Nauka o policji – prezentacje udostępnione na

Pegazie 2018/2019

LEGITYMIZACJA POLICJI
Legitymizacji instytucji społecznej polega na przyjęciu, że legitymowany podmiot ma prawo do
rządzenia, a rządzeni uznają to prawo (David Beetham)

Legitymizacja to psychologiczna właściwość władzy, instytucji lub społecznego porozumienia, która

prowadzi tych, którzy wchodzą z tą instytucją w kontakt, do przekonania, że działa ona w sposób
właściwy, odpowiedni i sprawiedliwy (Tom R. Tyler)

 Różne ujęcia legitymizacji

Legitymizacja może być rozumiana w sposób normatywny (obiektywny) lub empiryczny

(subiektywny):

Znaczenie normatywne:

- wskazanie „obiektywnych” kryteriów, pozwalających ocenić, kiedy instytucja jest

legitymowana, a zatem warunków, jakie muszą być spełnione, aby instytucja zasłużyła na ten
przymiot -> np. odpowiednich podstaw jej powoływania i zasad funkcjonowania albo
odpowiedniego sposobu jej społecznego odbioru

Znaczenie empiryczne:

- stan świadomości (przekonań) obywateli, że określona

Dwa podejścia dotyczące relacji obywatele-policja, przy pomocy których działania policji mogą
skutecznie redukować poziom przestępczości:

 Instrumentalne (model społecznej kontroli)

- obywatele dokonują szacunku kosztów i korzyści wynikających ze współpracy z
policją oraz zachowania zgodnego z prawem
- obywatele uznają działania policji i deklarują chęć podjęcia współpracy z nią, jeśli ich
zdaniem policja stosuje realne groźby sankcji dla łamiących prawo
(prawdopodobieństwo ukarania), skutecznie walczy z przestępczością (skuteczność
policji) oraz traktuje wszystkich obywateli w taki sam sposób (sprawiedliwość
dystrybutywna)

1
  Procesowe (model procesowy)
- współpraca z policją i zachowanie zgodne z prawem wynika z wewnętrznego
przekonania o legitymizacji policji
- sposób postrzegania legitymizacji kształtuje sprawiedliwość proceduralna policji, a
poziom legitymizacji determinuje chęć obywateli do współpracy z policją
- niesprawiedliwe traktowanie przez policję może doprowadzić do alienacji policji,
buntu i braku chęci jakiejkolwiek kooperacji obywateli z policją

Sprawiedliwość proceduralna - wymiar sprawiedliwości:

- Sposób podejmowania decyzji oraz sposób traktowania obywateli są ważniejsze, niż samo
rozstrzygnięcie
- sprawiedliwość proceduralna sądów :
o prawo do wysłuchania
o ochrona interesów jednostki (neutralność organów transparentność postępowania)
o prawo do bycia potraktowanych z godnością i szacunkiem
o słuszność postępowania (instytucje stosujące prawo kierują się właściwymi
przesłankami i zasadami)

Jak się bada legitymizację policji ?

- Badania ilościowe – głównie badania sondażowe (przy pomocy kwestionariusza ankiety)

- Poszczególnym konstruktom teoretycznym, takim, jak np. zaufanie do policji, sprawiedliwość
proceduralna policji przyporządkowuje się odpowiednie grupy pytań (wskaźników)
- Statystyczna analiza uzyskanych wyników pozwala na:
1) Stwierdzenie, na ile legitymizacja policji jest pojęciem spójnym
2) Określenie poziomu legitymizacji policji
3) Wskazanie czynników wpływających na legitymizację

Procesowy model w ujęciu T.R. Tylera:

Sprawiedliwość proceduralna policji

Legitymizacja policji (zaufanie do policji, posłuszeństwo wobec policji)

Współpraca z policją i zachowanie zgodne z prawem

Posłuszeństwo wobec policji - wewnętrzne zobowiązanie do posłuszeństwa policji, nie wynikające ani
ze strachu przed sankcją, ani z osobistych norm moralnych; wynikające z nadania policji
prawa/uprawnień do określania właściwego zachowania – „z wewnętrznego obowiązku
posłuszeństwa prawu i organom je stosującym”

2
Procesowy model w ujęciu J. Jacksona i B. Bradforda:

Zaufanie do skuteczności policji, sprawiedliwości proceduralnej policji, sprawiedliwości

dystrybutywnej policji

Legitymizacja policji
(wspólne wartości z policją, legalność działań policji, posłuszeństwo wobec policji)

Oceny moralne

Współpraca z policją Zachowanie zgodne z prawem

Prawdopodobieństwo ukarania

Legalności działań policji (perceived legality of the police) - ludzie uważają, że plicja przestrzega
prawa, realizuje swą władzę zgodnie z ogłoszonymi zasadami

 Legitymizacja policji w Europie

- J. Jackson i B. Bradford –empiryczna weryfikacja modelu w ramach V edycji European Social

Survey (ESS)
- badania zrealizowano w latach 2010-2011 w 28 krajach przy użyciu techniki wywiadu
wspomaganego telefonicznie (CAPI)
- Wyniki otrzymano z 26 państw i objęły one opinie 52014 dorosłych respondentów
- Państwa uczestniczące w badaniach podzielono na: społecznej demokracji, neoliberalne,
konserwatywne, Europy Południowej oraz postkomunistyczne (Ukraina, Rosja, Bułgaria,
Polska, Estonia, Słowacja Chorwacja, Czechy, Węgry, Słowenia)

Badanie legitymizacja policji wśród studentów prawa polskich uczelni:

- projekt Legitimacy Policing and Criminal Justice in Central Eastern Europe 2013 rok
- elektroniczna ankieta: 374 studentów prawa, w wieku 18-30 lat z dziewięciu ośrodków
akademickich w Polsce, studiujących głównie na I roku
- Uwzględnione zmienne/pojęcia:
o legitymizacja policji
o sprawiedliwość proceduralna policji
o współpraca z policją
o skuteczność policji
o sprawiedliwość dystrybutywna
o prawdopodobieństwo ukarania

Badania określano przy pomocy czterostopniowej skali(1-2-3-4).

3
  Legitymizacja policji – skala

I. Koncepcja dwuelementowa (M = 9,67, min = 4, max =16)

a. Zaufanie do policji
„Funkcjonariusze Policji w mojej okolicy są godni zaufania” 2,42
„Jestem dumny z Policji w mojej społeczności lokalnej” 2,47
b. Subiektywne zobowiązanie do posłuszeństwa wobec policji
„Należy respektować decyzje policjanta, nawet jeśli człowiek się z nimi nie zgadza”
2,58
„Należy respektować decyzje Policji nawet wówczas, gdy uważa się je za błędne”
3,47
II. Koncepcja trójelementowa (M = 13,04, min = 6, max = 21/24)
a. Wartości wspólnie dzielone z policją
„Wartości wyznawane przez funkcjonariuszy Policji w mojej społeczności lokalnej są
bardzo podobne do moich” 2,27 „ Policja działa zgodnie z wartościami moralnymi,
które wyznaję 2,25
b. Legalność działań policji
„Policja zawsze przestrzega prawa” 1,87
„Policja w kontaktach z ludźmi zawsze zachowuje się zgodnie z prawem” 2,00
c. Przestrzeganie poleceń policji
„Należy respektować decyzje policjanta, nawet jeśli człowiek się z nimi nie zgadza”
„Należy respektować decyzje Policji nawet wówczas, gdy uważa się je za błędne”

 Sprawiedliwość proceduralna policji – skala (M = 21,26, min = 9, max = 35/36)

I. Jakość traktowania obywateli

„Policja traktuje obywateli z szacunkiem” 2,11
„Policja jest uprzejma w kontaktach z obywatelami” 2,35
„Policja respektuje prawa obywateli” 2,56
„Policja jest gotowa poświęcić czas na wysłuchanie obywateli” 2,25
II. Jakość podejmowania decyzji
„Policja podejmuje działania, które pozwalają rozwiązywać problemy w sposób
sprawiedliwy” 2,53
„Można ufać, że Policja podejmuje decyzje korzystne dla mojej społeczności lokalnej”
2,59
„Policja wprowadza w życie podjęte decyzje i wypełnia dane obietnice” 2,54
„Policja podejmuje decyzje, opierając się na faktach” 2,54
„Policja wyjaśnia swoje decyzje ludziom, których one dotyczą” 2,56

 Współpraca z policją – skala (M = 15,79, min = 5, max = 20)

I. Pytania dotyczące gotowości zgłoszenia się do policji z własnej woli w celu złożenia
zeznań w charakterze świadka:

4
 „Jakie jest prawdopodobieństwo, że sam zgłosiłbyś się w celu złożenia zeznań w sprawie
przestępstwa, którego byłeś świadkiem” (przestępstwo) 3,03
„Wyobraź sobie, że jesteś świadkiem kradzieży portfela w miejscu publicznym. Jakie jest
prawdopodobieństwo, że zadzwonisz na Policję?” (kradzież) 2,76
„Dowiadujesz się, że Policja szuka świadków kradzieży portfela. Jakie jest
prawdopodobieństwo, że skontaktujesz się z Policją, zakładając, że widziałeś złodzieja?”
(kradzież) 3,22
„Wyobraź sobie, że posiadasz dowody w sprawie przekupienia urzędnika. Jakie jest
prawdopodobieństwo, że zawiadomisz o tym Policję?” (korupcja) 3,15
„Jakie jest prawdopodobieństwo, że zadzwoniłbyś na Policję, widząc, że ktoś włamuje się
do cudzego domu lub samochodu?” (włamanie) 3,76

 Skuteczność policji – skala (M = 9,32, min = 4, max = 16)

„Policja szybko reaguje na zawiadomienia o przestępstwie” 2,24

„Policja skutecznie zwalcza przestępstwa z użyciem przemocy” 2,30
„Policja w mojej okolicy skutecznie zapobiega przestępstwom” 2,36
„Policja radzi sobie z utrzymaniem porządku w mojej okolicy” 2,60
 Sprawiedliwość dystrybutywna – skala (M = 9,42, min = 4, max = 16)

„Policja stosuje prawo w taki sam sposób wobec wszystkich ludzi” 2,16
„Policja służy tak samo wszystkim obywatelom” 2,43
„Policja lepiej traktuje zamożnych obywateli” (reverse scored) 2,75
„Przedstawiciele mniejszości narodowych mogą rzadziej liczyć na pomoc ze strony Policji”
(reverse scored) 2,38

MODELE POLICJI
Można wyróżnić dwa podstawowe modele policji:

- skoncentrowany na kontroli (scentralizowany, zmilitaryzowany, kiedy policja czerpie swą

legitymizację od politycznych elit) – „policja broni przed wrogim społeczeństwem”.

- skoncentrowany na społeczności lokalnej (służebny, zdecentralizowany, legitymizacja policji

pochodzi od społeczeństwa).

Te modele uwzględniają trzy podstawowe cechy policji:

- specyficzna struktura; policja scentralizowana albo zdecentralizowana, stopień

„ucywilnienia” policji;
- podstawowa funkcja; egzekwowanie prawa vs zapewnianie społecznego spokoju; sevice vs
force?

5
 Prawomocność policji (legitimacy)

 Policja w Polsce :

Podstawa prawna – ustawa z 6 kwietnia 1990 roku o Policji (tekst jednolity Dz. U. 2019 poz. 161, stan
na 12 marca 2019).

Polska policja jest policją państwową, tj. - co do zasady - zorganizowaną, finansowaną i

kontrolowaną przez państwo. Podstawowe założenia organizacji policji:

- zasada praworządności (policja działa na podstawie i w granicach prawa),

- apolityczności,
- hierarchicznego podporządkowania (ścisłe podporządkowanie organów niższego stopnia
organom nadrzędnym),
- ogólna struktura organizacyjna policji opiera się na podziale terytorialnym państwa.

 Podstawowe zasady organizacji Policji (rozdz. 2 ustawy o Policji):

Centralnym organem administracji rządowej w sprawach bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania

bezpieczeństwa i porządku publicznego jest Komendant Główny Policji podległy ministrowi
właściwemu do spraw wewnętrznych, powoływany przez premiera na wniosek tego ministra (art. 5
ustawy).

 Centralne Biuro Śledcze Policji:

CBŚP funkcjonuje w Polsce od 2014 roku. W latach 2000-2014 istniało jako CBŚ, powstałe z
połączenia działającego od 1994 Biura do Walki z Przestępczością Zorganizowaną oraz Biura do Spraw
Narkotyków (powołanego w 1997r.). Zgodnie z art. 5a ust. 1 ustawy o Policji CBŚP, jako jednostka
organizacyjna Policji jest służbą śledczą realizującą na obszarze całego kraju zadania w zakresie
rozpoznawania, zapobiegania i zwalczania przestępczości zorganizowanej o charakterze
transgranicznym, kryminalnym, narkotykowym i ekonomicznym oraz związanym z aktami
terrorystycznymi.

Komendant CBŚP jest organem Policji podległym Komendantowi Głównemu Policji. Komendanta
CBŚP powołuje spośród oficerów Policji (i odwołuje) minister właściwy do spraw wewnętrznych na
wniosek Komendanta Głównego Policji. Dzięki wyodrębnieniu CBŚP ze struktur KGP, powstała
wyspecjalizowana jednostka organizacyjna o ogólnokrajowym zasięgu działania. Wprowadzona
regulacja nadała także szersze uprawnienia Komendantowi Centralnego Biura Śledczego Policji.
Głównym celem reorganizacji było przeniesienie uprawnień operacyjnych i procesowych, które
dotychczas miał jedynie Komendant Główny Policji, na Komendanta Centralnego Biura Śledczego
Policji.

 BOA:

6
Od 5 kwietnia 2019 obowiązuje art. 5c ustawy o Policji. Do tego dnia organizacja działań
antyterrorystycznych w Policji jest rozdzielona między Biuro Operacji Antyterrorystycznych KGP i
samodzielne pododdziały antyterrorystyczne.

Art.. 5c.1. Centralny Pododdział Kontrterrorystyczny Policji „BOA”, zwany dalej „BOA”, oraz
samodzielne pododdziały kontrterrorystyczne Policji stanowią służbę kontrterrorystyczną,
odpowiedzialną za prowadzenie działań kontrterrorystycznych oraz wspieranie działań jednostek
organizacyjnych Policji w warunkach szczególnego zagrożenia lub wymagających użycia
specjalistycznych sił i środków oraz specjalistycznej taktyki działania.

2. BOA jest jednostką organizacyjną Policji podległą bezpośrednio Komendantowi Głównemu Policji

Podwójne podporządkowanie samodzielnych pododdziałów kontrterrorystycznych (ust. 3 oraz ust. 10

ustawy)

 Tworzenie jednostek organizacyjnych Policji

Terytorialny zasięg działania wojewódzkich i powiatowych (miejskich) komendantów oraz

komendantów komisariatów odpowiada zasadniczemu podziałowi administracyjnemu Polski (art. 6
ust. 2 ustawy). Wyjątki określają ust. 3, 4 - wspólna komenda miejska dla miasta na prawach powiatu
i powiatu (rozporządzenie MSW) oraz odmienne uregulowanie dla m. Warszawy (rozporządzenie
MSW - komendy rejonowe).

 Komendant Główny określa w zarządzeniu zasady organizacji i zakres działania komend,

komisariatów i innych jednostek organizacyjnych Policji (art. 7 ust. 1 p.1 ustawy, zarządzenie
z 2007 roku, tj. Dz.Urz. KGP, 2013 poz 50 z późn. zmianami).
 Komendant powiatowy (miejski) może tworzyć komisariaty, rewiry dzielnicowych oraz
posterunki policji na zasadach określonych przez Komendanta Głównego.
 Komisariaty specjalistyczne, takie jak kolejowy, wodny, lotniczy, tworzy komendant
wojewódzki w porozumieniu z Komendantem Głównym. Komendanta powołuje Komendant
Wojewódzki Policji.
 Komendy miejskie wspólne dla miasta i powiatu tworzy minister ds. wewnętrznych (art. 6
ust. 3b).

Organy administracji rządowej w zakresie bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymywania bezpieczeństwa i

porządku na terenie województwa :

 Wojewoda przy pomocy komendanta wojewódzkiego działającego w jego imieniu albo

komendant działający w imieniu własnym (art. 6. ust. 1 ustawy o Policji). Komendant
wojewódzki powoływany i odwoływany jest przez ministra właściwego do spraw
wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego po zasięgnięciu opinii wojewody;
 Komendant powiatowy (miejski) Policji, którego powołuje i odwołuje komendant
wojewódzki po zasięgnięciu opinii starosty (art. 6c ustawy);
 Komendant Komisariatu powoływany i odwoływany przez komendanta powiatowego
(miejskiego) po zasięgnięciu opinii wójta (burmistrza lub prezydenta) lub wójtów (art. 6d
ustawy, wyjątek stanowią komisariaty specjalistyczne –art. 8).

7
  Kierownika rewiru i kierownika posterunku mianuje i zwalnia komendant powiatowy
(miejski) po zasięgnięciu opinii wójta (burmistrza, prezydenta miasta) - art. 8a ustawy.

 Finansowanie polskiej Policji (art. 13 ustawy)

Koszty związane z funkcjonowaniem Policji są pokrywane z budżetu państwa, etaty policji ustala
ustawa budżetowa. Inne formy dofinansowania – ust. 3. Dodatkowe formy dofinansowania policji
przez samorządy lokalne (ust. 4). Fundusz Wsparcia Policji składający się z funduszy: centralnego,
wojewódzkich i szkół policji jako państwowy fundusz celowy (ust. 4c-4d).

 Policja w Wielkiej Brytanii:

- System policji jest unormowany przez common law oraz przez ustawy (np. Police (Scotland)
Act 1967, Police Act 1996, Police (North Ireland) Act 2000). W Wielkiej Brytanii nie ma policji
państwowej w powszechnie przyjętym znaczeniu. Zasadniczą część zadań policji wykonuje 45
regionalnych i lokalnych korpusów policji - 43 w Anglii i Walii, ponadto w Szkocji i Północnej
Irlandii. Największy to Metropolitan Police (25% wszystkich policjantów). Jednolitość systemu
zapewniano w historii poprzez akty prawne, coroczne kontrole Inspektorów Jej Królewskiej
Mości, działających przy Ministrze Spraw Wewnętrznych (Home Office), finansowanie (w
różnych proporcjach w zależności od okresu), szkoły policyjne oraz działania ministra spraw
wewnętrznych.

Podporządkowanie i kontrola policji:

- Do listopada 2012 roku każdy korpus policyjny w Anglii i Walii posiadał szefa (Chief
Constable) oraz lokalną cywilną władzę policyjną (cywilny nadzór, Police Authority). Przyjęto
tzw. strukturę trójstronną: Szef Home Office ustalał główne zadania i ogólnokrajowe zasady
finansowania; szef policji sprawował kontrolę operacyjną, cywilna władza policyjna ustalała
budżet policji i jej lokalne zadania. Takie rozwiązanie zapewniało równowagę i chroniło przed
politycznymi wpływami; żaden z tych podmiotów nie posiadał nieograniczonego wpływu na
lokalne siły policyjne.

Władza Policyjna (Police Authority):

- Składała się zwykle z 17 osób, w tym 9 wybranych przez lokalne władze samorządowe, oraz 8
(„niezależnych”) wybieranych przez samą police authority na 4 lata. Zadania: wyznaczanie
strategicznych kierunków działania, mianowanie i zwalnianie szefa policji, publikacja 3-letnich
i rocznych planów działania policji, kontrola budżetu, konsultacje z mieszkańcami. Przy
decentralizacji zarządzania policją powołano w 1997 Stowarzyszenie Władz Policyjnych
(Association of Police Authorities), które miało wpływać ujednolicająco na kształtowanie
polityki bezpieczeństwa oraz wspierać lokalne władze policyjne.

- Od 22 listopada 2012 roku lokalne władze policyjne zostały zastąpione przez jednoosobowy
organ, wybierany w wyborach przez obywateli – komisarza ds. policji i zwalczania

8
 przestępczości (Police and Crime Commissioner). Wyjątki: w Metropolitan Police - Mayor's
Office for Policing and Crime; w the City of London the Court of Common Council funkcjonują
jako police authority. Podstawę prawną jego działania stanowi Police Reform and Social
Responsibility Act 2011.

Cel działania PCC: zapewnienie skutecznego wypełniania zadań policyjnych,

odpowiedzialność za budżet, powoływanie i odwoływanie szefa policji, przygotowanie planu
działania policji i zwalczania przestępczości.

I kadencja PCC trwała do 2016 roku. Wybrani zostali w poszczególnych rejonach w wyborach
powszechnych . Frekwencja w czasie wyborów wynosiła 15% w 2012 roku oraz 26% w 2016.

Funkcje konsultacyjne i kontrolne wobec PCC sprawuje Police and Crime Panel (w jego skład
wchodzą: co najmniej po jednym przedstawicielu samorządów lokalnych z danego terenu
oraz dwóch niezależnych członków). Mogą odwołać PCC, jeśli popełni poważne przestępstwo
kryminalne albo zablokować jego kandydata na komendanta większością 2/3 głosów.
Ponadto pełnią funkcje doradczo-konsultacyjne.

30 września 2018 było w Anglii i Walii 122,4 policjantów, 30 września 2016 roku - 122,8 tys.
policjantów (126,8 tys. w 2015, 143, 7 tys. w 2010 roku). Ilość policjantów zasadniczo
zmniejsza się od 2010 roku (rządowy plan oszczędności). W 2018 roku nastąpił drobny wzrost
w niektórych kategoriach sił policyjnych.

- PCSOs (Police Community Support Officers)

Umundurowani cywilni pracownicy policji zostali powołani w 2002 roku celem odciążenia
policjantów. Zajmują się głównie prewencją w społecznościach lokalnych, patrolowaniem,
organizacją ruchu drogowego, bezpieczeństwem w parkach. Nie obowiązują jednolite
zasady umundurowania w całym kraju. Nie ma jednolitych zasad treningu – trwa on od 4 do
11 tygodni, po czym następuje 12 -miesięczny okres próbny. PCSOs posiadają uprawnienia do
stosowania niektórych środków przymusu, ale z reguły z nich nie korzystają. Podstawowe
uprawnienia określone w ustawie z 2002 roku mogą być rozszerzone przez komendanta
korpusu policji.

We wrześniu 2018 było 9,8 tys.; w 2016 roku - 10,5 tys. PCSOs, w 2015 - 13 tys. , w 2010 roku
- 16,9 tys.).

- Specjalni konstable (special constables)

Tradycja wywodzi się z XVII wieku. Wolontariusze, którzy przez określoną ilość godzin (od 16
do 25 w miesiącu) wspierają policjantów w pracy. Mają takie same uprawnienia jak
policjanci. Przechodzą specjalne szkolenia, zróżnicowane w zależności od korpusu (proces
rekrutacyjny trwa od 6 do 18 miesięcy).

Ich ilość spada od 2012 roku. Główne powody – przechodzą do (płatnej) pracy w policji,
trudności z pełnieniem roli, ogranicza się zakres ich działania.

9
 We wrześniu 2018 było 11 tys. tzw. special constables, w 2016 roku - 14,9 tys. w 2015 roku -
16,1 tys., w 2012 roku - ponad 20 tys. (największy spadek w okresie 2017-2018).

- Specjalne służby policyjne

Obejmują swym działaniem cały kraj, wyróżniane są ze względu na zakres zadań:

 British Transport Police (BTP, od 1948 r.)- policja transportowa (głównie kolejowa, chroni
też metro i sieć tramwajową w wybranych miastach) w 2006 roku 2,7 tys.
funkcjonariuszy, w 2011 – 2 ,7; 2015 – 2,9, 2016 – ponad 3 tys., 2019 - podobnie).
Police Britain’s railways,  providing a service to rail operators, their staff and passengers
across the country. We also police the London Underground, Docklands Light Railway,
the Midland Metro tram system, Croydon Tramlink,  Tyne and Wear  Metro,  Glasgow
Subway and Emirates AirLine.
 Ministry of Defense Police (MDP, od 1971r.)– policja ministerstwa obrony
 odpowiedzialna za ochronę wszystkich wojskowych urządzeń i obiektów (w 2013 r. 2,7
tys. funkcjonariuszy, 2,6 tys. w 2015).
 Civil Nuclear Constabulary (od 2005)– odpowiedzialna za niemilitarne urządzenia
nuklearne i transport materiałów o takim charakterze (w 2007 r. 758 funkcjonariuszy,
2011 -776). 2019
The CNC has 1,500 officers and staff and is responsible for protecting civil nuclear
facilities in the UK and nuclear material in transit. All the CNC’s frontline police constables
and sergeants are armed.
 National Crime Agency (NCA)- Narodowa Agencja ds. Przestępczości, od października
2013 roku zastąpiła przede wszystkim Serious Organised Crime Agency oraz Child
Exploitation and Online Protection Centre. Ma służyć walce ze zorganizowaną
przestępczością, handlem ludźmi, bronią i narkotykami, cyberprzestępczością i
przestępczością ekonomiczną, wykraczającą zasięgiem poza regiony lub granice państwa,
chronić dzieci i młodych ludzi. Zatrudnia ponad 4 tys. osób, w tym prawie 1,8 tys.
funkcjonariuszy). Brytyjskie FBI?

