Razlozi za skladištenje materijala u industrijskim preduzećima:

a) Skladištenje sirovina - dugi rokovi nabave materijala - kašnjenja u isporukama -

pojava škarta - promjene u planovima proizvodnje - sezonska proizvodnja sirovina -

diskonti na količine - očekivana kretanja cijena (spekulativne zalihe) - niži troškovi

administracije, nabave i transporta.

b) Skladištenje poluproizvoda - odstupanja od proizvodnog plana - zastoji u

proizvodnji, kvarovi strojeva - razlike u trajanju tehnoloških operacija i ciklusa

proizvodnje pojedinih dijelova - razlike u veličini serija - razlike u kapacitetu pojedinih

strojeva - veće serije zbog smanjenja troškova proizvodnje - ...

c) Skladištenje gotovih proizvoda - otežana prodaja gotovih proizvoda - kratki rokovi

isporuke (uvjet tržišta) - potreba osiguranja doknadnih dijelova - varijabilnost potražnje -

sezonska potrošnja

d) Skladištenje alata i naprava - pravovremena opskrba i zamjena istrošenih, slomljenih

ili oštećenih alata i naprava.

e) Skladištenje dijelova za održavanje opreme - osiguranje ispravnosti rada strojeva i

uređaja.

ULOGA SKLADISTA
Uloga skladišta u logističkom sistemu najbolje se može vidjeti na Skladišta egzistiraju u cilju
ostvarivanja jedne ili više narednih uloga (Lambert 1998, Fundamentals of logistics
management):

1. Ostvarivanje preduslova ekonomicnosti transportnih procesa (kombinovanje vidova

transporta, jedinica tereta i sl).

2. Ostvarivanje preduslova za ekonomicnost proizvodnje (sinhronizacija raznih procesa)

3. Prednosti od kolicine pri kupovini (narucivanje) ili kupovine unapred

4. Obezbedenje izvora snabdevanja

5. Podrška strateškom opredelenju firme pri opsluživanju klijenata

6. Preduprepredenje promena i uslova na tržištu (stohasticnost, kolebanje tražnje I ponude,

konkurencija)

