DKP ZAVRŠNI

1. ISTORIJAT
DKP je dio međunarodnog javnog prava i sadrži pravila međunarodnog prava u vezi odnosa u
međunarodnoj zajednici (odnosi između samih država, zatim odnosi između država i organizacija,
između samih organizacija).
Diplomatsko pravo se dijeli na oblike bilateralne diplomatije i multilateralne diplomatije.
- Prema vremenu i stalnosti imamo podjelu na stalnu (sedentarnu) i privremenu (ad hoc).
o Stalne diplomatske misije su: stalne misije pri međunarodnim organizacijama i konzulati
o Ad hoc diplomatske misije su: specijalne misije
- Bilateralna diplomatija obuhvata: stalne diplomatske misije, specijalne misije, konzulati
- Multilateralna diplomatija obuhvata: međunarodne organizacije i stalne misije pri tim
organizacijama.
Temelj kodifikacije DKP: 3 Bečke konvencije: 1961. o diplomatskim odnosima, 1963. o konzularnim
odnosima, 1975. o predstavljanju država u njihovim odnosima sa međunarodnim organizacijama
univerzalnog karaktera i Konvencija o specijalnim misijama od 1969.
- Uspostavljanjem međunarodne zajednice osnovano je DKP
- Čak i prije osnivanja država u modernom smislu, postojali su izaslanici (mandatari) plemena,
zajedno sa pravilima o vršenju poslova
- Primjeri izaslanika kroz istoriju: Kralj David i Solomon primaju i šalju izaslanike
Antička Grčka:
- Prvo, pokušati preko izaslanika da se riješi spor
- Dvije vrste izaslanika: glasnici, koji nose poruku ili obavještenje i poslanici koji su pregovarali
- Imunitet: poslanici su bili zaštićeni i nije bilo dozvoljeno da ih neko povrijedi. Nosili su: bijelu
palicu, zelenu grančicu ili poseban pojas.
Stare kineske knjige: navode da uzrok rata može biti lose postupanje prema poslanicima.
Rim:
- Rimljani su smatrali da je povrjeda poslanika zločin.
- Saturnin je bio osuđen na smrt (senat ga je osudio) jer je teško povrijedio poslanike kralja
Mitridata
- Diplomatsko pravo je najviše unaprijeđeno u starom Rimu
- Kolegijum od 20 fecijala - sveštenika najvećeg ranga
- „Fecijalno pravo“ – pravila i običaji o pravima i dužnostima poslanika – to su začeci
savremenog diplomatskog prava
- poslanici nisu plaćali porez
- bez profesionalnih diplomata - Poslanici su mogli biti pjevači, muzičari, žene

1
Vizantija:
- Car je smatran bogom, samo on je mogao da daje titule
- Detaljna pravila protokola i ceremonijala
- Stranac nije mogao da sjedi zajedno sa carem, mogao je samo da stoji ili kleči
- To je izazvalo probleme sa strancima, npr. Car Konrad nije želio da se sastane sa vizantijskim
carem, jer je to pravilo smatrao ponižavajućim
- Poslanici su nekada pokušavali da podmite lokalne činovnike i tako špijuniraju
- Nije bilo pravila o nepovredivosti poslanika, i njihov put je bio opasan
- kada nisu bili zadovoljni svojim predstavnicima, Vizantijski vladari su ih osuđivali da budu
slijepi

Otomanska imperija/carstvu:
- Sultan iznad svih
- Sultan je priznavao samo francuskog cara
- položaj diplomata je bio težak. Imali su 2 uloge: 1. predstavnik i 2. Talac
- postojalo je pravilo imuniteta, ali se dešavalo da ih povrijede, muče, zatvore
- Predstavnici evropskih zemalja su od Turske dobijali novac za period koji su proveli u Turskoj, kao
i odjeću. Muslimanski predstavnici su dobijali više novca od drugih. Zauzvrat, svi predstavnici su
donosili Turcima poklone.
- Na kraju posjete poslanici su dobijali otpusna pisma za vladare, u kojima je sultan hvalio poslanike
- Pravilo prvenstva (prezeans) – Turci su tražili da njihov vladar ima prvenstvo. Međutim, na
Karlovačkom mirovnom kongresu (1699), poslanici cara Leopolda nisu to prihvatili. Zato su Turci
predložili da se koristi formula sa Vestfalskog kongresa. Napravljena je okrugla dvorana sa onoliko
vrata koliko je bilo poslanika, sa okruglim stolom. Formula je kasnije korišćena na Bečkom
kongresu 1815.

Njemačka:
- U početku su se sastajali samo vladari, a kasnije i oni šalju poslanike
- Imali su pravilo o nepovredivosti ličnosti poslanika

Francuska:
- Imali su 2 poslanika, jedan je morao biti sveštenik
- Poslanici su imali akreditivna pisma svog vladara, a uputstva su dobijali tajno ili javno, usmeno
ili pismeno

Srednji vijek:
- u feudalnom dobu nije bilo razvitka diplomatija jer međunarodni sukobi

XII vijek:

2
 -Italijanski gradovi-države međusobno trguju I stvaraju novu diplomatiju (Verona, Firenca, Piza,
Đenova, Milano)

XIII vijek:
- Mletačka republika osniva konzulate (bajoli). Imali su redovne odnose sa Francuskom,
Engleskom, Turskom, kasnije Španijom I Holandijom.
o kada su Turci osvojili Carigrad, mletački bajol je dobio status prvog ranga
o Detaljna pravila diplomatske službe, koja su nalagala da predstavnici na kraju misije
podnesu izvještaj i senatu
- Ta pravila služe kao osnova za Francusku, gdje ministar Luja XI, Filip de Komin, definiše
osnovna pravila o diplomata koja su puna nepovjerenja prema njima (ili su neprijatelji ili špijuni)
o Luj XI – „nije nikakvo zadovoljstvo vidite špijuna u svojoj kući“
o Kardinal Rišelje je osnovao prvo ministarstvo inostranih poslova