 Niemcy – kraj federalny

Policja pozostaje w zakresie właściwości krajów związkowych (16 policji krajowych - Landespolizei) –
245,1 w 2014 roku, 243,9 tys. w 2012 roku, 252,2 - w 1999.

Podstawa prawna funkcjonowania policji: Konstytucja RFN, kodeksy karny i postępowania karnego,
odmienne ustawy o Policji w każdym landzie z wyjątkiem policji federalnych).

Policyjne organy federalne:

 Bundeskriminalamt od 1951 roku (ok. 5,5 tys. zatrudnionych, w tym ok. połowa to
funkcjonariusze).
 Bundespolizei (ok. 40 tys. funkcjonariuszy i pracowników, w tym 33 tys. funkcjonariuszy);

10
  Polizei beim deutschen Bundestag (ok. 210 funkcjonariuszy, podlega prezydentowi
Bundestagu)

Federalny Urząd Kryminalny (Bundeskriminalamt):

- Podlega federalnemu ministrowi spraw wewnętrznych.

- Zajmuje się koordynacją działań między federacją i poszczególnymi landami.
Prowadzi badania, szkoli specjalistów.
- Uczestniczy we współpracy międzynarodowej w zakresie zwalczania przestępczości.
- Zbiera i analizuje dane wywiadowcze oraz zarządza bazą danych dotyczących
przestępstw o charakterze ponadlokalnym w Niemczech, w tym - najważniejszych
przestępstw i przestępców (INPOL).
- Prowadzi samodzielnie niektóre postępowania w najpoważniejszych sprawach:
głównie zorganizowana przestępczość międzynarodowa w zakresie handlu bronią,
amunicją, środków odurzających lub lekarstw, pranie brudnych pieniędzy.

Bundespolizei (Policja Federalna)

Do 2005 roku Bundesgrenzschutz, Federalna Straż Graniczna, podlega federalnemu ministrowi ds.
wewnętrznych, działa na podstawie specjalnej ustawy). Podstawowe zadania:

- Ochrona pogranicza;

- Ochrona stacji kolejowych (obowiązki policji kolejowej);

- Ochrona bezpieczeństwa ruchu lotniczego, rządu, niemieckich ambasad i konsulatów;

- Zwalczanie terroryzmu (antyterrorystyczna jednostka GSG 9);

- Pomoc policjom krajów związkowych;

- Pomoc w czasie katastrof.

 Główne kierunki zmian w policji:

o Ataki w Nowym Jorku i Waszyngtonie we wrześniu 2001 roku i następujące po nich

ataki w Europie spowodowały, że wiele krajów dążyło do ograniczenia praw i
wolności obywateli oraz poszerzania uprawnień policji, oraz zwiększenia stopnia jej
militaryzacji.

o Nacisk na centralizację w organizacji policji, w tym powoływanie nowych centralnych

instytucji, osłabienie demokratycznej kontroli lokalnej nad policją i zwiększenie
wpływu centralnych organów na działanie jednostek terenowych (państwo angażuje
się głównie w sterowanie wymiarem sprawiedliwości w sprawach karnych?).

11
 o „Lokalizm” – umiędzynarodowieniu walki z przestępczością towarzyszy rozwój
struktur lokalnych, służących zapewnianiu bezpieczeństwa w społecznościach
lokalnych.

o Wzrasta odpowiedzialność i zaangażowanie obywateli w zapewnianie

bezpieczeństwa poprzez różne formy wspólnego zapewniania bezpieczeństwa przez
państwo i społeczeństwo oraz różne inne podmioty w postaci stowarzyszeń,
partnerstwa, specjalnych forów itp.

o Konieczne jest dostosowywanie działań policji do gwałtownie zmieniającego się

społecznego kontekstu realizacji zadań policyjnych (w tym kryzys ekonomiczny,
strach, pogłębiające się różnice społeczne i ekonomiczne), fale uchodźców w Europie,
terrorystyczne ataki). Noc sylwestrowa w Kolonii?

o Rozwój techniki i technologii pozwalają na skuteczniejsze wykonywanie zadań,

przykładowo poprzez wzrost znaczenia badań nad DNA w postępowaniu karnym,
rozwój techniki komputerowej dla zbierania i gromadzenia danych, możliwość
konstruowania rozbudowanych baz danych, ułatwienie komunikacji dzięki
internetowi.

o Dalsza pluralizacja wypełniania zadań policyjnych. Coraz trudniej opisać proces

zapewniania bezpieczeństwa wyłącznie poprzez działania, jakie podejmuje wyłącznie
policja.

STRUKTURA ORGANIZACYJNA POLSKIEJ POLICJI

Policja – czyli kto?

o Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji ze zm. (Dz.U. z 2019 r., poz. 161 z późn. zm.)

Art. 1. 1. Tworzy się Policję jako umundurowaną i uzbrojoną formację służącą społeczeństwu i
przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku
publicznego.

1a. Nazwa "Policja" przysługuje wyłącznie formacji, o której mowa w ust. 1.

Policja to

 formacja uzbrojona
 formacja umundurowana,
 nie wchodzi w skład Sił Zbrojnych RP,
 nazwa „Policja” jest zastrzeżona na wyłączność jednego podmiotu

 Wydziały i ich insygnia

12
 Umundurowanie

Umundurowanie, dystynkcje i znaki identyfikacyjne policjantów, a także zasady i sposób noszenia

umundurowania oraz orderów, odznaczeń, medali i odznak, jak również normy umundurowania
zostały uregulowane w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP w sprawie
umundurowania policjantów (Dz.U. z 2009 r., Nr 90 poz. 738 ze zm.).

 „Policja” czy „policja”?

Podkreślić należy jednocześnie, że pomimo że w ustawie o Policji słowo "policja" jest zawsze pisane
wielką literą, to zgodnie z zasadami języka polskiego należy je pisać z małej litery wtedy, gdy odnosi
się ono do budynku, funkcjonariusza lub instytucji w znaczeniu ogólnym, np. uzyskiwanie informacji
przez policję. Jeżeli odnosi się jednak do konkretnego organu państwowego powołanego do ochrony
porządku i bezpieczeństwa, należy używać wielkiej litery, np. ustawowe zadania Policji, flaga Policji,
Komenda Główna Policji.

 Struktura Policji

Policja poziom centralny:

 Komendant Główny Policji

 Komendant CBŚP
 Komendant BSWP

Struktura terenowa Policji:

 wojewoda jako organ bezpieczeństwa i porządku publicznego

 komendant wojewódzki Policji
 komendant Stołeczny Policji
 komendant powiatowy (miejski) Policji
 komendant rejonowy Policji
 komendant komisariatu Policji

Co składa się na Policję?

o Ustawa o Policji

Art. 4. 1. Policja składa się z następujących rodzajów służb: kryminalnej, śledczej, spraw
wewnętrznych, prewencyjnej oraz wspomagającej działalność Policji w zakresie organizacyjnym,
logistycznym i technicznym.

13
Nowela z dnia 26 czerwca 2014 r. wprowadziła służbę śledczą jako jedną z ustawowych rodzajów
służb w Policji. Zmiana ta spowodowała, że CBŚP funkcjonuje obecnie jako odrębna jednostka
organizacyjna wypełniająca zadania na obszarze całego kraju w zakresie rozpoznawania,
zapobiegania i zwalczania przestępczości zorganizowanej. Powyższa zmiana była podyktowana
koniecznością zdecentralizowania uprawnień operacyjnych i procesowych, które pozwalają na
skuteczną realizację zadań związanych ze zwalczaniem przestępczości zorganizowanej oraz na
globalną realizację programów związanych z ochroną świadka koronnego.

Art. 4. 2. W skład Policji wchodzi policja sądowa. Szczegółowy zakres zadań i zasady organizacji
policji sądowej określa, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw wewnętrznych, w
porozumieniu z ministrem właściwym do spraw sprawiedliwości.

Art. 4. 3. W skład Policji wchodzą również:

1) Wyższa Szkoła Policji, ośrodki szkolenia i szkoły policyjne;

2) wyodrębnione oddziały prewencji i pododdziały antyterrorystyczne;

3) instytuty badawcze.

o Rozporządzenie MSWiA z 2007 r.:

§ 4. 1. Policja sądowa jest usytuowana w strukturze organizacyjnej komend wojewódzkich Policji i

Komendzie Stołecznej Policji.

2. Komórki organizacyjne policji sądowej mogą być tworzone dla kilku sądów lub prokuratur, jeżeli
jest to uzasadnione ich usytuowaniem i potrzebą zapewnienia efektywności działania.

§ 5. 1. Policja sądowa przy wykonywaniu zadań współdziała z:

1) pracownikami sądów i prokuratur;

2) Służbą Więzienną;

3) specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami ochronnymi realizującymi fizyczną i techniczną ochronę

budynków, w których mieszczą się sądy i prokuratury

 Centralne Biuro Śledcze Policji:

o Ustawa o Policji

Art. 5a. 1. Centralne Biuro Śledcze Policji, zwane dalej "CBŚP", jest jednostką organizacyjną Policji
służby śledczej realizującą na obszarze całego kraju zadania w zakresie rozpoznawania, zapobiegania
i zwalczania przestępczości zorganizowanej.

2. Komendant Centralnego Biura Śledczego Policji, zwany dalej "Komendantem CBŚP", jest organem
Policji podległym Komendantowi Głównemu Policji, kieruje CBŚP i jest przełożonym policjantów CBŚP.

3. Siedzibą Komendanta CBŚP jest miasto stołeczne Warszawa.

14
4. Komendanta CBŚP powołuje, spośród oficerów Policji, i odwołuje minister właściwy do spraw
wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego Policji.

7. W celu realizacji zadań określonych w ust. 1 Komendant CBŚP współdziała z innymi jednostkami
organizacyjnymi Policji oraz właściwymi organami i instytucjami, w tym innych państw.

 Biuro Spraw Wewnętrznych Policji:

o Ustawa o Policji

Art. 5b. 1. Biuro Spraw Wewnętrznych Policji, zwane dalej "BSWP", jest jednostką organizacyjną
Policji służby spraw wewnętrznych realizującą na obszarze całego kraju zadania w zakresie
rozpoznawania, zapobiegania i zwalczania przestępczości popełnianej przez policjantów i
pracowników Policji oraz przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu popełnianych na szkodę
Policji, określonych w art. 296-306 Kodeksu karnego, a także wykrywania i ścigania sprawców tych
przestępstw, a także - w zakresie zleconym przez Inspektora Nadzoru Wewnętrznego -
funkcjonariuszy i pracowników Policji, Straży Granicznej i Służby Ochrony Państwa lub strażaków i
pracowników Państwowej Straży Pożarnej.

2. Komendant Biura Spraw Wewnętrznych Policji, zwany dalej "Komendantem BSWP", jest organem
Policji podległym Komendantowi Głównemu Policji, kieruje BSWP i jest przełożonym policjantów
BSWP.

3. Siedzibą Komendanta BSWP jest miasto stołeczne Warszawa.

4. Komendanta BSWP powołuje, spośród oficerów Policji, i odwołuje minister właściwy do spraw
wewnętrznych.

 Komendant Główny Policji:

o Ustawa o Policji

Art. 5. 1. Centralnym organem administracji rządowej, właściwym w sprawach ochrony

bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego, jest Komendant
Główny Policji, podległy ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych.

2. Komendant Główny Policji jest przełożonym wszystkich funkcjonariuszy Policji, zwanych dalej
"policjantami".

3. Komendanta Głównego Policji powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra
właściwego do spraw wewnętrznych.

4. Zastępców Komendanta Głównego Policji, w tym I Zastępcę, powołuje i odwołuje minister właściwy
do spraw wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego Policji. Komendant Główny Policji

15
5. W razie zwolnienia stanowiska Komendanta Głównego Policji, minister właściwy do spraw
wewnętrznych, do czasu powołania nowego komendanta, powierza pełnienie obowiązków
Komendanta Głównego Policji, na okres nie dłuższy niż 3 miesiące, jednemu z jego zastępców.

6. W razie czasowej niemożności sprawowania funkcji przez Komendanta Głównego Policji, minister
właściwy do spraw wewnętrznych, do czasu ustania przeszkody w sprawowaniu tej funkcji przez
dotychczasowego komendanta, jednak na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy, powierza pełnienie
obowiązków Komendanta Głównego Policji jednemu z jego zastępców.

STRUKTURA ORGANIZACJI POLSKIEJ POLICJI – TERENOWA

Akty prawne:

 ustawa z 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. z 2015 r., poz. 355)

 ustawa z 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz.U. z
2015 r., poz. 525)
 ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2015 r., poz. 1445)

Policja:

1. szczebel centralny
a. Komendant Główny Policji
b. Komendant CPŚP
c. Komendant BSWP
2. szczebel terenowy:
a. wojewoda jako organ bezpieczeństwa i porządku publicznego
b. komendant wojewódzki Policji
c. komendant Stołeczny Policji
d. komendant powiatowy (miejski) Policji
e. komendant rejonowy Policji
f. komendant komisariatu Policji

 Komendant Główny Policji

o ustawa o Policji
Art. 5. 1. Centralnym organem administracji rządowej, właściwym w sprawach ochrony
bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego, jest
Komendant Główny Policji, podległy ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych.
2.Komendant Główny Policji jest przełożonym wszystkich funkcjonariuszy Policji, zwanych
dalej "policjantami".

 Policja w województwie
o ustawa o wojewodzie
Art. 2 Zadania administracji rządowej w województwie wykonują:
1) wojewoda;

16
 2) organy rządowej administracji zespolonej w województwie, w tym kierownicy zespolonych
służb, inspekcji i straży;
3) organy niezespolonej administracji rządowej;
4) jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, jeżeli wykonywanie przez nie zadań
administracji rządowej wynika z odrębnych ustaw lub z zawartego porozumienia;
5) starosta, jeżeli wykonywanie przez niego zadań administracji rządowej wynika z odrębnych
ustaw;
6) inne podmioty, jeżeli wykonywanie przez nie zadań administracji rządowej wynika z
odrębnych ustaw.

Art. 3. 1. Wojewoda jest:

1) przedstawicielem Rady Ministrów w województwie;
2) zwierzchnikiem rządowej administracji zespolonej w województwie;

o ustawa o Policji
Art. 6. 1. Organami administracji rządowej na obszarze województwa w sprawach, o których
mowa w art. 5 ust. 1 (ochrona bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymanie bezpieczeństwa i
porządku publicznego), są:
1) wojewoda przy pomocy komendanta wojewódzkiego Policji działającego w jego imieniu
albo komendant wojewódzki Policji działający w imieniu własnym w sprawach:
a) wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych i czynności
z zakresu ścigania wykroczeń,
b) wydawania indywidualnych aktów administracyjnych, jeżeli ustawy tak stanowią;
2) komendant powiatowy (miejski) Policji;
3) komendant komisariatu Policji.

Organy administracji rządowej na terenie województwa w sprawach ochrony bezpieczeństwa ludzi

oraz utrzymywania bezpieczeństwa i porządku:

 wojewoda przy pomocy komendanta wojewódzkiego Policji działającego w jego imieniu

 komendant wojewódzki Policji działający w imieniu własnym w sprawach:
a) wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo śledczych i
czynności z zakresu ścigania wykroczeń,
b) wydawania indywidualnych aktów administracyjnych, jeżeli ustawy tak stanowią
 komendant powiatowy (miejski) Policji
 komendant komisariatu Policji

Komendant Wojewódzki Policji:

o powołuje go i odwołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych na wniosek Komendanta

Głównego Policji złożony po zasięgnięciu opinii wojewody (art. 6b ust. 1)
o w przypadku nieotrzymania opinii wojewody minister właściwy do spraw wewnętrznych, na
wniosek Komendanta Głównego Policji, może powołać komendanta wojewódzkiego (…) po
upływie 14 dni od dnia przedstawienia wniosku o wydanie opinii (art. 6b ust.6)

17
 o w przypadku braku opinii wojewody organ uprawniony do powołania na stanowisko
komendanta może odwołać komendanta wojewódzkiego (…) po upływie 14 dni od dnia
doręczenia wniosku o wydanie opinii (art. 6e ust.2)

Komendant Stołeczny Policji:

o powołuje go i odwołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych na wniosek Komendanta

Głównego Policji złożony po zasięgnięciu opinii wojewody oraz opinii Prezydenta m.st.
Warszawy (art. 6b ust.2)
o w przypadku nieotrzymania opinii wojewody oraz Prezydenta m. st. Warszawy minister
właściwy do spraw wewnętrznych, na wniosek Komendanta Głównego Policji, może powołać
(…) Komendanta Stołecznego Policji po upływie 14 dni od dnia przedstawienia wniosku o
wydanie opinii (art. 6b ust.6)
o w przypadku braku opinii wojewody oraz Prezydenta m. st. Warszawy organ uprawniony do
powołania na stanowisko komendanta może odwołać komendanta (…) Stołecznego (…) po
upływie 14 dni od dniadoręczenia wniosku o wydanie opinii (art. 6e ust.2)

Powołanie a mianowanie:

o Art. 32. 1. Do mianowania policjanta na stanowiska służbowe, przenoszenia oraz zwalniania

z tych stanowisk właściwi są przełożeni: Komendant Główny Policji, Komendant CBŚP,
Komendant BSWP, komendanci wojewódzcy i powiatowi (miejscy) Policji oraz komendanci
szkół policyjnych.
2. Od decyzji, o których mowa w ust. 1, policjantowi służy odwołanie do wyższego
przełożonego.
3. Jeżeli decyzję, o której mowa w ust. 1, ustawa zastrzega dla Komendanta Głównego Policji,
od decyzji takiej służy odwołanie do ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

Mianowanie jest decyzją administracyjną – powołanie zaś nie. (wyrok WSA w Warszawie z dnia 15
lutego 2007 r., II SA/Wa 2062/06, LEX nr 318183)

Powoływanie i odwoływanie komendanta wojewódzkiego Policji oraz komendanta Stołecznego

Policji:

o odwołać ze stanowiska komendanta wojewódzkiego Policji oraz komendanta Stołecznego

Policji można w każdym czasie (art. 6e ust. 1)
o na stanowisko komendanta wojewódzkiego i Komendanta Stołecznego Policji (…) powołuje
się oficerów Policji (art. 6b ust. 4)
o w razie zwolnienia stanowiska komendanta wojewódzkiego lub Komendanta Stołecznego
Policji Komendant Główny Policji, do czasu powołania nowego komendanta, powierza
pełnienie obowiązków komendanta wojewódzkiego albo Komendanta Stołecznego Policji, na
okres nie dłuższy niż 6 miesięcy, jednemu z jego zastępców lub wyznaczonemu oficerowi (art.
6b ust.5)

18
Powoływanie i odwoływanie zastępców komendanta wojewódzkiego Policji i zastępców komendanta
Stołecznego Policji:

o Komendant Główny Policji, na wniosek komendanta wojewódzkiego (…) powołuje i odwołuje

do trzech zastępców komendanta wojewódzkiego (…) w tym I zastępcę (art. 6b ust. 3)
o Komendant Główny Policji, na wniosek (…) Komendanta Stołecznego Policji, powołuje i
odwołuje do trzech zastępców (…) Komendanta Stołecznego Policji, w tym I zastępcę (art. 6b
ust. 3)
o na stanowisko (…) zastępców komendanta wojewódzkiego Policji oraz komendanta
Stołecznego Policji powołuje się oficerów Policji z wyjątkiem stanowisk zastępców do spraw
służb wspomagających działalność Policji w zakresie organizacyjnym, logistycznym i
technicznym, na które można powołać także osoby niebędące policjantami. (art. 6b ust. 4)

Właściwość terytorialna:

o Ustawa o Policji
Art. 6. 2. Terytorialny zasięg działania organów (…) (KWP,KPP) odpowiada zasadniczemu
podziałowi administracyjnemu Państwa, z zastrzeżeniem ust. 3-5.
3. Wyłącza się z terytorialnego zasięgu działania komendanta wojewódzkiego Policji
właściwego dla województwa mazowieckiego obszar m.st. Warszawy oraz powiatów:
grodziskiego, legionowskiego, mińskiego, nowodworskiego, otwockiego, piaseczyńskiego,
pruszkowskiego, warszawskiego zachodniego i wołomińskiego.
3a. W miastach będących siedzibą władz miasta na prawach powiatu i powiatu mającego
siedzibę władz w tym mieście, można utworzyć komendę miejską Policji wykonującą zadania
na obszarze tego miasta i powiatu.
3b. Minister właściwy do spraw wewnętrznych, w drodze rozporządzenia, tworzy i znosi
komendy miejskie Policji, o których mowa w ust. 3a, uwzględniając uwarunkowania
administracyjno-geograficzne i demograficzne miasta i powiatu.
4. Komendant Stołeczny Policji wykonuje na obszarze, o którym mowa w ust. 3, zadania i
kompetencje odpowiadające zadaniom i kompetencjom komendanta wojewódzkiego Policji.
4a. Na obszarze m.st. Warszawy zadania i kompetencje odpowiadające zadaniom i
kompetencjom komendanta powiatowego (miejskiego) Policji wykonuje właściwy
terytorialnie komendant rejonowy Policji.