7. Savladivanje vremenskih i prostornih razlika izmedu vremena i mesta proizvodnje I potrošnje

8. Usaglašavanje najmanjih logistickih troškova sa željenim nivoom opsluge korisnika

9. Podržavanje strategije Just In Time snabdevaca i korisnika

VRSTE SKLADISTA
Proizvodno prijemno skladište po pravilu, karakteriše na ulaznoj strani veza sa
spoljnim transportom a na izlaznoj strani sa unutrašnjim transportnim sistemom u kome
se nalazi. Ovo je toliko važno da se preporučuje izbjegavanje projektovanje tehnologije
ove vrste skladišta bez projekata spoljnjeg i unutrašnjeg transporta. Kod prijemnih
skladišta proizvođačkih firmi izuzetno mjesto zauzima i uklapanje skladišta u unutrašnji
transport. To uklapanje je neophodno izvesti da bude kompatibilno sa svim tokovima
unutrašnjeg transporta koji se oslanjaju na to skladište. Roba u ovim skladištima najčešće
je vlasništvo samog vlasnika skladišta pa se projektovanju kapaciteta ovakvih skladišta
mora prići tek pošto se definiše sistem upravljanja zalihama i sagledaju njegovi rezultati.
Proizvodno otpremno skladište je podsistem marketing-logistike proizvođača i to se
mora uvažavati prilikom njegovog projektovanja. Detaljno sagledavanje svih pojavnih
oblika proizvoda, njihove strukture, pakovanja, paletizacije i cijelog procesa distribucije
mora biti definisano ili se, pak, mora paralelno definisati sa izradom tehnološkog projekta
za ovu vrstu skladišta. Iskustvo je pokazalo da se paralelno sa projektovanjem ove vrste
skladišta moraju projektovati i unutrašnji transport koji mu dovozi robu i spoljni transport
koji iz njega odvozi robu.
Pretovarno skladište se nalazi između dva vida prevoza i ima sabirnu funkciju ukoliko
se roba pretovara iz više manjih u jednu veću jedinicu transporta. Suprotno ovome, ono
ima ulogu dijeljenja u koliko se roba doprema velikom transportnom jedinicom a dalji
prevoz se obavlja manjim transportnim jedinicama. Ovaka skladišta su prisutna i kada se
bilo koji kontinualni transport spreže sa diskontinualnim transportom kakvi su svi vidovi
spoljnog transporta.
Trgovačka skladišta predstavljaju jednu od najznačajnijih karika marketing-logistike i
distribucije i sa ulazne i sa izlazne strane povezana su sa spoljnim transportom koji ne
mora biti istog vida. Prisutan je skoro uvijek vrlo širok asortiman roba, a prerada tereta
između prijema i otpreme skoro uvijek egzistira. U ovim skladištima zalihama upravlja
vlasnik robe.
Skladište rezervi organizuju društvene zajednice kao što su: opština, region, država, ...
Takva skladišta karakteriše čuvanje rezervi za neke vanredne situacije, kao što su npr.:
suše, poplave, jake zime, prekid saobraćaja, rat i sl. Ovu vrstu skladišta karakterišu velike
količine robe koja se čuva, mali intezitet protoka robe, tako da su im najčešće pretovarni
frontovi relativno mali u odnosu na kapacitet tehnoloških cijelina koji se koriste za
čuvanje robe. Kako se često kao zadatak kod ove vrste skladišta pojavljuje i mogućnost
evakuacije u slučaju rata, kod ovih skladišta je po pravilu potrebno projektovati
tehnološke procese za evakuaciju, koji se zasnivaju najčešće na nekoj drugoj tehnologiji
pretovara od one koja se primijenjuje u normalnom radu. Ovakvu vrstu skladišta često
prati prisustvo mješovitih pretovarnih jedinica jer se njima može obezbjediti potrebna disperzija otpreme
željenog produkt-miksa robe koje se skladišti. Pri formiranju ovih
mješovitih paketa mora se voditi računa o unifikaciji roka trajanja pojedinih paketa, jer
zamjena nekog od proizvoda u mješovitom paketu u vremenu prije isteka roka trajanja
izaziva značajnu teškoću.
Vojna skladišta su namjenjena za potrebe vojske i ona se, po pravilu, projektuju i
eksploatišu po vojnim pravilima. Najznačajnije vrste ovih skladišta su:
• Skladišta ubojnih sredstava,
• Sladišta pogonskih goriva,
• Skladišta intendantske robe,
• Skladište sanitetskog materijala,
• Skladište rezervnih djelova idr.
Skladišta otpada služe za prikupljanje otpadnog materijala kako iz proizvodnje tako i iz
potrošnje sa ciljem da se taj materijal uključi u dalju reprodukciju ili pak uništi na
adekvatan način da ne bi zagađivao čovjekovu sredinu. Najinteresantniji tehnološki
zahtjevi o kojima se mora voditi računa kad se projektuju ovakva vrsta skladišta su :
• Prikupljanje otpadnih materijala,
• Sortiranje i prerada otpadnih materijala,
• otprema otpadnih materijala.
Skladišta sirovina se mogu nalaziti u proizvodnim preduzećima ili u pretovarnim
čvorovima, kao što su: luke, željezničko-robne stanice i robno – transportni centri.
Ukoliko se kod proizvođača nalaze na ulaznoj strani proizvodnog preduzeća, na svojoj
prijemnoj strani spojena su sa spoljnim transportom a na otpremnoj strani sa unutrašnjim
transportom. Ukoliko se nalaze na robnim čvorovima sa obiju strana imaju dodir sa
različitim vidovima spoljnog transporta.
Skladišta pomoćnih proizvoda mogu se nalaziti svuda u reprodukcionom lancu.
Relativno su mala i sa jednostavnom tehnologijom. Vrlo se često pojavljuju kao “dnevna
skladišta” pomoćnog materijala, što može biti od velikog značaja kada se skladište
“opasne robe”, jer su za dnevna skladišta znatno blaži propisi vezani za njihovo
projektovanje, izvođenje i eksploataciju.
Skladišta poluproizvoda se nalaze u okviru proizvodnih preduzeća i glavna uloga im je
da izravnavaju neravnomjernosti i neusaglašenost između potrošnje i ugradnje u gotov
proizvod ili dorade do gotovog proizvoda.
Skladišta gotovih proizvoda mogu se sresti kako kog proizvođača tako isto i tokom
cijele distribucije do krajnjeg korisnika. Ova skladišta se moraju projektovati i
eksploatisati poštujući osnovne principe marketing - logistike. Često se u njima
projektuju procesi za formiranje transportnih paketa i jedinica pretovara, a takođe mogu
biti i prisutna određena prerada robe prije distribucije.
Prisustvo komadne robe u skladištu zahtjeva detaljnu analizu njenog pojavnog oblika.
Potrebno je definisati sve logističke jedinice koje se u skladištu mogu sresti bilo na ulazu bilo na izlazu.
Ovu vrstu skladišta prati vrlo širok spektar tipičnih tehnologija i vrlo širok
mogući izbor tehnoloških koncepcija.
Rasuta roba, kada je prisutna u procesima skladištenja, uslovljava potrebu detaljne
analize svih fizičkih, hemijskih i ostalih relevatnih karakteristika, jer se bez njihovog
potpunog poznavanja mogu napraviti velike greške. Česte pojave otkaza opreme u radu
sa rasutom robom su skoro uvjek posledica toga što inžinjer projektant nije dovoljno
obratio pažnju na specifičnosti koju određena roba ima kada su u pitanju procesi
rukovanja i čuvanja robe. Postoje rasute robe koje izazivaju izrazito trošenje zahvatnih
organa u procesu odlaganja i izuzimanja robe sa sloga skladišta. Posebna opasnost mogu
da predstavljaju rasute robe sklone samozapaljenju i one koje mijenjaju ugao nasipanja u
zavisnosti od temperature.
Tečnosti se po pravilu skladište u rezervoarima, baterijama rezervoara pa čak i u
podzemnih šupljinama, a ima situacija kada se tečnosti kao što je nafta skladišti u
podzemlju plivajući na sloju vode. Osnovna karakteristika tečnosti koje se skladište je da
one vrlo često pripadaju grupi opasnih roba o čemu se posebno mora voditi računa pri
projektovanju skladišta. Procesi rukovanja relativno su jednostavni, odvijaju se cijelim
transportom a vrlo često se koristi i gravitacija kada se mora biti obazriv i obezbijediti
određena sigurnost da roba “ne pobjegne “ iz skladišta.
Roba koja je na normalnom vazdušnom pritisku u gasovitom stanju najčešće se
skladišti na povišenom pritisku u tečnom stanju. Ovo iz razloga što gas u tečnom stanju
ima znatno manju zapreminu i za istu količinu uskladištene roba zahtjeva mnogo manju
zapreminu skladišnog prostora. Gasovita roba koja se skladišti u tečnom stanju se po
pravilu skladišti u rezervoarske prostore najčešće sfernog oblika. Osnovni problem kod
projektovanja ove vrste skladišta je, pored optimizacije kapaciteta skladišta, obezbjeđenje
rezervoara i armatura za prihvat i otpremu gasa od havarija. I kod ovih roba je veoma
važna protiv-požarna zaštita, zaštita na radu, procedure u slučaju nastanka akcidenta.
Pojavni oblik robe je vrlo značajna karakteristika i ima presudan značaj na odluke koje
se odnose na izbor tipičnih tehnologija i tehnoloških koncepcija skladišta.
Kad se projektuje skladište čije je osnovni zadatak obezbjeđenje rezervi moraju se
proučiti svi procesi koji su i uslovili neophodnost postojanja rezervi. Ako se tačno zna
šta je to uslovilo potrebu za rezervom robe, projektovano skladište će dobro obaviti
namijenjenu funkciju.
Sabirna skladišta imaju prvenstveno za cilj da omoguće sabiranje robe dospjele
manjim jedinicama spoljnjeg transporta čime se obezbjeđuje mogućnost otpreme većim
jedinicama spoljnjeg transporta .
Distributivna skladišta predstavljaju vrlo značajnu komponentu distributivnog sistema.
Značajna karakteristika ovih skladišta je prerada robe u cilju obezbjeđenja pošiljke većeg
broja različitih artikala u određenoj količini u pravcu željenog odredišta, pri čemu svaka

