IV nedjelja predavanja

 KRIVIČNO PROCESNI SUBJEKTI

I - POJAM I VRSTE KRIVIČNOPROCESNIH SUBJEKATA
II - NAČELA KRIVIČNOPROCESNIH SUBJEKATA
1. Načelo odvojenosti krivičnoprocesnih funkcija
2. Načelo neponovljivosti svojstava subjekta u istoj stvari
III - SUD V - OSUMNJIČENI I OPTUŽENI I PRAVO NA ODBRANU
1. Pojam i nadležnosti suda 1. Pojam osumnjičenog i optuženog
2. Stvarna nadležnost 2. Procesni položaj osumnjičenog i optuženog
3. Mjesna nadležnost 3. Pravo na odbranu i vrste odbrane
4. Funkcionalna nadležnost VI - BRANILAC
5. Spajanje i razdvajanje postupka 1. Prava i dužnosti branioca
6. Sukob nadležnosti 2. Postavljeni branilac
7. Izuzeće sudije VII - OŠTEĆENI U KRIVIČNOM POSTUPKU
IV - TUŽILAC
 KRIVIČNO PROCESNI SUBJEKTI
I POJAM I VRSTE KRIVIČNOPROCESNIH SUBJEKATA
 Krivičnoprocesni subjekt – procesno sposobno fizičko ili pravno lice
koje na osnovu zakonom propisanih prava i dužnosti vrši određenu
funkciju u krivičnom postupku s ciljem ostvarivanja krivičnoprocesnog
zadatka – rasvjetljenja i razrješenja krivične stvari
 Nosilac osnovne funkcije krivičnog procesnog prava – zakonito,
kvalitetno, efikasno i blagovremeno rasvjetljenje i razrješenje krivične
stvari
 Karakteristike krivičnoprocesnog subjekta:
1. može biti fizičko lice (tužilac ili osumnjičeni, optuženi ili osuđeni) i
pravno lice (u svojstvu suda ili optuženog),
2. ima procesnu sposobnost (lice ispunjava sve zakonske uslove za
samostalno preduzimanje neke procesne radje)
 Procesnu sposobnost čine: stvarna i operativna legitimacija.
 Stvarna legitimacija – zasniva se na odnosu jednog lica prema
krivičnoj stvari.
 Operativna legitimacija - sposobnost jednog lica da svoja prava i
dužnosti u krivičnom postupku ostvari upravo svojom sopstvenom
djelatnošću,
 Operativna legitimacija fizičkog lica se zasniva na njegovom uzrastu i
duševnom zdravlju (umjesto njih radnje u postupku preduzimaju
roditelji, staraoci ili zakonski zastupnici)
3. poseduje zakonom predviđeni fond (zbir) prava i dužnosti koje
praktično i određuju njegov procesni položaj,
4. ostvaruje svoja prava i dužnosti u krivičnom postupku s ciljem
ostvarenja zadatka ovog postupka, a to je potpuno, pravilno i istinito
rasvjetljenje i razrješenje krivične stvari.
 Osnovna podjela na:
1. glavne krivičnoprocesne subjekte,
2. sporedne ili pomoćne krivičnoprocesne subjekte
 Glavni krivičnoprocesni subjekti su nosioci glavnih
krivičnoprocesnih funkcija i imaju neposredan interes za ostvarenje
krivičnoprocesnog zadatka. To su:
a) tužilac u funkciji optužbe,
b)osumnjičeni ili optuženi u funkciji odbrane i
c) sud u funkciji suđenja.
 Nosioci funkcije odbrane i optužbe su i krivičnoprocesne stranke.
 Sporedni ili pomoćni krivičnoprocesni subjekti su nosioci
sporednih ili pomoćnih krivičnoprocesnih funkcija. Njima je svojstven
samo posredan interes za rasvjetljenje i rješenje krivične stvari. Ovde
spadaju:
a) svjedoci,
b) vještaci,
c) stručna lica,
d) tumači,
e) oštećeni,
f) punomoćnici,
g) branioci i
h) zakonski zastupnici.
 Nosioci ovih funkcija se nazivaju i krivičnoprocesni učesnici.
 Krivičnoprocesna stranka – razlikuje se od pojma krivičnoprocesnog
subjekta.
 Dva shvatanja o položaju krivičnoprocesnih stranaka u krivičnom
postupku:
 Jedno shvatanje – krivični postupak nema stranački karakter jer u
njemu uopšte i nema stranaka – dolazi od pojma krivičnog postupka
kao javnopravnog instituta prema kome krivični postupak ima zadatak
da realizuje pravo države na kažnjavanje (lat. ius puniendi) preko
nadležnih državnih organa – suda i javnog tužioca.
 Drugo shvatanje –krivični postupak je stranački postupak u kome
učestvuju krivičnoprocesne stranke koje preduzimaju određene
procesne radnje zavisno od fonda raspoloživih prava i obaveza.
 Ono razlikuje dva pojma krivičnoprocesne stranke, materijalni i
procesni
 Materijalni – polazi od predmeta i zadatka krivičnoprocesnog prava.
Krivičnoprocesne stranke su lica između kojih postoji određeni odnos
koji je nastao kao posljedica izvršenog krivičnog djela. Upravo taj
odnos se rasvjetljava i razrješava kao krivična stvar u konkretnom
krivičnom postupku.
 Procesni – polazi od stranačkog karaktera krivičnog postupka i
njegove unutrašnje strukture i položaja glavnih krivičnoprocesnih
subjekata. Stranke u krivičnom postupku su nosioci osnovnih
krivičnoprocesnih funkcija koje se upravo i realizuju, ostvaruju
njihovom djelatnošću u postupku u okviru njihovog fonda prava i
dužnosti određenih zakonom radi ostvarivanja krivičnoprocesnog
zadatka
 II NAČELA KRIVIČNOPROCESNIH SUBJEKATA

 opšta načela – karakteristična za sve subjekte:

 načelo odvojenosti krivičnoprocesnih funkcija,
 načelo neponovljivosti svojstava subjekta u istoj stvari ili (načelo non
bis idem),
 načelo monofunkcionalnosti,(svaki subjekt, obavlja samo jednu
funkciju u kr. postupku – postoje izuzeci npr, oštećeni-svjedok,
optuženi-branilac ili više branilaca),
 posebna načela – vezana samo za neke subjekte (npr. načelo
zbornosti suđenja).