Komendant wojewódzki Policji i komendant Stołeczny Policji:

o Jest przełożonym policjantów na terenie swojego działania (art. 6f)

o wykonuje swoje zadania przy pomocy komendy wojewódzkiej Policji (art. 6g)
o wykonuje swoje zadania przy pomocy komendy Stołecznej Policji (art. 6 ust. 5)
o komendant wojewódzki wyłącza się z terytorialnego zasięgu działania komendanta
wojewódzkiego Policji właściwego dla województwa mazowieckiego obszar m.st. Warszawy
oraz powiatów: grodziskiego, legionowskiego, mińskiego, nowodworskiego, otwockiego,
piaseczyńskiego, pruszkowskiego, warszawskiego zachodniego i wołomińskiego (art. 6 ust.3)
o Komendant Stołeczny Policji wykonuje na obszarze m.st. Warszawy oraz powiatów:
grodziskiego, legionowskiego, mińskiego, nowodworskiego, otwockiego, piaseczyńskiego,

19
 pruszkowskiego, warszawskiego zachodniego i wołomińskiego zadania i kompetencje
odpowiadające zadaniom ikompetencjom komendanta wojewódzkiego Policji (art. 6 ust. 4)

Komendant Powiatowy Policji:

o komendant powiatowy (miejski) Policji

- powołuje go i odwołuje komendant wojewódzki Policji, po zasięgnięciu opinii
starosty (art. 6 c ust. 1)
o komendanta rejonowego Policji
- powołuje go i odwołuje Komendant Stołeczny Policji, po zasięgnięciu opinii
Prezydenta m.st. Warszawy (art. 6 c ust. 2)
o nie stosuje się art. 35 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie
powiatowym: „Starosta sprawując zwierzchnictwo w stosunku do powiatowych służb,
inspekcji i straży powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek, w uzgodnieniu z
wojewodą”]
o Na stanowisko komendanta powiatowego (miejskiego) Policji i komendanta rejonowego
Policji (…) powołuje się oficerów Policji (art. 6c ust. 5)

Powoływanie i odwoływanie komendanta powiatowego (miejskiego) Policji i komendanta

rejonowego Policji:

o W przypadku nieotrzymania opinii starosty komendant wojewódzki (…) może powołać (…)
komendanta powiatowego (miejskiego) (…) po upływie 14 dni od dnia przedstawienia
wniosku o wydanie opinii (art. 6c ust. 8)
o W przypadku braku opinii starosty organ uprawniony do powołania na stanowisko
komendanta może odwołać komendanta powiatowego (miejskiego) Policji po upływie 14 dni
od dnia doręczenia wniosku o wydanie opinii (art. 6e ust. 2)

o W przypadku nieotrzymania opinii Prezydenta m. st. Warszawy (…) Komendant Stołeczny

Policji może powołać (…) komendanta rejonowego po upływie 14 dni od dnia przedstawienia
wniosku o wydanie opinii (art. 6c ust. 8)
o W przypadku braku opinii Prezydenta m. st. Warszawy organ uprawniony do powołania na
stanowisko komendanta może odwołać komendanta rejonowego Policji po upływie14 dni od
dnia doręczenia wniosku o wydanie opinii (art. 6e ust. 2)

Powoływanie i odwoływanie zastępców komendanta powiatowego (miejskiego) Policji i zastępców

komendanta rejonowego Policji:

o Komendant wojewódzki Policji, na wniosek komendanta powiatowego (miejskiego) Policji,

powołuje i odwołuje I zastępcę i pozostałych zastępców komendanta powiatowego
(miejskiego) Policji (art. 6 cust. 3)
o Komendant Stołeczny Policji, na wniosek komendanta rejonowego Policji, powołuje i
odwołuje I zastępcę i pozostałych zastępców komendanta rejonowego Policji. (art. 6 c ust. 4)
o Na stanowisko (…) zastępcy komendanta powiatowego (miejskiego) i komendanta
rejonowego Policji powołuje się oficerów Policji (art. 6c ust.5)

20
Powoływanie i odwoływanie komendanta komisariatu Policji:

o powołuje go i odwołuje komendant powiatowy (miejski) Policji po zasięgnięciu opinii

właściwego terytorialnie wójta (burmistrza lub prezydenta miasta) lub wójtów. Opiniowanie
to nie dotyczy komendanta komisariatu specjalistycznego. (art. 6d ust. 1)
o na obszarze m.st. Warszawy powołuje go i odwołuje komendant rejonowy Policji, po
zasięgnięciu opinii Prezydenta m.st. Warszawy (art. 6d ust. 6)
o Na stanowisko komendanta komisariatu Policji (…) powołuje się oficerów lub aspirantów
Policji (art. 6d ust. 3)
o W przypadku nieotrzymania opinii właściwego terytorialnie wójta (burmistrza lub prezydenta
miasta) lub wójtów lub Prezydenta m. st. Warszawy:
1) komendant powiatowy (miejski) Policji może powołać komendanta komisariatu Policji po
upływie 14 dni od dnia przedstawienia wniosku o wydanie opinii;
2) komendant rejonowy Policji może powołać komendanta komisariatu Policji po upływie 21
dni od dnia przedstawienia wniosku o wydanie opinii (art. 6d ust. 8)
o W przypadku braku opinii właściwego terytorialnie wójta (burmistrza lub prezydenta miasta)
lub wójtów lub Prezydenta m. st. Warszawy, organ uprawniony do powołania na stanowisko
komendanta może odwołać komendanta komisariatu Policji po upływie 14 dni od dnia
doręczenia wniosku o wydanie opinii (art. 6e ust. 2)

Powoływanie i odwoływanie zastępców komendanta komisariatu Policji:

o zastępców komendanta komisariatu Policji powołuje i odwołuje komendant powiatowy

(miejski) Policji na wniosek komendanta komisariatu Policji (art. 6d ust.2)
o Na obszarze m.st. Warszawy zastępców komendanta komisariatu Policji powołuje
komendant rejonowy Policji (art. 6d ust. 7)
o Na stanowisko (…) zastępcy komendanta komisariatu powołuje się oficerów lub aspirantów
Policji (art. 6d ust.3)

Aparat pomocniczy komendantów Policji:

- Art. 6g Komendant Główny Policji, komendant wojewódzki Policji, komendant powiatowy

(miejski) Policji wykonują swoje zadania przy pomocy podległych im komend, a komendant
komisariatu Policji – przy pomocy komisariatu.
- Art. 6. 5 Komenda Stołeczna Policji stanowi aparat pomocniczy Komendanta Stołecznego
Policji (…)

Specjalistyczne komisariaty Policji:

- Art. 7 ust. 2. Komendant wojewódzki Policji określa właściwość terytorialną komisariatów

Policji na terenie swojego działania.
- Art. 8 ust. 1. Komendant wojewódzki Policji w porozumieniu z Komendantem Głównym Policji
tworzy, w razie potrzeby, komisariat kolejowy, wodny, lotniczy lub inny komisariat
specjalistyczny. Komendanci komisariatów specjalistycznych podlegają właściwemu
terytorialnie komendantowi wojewódzkiemu Policji.
- Art. 8 ust. 2. Komendanta komisariatu specjalistycznego Policji powołuje i odwołuje
komendant wojewódzki Policji.

21
Rewiry dzielnicowych:

- Art. 8a. 1. Komendant powiatowy (miejski) Policji może tworzyć rewiry dzielnicowych oraz
posterunki Policji na zasadach określonych przez Komendanta Głównego Policji.
2. Kierownika rewiru oraz kierownika posterunku Policji mianuje i zwalnia ze stanowiska
komendant powiatowy (miejski) Policji, po zasięgnięciu opinii wójta (burmistrza lub
prezydenta miasta), chyba że do wyrażenia opinii w tej sprawie upoważniony został organ
wykonawczy jednostki pomocniczej gminy.
3. Do zadań kierownika rewiru oraz kierownika posterunku Policji należy w szczególności:
1) rozpoznawanie zagrożeń i przeciwdziałanie przyczynom ich powstawania;
2) inicjowanie i organizowanie działań społeczności lokalnych mających na celu zapobieganie
popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz innym zjawiskom kryminogennym;
3) wykonywanie czynności administracyjno-porządkowych oraz innych niecierpiących zwłoki
czynności związanych z zawiadomieniem o przestępstwie i zabezpieczeniem miejsca
zdarzenia.

 Zwierzchnictwo i zespolenie:

- (…) istotą zespolenia jest zwierzchnictwo jednego organu administracji publicznej,

sprawowane nad wszystkimi jednostkami zespolonymi, według tych samych, jednolitych
zasad i kryteriów (…)
- (…) zespolenie jest przeciwieństwem specjalizacji resortowej i polega na połączeniu sił i
środków administracji publicznej zajmującej się rożnymi materiami w jedną całość na danym
terytorium, a więc ścisłą współpracę poszczególnych jej ogniw połączonych przez jeden
wspólny podmiot - „zwierzchnika” (…)

Aspekty zespolenia:

 osobowy - możliwość wpływania przez organ zwierzchni na personalną obsadę organów

podporządkowanych;
 kompetencyjny - ustawowe przyznanie organom podporządkowanym kompetencji do
działania w imieniu organu zwierzchniego;
 organizacyjny - włączenie aparatu pomocniczego organu podporządkowanego w skład
aparatu pomocniczego organu zwierzchniego
 finansowy - zawieranie budżetu organu podporządkowanego w budżecie organu
zwierzchniego

Zwierzchnictwo i zespolenie w województwie:

- Art. 3. 1. Wojewoda jest:

1) przedstawicielem Rady Ministrów w województwie;
2) zwierzchnikiem rządowej administracji zespolonej w województwie;
3) organem rządowej administracji zespolonej w województwie;
- Zespolenie organizacyjne:
o bezpośrednie (mocniejsze) -> wspólny zwierzchnik, wspólny aparat pomocniczy

22
 o pośrednie (słabsze) -> wspólny zwierzchnik, brak wspólnego aparatu pomocniczego,
- brak zespolenia organizacyjnego bezpośredniego:
o regulamin komend, komisariatów i innych jednostek organizacyjnych Policji ustala
właściwy komendant w porozumieniu z przełożonym;
o regulamin komendy wojewódzkiej Policji nie stanowi części regulaminu urzędu
wojewódzkiego/ powiatowego;
o brak wydzielonej komórki w urzędzie wojewódzkim/ powiatowym
- brak zespolenia finansowego: budżet Policji nie jest częścią budżetu województwa, powiatu;
obsługą finansową Policji nie zajmują się urzędy wojewódzkie ani starostwa
- zespolenie kompetencyjno-zadaniowe:
- komendant wojewódzki Policji działa w imieniu i na rachunek wojewody we wszystkich
sprawach z zakresu bezpieczeństwa i porządku publicznego, z wyjątkiem spraw przekazanych
do wyłącznej właściwości komendanta (art. 6 ust. 1)
- elementy zespolenia osobowego: konieczność uzyskania opinii wojewody przy powoływaniu
komendanta wojewódzkiego Policji

Zwierzchnictwo i zespolenie w powiecie:

- Art. 33b. u.s.p Powiatową administrację zespoloną stanowią:

1) starostwo powiatowe;
2) powiatowy urząd pracy, będący jednostką organizacyjną powiatu;
3) jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb,
inspekcji i straży.

- Art. 35 u.s.p.
3. Starosta sprawując zwierzchnictwo w stosunku do powiatowych służb, inspekcji i straży:
1) powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek, w uzgodnieniu z wojewodą, a także
wykonuje wobec nich czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, jeżeli przepisy szczególne
nie stanowią inaczej;
2) zatwierdza programy ich działania;
3) uzgadnia wspólne działanie tych jednostek na obszarze powiatu;
4) w sytuacjach szczególnych kieruje wspólnymi działaniami tych jednostek;
5) zleca w uzasadnionych przypadkach przeprowadzenie kontroli.

- Aspekt osobowy:
Najdalej idąca modyfikacja uprawnienia starosty wyrażonego w art. 35 ust. 3 pkt 1 u.s.p. ma
miejsce w odniesieniu do powoływania i odwoływania powiatowego komendanta Policji. W
tym przypadku bowiem wpływ starosty na obsadę tego organu jest iluzoryczny, zgodnie z art.
6c ust. 1 oraz art. 6e ust. 1 u.Pol ogranicza się jedynie do wyrażania niewiążących opinii.
Powoduje to tym samym, iż starosta de facto nie ma wpływu na to, kto pełni funkcję
powiatowego komendanta Policji. Niemniej uznać należy, iż z uwagi na formalne istnienie
zwierzchnictwa starosty, zespolenie komendanta powiatowego Policji w aspekcie osobowym
w powiecie istnieje, niemniej w bardzo ograniczonym zakresie.

- Aspekt finansowy:

23
 Art. 33a. u.s.p.
1. Kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży wykonują określone w ustawach zadania i
kompetencje przy pomocy jednostek organizacyjnych - komend i inspektoratów.
2. Jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb,
inspekcji i straży może tworzyć, przekształcać i likwidować wojewoda, na wniosek starosty,
zaopiniowany przez właściwego kierownika zespolonej służby, inspekcji lub straży
wojewódzkiej, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej.
3. Jednostki organizacyjne, o których mowa w ust. 2, z wyjątkiem jednostek organizacyjnych
Policji, są powiatowymi jednostkami budżetowymi w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26
listopada 1998 r. o finansach publicznych.

- Aspekt kompetencyjny:
W literaturze bezspornie przyjęty został pogląd, że zespolenie kompetencyjne na poziomie
powiatu nie występuje w odniesieniu do kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.
Jest bowiem konsekwencja dualizmu administracji i pełnienia funkcji zwierzchnika przez
organ administracji publicznej związany z samorządem terytorialnym. Co więcej, każde
przekazanie organom podporządkowanym – w tym przypadku organom związanym z
administracją rządową – kompetencji do działania w imieniu starosty prowadziłoby de facto
do uszczuplenia zadań samorządu terytorialnego.

- Aspekt organizacyjny:
Również zespolenie organizacyjne, które rozumieć powinno się jako włączenie aparatu
pomocniczego organu podporządkowanego w skład aparatu pomocniczego organu
zwierzchniego nie występuje w odniesieniu do działających w powiecie służb, inspekcji i
straży, w tym także w odniesieniu do Policji. Aparat pomocniczy komendanta powiatowego
Policji (komenda) zachowuje bowiem odrębność od struktur starostwa powiatowego.

 Decentralizacja czy dekoncentracja?

 Centralizacja polega na hierarchicznym podporządkowaniu organu innemu organowi -> wiąże

się z nią zjawisko skupiania i rozpraszania kompetencji (koncentracja/ dekoncentracja)

Komendant Główny Policji –> kompetencje w dziedzinie określania szczegółowych zasad organizacji i
zakresu działania komend, komisariatów i innych jednostek

 Decentralizacja polega na zagwarantowanej prawnie względnej samodzielności i

niezależności jednych organów administracji publicznej od innych.

Decentralizacja w Policji? - „Związana z utworzeniem na wszystkich stopniach podziału terytorialnego

państwa jednostek samorządu terytorialnego i określenia stopnia zależności i podporządkowania
Policji tym jednostkom”.

 Dekoncentracja: sposób podziału zadań; załatwianie większości spraw przesuwa się z

jednostek centralnych na niższe.

24
„Każda decentralizacja zawiera dekoncentrację, ale nie odwrotnie. Dekoncentracja może istnieć
również w systemie scentralizowanym”.

Uczynienie wojewody organem właściwym w sprawach ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz

utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego; opiniowanie przez podmioty zewnętrzne
kandydatów na komendantów Policji; składanie przez komendantów sprawozdań z działalności
wojewodzie i organom samorządu terytorialnego; finansowanie działalności policyjnej przez jednostki
samorządu terytorialnego; wykonywanie przez Policję zadań i poleceń wojewody, starosty i organu
wykonawczego gminy w ramach zarządzania kryzysowego - formy decentralizacji czy dekoncentracji?

PROAKTYWNE STRATEGIE POLICJI

STRATEGIA – teoria i praktyka określająca sposoby myślenia i działania przedstawicieli najwyższych
władz w danej dziedzinie, charakteryzujące się wysokim stopniem uogólnienia, dużym, horyzontem
czasowym oraz umiejętnością pozyskiwania zasobów dla osiągnięcia założonych celów.

Strategia policyjna – zespół idei, jak policja powinna być zorganizowana i jak powinna działać w
określonych warunkach.

 Współczesne proaktywne filozofie/strategie policji

- community policing (CP)

- problem-oriented policing (POP)
- intelligence-led policing (ILP)

 Community policing

- policja komunalna?
- wykonywanie zadań policyjnych zorientowane na zaspokajanie potrzeb społeczności
lokalnej?
- STRATEGIA (jednocześnie filozofia?) sprawowania funkcji policyjnych, realizująca ideę
bliskiej współpracy policji z przedstawicielami lokalnej społeczności?

Cele community policing:

o Zmniejszenie przestępczości i nieporządku społecznego;

o Redukcja strachu przed przestępczością;
o Poprawa wizerunku policji;
o Poprawa jakości życia mieszkańców.
o Definicja cp (jedna z wielu)

Community policing jest filozofią promującą strategię organizacyjną w policji, która służy do
rozwiązywania tych problemów społeczności lokalnych, które stanowią podstawę (przyczyny)
zagrożenia bezpieczeństwa publicznego w ten sposób, że kształtuje systematyczne partnerstwo

25
(zdecentralizowanej w niezbędnym stopniu) policji ze społeczeństwem oraz podejmowanie
wspólnych działań prewencyjnych (metody działania).

Szczegółowa charakterystyka cech community policing (za R. Trojanowiczem i B. Bucqueroux 1990):

o CP to filozofia (sposób myślenia) oraz strategia organizacyjna (droga realizacji tego

sposobu myślenia).
o CP przedstawia filozofię całej policji, a nie jej poszczególnych ogniw.
o CP realizowane jest w policji jako zdecentralizowanej instytucji w służbie społeczności
lokalnej.
o Policja ma działać aktywnie, a nie tylko reagować na przypadki naruszenia prawa. Jest
jedyną służbą dostępną dla obywateli przez 24 godziny na dobę i 7 dni w tygodniu,
dlatego musi zachować zdolność bezpośredniego reagowania na przestępstwa i kłopoty
obywateli.
o CP skierowana jest na rozwiązywanie problemów.
o Podstawę CP stanowią średnio- i długoterminowe działania.
o CP opiera się na aktywnym współudziale lokalnych wspólnot w zapewnianiu
bezpieczeństwa. Między policją i obywatelami powinien obowiązywać pewien rodzaj
umowy społecznej, opierającej się na obopólnym zaufaniu.
o Policjant powinien dbać o częste bezpośrednie relacje z obywatelami.
o Za bezpośrednie kontakty z obywatelami odpowiedzialni są specjalni policjanci, którzy
przez dłuższy czas pracują na określonym obszarze, gdzie są stale obecni, widoczni i
dostępni.
o Policjant jako lokalny “ombudsman” funkcjonuje jako łącznik w kontaktach z innymi
prywatnymi i publicznymi instytucjami, które mogą pomóc w konkretnej sytuacji.
o Policja w większym stopniu powinna nawiązywać kontakty z ludźmi przestrzegającymi
prawo. CP wspiera pracę policyjną na dwa sposoby: (1) ułatwia wykrywanie przestępstw,
ponieważ policja zdobywa informacje o tym, co dzieje się w lokalnych społecznościach;
(2) dzięki strategii policyjnej skierowanej na rozwiązywanie problemów oraz współpracę
ze społeczeństwem wzmacnia zaufanie i wsparcie społeczne dla policji.

Zgodnie z założeniami CP nie istnieje jeden uniwersalny zbiór metod realizacji tej strategii,
ponieważ każdorazowo muszą być one dostosowane do specyfiki i potrzeb konkretnej społeczności.

Przykładowe formy realizacji CP:

- powoływanie małych zdecentralizowanych jednostek policji, odpowiadających za „pełen

serwis policyjny” w określonym rejonie, zlokalizowanych w dostępnych miejscach oraz
właściwie zaaranżowanych (koban w Japonii?)
- konsultacje policjantów z mieszkańcami na temat najważniejszych problemów (badania
opinii, skrzynki kontaktowe, sąsiedzkie mityngi, rozmowy podczas patrolowania);
- różne metody zbliżenia policji i społeczeństwa – specjalne patrole piesze, odwiedziny w
domach, „policyjne sklepy”, wyznaczanie dyżurów policjantów poza komisariatem

26
 - wspólne działania w zakresie prewencji kryminalnej, np. przez grupy sąsiedzkiej czujności czy
obywatelskie patrole, wspólne patrole policji z obywatelami; wprowadzanie alternatywnych
metod rozwiązywania sporów;
- partnerstwo z lokalnymi podmiotami w inicjowaniu i koordynowaniu działań na rzecz
bezpieczeństwa, wspólne ustalanie priorytetów, rozpoznawanie kryminogennych warunków,
wspólne fora prewencyjne;
- wprowadzenie metod sprawowania obywatelskiej kontroli nad realizacją przez policję
postulatów mieszkańców.

Podstawowe zarzuty wobec community policing:

- CP to wyłącznie retoryczny zwrot, nie niesie ze sobą żadnych nowych propozycji odnośnie
wypełniania policyjnych funkcji („stare wino w nowym bukłaku”).
- Generalna niejasność koncepcji mimo ok. czterdziestu lat jej implementacji (USA). Niejasność
podstawowych pojęć, takich jak wspólnota lokalna czy partnerstwo.
- CP jest „miękka” wobec przestępczości i ogranicza możliwości walki z poważną
przestępczością
- CP wywołuje zagrożenie upolitycznienia policji i zwiększenia korupcji.
- Można mieć wątpliwości, czy społeczeństwo oczekuje takiej opiekuńczości ze strony policji
- Czy rolę policjanta jako opiekuna i pomocnika można w praktyce pogodzić z legalistycznie
ujętym egzekwowaniem prawa?

Trudności związane z implementacją CP:

- Problemy z aktywizowaniem zdezintegrowanych społeczności lokalnych.

- Trudności z ustaleniem wspólnych priorytetów
- Niechęć mieszkańców do osób podejmujących współpracę z policją.
- Wykorzystywanie spotkań mieszkańców przez przestępców przy bierności „porządnych”
ludzi.
- Niski status policjantów pierwszego kontaktu i trudności w ocenie ich pracy. Rozproszenie
odpowiedzialności. Brak systemowych zmian w policji.
- Niewłaściwe formy ewaluacji podejmowanych działań i trudności ewaluacji przy
niedookreśloności strategii.

Podstawowe problemy z „eksportowaniem” CP do innych krajów:

- Jest wykorzystywane jako narzędzie demokratyzacji (państwa? Policji? );

- W „zachodnim” rozumieniu CP jest odzwierciedleniem określonego modelu państwa (cp jest
implementowane przez państwo) - strategia top-down?
- Czy działanie lokalnych grup samoobrony to CP? (CP bottom-up)? Czy wtedy wzmacniać
należy nieformalne inicjatywy społecznej samoobrony?

Implementacja CP w opinii ekspertów

27
 - Współcześnie stawia się przed cp różne cele; donatorzy, rządy, policja i społeczności lokalne
oczekują realizacji różnych celów. Niektóre z tych celów są komplementarne, inne –
sprzeczne:
- Społeczności lokalne oczekują poprawy stosunku policji do obywateli i większej
odpowiedzialności policji przed mieszkańcami; policja i rządy kładą nacisk na redukcję
przestępczości i zbieranie informacji o przestępcach dzięki dobrym relacjom z mieszkańcami;
donatorzy podkreślają konieczność osiągania szerszych celów, takich jak poprawa relacji
państwa ze społeczeństwem poprzez wzmocnienie relacji policji ze społeczeństwem.

 Problem-oriented policing (POP)- policja zorientowana na problem

Model realizacji zadań policyjnych, w którym krytykuje się reaktywne działania policjantów, ponieważ
istotą pracy policyjnej powinno być rozwiązywanie problemów, co oznacza, że zapobieganie i
zwalczanie przestępczości powinno opierać się na identyfikowaniu i rozwiązywaniu problemów
wywołujących niepożądane zachowania społeczne.

„Dotąd policja nie rozwiązywała problemów, tylko walczyła z ich konsekwencjami”.

Podstawowe cechy POP:

- zasadniczym elementem policyjnej pracy jest problem, a nie przestępstwo

- problem trzeba rozumieć z perspektywy różnych grup interesów
- POP oznacza zajęcie się warunkami, które kreują problem, a nie doraźną reakcją;
- policjant ma być świadom ograniczeń konkretnej metody i ew. potrzeby jej modyfikacji
- efektywność nowych metod musi być nieustannie ewaluowana, aby można było uczyć się na
podstawie dobrych praktyk.

Modele rozwiązywania problemów – narzędzia POP:

o trójkąt kryminalny: (problem analysis triangle sprawca-miejsce-cel/ofiara) – służy

uporządkowaniu wiedzy celem diagnozy problemu.
o SARA - scanning, analysis, response, assessment: tzn. identyfikacja problemu – analizowanie
(zrozumienie) jego przyczyn - działanie, czyli opracowanie rozwiązania i wdrożenie go w życie
– ocena tj. ustalenie efektów podjętego działania.

Problemy z realizacją POP:

- opór kultury policyjnej przyzwyczajonej do tradycyjnej reaktywnej pracy, brak odpowiednich

zmian w organizacji policji;
- brak dostatecznej bazy danych do analizowania problemów;
- słabość samej analizy (najsłabszy punkt?);
- zewnętrzne imperatywy np. wskaźniki wykrywalności jako najważniejszy wskaźnik
skuteczności policji;

28
 - ograniczony czas pracy policjantów pozwalający niejednokrotnie wyłącznie na reakcje na
wezwania.

Obecnie koncepcja pop rozwijana jest w jednym modelu wspólnie:

- z sytuacyjną prewencją w postaci identyfikowania i likwidowania miejsc szczególnie

niebezpiecznych czyli tzw. hot spots.
połączenia z ILP (strategia polegająca na gromadzeniu i wykorzystywaniu informacji w
operacyjnej pracy policyjnej)

 Intelligence-led policing

Model realizacji zadań policyjnych, zgodnie z którym należy kłaść większy nacisk na zbieranie i analizę
informacji oraz rozwój celowych działań policyjnych podejmowanych w konsekwencji tej analizy
(zarządzanie informacjami przy pomocy najnowszych zdobyczy techniki). Realizowany głównie przez
zastosowanie analizy kryminalnej, tworzenie baz danych oraz wykorzystanie informacji pochodzących
od policyjnych informatorów.

Cel: wielokrotni sprawcy i zorganizowane grupy przestępcze.

Cel wybrany zgodnie z zasadami, że:

- „niewielu sprawców dokonuje większości przestępstw”;

- „sprawcy są ulokowani w sieciach”;
- „Policjanci powinni być w większym stopniu szpiegami”.

Analiza kryminalna:

Metoda pracy policji polegająca na poszukiwaniu i identyfikacji powiązań między informacjami

dotyczącymi przestępstwa lub przestępcy oraz wszelkimi innymi danymi uzyskanymi z różnych źródeł
i wykorzystanie ich do celów operacyjnych i procesowych.

