NOÄI DUNG TRÌNH BAØY

1. Ñaïi cöông
2. Taùc nhaân gaây beänh
3. Ñaëc ñieåm dòch teã
4. Sinh beänh hoïc
5. Laâm saøng beänh rubella maéc phaûi
6. Laâm saøng HC rubella baåm sinh
7. Chaån ñoaùn beänh rubella maéc phaûi
8. Chaån ñoaùn HC rubella baåm sinh
9. Ñieàu trò
10. Phoøng ngöøa
 ÑAÏI CÖÔNG

• Beänh rubella: beänh caáp tính do nhieãm sieâu vi Rubella

• Laâm saøng: soát, phaùt ban, noåi haïch
• Teân goïi khaùc: beänh sôûi Ñöùc, beänh sôûi ba ngaøy
• Beänh rubella ôû ngöôøi khoâng mang thai: nheï vaø töï giôùi
haïn
• Beänh ôû phuï nöõ mang thai: laây nhieãm vaø gaây dò taät
baåm sinh cho baøo thai (hoäi chöùng rubella baåm sinh)
 TAÙC NHAÂN GAÂY BEÄNH
• Sieâu vi Rubella: phaân laäp
naêm 1962
• Hoï Togaviridae, gioáng
Rubivirus, chæ moät tyùp KN
• Hình caàu, goàm voû sieâu vi bao
quanh nucleocapsid (moät
voøng xoaén protein vaø RNA)
• Khoâng beàn vöõng:
Amantadine, dung moâi lipid,
trypsin, formalin, tia cöïc tím,
pH vaø nhieät ñoä cao Nguoàn: TCYTTG
 ÑAËC ÑIEÅM DÒCH TEÃ

• Theá kyû 19: ít quan troïng vaø goïi laø beänh soát phaùt ban
thöù ba
• 1941: Gregg tìm ra moái lieân quan giöõa beänh rubella ôû
saûn phuïï vaø dò taät baåm sinh ôû con
• Taïi Myõ:
- Tröôùc khi coù vaéc xin: beänh thöôøng gaëp vaøo muøa
xuaân, ôû hoïc sinh 5 – 9 tuoåi. Dòch lôùn xaûy ra sau 6 – 9
naêm. Traän dòch 1964 – 65: 12 trieäu ca rubella maéc
phaûi vaø > 20.000 ca rubella baåm sinh
- Sau khi coù vaéc xin (1969): khoâng gaây dòch, beänh ôû
löùa tuoåi lôùn hôn
 ÑAËC ÑIEÅM DÒCH TEÃ

• Tại Việt Nam:

- Trước đây bệnh chưa được chú ý, gần đây xuất hiện nhiều ở
các tỉnh thành
- Bệnh rải rác quanh năm, nhiều từ tháng 2 - 6, ở những nơi
đông người. Trẻ em và người lớn
- Chích ngừa: chưa có trong chương trình TCQG
 ÑAËC ÑIEÅM DÒCH TEÃ

• Ñöôøng laây truyeàn:

- Qua nhöõng gioït nöôùc boït töø ñöôøng hoâ haáp ngöôøi
beänh
Thôøi gian: 10 ngaøy tröôùc phaùt ban → 7 - 10 ngaøy sau
phaùt ban, cao nhaát khi phaùt ban
- Dòch tieát hoâ haáp vaø nöôùc tieåu treû maéc HC rubella
baåm sinh chöùa moät löôïng lôùn sieâu vi trong nhieàu
thaùng → laây cho ngöôøi chaêm soùc
- Ngöôøi ñöôïc tieâm ngöøa vaéc xin khoâng truyeàn beänh
sang ngöôøi khaùc
• Beänh rubella ít laây nhieãm hôn beänh sôûi
 SINH BEÄNH HOÏC

