END 202 Olasılık Teorisi

2020-2021 Öğretim Yılı Güz Dönemi

Dr. Öğr. Üyesi Fuat Kosanoğlu

Yalova Universitesi
Endüstri Mühendiliği Bölümü
Olasılık Teorisi I.Hafta Ders Notları
5 Ekim 2020
 Ders Bilgileri
o Ders Saatleri:Pazartesi 11:30–13:30
o Ofis Saatleri:
n Çarşamba 13:00-15:00
n Ayrica email yoluyla randevu alabilirsiniz

2/136
Fuat Kosanoglu
o E-posta: fuat.kosanoglu@yalova.edu.tr
o Tel: 0 226 8155354
o Ofis: Merkez yerleske, Oda No: 402

3/136
 Ders Bilgileri
o Yılsonu Notu:
n 25% Odevler
n 35% Vize
n 40% Final

4/136
 Ders Kitaplari
1. A First Course in Probability by Sheldon
Ross. 8th Edition.
2. Introduction to Probability by Dimitri
Bertsekas and John Tsitsiklis.. 2nd ed. Athena
Scientific, 2008.

5/136
Hafta # Konu İçerik

1-4 Olasılık Teorisine Giriş Olasılık aksiyomları; Kümeme teorisi; Koşullu

olasılık; Toplam Olasılık Teoremi; Bayes
teoremi;Bağımsızlık

5-7 Kesikli ve sürekli dağılımlar; Olasılık kütle fonksiyonları; Olasılık

Rassal Değişkenler ve Özellikleri yoğunluk fonksiyonları; Birikmeli yoğunluk fonksiyonları; Önemli
kesikli olasılık dağılımları: Önemli sürekli olasılık dağılımları:
Bileşik olasılık dağılımları:

8-11 Rassal değişkenlerin toplaminin beklenen değeri,

Beklenen değer ve özellikleri kovaryans, varyans, korelasyon, koşullu beklenen
değer, moment ureten fonksiyonlar

12-14 Merkezi Limit Teoremi, büyük sayılar kanunu.

Limit Teoremleri

6/136
Olasılık nedir?
o “Bir madeni parayı havaya attığımızda tura gelme
olasılığı 0.5’tir ”
o Bu ne anlama geliyor ?
o Madeni parayı 10 kere havaya attığımızda, kabaca 5
kere tura gözlemleriz.
o Bir olasılığın 1 olması, olayın kesin olması, 0 olması ise
o olayın gerçekleşme ihtimalinin olmadığı anlamına
gelir.
o Genel olarak, bir deneyi “çok” kere tekrarlayıp,
ilgilendiğimiz olayın gerçekleşme sıklığı sayılır. Bu
değer bize kabaca o olayın olma olasılığını verir.
7/136
Deney ve Olay
o Deney: Madeni parayı o Deney: 2 adet zarı
3 kere havaya atmak yuvarlamak
n Olay: 2 kere tura n Olay: Gelen sayıların
gelmesi toplamının tek olması
n Olay: Birincisinde n Olay: İki zarında aynı
tura, sonraki iki gelmesi
denemede yazı gelmesi

8/136
 Örnek Uzay
o Bir deneyin bütün olası sonuçlarına örnek uzay denir.
n Örnek uzay Ω ile gösterilir.
o Bir zarı yuvarladığımızda örnek uzay Ω nedir?
n {1,2,3,4,5,6}
o 3 adet madeni parayı havaya attığımızda örnek uzay Ω ne
olur?
n {YYY, TYY,YTY,YYT,TTY,TYT,YTT,TTT}
o Örnek uzayın farklı elemanları birbirinden ayrık, ve
birleşimleri tüm olası sonuçları kapsamalıdır.
o Olay: Olası sonuçların birleşimi olarak tanımlanır.

