’de (Canvas) Alt/Üst Hesap Yapılandırması

41
 Öğrenme Yönetim Sistemlerinde Ders Tasarımı

Şekil 2.6 Açık Kaynak Kod bir ÖYS’de (Moodle)Alt/Üst Hesap Yapılandırması

Şekil 2.7 Ticari bir ÖYS’de (BlackBoard Learn) Alt/Üst Hesap Yapılandırması

Dersi Yayınlama da ders katılımcıların erişimine açık olur. Dersin

Çevrimiçi ders oluşturma sürecinde istenen bir
diğer bilgi ise dersin yayınlanıyor olup olmama-
sıdır. Genellikle öğretim üyelerinin ders ile ilgili
hazırlıkları tamamlayabilmeleri amacıyla yeni ders
oluşturma sürecinde dersin yayınlanıp yayınlanma-
yacağı ile ilgili seçenek bulunmaktadır. Bu seçenek,
dersin erişilebilir olarak ayarlanacağı tarih aralığı ile
karıştırılmamalıdır. Dersin erişilebilir olacağı tarih
aralığı dersin başlangıç ve bitiş tarihlerinin belir-
lendiği bir aralıktır ve belirlenen bu tarih aralığın-
yayında olması ise manuel olarak öğretim elemanı
tarafından ayarlanır ve öğretim üyesi hazırlıklarını
tamamladığında dersi yayınlayabilir. Ders yayın-
landıktan sonra kullanıcıların derse erişim sağlaya-
bileceği tarih aralığı belirlenebilir. Bir ders manuel
olarak yayınlanıyor olsa da erişim tarihi belirtiş-
mişse ancak belirtilen tarihler arasında kullanıcılar
tarafından erişilebilir. Dersin öğretim elemanı ders
yayında olmasa bile ders içerikleri ve etkinlikleri-
nin tamamına erişebilir.

42
Öğrenme Yönetim Sistemleri

Şekil 2.8 Açık Kaynak Kod ve Ticari ÖYS’lerde Dersin Yayınlanması ile İlgili Örnek Görüntüler
Dersin kullanılabilir olduğu tarih aralığı ise ge-
nelde dönemlik olarak dersin hangi tarihler arasında
kullanılabileceğini belirler. Ders içerikleri ve etkin-
likleri ile ilgili hazırlıkları tamamlanmış bir dersin
hangi tarihler arasında öğrenenler tarafından erişile-
bilir olacağı bu ayar ile belirlenir. Örnek olarak Güz
dönemindeki bir dersin kullanılabilirliği 04 Eylül
2017’nin başı ile bir sonraki yılın Ocak ayının son
haftasında bir tarih olarak belirlenebilir. Dersin ya-
yınlanmasına benzer olarak dersin öğretim elemanı
dersin kullanılabilir olduğu tarih aralığı dışında ders
içerikleri ve etkinlilerine tam erişim sağlayabilir.
Ders Görseli
Bazı ÖYS’lerde (Moodle ve Canvas) kullanıcı
sisteme giriş yaptıktan sonra Kontrol Paneli (Dash-
board) olarak adlandırabileceğimiz alanda kayıtlı
oldukları dersleri görebilmektedirler. Bu dersler lis-
te şeklinde gösterileceği gibi bir görsel eşliğinde de
gösterilebilmektedir. Ders ile ilgili bir görselin ekle-
nebileceği alan da yine ders oluşturma aşamasında
belirlenebilir. Aşağıda şekilde açık kaynak kodlu
bir ÖYS’de (Canvas) ders oluşturma sırasında ders
görselinin eklenebileceği alan gösterilmektedir.

Şekil 2.9 Açık Kaynak Kod bir ÖYS’de Ders Görselinin Yüklenmesi

43
 Öğrenme Yönetim Sistemlerinde Ders Tasarımı

ipucu
Ders ile ilgili bilgilerin çoğu ders oluşturulduktan
sonra ayarlar altından değiştirilebilir. Kullanılan
ÖYS’ye göre “Ayarlar” ifadesi değişiklik gösterebilir.
Örneğin Sakai’de “Site Bilgisi”, Canvas’ta “Ayar-
lar”, Moodle’da “Ayarları Düzenle” ve BlackBoard
Learn’de “Özellikler” ve “Öğretme Stili” olarak ifade
edilmektedir.
Dersin Dönemi
Dersin belirli dönemde farklı türden katılımcıla-
rın erişimine açık olması özelliği, ders oluşturulurken
ayarlanabilir özelliklerdendir (Canvas ve BlackBoard
Learn). Bu özellik sayesinde derslerin ait olduğu dö-
nem (örneğin 2017 Güz) oluşturulduktan sonra öğ-
renci, öğretim elemanı, asistan öğretmen gibi farklı
ders rollerine sahip kullanıcıların erişebileceği tarih-
ler belirlenir. Daha sonra oluşturulan ders için ilgili
dönem seçildiğinde, dönem erişim özellikleri derse
de yansıtılır. Aşağıdaki şekilde açık kaynak kod bir
ÖYS’de (Canvas) dönem oluşturma gösterilmektedir.

Şekil 2.10 Açık Kayank Kod ÖYS’de (Canvas) Dönem Oluşturma

Ders Kotası
Ders kotası, ders içinde kullanılabilecek içeriklerin (pdf, ppt, scorm, xapi, docx vb.) ve dersin yedek/
arşiv dosyalarının olabileceği maksimum boyutu belirlemek için kullanılır. Örneğin, ders kotası 50 MB
olarak belirlenirse, ders içerikleri ve varsa dersin yedeğinin boyutu 50 MB’tan fazla olamaz. Burada dikkat
edilmesi gereken bir durum ÖYS’nin yüksek boyutlu kişisel dosyaların, pdf, metin, sunu, video, ses ve
görsel dosyaların kaydedildiği ve kullanıcılardan gelen istekler doğrultusunda sunulduğu bir tür depolama
alanı gibi kullanılmamasıdır. Bir başka ifadeyle kullanıcılara sunulacak dosyalar mümkün olduğunca farklı
sistemlerde (örneğin Youtube, Google Drive) barındırılıp ÖYS içinde bağlantı ya da gömülü dosya yön-
temlerinden uygun olan bir tanesi ile kullanıcılarla paylaşılmalıdır.

Ders Dili
Ders oluşturulurken yapılabilecek bir diğer ayar ise derste yer alan ve varsayılan olarak gelen menü
ve araçların kullanıcıya gösterileceği dili belirlemektir. Dil seçeneği dersin katılımcılarının oluşturdukları
içeriklerin dilinden bağımsızdır. Örneğin ders gezinme menüsü ya da yönetsel araç isimleri dersin dil
seçeneğine göre otomatik olarak değişirken katılımcılar tarafından oluşturulan içeriklerin dili oluşturan
katılımcıya bağlıdır. Burada dikkat edilmesi gereken bir durum da dersin dilinin katılımcıya zorlanıp
zorlanmayacağıdır. Örnek olarak dersin dili Türkçe olarak zorlanmamışsa katılımcı profil seçeneklerinde
belirlediği dile göre dersin öğelerini görebilir. Ders dili Türkçe olarak zorlanmışsa katılımcının profilinde
seçtiği dil ne olursa olsun ders içindeki menü ve araç başlıklarını Türkçe görecektir. Bu özellik genelde
yabancı dil içeriği olan derslerde tercih edilmektedir.