 1. Načelo odvojenosti krivičnoprocesnih funkcija
 nastalo u akuzatorskom krivičnom postupku
 prihvaćeno je i u savremenom mješovitom krivičnom postupku
 krivičnoprocesne funkcije se ne mogu spajati (kumulirati) u rukama
jednog krivičnoprocesnog subjekta nego se povjeravaju različitim
procesnim subjektima
 odnosi se na glavne krivičnoprocesne funkcije tako da u bilo kom
slučaju jedan procesni subjekt ne može vršiti više od jedne funkcije
(tužilac vrši funkciju optuživanja, optuženi funkciju odbrane i funkciju
suđenja sud),
 kumulacija više sporednih funkcija nije zabranjena (npr. oštećeni može
da bude saslušan kao svjedok), ili može da dođe do kumulacije glavne i
sporedne krivičnoprocesne funkcije (npr. optuženi se može saslušati
kao svjedok).
 2. Nač. neponovljivosti svojstava subjekta u istoj stvari
 N. non bis idem, u našem pravu izdignuto je na rang ustavnog načela
 obaveza iz ratifikovanih međunarodnih dokumanata (član 6. EKLJP)
 zakonodavcu onemogućava da odstupi od ovog načela
 isključuje mogućnost da se isti krivičnoprocesni subjekt dva ili više
puta istovremeno ili sukcesivno pojavi u krivičnom postupku u istoj
krivičnoj stvari
 isključuje mogućnost da se po istom predmetu sa istim strankama vodi
više paralelnih postupaka
 razlozi pravičnosti i sigurnosti građana,
 primijeniće se samo ako se radi o istovjetnosti krivičnog djela i
učinioca u novom postupku s krivičnim djelom i učiniocem u krivičnoj
stvari koja je pravnosnažno presuđena ili u kojoj je krivični postupak
još u toku.
 III SUD
1. Pojam i nadležnost suda
 vrsta glavnog krivičnoprocesnog subjekta – nosilac suđenja i
presuđenja krivične stvari
 samostalan i nezavisan državni organ koji vrši sudsku vlast u
granicama svoje nadležnosti utvrđene ustavom i zakonima
 štiti slobode i prava građana, zakonom utvrđena prava i interese
pravnih subjekata i obezbjeđuje ustavnost i zakonitost
 sudovi mogu biti: redovni i vanredni, opšte i posebne nadležnosti i
specijalni sudovi
 sudsku funkciju u domaćem krivičnom procesnom pravu vrše redovni
sudovi opšte nadležnosti, kao posebni organi državne vlasti
 Organizacija i nadležnosti sudova u Republici Srpskoj (uređena je
Zakonom o sudovima RS. Sl.g.37/12)
1. sudovi opšte nadležnosti i
2. sudovi posebne nadležnosti.
 Sudovi opšte nadležnosti su:
a) osnovni sudovi – osnivaju se za područje jedne ili više opština
b) okružni sudovi – osnivaju se za područje dva ili više osnovnih sudova
c) Vrhovni sud – najviši sud u Republici Srpskoj, sa sjedištem u Banjoj
Luci
 Sudovi posebne nadležnosti su:
a) okružni privredni sudovi i
b) Viši privredni sud.
 Krivični sud – redovni sud opšte nadležnosti, kada rasvjetljava i rješava
krivičnu stvar
 nosilac funkcije suđenja i presuđenja u krivičnim stvarima
 uređenje, organizacija i funkcionisanje – zasnovano na određenim
načelima kojima se obezbjeđuje jedinstvo sudskog sistema i vršenja
sudske funkcije,
 Ta načela su sljedeća:
1. načelo nezavisnosti suda i sudija
 sud nezavisan organ državne vlasti
 sudija je nazavisan i samostalan u donošenju odluka,
2. načelo zbornosti rada suda i
3. načelo višestepenosti odlučivanja.
 Nadležnost suda – pravo i dužnost krivičnog suda da u krivičnom
postupku rasvijetli i razriješi krivičnu stvar,
 kriterijumi za određivanje nadležnosti krivičnog suda:
a) vrsta i težina krivičnog djela,
b) svojstva učinioca krivičnog djela,
c) teritorija na kojoj određeni sud vrši sudijsku funkciju,
d) vrsta krivičnoprocesne radnje
 Vrste nadležnosti:
1. stvarna nadležnost – određuje se prema vrsti i težini učinjenog k.d.
2. mjesna nadležnost – određuje se prema teritoriji na kojoj određeni sud
vrši sudsku vlast (obavlja sudijsku funkciju) i
3. funkcionalna nadležnost – određuje se prema vrsti krivičnoprocesne
radnje i poslova koji se preduzimaju od strane kr. suda u toku kr. postup.
 2. Stvarna nadležnost
 pravo i dužnost određenog suda da sudi u određenom krivičnom
predmetu
 određuje se prema vrsti i težini učinjenog krivičnog djela i prema
određenim svojstvima učinioca krivičnog djela
 u svakom slučaju nadležnost suda se određuje prema visini zakonom
propisane kazne za određeno krivično djelo (i to prema najtežoj vrsti
od više alternativno ili kumulativno predviđenih kazni)
 maloljetnost jeste svojstvo učinioca krivičnog djela prema kome je
određena stvarna nadležnost osnovnih sudova da postupaju u prvom
stepenu za sva krivična djela, bez obzira na propisanu kaznu.
 Osnovni sudovi
 osnivaju se za teritoriju jedne ili više opština
 u prvom stepenu sude:
1) za krivična djela za koja je zakonom propisana kao glavna kazna
– novčana kazna ili kazna zatvora do deset godina, ako posebnim
zakonom nije određena nadležnost drugog suda,
2) za krivična djela za koja je posebnim zakonom određena
nadležnost osnovnog suda,
3) za krivična djela za koja im je Sud BiH prenio nadležnost,
4) za bilo koji krivični postupak protiv maloljetnika,
5) da postupa tokom istrage i nakon podizanja optužnice,
6) da odlučuje o vanrednim pravnim lijekovima kada je to
zakonom previđeno,
 Dopunska nadležnost – da postupaju i u ostalim predmetima koji su
povezani sa krivičnim postupcima:
1) da odlučuje o brisanju osude i prestanku mjera bezbjednosti i
pravnih posljedica osude, na osnovu sudske odluke,
2) da postupa po molbama za pomilovanje u skladu sa zakonom,
3) da pruža pravnu pomoć sudovima u Bosni i Hercegovini,
4) da vrši poslove međunarodne pravne pomoći, ako zakonom nije
određeno da neke od tih poslova vrši okružni sud,
5) da vrši druge poslove određene zakonom.