9/136
 Kümeler ve Örnek Uzay
o Tanımlanmış nesneler topluluğuna küme denir.
n Doğal sayılar 0 ile sonsuz arasındaki tam sayılardan oluşan bir
kümedir.
n Sınıftaki boyu1.80’den uzun olan öğrenciler
n Kümeler genellikle büyük harflerle isimlendirilir ve gösterilirler
o x elemanı S kümesinin elemanı ise ! ∈ # seklinde
gösterilir.
o Bir kümenin hiç elemanı yoksa o kümeye boş küme denir
ve ∅ ile gösterilir.
o Bir küme olası bütün elemanları içeriyorsa bu kümeye
evrensel küme denir ve Ω ile gösterilir.

10/136
Kümeler
o Bir küme sonlu (örnek: olasılık dersinden A alan
öğrenciler) yada sonsuz (örnek: doğal sayılar) olabilir.
o Sonsuz sayıda elemanı olan bir kümenin elemanları
numaralandırılabiliyorsa bu kümeye sayılabilir sonsuz
küme denir
n Örnek: Pozitif tam sayılar {1, 2,…}
o Sonsuz sayıda elemanı olan bir kümenin elemanları
numaralandırılamıyorsa bu kümeye sayılamaz sonsuz
küme denir
n Reel sayılar

11/136
Küme İşlemleri
Birleşim
A ve B iki farklı olay olsun, A birleşim B A! B
ile gösterilir ve aşağıdaki gibi tanımlanır :
A
A!BB= {e| e elemandır A veya e elemandır B}
A
A!BB

A B

12/136
A ∪ # olayı A olayı yada B olayı
gerçekleştiğinde gerçekleşir.
AA!BB

A B

13/136
Kesişim

A ve B iki farklı olay olsun, A kesişim B A Ç B ile

gösterilir ve aşağıdaki gibi tanımlanır :

AAÇ B= {e| e elemandır A ve e elemandır B}

AA ÇBB

A B

14/136
A∩B olayı A ve B olayları gerçekleştiğinde
gerçekleşir.

AAÇBB

A B

15/136
Tümleyen

A herhangi bir olay olsun, A`nın tümleyeni A ile

gösterilir ve aşağıdaki gibi tanımlanır :

A = {e| e eleman değildir A}

A
A

16/136
A olayı A olayı gerçekleşmediğinde gerçekleşir

A
A

17/136
q Problemlerde:
1. “veya, yada” kelimelerini
gördüğünüzde “birleşim”,
2. “ve” kelimesini gördüğünüzde
“kesişim”,
3. “değili” kelimelerini gördüğünüzde
“tümleyken” işlemleri yapılır.

18/136
DeMorgan kurali
1. AÈ B = A Ç B

= ∩

2. AÇ B = A È B

= ∪

19/136
A = ( A Ç B) È ( A Ç B )

= ∪

20/136
Evrensel küme ve Boş küme ilgili kurallar

1. A Èf = A
2. A Çf = f
3. AÈ S = S
4. AÇ S = A

21/136
Tanım: Karşılıklı ayrık olaylar
A ve B olaylarına karşılıklı ayrık olaylar
denir, eğer:
AÇ B =f

A B

22/136
A ve B karşılıklı ayrık olaylar ise:
1. Ortak elemanları yoktur.
Ayni anda her iki olay gerçekleşemez. Rassal
deneyin sonucun ayni zamanda A`nın ve B`nin
elemanı olamaz.

A B

23/136
Notasyon

A Ì B (or B É A)
A altkümedir B.
! ∈ # $%! ! ∈ & '()*(+,+-

B
A

24/136
İkiden çok olay için Birleşim
k

"E
i =1
i = E1 È E2 È E3 È ! È Ek
¥

"E
i =1
i = E1 È E2 È E3 È!

E2

E3
E1

25/136
İkiden çok olay için Kesişim
k

"E
i =1
i = E1 Ç E2 Ç E3 Ç ! Ç Ek
¥

"E
i =1
i = E1 Ç E2 Ç E3 Ç!