Lučka skladišta
Skladišta se mogu definisati kao prostor za privremeno odlaganje raznih vrsta roba u
čvrstom, tečnom ili gasovitom stanju, koje se poslije određenog vremena uključuju u
transportni proces (Kirinič, 1991). Međutim, skladišta imaju i funkciju «amortizera» u
procesu transporta na mjestima gdje dolazi do njegovog prekida. Ta je funkcija posebno
prisutna u morskim lukama, gdje se ukrštaju različiti oblici transporta. S obzirom na
velike razlike u kapacitetima prevozih sredstava na moru i kopnu, jedan od važnih
zadataka skladišta u lukama je da ublaže uticaje statičkih i dinamičkih neusklađenosti u
kapacitetima različitih prevoznih sredstava, kao i neravnomjernosti u prometu tereta.
Podjela skladišta može se izvršiti po različitim osnovama.
Prema lokaciji, skladišta dijelimo na:
• obalna;
• pozadinska;
Prema namjeni, skladišta se dijele na:
• otvorena;
• zatvorena;
Prema izvedbi, skladišta se mogu klasifikovati na sledeći način:
• prizemna;
• spratna (ili etažna);
• specijalna;
Prema konstrukciji, postoje sledeće kategorije skladišta:
• armiranobetonska;
• čelična;
• drvena;
• skladišta od sintetičkih materijala;
Prilikom projektovanja skladišta treba posebno treba uzeti u obzir sledeće elemente:
• operativnu namjenu skladišta;
U odnosu na operativnu namjenu, prednost imaju skladišta koja obezbjeđuju kvalitativno
i kvantitativno povećanje prometa roba i poboljšanje uslova njihovog smještanja.

