BİYOİSTATİSTİK

Olasılık
Temel Kavramlar
Dr. Öğr. Üyesi Muslu Kazım KÖREZ
Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik ABD

Selçuk Üniversitesi, Alaeddin Keykubat Yerleşkesi, Tıp Fakültesi Temel Tıp Bilimleri Bölümü,
Biyoistatistik Anabilim Dalı, 3.Kat (Dekanlık Katı), E3-009 nolu oda

Oda No: 0332 224 3860

Tel No: 0544 590 3694
E-mail: mkkorez@gmail.com
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9524-6115
1
 Olasılık (Temel Kavramlar)
Olasılık kavramını daha iyi anlayabilmek için bazı temel kavramlara
ihtiyaç vardır. Bu dersimizde, ilk olarak bu temel kavramlara yer
verilecek sonraki adımda ise olasılık kavramı ve temel olasılık
dağılımlarından bahsedilecektir.

2
 Olasılık (Temel Kavramlar)
Rasgele Sonuçlu Deney:
Sonuçlarının kümesi belli olan, ancak hangi sonucun ortaya
çıkacağı önceden söylenemeyen bir işleme Rasgele Sonuçlu
Deney veya kısaca Deney denir.

3
 Olasılık (Temel Kavramlar)
Örnek Uzay:
Bir deneyin tüm mümkün sonuçlarının kümesine Örnek Uzay
denir ve S ile gösterilir. Bir örnek uzayı, elemanları sayılabilir
çoklukta ise sonlu, elemanları doğal sayılar kümesi (N) ile birebir
eşlenebilirse sayıalbilir olarak sonsuz ve bu iki durum dışında ise
sayılamaz örnek uzayı adını alır.
4
 Olasılık (Temel Kavramlar)
Örnek:
Hilesiz bir madeni paranın bir kez atılması tesadüfi deneyine ilişkin üste
gelen yüzlerin oluşturduğu örnek uzayını yazınız.
Çözüm:
Tesadüfi deneye ilişkin iki mümkün sonuç vardır. Bunlar yazı (Y) ve tura
(T)’dir. Böylece örnek uzayı, 𝑆={𝑌,𝑇} olarak ifade edilir.

5
 Olasılık (Temel Kavramlar)
Olay:
Örnek uzayının her alt kümesine bir olay denir ve 𝑂𝑖 ile gösterilir.
➢ Ayrıştırılamaz ve sadece bir elemandan oluşan alt kümeye basit, birden fazla elemandan oluşan alt kümeye ise birleşik olay
adı verilir.
Örnek: Hilesiz bir madeni paranın bir kez atılması tesadüfi deneyine ilişkin üste gelen yüzlerin oluşturduğu mümkün bütün olayları
belirleyiniz.
Çözüm: Tesadüfi deneye ilişkin basit olaylar: 𝑂1={𝑌}, 𝑂2={𝑇} ve 𝑂3=∅={ } olayına aynı zamanda imkansız olay da denir. Birleşik
olay ise, 𝑂4=𝑆={𝑌,𝑇} olup bu olaya da kesin olay denir.
• Not: Hiç elemanı olmayan kümeye imkansız, elemanları örnek uzayına eşit olan küme de kesin olay adı verilir.

• Ayrık Olay: İki olay aynı anda meydana gelemiyorsa bu olaylara ayrık olaylar denir. Diğer bir ifadeyle kesişimleri boş küme
olan olaylara ayrık olaylar denir.

6
 Olasılık (Temel Kavramlar)
Olasılık: Her olaya 0 ile 1 arasında bir gerçel sayı tahsis eden bir fonksiyondur. Olasılık
fonksiyonunun belirtildiği örnek uzaya olasılık uzayı denir.
Bir tesadüfi deney sonucunda karşılaşılabilir her basit olayın ortaya çıkma şansı eşit
olsun. Eşit olasılıklı olaylardan oluşan böylesi bir örnek uzayında mümkün bütün sonuçlar
sayısı, 𝑛(𝑆) ve ilgilenilen 𝑂𝑖 olayına ilişkin birim sayısı, (𝑛𝑂𝑖) ise 𝑂𝑖 olayının ortaya çıkma
olasılığı, 𝑃(𝑂𝑖) ile gösterilir ve bu olasılık, 𝑃(𝑂𝑖)=𝑛(𝑂𝑖)/𝑛(𝑆) eşitliği ile hesaplanır.
Örnek uzaydaki her noktaya (basit rasgele olay) ve her alt kümeye (bileşik rasgele
olay) olasılık uzayında bir nokta (bir olasılık) karşılık gelir.

7
 Olasılık (Temel Kavramlar)
Olasılık Aksiyomları
1) Her 𝑂𝑖 olayı için 0≤𝑃(𝑂𝑖)≤1 sağlanır.
2) 𝑃(𝑂𝑖)=0 (imkansız olayın olasılığı sıfırdır). 𝑃(𝑆)=1 (kesin olayın olasılığı
birdir).
3) A ile B ayrık olmayan iki olay ise 𝑃 𝐴⋃𝐵 = 𝑃 𝐴 + 𝑃 𝐵 − 𝑃 𝐴 ∩ 𝐵
4) A ile B ayrık iki olay ise 𝐴 ∩ 𝐵 = ∅ ve 𝑃 𝐴 ∩ 𝐵 = 0
5) A olayı, S örnek uzayının bir alt kümesi olsun. A olayının tümleyeninin olasılığı,
𝑃 𝐴ҧ = 1 − 𝑃 𝐴 8
 Olasılık (Temel Kavramlar)
Birleşik Olaylar ve Toplama Kuralı
Birleşik Olaylar

Toplama Kuralı

9
Olasılık (Temel Kavramlar)

10
Olasılık (Temel Kavramlar)

11
Olasılık (Temel Kavramlar)

12
 Olasılık (Temel Kavramlar)
Koşullu (Şartlı) Olasılık, Çarpım Kuralı ve Bağımsızlık

13
Olasılık (Temel Kavramlar)

14
 Olasılık
Örnek: 12 yaş çocuklarda sigara içme alışkanlığı ile ebeveynlerin sigara içme alışkanlığı arasındaki ilişkiyi göstermek amacıyla
2847 çocukta ve ebeveynleri üzerinde bir araştırma yapılıyor ve veriler aşağıdaki gibi elde ediliyor.

Ebeveynler Örneğin; A olayı: çocuğun günde 5 adet sigara içmesi,

Çocukların Sigara
Toplam
B olayı: Ebeveynlerin her ikisinin de sigara içmesi
İçme Durumu İkisi de İkisi de
Biri içiyor olsun. Bu durumda, ebeveynlerin her ikisi de sigara
içmiyor içiyor
içiyorken çocuklarının günde 5 adet sigara içmesi
Hiç İçmiyor 480 432 391 1303 olasılığı,
Günde 1 adet 256 393 327 976
Günde 5 adet 90 147 159 396 159
𝑃 𝐴∩𝐵
Günde 5 adetten fazla 22 59 91 172 𝑃 𝐴\B =? ⟹ 𝑃 𝐴\B = = 2847
𝑃 𝐵 968
Toplam 848 1031 968 2847 2847
159
= = 0.1642 = %16.42
968

15
Olasılık (Temel Kavramlar)

16
Olasılık (Temel Kavramlar)

17
Olasılık (Temel Kavramlar)

18
Olasılık (Temel Kavramlar)

19