44
Öğrenme Yönetim Sistemleri
Zaman Dilimi
Bir başka önemli seçenek ise zaman dilimi-
nin ayarlanmasıdır. Gelişen bilgi ve iletişim tek-
nolojileri sayesinde dünyanın başka bir yerinde
çevrimiçi sunulan derslere erişimi mümkün hale
gelmiştir. Bu derslerde özellikle son tarih ve sa-
ati olan etkinlikler için zaman diliminin belir-
lenmesi son derece önemlidir. Örneğin Amerika
Birleşik Devletleri’nde verilen çevrimiçi bir derste
canlı ders, sınav ya da ödev teslim tarihi o ülke-
nin zaman dilimine göre ayarlanmış olacağından
Türkiye’den bir katılımcı canlı ders, sınav ya da
ödev teslim tarihini Türkiye yerine A.B.D’ye göre
yerine getirmelidir. Bu yüzden dersin zaman di-
limini ayarlamak farklı zaman dilimlerinde yaşa-
yan katılımcılar için oldukça önemlidir. Özellikle
farklı zaman dilimlerinde katılımcıların olacağı
çevrimiçi dersleri oluştururken bu ayara dikkat
edilmeli ve ilerleyen bölümlerde göreceğimiz ders
tanıtımı kısmında bu durum katılımcılara açık
ve net bir şekilde açıklanmalıdır. Bu amaçla bazı
ÖYS’lerde sistemin ya da dersin ana sayfasında su-
nucunun saati gösterilebilmektedir.
Kullanıcı Disk Kotası
Kullanıcı kotası belirlemek suretiyle katılımcı-
ların ÖYS içinde kişisel ya da ders içerikleri ile
ilgili saklayabilecekleri dosyaların boyutları belir-
lenebilir. Burada dikkat edilmesi gereken bir nok-
Şekil 2.11 Açık Kaynak Kod ÖYS’de Bulut Depolama Ortamlarının Ödev Dosyası Yükleme Amaçlı Kullanımı
ta bu alanın katılımcılara ders dışındaki kişisel
dosyaları için verilmiş bir depolama alanı olmadı-
ğı vurgusunun yapılmasıdır. Zaten ÖYS’nin üze-
rinde çalıştığı sunucunun performansını olumsuz
etkilememesi açısından kullanıcı kotasını düşük
tutmakta yarar vardır. Özellikle kullanıcı sayısı
fazla olan sistemlerde kullanıcı kotasını minimum
düzeyde tutularak kullanıcıları kişisel bulut depo-
lama alanlarını kullanmaya yönlendirmekte yarar
vardır. Bu kitabın Öğrenme Yönetim Sistemlerinin
Diğer Bilgi Sistemleri ile Entegrasyonu başlıklı üni-
tesinde Öğrenme Yönetim Sistemleri ile Bulut De-
polama Araçlarının Entegrasyonu başlıklı bölümde
açıklandığı üzere ÖYS’ ye bulut depolama araçla-
rından bir veya bir kaçına entegre edilerek katı-
lımcıların ödev ve kişisel dosyalarını ÖYS içerisin-
de bu ortamlara doğrudan erişerek saklamaları ve/
veya ÖYS içerisinde kullanmaları daha doğru bir
yaklaşım olacaktır. Örnek verecek olursak ÖYS
Dropbox ya da Google Drive ile entegre olacak
şekilde yapılandırılmışsa katılımcı önceden bu
ortamlara yüklediği ödev ya da ürün dosyalarını
(portfolyo) ÖYS içinde dosya yükleme yapılabilen
ödev, işbirliğine yönelik çalışmalar ya da tartışma
ortamı gibi alanlarda kullanabilir. Aşağıdaki şekil-
lerde açık kaynak kod bir ÖYS (Canvas) içinde
bulut depolama ortamlarında (Google Drive ve
DropBox) ödev dosyası yükleme ve işbirliğine
yönelik çalışma (Google Drive) amaçlı kullanma
ekranları gösterilmektedir.
45
 Öğrenme Yönetim Sistemlerinde Ders Tasarımı

Şekil 2.12 Açık Kaynak Kod ÖYS’de (Canvas) Bulut Depolama Ortamlarının İşbirliğine Yönelik Çalışma Amaçlı
Kullanımı

Dersin Kullanım Hakları

Öğrenme Yönetim Sistemlerinin özelliklerinden biri de oluşturulan derslerin uluslararası ortamlarda
kullanılabilir olmasıdır. Bu amaçla çevrimiçi ders oluşturma aşamasında oluşturulacak derste bu bilgi-
nin de yer alması doğru bir yaklaşım olacaktır. Bu bilgi sayesinde dersin ve/veya içeriklerinin tamamı-
nın ya da bir bölümünün kullanıcılar tarafından ne şekilde kullanılabileceği belirtilmektedir. Aşağıdaki
görselde açık kaynak kodlu bir ÖYS’de (Canvas) ders oluşturma ekranında içeriğin kullanımı ile ilgili
lisans bilgileri yer almaktadır.

46
Öğrenme Yönetim Sistemleri

Şekil 2.13 Açık Kaynak Kod ÖYS’de İçeriğin Kullanımı ile İlgili Lisans Bilgilerinin Belirlenmesi

Ders Formatı
ÖYS’lerde ders oluştururken belirlenebilen bir başka ayar ise dersin formatıdır. Dersin formatı ile der-
sin kullanıcı tarafından kullanım ve görünüm şekli belirlenebilmektedir. Örneğin dersin yüz yüze eğitime
destek olarak mı, haftalık ya da sosyal formatta mı yapılandırılacağı bilgisi bu bölümde belirlenmektedir.
Belirlenen ders formatına göre görünüm ve ders araçları ayarlanabilmektedir. Aşağıdaki görsellerde iki
farklı açık kaynak kod ÖYS’de (Moodle ve Canvas) çevrimiçi ders oluşturma aşamasında ders formatı
belirleme ekranları gösterilmektedir.

Şekil 2.14 Açık Kaynak Kod ÖYS’lerde (Moodle ve Canvas) Ders Formatı Belirleme

47
 Öğrenme Yönetim Sistemlerinde Ders Tasarımı

Derse Misafir Erişimi Roller ve İzinler

Çevrimiçi derslere misafir öğretim üyesi ya
da öğrenci erişimine ihtiyaç olması durumunda
misafir erişimine izin verilebilir. Katılımcıların
dersin içeriğinin tamamını ya da izin verilen bö-
lümünü incelemeleri ve derse kayıt olup olmaya-
caklarına karar vermeleri ya da dışarıdan misafir
öğretim üyesi davet edildiği durumlarda bu özel-
lik seçilebilmektedir.
ipucu
Bazı ÖYS’ler misafir erişimine ek olarak gözlemci
erişimi de sağlayarak özellikle öğrenci danışmanları
ya da velilerinin sorumlu oldukları öğrencilerin ders-
teki ilerleme durumlarını izlemelerini sağlamaktadır.
Misafir hesabından farklı olarak gözlemci hesabı yal-
nızca içeriğe değil aynı zamanda belirli kullanıcı(lar)
ın dersteki etkinlik raporlarına da erişimini mümkün
kılmaktadır.
Roller ve izinler çevrimiçi ders oluştururken yapıl-
ması gereken önemli ayarlar arasındadır. Genellikle
sistem düzeyinde önceden tanımlanmış roller ve bu
rollere atanmış izinler bu amaçla kullanılabilir. Ders
oluşturma aşamasında bu rollerin ne şekilde kullanı-
lacağı iyi planlanmalı ve ders oluşturulduktan sonra
ders içerisinde hangi rolün ne tür içerik ve etkinli-
ğe hangi düzeyde erişeceği ayarlanmalıdır. Genelde
etkinlik ve içeriklerin düzenleme menüsünde farklı
rollerin erişim düzeyi belirlenebilmektedir. Örneğin
öğrenci rolü bir ödevi, içeriği, tartışma konusunu
düzenleyemezken yönetici, öğretmen veya yardımcı
öğretmen söz konusu bu içerikleri düzenleme ve hat-
ta oluşturma yetkisine sahip olabilmektedir. Roller
ve izinler ile ilgili başka bir önemli durum ise ÖYS
genelinde ya da ders özelinde rollerin kopyalanıp
izinlerin düzenlenebilir olmasıdır. Örnek olarak öğ-
renci hesabına belirli bir derste tartışma forumlarını
yönetme izni verilmek istendiğinde öncelikli olarak
öğrenci rolünün bir kopyası oluşturulup farklı şe-
kilde isimlendirildikten sonra (forum yöneticisi gibi)
oluşturulan bu rolün izinlerine gidilip gerekli ayarlar
yapılabilir. Aşağıdaki görselde açık kaynak kod bir
ÖYS’de (canvas) örnek kullanım gösterilmektedir.