Analizę kryminalną ze względu na cel i zakres zastosowania oraz oczekiwany efekt można podzielić
na:

o długoterminową analizę strategiczną (której przedmiotem jest ustalenie priorytetów i

strategii zwalczania przestępczości na podstawie badań i prognozowanie jej rozwoju)
o operacyjną analizę polegającą na analizie konkretnej sprawy, grup przestępczych, profilu
sprawcy czy sposobu prowadzenia sprawy, jak też na analizie porównawczej spraw.

Ze względu na kategorie wykorzystywanych źródeł można wyróżnić:

o analizę billingów telefonicznych;

o powiązania osobowe (sieci społeczne);

29
 o przepływy finansowe;
o analizy zdarzeń;
o analizę mechanizmów działalności przestępczej (modus operandi);
o analizy wielorodzajowe, obejmujące kilka z powyższych źródeł.

Wątpliwości dotyczące ILP:

- w jakim stopniu ta strategia jest skuteczna? (przeprowadzono dotąd niewiele badań w

porównaniu do CP i POP, brakuje także systematycznej, niezależnej ewaluacji);
- trudności w tworzeniu analiz i utrzymaniu stałego dopływu informacji;
- opór ze strony tradycyjnie zorientowanych policjantów (badania z UK), niedostateczna
wiedza pozostałych funkcjonariuszy;
- czy uzyskane (oczekiwane) efekty usprawiedliwiają stopień ingerencji w prywatność
obywateli?

Czy w pracy policji można pogodzić realizację strategii intelligence-led policing (ILP), problem-
oriented policing (POP) oraz community policing (CP)?

 Porównanie tych trzech strategii

Cechy wspólne, pozwalające odróżnić te modele od tradycyjnej pracy policyjnej:

a) POP zakłada zwrócenie uwagi na zjawiska generujące problemy zarówno istotne dla
ILP jak też ważne dla CP.
b) Wszystkie trzy modele uwzględniają szczególną rolę wielokrotnych ofiar przestępstw.
c) Zarówno w POP jak w ILP kładzie się nacisk na częstsze korzystanie ze
specjalistycznych analiz.
d) POP jest traktowany jako jeden z kluczowych elementów CP.
e) Nie jest wykluczone, że poszczególne jednostki organizacyjne w ramach jednej Policji
mogą koncentrować się na poszczególnych modelach.

Perspektywy realizacji trzech analizowanych strategii w policyjnej pracy:

Istnieją przesłanki pozwalające prognozować, że dominującym podejściem do wykonywania zadań

policyjnych stanie się intelligence - led policing, ponieważ:

o Wyznacza konkretne zadania najbardziej zbliżone do tradycyjnej pracy policyjnej;

o Dostarcza konkretnych rezultatów zgodnych z tradycyjnymi wskaźnikami policyjnej
efektywności;
o Nie narusza interesów subkultur czy norm tradycyjnej policyjnej kultury;
o Uwzględnia pewne elementy POP i CP.

30
31
Wezwanie do „nowego profesjonalizmu” w USA :

o Nie ma powrotu do profesjonalizmu w rozumieniu sprzed 50 lat (hot spots zamiast

rutynowych kontroli);
o Główna funkcja policji - ograniczanie przestępczości;
o Działanie policji opiera się na obiektywnych analizach, a nie na opiniach społecznych;
o Policja powinna być scentralizowana.

UDZIAŁ SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO W ZAPEWNIANIU BEZPIECZEŃSTWA

 Rozumienie bezpieczeństwa

Bezpieczeństwo może być rozumiane w sposób subiektywny (poczucie bezpieczeństwa);

Bezpieczeństwo rozumiane może być w sposób obiektywny:

-materialny (pewien stan)

-formalny (proces prowadzący do tego stanu).

W aktach prawnych „bezpieczeństwo” występuje z uszczegółowiającymi dookreśleniami, np.

komunikacyjne, energetyczne, wewnętrzne, zewnętrzne, obywateli, ludzi itp.

 Podstawowe pojęcia:

32
 Bezpieczeństwo obywateli – stan bez zagrożeń, rozumiany jako eliminowanie bezpośrednich
zamachów na życie, zdrowie i mienie obywateli;

Bezpieczeństwo ludzi występuje m.in. w ustawie o Policji, o strażach gminnych w treści

ślubowania;

Bezpieczeństwo publiczne – stan, w którym ogółowi ludzi nieoznaczonych indywidualnie, jak

również innym podmiotom, w tym instytucjom państwa, nie zagraża niebezpieczeństwo, co
oznacza, że mają zapewnioną ochronę od zagrożeń pochodzących z jakichkolwiek źródeł
wewnątrz państwa.

Porządek publiczny – stan faktyczny wewnątrz państwa (w miejscach publicznych)

regulowany normami prawnymi i pozaprawnymi, których przestrzeganie umożliwia normalne
współżycie ludzi w określonym miejscu i czasie. („ład i spokój panujący w miejscach
publicznych”).

Kto zapewnia bezpieczeństwo w Państwie?

- Trudności z interpretacją art. 1 ust. 1 ustawy o Policji

 Tworzy się Policję jako umundurowaną i uzbrojoną formację służącą społeczeństwu i

przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i
porządku publicznego. (ustawa o Policji - t.j. Dz. U. 2019, poz. 161.)

- Art. 5 Konstytucji RP: Rzeczpospolita Polska (…) zapewnia (…) bezpieczeństwo obywateli.

- Art. 3 ustawy o Policji

  Wojewoda oraz wójt (burmistrz, prezydent miasta) lub starosta sprawujący władzę
administracji ogólnej oraz organy gminy, powiatu i samorządu województwa wykonują
zadania w zakresie ochrony bezpieczeństwa lub porządku publicznego na zasadach
określonych w ustawach.

 Zadania organów samorządu terytorialnego wg ustaw samorządowych

Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy.

W szczególności zadania własne obejmują sprawy:

- Art. 7 ust.1 pkt 14 ustawy z dnia 8.03.1990 o samorządzie gminnym:

porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i

przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego

33
 - Art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 05.06.1998 o samorządzie powiatowym:

Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie:

15) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

16) ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu

przeciwpowodziowego, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym
zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska.

- Art. 14 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa:

Art. 14 Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone

ustawami, w szczególności w zakresie: (…)

14) bezpieczeństwa publicznego.

 Uprawnienia i zadania samorządu terytorialnego wobec Policji w świetle ustawy o Policji

Opiniowanie kandydatów na komendantów policji:

- Komendant wojewódzki powoływany i odwoływany jest przez ministra właściwego do

spraw wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego po zasięgnięciu opinii
wojewody (art. 6b);

- Komendanta powiatowego (miejskiego) Policji powołuje i odwołuje komendant

wojewódzki po zasięgnięciu opinii starosty (art. 6c ustawy);

- Komendant Komisariatu jest powoływany i odwoływany przez komendanta

powiatowego (miejskiego) po zasięgnięciu opinii wójta (burmistrza lub prezydenta) lub
wójtów (art. 6d)

- Kierownika rewiru i kierownika posterunku mianuje i zwalnia komendant powiatowy

(miejski) po zasięgnięciu opinii wójta (burmistrza, prezydenta miasta) - art. 8a ustawy.

Uprawnienia organów samorządu terytorialnego wobec policji – sprawozdania komendanta i

uchwały rady:

Art. 10 1.  Komendanci Policji (…) składają roczne sprawozdania ze swojej działalności, a także
informacje o stanie porządku i bezpieczeństwa publicznego właściwym wojewodom, starostom,
wójtom (burmistrzom lub prezydentom miast), a także radom powiatu i radom gmin. W razie
zagrożenia bezpieczeństwa publicznego lub zakłócenia porządku publicznego sprawozdania i
informacje składa się tym organom niezwłocznie na każde ich żądanie. (…)

3.  Rada powiatu (miasta) oraz rada gminy na podstawie sprawozdań i informacji, o których
mowa w ust. 1, może określić, w drodze uchwały, istotne dla wspólnoty samorządowej
zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego.

34
 4.  Uchwała, o której mowa w ust. 3, nie może dotyczyć wykonania konkretnej czynności
służbowej ani określać sposobu wykonywania zadań przez Policję.

Uprawnienia organów samorządu terytorialnego wobec Policji – udostępnianie danych powiatowej

(miejskiej) komisji bezpieczeństwa i porządku:

Art. 10. 5. Komendanci powiatowi (miejscy) Policji są obowiązani udostępniać komisji bezpieczeństwa
i porządku, na żądanie jej przewodniczącego, dokumenty i informacje dotyczące pracy Policji na
terenie powiatu, z wyjątkiem akt personalnych pracowników i funkcjonariuszy, materiałów
operacyjno-rozpoznawczych lub dochodzeniowo-śledczych oraz akt w indywidualnych sprawach
administracyjnych.

Uprawnienia organów samorządu terytorialnego wobec Policji – żądanie przywrócenia stanu

zgodnego z prawem:

Art. 11.  1.  Wójt (burmistrz, prezydent miasta) lub starosta może żądać od właściwego komendanta
Policji przywrócenia stanu zgodnego z porządkiem prawnym lub podjęcia działań zapobiegających
naruszeniu prawa, a także zmierzających do usunięcia zagrożenia bezpieczeństwa i porządku
publicznego.

2.  Żądanie, o którym mowa w ust. 1, nie może dotyczyć czynności operacyjno-rozpoznawczych,
dochodzeniowo-śledczych oraz czynności z zakresu ścigania wykroczeń. Żądanie to nie może dotyczyć
wykonania konkretnej czynności służbowej ani określać sposobu wykonania zadania przez Policję.

Udział organów samorządu terytorialnego w pokrywaniu kosztów związanych z funkcjonowaniem

policji (art. 13 ustawy o Policji):

Ust. 3.  Jednostki samorządu terytorialnego, państwowe jednostki organizacyjne, stowarzyszenia,

fundacje, banki oraz instytucje ubezpieczeniowe mogą uczestniczyć w pokrywaniu wydatków
inwestycyjnych, modernizacyjnych lub remontowych oraz kosztów utrzymania i funkcjonowania
jednostek organizacyjnych Policji, a także zakupu niezbędnych dla ich potrzeb towarów i usług.

Ust. 4   Na wniosek rady powiatu lub rady gminy liczba etatów Policji w rewirach dzielnicowych i
posterunkach Policji na terenie powiatu lub gminy może ulec zwiększeniu ponad liczbę ustaloną na
zasadach określonych w art. 12 ust. 2, jeżeli organy te zapewnią pokrywanie kosztów utrzymania
etatów Policji przez okres co najmniej 5 lat, na warunkach określonych w porozumieniu zawartym
między organem powiatu lub gminy a właściwym komendantem wojewódzkim Policji i
zatwierdzonym przez Komendanta Głównego Policji.

Ust. 4a.  Rada powiatu lub rada gminy może przekazać, na warunkach określonych w porozumieniu
zawartym między organem wykonawczym powiatu lub gminy a właściwym komendantem
powiatowym (miejskim) Policji, środki finansowe stanowiące dochody własne powiatu lub gminy, dla
Policji z przeznaczeniem na:

35
 1) rekompensatę pieniężną za czas służby przekraczający normę (…) ,

2) nagrodę za osiągnięcia w służbie, dla policjantów właściwych miejscowo komend

powiatowych (miejskich) i komisariatów, którzy realizują zadania z zakresu służby
prewencyjnej.

 Powiatowe komisje bezpieczeństwa i porządku

Art. 38a ustawy o samorządzie powiatowym:

W celu realizacji zadań starosty w zakresie zwierzchnictwa nad powiatowymi służbami, inspekcjami i
strażami oraz zadań określonych w ustawach w zakresie porządku publicznego i bezpieczeństwa
obywateli, tworzy się komisję bezpieczeństwa i porządku, zwaną dalej "komisją„.

Komisje miały być powołane do 19 stycznia 2002 r. to jest dziewięć miesięcy przed wyborami
samorządowymi. Wiele samorządów nie wykonało tego obowiązku w terminie.

Komisja miała być profesjonalnym doradcą starosty. W jej skład wchodzą (art. 38a ust.5):

- starosta jako przewodniczący komisji,

- dwóch radnych delegowanych przez radę powiatu,
- dwóch przedstawicieli delegowanych przez komendanta powiatowego (miejskiego) Policji,
- trzy osoby powołane przez starostę spośród osób wyróżniających się wiedzą o problemach
będących przedmiotem prac komisji oraz cieszących się wśród miejscowej społeczności
osobistym autorytetem i zaufaniem publicznym, w szczególności przedstawicieli
samorządów gminnych, organizacji pozarządowych, pracowników oświaty, a także instytucji
zajmujących się zwalczaniem zjawisk patologii społecznych i zapobieganiem bezrobociu.
- w pracach komisji uczestniczy prokurator

W skład komisji fakultatywnie mogą wejść inni fachowcy z głosem doradczym (art. 38a ust. 7):

starosta może powołać do udziału w pracach komisji funkcjonariuszy i pracowników innych niż Policja
powiatowych służb, inspekcji i straży oraz pracowników innych organów administracji publicznej
wykonujących zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli na terenie
powiatu.

Zadania komisji (art. 38a ust. 2):

o ocena zagrożeń porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli na terenie

powiatu;
o opiniowanie pracy Policji i innych powiatowych służb, inspekcji i straży, a także
jednostek organizacyjnych wykonujących na terenie powiatu zadania z zakresu
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

36
 o opiniowanie projektów innych programów współdziałania Policji i innych
powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek organizacyjnych wykonujących
na terenie powiatu zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa
obywateli,
o opiniowanie projektów aktów prawa miejscowego,
o opiniowanie projektu budżetu powiatu - w zakresie porządku publicznego i
bezpieczeństwa
o przygotowywanie projektu powiatowego programu zapobiegania przestępczości oraz
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli.

Inne ważne zasady organizacji komisji:

Art. 38a ust. 9 Kadencja komisji trwa 3 lata.

Art. 38b ust. 3  Nie później niż do końca stycznia następnego roku kalendarzowego starosta
składa radzie powiatu sprawozdanie z działalności komisji za rok ubiegły. Sprawozdanie
starosty ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

 Dylemat, jak powinno być:

- Regulowanie tych kwestii przez prawo (postępująca jurydyzacja) czy pozostawienie decyzji o
koordynacji działań na rzecz bezpieczeństwa uznaniu społeczności lokalnej (działania
nieuregulowane przez prawo)?
- Sytuacja faktyczna w polskich miastach i powiatach: koordynacją zajmują się komisje, policja,
organizacje pozarządowe, straże miejskie.

 Straż gminna – problem prawnopolityczny czy polityczny?

Straż Gminne istnieją od 1990 roku, powoływane pierwotnie na podstawie art. 23-24 ustawy o policji.
Od 1997 roku powoływane na podstawie ustawy o strażach gminnych z dnia 29 sierpnia 1997 r.

Najważniejsze zadanie – ochrona porządku publicznego na terenie gminy.

Rada gminy (miasta) powołuje straż fakultatywnie po otrzymaniu opinii właściwego komendanta
wojewódzkiego (stołecznego).

O powołaniu zawiadamia się wojewodę (art. 2 ustawy). Podobna procedura obowiązuje w

odniesieniu do rozwiązania straży (art. 4).

Szczegółową strukturę straży określa regulamin straży nadany przez radę gminy (miasta) – art. 8 ust.
2 ustawy.

Nadzór nad działalnością straży sprawują (art. 9 ustawy):

37
 - Wójt, burmistrz, prezydent miasta (ust 1.);
- Wojewoda przy pomocy komendanta wojewódzkiego (stołecznego) Policji działającego w
jego imieniu (art. 9 ust. 2, 3 ustawy o strażach oraz rozporządzenie Ministra Spraw
Wewnętrznych i Administracji z 21 grudnia 2009, Dz. U. nr 220, poz. 1733 z późn. zmianami).

Nadzór wojewody obejmuje:

- Wykonywanie uprawnień przez strażników (art. 12 ustawy);

- Użycie środków przymusu bezpośredniego;
- Ewidencję (art. 9a) etatów, wyposażenia, w tym środków przymusu bezpośredniego, broni
palnej, środków technicznych służących do obserwowania i rejestrowania obrazu zdarzeń w
miejscach publicznych, pojazdów;

Wyniki kontroli NIK z 2011 roku:

- Generalnie pozytywna ocena działalności straży w porównaniu z wynikami poprzedniej

kontroli z 2001 r.
- Podstawowe zarzuty:
o Nadmierna koncentracja na wykroczeniach komunikacyjnych; w badanych 22
strażach w latach 2005-2009 nastąpił wzrost liczby ujawnionych wykroczeń o 193 %
(w Warszawie o 468%)
o Zlecanie przez prezydentów miast zadań wykraczających poza ochronę porządku
publicznego takich jak wyłapywanie bezpańskich psów, pobieranie opłat targowych
czy ewidencjonowanie i egzekwowanie należności gmin z tytułu grzywien nałożonych
mandatami.

Wyniki kontroli NIK z 2016 roku:

- „Jeśli chodzi o korzystanie z radarów w dużych miastach to nie miało to powszechnego i

dominującego charakteru. W 5 spośród 16 objętych kontrolą NIK strażach w ogóle nie
korzystano z takich urządzeń, a w pozostałych stopień ich wykorzystania był zróżnicowany.
Największy odsetek wykroczeń ujawnionych tymi urządzeniami w odniesieniu do wszystkich
wykroczeń ujawnionych przez strażników wystąpił w Szczecinie (za okres objęty kontrolą
średnio ok. 51 proc.), we Wrocławiu (35 proc.) oraz w Poznaniu (25 proc.). Przy czym - jak
podkreślono - w żadnej straży udział dochodów z tytułu mandatów karnych w dochodach
ogółem każdego z miast nie przekroczył 0,3 proc.”

PRYWATYZACJA BEZPIECZEŃSTWA

 Podstawowe teorie objaśniające intensywny rozwój firm w ostatnich 40 latach:

38
 - internacjonalizacji - policja w coraz większym stopniu angażuje się w ściganie
przestępstw w skali międzynarodowej, a walkę z przestępczością pospolitą w kraju
pozostawia obywatelom i prywatnym firmom;
- wyparcia - więcej zabezpieczeń dla bogatych obywateli prowadzi do przemieszczenia
(wyparcia) przestępczości do biedniejszych dzielnic, które strzeże gorzej wyposażona
policja;
- młodszego partnera - przy zwiększonym zapotrzebowaniu na bezpieczeństwo firmy
prywatne stanowią niezbędne uzupełnienie policji;
- ekonomiczna - bezpieczeństwo stało się towarem, które prywatne firmy sprzedają
osobom mogącym za niego zapłacić.

 Społeczne konsekwencje rozwoju prywatnych firm ochrony:

- wzrost bezpieczeństwa oraz społecznej odpowiedzialności za bezpieczeństwo,

ograniczanie rejonów „gdzie się nie chodzi” („no-go areas”;
- nasilenie takich zjawisk jak wypieranie ludzi „niepożądanych”, odgradzanie zamkniętych
enklaw;
- niebezpieczeństwo nadużyć i przestępstw dokonywanych przez pracowników
prywatnych firm przy wykonywaniu zadań
- wymierzanie prywatnej sprawiedliwości w chronionych obiektach;
- niebezpieczeństwo utraty społecznego zaufania przez państwo i jego instytucje;
- ryzyko kształtowania niewłaściwych relacji między policjantami i pracownikami ochrony:
„księżycowe światło” (policjanci pracują dla prywatnych firm w czasie wolnym od pracy),
„niebieski dren” (odchodzenie doświadczonych policjantów do pracy w prywatnych
firmach), „sieć starych kolegów” (policjanci przechodzą do pracy w prywatnych firmach,
wykorzystując w niej wcześniejsze kontakty z kolegami z policji).

 Dylematy związane ze wzrostem znaczenia prywatnych firm ochrony osób i mienia:

a) czy ilościowy i jakościowy wzrost firm oznacza zagrożenie dla państwa prawa
(niebezpieczeństwo tworzenia prywatnych armii, naruszenie państwowego
monopolu stosowania przymusu bezpośredniego) czy ograniczenie nadmiernej
ingerencji państwa i jego policji w wolności obywateli (Überwachungsstaat)?

b) jak państwo powinno reagować na rozwój firm – ograniczać ich rozwój czy też
akceptować ich powstawanie i włączać w system zapewniania bezpieczeństwa w
państwie?

c) czy realizacja w stosunku do prywatnych firm zasady „tyle rynku, ile to możliwe, tyle
państwa, ile to konieczne” jest sprawiedliwa, czy też wywołuje zagrożenie
nierównego dostępu do bezpieczeństwa?

 Możliwe rozwiązania prawne:

39
 - Prywatne firmy i pracownicy tych firm działają wyłącznie w oparciu o przepisy ogólne;
firmy na podstawie zasad prowadzenia działalności gospodarczej, pracownicy w oparciu
o tzw. prawa każdego człowieka;
- Ograniczenie uprawnień pracowników prywatnych firm w stosunku do tzw. zwykłego
obywatela;
- Szczegółowe przepisy dotyczące wyłącznie statusu prawnego firm, uprawnienia
pracowników ochrony uregulowane są w przepisach ogólnych (z wyjątkiem szczególnych
obszarów i obiektów);
- Obowiązuje ustawa poświęcona w całości regulacji prywatnych firm, w tym organizacji
firm i uprawnień pracowników.

Podstawowe zasady działania prywatnych firm ochrony w Polsce (ustawa o ochronie osób i mienia z
22 sierpnia 1997 r., tj. Dz. U. z 2018 r. poz. 2142 z późn. zmianami):

Ustawa reguluje następujące zagadnienia:

o w I części: obszary, obiekty, urządzenia i transporty podlegające obowiązkowej

ochronie oraz organizacja wso;
o w II części: zasady prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie ochrony
osób i mienia oraz kontrola ich działalności (r. 4)
o wspólną część stanowią wymagania kwalifikacyjne i uprawnienia pracowników
ochrony (r. 5) oraz środki ochrony fizycznej osób i mienia oraz prawa i obowiązki
pracownika ochrony (r. 6);
o nadzór nad SUFO (r. 7).

Art. 3. Ochrona osób i mienia realizowana jest w formie:

1) bezpośredniej ochrony fizycznej:

a) stałej lub doraźnej,

b) polegającej na stałym dozorze sygnałów przesyłanych, gromadzonych i przetwarzanych w

elektronicznych urządzeniach i systemach alarmowych,

c) polegającej na konwojowaniu wartości pieniężnych oraz innych przedmiotów wartościowych lub

niebezpiecznych;

2) zabezpieczenia technicznego, polegającego na:

a) montażu elektronicznych urządzeń i systemów alarmowych, sygnalizujących zagrożenie

chronionych osób i mienia, oraz eksploatacji, konserwacji i naprawach w miejscach ich
zainstalowania,

40
b) montażu urządzeń i środków mechanicznego zabezpieczenia oraz ich eksploatacji, konserwacji,
naprawach i awaryjnym otwieraniu w miejscach zainstalowania.

Art. 5. 1. Obszary, obiekty, urządzenia i transporty ważne dla obronności, interesu gospodarczego
państwa, bezpieczeństwa publicznego i innych ważnych interesów państwa podlegają obowiązkowej
ochronie przez specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne lub odpowiednie zabezpieczenie
techniczne.

Do ochrony obszarów, obiektów urządzeń i transportu podlegających obowiązkowej ochronie (art. 5)

upoważnione są specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne (SUFO), do których zalicza się (art. 2
pkt 7): wewnętrzne służby ochrony (uzbrojone i umundurowane zespoły pracowników
przedsiębiorców lub jednostek organizacyjnych powołane do ich ochrony - art. 2 pkt 8) oraz
przedsiębiorców, którzy uzyskali koncesje na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie
ochrony osób i mienia oraz mają pozwolenie na broń na okaziciela.

Art. 5 ust. 5. Wojewodowie prowadzą ewidencję obszarów, obiektów i urządzeń podlegających

obowiązkowej ochronie, znajdujących się na terenie województwa. Ewidencja ma charakter poufny.

Obowiązek posiadania koncesji art. 15 ustawy:

- Koncesji wymaga podjęcie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia
z wyjątkiem ochrony technicznej, która nie dotyczy obszarów, obiektów i urządzeń
określonych w art. 5 ust. 5 ustawy
- Organem koncesyjnym w zakresie usług ochrony osób i mienia jest minister właściwy do
spraw wewnętrznych.
- Licencja wymagana jest od wszystkich osób wykonujących zadania w zakresie zabezpieczenia
technicznego oraz od osób wykonujących fizyczną ochronę kwalifikowaną (mają uprawnienia
do stosowania przymusu bezpośredniego (art. 38 ustawy) oraz broni (art. 36 ust. 1 pkt 5)
Przepisy o licencji nie obowiązują od 1 stycznia 2014 roku (Dz. U. z 2013 poz. 829, art. 2 p.
6).