Operativna namjena skladišta se u lukama određuje na osnovu:

− položaja skladišta u odnosu na obalu;
− položaja skladišta u odnosu na drumske saobraćajnice;
− položaja skladišta u odnosu na osnovnu koncepciju razvoja luke;
− domena djelatnosti učesnika u izgradnji;
• troškove investiranja (u pogledu troškova investiranja, neophodno je sprovesti
detaljne analize u vezi sa konkretnim potrebama i smještajnim uslovima);
• vijeme izgradnje (zavisi, od tipa skladišta);
• troškove poslovanja (konstruktivne, tehnološke i prostorne kompnente skladišta
se moraju odraziti na smanjenje troškova poslovanja, odnosno na racionalnizaciju
lučkog radnog procesa);

Prerada robe u skladištima

Prerada robe, u značenju tehnološkog zadatka koji se realizuje u skladišnom sistemu,
podrazumjeva intervencije čiji je rezultat promjena na osnovu koje se roba na izlazu, po
nekom obilježju razlikuje od te iste robe na ulazu u skladište. Ove promjene, u zavisnosti
od vrste intervencije, mogu biti različite, a određene su, po pravilu, zahtjevima višeg
sistema. Kakavog će karaktera biti intervencije na robi, i da li će ih uopšte biti, određuje
mjesto i uloga skladišnog sistema, odnosno zahtjevi sistema na višem hijerarhijskom
nivou. U zavisnosti od konkretnih zahtjeva, prerada robe može imati za cilj: sortiranje, razdvajanje,
spajanje, fizičke i/ili hemijske promjene na materijalu, pakovanje,
označavanje, zanavljanje.

SORTIRANJE označava oblik homogenizacije, koji podrazumijeva da se robe jednake

po nekom obilježju odvajaju i grupišu od onih koje to obilježje nemaju. Sortiranje može
biti različito: po pravcu otpreme, po vrsti robe, po dimenzijama, ... itd. Kod rasutih roba,
specifičan oblik sortiranja je prosijavanje, gdje se kao rezultat dobijaju frakcije iste
granulacije.

RAZDVAJANJE, i nasuprot tome SPAJANJE, kao oblici prerade u skladišnom sistemu,

sprovode se sa ciljem izmjene pojavnog oblika roba na izlazu iz skladišta u odnosu na
pojavni oblik na ulazu. Potreba za razdvajanjem se javlja u situacijama kada se na ulazu
u skladište roba pojavljuje u većim jedinicama pakovanja, pri čemu se na izlazu
zahtjevaju količine manje od te jedinice. Suprotno ovome, spajanje podrazumjeva
ukrupnjavanje, tj. formiranje većih jedinica na izlazu iz skladišta. Spajanje se najčešće
odnosi na formiranje jedinice koja sadrži različite robe, pa je u tome slučaju rezultat ove
prerade formiranje nehomogenog ili ”mješovitog paketa”. Česti su i skladišni sistemi u
okviru kojih su prisutni zahtjevi za realizaciju procesa razdvajanja i spajanja robe. Ovo je
tipično za skladišta kod kojih se na ulazu javljaju ukrupnjene jedinice.
FIZIČKO I/ILI HEMISKO DJELOVANJE NA ROBU, kao oblik prerade, podrazumjeva
različite aktivnosti kojima se mijenjaju fizičke i hemijske karakteristike robe. Ovakav
oblik je posledica specifičnih zahtjeva na višem hijerarhijskom nivou. Primjer za ovo su
skladišta šipkastog materijala i limova uz proizvodni pogon. Kod ovoga slučaja siječenje
materijala se realizuje na izlazu čime se dobija na racionalizaciji organizacije
proizvodnog pogona.
Modifikacije pojavnog oblika mogu biti prisutne kao jedan od preradnih zahtjeva. Primjer
je postavljanje paletnih nastavaka u skladištima hladnjačama, čime se dobija na primjeni
blok sistema skladištenja paletizovane robe. Pored navedenih oblika djelovanja mogu biti
prisutni zahtjevi za sušenje ili smrzavanje robe prije početka čuvanja. Sličan ovome je
zahtjev za dozrijevanjem (južno voće) - za šta je potrebno kondicioniranje skladišta.