Şekil 2.15 Açık Kaynak Kod bir ÖYS’de (Canvas) Yeni Rol Oluşturma

Ders içerisinde roller ve bu rollerin izinleri belirlendikten sonra kullanıcılar derse manuel ekleniyorsa
sahip olacağı roller de manuel bir şekilde kullanıcı düzenleme bölümünde atanabilir. Kullanıcılar derse bu
kitabın Öğrenme Yönetim Sistemlerinin Diğer Bilgi Sistemleriyle Entegrasyonu başlıklı ünitesinde Öğrenme
Yönetim Sistemlerinin Öğrenci Bilgi Sistemi ile Entegrasyonu başlıklı bölümde anlatılan yöntem ya da toplu
kayıt dosyası (csv) ile kaydediliyorsa bu yöntemlerde kullanıcı rolü ile ilgili alanlarda katılımcıların sisteme
ve derse hangi rollerle atanabileceği bilgisi mutlaka yer almalıdır.

48
Öğrenme Yönetim Sistemleri

Şubeler ise gruplardan farklı olarak bir dersin

ipucu
Roller ve izinler öncelikle sistem genelinde belirlenir.
Ders içerisinde ise sistem genelinde belirlnemiş roller
kullanılabilir. Derste olmayan fakat sistemde olduğu
bilinen ders rolü derste kullanılmak istenirse sistem
yöneticisi ile iletişime geçilmelidir.
A, B ve C şubesi gibi öğrenenlerin aynı derste
farklı şubelere yerleştirilmesi amacıyla kullanı-
labilir. Bazı ÖYS’lerde (örneğin Canvas) dersin
öğretim elemanının yalnızca kendi şubesindeki
öğrenenleri değerlendirebilmesi gibi ayarlar da
yapılabilmektedir. Aşağıdaki görsellerde açık kay-
nak kod bir ÖYS’de grup ve şube ayarlarına ait
görüntüler yer almaktadır.

Gruplar ve Şubeler
ÖYS’lerde çevrimiçi ders oluşturma sırasında
dikkat
yapılabilecek ayarlardan bir diğeri de gruplar ve Ders içindeki gruplar ile şubeler birbirlerinden
şubelerin belirlenmesidir. ÖYS’de grup özelliği öğ- farklı bileşenlerdir. Gruplar sayesinde öğrenenler
renenlerin işbirliği halinde birlikte çalışmaları ama-
gruplar halinde bir ödev, proje ya da belge üze-
cıyla kullanılmaktadır. Örneğin grup ödevleri ya da
rinde birlikte çalışabilmektedirler. Şubeler ise yüz
işbirliğine yönelik olarak ortak belgeler üzerinde
yüze okul sistemindeki sınıflar gibidir. Belirli sa-
çalışma takımları oluşturmak amacıyla gruplandır-
yıdaki öğrenen genelde harf (A, B ve C gibi) ya da
ma özelliği kullanılabilir. Öğrenci grupları sayesin-
de öğrenciler grup olarak projelerini ve taslaklarını rakam (101, 102 ve 103 gibi) ile belirlenmiş sanal
organize edebilirler. Belirli büyüklükteki gruplara sınıflarda kayıtlıdır. Bazı ÖYS’lerde (örneğin Mo-
öğrenciler rastgele atanabilir ya da gruplar manuel odle) grup bileşeni şube olarak kullanılmaktadır.
olarak oluşturup düzenlenebilir.

Şekil 2.16 Açık Kaynak Kod bir ÖYS’de (Canvas) Grup Oluşturma Ekranı

49
 Öğrenme Yönetim Sistemlerinde Ders Tasarımı

Şekil 2.17 Açık Kaynak Kod bir ÖYS’de (Canvas) Şube Oluşturma Ekranı

Uyarılar (Öğrenci Takip Merkezi) Buraya kadar anlatılanlar ÖYS’lerde ders

ÖYS’lerin yakın zamanda öne çıkan özellikle-
rinden biri de uyarılardır. Uyarılar sayesinde belirli
kriterleri sağlamamış öğrenenler olası başarısız ola-
rak değerlendirilip çok geç olmadan bu öğrenen-
lere, öğretim elemanlarına ve hatta gözlemcilere
uyarı gönderilebilmektedir (Moodle ve Blackboard
Learn). Bu uyarıların benzeri öğretim elemanları
için de yapılandırılabilmektedir (Canvas). Örneğin
öğretim elemanı belirli bir süre sisteme girmemişse
ya da öğrenenlerin gönderilerini belirli bir süre içe-
risinde notlandırmamışsa veya öğrenenlerle belirli
bir süre etkileşime geçmemişse belirlenen roldeki
katılımcılara uyarı mesajı gönderilebilmektedir.
oluşturma aşamasında yapılabilecek ayarları ve
düzenlemeleri içermektedir. Bu ayarların az bir
bölümünün çevrimiçi ders oluştururken zorun-
lu olarak girilmesi gerekir (Örneğin dersin adı
ve kodu). Büyük bölümü ise ders oluşturulduk-
tan sonra oluşturulabilir ya da düzenlenebilir.
Ders oluşturma sırasında girilen bu bilgiler
ÖYS’lere göre farklılık gösterebilir. İlerleyen
bölümde ise ders içeriklerinin ve etkinliklerin
oluşturulmasında dikkat edilmesi gerekenler
anlatılacaktır.

Öğrenme Çıktısı
1 Öğrenme Yönetim Sistemlerinde ders oluştururken yapılması gereken ayarları
açıklayabilme
2 Öğrenme Yönetim Sistemlerinde ders oluşturma öncesinde yapılması gerekenleri
tartışabilme

Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Çevrimiçi ders tasarımı bu

1 milyon üzerinde öğrencisi
olan bir hedef kitle için öğ-
renme yönetim sisteminde
bir ders tasarımı yapsaydı-
nız ne tür ayarları öncelikli
olarak yapardınız?
bölümde uçak kalkmadan
önce yapılması gereken
Çevrimiçi ders tasarımı ön-
hazırlıklara benzetilmiştir.
cesinde ne tür bigilere ihti-
Sizce çevrimiçi ders tasarı-
yacınız olurdu? Açıklayınız.
mı günlük yaşamda başka
ne tür yaşamsal olaylara
benzetilebilir?