Art. 2 p. 6 (od 1 stycznia 2014) przewiduje, że:

Pracownik ochrony to osoba:

I. wpisana na listę

1) kwalifikowanych pracowników ochrony fizycznej lub

2) kwalifikowanych pracowników zabezpieczenia technicznego, i

A) wykonująca zadania ochrony w ramach wewnętrznej służby ochrony albo

B) na rzecz przedsiębiorcy, który uzyskał koncesję na prowadzenie działalności gospodarczej w

zakresie usług ochrony osób i mienia, lub

41
II. osoba wykonująca zadania ochrony, w zakresie niewymagającym wpisu na te listy, na rzecz
przedsiębiorcy, który uzyskał koncesję na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług
ochrony osób i mienia;

- Licencję I lub II stopnia można było otrzymać po zdaniu egzaminu państwowego,

prowadzonego przez Komendanta Wojewódzkiego Policji.
- Obecnie:

Art. 20. 1. Przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą w zakresie ochrony osób i mienia: (…)

3) wystawia pracownikowi ochrony legitymację pracownika ochrony fizycznej, legitymację

kwalifikowanego pracownika ochrony fizycznej lub legitymację kwalifikowanego pracownika
zabezpieczenia technicznego przed dopuszczeniem go do wykonywania zadań związanych z ochroną
osób i mienia.

2. Legitymację kwalifikowanego pracownika ochrony fizycznej oraz kwalifikowanego pracownika

zabezpieczenia technicznego wystawia się wyłącznie pracownikowi ochrony, który jest wpisany na
listę kwalifikowanych pracowników ochrony fizycznej lub kwalifikowanych pracowników
zabezpieczenia technicznego.

Art. 26. 1. Wpis na listę kwalifikowanych pracowników ochrony fizycznej uprawnia do wykonywania
czynności, o których mowa w art. 3 pkt 1 [bezpośrednia ochrona fizyczna], przez:

1) pracowników ochrony wykonujących czynności w ramach specjalistycznych uzbrojonych formacji

ochronnych;

2) pracowników ochrony wchodzących w skład zespołów konwojujących wartości pieniężne oraz inne
przedmioty wartościowe lub niebezpieczne;

3) pracowników ochrony wykonujących bezpośrednio czynności związane z ochroną osób;

4) osoby nadzorujące i kontrolujące pracę pracowników ochrony fizycznej nieposiadających wpisu na

listę kwalifikowanych pracowników ochrony fizycznej;

5) pracowników ochrony mających prawo do czynności określonych:

a) w art. 36 ust. 1 pkt 4 (korzystanie ze środków przymusu bezpośredniego),

b) w art. 36 ust. 1 pkt 5 (użycie broni(…)”;

6) pracowników ochrony wykonujących zadania na obszarach, w obiektach i urządzeniach

podlegających obowiązkowej ochronie.

Art. 28. 1. Listę kwalifikowanych pracowników ochrony fizycznej i kwalifikowanych pracowników

zabezpieczenia technicznego prowadzi Komendant Główny Policji w systemie teleinformatycznym.
Wprowadzania danych podlegających wpisowi dokonują komendanci wojewódzcy Policji właściwi ze
względu na miejsce zamieszkania osoby, której wpisywane dane dotyczą (w formie decyzji
administracyjnej).

42
Art. 29.1. Właściwy komendant wojewódzki Policji dokonuje wpisu na listy (…) lub dokonuje zmiany
danych objętych wpisem na pisemny wniosek osoby, której wpisywane dane dotyczą.

Do wniosku o wpis należy dołączyć:

 1) dokument potwierdzający posiadane wykształcenie;

Pracownik ochrony fizycznej – 21 lat i gimnazjum lub 8-letnia szkoła podstawowa (art. 26 ust. 3);
pracownik ochrony technicznej – 18 lat i co najmniej zawodowe wykształcenie specjalistyczne (art.
27 ust. 2).

2) oświadczenie wnioskodawcy:

a) o posiadaniu pełnej zdolności do czynności prawnych,

b) o niekaralności za przestępstwa umyślne oraz nietoczeniu się przeciwko wnioskodawcy

postępowania karnego o takie przestępstwa;

3) zaświadczenie lub świadectwo potwierdzające przygotowanie teoretyczne i praktyczne w zakresie

wyszkolenia strzeleckiego, samoobrony, technik interwencyjnych oraz znajomość przepisów prawa
związanych z wykonywaniem ochrony osób i mienia w przypadku osób ubiegających się o wpis na
listę kwalifikowanych pracowników ochrony fizycznej;

4) zaświadczenie potwierdzające odbycie kursu pracownika zabezpieczenia technicznego lub

zaświadczenie o przyuczeniu do zawodu w przypadku osób ubiegających się o wpis na listę
kwalifikowanych pracowników zabezpieczenia technicznego;

 Osoba wpisana na listę kwalifikowanych pracowników ochrony fizycznej jest uprawniona do:
(wcześniej tylko osoby posiadające licencje II stopnia)

1) opracowywania planu ochrony w zakresie określonym w art. 3 pkt 1;

2) organizowania i kierowania zespołami pracowników ochrony fizycznej.

Wielkość sektora prywatnego bezpieczeństwa w Polsce według danych Departamentu Zezwoleń i

Koncesji:

Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, na dzień 20 grudnia 2014 roku 5549 przedsiębiorców posiadało
aktualną koncesję na prowadzenie działalności w zakresie ochrony osób i mienia. Zatrudniali oni
łącznie ok. 300 tys. pracowników (informacja z zapisu przebiegu posiedzenia Komisji Spraw
Wewnętrznych Sejmu nr 87 z dnia 23 maja 2013 roku).

Wg Polskiego Związku Pracodawców Ochrona agencje ochrony dysponują ok. 45 tys. sztuk broni.

Ponad 100 tys. osób jest wpisanych na listy kwalifikowanych pracowników ochrony.

43
MONITORING WIZYJNY W POLSCE
 Monitoring w Krakowie - aspekty prawne

Referendum w Krakowie - 25 maja 2014 r.

Czy jest Pani/Pan za stworzeniem w Krakowie systemu monitoringu wizyjnego, którego celem byłaby
poprawa bezpieczeństwa w Mieście?

"TAK" – 142 772 (69,73%), "NIE" – 61 969 (30,27%)

Wątpliwości dotyczące pytania?

System monitoringu wizyjnego:

- brak definicji ustawowej systemu (komponenty: sprzęt, personel, procedury)

- budowa czy rozbudowa?
- cel: poprawa bezpieczeństwa w Krakowie
- system monitoringu wizyjnego w znaczeniu węższym (technicznym)
- system monitoringu wizyjnego w znaczeniu szerszym
- W blisko 90% miast instalowane są kamery finansowane z budżetu jednostek samorządu
terytorialnego, przy czym w 75% miast kamery są zintegrowane w ramach systemów
monitoringu wizyjnego.
- Objęcie monitoringiem przestrzeni publicznych zostało uznane przez zdecydowaną większość
(78,3%) mieszkańców Krakowa za jedną z najskuteczniejszych metod zapewniania
bezpieczeństwa i porządku publicznego, obok zwiększenia ilości patroli policyjnych, poprawy
oświetlenia ulic oraz zapewniania dzieciom i młodzieży atrakcyjnych form spędzania wolnego
czasu.
- 96,3% badanych mieszkańców czuje się bezpiecznie w okolicy miejsca zamieszkania w ciągu
dnia.

Rekomendacja systemu otwartego w dwóch rozumieniach:

- przewidujący rozbudowę w miarę uzasadnionych potrzeb,

- wykonany wg standardów wspieranych przez różnych producentów podzespołów.

Zespół zadaniowy ds. realizacji pytania referendalnego:

- proponuje, w oparciu o analizy wskazane dalszej części rekomendacji, stworzenie - jako

wyjściowego - systemu opartego o 200 kamer. W zależności od uwarunkowań
organizacyjnych i finansowych stan ten osiągnięty może być etapowo, jednak w okresie nie
dłuższym niż 5 lat
- nie przesądza szczegółowych lokalizacji instalowanych kamer, przyjmując, że winny one
wynikać z prowadzonej ustawicznie diagnozy zagrożeń. Lokalizacje te mogą zmieniać się w
czasie, co należy uwzględnić projektując rozwiązania techniczne.
- W swoich rekomendacjach wskazuje jedynie obszary, zidentyfikowane jako miejsca, w
których koncentruje się najwięcej zagrożeń (tzw. hot spots).

44
 - jako administratora systemu rekomenduje Straż Miejską Miasta Krakowa z merytorycznym
nadzorem Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego UMK. Straż musiałyby
wszakże otrzymać odpowiednie wsparcie kadrowe i finansowe.
- uznaje że aasadą działania monitoringu winno być prowadzenie całodobowego oglądu.
Centra oglądu powinny być budowane lokalnie, przy zapewnieniu połączenia
światłowodowego pomiędzy nimi oraz wydzielonego pomieszczenia dla czterech stanowisk
w każdym z nich (według standardów).
- elementem zamykającym proces może stać się uzupełniający ogląd centralny - Centrum
Bezpieczeństwa i Monitoringu Miasta, które powinno mieć dostęp do obrazu z wszystkich
kamer na wypadek potrzeby reagowania w sytuacji kryzysowej.

Operator systemu monitoringu wizyjnego:

o Wymagane umiejętności i przeszkolenie

o Organizacja stanowiska pracy
o Wsparcie z wykorzystaniem „monitoringu inteligentnego
o 16 kamer na jednym monitorze – ile widzi operator?
o Podgląd 1 kamery na jednym monitorze Ile widzi operator?
o Liczba kamer obsługiwanych przez jednego operatora powinna wynikać z wytycznych
użytkowych (analiza zagrożeń + zadania zdefiniowane dla operatora). Może być uzależniona
od pory dnia i dnia tygodnia – np. w nocy i w weekendy, kiedy z uwagi na większe spożycie
alkoholu zwiększa się prawdopodobieństwo bójek, napadów, aktów wandalizmu byłoby
pożądane się, żeby operator obsługiwał maksymalnie 8 kamer. W pozostałe dni tygodnia i
rano – 12 kamer. Dopuszczalne jest obsługiwanie 16 kamer przez jednego operatora, w
sytuacji, gdy na dozorowanym obszarze natężenie ruchu pieszych i natężenie zdarzeń jest
niewielkie.

Koszty budowy systemu monitoringu wizyjnego:

o Koszty projektowania:
 koncepcja, studium wykonalności, dokumentacja przetargowa ~ 200 tys. Zł
 projekt wykonawczy (w tym uzgodnienia – techniczne, organizacyjne, formalno-
prawne etc.), dokumentacja przetargowa – około 900 tys. zł (10 % kosztów projektu).
o Koszty implementacji (dostawy, montażu, podłączenia, programowania, uruchomienia,
testów akceptacyjnych i odbiorów)
o Budowa światłowodowej sieci szkieletowej

Koszty utrzymania systemu monitoringu wizyjnego:

o Koszty utrzymania:
 konserwacja, serwis i zużycie materiałów eksploatacyjnych;
 koszty lokalowe i media,
 koszty okresowej weryfikacji skuteczności, koszty kontroli prawidłowości
funkcjonowania
o Koszty osobowe:

45
  Operatorzy systemu – roczny koszt utrzymania operatorów 200 kamer: 25 punktów
oglądu x 5 osób na każde stanowisko = 125 etatów + dodatkowe 25 na wypadek
urlopów, choroby, szkolenia i itp.
 Roczny koszt zatrudnienia operatorów wynosi 80 tys. x 150 = 12 mln zł
(wykorzystując założenia z wytycznych użytkowych – koszt ten wynosi ok. 9 mln zł)
o Oceniając koszty monitoringu należy brać pod uwagę koszty dodatkowych patroli Policji i
Straży Miejskiej niezbędne do zapewnienia skutecznej i szybkiej reakcji na zagrożenia.

Zakład Obsługi Systemu Monitoringu w Warszawie:

o 15 centrów oglądu, 425 kamer.

o W Warszawie budowa systemu monitoringu kosztowała 159 mln, a roczne utrzymanie
systemu kosztuje ok. 54 mln zł.

Wybrane obowiązujące regulacje prawne dotyczące bezpośrednio monitoringu wizyjnego:

o ustawa o Policji
o ustawa o Straży Granicznej
o ustawa o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym
o ustawa o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu
o ustawa o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego
o ustawa o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych
o ustawa o kontroli skarbowej
o ustawa o strażach gminnych
o ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych
o ustawa o grach hazardowych
o rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie pomieszczeń przeznaczonych dla
osób zatrzymanych lub doprowadzonych w celu wytrzeźwienia
o Kodeks postępowania karnego

Wymienione wyżej regulacje są fragmentaryczne i niespójne. Brak kompleksowej regulacji

monitoringu wizyjnego w Polce.

Ustawa o Policji:

- Art. 15. 1. Policjanci wykonując czynności, o których mowa w art. 14, mają prawo:

5a) obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w

miejscach publicznych, a w przypadku czynności operacyjno-rozpoznawczych i
administracyjno-porządkowych podejmowanych na podstawie ustawy - także i dźwięku
towarzyszącego tym zdarzeniom

Ustawa o strażach gminnych:

- Art. 11. 2. W związku z realizowanymi zadaniami określonymi w ust. 1 [zadania straży

gminnych] i art. 10 [kontrola ruch drogowego], straży przysługuje prawo do obserwowania i
rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych w
przypadku, gdy czynności te są niezbędne do wykonywania zadań oraz w celu:

46
 1) utrwalania dowodów popełnienia przestępstwa lub wykroczenia;
2) przeciwdziałania przypadkom naruszania spokoju i porządku w miejscach publicznych;
3) ochrony obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej.
- Art. 11 3. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, sposób wykonywania czynności,
o których mowa w ust. 2, uwzględniając potrzebę zapewnienia skuteczności obserwowania i
rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, a
także potrzebę respektowania godności ludzkiej oraz przestrzegania i ochrony praw
człowieka.

Rozporządzenie RM z dnia 16 grudnia 2009 r. w sprawie sposobu obserwowania i rejestrowania przy

użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych przez straż gminną (miejską):

- zdalny i bezpośredni sposób rejestracji,

- dokumentacja rejestracji
- terminy przechowywania nagrań (20-60 dni) oraz ich niszczenie

Obowiązujące regulacje na poziomie ustaw i rozporządzeń nie określają W JAKI SPOSÓB prowadzić
można nadzór nad przestrzeniami publicznymi za pośrednictwem kamer.

Bezpieczeństwo vs prawo do prywatności

o Konstytucja RP:
- Art. 2 Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym,
urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej
- Art. 7 Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.
- Art. 47 Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i
dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.
o unijne Rozporządzeniu o Ochronie Danych Osobowych (w szczególności o zasada
minimalizacji danych).
o Kodeks cywilny
- Art.23 Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda
sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność
mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają
pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
o Ochrona wizerunku jest przewidziana również na gruncie m. in. Prawa autorskiego oraz
prawa karnego.

Czy nagranie z monitoringu stanowi dane osobowe?

 DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2016/680

- „Dane osobowe" oznaczają wszelkie informacje o zidentyfikowanej lub możliwej do

zidentyfikowania osobie fizycznej ("osobie, której dane dotyczą"); możliwa do zidentyfikowania

47
 osoba fizyczna to osoba, którą można bezpośrednio lub pośrednio zidentyfikować, w
szczególności na podstawie identyfikatora takiego jak imię i nazwisko, numer identyfikacyjny,
dane o lokalizacji, identyfikator internetowy bądź jeden lub kilka szczególnych czynników
określających fizyczną, fizjologiczną, genetyczną, psychiczną, ekonomiczną, kulturową lub
społeczną tożsamość osoby fizycznej.
- „Przetwarzanie" oznacza operację lub zestaw operacji wykonywanych na danych osobowych lub
zestawach danych osobowych w sposób zautomatyzowany lub niezautomatyzowany, takie jak
zbieranie, utrwalanie, organizowanie, porządkowanie, przechowywanie, adaptowanie lub
modyfikowanie, pobieranie, przeglądanie, wykorzystywanie, ujawnianie poprzez przesłanie,
rozpowszechnianie lub innego rodzaju udostępnianie, dopasowywanie lub łączenie, ograniczanie,
usuwanie lub niszczenie;
- Na korzyść stanowiska uznającego obrazy zarejestrowane przez systemy monitoringu wizyjnego
za dane osobowe przemawiają rozstrzygnięcia sądów i trybunałów. Wojewódzki Sąd
Administracyjny w Warszawie wprost stwierdził, że system monitoringu wizyjnego, pozwalając na
identyfikację osób, jest zbiorem danych osobowych i podlega przepisom ustawy o ochronie
danych. W podobnym tonie wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości wskazując, że możliwa do
zidentyfikowania osoba w rozumieniu Dyrektywy 95/46 to „osoba, której tożsamość można
ustalić bezpośrednio lub pośrednio, szczególnie przez powołanie się na [...] jeden bądź kilka
szczególnych czynników określających jej fizyczną [...] tożsamość”, wobec czego obraz osoby
zarejestrowany przez kamerę monitoringu wizyjnego stanowi dane osobowe w rozumieniu
Dyrektywy, o ile pozwala on na ustalenie tożsamości danej osoby.
- W przypadkach, w których wykorzystanie monitoringu wizyjnego umożliwia identyfikację osób,
już utrwalenie tego obrazu będzie stanowiło o tym, że dane osobowe są przetwarzane.
Okoliczność ta z kolei – co do zasady - rodzi po stronie podmiotu prowadzącego system
monitoringu obowiązek zgłoszenia zbioru danych do rejestracji Prezesowi Urzędu Ochrony
Danych Osobowych. W sytuacji takiej po stronie administratora systemu powstaje obowiązek
zastosowania odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych, które zapewniają należytą
ochronę przetwarzanych danych m.in. przed dostępem osób nieupoważnionych.

 NIK o CCTV w placówkach oświatowych (marzec 2017):

- Brak zasad określających prowadzenie monitoringu, wobec społecznego przyzwolenia na jego

stosowanie, przejawia się dowolnością przyjmowanych rozwiązań w zakresie jego organizacji,
rozmieszczenia kamer, czasu przechowywania nagrań, jak również niewypełnianiem obowiązków
dotyczących zbioru danych osobowych z monitoringu wizyjnego, określonych w ustawie o
ochronie danych osobowych.
- Większość skontrolowanych szkół nie zapewniła obserwacji obrazu z kamer w czasie, gdy ryzyko
wystąpienia zdarzeń było największe, tj. podczas przerw lekcyjnych.
- NIK zwraca uwagę, że w szkołach wykorzystywano głównie funkcję prewencyjną i trudną do
zastąpienia innymi metodami funkcję dowodową systemu. Jednak w kilku przypadkach,
stwierdzono, że również ta funkcja była ograniczona ze względu na niskie parametry techniczne
niektórych kamer, z których obraz nie pozwalał na ustalenie przebiegu zdarzeń i identyfikację
sprawców. Wpływ na ograniczenie funkcji dowodowej miał także krótki okres przechowywania
obrazu z kamer.

48
Projekt założeń do projektu ustawy o monitoringu wizyjnym:

- Pierwszy projekt w grudniu 2013 r.

- Po konsultacjach – kolejny projekt – w lipcu 2014 r.
- Cel: ujednolicenie przepisów
- Nie zostały te projekty podjęte

ZAPOBIEGANIE PRZESTĘPCZOŚCI
Fałszywa antynomia: zapobiegać czy karać?

Lepiej zapobiegać przestępstwu niż za nie karać (C. Beccaria, 1764)

 Kto powinien zapobiegać przestępczości?

- Państwo - rola prawa karnego i wymiaru sprawiedliwości;

- Policja, straże gminne;
- Obywatele i ich organizacje.

Do podstawowych zadań Policji należą :

(…) inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu

przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z
organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi; (art. 1 ust. 2 p. 3
ustawy o Policji, t.j. Dz.U. z 2019, poz. 161)

Do zadań straży należy w szczególności:

(…) informowanie społeczności lokalnej o stanie i rodzajach zagrożeń, a także inicjowanie i

uczestnictwo w działaniach mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i
wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami
państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi. (art. 11 ust. 1 p. 8 ustawy o
strażach gminnych, tj. Dz. U. z 2018 roku, poz. 928 z późn. zmianami.)

 Typologie programów służących zapobieganiu przestępczości:

a) ze względu na przedmiot oddziaływania (ofiary, sprawcy, środowisko)

b) ze względu na cel oddziaływania:

 prewencja I stopnia (pierwotna, proaktywna, społeczna) – kierowana do całego

społeczeństwa

49
  prewencja II stopnia (wtórna, sytuacyjna) – skierowana do grup społecznych i osób
zagrożonych przestępczością lub inną patologią

 prewencja trzeciego stopnia (reedukacyjna, reaktywna, terapeutyczna) – odnosi się

do rzeczywistych sprawców i ofiar przestępstw lub hot spots.

W rezultacie połączenia obu typologii można wyróżnić dziewięć strategii przestępczości:

a) zapobieganie I stopnia skierowane do potencjalnego sprawcy to działania obejmujące ogół

społeczeństwa, ukierunkowane na wzmocnienie wewnętrznych mechanizmów powstrzymujących
przed popełnieniem przestępstwa.

b) zapobieganie II stopnia skierowane do potencjalnego sprawcy to działania ukierunkowane na

zidentyfikowane wcześniej grupy ryzyka, a także dzieci i młodzież niedostosowane społecznie.

c) zapobieganie III stopnia skierowane do sprawcy to programy interwencyjne realizowane po

popełnieniu przestępstwa, skoncentrowane na resocjalizacji sprawców i zapobieganiu powrotowi do
przestępstwa.

d) zapobieganie I stopnia skierowane do potencjalnej ofiary to programy służące informowaniu

społeczeństwa o zagrożeniach i sposobach zabezpieczania się przed nimi.

e) zapobieganie II stopnia skierowane do potencjalnej ofiary to programy przeznaczone dla osób,

które ze względu na wykonywany zawód, pełnioną funkcję, tryb życia itp. są szczególnie narażone na
wiktymizację.

f) zapobieganie III stopnia skierowane do ofiary to wszelkie programy pomocy medycznej,

psychicznej, materialnej służące redukcji skutków przestępstwa dla ofiary.

g) środowiskowe zapobieganie przestępczości I stopnia to wszelkie działania wzmacniające

bezpieczeństwo obiektów i terenów (np. planowanie urbanistyczne i architektoniczne,
zabezpieczanie obiektów, certyfikaty dla obiektów).

h) środowiskowe zapobieganie przestępczości II stopnia obejmuje działania w rejonach zagrożonych

wandalizmem, przestępstwami, zakłócaniem porządku.

i) środowiskowe zapobieganie przestępczości III stopnia oznacza podejmowanie działań

prewencyjnych w odniesieniu do obiektów i rejonów szczególnie o charakterze hot spots.

 Dylematy zapobiegania przestępczości - Prewencja przez represję? Teoria wybitych szyb

Zgodnie z tą teorią brak reakcji na drobne naruszenia prawa, w tym naruszanie porządku, sprzyja
osłabieniu kontroli społecznej, wzrostowi przestępczości oraz dewastacji środowiska, zwiększa
strach przed przestępczością. Teoria stanowi podstawę programu „Zero tolerancji”.

Podstawowe zarzuty:

50
 - przestępczość w Nowym Jorku spadała od 1990 roku, zanim zaczęto wdrażać tę koncepcję, a
w tym czasie przestępczość spadała też w innych miastach USA.

- w latach 1991-2001 zwiększono w Nowym Jorku ilość policjantów o 45%, co istotnie

wpłynęło na skuteczność policji;

- To walka z symptomami, a nie przyczynami przestępczości;

- To nowe uzasadnienie dyskryminacji („teoria obitej mordy”).

- Czy koncepcja wybitych szyb stanowi „ostatni mit w dziedzinie bezpieczeństwa”?

ZAPOBIEGANIE PRZESTĘPCZOŚCI PRZEZ KSZTAŁTOWANIE PRZESTRZENI

 CPTED

Crime Prevention Through Environmental Design – termin użyty po raz pierwszy jako tytuł książki
kryminologa C. R. Jefferego w 1971 r. o zapobieganie przestępczości przez kształtowanie przestrzeni,
lub prewencja kryminalna przez kształtowanie przestrzeni, lub kształtowanie bezpiecznych
przestrzeni etc.

