Hukuk Metodolojisi Ders 3:

5.10.2022
Mantık
Mantık

Bilimdir; doğru düşünmeye ilişkin kuralları saptar

Yöntemdir; uygulamaya yönelik yöntemsel yönü

Mantık

• Bilimsel etkinlik söz konusu olunca onun yöntemi mutlaka bilimsel olmalı
mıdır? evet
• Her hukuku dalının izlediği yöntemler farklı mıdır? ceza ? Özel hukuk? Her
hukuk dalının ayrı yöntemi vardır.
• Pozitif bilimlerde rastlanan deney ve gözleme hukukta yer var mıdır? artistik
imgelerle çalışır mı?

• Hukuk biliminin tek çözümü olmaz, bilimsel kanıtı da olmaz sadece gerekçesi
olur. Hukuksal akıl yürütmenin gerçekleştirildiği mantığa hukuk mantığı adı
verilir.
Hakimin Takdir Yetkisi Sınırı
TMK 4. madde «Kanunun takdir yetkisi tanıdığı veya durumun
gereklerini ya da haklı sebepleri göz önünde tutmayı emrettiği
konularda hâkim, hukuka ve hakkaniyete göre karar verir.»

Soru: Hakimin takdir yetkisi sınırsız mıdır?

Gerekçe
Hakimin Takdir Yetkisi
TCK 84. madde «Başkasını intihara azmettiren, teşvik eden, başkasının intihar
kararını kuvvetlendiren ya da başkasının intiharına herhangi bir şekilde yardım eden
kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.»

TMK Hâkimin takdir yetkisi Madde 182 - Mahkeme boşanma veya ayrılığa karar verirken,
olanak bulundukça ana ve babayı dinledikten ve çocuk vesayet altında ise vasinin ve vesayet
makamının düşüncesini aldıktan sonra, ana ve babanın haklarını ve çocuk ile olan kişisel
ilişkilerini düzenler.
Velâyetin kullanılması kendisine verilmeyen eşin çocuk ile kişisel ilişkisinin düzenlenmesinde,
çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlâk bakımından yararları esas tutulur. Bu eş, çocuğun
bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır.
Hâkim, istem hâlinde irat biçiminde ödenmesine karar verilen bu giderlerin gelecek yıllarda
tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabilir.
Mantık
Hukukçu Yöntemin Bilimselliği -
Bilimsel araştırma yöntemleri
Bilimsel Sistematik
Bir iş Görmektedir. Akıl Yürütme
Örnekseme
Genelleme
Tüme Varım - Tümden Gelim

Hukuki değer yargıları: akılcı, inandırıcı yargılardır.

Özel duygulara ve sezgilere yer yoktur.
Analoji(Kıyas Birbirine benzeyen iki kavram arasındaki benzerliğe dayanarak birisi için verdiği hükmü genelleme
Benzetme, yaparak diğeri içinde vermesidir. (kendisine benzetilen ve benzeyen ) Örn: evlenme kişiyi ergin
örnekseme) kılar, Ali reşit değildir evlenmiştir ve ergin kılınmıştır. O zaman Veli de evlidir ve reşit değildir; o da
ergin kılınır.
-Özel hukuk alanında kıyas yapılmasına sıklıkla izin verilmektedir.
TMK 5. madde «Bu Kanun ve Borçlar Kanununun genel nitelikli hükümleri, uygun düştüğü ölçüde
tüm özel hukuk ilişkilerine uygulanır.»
TBK 246. madde «Taşınır satışına ilişkin kurallar, kıyas yoluyla taşınmaz satışında da uygulanır.»
Ceza hukuku ve vergi hukukunda kıyas yasağı

Aksiyle Kanıt Karşıt anlamdan sonuç çıkarmak (mefhumu muhalif yoluyla) «yasaklanmamış olan bir şeyin
yapılması caizdir».
TMK 129 B. Evlenme engelleri I. Hısımlık
Madde 129- Aşağıdaki kimseler arasında evlenme yasaktır:
1. Üstsoy ile altsoy arasında; kardeşler arasında; amca, dayı, hala ve teyze ile yeğenleri arasında, 2.
Kayın hısımlığı meydana getirmiş olan evlilik sona ermiş olsa bile, eşlerden biri ile diğerinin üstsoyu
veya altsoyu arasında, 3. Evlât edinen ile evlâtlığın veya bunlardan biri ile diğerinin altsoyu ve eşi
arasında

Evleviyet AYM iptal yetkisi – evleviyetle yürütmenin durdurulması yetkisi de tanınmıştır.

Anayasa 36/II «Hiçbir mahkeme, görev ve yetkisi içindeki davaya
bakmaktan kaçınamaz.»

Örnek:
TMK 507/2 «Hesap yapılırken, mirasbırakanın borçları, cenaze giderleri,
terekenin mühürlenmesi ve yazımı giderleri, mirasbırakan ile birlikte
yaşayan ve onun tarafından bakılan kimselerin üç aylık geçim giderleri
terekeden indirilir.»

Soru: Terekede para yoksa cenaze masraflarını kim ödeyecektir?