• Xaâm nhaäp qua ñöôøng hoâ haáp → taêng sinh trong lôùp
teá baøo thöôïng bì hoâ haáp vaø haïch lympho vuøng → vaøo
maùu gaây NSV huyeát → laây nhieãm cho baøo thai
NSV huyeát: moät tuaàn tröôùc khi phaùt ban → vaøi ngaøy
sau phaùt ban
• Sau khi nhieãm Rubella: khaùng theå ñaëc hieäu vaø ñaùp
öùng mieãn dòch teá baøo giuùp ngaên ngöøa taùi nhieãm
Coù moät soá ít tröôøng hôïp taùi nhieãm
 SINH BEÄNH HOÏC
• Cô cheá toån thöông teá baøo/cô quan trong HC Rubella baåm sinh:
khoâng roõ
- Nhieãm Rubella keùo daøi → öùc cheá khaû naêng phaân baøo → chaäm
phaùt trieån cô quan
- Vieâm maïch maùu baøo thai, nhau thai → öùc cheá phaùt trieån baøo thai
- Hoaïi töû moâ khoâng keøm vieâm hay toån thöông taïo xô → toån thöông
teá baøo
- Nhieãm truøng nhieàu loaïi teá baøo → maát caân baèng phaùt trieån vaø bieät
hoùa thai → baát thöôøng taïo cô quan
- Toån thöông nhieãm saéc theå
- Baát thöôøng teá baøo lympho → thuùc ñaåy tính töï mieãn chuyeân bieät cô
quan
• Giöõa quyù hai thai kyø: baøo thai coù ñaùp öùng MD ñoäc laäp, khaùng theå
töø meï truyeàn sang nhieàu hôn → dò taät giaûm
LAÂM SAØNG BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI

Thöôøng raát nheï hoaëc khoâng coù trieäu chöùng laâm saøng
Treû em beänh nheï hôn ngöôøi lôùn
1. Thôøi kyø uû beänh: 12 – 23 ngaøy, trung bình 18 ngaøy

2. Thôøi kyø khôûi phaùt: 1- 5 ngaøy

Treû em: ít coù trieäu chöùng
Ngöôøi lôùn: soát nheï, meät moûi, chaùn aên
LAÂM SAØNG BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
3. Thôøi kyø toaøn phaùt:
- Haïch to: sau tai, coå, döôùi chaåm, keùo daøi vaøi tuaàn
- Phaùt ban: maët → phaàn döôùi cô theå. Ban daïng daùt
saån rieâng bieät, maát nhanh khi lan sang vuøng khaùc,
keùo daøi 3 – 5 ngaøy, ñoâi khi keøm soå muõi vaø vieâm keát
maïc
Daáu hieäu Forchheimer: ban xuaát huyeát nhoû treân khaåu
caùi meàm
- Khoâng soát hoaëc soát nheï vaøi ngaøy

4. Thôøi kyø hoài phuïc: heát soát, ban maát daàn theo trình
töï nhö khi xuaát hieän, coù theå troùc vaåy
LAÂM SAØNG BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
LAÂM SAØNG BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
LAÂM SAØNG BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
5. Bieán chöùng: ít gaëp
a. Boäi nhieãm: hieám
b. Vieâm khôùp vaø ñau khôùp: 1/3 phuï nöõ. Treû em vaø
nam giôùi ít gaëp. Vieâm khôùp khi phaùt ban (khôùp ngoùn
tay, coå tay, goái), keùo daøi vaøi tuaàn
Vieâm khôùp maïn: raát hieám
c. Xuaát huyeát giaûm tieåu caàu vaø toån thöông maïch maùu:
1/3000 beänh nhaân, treû em > ngöôøi lôùn, coù theå keùo daøi
vaøi tuaàn hoaëc vaøi thaùng
d. Vieâm naõo: raát ít gaëp (1/5000 beänh nhaân), thaáp hôn
5 laàn so vôùi beänh sôûi, ngöôøi lôùn > treû em, töû vong 20
– 50%, thöôøng khoâng coù di chöùng
e. Vieâm gan: nheï vaø ít gaëp
 LAÂM SAØNG HC RUBELLA BAÅM SINH