 Okružni sudovi
 po svom položaju između okružnih sudova i Vrhovnog suda
 osnivaju se za područje dva ili više osnovnih sudova
 osnovna stvarna nadležnost u prvom stepenu:
1) da sudi za k.d. za koja je zakonom propisana kazna veća od
deset godina ili dugotrajni zatvor, ako zakonom nije određena
nadležnost drugog suda,
2) da postupa u toku istrage i nakon podizanja optužnice u skladu
sa zakonom,
3) da sudi za krivična djela za koja je Sud BiH prenio nadležnost
na okružne sudove.
 dopunska nadležnost:
1) rješava o sukobu mjesne nadležnosti između osnovnih sudova sa svog
područja u skladu sa zakonom,
2) odlučuje o prenosu mjesne nadležnosti sa jednog osnovnog suda na
drugi osnovni sud na svom području,
3) odlučuje o brisanju osude i prestanku mjera bezbjednosti i pravnih
posljedica osude, na osnovu sudske odluke,
4) postupa po molbama za pomilovanje u skladu sa zakonom,
5) rješava o priznanju odluka stranih sudova,
6) pruža međunarodnu pravnu pomoć u krivičnim predmetima i
7) vrši druge poslove određene zakonom.
 U drugom stepenu odlučuje o:
1) žalbama protiv odluka osnovnih sudova,
2) drugim red. i vanr. prav. lijekovima, ako je to određeno
zakonom.
 Posebno odjeljenje Okružnog suda u Banjoj Luci

 U Okružnom sudu u Banjoj Luci

 posebno samostalno specijalizovano odjeljenje,
 stvarna i mjesna nadležnost za teritoriju cijele Republike Srpske za
krivična djela propisana posebnim zakonom
 Ovdje se radi o krivičnim djelima organizovanog i najtežih oblika
privrednog kriminala.
 Vrhovni sud
 Stvarno je naležan da:
1) odlučuje o redovnim pravnim lijekovima protiv odluka okružnih
sudova, ako je to zakonom određeno,
2) odlučuje o vanrednim pravnim lijekovima protiv pravosnažnih odluka
sudova, kada je to zakonom određeno,
3) odlučuje o pravnim lijekovima protiv odluka svojih vijeća, ako
zakonom nije drugačije određeno,
4) zauzima načelne stavove radi usaglašavanja sudske prakse o
pitanjima za koja ocijeni da su od značaja za jedinstvenu primjenu zakona u
Republici Srpskoj,
5) rješava sukobe nadležnosti između sudova, ako zakonom nije
drugačije određeno,
6) odlučuje o prenošenju mjesne nadležnosti s jednog suda na drugi
sud, kada je to određeno zakonom i
7) razmatra aktuelna pitanja sudske prakse, analizira potrebe za
stručnim usavršavanjem sudija, stručnih saradnika i viših stručnih saradnika i
obavlja druge poslove određene zakonom.
 Sud Bosne i Hercegovine
 Stvarna nadležnost prvostepena i drugostepena u odnosu na odluke
koje je u prvom stepenu donio taj sud,
 Sud BiH je nadležan da sudi:
1) za krivična djela utvrđena KZ BiH i drugim zakonima BiH,
2) za krivična djela utvrđena zakonima RS, FBiH i BD BiH kada ta
krivična djela ugrožavaju suverenitet, teritorijalni integritet, političku
nezavisnost, nacionalnu bezbijednost i međunarodni subjektivitet BiH
ili mogu imati ozbiljne reperkusije i štetne posljedice za privredu BiH,
izazvati druge štetne posljedice za BiH ili izazvati ozbiljnu ekonomsku
štetu ili druge štetne posljedice izvan teritorije RS, FBiH ili BD BiH,
3) zauzima konačan i pravno obavezujući stav za provođenje
zakona BiH i međunarodnih ugovora na zahtjev bilo kog suda entiteta ili
bilo kog suda BD BiH kome je povjereno provođenje zakona BiH,
 4) donosi praktična uputstva za primjenu krivičnog materijalnog prava
BiH iz nadležnosti Suda BiH u vezi sa krivičnim djelima genocida, zločina
protiv čovječnosti, ratnih zločina i kršenja zakona i običaja rata, te pojedinačne
krivične odgovornosti u vezi sa ovim djelima, po službenoj dužnosti ili na
zahtjev bilo kog entitetskog suda ili suda BD BiH,
5) odlučuje o pitanjima koja se tiču provođenja međunarodnih i
međuentitetskih krivičnih propisa, uključujući i odnose sa Interpolom i
drugim međunarodnim policijskim organima, kao što su transfer osuđenog
lica, izručenje i predaja lica, koje zahtijeva od bilo kog organa na području BiH
druga država, odnosno međunarodni sud ili tribunal,
6) rješava sukob nadležnosti između sudova entiteta, između sudova
entiteta i BD BiH, te između Suda BiH i bilo kog drugog suda,
7) odlučuje o ponavljanju krivičnog postupka za krivična djela
predviđena zakonima države BiH,
8) odlučuje o žalbama protiv odluka donesenih u prvom stepenu, te
obavlja druge poslove propisane zakonom.
 Mjesna nadležnost
 Mjesna nadležnost – pravo i dužnost stvarno nadležnog krivičnog
suda da rasvijetli i riješi krivičnu stvar sa svoje teritorije.
 riješena je odredbama Zakona o krivičnom postupku.
 nekoliko različitih kriterijuma za određivanje mjesne nadležnosti
 U krivičnom procesnom pravu postoje dvije vrste mjesne nadležnosti:
1. redovna mjesna nadležnost – koja ima prioritet u primjeni i
2. vanredna mjesna nadležnost – primjenjuje se izuzetno u slučaju
kada se ne može primijeniti nijedan od kriterijuma redovne nadležnosti.
 Redovne mjesne nadležnosti
 tri osnovna kriterijuma za određivanje nadležnog suda:
1. mjesto izvršenja krivičnog djela,
2. mjesto prebivališta ili boravišta osumnjičenog, odnosno optuženog i
3. mjesto hapšenja ili samoprijavljivanja osumnjičenog, odnosno
optuženog.
 Po pravilu se mjesna nadležnost krivičnog suda određuje prema mjestu
izvršenja krivičnog djela – omogućava najlakše vođenje krivičnog
postupka jer se na mjestu izvršenja krivičnog djela nalaze potrebna
dokazna sredstva.
 Ako je krivično djelo izvršeno ili pokušano na područjima raznih
sudova ili na granici tih područja ili je neizvjesno na kom je području
izvršeno ili pokušano, nadležan je onaj od sudova koji je prvi potvrdio
optužnicu, a ako optužnica nije potvrđena, sud koji je prvi primio
optužnicu na potvrđivanje (član 25. stav 2. ZKP RS).