CPTED to:

„The proper design and effective use of the built environment, that can lead to a reduction in the
fear and incidence of crime and an improvement in the quality of life. (…) The goal of CPTED is to
reduce opportunities for crime that may be inherent in the design of structures or in the design of
neighborhoods” (T. Crowe, Crime Prevention Through Environmental Design: applications of
Architectural Design and Space Management Concepts)

„Prawidłowe projektowanie i efektywne korzystanie ze środowiska zabudowanego, które może

prowadzić do redukcji strachu przed przestępczością i częstotliwości jej występowania, a także do
poprawy jakości życia. Celem CPTED jest zredukowanie okazji przestępczych, które mogą być
integralnie związane z projektem budynków lub też ich okolic.”

CPTED pierwszej generacji (założenia):

o wyodrębnienie terenu/ terytorialność (territoriality)

o obserwacja/ nadzór (surveillance)
o kontrola dostępu (access control)
o wzmocnienie celu (target hardening)
o wygląd/ zarządzanie i konserwacja (image/ management and maintenance)
o wsparcie aktywności/ wsparcie użytkowania (activity support)

a) WYODRĘBNIENIE TERENU
- kluczowe pojęcie CPTED pierwszej generacji

51
 - cel: wzmocnienie poczucia własności, przynależności do zamieszkiwanego terenu,
właścicielskiej troski u „legitymowanych” użytkowników przestrzeni
- wyodrębnienie terenu może przyjąć rożne formy:
 symboliczne bariery (np. znaki, linie, napisy, zróżnicowany kolor kostki
brukowej)
 rzeczywiste bariery (np. odpowiednie usytuowanie budynków, ogrodzenia,
„mała architektura”, właściwie ukształtowana zieleń)
- O. Newman wyróżnił 4 rodzaje przestrzeni:
 publiczną – „dla każdego”, dostępna nieodpłatnie
 półpubliczną – znajdująca się pod kontrolą administracyjną, ale wiele osób
może z niej korzystać; czasem konieczne uiszczenie opłaty
 półprywatną – właściwa dla pewnych grup, współdzielona przez
mieszkańców
 prywatną – właściwa dla jednostek, osobista

b) NATURALNA OBSERWACJA
- odpowiednie ukształtowanie przestrzeni może wzmagać naturalną skłonność ludzi do
obserwowania otoczenia, szczególnie uznawanego za „własne” (por. wyodrębnienie
terenu)
- anonimowość a poczucie bycia obserwowanym
- cel: zmniejszenie poczucia anonimowości, wzmocnienie poczucia własności,
przynależności do zamieszkiwanego terenu, właścicielskiej troski u „legitymowanych”
użytkowników przestrzeni
- sposoby: odpowiednio pielęgnowana zieleń, konstrukcja budynków (na zewnątrz i
wewnątrz), lustra w przejściach podziemnych, ażurowe ogrodzenia, dobór
oświetlenia, przeszklenia, etc.
- Rodzaje obserwacji w CPTED pierwszej generacji:
 naturalna – odpowiednio ukształtowana przestrzeń,
 formalna – „strażnicy”,
 mechaniczna – CCTV

c) KONTROLA DOSTĘPU
- wiąże się z wyodrębnieniem terenu i naturalną obserwacją,
- czytelne rozgraniczenie poszczególnych rodzajów przestrzeni, ukształtowanie terenu
z uprzywilejowaniem dostępu do stref prywatnych i półprywatnych
„legitymowanym” użytkownikom
- cel: wzmocnienie poczucia troski o „swoją” przestrzeń; likwidacji dodatkowych dróg
ucieczki/ wzbudzenie poczucie bycia obserwowanym
- sposoby: pasy zieleni (w tym obronnej), donice z kwiatami, „mała architektura” –
kanalizowanie ruchu, zaplecza budynków – „furty w alejach” (alleygating)
- uwaga; nie chodzi o fortyfikowanie osiedli i domów, wysokie mury, ogrodzenia z
tłuczonym szkłem, druty kolczaste, czy wieżyczki strażnicze

d) WZMOCNIENIE CELU

52
 - Wiąże się z kontrolą dostępu
- Strategia budząca kontrowersje:
 wzmacnianie widocznych systemów bezpieczeństwa
 przestrzeń obronna a poczucie bezpieczeństwa mieszkańców
 „mój dom jest moją twierdzą”?
- Cel: zwiększenie poziomu komplikacji dla potencjalnego napastnika, wydłużenie
czasu jaki potrzebny jest na sforsowanie zabezpieczeń i tym samym danie więcej
czasu na reakcję uprawnionym użytkownikom
- Sposoby: drzwi antywłamaniowe, odpowiednie zamki, stosowanie materiałów
odpornych na zniszczenia („wandaloodpornych”), alarmów przeciwwłamaniowych w
mieszkaniach i samochodach.

e) ZARZĄDZANIE i KONSERWACJA/WYGLĄD
- teoria „wybitych szyb” – J. Q.Wilson, G. L. Kelling, 1982 r.
- cel: tworzenie, utrzymywanie, promowanie pozytywnego wizerunku środowiska
zabudowanego powoduje, że okolica funkcjonuje bez zakłóceń.
- Budowanie władztwa nad terenem, likwidacja poczucia anonimowości, zwiększenie
poczucia bezpieczeństwa uprawnionych („legitymowanych”) użytkowników,
tworzenie więzi społecznych,
- sposoby: plan zarządzania terenem, plan zarządzania zielenią, systematyczne
przycinanie zieleni, dobór odpowiednich materiałów i roślin już na etapie
projektowania (redukcja kosztów utrzymania), systematyczne prace remontowe
szybkie dokonywanie napraw i reakcja na dewastacje.

f) WSPARCIE UŻYTKOWANIA/UŻYTKOWNIKA
- wsparcie aktywności/ użytkowania polega na kształtowaniu przestrzeni oraz
wykorzystywaniu znaków i oznaczeń w celu zachęcenia użytkowników przestrzeni do
korzystania z niej w odpowiedni (prawidłowy) sposób
- sposoby: znaki informujące o sposobie korzystania z przestrzeni, „czytelne” projekty
(np. ławki – sposoby korzystania przez młodzież a osoby starsze), liczba koszy na
śmieci, usytuowanie przejść dla pieszych, przystanków, adekwatna skala (plac zabaw
a skatepark), rozmiar i liczba miejsc parkingowych
- wzmacnia naturalną obserwację, umożliwia tworzenie więzi społecznych, zwiększa
poczucie odpowiedzialności za użytkowany teren

Znaczenie kontekstu sytuacyjnego:

o w zapobieganiu przestępczości nie może i nie powinien uczestniczyć tylko jeden wykonawca
(np. policja)
o konieczne podejście interdyscyplinarne – integracja wiedzy z wielu dziedzin (architektura,
urbanistyka, psychologia, socjologia, kryminologia, kryminalistyka etc.)
o „koalicja na rzecz bezpieczeństwa” – współdziałanie policji, architektów, urbanistów,
lokalnych władz, mieszkańców, psychologów,s ocjologów etc.

53
CPTED drugiej generacji (założenia) - (4 „C”):

o spójność społeczna (social Cohesion)

o łączność (Connectivity)
o kultura wspólnoty (community Culture)
o próg wydolności (treshold Capacity)

a) SPÓJNOŚĆ SPOŁECZNA
- kluczowe pojęcie CPTED drugiej generacji
- odnosi się do relacji łączących mieszkańców osiedli, sąsiadów, sprzedawców i innych
stałych użytkowników danego terenu
- cel: zbudowanie spójnej, zaangażowanej społeczności, wytworzenie naturalnego
poczucia wspólnoty i przynależności („właścicielska troska”), szansa nawiązania
kontaktu z sąsiadami – więzi społeczne
- por. poczucie bezpieczeństwa, wzmocnienie wyodrębnienia terenu, naturalnej
obserwacji, kontroli dostępu
- sposoby:
 prowadzenie treningów wzmacniających społeczne kompetencje,
 programy skierowane na uczenie twórczego rozwiązywania problemów,
 przekazanie części odpowiedzialności za organizację życia w ręce grup
sąsiedzkich/ wspólnot mieszkańców – np. decydowanie o przeprowadzaniu
remontów, decydowanie o lokalizacji placu zabaw, ustalanie zasad
korzystania z przestrzeni wspólnych – ogródek przed blokiem, plac zabaw,
klatki schodowe, grillowanie na balkonach; „umowa społeczna”

b) ŁĄCZNOŚĆ
- „człowiek – istota społeczna”, ludzie co do zasady nie żyją w izolacji – tworzą sieci
kontaktów, spotykają się w różnorakich miejscach, nieustanne na siebie oddziałują,
tworzą formalne bądź nieformalne grupy społeczne
- cel: zwiększenie poczucia bezpieczeństwa, utworzenie drogi wymiany informacji
miedzy głównymi użytkownikami danego terenu (mieszkańcy osiedla X i
sąsiadującego z nim osiedla Y, właściciele sklepów osiedlowych, lokali użytkowych,
zarządcy budynków)
- jakie informacje? terminy i miejsca zebrań czy wydarzeń kulturalnych; osiągnięcia
społeczności (zbiórka pieniędzy, zakup huśtawki, skuteczna walka z ulotkami, etc.);
informacje o dzielnicowym; numery alarmowe; ad hoc (o okresowych zagrożeniach,
akcjach krwiodawstwa, etc.)
- sposoby: tablice ogłoszeniowe, gazetki osiedlowe, forum internetowe osiedla,
wiadomości wysyłane maile

c) KULTURA WSPÓLNOTY
- “Community culture brings people together in a common purpose”
- cel: budowanie poczucia wspólnoty, „oczy na ulicy”, angażowanie się w życie
sąsiedztwa, dbanie o wygląd otoczenia, budowanie poczucia dumy z przynależności
do wspólnoty

54
 - promowanie wydarzeń kulturalnych z udziałem lokalnych artystów, organizowanie
pikników rodzinnych, festynów, spotkań przy grillu, wspólne korzystanie z przestrzeni
- organizacja wolnego czasu dzieciom i młodzieży (udostępnienie boiska po godzinach
pracy szkoły, organizacja zawodów sportowych (np. osiedlowy turniej piłki nożnej,
tenisa stołowego etc.)
- uwzględnienie różnego sposobu korzystania z przestrzeni przez osoby starsze, chore,
dzieci i młodzież, osoby dorosłe, rodziców z małymi dziećmi etc.
- pewien poziom równowagi, umożliwiający wykorzystywanie przestrzeni zgodnie z jej
przeznaczeniem
- sposoby: dostosowanie budownictwa do „ludzkiej skali” – gęstości zaludnienia,
zróżnicowania demograficznego; „oczy na ulicy” (nie za mało, nie za dużo),
dostosowanie „społecznych stabilizatorów” do potrzeb wspólnoty (ogród, boisko,
plac zabaw, lokalny sklepik etc.); utrzymywanie „generatorów przestępczości”
[hotspot] (punkty sprzedaży alkoholu, opuszczone domy, ruiny etc.) na poziomie
uniemożliwiającym przekroczenie „punktu przesilenia”

d) PRÓG WYDOLNOŚCI
- „społeczne stabilizatory” (social stabilizers) – miejsca, w których lokalna społeczność
może się bezpiecznie spotykać, organizować czas dzieciom i młodzieży etc.
- „punkt przesilenia” (tipping point) – moment, kiedy przestrzeń przestaje być
użytkowana zgodnie z przeznaczeniem i traci swoją bezpieczną strukturę, np. z
osiedla zaczynają się wyprowadzać mieszkańcy, o opuszczone domy/mieszkania nikt
nie dba, pojawiają się sprawcy przestępstw i aktów wandalizmu

CPTED trzeciej generacji (w tworzeniu się):

o Najnowszym trendem w koncepcji CPTED jest łączenie idei kształtowania bezpiecznych

przestrzeni zurbanizowanych ze współczesnymi technologiami oraz zrównoważoną polityką
zarządzania
o Trzecia generacja promuje relacje synergiczne pomiędzy poszczególnymi elementami
żyjącego miasta. Współczesne, funkcjonalne miasto to takie które zapewnia odpowiednią
infrastrukturę architektoniczną, fizyczną, wirtualną, socjalną, ekonomiczną, kulturalną,
zdrowotną, bezpieczeństwa (etc.) która pozwala na stworzenie, a następnie utrzymanie
określonego standardu życia (jego jakości) i która pozwala mieszkańcom na postrzeganie tej
wielowymiarowej przestrzeni jako pożądanego, pewnego, bezpiecznego i stabilnego do życia,
pracy i rozwoju.
o Miejsca – ludzie – technologie – sieci
o zespolenie poprzednich generacji strategii CPTED z technologiami informacyjnymi,
sieciowymi, cyfrowymi i partycypacyjnymi, nowoczesnym materiałoznawstwem oraz
metodologiami tworzenia i utrzymywania miast zielonych, zrównoważonych i inteligentnych
o tworzenie odpowiednich, wzajemnie powiązanych infrastruktur sieciowych umożliwiających
komunikowanie się

55
 o kładzie się nacisk na praktyczne i adekwatnie dobrane rozwiązania (wzmacniane fizycznie,
technologiczne lub cybernetycznie) mające sprawić, że przestrzeń miejska będzie
bezpieczniejsza
o Przykłady:
 „niezniszczalne” materiały
 „magiczne” farby
 mury jako interfejs
 monitoring rozproszony
 dostęp do informacji przez mieszkańców
 miasta, dzielnice i domy będące w pewnym zakresie samowystarczalne
energetycznie
 potencjał info-sfery
 miasto „totalne” ?

 Rola policji w CPTED:

SBD:

o Secured by Design (w skrócie SBD) – inicjatywa Stowarzyszenia Komendantów Policji

(Association of Chief Police Officers – ACPO), Wielka Brytania – 1989 r.
o Obecnie The National Police Chiefs’Council – NPCC
o Założenia:
 ochrona fizyczna (skuteczne bariery chroniące mienie),
 nadzór (naturalna obserwacja, zróżnicowanie mieszkańców),
 wejście i wyjście („świadomość dostępu”)
 terytorialność (jasne określenie granic poszczególnych rodzajów przestrzeni – por. O.
Newman),
 zarządzanie i utrzymanie (wspólna dbałość o estetykę i porządek
o Obszary działania policji:
 udział w procesach projektowania nowych i odnawianych domów, lokali użytkowych,
parkingów etc.
 certyfikowanie inwestycji oraz produktów związanych z zapewnienie
 bezpieczeństwa i projektów z zakresu prewencji kryminalnej (udzielanie licencji na
 korzystanie ze znaku SBD oraz terminu Police Preferred Specification

SBD – program kluczowy dla polityki prewencyjnej:

o Kluczowy model zapobiegania przestępczości w dokumencie wydanym przez biuro

wicepremiera Wielkiej Brytanii pt. ‘Safer Places - The Planning System & Crime Prevention'

56
 oraz strategii ministerstwa spraw wewnętrznych Wielkiej Brytanii pt. ‘Crime Reduction
Strategy 2008-11’.
o Szereg aktów prawnych i dokumentów związanych z zapobieganiem przestępczości w UK
o SBD i podejście ’designing out crime’ jako jeden z czynników sprzyjających przestępczości
o Crime and Disorder Act (1998), Section 17 – lokalne władze oraz policja mają obowiązek
wykonywać swoje funkcje biorąc pod uwagę oczekiwany wpływ na poziom przestępczości i
nieporządku, co oznacza, że tam, gdzie to konieczne, lokalne władze zajmujące się
planowaniem i zagospodarowaniem przestrzennym, muszą brać pod uwagę prewencję
kryminalną przy wydawaniu decyzji planistycznych i budowlanych.

SBD – skuteczność:

o Badania R. Armitage (metaanaliza) z 1999 oraz 2009 roku

o Analiza dotyczyła osiedli przebudowanych w zgodzie z SBD (przed i po uzyskaniu certyfikatu),
nowych budynków (SBD) w porównaniu z budynkami, które nie spełniają wymogów SBD oraz
badania poczucia bezpieczeństwa mieszkańców
o Podstawowe wyniki/ konkluzje/ wnioski:
 odnotowano znaczny spadek przestępczości;
 redukcja liczby włamań na osiedlach z SBD nie spowodowała wzrostu innych
rodzajów przestępstw (np. kradzieży pojazdów)
 mieszkańcy z osiedli wybudowanych zgodnie z SBD odczuwali mniejszy strach przed
przestępczością.

Politiekeurmerk Veilig Wonen:

o program policyjny w Holandii (PKVW, Policyjny Znak Jakości „Bezpiecznie Mieszkać”) – od

1996 r. (1994 r. – pilotaż)
o Założenia (do uzyskania certyfikatu konieczne spełnienie wszystkich wymogów
podstawowych oraz określonej liczby wymogów dodatkowych):
 Planowanie i projektowanie urbanistyczne
 Przestrzenie publiczne
 Zagospodarowanie terenu
 Budynki
 Mieszkania
o specjalnie przeszkoleni policjanci
o Współpraca: policja, władze lokalne, planiści, architekci, deweloperzy, organizacje osiedlowe
o Efekty policyjnego znaku jakości :
 świadomość problemów w środowisku zabudowanym
 zgoda na priorytety i możliwe rozwiązania (zobowiązanie do ich podjęcia)
 spektakularny spadek kradzieży (uwaga! nie jest znana metodologia badań
 rabaty udzielane przez firmy ubezpieczeniowe (10- 30%)
 wpływ na normy dotyczące budownictwa

ZUHAUSE SICHER. Eine Initiative Ihrer Polizei

57
 o 2005 r. – sieć „Bezpieczeństwo w domu. Inicjatywa Twojej Policji”; organizacja non-profit,
współpraca z ubezpieczycielami, gminami, organizacjami rzemieślniczymi i handlowymi.
o Ochrona przed włamaniem i ochrona przeciwpożarowa.
o 3 etapy:
 porady policjantów – ekspertów („planowanie”),
 lokalni rzemieślnicy/ montażyści („wdrażanie”)
 „audyt” policyjny („nagroda”)
 Plakietka: „Wdrożyliśmy policyjne zalecenia w zakresie ochrony przed włamaniami –
nie warto próbować się włamać”

CPTED w Polsce:

o Działalność Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie

o Banki Dobrych Praktyk
o Projekt „Wspólne Osiedla”
o Zintegrowana Polityka Bezpieczeństwa
o Problematyka wdrażania CPTED w Polsce
o Bezpieczny Kraków

CPTD w Krakowie:

o Program wdrażania strategii zapobiegania przestępczości przez kształtowanie przestrzeni w

Krakowie „Bezpieczny Kraków”
o Stworzenie bezpiecznych przestrzeni w Krakowie
o Program poprawy bezpieczeństwa dla miasta Krakowa na lata 2018 – 2020
o Idea Bezpiecznej Przestrzeni:
 Odpowiednie projektowanie i efektywne korzystanie ze środowiska zabudowanego,
może powadzić do redukcji strachu przed przestępczością oraz częstotliwości jej
występowania, a także do poprawy jakości życia(C. Rey Jeffery)
 Celem działań jest zredukowanie okazji przestępczych, które mogą być integralnie
związane z projektem budynków lub sąsiedztwa (T. Crowe)

o CZYM BEZPIECZNA PRZESTRZEŃ NIE JEST?

 Grodzone osiedla-twierdze
 Zamknięte szkoły-bunkry
 Wysokie mury i płoty wieńczone drutem brzytwiastym
 Wszechobecny i intruzyjny monitoring wizyjny

o BEZPIECZNA PRZESTRZEŃ W SKRÓCIE

 Wzmocnienie poczucia własności i odpowiedzialności za przestrzeń życia, poprzez
wyodrębnienie terenu.
 Umożliwienie sprawowania naturalnej obserwacji i przeciwdziałanie anonimowości,
dzięki pielęgnacji zieleni, doborowi oświetlenia, czy odpowiedniej konstrukcji
budynków.

58
  Kontrolowanie dostępu, dzięki przemyślanej polityce i konstrukcji punktów wejścia i
wyjścia.
 Zwiększenie poziomu komplikacji dla potencjalnego napastnika, poprzez stosowanie
wyselekcjonowanych materiałów i rozwiązań.
 Dostosowanie architektury i urbanistyki do ludzkiej skali

o CELE OPERACYJNE
 Cel operacyjny 1: Przygotować dla miasta projekt „Bezpieczna przestrzeń”
 Charakter administracyjno-organizacyjny
 Organizacja pracy oraz zapewnienie zaplecza eksperckiego i doradczego dla
projektu bezpiecznych przestrzeni w Krakowie
 Przyjęcie systemu identyfikacji wizualnej
 Cel operacyjny 2: Stworzyć system edukacji i promocji zasa
 Utworzenie sieci edukacyjnej
 Utworzenie Internetowego Punktu Informacyjnego i Kontaktowego
 Utworzenie Banku Dobrych Praktyk
 Cel operacyjny 3: Stworzyć system wsparcia przedsięwzięć i inicjatyw lokalnych w
ramach projektu „Bezpieczna przestrzeń”
 Stworzenie systemu doradczego
 Opracowanie metodologii i ustandaryzowanej procedury przeprowadzania
audytów bezpieczeństwa
 Przygotowanie szablonów ustandaryzowanych raportów o stanie
bezpieczeństwa przestrzennego
 Opracowanie systemu wydawania zaleceń prewencyjnych i naprawczych
 Opracowanie wskaźników skuteczności działań podejmowanych w ramach
przekształcania przestrzeni w przestrzeń bezpieczną
 Cel operacyjny 4: Zrealizować projekt „Latarnia przestrzeni” – przeobrazić wybraną
przestrzeń zgodnie z zasadami CPTED
 Wybór przestrzeni oraz zastosowanie systemu wsparcia przedsięwzięcia dla
wybranej przestrzeni
 Dokonanie transformacji przestrzennej zgodnie z wypracowanymi
zaleceniami i zgodnie z opracowanymi planami projektowymi i
wykonawczymi
 Weryfikacja skuteczności i promocja wykonanego projektu

o Program a rzeczywistość
 Elastyczność programu – ratunek
 Czas – tyran rzeczywistości
 Finansowanie programu – gorzka pigułka
 Wymiana narzędzi – zmiany w sposobie realizowania programu

BROŃ

59
Broń to potocznie narzędzie walki służące do obrony lub ataku.

Jedną z kluczowych, nowych koncepcji jest odmienna niż dotychczas prawna klasyfikacja broni (art. 4
ust. 1). Określono cztery zasadnicze jej rodzaje podlegające przepisom ustawy, tj.: broń palną,
miotacze gazu obezwładniającego, broń pneumatyczną oraz inne narzędzia i urządzenia uznane za
przedmioty wymagające (ze względu na możliwość zagrożenia życia lub zdrowia) uzyskania
pozwolenia. Klasyfikację tę wsparto prawnymi definicjami broni palnej i broni pneumatycznej.

Jednym z najbardziej odbiegających od dotychczasowych rozwiązań jest, wynikające z definicji

określonej w art. 4 projektu, sklasyfikowanie broni gazowej w grupie broni palnej. Odbiega ono
zasadniczo od dotychczasowego stanowiska doktryny kryminalistyki, jak też od stanowiska zajętego
w tej kwestii przez Sąd Najwyższy. Próba jego wprowadzenia jest uwarunkowana praktycznie, w
szczególności jest ściśle związana z upowszechnieniem broni gazowej, w znacznej części posiadanej
bez wymaganego pozwolenia. Wbrew obiegowym opiniom używanie tej broni może stwarzać realne
zagrożenie dla życia lub zdrowia, zwłaszcza wskutek działania energii gazów prochowych gwałtownie
wydostających się z lufy podczas strzału. Istotnymi okolicznościami tworzącymi podstawę
omawianego rozwiązania są także upowszechniające się przypadki przerabiania broni gazowej na
broń bojową, jak też stosowania do broni gazowej amunicji zawierającej ładunek drobnego śrutu.

Broń gazowa jest zazwyczaj łudząco podobna do typowej bojowej broni palnej, przez co jej
rozpoznanie, np. przez interweniującego policjanta, staje się praktycznie niemożliwe. Skutkuje to
często użyciem przez policjanta broni bojowej. Z tych względów użycie broni gazowej przeciwko
policjantowi powinno być oceniane prawnie jako użycie broni palnej, ze wszelkimi wynikającymi z
takiej sytuacji prawnymi konsekwencjami.