50
Öğrenme Yönetim Sistemleri
DERS İLE İLGİLİ BİLGİLER
ÖYS’lerde çevrimiçi ders oluştururken öğ-
renenlerin derse girdikleri ilk andan dersi ta-
mamladıkları ana kadar izlemeleri gereken süreç
hakkında olabildiğince açık ve net bilgilendirme
yapılmalıdır. Bir başka ifadeyle öğrenen ders ile
ilgili yapılması gerekenleri mümkün olduğunca
başka kaynaklara başvurmadan oluşturulan ders
içinde bulabilmelidir. Bu nedenle öğrenenlere
ders ile ilgili bilgiler ÖYS’de aşağıdaki bileşenler
yardımıyla sunulabilir.
Ders Ana Sayfası
Derse kayıtlı öğrenenlerin derse giriş yaptıktan
sonra karşılandığı ekrandır. Genelde kullanıcıla-
ra ders hakkında bilgiler bu sayfada verilir. Bazı
ÖYS’lerde ayarlar bölümünden dersin ana sayfa-
sının neresi olacağı belirlenebilmektedir. Örneğin
dersin ana sayfası tartışma etkinliklerinin, çevri-
miçi kısa sınavların ya da ödevlerin listelendiği bir
alan olarak belirlenebilir. Fakat, en iyi uygulamala-
ra bakıldığında ÖYS’de ana sayfa olarak öğrenen-
lerin ders hakkındaki bilgileri görebilecekleri bir
ana sayfa ile karşılanmaları yerinde olacaktır. Ana
sayfada aşağıdaki bilgilerin yer alması önerilir.
ipucu
Ders ile ilgili bilgiler kısmında verilen bilgiler saye-
sinde öğrenenlerin ders hakkında bilmek istedikle-
ri hemen her şeyin açık ve net şekilde belirtilmesi
amaçlanmalıdır.
Ders Hakkında
Ders hakkında başlığı altında dersin kısa açıkla-
ması verilebilir. Bu açıklamada dersin hedef kitlesi
ve önerilen tamamlama süresi, planlanmışsa çev-
rimiçi görüşme zamanları gibi bilgiler yer alabilir.
Öğretim elemanının adı ve iletişim kurma yöntem-
leri de bu alanda yer alabilir. İstenirse ders ile ilgili
bir görsel ya da slogan bu başlık altında verilebilir.
Ayrıca akademik ve teknik destek alma amacıyla
öğrenenlerin ne tür yollar izleyebileceği bilgisi de
bu bölümde verilebilir.
Dersin Amacı
Bu başlık altında dersin amaçları öğrenenle-
re açık ve net bir şekilde ifade edilmelidir. Dersin
amaçlarına ulaştıktan sonra öğrenenlerin edinebi-
lecekleri olası kazanımlar da burada verilebilir.
Dersin Yapısı
Bu alanda dersin işleyiş yapısı hakkında bilgiler
verilmelidir. Örneğin dersin haftalık mı, ünite ya
da konu bazlı mı ya da birkaç ünite veya konuyu
içeren modüler bir yapısı mı olacağı bu başlık al-
tında verilebilir. Örneğin ders haftasının her hafta
Pazartesi 08:00’de başlayıp ilerleyen haftanın Pazar
günü 23:59’da sona ereceği ve ödevlerin ve etkin-
liklerin bu tarih aralığında tamamlanması gerektiği
gibi bir bilgi bu alanda verilebilir.
Öğrenme Çıktıları
Öğrenme çıktıları genel olarak ifade edilen der-
sin amaçlarının biraz daha özele indirgenerek mad-
deler halinde ifade edilmesidir. Dersin sonunda öğ-
renenlerin kazanması hedeflenen bilgi ve beceriler
burada belirtilebilir.
ipucu
Bazı ÖYS’lerde (Canvas, Moodle ve BlackBoard)
öğrenme çıktıları ile ders içerisindeki etkinlikler
eşleştirilip gözlemlenebilir öğrenme yeterlilikleri
raporlanabilmektedir.
Ön Koşullar
Bu bölümde dersin ön koşulları varsa belirtil-
melidir. Bu ön koşullar teknik ya da akademik ola-
bilir. Teknik koşullara örnek olarak İnternet bağ-
lantısı, kamera ve mikrofon (canlı dersler için) ya
da donanım/yazılım gereksinimleri verilebilir.
Sistemi Kullanma
Öğrenenlerin ÖYS’yi etkili bir şekilde kullan-
maları için diledikleri zaman başvurabilecekleri
bir sistem kullanma kılavuzundan yararlanılabilir.
Sistem yöneticisi ile irtibata geçilip bu kılavuzun
bağlantısı ya da kendisi kullanıcılarla paylaşılmalı-
dır. Bu kılavuzlar belge ya da video şeklinde hazır-
51
 Öğrenme Yönetim Sistemlerinde Ders Tasarımı

lanabilir. Bu kılavuzlar asgari teknik gereksinimler, Başarının Değerlendirilmesi

yapılması istenen etkinliklerin adım adım nasıl ya-
pılacağı, varsa içerikte kullanılan simgelerin anlam-
ları gibi bilgileri içerebilir.
Öğrenenlerden Beklenenler
Bu alanda dersi alan öğrenenlerden beklentiler
net bir şekilde belirtilmelidir. Haftalık okumaların
yapılması, tartışmalara ve canlı derslere katılım,
ödevleri zamanında teslim etme ve bilimsel etik
kurallarına uyma gibi davranışlar bu beklentilere
örnek verilebilir.
Temel ve Yardımcı Ders Kaynakları
Öğrenenlerin derste kullanacakları temel ve
yardımcı kaynakların isimleri ve varsa bu kay-
naklara erişim bağlantıları bu bölümde verilebilir.
Burada dikkat edilmesi gereken bir durum telif
hakkı olan ders malzemelerine doğrudan erişim
bağlantısının verilmemesidir. Özellikle kurumun
kütüphane bağlantısı veya açık ders malzemeleri-
ne erişim bağlantılarının verilmesi ve öğrenenlerin
bu bağlantılarını kullanarak ders kaynaklarına eriş-
meleri bu alanda açıklanabilir. Ayrıca çevrimiçi ya-
rarlanılabilecek yazım ve intihal kontrol araçlarına
erişim bağlantılarının bu bölümde verilmesi yararlı
olacaktır.
Öğrenenlerin dersten başarılı sayılabilmeleri için
tamamlamaları gereken notlandırılmış etkinlikler
(örneğin tartışmalara ve canlı derslere katılma, ödev
gönderme, canlı ders, çevrimiçi kısa sınav vb.) ve bu
etkinliklerin genel not ortalamasına katkısı yüzde
ve/veya harf notu olarak belirtilmelidir. Bu alandaki
puan bilgileri yalnızca bilgi amaçlı olup not defteri/
merkezinde otomatik olarak görüntülenmez.
ipucu
Not defterinde/merkezinde tartışma forumu, ödev,
kısa sınav gibi notlandırılmış etkinlikler otomatik
olarak oluşturulur ve puanlanan etkinlikler bu alanda
toplu olarak görülebilir.
Telif Hakkı ve Paylaşım Kuralları
Çevrimiçi derslerde yapılan paylaşımlar ve pay-
laşılan içeriklerle ilgili kurumsal politika ve etik
kuralların belirtilmesi çok önemlidir. Paylaşılan
içeriklerin özgün olması, telif hakkı olan bir kay-
naktan yararlanılmışsa referans vermeye özen gös-
terilmesi, yapılan yorumlar ve gönderilen mesajlar-
la ilgili bireysel, kurumsal ve ulusal düzeyde dikkat
edilmesi gereken hususlar bu alanda belirtilmelidir.