 Ako je krivično djelo učinjeno na domaćem brodu ili domaćem
vazduhoplovu dok se nalazi u domaćem pristaništu, nadležan je sud na
čijem području se nalazi to pristanište. U ostalim slučajevima nadležan
je sud na čijem se području nalazi matična luka broda, odnosno
vazduhoplova ili domaće pristanište u kome se brod, odnosno
vazduhoplov prvi put zaustavi (član 26. ZKP RS).
posebne mjesne nadležnosti:
 Ako nije poznato mjesto izvršenja krivičnog djela ili ako je to mjesto
van teritorije Republike Srpske, nadležan je sud na čijem području
osumnjičeni, odnosno optuženi ima prebivalište ili boravište.
 Ako je taj sud već započeo postupak, on ostaje nadležan i ukoliko se u
međuvremenu saznalo za mjesto izvršenja krivičnog djela.
 Ako nije poznato mjesto izvršenja krivičnog djela ni prebivalište ili
boravište osumnjičenog, odnosno optuženog ili se oba mjesta nalaze
van teritorije RS, nadležan je sud na čijem se području osumnjičeni,
odnosno optuženi uhvati ili se sam prijavi.
 Ako je neko lice učinilo krivična djela u RS i van teritorije RS, a između
tih djela postoji međusobna veza i isti dokazi, nadležan je sud koji je
nadležan za krivično djelo učinjeno u RS.
 Vanredne mjesne nadležnosti
 Pored pravila o redovnoj mjesnoj nadležnosti procesni zakoni daju i
dopunske kriterijume za određivanje mjesno nadležnog suda i tad se
govori o vanrednim nadležnostima.
 Pravila o vanrednoj mjesnoj nadležnosti dolaze u obzir tek kada se
mjesna nadležnost ne može odrediti po pravilima o redovnoj mjesnoj
nadležnosti.
 Vanredne nadležnosti se ne razvrstavaju prema značaju, već se
određuju i primjenjuju u zavisnosti od okolnosti konkretnog krivičnog
predmeta. To su:
1. nadležnosti po odluci suda (lat. forum ordinatum) i
2. nadležnosti po koneksitetu (lat. forum conectitatis).
Nadležnosti po odluci suda – ako se prema odredbama zakona ne
može ustanoviti koji je sud mjesno nadležan, Vrhovni sud određuje
jedan od više stvarno nadležnih sudova pred kojim će se sprovesti
postupak,
Delegirana nadležnost:
 oblik prenošenja mjesne nadležnosti sa mjesno nadležnog suda na
mjesno nenadležan sud
 obavlja u okviru iste vrste sudova – delegacija stvarne nadležnosti nije
dozvoljena
 nužna delegacija mjesne nadležnosti – kada je nadležni sud iz pravnih
ili stvarnih razloga spriječen da postupa – ako za to postoje važni
razlozi
 delegacija mjesne nadležnosti iz stvarnih razloga
 mogućnost određivanja drugog stvarno nadležnog suda za postupanje
u konkretnoj krivičnoj stvari.
Nadležnosti po koneksitetu – poseban osnov za određivanje mjesne ali i
stvarne nadležnosti
 Koneksitet – veza između dva ili više krivičnih predmeta, a može biti
subjektivni, objektivni i mješoviti
 Subjektivni – odraz izvršenja krivičnih djela u sticaju, kada je jedno lice
izvršilo više krivičnih djela
 Objektivni – kad se veza između krivičnih predmeta uspostavlja preko
izvršenog krivičnog djela (više lica učestvovalo u izvršenju istog krivičnog
djela ili su na drugi način u neposrednoj vezi sa krivičnim djelom)
 Mješoviti – kada je više lica optuženo za više KD (zbog toga se još naziva i
subjektivno-objektivni) a između izvršenih KD postoji međusobna veza.
 Pravila ove nadležnosti – kada postoji određena veza između više krivičnih
predmeta za koje treba voditi jedinstven krivični postupak i donijeti jednu
presudu, ali ona su različite težine (što utiče na stvarnu nadležnost suda) ili
su izvršena na područjima različitih sudova (što otvara pitanje mjesne nad.)
 Funkcionalna nadležnost
 uređuje pitanje podjele poslova u okviru stvarno i mjesno nadležnog
suda u toku jednog krivičnog postupka
 određuje djelokrug rada i postupanja sudije za prethodni postupak,
predsjednika vijeća, sudskog vijeća i drugih lica u okviru suda (u
vršenju funkcije suđenja i presuđenja krivične stvari) u jednoj krivičnoj
stvari.
 Po svojoj pravnoj prirodi i karakteristikama, funkcionalna nadležnost
krivičnog suda se u potpunosti podudara sa stvarnom nadležnošću
suda.
 U prvom stepenu sudovi sude u vijećima sastavljenim od troje sudija, a
za krivična djela za koja je propisana kao glavna kazna novčana kazna
ili kazna zatvora do deset godina, u prvom stepenu sudi sudija
pojedinac.
 U drugom i trećem stepenu sudi vijeće sastavljeno od troje sudija.
 O zahtjevu za zaštitu zakonitosti kao vanrednom pravnom lijeku
odlučuje Vrhovni sud u veću sastavljenom od pet sudija.
 Sudija za prethodni postupak, sudija za prethodno saslušanje,
predsjednik suda i predsjednik vijeća odlučuju u slučajevima koji su
predviđenim u zakonu.
 U vijeću koje je sastavljeno od troje sudija sud odlučuje o žalbama
protiv rješenja kada je to određeno zakonom i donosi druge odluke van
glavnog pretresa.
 U vijeću sastavljenom od troje sudija sud odlučuje i o zahtjevu za
ponavljanje postupka.
 Spajanje i razdvajanje postupka
 Ako je isto lice optuženo za više krivičnih djela, pa je za neka od tih djela
nadležan niži, a za neka viši sud, nadležan je viši sud, a ako su nadležni
sudovi iste vrste, nadležan je onaj sud koji je po zahtjevu ovlašćenog tužioca
prvi počeo postupak, a ako postupak još nije počet sud kome je prvo
podnesen zahtjev za pokretanje postupka (član 30. ZKP RS).
 Na isti način se određuje i nadležnost suda u slučaju ako je oštećeni
istovremeno učinio krivično djelo prema optuženom.
 Za saizvršioce je nadležan, po pravilu, sud koji je kao nadležan za jednog od
njih prvi započeo postupak. Sud koji je nadležan za izvršioca krivičnog djela
nadležan je, po pravilu, i za saučesnike, prikrivače, lica koja su pomogla
učiniocu poslije izvršenja krivičnog djela, kao i za lica koja nisu prijavila
pripremanje krivičnog djela, izvršenje krivičnog djela ili učinioca. U svim
ovim slučajevima provodi se, po pravilu, jedinstveni postupak i donosi jedna
presuda.