Definicja broni palnej jest zawarta w art. 7 ust. 1, sygnałowej w art. 7 ust. 2, alarmowej w art. 7 ust. 3,
a pneumatycznej w art. 8 u.b.a. Doskonale korelacje między tymi przepisami ujął Sąd Najwyższy:

„Otóż ustawa ta w art. 4 ust. 1 pkt 1 zawiera niepełną zakresową definicję broni palnej [...]. Jest to
definicja niepełna, ponieważ nie wymienia wszystkich elementów zbioru urządzeń określanych jako
broń palna, zaliczając do nich jedynie przykładowo (o czym rozstrzyga zwrot „w tym"), między innymi,
broń gazową, alarmową itp. Inaczej mówiąc, do broni palnej zaliczyć będzie można także inne jeszcze,
niż tylko broń bojowa, myśliwska, sportowa, gazowa, alarmowa i sygnałowa, urządzenia. Mogą to
być nietypowe urządzenia, które pojawią się, co oczywiste, wraz z coraz szybszym rozwojem
technicznym typów i rodzajów broni, a które, nie będąc bronią bojową, myśliwską, sportową,
gazową, alarmową i sygnałową, będą wypełniały kryteria zawarte w definicji treściowej zawartej w
art. 7 cyt. ustawy. Jasne jest zatem, że art. 7 tejże ustawy zawiera treściową definicję pojęcia broni
palnej, wskazując na te wszystkie cechy charakterystyczne, którym odpowiadać muszą wszystkie
elementy zbioru urządzeń określanych jako broń palna, a nie tylko te, które zostały przykładowo
wymienione w definicji zakresowej przyjętej w art. 4 ust. 1 pkt 1. Inaczej mówiąc, bronią palną są te
wszystkie urządzenia, które do niej zostały zaliczone w art. 4 ust. 1 pkt 1, oraz te nienazwane, które
mogą pojawić się w przyszłości. Interpretując zatem przepisy art. 4 ust. 1 pkt 1 i art. 7, dla ustalenia,
czy jakieś urządzenie należy zaliczyć do broni palnej, trzeba sprawdzić, czy jest ono objęte niepełną
definicją zakresową (jeżeli tak, to bez wątpienia jest ono bronią palną), a jeżeli nie, to trzeba,
posługując się definicją treściową z art. 7 ustawy, ustalić, czy odpowiada ono wymienionym tam
kryteriom" (postanowienie SN z 22 stycznia 2003 r., I KZP 40/02, LexPolonica nr 358945, OSNKW
2003, nr 1-2, poz. 11).

60
W razie wątpliwości kwestie, czy dane urządzenie jest bronią palną, oceniają biegli, a ostatecznie
decydują sądy.

Kluczową instytucją rozstrzygającą zagadnienia, czy dane urządzenie jest bronią, jest Centralne
Laboratorium Kryminalistyczne KGP oraz laboratoria kryminalistyczne w komendach wojewódzkich
Policji.

 MIOTACZ GAZU

„Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy >>miotacz gazu obezwładniającego<< jest >>bronią<<, czego
następstwem jest obowiązek posiadania zezwolenia stosownego organu Policji. Prawnokarną
konsekwencją braku posiadania takiego zezwolenia w odniesieniu do miotacza gazu
obezwładniającego jest odpowiedzialność za wykroczenie, przewidziana w art. 51 ust. 1 ustawy.
Zagadnienie tej odpowiedzialności nabiera szczególnego znaczenia ze względu na art. 11 pkt 6
ustawy, który zwalnia od obowiązku posiadania zezwolenia m.in. >>ręczne miotacze gazu
obezwładniającego<<. Wynika stąd, że penalizacji podlega posiadanie bez wymaganego zezwolenia
>>miotaczy gazu obezwładniającego<< innych niż wymienione w art. 11 pkt 6 ustawy. A zatem z
punktu widzenia odpowiedzialności karnej zupełnie zasadniczego znaczenia nabiera prawidłowa
ocena każdego konkretnego stanu faktycznego i wyraźne wskazanie, z jakim urządzeniem mamy do
czynienia w danym wypadku. Dlatego też w każdym rozstrzygnięciu niezbędne jest zamieszczenie
wyraźnej wypowiedzi organu orzekającego, czy zarzucony czyn był posiadaniem >>miotacza gazu
obezwładniającego<< w rozumieniu ustawy o broni i amunicji, z czym łączył się obowiązek uzyskania
stosownego zezwolenia, czy też zakwestionowane urządzenie miało cechy >>ręcznego miotacza gazu
obezwładniającego<<, czego następstwem byłaby dopuszczalność posiadania bez zezwolenia tego
urządzenia. Ze względu na to, że penalizacją jest objęty wyłącznie pierwszy z wymienionych
przypadków, dla przyjęcia kwalifikacji z art. 51 ust. 1 ustawy opis czynu przypisanego musi
precyzyjnie odpowiadać znamionom wykroczenia opisanego w ustawie. [...]”

 BROŃ BIAŁA

Do broni białej dołączono pałki mające zakończenie z ciężkiego i twardego materiału lub zawierające
wkładki z takiego materiału. Ustawa nie precyzuje pojęć „ciężki" i „twardy" materiał, pozostaje więc
duża doza dowolności w ich interpretacji. Należy zgodzić się z interpretacjami, że większość metali
jest ciężkim i twardym materiałem. Tak jak i przy broni palnej interpretacja tych pojęć należy przede
wszystkim do biegłych, ale także do wykładni sądowej, a sądy powinny przede wszystkim kierować
się znaczeniami semantycznymi określeń „ciężki" i „twardy". Powstaje jednak pytanie o sens
reglamentacji takich przedmiotów. Każda rurka wykonana ze stali, a stosowana w hydraulice ma
właściwości zbliżone do pałki z „ciężkiego" i „twardego" materiału. Nie jest reglamentowany dostęp
do dzid, noży, tasaków, maczug, maczet itp. narzędzi, które mogą być niebezpieczne dla życia i
zdrowia ludzkiego. Ze względów czysto pragmatycznych katalog broni białej powinien być
ograniczony.

 KUSZA

61
Nie jest bronią białą łuk. Zasadnicza różnica między łukiem a kuszą polega na tym, że w kuszy po
naciągnięciu cięciwy można oddać strzał w dowolnym czasie, nie zwalniając naciągu.

 ENERGIA ELEKTRYCZNA

Są to paralizatory zwane bronią elektryczną, służącą do obezwładniania przeciwnika, za pomocą

ładunku elektrycznego o wysokim napięciu, ale niskim natężeniu prądu. Nie wymaga się pozwolenia
na posiadanie przedmiotów przeznaczonych do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej
o średniej wartości prądu w obwodzie nieprzekraczającej 10 mA

 I KZP 10/01

uchwała SN 2001.07.24 OSNKW 2001/9-10/76

Oryginalny kij bejsbolowy nie jest narzędziem określonym w art. 4 ust. 1 pkt 4 lit. a zd. ostatnie
ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (Dz. U. Nr 53, poz. 549 ze zm.).

 II OSK 2407/12 

wyrok NSA W-wa 2014.03.06  Rodzaje broni palnej.   LEX nr 1495284.  Skoro ustawodawca w treści
normy prawnej umieszcza obok siebie dwa pojęcia broni palnej (bojowej i myśliwskiej), to z zakazu
wykładni synonimicznej wynikać tylko może, że tym różnym zwrotom nie można nadawać tego
samego znaczenia.

 IV KKN 579/00 

wyrok SN 2001.04.05 LEX nr 51403 1. Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy z 1999 r. o broni i amunicji
"miotacz gazu obezwładniającego" jest "bronią", czego następstwem jest obowiązek posiadania
zezwolenia stosownego organu policji. Prawnokarną konsekwencją braku posiadania takiego
zezwolenia w odniesieniu do miotacza gazu obezwładniającego jest odpowiedzialność za wykroczenie
przewidziana w art. 51 ust. 1 ustawy. Zagadnienie tej odpowiedzialności nabiera szczególnego
znaczenia z uwagi na treść art. 11 pkt 6 ustawy, który zwalnia od obowiązku posiadania zezwolenia
m.in. "ręczne miotacze gazu obezwładniającego". Wynika stąd, że penalizacji podlega posiadanie bez
wymaganego zezwolenia "miotaczy gazu obezwładniającego" innych niż wymienione w art. 11 pkt 6
ustawy. Zatem z punktu widzenia odpowiedzialności karnej zupełnie zasadniczego znaczenia nabiera
prawidłowa ocena każdego konkretnego stanu faktycznego i wyraźne wskazanie, z jakim urządzeniem
mamy do czynienia w danym wypadku. Dlatego też w każdym rozstrzygnięciu niezbędne jest
zamieszczenie wyraźnej wypowiedzi organu orzekającego, czy zarzucony czyn był posiadaniem
"miotacza gazu obezwładniającego" w rozumieniu ustawy o broni i amunicji, z czym łączył się
obowiązek uzyskania stosownego zezwolenia, czy też zakwestionowane urządzenie miało cechy
"ręcznego miotacza gazu obezwładniającego", czego następstwem byłaby dopuszczalność posiadania
bez zezwolenia. Z uwagi na to, że penalizacją jest objęta wyłącznie pierwsza z ww. sytuacji, dla
przyjęcia kwalifikacji z art. 51 ust. 1 ustawy opis czynu przypisanego musi precyzyjnie odpowiadać
znamionom wykroczenia opisanego w ustawie.

 Broń alarmowa nazywana bywa również hukową.

 II AKa 290/05 

62
wyrok s.apel.2005.11.23 we Wrocławiu LEX nr 171975 ... Pistolet pneumatyczny A 3000 -
niestanowiący broni pneumatycznej w rozumieniu art. 4 ust. 2 i art. 8 ustawy o broni i amunicji - nie
jest przedmiotem podobnie niebezpiecznym do broni palnej lub noża.

 Art. 4. 1. Ilekroć w ustawie jest mowa o broni, należy przez to rozumieć:

1) broń palną, w tym broń bojową, myśliwską, sportową, gazową, alarmową i sygnałową;

2) broń pneumatyczną;

3) miotacze gazu obezwładniającego;

4) narzędzia i urządzenia, których używanie może zagrażać życiu lub zdrowiu:

a) broń białą w postaci:

– ostrzy ukrytych w przedmiotach niemających wyglądu broni,

– kastetów i nunczaków,

– pałek posiadających zakończenie z ciężkiego i twardego materiału lub zawierających

wkładki z takiego materiału,

– pałek wykonanych z drewna lub innego ciężkiego i twardego materiału, imitujących kij
bejsbolowy,

b) broń cięciwową w postaci kusz,

c) przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej.

Art. 7. 1. W rozumieniu ustawy bronią palną jest każda przenośna broń lufowa, która miota,
jest przeznaczona do miotania lub może być przystosowana do miotania jednego lub większej
liczby pocisków lub substancji w wyniku działania materiału miotającego.

Art. 8. W rozumieniu ustawy bronią pneumatyczną jest niebezpieczne dla życia lub zdrowia
urządzenie, które w wyniku działania sprężonego gazu jest zdolne do wystrzelenia pocisku z
lufy lub elementu ją zastępującego i przez to zdolne do rażenia celu na odległość, a energia
kinetyczna pocisku opuszczającego lufę lub element ją zastępujący przekracza 17 J.

 Posiadanie broni
 Art. 9. 1. Broń palną i amunicję do tej broni, z wyłączeniem przypadków, o których mowa w
art. 11 można posiadać na podstawie pozwolenia na broń wydanego przez właściwego ze
względu na miejsce stałego pobytu zainteresowanej osoby lub siedzibę zainteresowanego
podmiotu komendanta wojewódzkiego Policji, a w przypadku żołnierzy zawodowych - na
podstawie pozwolenia wydanego przez właściwego komendanta oddziału Żandarmerii
Wojskowej.

63
 3. Miotacze gazu obezwładniającego oraz narzędzia i urządzenia, o których mowa w art. 4
ust. 1 pkt 3 i 4, można posiadać na podstawie pozwolenia na broń wydanego przez
właściwego ze względu na miejsce stałego pobytu zainteresowanej osoby lub siedzibę
zainteresowanego podmiotu komendanta powiatowego Policji, a w przypadku żołnierzy
zawodowych - na podstawie pozwolenia wydanego przez właściwego komendanta oddziału
Żandarmerii Wojskowej.
4. Broń pneumatyczną można posiadać na podstawie karty rejestracyjnej broni
pneumatycznej wydanej przez właściwego ze względu na miejsce stałego pobytu
zainteresowanej osoby lub siedzibę zainteresowanego podmiotu komendanta powiatowego
Policji, a w przypadku żołnierzy zawodowych - właściwego komendanta oddziału Żandarmerii
Wojskowej.
 Art.10. 1. Właściwy organ Policji wydaje pozwolenie na broń, jeżeli wnioskodawca nie
stanowi zagrożenia dla samego siebie, porządku lub bezpieczeństwa publicznego oraz
przedstawi ważną przyczynę posiadania broni.
2.  Pozwolenie na broń wydaje się w szczególności w celach:

1)      ochrony osobistej;

2)      ochrony osób i mienia;

3)      łowieckich;

4)      sportowych;

5)      rekonstrukcji historycznych;

6)      kolekcjonerskich;

7)      pamiątkowych;

8)      szkoleniowych.

3.  Za ważną przyczynę, o której mowa w ust. 1, uważa się w szczególności:

1)      stałe, realne i ponadprzeciętne zagrożenie życia, zdrowia lub mienia - dla pozwolenia na
broń do celów ochrony osobistej, osób i mienia;

2)      posiadanie uprawnień do wykonywania polowania, ustalonych na podstawie odrębnych

przepisów - dla pozwolenia na broń do celów łowieckich;

3)      udokumentowane członkostwo w stowarzyszeniu o charakterze strzeleckim, posiadanie

kwalifikacji sportowych, o których mowa w art. 10b, oraz licencji właściwego polskiego
związku sportowego - dla pozwolenia na broń do celów sportowych;

4)      udokumentowane członkostwo w stowarzyszeniu, którego statutowym celem jest

organizowanie rekonstrukcji historycznych oraz zaświadczenie potwierdzające czynny udział
w działalności statutowej - dla pozwolenia na broń do celów rekonstrukcji historycznych;

5)      udokumentowane członkowstwo w stowarzyszeniu o charakterze kolekcjonerskim - dla

pozwolenia na broń do celów kolekcjonerskich;

64
 6)      udokumentowane nabycie broni w drodze spadku, darowizny lub wyróżnienia - dla
pozwolenia na broń do celów pamiątkowych;

7)      posiadanie uprawnień, określonych w odrębnych przepisach do prowadzenia szkoleń o

charakterze strzeleckim oraz udokumentowane zarejestrowanie działalności gospodarczej w
zakresie szkoleń strzeleckich - dla pozwolenia na broń do celów szkoleniowych.

 Orzecznictwo

 II OSK 2151/10, wyrok NSA W-wa, 2012.01.27, LEX nr 1125236

Prowadzenie działalności gospodarczej w dużym rozmiarze, osobiste zajmowanie się

zaopatrzeniem, przewożeniem gotówki, dokonywanie wypłat pracownikom i kontrahentom,
osiąganie znacznych dochodów z tej działalności i posiadanie znacznego majątku nie
świadczą jeszcze o ponadprzeciętnym zagrożeniu życia lub zdrowia, które uzasadniają
przyznanie prawa do broni palnej.

 II SA/Wa 661/10, wyrok wsa w Warszawie, 2010.07.15, LEX nr 674518

Okolicznością faktyczną uzasadniającą wydanie pozwolenia na broń [do celów ochrony

osobistej – przyp. PM] jest jedynie stałe, realne i ponadprzeciętne zagrożenie życia lub
zdrowia wnioskodawcy. Samo subiektywne przekonanie, że strona może stać się ofiarą
zamachu na życie lub zdrowie nie jest w świetle obowiązujących przepisów wystarczającą
przesłanką do wydania pozwolenia na broń.

 VI SA/Wa 2266/08, wyrok wsa w Warszawie, 2009.01.29, LEX nr 510018

1. Prowadzenie działalności zawodowej wiążącej się z doradztwem inwestycyjnym nie

stanowi o szczególnym zagrożeniu życia osób wykonujących taką działalność.

2. Sam fakt otrzymywania anonimów, dlatego że poprzednio skarżący podejmował decyzje

istotne dla społeczności lokalnej, nie stanowi wystarczającej przesłanki do uznania
obiektywnego, realnego i ponadprzeciętnego zagrożenia skarżącego.

 Pozwolenie na broń

 Pozwolenia na broń nie wymaga się w przypadku:

1)   gromadzenia broni w zbiorach muzealnych na podstawie odrębnych przepisów;

2)   używania broni w celach sportowych, szkoleniowych lub rekreacyjnych na strzelnicy

działającej na podstawie zezwolenia właściwego organu;

3)   używania broni palnej sygnałowej i alarmowej do celów wzywania pomocy, ratowniczych,

poszukiwawczych oraz przez osoby uprawnione do sygnalizacji zawodnikom rozpoczęcia
konkurencji sportowej w trakcie zawodów sportowych, jeżeli wymaga ona takiej sygnalizacji;

65
 4)   dysponowania bronią przez przedsiębiorców dokonujących obrotu bronią i amunicją na
podstawie koncesji lub świadczących usługi rusznikarskie na podstawie odrębnych przepisów,
o ile jest to związane bezpośrednio z prowadzeniem działalności gospodarczej;

5)   dysponowania bronią przekazaną w celu pozbawienia lub potwierdzenia pozbawienia

cech użytkowych;

6)   posiadania broni palnej pozbawionej cech użytkowych;

7)   posiadania przedmiotów przeznaczonych do obezwładniania osób za pomocą energii

elektrycznej o średniej wartości prądu w obwodzie nieprzekraczającej 10 mA;

8)   posiadania ręcznych miotaczy gazu obezwładniającego;

9)   posiadania broni pneumatycznej;

10)  posiadania broni palnej rozdzielnego ładowania, wytworzonej przed rokiem 1885 oraz
replik tej broni;

11)  posiadania broni palnej alarmowej o kalibrze do 6 mm.

 Art. 15. 1. Pozwolenia na broń nie wydaje się osobom:

1) niemającym ukończonych 21 lat, z zastrzeżeniem ust. 2;

2) z zaburzeniami psychicznymi, o których mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o

ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535, z 1997 r. Nr 88, poz. 554 i Nr 113,
poz. 731, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 1999 r. Nr 11, poz. 95 oraz z 2000 r. Nr 120, poz. 1268),
lub o znacznie ograniczonej sprawności psychofizycznej;

3) wykazującym istotne zaburzenia funkcjonowania psychologicznego;

4) uzależnionym od alkoholu lub od substancji psychoaktywnych;

5) nieposiadającym miejsca stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

6) stanowiącym zagrożenie dla siebie, porządku lub bezpieczeństwa publicznego:

a) skazanym prawomocnym orzeczeniem sądu za umyślne przestępstwo lub umyślne

przestępstwo skarbowe,

b) skazanym prawomocnym orzeczeniem sądu za nieumyślne przestępstwo:

- przeciwko życiu i zdrowiu,

- przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod

wpływem środka odurzającego albo gdy sprawca zbiegł z miejsca zdarzenia.

 Art. 16.  1.  Osoba, która występuje z podaniem o wydanie pozwolenia na broń, jest
obowiązana zdać egzamin przed komisją powołaną przez właściwy organ Policji ze
znajomości przepisów dotyczących posiadania i używania danej broni oraz z umiejętności
posługiwania się tą bronią.

66
 2.  Od egzaminu, o którym mowa w ust. 1, zwolnieni są funkcjonariusze Policji, Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego,
Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej,
Służby Celnej, Służby Ochrony Państwa, Służby Więziennej, funkcjonariusze lub pracownicy
innych państwowych formacji uzbrojonych i żołnierze zawodowi Sił Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej, członkowie Polskiego Związku Łowieckiego - w zakresie broni
myśliwskiej, oraz członkowie Polskiego Związku Strzelectwa Sportowego posiadający licencję
zezwalającą na uprawianie strzelectwa sportowego - w zakresie broni sportowej, jeżeli zdali
taki egzamin na podstawie odrębnych przepisów.

 Pozwolenie na broń wydawane jest w drodze decyzji administracyjnej, w której określa się
cel, w jakim zostało wydane oraz rodzaj i liczbę egzemplarzy broni.

Na wniosek osoby posiadającej pozwolenie na broń wydaje się zaświadczenie uprawniające

do nabycia rodzaju i liczby egzemplarzy broni zgodnie z pozwoleniem i amunicji do tej broni.

 Cofnięcie pozwolenia na broń

Art. 18 ust. 4. Właściwy organ Policji może cofnąć pozwolenie na broń, jeżeli ustały okoliczności
faktyczne, które stanowiły podstawę do jego wydania.

 II OSK 1382/10, wyrok NSA W-wa, 2011.09.22, LEX nr 965186

W przypadku stwierdzenia którejkolwiek z przesłanki wskazanej w art. 15 ust. 1 pkt 2-6

ustawy z 1999 r. o broni i amunicji właściwy organ zobowiązany jest do cofnięcia pozwolenia
na broń.

Art. 21. 1. Dopuszcza się zbywanie broni i amunicji do tej broni pomiędzy osobami
posiadającymi pozwolenie na ten sam rodzaj broni.

2. Zbywający broń i amunicję do tej broni obowiązany jest niezwłocznie powiadomić pisemnie
o tym fakcie właściwy organ Policji.

Art. 22. 1. Osoba, która utraciła uprawnienie do posiadania broni lub której unieważniono
kartę rejestracyjną broni pneumatycznej, jest obowiązana niezwłocznie zbyć broń i amunicję
do tej broni.

1a. (34) Za wykonanie obowiązku, o którym mowa w ust. 1, uważa się także pozbawienie
broni palnej cech użytkowych.

2. Zbycie broni, o którym mowa w ust. 1, może nastąpić za pośrednictwem przedsiębiorcy

uprawnionego do obrotu bronią lub w sposób, o którym mowa w art. 21.

3. Jeżeli broń nie zostanie zbyta w terminie 30 dni, należy ją złożyć wraz z amunicją do
depozytu właściwego organu Policji.

4. Złożenie broni i amunicji do depozytu nie stanowi przeszkody do ich zbycia w trybie, o
którym mowa w ust. 2.

67
 Art. 30. 1.  Osoby fizyczne mogą posługiwać się bronią podmiotów, o których mowa w art. 29
ust. 1, przy wykonywaniu zadań wymienionych w tym przepisie, po uzyskaniu dopuszczenia
do posiadania broni z zachowaniem zasad określonych w art. 15 ust. 1-5 i art. 16 ust. 1 i 2
oraz zatrudnieniu przez te podmioty.

Dopuszczenie – w formie decyzji KWP. Substytut pozwolenia na broń. Ograniczone do czasu

pełnienia obowiązków.

 Przymus

Używanie przymusu jest typowym atrybutem każdej władzy. Przymus jako środek wymuszania
przestrzegania prawa. Pozwala zakwalifikować organ do grupy tzw. „służb policyjnych”.

Środki przymusu bezpośredniego :

Polegają na urzeczywistnieniu pewnego stanu rzeczy niezależnie od woli i zachowania się

osoby, wobec której są stosowane. Opierają się na wyraźnym umocowaniu ustawowym. Ich
stosowanie i stanowienie powinna cechować proporcjonalność i subsydiarność.
Szczegółowe zasady ich użycia lub wykorzystania określone zostały w art. 13-33 ustawy.
Zrezygnowano m.in. z: broni palnej gazowej, blokady stawu kolanowego, urządzeń
olśniewających. Usunięto z ustawy o Policji i w ślad za tym nie wprowadzono do ustawy o
środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej możliwości posługiwania się bronią palną
przez oddziały zwarte na rozkaz. Niemniej taka możliwość pojawiła się w art. 10a ustawy o
stanie wyjątkowym.

Art. 16 ust. 1 u. o Policji 

W razie niepodporządkowania się wydanym na podstawie prawa poleceniom organów Policji lub jej
funkcjonariuszy, policjanci mogą stosować następujące środki przymusu bezpośredniego:

  1)      fizyczne, techniczne i chemiczne środki służące do obezwładniania bądź konwojowania osób
oraz do zatrzymywania pojazdów;

2)      pałki służbowe;

3)      wodne środki obezwładniające;

  4)      psy i konie służbowe;

  5)      pociski niepenetracyjne, miotane z broni palnej.

2.  Policjanci mogą stosować jedynie środki przymusu bezpośredniego odpowiadające potrzebom
wynikającym z istniejącej sytuacji i niezbędne do osiągnięcia podporządkowania się wydanym
poleceniom.