Öğrenme Çıktısı
3 Öğrenme Yönetim Sistemlerinde oluşturulacak derste yer alması gereken bilgileri
açıklayabilme

Araştır 2 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Yüz yüze verilen bir ders bil-

Öğrenme Yönetim Sistem-
gi forumu ile çevrimiçi veri- İstediğiniz bir alanda çevri-
lerinde oluşturulacak derste
len bir dersin bilgi formunu miçi bir ders oluşturmak için
yer alması gereken bilgiler
karşılaştırın. Benzer ve fark- gerekli bilgileri oluşturun.
neler olmalıdır?
lı öğeleri listeleyin.

52
Öğrenme Yönetim Sistemleri
DERS İÇERİKLERİNİN
OLUŞTURULMASI VE SUNULMASI
ÖYS’lerde ders içerikleri çok önemli bir ko-
numa sahiptir. Kullanılan ÖYS ne kadar özellikli
olursa olsun ders içerikleri ve etkinliklerinin sunu-
mu öğrenme sürecini kolay ve anlaşılabilir kılma-
da öğrenenlere yardımcı olmalıdır. Bu doğrultuda
ders içeriklerinin kolay ve anlaşılabilir bir şekilde
öğrenenlere sunulması için aşağıdaki bileşenlere
dikkat edilmelidir.
Ders Gezinme Menüsü
Ders menüsü öğrenenlerin ÖYS’lerde içerik
ve etkinliklere erişmek için kullanabilecekleri bir
alandır. Bu alanda içerik ve etkinlikler Dersin Yapısı
altında anlatılan formata göre (haftalık, ünitelere
göre, modüler vb) yapılandırılırlar. Ders menüsünü
yapılandırırken öğrenenlerin içerik ve etkinliklere
en kolay şekilde erişmeleri amaçlanmalıdır. Burada
kriter mümkün olan en az tıklama ile öğrenenlerin
içerik ve etkinliklere erişmeleridir. Şimdi ders me-
nüsünde yer alabilecek içerikleri inceleyelim. Ders
menüsünü ders bilgileri, ders içerikleri ve ders araç-
ları olmak üzere üç bölüme ayırarak işe başlayalım.
Şekil 2.18 Ders Bilgilerinin Menü Öğesi Olarak Kullanım Örneği
Duyurular
Ders menüsündeki ilk öğe Duyurular olabilir.
Duyurular ders etkinlikleri hakkında öğrenenlere
bilgi verme amaçlı kullanılabilecek bir araçtır. Bir
ders aracı olmasına rağmen duyurular menü öğesi-
ni ders bilgileri bölümünde en üst sırada kullanmak
öğrenenlerin derse girdiklerinde hızlı bir şekilde
erişebilmeleri açısından önemlidir. ÖYS’de eposta
ve anlık bildirim araçları sistem yöneticisi tarafın-
dan etkinleştirilmişse oluşturulan duyurular der-
sin katılımcılarına eposta mesajı ve anlık bildirim
(mobil cihazlarda) olarak gönderilebilmektedir. Bu
sayede öğrenenler yapılan duyuruları ÖYS’ye giriş
yapmadan görebileceklerdir.
Ders Tanıtımı
Ders menüsünde yer alması gereken ikin-
ci bölüm ders ile ilgili bilgilerin yer aldığı Ders
Tanıtımı’dır. Bu bölümde öğrenenlere ders ve der-
sin işleyişi hakkında bilgiler verilmelidir. Dersin
Ana Sayfası başlığı altındaki bilgiler bu alanda veri-
lebilir. Aşağıdaki görselde örnek bir ders menüsün-
de ders hakkındaki bilgilerin bir bölümünün menü
öğesi olarak kullanımı gösterilmektedir.
53
 Öğrenme Yönetim Sistemlerinde Ders Tasarımı

Ders İçerikleri
Ders içerikleri menü öğesi, dersin yapısına göre içeriğin öğrenenlere mümkün olan en hızlı şekilde su-
nulması amacıyla kullanılır. Örnek olarak haftalık yapılandırılmış bir dersin içerikleri sol menüde haftalık
olarak isimlendirildikten sonra öğrenenlerin ilgili haftanın adına tıklayarak o haftanın içerik ve etkinlikle-
rine erişmeleri sağlanabilir. Haftalık olarak önerilen içerik ve etkinlikler aşağıdaki gibidir:

Haftaya Başlarken
Bu bölümde öğrenenlerin ilgili hafta işlenecek konu(lar) ve tamamlamaları beklenen etkinlikler hak-
kında bilgi verilmelidir. Haftanın konusu ile ilgili görsel paylaşılmak istenirse yine bu bölümde paylaşıla-
bilir. Aşağıdaki görselde örnek bir haftaya başlarken bölümü gösterilmektedir.

Şekil 2.19 Haftaya Başlarken Bölümü Örneği

Okuyunuz
Başlıktan da anlaşılacağı üzere öğrenenlerin ilgili haftada yapmaları istenen okuma(lar) bu bölümde
verilmelidir. Burada dikkat edilmesi gereken konu öğrenenlerden okumaları istenen kaynaklara erişim bağ-
lantıları veya bu kaynakları nerede bulabileceklerinin de belirtilmesidir. Ayrıca okuma(ları) yaparken dik-
kat etmeleri gereken noktalar da bu bölümde belirtilmelidir. Dikkat edilmesi gereken noktalar “okurken
canlı derste tartışmak üzere şu soruların cevaplarını bulmaya çalışınız” şeklinde ifade edilebilir. Aşağıdaki
görselde örnek bir okuyunuz bölümü verilmektedir.

Şekil 2.20 Okuyunuz Bölümü Örneği

54
Öğrenme Yönetim Sistemleri

Tartışınız
Bu bölümde öğrenenlerin ilgili haftada yapmaları istenen tartışma(lar) yer almalıdır. Bu etkinlik eş zaman-
sız olarak katılımcıların verilen konu(lar) ile ilgili fikir alışverişinde bulunabilecekleri bir forum ortamıdır. En
iyi uygulamalara bakıldığında haftalık tartışma etkinliği dönem boyunca erişilebilir ancak yalnızca ilgili hafta
aralığında yorum yazmaya açık olacak şekilde yapılandırılmalıdır. Tartışma etkinliği ders içerisindeki bir ara-
cın kullanımına yönlendirdiğinden öğrenenlerin bu etkinliği tamamlamaları için izlemeleri gereken adımları
belirtmek son derece önemlidir. Aşağıdaki görselde örnek bir tartışma bölümü kullanımı gösterilmektedir.

Şekil 2.21 Tartışınız Bölümü Örneği

Katılınız
Canlı dersler çevrimçi derslerde öğrenenler ve öğretim elemanının İnternet ortamında belirli aralıklarla
bir araya gelmesi amacıyla kullanılmaktadır. Diğer etkinliklerde olduğu gibi öğrenenlerin canlı derse nasıl
katılabileceklerinin açık ve net bir yönerge ile açıklanmasında yarar vardır. Aşağıdaki görselde örnek bir
canlı derse katılım yönergesi gösterilmektedir.

Şekil 2.22 Katılınız Bölümü Örneği

Buraya kadar anlatılan bileşenler soldaki ders menüsünde her hafta/modül altında yer alması önerilen
bileşenlerdir. Aşağıda ders menüsü öğelerine devam edilmektedir.

Ders Araçları
Ders araçları bölümünde ders içerisinde kullanılan ve katılımcıların kullanımına sunulan araçlar yer
almalıdır. Burada yer alan araçlara erişim katılımcıların rolüne göre değişiklik gösterebilir. Örnek olarak
öğrencilerin görmesi istenmeyen ya da belirli bir süre sonra görmesi istenen menü öğeleri yalnızca öğretim
elemanı tarafından görülecektir.