 Sud može da odluči da se sprovede jedinstveni postupak i donese jedna
presuda i u slučaju kada je više lica optuženo za više krivičnih djela, ali
samo ako između izvršenih krivičnih djela postoji međusobna veza.
Ako je za neka od ovih krivičnih djela nadležan viši, a za neka niži sud,
jedinstveni postupak može se sprovesti samo pred višim sudom.
 Sud može odlučiti da se sprovede jedinstveni postupak i donese jedna
presuda ako se pred istim sudom vode odvojeni postupci protiv istog
lica za više krivičnih djela ili protiv više lica za isto krivično djelo.
 O spajanju krivičnog postupka odlučuje sud koji je nadležan za
sprovođenje jedinstvenog postupka. Protiv rješenja kojim je određeno
spajanje postupka ili kojim je odbijen prijedlog za spajanje, nije
dopuštena žalba.
 Pored spajanja, zakon predviđa i mogućnost razdvajanja krivičnog
postupka (član 31. ZKP RS).
 Sud koji je nadležan za postupanje može iz važnih razloga ili iz razloga
cjelishodnosti do završetka glavnog pretresa da odluči da se postupak
za pojedina krivična djela ili protiv pojedinih optuženih lica razdvoji i
posebno dovrši.
 Rješenje o razdvajanju postupka donosi sudija, odnosno vijeće, nakon
saslušanja stranaka i branioca.
 Protiv ovog rješenja kojim je određeno razdvajanje postupka ili kojim
je odbijen predlog za razdvajanje postupka nije dopuštena žalba.
 Sukob nadležnosti
 postoji kada sud kome je predmet ustupljen na nadležno postupanje
smatra da je nadležan onaj sud koji mu je taj predmet ustupio ili neki
drugi sud,
 Kao pravno pitanje nastaje kada ovaj drugi sud, koji takođe smatra da
nije nadležan, pokrene postupak za rješavanje nadležnosti,
 negativan sukob nadležnosti –dva suda odbijaju od sebe nadležn.,
 pozitivan sukob nadležnosti - dva suda prisvajaju nadležnost
 na stvarnu nadležnost – sud pazi u toku trajanja cijelog krivičnog
postupka,
 na mjesnu nadležnost – sud pazi do potvrđivanja optužnice,
 čim primijeti da nije nadležan, sud je dužan da se rješenjem oglasi
nenadležnim
 Po pravnosnažnosti ovog rješenja upućuje predmet nadležnom sudu,
 Ako u toku glavnog pretresa sud ustanovi da je za suđenje nadležan
niži sud, tada ne dostavlja predmet tom sudu, nego sam sprovodi
krivični postupak do kraja i donosi odluku.
 Nakon što optužnica bude potvrđena, sud se više ne može oglasiti
mjesno nenadležnim, niti stranke mogu isticati prigovor mjesne
nenadležnosti
 nenadležni sud je dužan da preduzme sve radnje u postupku za koje
postoji opasnost od odlaganja.
 Ako sud kome je predmet ustupljen kao nadležnom smatra da je
nadležan sud koji mu je predmet ustupio ili neki drugi sud, pokreće
postupak za rješavanje sukoba nadležnosti,
 Kada je povodom žalbe protiv odluke prvostepenog suda kojom se ovaj
oglasio nenadležnim, odluku donio drugostepeni sud, za tu odluku
vezan je o pitanju nadležnosti i sud kome je predmet ustupljen ako je
drugostepeni sud nadležan za rješavanje sukoba nadležnosti između
tih sudova.
 Sukob nadležnosti između sudova rješava zajednički neposredno viši
sud (član 36. ZKP RS).
 Prije nego što donese rješenje povodom sukoba nadležnosti, sud će
zatražiti mišljenje stranaka i branioca.
 Protiv ovog rješenja žalba nije dopuštena.
 Dok se ne riješi sukob nadležnosti između sudova, svaki od njih dužan
je da preduzme one radnje u postupku za koje postoji opasnost od
odlaganja.
 Izuzeće sudije
 opšta sudijska sposobnost –pretpostavka, stranke je ne mogu
dovoditi u sumnju u toku krivičnog postupka.
 mogućnost izuzeća sudije - odnosi se na vezu sa učesnicima u
postupku ili k.d. povodom koga se postupak vodi
 obavezno i fakultativno izuzeće
 Obavezno izuzeće:
1. ako je oštećen krivičnim djelom,
2. ako mu je osumnjičeni, odnosno optuženi, njegov branilac, tužilac,
oštećeni, njegov zakonski zastupnik ili punomoćnik, bračni, odnosno
vanbračni drug ili srodnik po krvi u pravoj liniji do bilo kog stepena, u
pobočnoj liniji do četvrtog stepena, a po tazbini do drugog stepena,
3. ako je sa osumnjičenim, odnosno optuženim, njegovim braniocem,
tužiocem ili oštećenim u odnosu staraoca, štićenika, usvojioca,
usvojenika, hranioca ili hranjenika,
4. ako je u istom krivičnom predmetu učestvovao kao sudija za prethodni
postupak, sudija za prethodno saslušanje ili je postupao kao branilac,
zakonski zastupnik ili punomoćnik oštećenog, odnosno tužioca, ili je
saslušan kao svjedok ili kao vještak,
5. ako je u istom predmetu učestvovao u donošenju odluke koja se pobija
pravnim lijekom i
 fakultativno izuzeće
 postojanje okolnosti koje izazivaju razumnu sumnju u njegovu
nepristrasnost
 može ga tražiti sam sudija ili stranke i branilac.
 stranke i branilac do početka glavnog pretresa
 ako su za razlog saznali kasnije – odmah po saznanju
 zahtjev za izuzeće sudije višeg suda mogu staviti i u žalbi ili u
odgovoru na žalbu
 može se tražiti izuzeće samo poimenično određenog sudije
 sudija, čim sazna da postoji neki od razloga za njegovo izuzeće dužan
je da prekine svaki rad na tom predmetu i da o tome obavijesti
predsjednika suda (postupak obaveznog izuzeća)
 o izuzeću sudije ili predsjednika suda odlučuje se na opštoj sjednici
 shodno primjena – na tužioce i lica koja su ovlašćena da ga zastupaju,
zapisničare, sudske tumače, stručna lica i na vještake, ako za njih nije
nešto drugo određeno.
 tužilac odlučuje o izuzeću lica koja su ovlašćena da ga zastupaju,
 o izuzeću tužioca odlučuje kolegijum tužilaštva.
 o izuzeću zapisničara, tumača, stručnog lica i vještaka odlučuje vijeće,
predsjednik vijeća ili sudija, a do podizanja optužnice tužilac.
 kada ovlašćena službena lica preduzimaju istražne radnje o njihovom
izuzeću odlučuje tužilac.
 ako prilikom preduzimanja ovih radnji učestvuje zapisničar, o
njegovom izuzeću odlučuje službeno lice koje preduzima radnju.