Konstytucyjny kontekst ŚPB

68
 Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia.

 art. 38 Konstytucji RP : Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu
lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.

 art. 40 Konstytucji RP   : 1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą.

Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie
określonych w  ustawie. 2. Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie wyroku sądowego
ma prawo odwołania się do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego
pozbawienia. O pozbawieniu wolności powiadamia się niezwłocznie rodzinę lub osobę
wskazaną przez pozbawionego wolności.

 art. 41 ust. 1 i 2 Konstytucji RP

 Ustawa o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej z 24 maja 2013 r.

Art.1 1)      środki przymusu bezpośredniego używane lub wykorzystywane przez uprawnione
podmioty;

2)      przypadki używania lub wykorzystywania środków przymusu bezpośredniego i broni palnej;

3)      zasady używania lub wykorzystywania środków przymusu bezpośredniego i broni palnej;

4)      postępowanie przed użyciem lub wykorzystaniem środków przymusu bezpośredniego i broni
palnej i po ich użyciu lub wykorzystaniu;

5)      dokumentowanie użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego i broni palnej.

 Kto może używać lub wykorzystywać środki przymusu bezpośredniego i broń palną?

1)   funkcjonariusze Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego;

2)   funkcjonariusze Agencji Wywiadu;

3)   funkcjonariusze Służby Ochrony Państwa;

4)   funkcjonariusze celni;

5)   funkcjonariusze Centralnego Biura Antykorupcyjnego;

6)   inspektorzy i pracownicy kontroli skarbowej;

7)   strażnicy Państwowej Straży Łowieckiej;

8)   strażnicy Państwowej Straży Rybackiej;

9)   funkcjonariusze Policji;

10)  funkcjonariusze i żołnierze Służby Kontrwywiadu Wojskowego;

11)  funkcjonariusze Służby Więziennej;

12)  funkcjonariusze i żołnierze Służby Wywiadu Wojskowego;

69
13)  strażnicy straży gminnych (miejskich);

14)  funkcjonariusze Straży Granicznej;

15)  strażnicy Straży Leśnej;

16)  strażnicy Straży Marszałkowskiej;

17)  funkcjonariusze straży ochrony kolei;

18)  funkcjonariusze Straży Parku;

19)  żołnierze Żandarmerii Wojskowej lub wojskowych organów porządkowych;

20)  pracownicy ochrony uprawnieni do użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego

lub broni palnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia;

21)  inspektorzy Inspekcji Transportu Drogowego.

 Uprawnieni do używania lub wykorzystywania środków przymusu bezpośredniego są:

1)   członkowie służby porządkowej, o których mowa w ustawie z dnia 20 marca 2009 r. o

bezpieczeństwie imprez masowych;

2)   pracownicy zakładów poprawczych, schronisk dla nieletnich lub młodzieżowych ośrodków

wychowawczych.

 Użycie a wykorzystanie ŚPB

 użycie środka przymusu bezpośredniego - należy przez to rozumieć zastosowanie środka

przymusu bezpośredniego wobec osob

 wykorzystanie środka przymusu bezpośredniego - należy przez to rozumieć zastosowanie

środka przymusu bezpośredniego wobec zwierzęcia albo zastosowanie go w celu
zatrzymania, zablokowania lub unieruchomienia pojazdu lub pokonania przeszkody

 użycie broni palnej - należy przez to rozumieć oddanie strzału w kierunku osoby z
zastosowaniem amunicji penetracyjnej

 wykorzystanie broni palnej - należy przez to rozumieć oddanie strzału z zastosowaniem

amunicji penetracyjnej w kierunku zwierzęcia, przedmiotu, lub w innym kierunku
niestwarzającym zagrożenia dla osoby

Cele, dla których można używać lub wykorzystywać środki przymusu bezpośredniego:

• określone w ustawie o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej, oraz

• wyłącznie w zakresie realizacji zadań ustawowych podmiotu, w którym uprawniony pełni

służbę (lub w którym jest zatrudniony).

70
 Zasady użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego oraz broni palnej:

Środków przymusu bezpośredniego używa się lub wykorzystuje się je w sposób niezbędny do
osiągnięcia celów tego użycia lub wykorzystania, proporcjonalnie do stopnia zagrożenia, wybierając
środek o możliwie jak najmniejszej dolegliwości. 

Broni palnej używa się lub wykorzystuje się ją wyłącznie, jeżeli użycie lub wykorzystanie środków
przymusu bezpośredniego:

1)   okazało się niewystarczające do osiągnięcia celów tego użycia lub wykorzystania lub

2)   nie jest możliwe ze względu na okoliczności zdarzenia.

Środków przymusu bezpośredniego lub broni palnej używa się lub wykorzystuje się je w sposób
wyrządzający możliwie najmniejszą szkodę. Środków przymusu bezpośredniego używa się lub
wykorzystuje się je z zachowaniem szczególnej ostrożności, uwzględniając ich właściwości, które
mogą stanowić zagrożenie życia lub zdrowia uprawnionego lub innej osoby.

Podejmując decyzję o użyciu lub wykorzystaniu broni palnej, należy postępować ze szczególną
rozwagą i traktować jej użycie jako środek ostateczny.

W przypadku gdy uzasadniają to okoliczności zdarzenia, uprawniony może użyć jednocześnie więcej
niż jednego środka przymusu bezpośredniego lub wykorzystać jednocześnie więcej niż jeden taki
środek, na zasadach określonych w ustawie.

Wobec kobiet o widocznej ciąży, osób, których wygląd wskazuje na wiek do 13 lat, oraz osób o
widocznej niepełnosprawności uprawniony może użyć wyłącznie siły fizycznej w postaci technik
obezwładnienia.

Jednak w przypadku, gdy zachodzi konieczność odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na

życie lub zdrowie uprawnionego lub innej osoby, a użycie siły fizycznej wobec w/w, jest
niewystarczające lub niemożliwe, uprawniony może użyć innych środków przymusu bezpośredniego
lub broni palnej, z uwzględnieniem właściwości tego przypadku oraz stanu osoby, wobec której
środek ma być użyty.

W przypadku gdy w wyniku użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego lub broni
palnej nastąpiła śmierć osoby bądź nastąpiło zranienie osoby w wyniku użycia lub wykorzystania
broni palnej, właściwy przełożony lub osoba pełniąca służbę dyżurną - niezależnie od obowiązków, o
których mowa w art. 39 ust. 1 - niezwłocznie zapewnia także uprawnionemu niezbędną pomoc, w
szczególności psychologiczną lub prawną.

Środków przymusu bezpośredniego można użyć lub wykorzystać je w przypadku konieczności

podjęcia co najmniej jednego z następujących działań:

1)   wyegzekwowania wymaganego prawem zachowania zgodnie z wydanym przez

uprawnionego poleceniem;

71
 2)   odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lub wolność
uprawnionego lub innej osoby;

3)   przeciwdziałania czynnościom zmierzającym bezpośrednio do zamachu na życie, zdrowie

lub wolność uprawnionego lub innej osoby;

4)   przeciwdziałania naruszeniu porządku lub bezpieczeństwa publicznego;

5)   przeciwdziałania bezpośredniemu zamachowi na ochraniane przez uprawnionego

obszary, obiekty lub urządzenia;

6)   ochrony porządku lub bezpieczeństwa na obszarach lub w obiektach chronionych przez

uprawnionego;

7)   przeciwdziałania zamachowi na nienaruszalność granicy państwowej w rozumieniu

ustawy o ochronie granicy państwowej;

8)   przeciwdziałania niszczeniu mienia;

9)   zapewnienia bezpieczeństwa konwoju lub doprowadzenia;

10)  ujęcia osoby, udaremnienia jej ucieczki lub pościgu za tą osobą;

11)  zatrzymania osoby, udaremnienia jej ucieczki lub pościgu za tą osobą;

12)  pokonania biernego oporu;

13)  pokonania czynnego oporu;

14)  przeciwdziałania czynnościom zmierzającym do autoagresji.

Kiedy można użyc broni palnej:

1)   konieczność odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na:

a)  życie, zdrowie lub wolność uprawnionego lub innej osoby albo konieczność przeciwdziałania
czynnościom zmierzającym bezpośrednio do takiego zamachu,

b)  ważne obiekty, urządzenia lub obszary albo konieczność przeciwdziałania czynnościom

zmierzającym bezpośrednio do takiego zamachu,

c)  mienie, który stwarza jednocześnie bezpośrednie zagrożenie życia, zdrowia lub wolności
uprawnionego lub innej osoby, albo konieczność przeciwdziałania czynnościom zmierzającym
bezpośrednio do takiego zamachu,

d)  nienaruszalność granicy państwowej przez osobę, która wymusza przekroczenie granicy

państwowej przy użyciu pojazdu, broni palnej lub innego niebezpiecznego przedmiotu,

2)   konieczność przeciwstawienia się osobie:

72
a)  niepodporządkowującej się wezwaniu do natychmiastowego porzucenia broni, materiału
wybuchowego lub innego niebezpiecznego przedmiotu, którego użycie może zagrozić życiu, zdrowiu
lub wolności uprawnionego lub innej osoby,

b)  która usiłuje bezprawnie odebrać broń palną uprawnionemu lub innej osobie uprawnionej do jej
posiadania;

 Zatrzymanie

 POZAPROCESOWE:

 PORZĄDKOWE

 ADMINISTRACYJNE

 PENITENCJARNE

 PROCESOWE (WŁAŚCIWE)

Zatrzymanie porządkowe (prewencyjne)

- art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy o Policji

- celem: ochrona porządku i bezpieczeństwa publicznego (zachowanie nie musi nosić cech
czynu zabronionego)

- czas zatrzymania: do 48 godzin

- art. 15 ust. 1 pkt 3. ustawy o Policji:

Policjanci wykonując czynności, o których mowa w art. 14, mają prawo: zatrzymywania osób
stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a
także dla mienia.

 por.: rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 września 2015 r. w sprawie postępowania

przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów

 Kodeks postępowania karnego

- art. 244 k.p.k.

- celem: zapewnienie prawidłowego toku postępowania karnego

- czas zatrzymania: do 72 godzin (do 48 h Policja/ prokurator na przekazanie do dyspozycji

sądu + do 24 h sąd na doręczenie postanowienia o tymczasowym aresztowaniu)

- art. 244 ustawy – Kodeks postępowania karnego:

§ 1. Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że

popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia

73
śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości albo istnieją przesłanki do
przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym.

§ 1a. Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że
popełniła ona przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, a zachodzi
obawa, że ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby, zwłaszcza gdy
popełnieniem takiego przestępstwa grozi.

§ 1b. Policja zatrzymuje osobę podejrzaną, jeśli przestępstwo, o którym mowa w § 1a, zostało
popełnione przy użyciu broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu, a zachodzi obawa,
że ponownie popełni ona przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby wspólnie zamieszkującej,
zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.

 Zatrzymanie administracyjne „Do wytrzeźwienia”:

- art. 40 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi

- celem: doprowadzenie do dyspozycji określonego organu

- czas zatrzymania: „do wytrzeźwienia” – do 24 godzin

- art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i

przeciwdziałaniu alkoholizmowi:

Osoby w stanie nietrzeźwości, które swoim zachowaniem dają powód do zgorszenia w miejscu
publicznym lub w zakładzie pracy, znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub
zdrowiu albo zagrażają życiu lub zdrowiu innych osób, mogą zostać doprowadzone do izby
wytrzeźwień, zakładu opieki zdrowotnej lub innej właściwej placówki utworzonej lub wskazanej
przez jednostkę samorządu terytorialnego albo do miejsca zamieszkania lub pobytu.

 Zatrzymanie penitencjarne

- celem: doprowadzenie do zakładu karnego lub aresztu śledczego osób, które na podstawie
zezwolenia opuściły taki zakład czy areszt i w wyznaczonym terminie nie powróciły

- czas zatrzymania: do 48 godzin

- art. 15 ust. 1 pkt 2a ustawy o Policji:

Policjanci wykonując czynności, o których mowa w art. 14, mają prawo: zatrzymywania osób
pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia właściwego organu opuściły areszt śledczy
albo zakład karny i w wyznaczonym terminie nie powróciły do niego.

REFORMA POLICJI W BOŚNI I HERCEGOWINIE

 Główne zagadnienia:

74
  Najważniejsze informacje o projekcie ICT4COP
 Bośnia i Hercegowina
 Struktury policyjne Bośni i Hercegowiny
 Reforma policji po 1995 r.
 Implementacja community policing
 Współczesne problemy bośniackiej policji

Najważniejsze informacje o projekcie ICT4COP. Czym się zajmuje?

- Funkcjonowanie policji w krajach postkonfliktowych

- Bada rolę community policing (COP) w działaniach policyjnych oraz w treningu policyjnym
- Wykorzystanie ICT na potrzeby COP
- Bada sytuację kobiet, dzieci i młodzieży oraz mniejszości

- W tym celu wykorzystuję się :

o Paradygmat partycypacyjny: empowerment, participation, co-production
o Metody jakościowe
 I faza – analiza istniejących źródeł
 II faza – badania terenowe:
a) wywiady pogłębione,
b) zogniskowane wywiady grupowe.

 Bośnia i Hercegowina (BiH)

Rys historyczny:

- Bośnia i Hercegowina staje się jedną z republik komunistycznej Jugosławii 1945

- Rozpad jugosłowiańskich struktur państwowych 1989-1991
- Wojna w Bośni i Hercegowinie 1992-1995
- Masakra w Srebrenicy (8 373 ofiary) 12–16 lipca 1995
- Układ pokojowy w Dayton 21 listopada 1995

System prawny:

- 21.11.1995 r. – Umowa Ramowa na rzecz Pokoju w BiH, Dayton ( IV aneks = Konstytucja BiH)
- Wybrane źródła prawa w BiH:
1. Umowa Ramowa na rzecz Pokoju w BiH
2. Decyzje Wysokiego Przedstawiciela
3. Konstytucje entitetów
4. Ustawy parlamentu BiH
o Podział administracyjny
- BiH i Republika Serbska mają osobne:
1. parlamenty
2. rządy

75
 3. prezydencje
4. dwuinstancyjne systemy sądownictwa
5. siły policyjne

Władza państwowa:

1. Władza ustawodawcza
a. Mechanizm obrony przed „zagrożeniem żywotnego interesu jednego z narodów
konstytucyjnych” = weto parlamentarne.
2. Władza wykonawcza
a. Konstytucyjny wymóg parytetowego obsadzania najwyższych stanowisk w państwie.
b. Prezydencja = kolektywna głowa państwa.
3. Wysoki Przedstawiciel wspólnoty międzynarodowej dla BiH
a. Uprawnienia bońskie (1997)
b. Narzędzie nieformalnego protektoratu społeczności międzynarodowej?

Współczesny kryzys w BiH (konflikt między społecznościami) sprowadza się do kwestionowania:

 kompetencji instytucji państwowych,

 sensowności istnienia samego państwa.

Struktury policyjne Bośni i Hercegowiny:

o W BiH istnieje kilkanaście formacji policyjnych (14):

- w większości nie podlegają instytucjom centralnym
- ich współpraca jest utrudniona
o po wojnie ważnym celem było stworzenie cywilnych struktur bezpieczeństwa
o porozumienie z Dayton (1995) – konstytucja BiH określa kompetencje instytucji
ogólnopaństwowych
o Kwestie organizacji organów ścigania należą do kompetencji ministerstw spraw
wewnętrznych entitetów!

 Federacja BiH

Decentralizacja Policji:

o MSW FBiH odpowiada tylko za zwalczanie terroryzmu, przestępczości zorganizowanej,

handlu narkotykami, przestępstw międzykantonalnych oraz ochronę VIP-ów.
o Policja zdecentralizowana – 10 kantonów o bardzo szerokiej autonomii, posiadających
własne policje. Każda policja kantonalna jest podporządkowana innemu ministerstwu spraw
wewnętrznych!
o Efektywność działań MSW FBiH zależy całkowicie od relacji z kantonami (nie jest ono wobec
nich nadrzędne)
.
 Republika Serbska

Centralizacja Policji:

76
 o Jedna policja podzielona według regionów geograficznych.
o Wszystkie lokalne jednostki policji podlegają MSW w Banja Luce
o MSW RS odpowiada za:
- Wszystkie aktywności związane ze zwalczaniem przestępczości zorganizowanej.
- Organizację organów ścigania i pracę policji na terenie całego entitetu.

 Dystrykt Brčko
o Własna autonomiczna policja o charakterze wieloetnicznym

 Instytucje ogólnopaństwowe

1. Państwowa Agencja Śledcza i Ochronna (SIPA – State Investigation and Protection Agency)
- Wieloetniczna instytucja podlegająca Ministerstwu Bezpieczeństwa BiH, posiadająca
autonomię operacyjną.
- Powołana w 2002 r. do wykonywanie wybranych zadań stricte policyjnych na całym
obszarze BiH.
- Kompetencje:
o Przestępczość zorganizowana
o Terroryzm
o Zbrodnie wojenne
2. Policja Graniczna (Granična policija BiH)
- Wieloetniczna instytucja podlegająca Ministerstwu Bezpieczeństwa BiH.
- Jest to formacja policyjna, która powstała w 2000 r.
- Policja Graniczna to najlepiej funkcjonująca struktura na poziomie państwowym.
- Zadania:
o Nadzór, kontrola i zapewnianie bezpieczeństwa granic.
o Zwalczanie przestępstw kryminalnych w strefie granicznej.

 Reforma policji po 1995 r.

Milicja Obywatelska:

 Milicja federalna i podporządkowane jej milicje w republikach

 Liczba milicjantów: 130 000–150 000
 Policja w służbie państwa (partii), a nie społeczeństwa.
o Sprzyjanie interesom grup etnicznych
o Dyskryminacja mniejszości oraz przeciwników systemu.
o Wierność systemowi > kwalifikacje
o Przypadki korupcji i popełniania przestępstw
 Problemy z policją w czasie wojny i tuż po niej:
o Formacja zmilitaryzowana
o Łamanie praw człowieka
o Udział w czystkach etnicznych

77
 o Ochrona tylko jednego narodu
o Brak odpowiedniego przeszkolenia
o Brak współpracy
o Przestępstwa i korupcja
 Cele reformy policji
o Centralizacja i stworzenie ogólnopaństwowych standardów, co miało sprzyjać
unifikacji podzielonego kraju.
o Demilitaryzacja
o Demokratyzacja
o Depolityzacja

Międzynarodowa Misja Policyjna ONZ (International Police Task Force):

- 1996–2002
- Misja o charakterze doradczym – cele:
(1) weryfikacja, rejestracja, autoryzacja i szkolenie policjantów
(2) rozpoczęcie reorganizacji cywilnych struktur bezpieczeństwa
- Zmniejszono liczbę policjantów z 44 tys. do 23 tys.

GŁÓWNE DZIAŁANIA:

- Certyfikacja (dotyczyła wszystkich służb policyjnych

- Profesjonalizacja służby – akredytacja agencji egzekwujących prawo (standardy
demokratyczne)
- Tworzenie wieloetnicznej policji (włączanie mniejszości)

Europejska Misja Policyjna (European Police Mission):

- od 1 stycznia 2003 r. do 30 czerwca 2012 r. (5 mandatów)

- Misja o charakterze doradczym
- Cel: stworzenie zrównoważonego systemu policyjnego, który odpowiadałby najlepszym
standardom międzynarodowym.
- Kompetencje:
1) Monitoring
2) Doradztwo
3) Nadzór

Reforma policji a członkostwo w UE:

- 2003 r. – raport Komisji Europejskiej: reforma policji = warunek konieczny rozpoczęcia

negocjacji i podpisania Układu o Stabilizacji i Stowarzyszeniu.
- Wymagania KE dotyczące reformy policji (2004/2005):
1) kompetencje decyzyjne dotyczące policji w gestii organów centralnych;
2) całkowita apolityczność organów policji;
3) lokalna policja powinna działać w obrębie funkcjonalnych regionów zarządzania
utworzonych na podstawie kryterium technicznego.

78
 - Dopiero w 2008 r. wprowadzono ustawy regulujące pracę policji, co otworzyło BiH drogę do
podpisania Układu o Stabilizacji i Stowarzyszeniu.
- Kluczowym błędem było połączenie reformy policji z perspektywą integracji europejskiej
- Scentralizowana policja nie odpowiada standardom europejskim.
- Wprowadzone ustawodawstwo i powstanie nowych podmiotów policyjnych nie zmienia
faktu, że nie zmieniła się struktura policji oraz nie wypełniono 3 wymogów postawianych
przez KE.
- UE stale obniża wymagania stawiane bośniackim politykom i wydaje się nie zwracać
dostatecznej uwagi na sytuację mieszkańców.

Opinie o reformie policji:

- Reforma policji była dobrym pomysłem, który został nieodpowiednio zrealizowany.

- Podczas certyfikacji policjantów pojawiały się błędy:
1) w strukturach policyjnych niekiedy pozostawali zbrodniarze;
2) brak mechanizmów odwoławczych.
- Wzrost poczucia zagrożenia wśród obywateli (międzynarodowe misje policyjne sprawiały, że
czuli się oni bezpieczniej)
- Obecność misji policyjnych wywierała też pewien negatywny wpływ na wizerunek lokalnej
policji.

 Policja bliska społeczeństwu, czyli o implementacji community policing (COP)

- W literaturze istnieje wiele definicji community policing (CP/COP/CBP).

- Najbliższa nam jest irlandzka koncepcja „policing in the community‟.
- Community policing (?) w czasach Jugosławii
o Lata 50. – patrole piesze
o Lata 60. – budowanie sieci informacyjnych wśród mieszkańców, zachęcanie ich do
informowania o przestępstwach
o Lata 80. – policjanci zajmujący się kontaktami z lokalną społecznością oraz liderzy
sektoró
o Działania edukacyjne
- Międzynarodowa Misja Policyjna ONZ
o Trening policyjny (dwie akademie policyjne).
o Szkolenia z zakresu COP dla ponad 1 160 policjantów.
o Cel szkoleń: przybliżenie policjantom idei COP; ujednolicenie rozumienia przez nich
tej koncepcji.
- Europejska Misja Policyjna
o 2003–2005 – wzmacnianie COP
a) podnoszenie kompetencji społecznych policjantów;
b) poprawa wizerunku policji;
c) programy prewencyjne.
o 2004 – projekt Security (Republika Serbska (Prijedor))
o Telefon zaufania – Krimolovci

79
 o Projekty pilotażowe

Rola policji – wyniki badań:

- Policja jako główny podmiot działający na rzecz bezpieczeństwa.

- Sposoby radzenia sobie z zagrożeniami wskazywanymi przez
- obywateli:
1. community policing
2. inne programy i działania prewencyjne
- Szczególna aktywność policji: działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa dzieci młodzieży
(np. školski policajac)
- Jednakże, działania policji nie wydają się wystarczające: obywatele nie są pewni, czy policja
przyjdzie im z pomocą.
- Poziom zaufania do policji jest niezadowalający.

 Paradoks zaufania - Służba czy siła?

Bośniacka policja wciąż miota się pomiędzy służeniem obywatelom a byciem „zbrojnym ramieniem”
państwa.

Zorientowanie na kontrolę > zorientowanie na obywateli. Działania policji: represja > prewencja.

Chociaż niemal wszyscy respondenci twierdzili, że zmiana w podejściu policjantów jest zauważalna
inieunikniona, to wciąż wiele należy poprawić.

Współczesne problemy bośniackiej policji:

- Korupcja
- Ingerencje polityczne i brak istotnych uprawnień władz centralnych
- Zróżnicowany stosunek do reformy policji
- Brak odpowiedniej współpracy i niewystarczająca reprezentacja 3 narodów

Najważniejsze problemy bośniackiej policji:

- Protesty społeczne z 2014 r. obnażyły słabość bośniackiej policji i wywołały dyskusję o

konieczności powrotu do nieukończonej reformy policji.
- Problemy w funkcjonowaniu policji przekładają się na trudności w skutecznym realizowaniu
strategii community policing.
- W 2018 r. doszło do nowej fali protestów i demonstracji spowodowanych zabójstwem Davida
Dragičevicia

80
 Źródło: Prezentacje z wykładów zamieszczone na platformie e-learningowej pegaz.uj.edu.pl,
autorstwa prof dr hab. Janiny Czapskiej; mgr Ewy Radomskiej; mgr Katarzyny Struzińskiej; mgr. Piotra
Mączyńskiego; mgr. Jakuba Mączki.

81