Canlı Ders
Canlı ders araç bağlantısı ders menüsünde ders araçları bölümünde yer alabilir. Canlı ders etkinlikleri
için ÖYS’ye entegre edilmiş video konferans araçları (örneğin BigBlueButton, Adobe Connect, Collaborate
Ultra, Openmeetings ve WizIQ) kullanılmaktadır. Canlı ders etkinliği oluşturulurken entegre edilmiş video
konferans aracı ile ÖYS’nin sunmuş olduğu seçeneklere dikkat edilmelidir. Bu seçeneklere örnek olarak canlı
dersin süresi, kaydın etkinleştirilip etkinleştirilmeyeceği, canlı ders öncesinde katılımcılara bildirim gönderi-
lip gönderilmeyeceği, öğretmen canlı derse katılana kadar öğrenenlerin beklemeye alınıp alınmayacağı gibi
özellikler verilebilir. Bu seçenekler kullanılan ÖYS’ye, video konferans aracına ve ÖYS ile video konferans
aracının entegrasyon yöntemine (örneğin LTI ya da eklenti ile) göre değişiklik gösterebilmektedir. Aşağıdaki
görselde açık kaynak kodlu bir ÖYS’de (Canvas) canlı ders etkinliği oluşturma ekranı gösterilmektedir.

55
 Öğrenme Yönetim Sistemlerinde Ders Tasarımı

Şekil 2.23 Açık Kaynak Kod ÖYS’de (Canvas) Canlı Ders Etkinliği Oluşturma Ekranı

Tartışmalar (Forum)
Çevrimiçi derste eşzamansız tartışmalar forum aracı ile gerçekleşmektedir. Yukarıda Ders İçerikleri baş-
lığı altında verilen Tartışınız bölümünde yönergesi verilen etkinlikler bu etkinliklerdir. Ders menüsündeki
tartışmalar bölümünde dersteki tüm tartışmaları toplu olarak görmek mümkündür. İlgili tartışma başlığı-
na tıklanarak tartışma konusuna erişilebilir. Aşağıdaki görselde tartışmalar aracına eriştikten sonra tartışma
konusu oluşturma ve düzenleme ekranı gösterilmektedir.

Şekil 2.24 Ders Menüsünde Tartışma Etkinliği Oluşturma ve Düzenleme Ekranı

56
Öğrenme Yönetim Sistemleri

Harici Web Sayfaları

ÖYS’de olmayan ve araç olma özelliği olan Web sayfaları da menüde ders araçları bölümünde kullanı-
cılara sunulabilir. Bu kullanıma örnek olarak üniversite kütüphanesi, yazım kontrol araçları ve açık erişim
ders malzemelerinin sunulduğu Web sayfaları verilebilir. Aşağıda açık kaynak kod bir ÖYS’de (Canvas)
açık erişim ders malzemelerinin yer aldığı bir Web sayfasının ders menüsünde kullanımı gösterilmektedir.

Şekil 2.25 Açık Kaynak Kod ÖYS’de (Canvas) Web Sayfasının Menü Öğesi olarak kullanılması

Notlarım
Ders içinde yapılandırılmış ödev, kısa sınav, tartışma (forum) gibi notlandırılmış etkinliklerden öğ-
renenlerin aldıkları notları görebilecekleri ders menüsünde araçlar bölümünde yer alan öğe Notlarım’dır.
Aşağıdaki görselde bu öğe’ye eriştikten sonra örnek bir notlarım ekran görüntüsü yer almaktadır.

Şekil 2.26 Ders Menüsünde Notlarım Menü Öğesine Erişimden Sonra Çıkan Ekran Görüntüsü Örneği

Takvim
Ders içinde başlangıç ve bitiş tarihi belirtilerek yapılandırılmış duyuru, ödev, kısa sınav, tartışma (fo-
rum) gibi zamanlanmış etkinliklerin gösterildiği ders menüsü aracı Takvim’dir. Takvim üzerinde zaman-
lanmış etkinlikler farklı renklerde gösterilir ve fare ile üzerine gelindiğinde etkinlik ile ayrıntılı bilgiye
ulaşılabilir. Aşağıdaki görselde örnek bir Takvim görseli yer almaktadır.

57
 Öğrenme Yönetim Sistemlerinde Ders Tasarımı

Şekil 2.27 Ders Menüsünde Takvim Menü Öğesine Ait Ekran Görüntüsü

Dosyalar
Öğrenenlere ders dosyalarına erişim izni verilmişse Dosyalar menü öğesine tıklayarak burada yer alan
dosyalara erişmeleri sağlanabilir. Ders dosyaları içeriği görseller, powerpoint sunular, pdf belgeler, word
belgeler gibi klasörler altında düzenlenip öğrenenlere sunulabilir. Aşağıdaki görselde örnek bir Dosyalar
bölümü gösterilmektedir.

Şekil 2.28 Ders Menüsünde Dosyalar Menü Öğesine Ait Ekran Görüntüsü

58
Öğrenme Yönetim Sistemleri

Katılımcılar
Ders menüsünde yer alabilecek diğer bir menü öğesi Katılımcılar’dır. Katılımcılar menü öğesi sayesinde
dersteki kayıtlı kullanıcıları bir listesine erişilip kullanıcıların izin verilmiş profil bilgileri görüntülenebilir
ve izin verilmişse seçilen kullanıcıya(lara) doğrudan mesaj gönderilebilir. Aşağıdaki ekran görüntüsünde
ders menüsünde örnek bir Katılımcılar bölümü yer almaktadır.

Şekil 2.29 Ders Menüsünde Katılımcılar Menü Öğesine Ait Ekran Görüntüsü
Sözlük
Ders ile ilgili kavram ve terimlerin öğrenenlerle paylaşılabileceği ve tüm ders katılımcılarının kavram(lar)
oluşturabilecekleri Sözlük aracı özel kavram ve terimlerin kullanıldığı derslerde kullanılması önerilen araç-
lardandır. Bu nedenle bu öğenin ders menüsünde araçlar bölümünde yer alması doğru olacaktır. Aşağıdaki
görsel açık kaynak kod bir ÖYS’de (Moodle) Sözlük aracının kullanımı gösterilmektedir.

Şekil 2.30 Ders Menüsünde Sözlük Menü Öğesine Ait Ekran Görüntüsü

59
 Öğrenme Yönetim Sistemlerinde Ders Tasarımı

Raporlar
Ders ve ders içeriklerine erişim, etkinlikler ve
katılımcıların durumları ile ilgili verilerin alınması
için ÖYS’lerde farklı türden raporlar alınabilmek-
tedir. Bu raporlar sayesinde katılımcıların derse son
erişim tarihleri, içerik ve kullanıcı etkileşimi, et-
kinlik ve kullanıcı etkileşimi, kullanıcı ve kullanıcı
etkileşimi, içerik, etkinlikler ve sistemde geçirilen
süre gibi raporlamalar yapılabilmektedir. Bu rapor-
lamalar doğrultusunda içerik ve etkinliklerde dü-
zenlemelere gidilebilir ve kullanıcılar uyarılabilir.
Yardım
Ders Menüsünde araçlar bölümünde yer alması
gereken son öğe ise Yardım’dır. Yardım aracı sayesinde
öğrenenler teknik ve akademik konularda destek ala-
bilecekleri alanlara yönlendirilebilirler. Burada önemli
olan bir nokta bu araç sayesinde erişilebilen içerikler-
de sıkça sorulan sorular (SSS) bölümü oluşturularak
kullanıcıların karşılaştıkları sorun ya da öğrenmek is-
tedikleri bilgiler için önce bu bölümü incelemelerinin
sağlanmasıdır. Aşağıdaki görselde açık kaynak kod
ÖYS’de (Canvas) Yardım menü öğesi ile erişilebilen
örnek bir yardım bölümü gösterilmektedir.