PAKOVANJE podrazumijeva grupisanje, po pravilu, homogene robe na osnovu

smeštanja u zajednički sud. Pakovanje treba razlikovati od spajanja, jer je spajanje
posledica potrebe za racionalnom realizacijom tokova materijala. Osnovna svrha
pakovanja sa aspekta realizacije je da roba bude zaštićena od oštećenja i prikladna za
rukovanje. Pakovanje kao preradna funkcija realizuje se u sledećim slučajevima:
• Kada je skladište dio proizvodnog sistema u okviru koga je funkcija pakovanja
prenešena na skladišni sistem,
• Kada je robu racionalnije skladištiti ili transportovati neupakovanu, a prilikom
otpreme potrebno upakovati,
• Kada je sa aspekta ukupnih troškova pakovanje najracionalnije realizovati u
skladištu,
• Kada u toku čuvanja robe zbog kontrole dolazi do rasformiranja paketa

OZNAČAVANJE ROBE je operacija kojom se na robu, bilo pojedinačno, bilo na jedinici

pakovanja postavlja oznaka koja služi identifikaciji. Označavanje može biti:
Alfanumeričkim znacima, Linijama različite debljine, Crtežima, Slikama, Medijima koji
mogu da memorišu informacije, Kombinacijom prethodno navedenog. Kod označavanja
treba razlikovati: Označavanje sa ciljem informisanja korisnika ili primaoca robe i
Označavanje sa ciljem informisanja o funkcionisanju u procesu skladištenja.

ZANAVLJANJE je aktivnost koja ima za cilj da roba, čije je vrijeme čuvanja ograničeno,
po isteku definisanog intervala zamjeni novom. Kao oblik prerade robe, ova aktivnost je
tipična za skladište rezervi. Iz definicije se može zaključiti da se radi o osnovnoj
skladišnoj operaciji, mada kada se uzme u obzir da se radi o procesima kojima se roba po
isteku mijenja za drugu, to se ovaj proces posmatra kao preradna funkcija.

OSNOVNI PROCESI U SKLADIŠTU

Skladište - sistem ciji su podsistemi funkcionalno zaokružene celine u okviru kojih se

realizuju neke od transformacija na toku materijala ili informacija _ grubo gledano, mogu
se izdvojiti cetiri osnovna podsistema = osnovne klase skladišnih procesa:
1. PRIJEM robe
2. PRERADA robe
3. CUVANJE robe
4. OTPREMA robe
SKLADIŠNI SISTEM
Skladišni sistem = skladište
Osnovne Komponente:
− Objekti/uređene površine
− Sredstva za skladištenje (regali)
− Sredstva za odlaganje (za oblikovanje JT=JS)
− Transportna sredstva
− Pomoćna skladišna oprema
− Dodatna skladišna oprema

Skladišni proces – predstavlja skup svih aktivnosti unutar skladišnog sistema.

Kao što je već navedeno, u lancima snabdjevanja skladište se može posmatrati kao
podsistem. Međutim, svako skladište je samo za sebe poseban sistem, sa strukturom
sastavljenom od elemenata, podsistema, medusobnih veza u sistemu i veza sa
okruženjem, a sa ciljem da realizuje neke procese. Ovaj sistem ima kako ulazne, tako i
izlazne veličine, koje su vezane sa spoljnim zahevima kao i sa okruženjem u kome
egzistira skladište

Osnovne funkcije i uloga skladišta u logistickom sistemu

Prisutno je mnoštvo pokušaja da se odredi mesto i uloga skladišta u logistickim
sistemima. Ne ulazeci u podele, ovde se navode:
• Kretanje robe
− Prijem
− Transfer
− Formiranje narudžbe
− Otprema
• Mirovanje (čuvanje) robe
− Privremeno
− Stalno
• Stvaranje dodatne vrednosti
− Pakovanje
− Odlaganje proizvodnih operacija
− Poboljšanje karakteristika proizvoda
− Klimatizacija, dozrevanje, hladjenje