 IV TUŽILAC
 tužilac je osnovni krivičnoprocesni subjekt,
 tužilac je nosilac funkcije optužbe,
 tužilac je i krivičnoprocesna stranka,
 tužilac je samostalni organ državne vlasti koji je smješten između
pravosudnih organa i organa uprave.
 pravosudne karakteristike proizilaze iz ovlašćenja i dužnosti koja mu
daje zakon o krivičnom postupku,
 karakteristike upravnog organa mu daje njegova monokratska
struktura, vertikalna organizacija i subordinacija.
 Kao nosioci funkcije krivičnog gonjenja i ovlašćeni tužioci u pojedinim
istorijskim razdobljima javljali su se razni subjekti:
 u prvoj fazi razvoja akuzatorskog postupka ovlašćenim tužiocem smatralo
svako lice koje je krivičnim djelom povrijeđeno (sistem privatne tužbe).
 u kasnijoj fazi tog sistema krivičnog postupka prihvaćen je sistem popularne
tužbe, pa je kao tužilac mogao nastupati bilo koji građanin (lat. quivis ex
populo) -postoji i danas u engleskom krivičnom postupku,
 u inkvizitorskom krivičnom postupku dolazi do spajnja funkcija gonjenja i
suđenja i uvođenja krivičnog gonjenja po službenoj dužnosti,
 Tek u 19. vijeku u mješovitom modelu krivičnog postupka uvodi se
tužilaštvo, kao poseban državni organ, kome se gonjenje učinilaca krivičnih
djela povjerava kao isključivi zadatak
Tužilaštva su zasnovana na određenim načelima koja obezbjeđuju
uspješno i efikasno ostvarivanje njihove funkcije:
 Načelo jedinstva i nedjeljivosti –sva tužilaštva predstavljaju
jedinstvenu organizaciju u kojoj se nalaze viša i niža tužilaštva.
 Načelo hijerarhijskog uređenja – upućuje na povezanost tužilaštava
i izražava se kroz podređenost nižih tužilaštava višim tužilaštvima,
odnosno nadređenost viših nižim tužilaštvima, kao i hijerarhiju
između pojedinaca unutar tužilaštava.
 Načelo supstitucije – predstavlja pravo tužilaštva višeg nivoa
(Republičko) da vršenje određenih poslova u konkretnoj krivičnoj
stvari preuzme od određenog nižeg tužioca i povjeri nekom drugom
nižem tužiocu.
 Načelo monokratskog uređenja –poslove iz nadležnosti tužilaštva
vrši uvijek jedno lice, tako da ne postoji vršenje poslova i odlučivanje u
zbornom sastavu.
U pojedinim zakonodavstvima postoje i:
 privatni tužilac - gonjenje za manje teška k.d. kod kojih je dominantan
privatni, lični interes i gdje je ugroženo ili povrijeđeno dobro manje
vrijednosti (npr. laka tjelesna povreda, samovlašće, oštećenje tuđe
stvari i sl.)
 oštećeni kao tužilac - dozvoljava se preuzimanje krivičnog gonjenja za
k.d. za koja se gonjenje preduzima po službenoj dužnosti u slučaju da
tužilac, kao državni organ, odbaci krivičnu prijavu ili odustane od
daljeg gonjenja,
 Ova vrsta tužilaca postojala je i u našem ranijem krivičnom
procesnom zakonodavstvu.
 Osnovno pravo, ali i dužnost -otkrivanje i gonjenje učinilaca krivičnih
djela (član 43. ZKP RS)
 U ostvarenju svoje funkcije on ima sljedeća zakonom propisana prava i
dužnosti da:
1. odmah nakon saznanja da postoje osnovi sumnje da je učinjeno
krivično djelo, preduzima potrebne mjere u cilju njegovog otkrivanja i
sprovođenja istrage, pronalaženja osumnjičenog, rukovođenja i nadzora
nad istragom, kao i radi upravljanja aktivnostima ovlašćenih službenih
lica koji pronalaze osumnjičenog i prikupljaju izjave i dokaze,
2. sprovede istragu,
3. daje imunitet,
4. zahtijeva dostavljanje informacija od državnih organa, preduzeća,
pravnih i fizičkih lica u Republici Srpskoj,
5. izdaje pozive i naredbe i predlaže izdavanje poziva i naredbi u skladu
sa ovim zakonom,
6. da naredi ovlašćenom službenom licu da izvrši naredbu izdatu od
suda u skladu sa ovim zakonom,
7. utvrđuje činjenice potrebne za odlučivanje o imovinskopravnom
zahtjevu.
8. predlaže izdavanje kaznenog naloga,
9. podiže i zastupa optužnicu pred sudom,
10. izjavljuje pravne lijekove i
11. obavlja i druge poslove određene zakonom.
Republika Srpska:
 Republičko tužilaštvo - osnovano za cijelu teritoriju Republike Srpske i
nadređeno je okružnim tužilaštvima,
 okružna tužilaštva – osnivaju se za teritoriju mjesne nadležnosti
okružnih sudova i postupaju pred okružnim i osnovnim sudovima
 šest okružnih tužilaštava – Banja Luka, Prijedor, Doboj, Bijeljina,
Istočno Sarajevo i Trebinje
 u okviru Republičkog tužilaštva – Posebno odjeljenje za suzbijanje
korupcije, organizovanog i najtežih oblika privrednog kriminala,
nadležno za cijelu teritoriju RS
BiH:
 Tužilaštvo BiH - postupa pred Sudom BiH i nadležno je za gonjenje
učinilaca krivičnih dijela iz te nadležnosti za cijelu BiH
 1. Princip mutabiliteta
 Princip mutabiliteta je izuzetno ovlašćenje tužioca da do određenog
stadijuma krivičnog postupka može odustati od krivičnog gonjenja
optuženog,
 N. Mutabiliteta - ovlašćenje da raspolaže krivičnom tužbom u već
pokrenutom krivičnom postupku,
 kada na osnovu naknadno prikupljenih dokaza i rasvijetljenih
okolnosti dođe do uvjerenja da ne postoje dalje uslovi za nastavak
gonjenja ili da izmijeni ili dopuni već podnijeti optužni akt,
 da odustane od krivičnog gonjenja prostom izjavom bez obaveze da
saopšti razloge na osnovu kojih to čini,
 tužilac može odustati od gonjenja do završetka glavnog pretresa, a pred
višim sudom samo kada je to predviđeno zakonom (član 46. ZKP RS),
 V OSUMNJIČENI I OPTUŽENI I PRAVO NA ODBRANU
1. Pojam osumnjičenog i optuženog
 Osumnjičeni, odnosno optuženi je lice protiv koga se vodi krivični postupak,
 glavni krivičnoprocesni subjekt i krivičnoprocesna stranka.