Tarihçesi
• Klasik mantık: Aristo : hakikati bulmaya yarayan araç (malzeme:
kavram)
• Sembolik mantık: 19 yy.
• Modern mantık: mantık unsurlarını sembollerle ifade eden ve bu
sembollerle işlemler yaparak çıkarım sağlar. (malzeme: sembol)
Mantık İlkeleri
Özdeşlik İlkesi
Çelişmezlik İlkesi
Üçüncü Halin İmkansızlığı İlkesi
Yeter – Sebep İlkesi
Bir şey ne ise odur. Bir şey kendisinden başka bir şey olamaz. Ali, Ali’dir.
Bir şey hem kendisi hem de kendisinden başka bir şey olamaz. Ali hem
evlidir hem bekardır, cümlesi imkansız.
Çelişmezlik ilkesi ile ortaya konulan iki halden birini seçmemiz
gerekmektedir. Her X, ya A’dir ya Da A olmayandır, üçüncü bir hal
düşünülemez.
Her şeyin bir var olma sebebi vardır. (aynı zamanda her şeyin bir amacı
vardır)
Kavramlar

Akıl Yürütme

Önerme

Kavramlar
Kavramlar

Tümel Bir grubun tümüne işaret eden : Medeniyet Üniversitesi : Şehirler

Tekil Bir grubun üyesi olan tek bir şeye işaret eden : Nurdan Sandayuk : İstanbul
Tikel Bir grubun bir kısmına işaret eden : M.Ü. Hukuk Fakültesi : Karadeniz Bölgesi

Somut Karşıt İyi – Kötü

Soyut Çelişik İyi – İyi Değil

Olumlu
Olumsuz
 Önermeler
En az iki terim hüküm Önerme
Yapılarına Göre Önerme
Basit önerme Tek hüküm Ankara, Türkiye’nin Başkentidir.
Bileşik Önerme Birden fazla yargı Ankara, Paris ve Londra Başkenttir.

Konunun Niceliğine Göre Önerme

Tümel Önerme Bir grubun tüm üyelerini Bütün çocuklar akıllıdır.
Tekil Önerme Önerme konusu tekil Ali akıllıdır.
Tikel Önerme Bir grubun bir kısmını Bazı çocuklar akıllıdır.

Yalın
Olumlu : Bütün çocuklar akıllıdır.
Zorunlu(kesin nitelik)
Olumsuz : Bütün çocuklar akıllık değildir.
Mümkün önermeler (olabilir)
Önermeler
• Karşı Olma: İki önermenin nitelik veya nicelik ya da hem nitelik hem de
nicelik bakımından birbirinden farklı olmasına denir.

Üst Karşıt önerme: Özne ve yüklemi aynı ama nitelik bakımından

birbirinden farklı tümel önermedir.

Bütün insanlar ölümlüdür. (Tümel – olumlu)

Bütün insanlar ölümlü değildir. (Tümel – Olumsuz)

Bu önermeler ikisi aynı ayda doğru olamaz, biri doğru biri yanlış
Önermeler
Alt Karşıt Önerme: özne ve yüklemi aynı olmakla birlikte nitelik
bakımından birbirinden farklı tikel önermedir.

Bazı çiçekler sarıdır. (Tikel * Olumlu)

Bazı çiçekler sarı değildir. (Tikel * Olumsuz)

Önermeler
Altık Önermeler: özne ve yüklemi aynı olmakla birlikte sadece nicelik
bakımından farklıdır.

Bütün çocuklar güzeldir. ( Tümel – olumlu)

Bazı çocuklar güzeldir. (Tikel – olumlu)

Önermeler
Çelişik Önermeler: özne ve yüklemleri aynı olmakla birlikte hem nitelik
hem de nicelik bakımından birbirinden farklıdır.

Bütün insanlar ölümlüdür. (tümel – olumlu)

Bazı insanlar ölümlü değildir. (tikel – olumsuz)

Önermeler
Döndürme:
Düz döndürme: bir önermenin olumluluk ve olumsuzluk durumunu
bozmadan öznesini yüklem, yüklemini özne yapmaktır.
Bütün kediler dört ayaklıdır.
Bütün dört ayaklılar kedidir.

Ters döndürme: Öznenin çelişiğini, yüklemin çelişiğini de özne yapmaktır.

(olmayandır – değildir eklenir)
Her kare dört köşelidir.
Her dört köşeli olmayan kare olmayandır.
Akıl Yürütme
Tüme varım: Tekil ve tikelden tümele veya özelden genele varmayı
amaçlayan bir akıl yürütme biçimidir.
Bu sınıfta 15 öğrenci vardır.
Bu öğrencilerin 15’i de şiir yazmaktadır.
O halde sınıftaki bütün öğrenciler şiir yazmaktadır.
Akıl Yürütme
Tümden gelim: Tümelden tekili, genelden özeli çıkartan bir akıl yürütme
biçimidir.
Ayıplı ifa tazminat borcu doğurmalıdır. (Tümel – Soyut kural)

Satıcı defolu mal vermiştir. (Tikel – somut olay)

Öyleyse satıcı tazminat ödemekle yükümlüdür. (Yargı )

Soyut kuraldan somut olay için sonuç çıkarımdır.