E2
E3
E1

26/136
DeMorgan Kurali

æ ö
1. ç ! Ei ÷ = " Ei
è i ø i

æ ö
2. ç ! Ei ÷ = " Ei
è i ø i

27/136
 Olasılık Kuralları
o Olasılık, bir E olayının gerçekleşmesi ile ilgili
görüş/bilgimizi negatif olmayan bir P(E) değerine
dönüştürür.
o Olasılık Aksiyomları
n Negatif olmama: ∀" değeri için P(A) ≥ 0.
n Toplanabilirdik: A ve B ortak elemanları olmayan iki olay
olduğu varsayılsın. Bu iki olayın birleşimi
P(A ∪ B) = P(A) + P(B) eşitliğini sağlar.
Bu kural 2’den fazla olay için de genişletilebilir:
P(A1 ∪A2 ∪...) = P(A1)+P(A2)+...
n Nötralizasyon: Örnek uzay Ω gerçekleşme olasılığı 1’e eşit
olur. P(Ω) = 1
28/136
 Örnek:
o İki adet zarın atıldığı varsayılsın. Gelen sayıların
toplamının 6 olma olasılığı nedir?
n E = {gelen sayıların toplamı= 6}
o Örnek uzay:{(i,j)|1 ≤ i,j ≤ 6}. Toplam 36 farklı durum
ortaya çıkabilir.
o Zarlar hileli olmadığı için her bir durumun ortaya çıkma
ol asiliği birbirine eşit olur (1/36)
o Toplamın 6 olduğu sonuçlar: (1,5), (2,4), (3,3), (4,2),
(5,1).
o Toplanabil itlik aksiyomunu kullanarak: P(E)= 5/36

29/136
 Olasılık Aksiyomlarının Özellikleri
o Toplanılabilirlik ve negatif olmama aksiyomları
kullanılarak aşağıdaki önermelerin doğruluğu gösterilebilir:
o A⊆B ise P(A)≤P(B).
n B = A∪(B\A), (A ve B \A ayrık olaylar olmak üzere).
n P(B) = P(A)+P(B \A) ≥ P(A).
o P(A∪B) = P(A)+P(B)−P(A∩B).
o A∪B=(A\B)∪B. Toplanılabilirlik kuralından
P(A∪B) = P(A\B)+P(B).
o P(A∪B) ≤ P(A)+P(B).
o P(A∪B ∪C) = P(A)+P(Ac ∩B)+P(Ac ∩Bc ∩C).
o
30/136
Olasılık Teorisine Giriş
o Olasılık teorisi belirsizliğin olduğu olayların analizinde
kullanılan bir matematiksel araçtır.
o Günümüzde her alanda uygulama alanı vardır ve önemi
artmaktadır.
o Bazı uygulama alanları:
n Ürünlerin güvenirliliği
n Stok kontrol sistemleri
n Finans
n Kuyruk teorisi
n Sistem simülasyonu ve modellemesi
n Internet arama motorları: Markov zincirleri
n Veri madenciliği, makine öğrenmesi

31/136
Sayma Kuralları
o Birçok olasılık problemi sayma problemidir.
o Örnek: Bir odada 1 adam ve 2 kadının olduğu varsayılsın.
Bir kişi rastgele seçiliyor. Seçilen kişinin erkek olma
ihtimali nedir? iki kişi rastgele seçildiğinde bunların biri
erkek biri kadın olma ihtimali nedir?
o Çözüm:
n P1:Secilen bir kişinin erkek olması
n Olası sonuçlar: (E), (K1), (K2)
“%&'&()*”,)&-)&( 1(212)1( 1
!" = = =
.,/)&0 ,)&-)&( 1(212)1( + 2&4*5)&( 3

32/136
Sayma Kuralları
o Çözüm:
n P2:Secilen iki kişiden birinin erkek olması
n Olası sonuçlar: (E, K1), (K1,K2), (E,K2)
“%&'&()*”,)&-)&( 2
!" = =
.,/)&0 ,)&-)&( 3

33/136
 Temel sayma Prensipleri
o İki farklı deneyin yapıldığı varsayılsın. Birinci deneyin n1 adet olası
sonucu olsun ve birinci deneyin her olası sonucu için ikinci
deneyin n2 adet olası sonucu olsun. Bu durumda iki deneyin n1*n2
olası sonucu olur.
o Örnek: Bir futbol turnuvasında 14 takım ve her bir takımda da 11
oyuncu vardır. Bir takım yılın takımı ve bu takımdan bir oyuncu da
yılın oyuncusu seçilecektir. Kaç farklı olası sonuç vardır?
o Birinci deney takımın seçilmesi ve ikinci deney o takımdan en iyi
oyuncuyu seçmek olduğunu varsayalım. Bu durumda toplam
14*11= 154 olası sonuç olur.

