8.

1 Sünek Davranış ve Kırılmanın Nitelikleri

1. Kırılmadan önce büyük deformasyonlar oluşur. Burada kırılma parçalanarak göçme

anlamındadır.
2. Bu deformasyonların büyük kısmı plastik deformasyonlardır (Şekil 8.1)

Şekil 8.1 Sert ve yumuşak çeliklerde gerilme-şekil değiştirme diyagramı

3. Kırılma kesit büzülmesi ile meydana gelir (Şekil 8.2). Büzülme oranı çeliklerin bir
malzeme özelliğidir.

Şekil 8.2 Çekme etkisinde sünek kırılma (malzemede büzülme)

4. Akma olayına rastlanabilir. Sert çeliklerde gözlenmeyebilir (Şekil 8.1).

5. Basınç ve çekme hallerindeki akma sınırları mutlak değerce ayınıdır (Şekil 8.3)

Şekil 8.3 Sünek davranış

6. Basit mukavemet hallerindeki mukavemet değerleri sıralanırsa:

Kayma Mukavemeti < Çekme Mukavemeti

Bu nitelik nedeni ile kırılma düzlemleri daima kayma gerilmelerinin maksimum

olacağı kesitlerdedir. Örneğin çekme etkisinde malzeme eksenle 45 derecelik açı
 yaparak kırılır, burulma momentinin etkisinde ise kırılma düzlemi eksene diktir (Şekil
8.4).

Şekil 8.4 Sünek kırılma türleri, a) çekme etkisinde, b) burma etkisinde

7. Kırılmanın nedeni kayma olduğu için kayma düzlemi parlak bir yüzey gösterir (Şekil
8.5).

Şekil 8.5 Sünek kırılmada parlak yüzey oluşumu

8. Bu malzemeler kolay işlenebilir, darbeye dayanıklıdır.

8.2 Gevrek Davranıştaki Özellikler

1. Kırılmadan Önce küçük deformasyonlar oluşur (Şekil 8.6).

Şekil 8.6 Basınç etkisinde betonun gerilme-şekil değiştirme diyagramı

2. Bu deformasyonların büyük kısmı elastiktir.

3. Kırılmada kesit büzülmesi olmaz.
4. Akma olayı yoktur.
5. Basınç mukavemeti çekme mukavemetinin 8~14 katıdır (Şekil 8.7).
 Şekil 8.7 Basınç etkisinde gevrek davranış

6. Çekme Mukavemeti<Kayma Mukavemeti olduğu için kırılmalar çekme gerilmelerinin

maksimum olduğu kesitlerdedir.
Örneğin burulma momentinin etkisindeki betonda kırılma düzlemi eksenle 45 derece
açı yapan düzlemdir (Şekil 8.8.b). Betonda nerede bir çatlak varsa ona dik istikamette
çekme gerilmeleri oluşmuş demektir.

Şekil 8.8.a Gevrek kırılma türleri, a) çekme etkisinde, b) burma etkisinde

Şekil 8.8.b Gevrek kırılma türleri,

a) çekme etkisinde, b) basınç etkisinde, c) burma etkisinde

Malzemelerin sünek veya gevrek kırılmasında dış etkenler de etkili olabilir Bu etkiler:
1. Sıcaklık: Örneğin çelik -40<T,0C<0 sıcaklıklar arasında gevrek davranış gösterir.
2. Yükleme hızı
3. Yüklemede çok eksenlilik: Örneğin derin kayalar hem yanal basıncın hem de düşey
basıncın etkisindedir. Yanal basınç sünekliği artırabilir.
4. Yorulma: Sünek malzemeler yorulma etkisinde gevrek kırılırlar (Şekil 8.9).
Şekil 8.9 Yorulma kırılması