• Nhieãm Rubella trong thai kyø → nhieãm truøng baøo thai

→ saåy thai, sinh non, dò taät baåm sinh
• Yeáu toá quyeát ñònh ñoä naëng dò taät baøo thai laø tuoåi thai
luùc bò nhieãm
< 11 tuaàn: 90%, nhieàu dò taät phoái hôïp
11 – 12 tuaàn: 33%
13 – 14 tuaàn: 11%
15 – 16 tuaàn: 24%
> 16 (20) tuaàn: hieám
• HC Rubella baåm sinh trong tröôøng hôïp taùi nhieãm (thai
kyø < 12 tuaàn): moät soá ca ñöôïc baùo caùo
 LAÂM SAØNG HC RUBELLA BAÅM SINH
Congenital defects and late manifestations of rubella infection
Present at birth Late manifestations
Audiologic anomalies (60–
(60–75%) Diabetes mellitus
Sensorineural deafness Thyroiditis
Cardiac defects (10–
(10–20%) Growth hormone deficit
Pulmonary stenosis Behavioural disorder
Patent ductus arteriosus
Ventricular septal defect
Ophthalmic defects (10–
(10–25%)
Retinopathy
Cataracts
Microphthalmia
Pigmentary and congenital glaucoma
Central nervous system (10–
(10–25%)
Mental retardation
Microcephaly
Meningoencephalitis
Others
Thrombocytopenia
Hepatosplenomegaly
Radiolucent bone disease
Characteristic purpura (Blueberry muffin appearance) Nguoàn: SOGC
 CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI

1. Laâm saøng: thöôøng khoù khaên

Chaån ñoaùn phaân bieät:
- Soát tinh hoàng nhieät
- Beänh sôûi nheï
- Roseola
- Beänh soát phaùt ban thöù naêm (parvovirus B19)
- Nhieãm enterovirus (tay chaân mieäng)
CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI

2. Xeùt nghieäm
- Coâng thöùc maùu: baïch caàu giaûm vaø lympho khoâng
ñieån hình
- Phaân laäp sieâu vi (pheát hoïng, nöôùc tieåu, dòch khôùp,
dòch tieát khaùc): (+) thaáp, maát thôøi gian vaø ñaét tieàn
- RT - PCR
CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
2. Xeùt nghieäm
- Phaûn öùng huyeát thanh: thoâng duïng nhaát, tìm IgM
vaø IgG
ELISA: thöôøng duøng nhaát vì thuaän tieän, reû tieàn,
ñoä nhaïy vaø ñoä ñaëc hieäu cao
Ngöng keát latex, haemagglutination inhibition…
CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
ÑAÙP ÖÙNG MIEÃN DÒCH SAU NHIEÃM RUBELLA

Nguoàn: TCYTTG
CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI

Chaån ñoaùn nhieãm Rubella caáp:

- Hieäu giaù IgG gia taêng  4 laàn giöõa 2 maãu
huyeát thanh giai ñoaïn caáp (trong voøng 7 – 10
ngaøy ñaàu) vaø hoài phuïc (2 – 3 tuaàn sau).
- Hoaëc IgM (+):
IgM (+) khi nhieãm Rubella nguyeân phaùt, taùi
nhieãm vaø chích ngöøa
CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
IgM IgG Lyù giaûi

Nhieãm rubella gaàn ñaây

+ +

- Chöa coù MD baûo veä

- -
- Tieáp xuùc < 3 tuaàn, khôûi phaùt beänh < 7 ngaøy → laøm
laïi IgM, IgG; neáu chuyeån HT: nhieãm rubella caáp

- Nhieãm rubella gaàn ñaây

+ -
- Laøm laïi IgG, neáu chuyeån HT: nhieãm rubella caáp

Nhieãm rubella tröôùc ñaây hoaëc ñaõ chuûng ngöøa

- +
 CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI

Löu yù:
- IgM coù theå (+) giaû hoaëc (-) giaû
(+) giaû: nhieãm parvovirus, taêng ñôn nhaân nhieãm
truøng, thaáp khôùp
- IgM coù theå (+) keùo daøi > 1 naêm trong moät soá tröôøng
hôïp
 CHAÅN ÑOAÙN HC RUBELLA BAÅM SINH