34/136
 Saymanın Genel Prensibi
o r farklı deneyin yapıldığı varsayılsın. Birinci deneyin n1,ikinci
deneyin n2 ... ve r. deneyin nr olası sonucu olsun. Bu r adet deneyin
toplamda n1 * n2 * ...*nr olası sonucu olur.
o Örnek: Üniversitede hizmet veren bir kurulda 4 lisans, 5 lisansüstü,
7 öğretim üyesi ve 2 üniversite dışından üye bulunmaktadır. Bu
kurulun 4 kişilik bir grup oluşturulacaktır. Bu grup her bir
kategoriden bir kişi bulundurmalıdır. Bu grup kaç farklı şekilde
seçilebilir.
o Grup 4 farklı kategoriden gelen üyelerden oluşacağı ve her bir
kategoriden seçilecek üye de farklı bir deney olduğu için:
o Toplam 4*5*7*2 = 280 farklı şekilde seçilebilir.

35/136
Permutasyon (Dizilim)
o ABC harfleri ile anlamlı/anlamsız kaç farklı kelime
üretilebilir?
n (A,B,C), (B,A,C), (C,B,A), (C,A,B), (A,C,B) , (B,C,A)
n Toplam 6 farklı kelime üretilebilir.
n Bu kelimelerin her birine permütasyon denir.
o Genel Kural: n adet nesne olduğu varsayılsın. n adet
nesne ile oluşturulabilecek permütasyon (dizin) sayısı:
n n(n-1)(n-2)...3*2*1=n!
o Örnek: 5 yarışçının olduğu bir yarışta kaç farklı sıralama
olabilir?
n 5!=5*4*3*2*1= 120

36/136
o Örnek: Olasılık teorisi dersinde 40 erkek 30 kız öğrenci
bulunmaktadır. Yapılan ara sınavda her bir öğrencinin
farklı not aldığı varsayılsın.
n Kaç farklı sıralama olabilir?
n Toplam 40+30=70 kişi için 70! sıralama mümkün
n Kızlar ve erkekler kendi içlerinde sıralama yapıldığı durumda
kaç farklı sıralama yapılır?
n Erkekler için toplam 40! ve kızlar için 30! sıralama mümkün
olur.

37/136
 Permütasyon: Örnek
o 3 matematik, 3 fizik, 2 kimya ve 2 biyoloji kitabi ayni
dersler birlikte olacak şekilde raflara kaç farklı şekilde
dizilebilir?
o Her bir ders kendi içindeki sıralaması (örneğin
M/F/K/B ) için 3!3!2!2!=144 farklı sıralama mümkün.
o Ayni şekilde B/K/M/F için 144 farklı sıralama
mümkün.
o Toplamda 4!* 144 = 3456 farklı sıralama mümkün.
o

38/136
 Permütasyon: Örnek
o EEPPPR harfleri kullanılarak anlamlı/anlamsız kaç farklı
dizilim üretilebilir?
n E1E2P1P2P3R harfleri kullanılarak toplamda 6! farklı dizilim
üretilebilir.
n Fakat soruda verilen E1 ve E2 arasında bir fark yoktur.
n Ayni seklide P1 , P2 ,P3 arasında bir fark yoktur.
n E1P1E2P2P3R ile E2P1E1P2P3R veya E2P2E1P1P3R arasında bir
fark olmamasına rağmen ayrı bir dizlim mis gibi sayılmaktadır.
n E’ler kendi aralarında 2! ve P’ler kendi aralarında 3! farklı
şekilde dizilirler.
!!
n Dolayısıyla EEPPPR harfleri ile #!$!
= 60 farklı dizilim elde
edilebilir
39/136
 Permütasyon
o Elimizde n adet nesne olduğu varsayılsın. Bu n
nesnenin n1, n2,…nr tanesi birbirinin aynı olsun. Bu
durumda elde edilebilecek farklı permütasyon
(dizilim) sayısı:
!! !
=
!# ! !$ ! … !& ! !# , !$ , … !&