Şekil 2.31 Yardım Menü Öğesi ile Erişilebilen Örnek Bir Yardım Bölümü
Öğrenme Çıktısı
4 Öğrenme Yönetim Sistemlerinde oluşturulan derste yer alacak etkinlik türlerini açıklayabilme
5 Öğrenme Yönetim Sistemlerinde oluşturulan dersin ders gezinme menüsünün nasıl
düzenlenmesi gerektiğini açıklayabilme

Araştır 3 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Öğrenme Yönetim Sis-
temlerinde oluşturulacak
bir derste kullanılabilecek
etkinlik ve araç türlerini
açıklayın.
https://canvas.instructure.
Yüz yüze verilen bir derste
com/login/canvas adresinde
yer alabilecek etkinlik ve
ücretsiz bir öğretmen hesabı
araçlarla çevrimiçi bir ders-
oluşturduktan sonra bu üni-
te kullanılabilecek etkin-
tede anlatılanlar doğrultusun-
lik ve araçları karşılaştırın.
da kendi dersinizi oluşturun.
Benzer ve farklı etkinlik ve
Duygu ve düşüncelerinizi ar-
araçları listeleyin.
kadaşlarınızla paylaşın.

60
Öğrenme Yönetim Sistemleri

Öğrenme Yönetim Sistemlerinde

1 ders oluştururken yapılması
gereken ayarları açıklayabilme

öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

Öğrenme Yönetim Sistemlerinde
2 ders oluşturma öncesinde
yapılması gerekenleri tartışabilme

Ders ile İlgili Ayarlar

İnternet ve Bilgi Teknolojilerinin hızlı bir şekilde geliştiği günümüzde bilgiye erişim şimdiye kadar hiç ol-
madığı şekilde kolay bir hale gelmiştir. Çoğumuz gerek eğitim aldığımız kurumlarda gerekse bu kurumlar
dışında çevrimiçi ortamlarda eğitim içeriklerini görmüş ya da yararlanmışızdır. Herkese açık şekilde sunulan
Kitlesel Açık Çevrimiçi Dersler (KAÇD) ve farklı eğitim kurumları tarafından öğrenenlere sunulan eğitsel
içerikler çevrimiçi ders içeriklerine örnek olarak verilebilir.Çevrimiçi ders tasarımı uçak yolculuğu öncesinde
yapılan hazırlıklara benzetilebilir. Bir uçağın kalkışı öncesinde sistematik olarak yapılması gereken bir dizi
hazırlıklar vardır ve bunların her biri emniyetli bir uçuş için gereklidir. Yolcular kişisel olarak yapmaları
gereken hazırlıkları tamamlayıp yolculuğun başlamasını beklerler. Yolcuların kalkış öncesi ve hatta yolculuk
sırasında yapılan hazırlıklardan haberleri olmayabilir. Bu benzetmeden de görüleceği üzere çevrimiçi ders
tasarımı yayın öncesinde biz dizi hazırlık gerektirmektedir.ÖYS’lerde çevrimiçi ders oluşturmayı ders ile ilgili
yapılması gereken ayarlar, ders ile ilgili bilgiler ve ders içeriklerinin oluşturulması ve sunulması olmak üzere üç
ana başlık altında incelemek mümkündür. Ders ile ilgili yapılması gereken ayarlar bir tür dersin kimliği olarak
düşünülebilir. Bu ayarları yaparken dersin çerçeve olarak ana hatları da belirlenmektedir. Bu ayarların bir çoğu
ders oluşturulduktan sonra yeniden gözden geçirilip düzenlenebilir. Yapılması gereken ayarlar bir ÖYS’den
diğerine göre farklılık gösterse de genelde dersin adı, kodu, ait olduğu kategori, dili, zaman dilimi, kullanım
hakları ve dönemi gibi bilgileri içermekle birlikte bu bilgilerle sınırlı değildir.

Öğrenme Yönetim Sistemlerinde

3 oluşturulacak derste yer alması
gereken bilgileri açıklayabilme

Ders ile İlgili Bilgiler

Ders ile ilgili bilgiler altında ise katılımcıların ders hakkında bilmesi gereken bilgiler yer almaktadır. Bu bö-
lümde verilen bilgiler ile katılımcıların ders öncesinde ve sırasında yapılması gerekenler ile ilgili doğru bir şe-
kilde bilgilendirilmeleri amaçlanmalıdır. Katılımcılar dersin ön koşulları, amacı, ders sürecinde nelere dikkat
etmeleri gerektiği ve ders sonunda hangi bilgi ve becerileri kazanacakları ve ders içerisindeki içerik kullanır-
ken ve etkinlikleri tamamlarken dikkat edilmesi gerkenler gibi konularda bu bölümde bilgilendirilmelidirler.

Öğrenme Yönetim Sistemlerinde

4 oluşturulan derste yer alacak etkinlik
türlerini açıklayabilme
Öğrenme Yönetim Sistemlerinde oluşturulan
5 dersin ders gezinme menüsünün nasıl
düzenlenmesi gerektiğini açıklayabilme

Ders İçeriklerinin Oluşturulması

Ders içerikleri ise çevrimiçi bir dersin en önemli bileşenleri arasındadır. Ders içeriklerinin öğrenenler tarafın-
dan kolay anlaşılır ve erişilebilir olması son derece önemlidir. Bu bakımdan ders içeriklerinin oluşturulduktan
sonra ders gezinme menüsü aracılığı ile kullanıcılara sunulmasında dikkat edilmesi gerekenler ders içerikle-
rinin oluşturulması ve sunulması başlığı altında üç bölümde verilmelidir. Bunlar sırasıyla ders tanıtımı, ders
etkinlikleri ve ders araçlarıdır. Ders tanıtımı altında dersin amacı, öğretim elemanı, yapısı ve hedef kitlesi ile
ders sonunda kazandırılması istenen bilgi ve beceriler (öğrenme çıktıları) ile ilgili bilgiler yer alabilir.

61
 Öğrenme Yönetim Sistemlerinde Ders Tasarımı

1 Aşağıdakilerden hangisi ÖYS’lerde ders oluş- 6 Aşağıdakilerden hangisi temel ve yardımcı

tururken başlangıç aşamasında yapılması gereken ders kaynakları ile ilgili kaçınılması gereken du-
ayarlardan biridir?
neler öğrendik?