1. Tröôùc khi sinh:

- Phaân laäp sieâu vi: nuoâi caáy teá baøo, PCR vôùi beänh
phaåm choïc huùt gai nhau (chorionic villus sampling, 10
– 12 tuaàn), dòch oái (14 – 16 tuaàn)
- Khaùng theå IgM (+) töø maùu cuoáng roán (thai > 20
tuaàn)
- Sieâu aâm: phaùt hieän nhöõng dò taät baøo thai tröôùc khi
sinh nhö thai chaäm phaùt trieån, taät ñaàu nhoû, gan laùch
to, beänh tim baåm sinh
CHAÅN ÑOAÙN HC RUBELLA BAÅM SINH

2. Sau khi sinh:

- Phaân laäp sieâu vi
- Tìm khaùng nguyeân Rubella vôùi khaùng theå ñôn doøng
vaø PCR töø moâ sinh thieát, maùu vaø dòch naõo tuûy
- Phaûn öùng huyeát thanh:
+ Khaùng theå IgM ñaëc hieäu (coù theå keùo daøi vaøi
thaùng)
+ Hieän dieän keùo daøi cuûa khaùng theå IgG sau 1
tuoåi, hoaëc gia taêng hieäu giaù khaùng theå ôû treû nhuõ nhi
khoâng tieâm ngöøa vaéc xin
 ÑIEÀU TRÒ

• Khoâng coù thuoác ñaëc trò

• Ñieàu trò trieäu chöùng: haï soát, giaûm ñau vaø khaùng vieâm
neáu coù vieâm khôùp
• Globulin mieãn dòch: khoâng hieäu quaû ñeå ngaên HC
rubella baåm sinh cho thai nhi
PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN

Nguoàn: TCYTTG
PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN
 PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN

• Vaéc xin RA 27/3: vaéc xin soáng giaûm ñoäc löïc, nhaân
gioáng trong teá baøo löôõng boäi ngöôøi, taïo ñaùp öùng MD
toát hôn vaø ít taùc duïng phuï hôn vaéc xin HPV 77 DE5
• RA 27/3: kích thích IgA tieát ôû nieâm maïc vaø dòch theå →
gia taêng ñaùp öùng mieãn dòch
 PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN

• Moät lieàu duy nhaát: taïo ra mieãn dòch baûo veä laâu daøi
• Hieäu quaû: 95%
• Neân ñöôïc söû duïng trong daïng phoái hôïp:
- MMR: measles, mumps and rubella vaccine
- MMRV: measles, mumps, rubella and varicella
vaccine
 PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN

• CHÆ ÑÒNH: baát kyø ngöôøi naøo coù nguy cô bò nhieãm

beänh vaø khoâng mang thai
- phuï nöõ löùa tuoåi sinh ñeû
- nhaân vieân y teá
- treû nhuõ nhi ( 12 thaùng)
Vaéc xin tam lieân sôûi, quai bò, rubella (MMR):
Lieàu ñaàu tieân: treû 12 – 15 thaùng tuoåi hoaëc hôn
Lieàu thöù hai: nhaéc laïi khi treû vaøo nhaø treû hay
tröôøng hoïc (4 – 6 tuoåi), nhaèm taïo mieãn dòch ñaày ñuû
ñoái vôùi beänh sôûi, quai bò
 PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN

• CHOÁNG CHÆ ÑÒNH:

- Dò öùng vôùi thaønh phaàn cuûa vaéc xin
- Coù thai
- Suy giaûm mieãn dòch
- Beänh caáp tính trung bình → naëng
- Truyeàn maùu gaàn ñaây (tieâm vaéc xin 3 thaùng sau truyeàn
maùu)
PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN
 PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN
• Phoøng ngöøa cho phuï nöõ tuoåi sinh ñeû:
- Coù thai hoaëc döï ñònh coù thai trong 4 tuaàn keá tieáp:
khoâng tieâm vaéc xin, tieâm vaéc xin sau khi sinh
- Phuï nöõ khaùc: tieâm vaéc xin vaø giaûi thích nguy cô cho
thai neáu coù thai trong voøng 4 tuaàn sau tieâm
• Phuï nöõ coù thai khi ñöôïc tieâm vaéc xin hoaëc sau khi
tieâm vaéc xin < 4 tuaàn: khoâng chaám döùt thai kyø vì
- Khoâng coù ca naøo maéc HC Rubella baåm sinh trong
321 phuï nöõ
- Tyû leä nhieãm Rubella döôùi laâm saøng: 1 – 2%