40/136
Kombinasyon
o n adet nesnenin içinden r adetten oluşan kaç farklı grup
oluşturulabilir?
o Örnek: A,B,C,D ve E harfleri kullanılarak 3 elemanlı kaç
farklı grup oluşturulabilir?
o Birinci harf için 5 farklı alternatif bulunmaktadır. İkinci
harf için 4 ve üçüncü harf için 3 farklı alternatif kalır.
Dolayısıyla toplamda 5×4×3 = 60 farklı şekilde
seçilebilir (Dikkat: Sıra önemli). Sıra önemli olmadığında
BCE nin BEC, CEB, CBE, EBC, ECB den farkı
bulunmamaktadır. Toplamda 3!=6 farklı dizilim vardır.
Dizilim olmadığı durumda 60/6=10 farklı grup
oluşturulabilir.
41/136
 Kombinasyon: Genel Sonuç
o Nesnelerin dizilimi önemli olduğunda :
(!
n ! !−1 … !−%+1 = (*+ !
olası grup oluşturulabilir.

o Nesnelerin dizilimi önemli olmadığında :

(! (
n
(*+ !+!
= +
olası grup oluşturulabilir.

42/136
 Kombinasyon: Örnekler
o Örnek: 5 kadın ve 7 erkeğin bulunduğu bir topluluktan 2 kadın ve
3 erkeğin bulunduğu bir grup kaç farklı şekilde oluşturulabilir?
!
n
"
= 10 farklı şekilde kadınlar ve &' = 35 farklı şekilde
erkekler seçilebilir. Toplamda 10×35 = 350 farklı grup
oluşturulabilir.
o Erkekler içinden 2 kişi birbiri ile kavgalı olduğu için beraber
seçilen grupta olmak istemediği durumda sonuç nasıl değişir?
n Kavgalı iki kişinin bu gurupta olduğu durumda kalan 5 kişiden 1 kişi
seçilebilir
" !
n
" +
=5
n 35 farklı grubun 5 tanesinde kavgalı iki kişi aynı grupta yer alır.
n Dolayısıyla kavgalı kişilerin aynı grupta olmadığı durum sayısı:
n 10× 35 − 5 = 300
43/136
 Kombinasyon: Örnek
o Örnek: 20 kişilik bir grupta herkes birbiri ile tokalaşmaktadır. Kaç
tokalaşma gerçekleşmiştir.
n Tokalaşma olması için 2 kişi gerekli.
!"
n ! = 190 tokalaşma gerçekleşmiştir.
o Örnek: Bir tango kursunda 10 kız ve 12 erkek öğrenci vardır. 5 kız
ve 5 erkek öğrenci eşleştirilmek üzere seçilecektir. Kaç farklı
eşleştirme mümkündür?
'"
n 10 kız öğrenciden 5 kız öğrenci ( farklı şekilde seçilir.
'!
n 12 erkek öğrenciden 5 erkek öğrenci ( farklı şekilde seçilir.
n 5K ve 5E öğrenci kendi aralarında 5! farklı şekilde eşleştirilebilir.
'" '!
n
( (
5!=23,950,080