 Zavisno od stadijuma ili vrste krivičnog postupka u kome se pojavljuje zakon
za njega koristi i izraz osuđeni.
 Osumnjičeni je lice koje se na osnovu određenih informacija povezuje sa
krivičnim djelom.
 osumnjičeni - lice za koje postoje osnovi sumnje da je učinilo krivično djelo
(član 20. tačka a) ZKP RS).
 Optuženi - lice protiv kojeg je je jedna ili više tačaka u optužnici potvrđena
(član 20. tačka b) ZKP RS), čime je ona stupila na pravnu snagu.
 osuđeni - lice za koje je pravnosnažnom odlukom utvrđeno da je krivično
odgovorno za određeno krivično djelo (član 20. tačka v) ZKP RS).
 krivični postupak se može voditi samo protiv fizičkog i pravnog lica koje ima
stranačku sposobnost u krivičnom postupku i protiv koga postoje osnovi
sumnje da je učinilo određeno krivično djelo.
 ta obilježja su elementi sadržaja pojma optuženi u materijalnom smislu.
 svaki učinilac krivičnog djela ne može biti i optuženi.
 ne može se voditi protiv lica koje uživa materijalnopravni ili krivičnoprocesni
imunitet, koje u vrijeme izvršenja krivičnog djela nije navršilo 14 godina
života (dijete).
 Protiv lica koje je u vrijeme izvršenja krivičnog djela bilo neuračunljivo može
se voditi krivični postupak ali mu se ne mogu izreći krivične sankcije.
 Kako pravno lice nije čovjek i ne može samostalno preduzimati radnje u
postupku, to za njega uvijek mora obavljati fizičko lice. To je nova vrsta
procesnog subjekta koju zakon naziva predstavnik pravnog lica. Optuženo
pravno lice može imati samo jednog predstavnika, a to može biti svako
potpuno poslovno sposobno fizičko lice. Ograničenje postoji samo u pogledu
lica koje bi se našlo u sukobu procesnih uloga, odnosno ono koje je optuženo
za isto krivično djelo kao i pravno lice ili koje je pozvano u istom postupku
kao svjedok.
 2. Procesni položaj osumnjičenog i optuženog

 određen njegovim pravima i dužnostima,

 Prvo, osumnjičeni, odnosno optuženi je procesni subjekt i procesna
stranka,
 Drugo, on je objekt određenih prinudnih procesnih mjera državnih
organa pa je ujedno i procesni objekt,
 Ova dvojnost se u pojedinim stadijumima krivičnog postupka različito
ispoljava, zavisno da li se radi o prethodnom postupku (istrazi) ili o
glavnom pretresu.
 Položaj osumnjičenog, odnosno optuženog, kao procesnog
subjekta, proizlazi iz njegove dužnosti da se podvrgne:
 a) započinjanju i vođenju krivičnog postupka,
 b) kao pasivno dokazno sredstvo dokazivanju činjenica protiv svoje
volje (npr. dužan je da se podvrgne ličnom pretresu, tjelesnom
pregledu, uzimanju krvi i DNK)
 Procesni položaj osumnjičenog, odnosno optuženog kao procesnog
subjekta proizilazi iz većeg broja procesnih prava koja pravni poredak
jemči za efikasno ostvarivanje funkcije odbrane, kao jedne od tri
osnovne funkcije u krivičnom postupku:
 a) pravo da bude obaviješten o razlozima zbog kojih je dobio svojstvo
osumnjičenog, odnosno optuženog,
 b) pravo da bude ispitan, kako u prethodnom postupku tako i na
glavnom pretresu, kako bi predstavio ili predložio dokaze koji mu idu
u korist i da se izjasni o dokazima koji su na njegovu štetu,
 c) pravo na ćutanje i privilegiju zaštite od samooptuživanja,
 d) pravo na potrebno vrijeme za pripremanje odbrane,
 e) pravo da u toku istrage razmatra spise i razgleda pribavljene
predmete koji mu idu u korist, osim ako se radi o spisima i predmetima
čije bi otkrivanje moglo dovesti u opasnost cilj istrage,
 f) pravo na branioca po slobodnom izboru, pravo da se brani sam ili uz
stručnu pomoć izabranog branioca, a ako se radi o obaveznoj odbrani
ako sam ne uzme branioca on će mu se postaviti po službenoj dužnosti,
 g) pravo na besplatnu stručnu pomoć branioca u slučajevima
predviđenim zakonom,
 h) pravo na predlaganje dokaza i preduzimanje krivičnoprocesnih
radnji,
 i) pravo da bude prisutan suđenju,
 j) pravo na ulaganje pravnih lijekova
 3. Pravo na odbranu i vrste odbrane
 Optuženi u krivičnom postupku ostvaruje funkciju odbrane,
 Pravo na odbranu je osnovno Ustavom zajemčeno pravo,
 pozitivna prava -na iznošenje odbrane, na branioca, predlaganja i
učestvovanja u izvođenju dokaza i
 negativna prava -uskraćivanje iskaza, slobodu od ograničenja odbrane,
 može odbranu obavljati lično (lična ili materijalna odbrana) ili putem
branioca (formalna odbrana). Odbrana može biti:
 1. lična ili materijalna odbrana, koju vrši optuženi usmeno (iskazujući
svoje saznanje o djelu, predlažući dokaze, iznoseći završnu riječ) ili pismeno
(podnošenjem raznih pismena, podnesaka i sl.), pa se razlikuje lična pismena
i lična usmena odbrana. Kod materijalne obrane postoji određena pomoć
organa koji vodi krivični postupak (poučiti o pravnu na branioca, nije dužan
iznositi svoju odbranu, i sl.) To je u vezi sa obavezom državnih organa koji
učestvuju u krivičnom postupku da oni moraju utvrđivati i sve one činjenice
koje optuženom idu u prilog, a ne samo one koje mu idu na štetu.