A. Dersin dilinin belirlenmesi
B. Haftaya başlarken içeriğinin oluşturulması
C. Duyuru oluşturulması
D. Harici Web sayfalarına bağlantı verilmesi
E. Kısa sınav etkinliğinin oluşturulması
2 Öğrenenlerin ÖYS içinde belirli içerik ve et-
kinliklere erişimlerini sağlamak amacıyla yapılması
gereken ayar aşağıdakilerden hangisidir?
A. Misafir Erişimi
B. Dersi Yayınlama
C. Gruplar ve Şubeler
D. Roller ve İzinler
E. Ders Kotası
3 Ders içerikleri ve etkinliklerinin tamamlanma-
sı ile ilgili kritik durumda olan öğrenenlerin izlene-
bileceği ayarlar aşağıdakilerden hangisinde yapılır?
A. Ders Formatı
B. Gruplar ve Şubeler
C. Uyarılar (Öğrenci Takip Merkezi)
D. Kullanıcı Disk Kotası
E. Roller ve İzinler
4 Kurumsal hiyerarşiye göre ÖYS’deki ders-
lerin sınıflandırılması aşağıdakilerden hangisiyle
yapılandırılır?
A. Dersin dönemi
B. Gruplar ve şubeler
C. Dersin ait olduğu alt/üst hesap bilgileri
D. Dersin ana sayfası
E. Ders kotası
5 Dersi yürüten öğretim elemanı bilgisi aşağı-
daki bölümlerden hangisinde verilmelidir?
rumlardan biridir?
A. Telif hakkı olan bir kitabın pdf halinin doğru-
dan indirme bağlantısının paylaşılması
B. Telif hakkı olan bir kitabın adının ve nereden
temin edilebileceği bilgisinin paylaşılması
C. Açık erişim ders malzemesi olarak paylaşlılan
bir kitabın ders içinden bağlantı adresinin
paylaşılması
D. Kurum kütüphanesine ait veritabanına ders
içerisinden doğrudan bağlantı verilmesi
E. Telif hakkı olan bir kitabın Google Books uy-
gulamasındaki bağlantı adresinin paylaşılması
7 Ders etkinliklerine kolay erişim için aşağıda-
ki öğelerden hangisi kullanılr?
A. Raporlar
B. Ders gezinme menüsü
C. Haftaya başlarken
D. Takvim
E. Tartışınız
8 “Dersin sonunda; analitik verileri istatistiki
olarak değerlendirebilecek, analitik yöntem seçebi-
lecek ve analitik yöntem geliştirebileceksiniz. Ders
boyunca yapılacak tüm etkinlikler bu doğrultuda
tasarlanmıştır”
Çevrimiçi bir dersteki bu açıklama aşağıdaki bi-
leşenlerin hangisinin içinde yer almalıdır?
A. Öğrenenlerden Beklenenler
B. Dersin Yapısı
C. Ön Koşullar
D. Başarının Değerlendirilmesi
E. Öğrenme Çıktıları

A. Başarının değerlendirilmesi
B. Öğrenme çıktıları
C. Ön koşullar
D. Ders hakkında
E. Sözlük

62
Öğrenme Yönetim Sistemleri

9 “Bu ders ‘Temel İşletmecilik Kavramları ve 10 “Bu ders 12 haftalık içeriğin eşit olarak da-
Kapsamı; İşletmelerde Amaçlar ve Çevre; İşletme ğıtıldığı 4 modülden oluşmaktadır. Her modül
Türleri; İşletmelerin Kuruluşu; Rekabetçi Bir Eko- okuma, tartışma, ödev ve kısa sınav etkinlikle-
nomide Girişimcilik; Etik ve Sosyal Sorumluluk; rinden oluşan 3 haftalık dersten oluşmaktadır.

neler öğrendik?
İşletmelerde Kurumsal İletişim; İşletmelerin Büyü- Her modül sonunda içinde bulunulan haftanın
mesi; Küresel Ortamda İşletmecilik; İşletme Fonk- Çarşamba günü saat 19:00’da canlı ders oturumu
siyonları’ gibi konuları içermektedir.” gerçekleştirilecektir.”
Çevrimiçi bir dersteki bu açıklama aşağıdaki bile- Çevrimiçi bir dersteki bu açıklama aşağıdaki bile-
şenlerin hangisinin içeriğinde verilmelidir? şenlerin hangisinin içeriğinde yer almalıdır?
A. Ders Etkinlikleri A. Ders Etkinlikleri
B. Öğrenme Çıktıları B. Öğrenme Çıktıları
C. Ders Tanıtımı C. Ders Tanıtımı
D. Başarının Değerlendirilmesi D. Dersin Yapısı
E. Ön Koşullar E. Ön Koşullar

63
 Öğrenme Yönetim Sistemlerinde Ders Tasarımı

Yanıtınız yanlış ise “Temel ve Yardımcı Ders

1. A Yanıtınız yanlış ise “Ders ile İlgili Ayarlar” 6. A
Kaynakları” konusunu yeniden gözden geçi-
konusunu yeniden gözden geçiriniz.
riniz.
neler öğrendik yanıt anahtarı

2. D Yanıtınız yanlış ise “Roller ve İzinler” konu- 7. B Yanıtınız yanlış ise “Ders Gezinme Menüsü”
sunu yeniden gözden geçiriniz. konusunu yeniden gözden geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Uyarılar (Öğrenci Takip

3. C 8. E Yanıtınız yanlış ise “Öğrenme Çıktıları” ko-
Merkezi)” konusunu yeniden gözden geçiri-
nusunu yeniden gözden geçiriniz.
niz.

Yanıtınız yanlış ise “Dersin Ait Olduğu Alt/

4. C 9. C Yanıtınız yanlış ise “Ders Tanıtımı” konusu-
Üst Hesap Bilgileri” konusunu yeniden göz-
nu yeniden gözden geçiriniz.
den geçiriniz.

5. D Yanıtınız yanlış ise “Ders Hakkında” konu- 10. D Yanıtınız yanlış ise “Dersin Yapısı” konusu-
sunu yeniden gözden geçiriniz. nu yeniden gözden geçiriniz.

Araştır Yanıt
2 Anahtarı

Kullanıcı sayısı çok fazla olan bir kitle için çevrimiçi ders tasarımında önceli-
ğin ÖYS’nin performansına ve sorunsuz çalışmasına verilmesi gerekeceğinden
performans ile ilgili ayar ve özellikler yapılmalıdır. Örnek olarak kişisel ve
Araştır 1 çoklu ortam dosyalarının ÖYS’de barındırılmasını engellemek için kullanıcı
ve ders kotası minimum düzeye ayarlanmalıdır. Ayrıca çok fazla öğrenciyi tek
bir derste toplamak yerine dersleri çoğaltıp öğrencileri farklı derslere kaydet-
mek olası performans sorunlarının önüne geçecektir.

ÖYS’de oluşturulacak derste yer alması gereken bilgiler dersin bilgi formunda-
ki bilgilerden oluşturulabilir. Bu bilgiler, ders hakkında, dersin amacı, dersin
Araştır 2 yapısı, öğrenme çıktıları, ön koşullar, sistemin nasıl kullanılacağı, öğrenenler-
den beklenenler, temel ve yardımcı ders kaynakları, başarının değerlendiril-
mesi ve telif hakkı ve paylaşım kuralları olabilir.

ÖYS’de oluşturulacak derslerde kullanılabilecek etkinlikler şunlar olabilir:

Okuma, Tartışma, ödev gönderme, canlı derse katılma ve ölçme ve değerlen-
dirme. Bu etkinliklerin oluşturulması için ÖYS’de kullanılabilecek araçlar ise
Wiki veya web sayfaları (okuma etkinliği), Forum (tartışma etkinliği), Ödev
Araştır 3 (ödev gönderme), video konferans aracı (canlı derse katılım) ve farklı türlerde
çevrimiçi sınav oluşturmaya yarayn kısa sınav aracı (ölçme ve değerlendirme).
Bunların dışında ÖYS’lerin özellikleri ve barındırdıkları farklı araçlara göre
(ortak belgeler üzerinde örneğin işbirliğine yönelik çalışmalar) etkinlik türleri
de artırılabilir.

64
Öğrenme Yönetim Sistemleri

Kaynakça
Kats, Y. (2013). Learning management systems and instructional design: Best practices in online education.
Pensilvanya: Information Science Reference, c2013.

İnternet Kaynakları
https://www.canvaslms.com/higher-education/
https://moodle.org/
https://www.sakaiproject.org/
https://elearningindustry.com/designing-effective-online-courses-10-considerations

65