44/136
 Kombinasyon: Örnek
o Örnek: Bir kişi derbi mac icin 5 fazlalık bileti vardır. Bu kişinin
maça gelmek isteyen 8 arkadaşı vardır.
a) İki arkadaş kavgalı olduğu için beraber maça gelmek istememektedir. Bu
durumda 5 arkadaş kaç farklı şekilde seçilebilir?
b) İki arkadaş birbirinden ayrılamadığı için ancak ikisi birden giderse maça
gitmeyi kabul etmektedirler. Bu durumda 5 arkadaş kaç farklı şekilde
seçilebilir?
!
o Çözüm: Kısıt olmaması durumunda " = 56 farklı şekilde
seçilebilir.
a) Kavgalı iki arkadaşında ayni grupta olduğu durumları 56 gruptan
çıkarmalıyız. && '( = 20 grupta kavgalı iki arkadaş ayni grupta yer alır.
56-20=36 farklı şekilde seçilebilir.
b) İkisinin birlikte katıldığı durumlar && '( = 20 grup. İkisininde birlikte
katılmadığı '" = 6. Toplam 20+6=26.

45/136
 Binom Teoremi
o Teorem:
&
&
, ) &.)
(" + $) = ( " $
-
)*+
/ / + / / 0 1
o Örnek: (" + $) = " $ + 0 " $ +
+
/ 1 / / + / 0 1 1
1
" $ + /
" $ = $ + 3" $ + 3" $ + "/

46/136
Multinomial Katsayı
o n adet elemanı olan bir kümeyi eleman sayıları
sırasıyla n1, n2, …,nr olacak şekilde r farklı gruba
bölünmek istenmektedir.
o Kaç farklı bölünme mümkündür?
æ n ö n!
ç ÷=
è n1 , n2 ,!, nr ø n1 !n2 !"nr !
æ n ö n1 n2
( x1 + x2 + ! + xr ) =
n
å ç
n ,
n1 + n2 +!+ nr = n è 1 2 n , !, n
x x
÷ 1 2 " xr
nr

rø

47/136
 Multinomial Katsayı: Örnek
o Bir polis karakolunda 10 polis memuru görev almaktadır. Bu polislerden 5’inin
devriye görevinde, 2’sinin karakolda ofis işlerinde ve 3’ünün ise acil çağrılar
için görevlendirilmesi gerekmektedir. Polisler kaç farklı şekilde dağıtılabilir?
o Genel Çözüm:
!
n Birinci grup için !" farklı seçim şansımız vardır.
!#!"
n Her bir birinci grup seçimi için !$
farklı ikinci grup seçim şansımız
vardır.
!#!" #!$
n Her bir birinci ve ikinci grup seçimi için !%
farklı üçüncü grup seçim
şansımız vardır.
! !#!" !#!" #!$
n Temel sayma prensibinden toplam !" !$ !%
!! (!#!" )! (!#!" #!$ )! !!
n = × × = farklı dağılım olur
!#!" !!" ! !#!" #!$ !!$ ! !#!" #!$ #!% !!% ! !" !!$ !!% !

48/136
 Multinomial Katsayı: Örnek
Çözüm: Örnek için toplam 10!
o
= 2520 farklı dağılım
olur. 5!2!3!
o Örnek: Bir sınıftaki 10 çocuk her grupta 5 kişi olacak
şekilde grup A ve grup B olmak üzere ayrılacaktır. Kaç
farklı gruplama mümkündür.
! %& %&!
o Çözüm: !" !#
= ''
= '!'!

49/136
Örnekler
o Örnek: 8 öğretmen 4 okula dağıtılacaktır. Kaç farklı
dağılım mümkündür?
o Her okula 2 öğretmen gitme zorunluluğu olduğu
durumda cevap nasıl değişir?
o Çözüm: Birinci durumda her öğretmen için 4 farklı
seçenek olduğundan toplam 48 = 65536 farklı dağılım
mümkündür.
o İkinci durumda ise her okula tam olarak 2 öğretmen
!
gideceğinden " " " " = 2520 farklı dağılım
mümkündür.