 2. stručna ili formalna odbrana ostvaruje se djelatnošću branioca, a
kao i lična ona može biti pismena i usmena. Form. odbrana može biti:
 a) obvezna formalna odbrana -optuženi mora imati branioca, pa će mu
ga, ako ga sam ne uzme (angažuje), postaviti sud. (kaz. zat. 10 god.,
pritvor, maloljetnici),
 Sud može optuženom postaviti branioca čak i kad ne postoje uslovi za
obaveznu odbranu, ako on postavi takav zahtjev, ako prema svome
imovnom stanju ne može podmiriti troškove odbrane, a posebne
okolnosti slučaja to opravdavaju - u teoriji naziva nepravom obveznom
odbranom,
 b) fakultativna formalna odbrana -optuženi može, ali ne mora imati
branioca, a imaće ga samo onda ako ga sam angažuje. (punomoć)
 Branioca optuženom, osim ako se on tome izričito ne protivi, mogu
uzeti i druga zakonom određena lica.
 3. višestruka odbrana znači da jedan optuženi može imati
istovremeno više branilaca,
 4. Zajednička odbrana znači da više (sa)optuženih ima jednog, dakle,
zajedničkog branioca - nije dozvoljena u slučaju kada im branioca
postavlja sud ili ako je to u suprotnosti s efektima njihove odbrane
(kolizija stavova, dokaza, iskaza).
 VI BRANILAC
1. Prava i dužnosti branioca
 Branilac je pravno obrazovano lice, sa završenim pravnim fakultetom i
položenim pravosudnim ispitom (advokat), koje zastupa osumnjičenog i
optuženog u krivičnom postupku.
 branilac mora biti upisan kao advokat u imenik neke od advokatskih komora
u Bosni i Hecegovini,
 Branilac svoja prava izvodi iz prava osumnjičenog, odnosno optuženog koga
brani, on nije stranka ali jeste učesnik u postupku.
 Prva grupa prava - prava branioca, koja inače ima i sam osumnjičeni u
krivičnom postupku-proizilaze iz zakonskog ovlašćenja branioca prema
kojima je on ovlašćen da preduzima sve radnje koje može da preduzme i sam
osumnjičeni,
 Druga grupa prava -koja su propisana isključivo za branioca u funkciji
pružanja stručne pomoći.
 Osnovna prava branioca su:
1. pravo da prisustvuje istražnim i drugim raspravnim radnjama,
2. pravo da bude obaviješten o radnjama kojima može
prisustvovati,
3. pravo da razgleda krivične spise i da razmatra dokaze,
4. prava branioca kada se osumnjičeni nalazi u pritvoru,
5. pravo da predlaže dokaze,
6. prava na glavnom pretresu (aktivno učešće kod ispitivanja
optuženog i izvođenja dokaza uopšte, pravo na završnu riječ) i
7. prava kod redovnih i vanrednih pravnih lijekova.
 Dužnosti branioca su:
1. dužnost predaje punomoćja,
2. dužnost prisustvovanja glavnom pretresu i
3. dužnost korektnog ponašanja u postupku.
 Ne mogu biti branioci:
 oštećeni,
 bračni, odnosno vanbračni drug oštećenog ili tužioca, niti njihov
srodnik po krvi u pravoj liniji do bilo kog stepena, u pobočnoj liniji do
četvrtog stepena ili po tazbini do drugog stepena,
 branilac koji je pozvan kao svjedok u tom predmetu, lice koje je
prethodno u istom predmetu postupalo kao sudija ili tužilac.
 zakon predviđa i mogućnost isključenja branioca iz postupka koji
zloupotrebljava kontakt sa osumnjičenim, odnosno optuženim koji je u
pritvoru da bi osumnjičeni, odnosno optuženi učinio krivično djelo ili
ugrozio sigurnost ustanove u kojoj se pritvor izvršava.
 Odluka o isključenju branioca donosi se na posebnom saslušanju kome
prisustvuju tužilac, osumnjičeni, odnosno optuženi, branilac i
predstavnik advokatske komore čiji je branilac
 2. Postavljeni branilac
 po službenoj dužnosti koji vrši funkciju odbrane i pored ili mimo volje
optuženog,
 zbog zaštite interesa osumnjičenog, odnosno optuženog, ali i zbog
zakonitog, efikasnog i kvalitetnog okončanja krivičnog postupka,
 osumnjičeni, (optuženi) mora imati branioca (obav. odbrana)čl.53.Zkp:
1. prilikom prvog ispitivanja ako je nijem ili gluv,
2. ako je osumnjičen za krivično djelo za koje se može izreći kazna
dugotrajnog zatvora,
3. prilikom izjašnjenja o prijedlogu za određivanje pritvora, za
vrijeme dok pritvor traje i
4. nakon podizanja optužnice za krivično djelo za koje se može
izreći kazna od deset godina zatvora ili teža kazna, optuženi mora imati
branioca u vrijeme dostavljanja optužnice
 Ako osumnjičeni ili optuženi u slučajevima obavezne odbrane ne uzme
sam branioca ili branioca ne angažuju druga zakonom ovlašćena lica,
branioca mu postavlja, sud.
 U ovom slučaju, osumnjičeni, odnosno optuženi ima pravo na branioca
do pravnosnažnosti presude, a ako je izrečena kazna dugotrajnog
zatvora i u postupku po vanrednom pravnom lijeku.
 Takođe, osumnjičenom, odnosno optuženom branilac se mora
postaviti ako sud utvrdi da je to zbog složenosti predmeta, mentalnog
zdravlja osumnjičenog, odnosno optuženog ili drugih okolnosti u
interesu pravde.
 U slučaju postavljenja branioca, osumnjičeni, odnosno optuženi se
prvo poziva da sam izabere branioca sa predočene liste. Ukoliko on
sam ne izabere branioca, tada mu branioca postavlja sud.
 VII OŠTEĆENI U KRIVIČNOM POSTUPKU
 Oštećeni - lice kome je kakvo lično ili imovinsko pravo krivičnim
djelom povrijeđeno ili ugroženo
 U svojstvu oštećenog može se pojaviti fizičko i pravno lice
 U pravnim sistemima koji poznaju institut privatnog tužioca i
oštećenog kao tužioca oštećeni može, u svojstvu stranke u postupku,
da vrši funkciju krivičnog gonjenja učinioca krivičnog djela
 može biti stranka u jednom dijelu krivičnog postupka, u adhezionom
postupku, ako sud odlučuje o njegovu imovinskopravnom zahtjevu,
 U našem sistemu krivičnog procesnog prava oštećeni nije stranka nego
učesnik u postupku, sporedni krivičnoprocesni subjekt
 Oštećeni ima pravo da u krivičnom postupku postavi imovinskopravni
zahtjev i zahtijeva da mu se naknade troškovi krivičnog postupka.