50/136
Örnekler
o Örnek: Bir okulda basketbol turnuvası düzenlenecektir.
20 öğrenci 5 kişilik 4 takıma dağıtılacaktır. Kaç farklı
dağılım mümkündür?
!"
o Çözüm: ## # #
?
o Eğer takımlar birbirinden farklı olsaydı bu çözüm
doğru olurdu. Fakat takımların isimleri olmadığı için
sıra önemli değil. Takımların isimleri için 4! Farklı
dizilim olacağı için:
!" !"
o
## # #
/4!= # # # # $

51/136
Olasılık Tanımı
o Klasik olasılık yaklaşımı

o Olma sıklığı yaklaşımı

o Öznel olasılık

o Olasılık aksiyomları

52/136
Olasılık
o Klasik olasılık yaklaşımı: Bir deneyin n adet
olma ihtimalleri aynı olası sonucu olduğu
varsayılsın. x istenilen durum yada ‘başarı’ olsun.
‘Başarı’ olasılığı x / n olarak hesaplanır.
o Örnek: İyice karıştırılmış bir 52’lik iskambil
kağıdından çekilen bir kağıdın as olma ihtimali
4/52 olur.

53/136
Eksiklik
o Birçok gerçek hayat problemlerinde olası
sonuçların olma ihtimalleri aynı değildir.

o Örnek: Seçimler, hava durumu v.b

54/136
Olma Sıklığı Yaklaşımı
o Bir olayın olma olasılığı uzun süre tekrarlanan
deneyler sonucunda o olayın gözlemlenme
oranına eşit olur.

55/136
Öznel Olasılık
o Olasılık değerleri kişiler tarafından belirlenir
ve sübjektiftir.
o Kişilerin bir olayın olması hakkındaki
inanç/güvenlerini ifade eder.

56/136
Olasılık Aksiyomları
o Axiom 1.Örnek uzay S içindeki her A olayı için
0 £ P( A) £ 1

o Axiom 2. P(S) = 1

o Axiom 3. A ve B örnek uzayda karşılıklı ayrık

iki olay ise

P( A È B) = P( A) + P( B)

57/136
 Aksiyom 3
o !" "#$ örnek uzayda birbirinden ayrık olaylar
olsun.
n !" ∩ !& = ∅ ) ≠ + )ç)-
1 1
o Bu durumda: . ∑
⋃"0$ !"
= "0$ .(!" )
o Önerme: . ! 5 = 1 − .(!)

58/136
 Örnek:
o Akşam yemeği için restorana giden bir kişi iki farklı
yemek siparişi veriyor. Bu kişi 0.6 ihtimalle birinci
yemeği beğenecek, 0.4 ihtimalle ise ikinci yemeği. 0.3
ihtimalle ise ikisini de beğenecek. Bu kişinin iki yemeği
de beğenmeme olasılığı nedir?
o Çözüm: Ai: Kişinin i. yemeği beğenme olayı olsun.
n Kişinin en az birini beğenme olasılığı:
! "# ∪ "% = ! "# + ! "% − ! "# ∩ "% = 0.6 + 0.4 − 0.3 = 0.7
n Kişinin iki yemeği de beğenmemesi olayı en az birini beğenmesi
olayının tümleyeni olduğu için:
! "kişinin iki yemeği beğenmemesi" = ! "# ∪ "% ;
= 1 − ! "# ∪ "% = 0.3

59/136
Örnek
o Bir zar iki kere atılıyor. En az bir kere 6
gelme olasılığı nedir?
o Çözüm: Ai=i. atışta 6 gelmesi
n ! "# ∪ "% = ! "# + ! "% − ! "# ∩ "%
n ! "# = ! "% = 1/6
n ! "# ∩ "% = 1/36
n ! "# ∪ "% =1/6+1/6-1/36=11/36

60/136
Toplanabilirlik Aksiyomu
P( A È B È C ) = ?
P( A È B È C ) = P( A) + P( B) + P(C ) - P( AB) - P( AC ) - P( BC ) + P( ABC )

P( A È B È C È D!) = ???
n
P( E1 È E2 È ! È En ) = å P( Ei ) - å P( Ei1 Ei2 ) + ! + (-1) r +1 å P( Ei1 Ei2 ! Eir )
i =1 i1 < i2 i1 < i2 <!< ir

+ ! + (-1)n +1 P( E1E2 ! En )

61/136