XV i XVI vijek:
- Imaju isto nepovjerenje prema diplomatama kao u XIII
- u XV vijeku počinje era stalnih diplomatskih misija
- Porijeklo stalnih misija – nema slaganja – neki misle da su počele u vrijeme Luja XI, a drugi da
su počele u vrijeme Vatikana, kada da su apokrisari slati kao papini izaslanici na vizantijski
dvor
o *Najveći broj istoričara misli da su stalne misije nastale u italijanskim gradovima-
državama srednjeg vijeka
- U XVI vijeku stalne misije postoje u sjevernim evropskim državama, a u XVII vijeku postoje na
cjelom evropskom kontinentu
Venecija: zabrana prijema poklona od stranaca, ograničenje mandata na dvije (kasnije tri) godine,
putuju bez žene (iz predavanja ne se nalazi u knjigu?)
XVII vijek:
- Veoma brz razvoj diplomatskog prava i ceremonijala
- Rusija je odbijala do XVIII vijeka da prihvati stalne diplomatske misije
o Tek Petar Veliki osniva stalne misije

Raška (Srbija) zbog vladavine Turaka, nije imala stalne diplomatske misije sve do XIX vijeka.
- 1838. Turski ustav je dao Srbiji pravo diplomatskih odnosa
- Prvo ministarstvo inostranih poslova (Knjaževska kancelarija) sa 12 članova saradnika
kroz propise od 1839. I 1850.
- Srbija je imala otpravnika poslova koji je predstavljao zemlju na Porti (Turska)
Crna Gora:
- 1860. Imala je u Skadru svoj konzulat, kao i svog predstavnika na Porti
- Imala je mrežu počasnih konzula, u svim državama u Evropi, od Skadra do Londona
3
Savremeni razvoj diplomatskog prava
- Bečki kongres 1815 (Aneks D Završnog akta): Donosi se Pravilnik o klasama i rangu
diplomatskih predstavnika, temelji bilateralne diplomatije
o tri klase diplomata: ambasadori, poslanici i otpravnici poslova
o određen je i položaj papskih predstavnika – legata i nuncija
- Protokol iz Ahena 1818 (u Eks-la-Šapelu): Dodaje još jednu klasu – ministri rezidenti, koji su
imali viši rang od otpravnika poslova
Jugoslavija 1952: u UN tražila da se da prvenstvo kodifikaciji diplomatskih odnosa i imuniteta i da
izrade nacrt odgovarajućih konvencija
- Generalna skupština UN 1952: Je donijela rezoluciju 685 (VII) kojom zahtijeva da se
kodifikacija diplomatskih odnosa imuniteta smatra prioritetnim zadatkom. Za to su glasali
predstavnici 42 države, protiv je bilo 5.
- protiv su bili SSSR i Poljska koji su tvrdili da je to propagandni manevar SAD i Jugoslavije
Konačna kodifikacija: Bečka konvencija 1961, Bečka konvencija iz 1963, Konvencija o specijalnim
misijama 1969, Bečka konvencija o predstavljanju država u njihovim odnosima sa međunarodnim
organizacijama 1975, zajedno sa Konvencijom o privilegijama i imunitetima Ujedinjenih nacija i
Konvencija o imunitetima specijalizovanih agencija. Ovih 5 konvencija naziva se corpus diplomaticus

2. ORGANI ZA MEĐUNARODNO PREDSTAVLJANJE I ODRŽAVANJE

MEĐUNARODNIH ODNOSA

Ovaj sistem je u početnom obliku utvđen na Bečkom kongresu 1815. godine, sistem je zadržan u
pogledu stalnih diplomatskih misija ali je dopunjan i proširen. Subjekti MP su država i međunarodne
organizacije, one tim organima stupaju u odnose obaveza i prava. Meunarodno pravo određuje
kompetencije tih organa, nadležnost, imunitete, privilegije, funkciju, određivanje početka, trajanja i
kraja misije itd. Tu su i pravila unutrašnjeg prava koja to definišu.
Organe dijelimo na: unutrašnji i spoljni, centralni i izvršni, bilateralna i multilateralna diplomatija.
Jelić vrši podjelu na centralne i spoljne. Centrani su šef države, še vlade, mvp, generalni sekretar
međunarodne organizacije i dr. Spojni organi , to su stalna ili privremena predstavništva pri
međunarodnim org, državama, specijalne misije, delegacije međunarodnim organizacijama ili
konferencija.
1. unutrašnji organi država čije izjave i ponašanje proizvode pravne posljedice za njihovu državu.
Postoji obaveza da se države uzajamno obavještavaju o promjeni šefa države, predsjednika vlade
i mvp i da se mešusobno upoznaju sa ovlašćenjima organa za njihovo zastupanje u zemlji ili
inostranstvu.

4
 2. spoljni predstavnici država su predstavnici koji vrše službu u inostranstvu na teritoriji drugih
država. To su stalna dp predstavništva tj misije i specijalne misije. To je tzv. bilateralna
diplomatija. Tu su i konzulati. Prva kodifikacija DiK (savremenog) je počela Bečkom
konvencijom o diplomatskim odnosima 1961. godine i Bečkom konvencijom o konzularnim
odnosima 1963. godine.
3. stalne misije i druga predstavništva država pri međunarodnim organizacijama i delegacije
država pri konferencijama čine skupinu koju zovemo multilateralna diplomatija. Time države
usklađuju svoje interese sa interesima međunarodne zajednice.
4. međunarodni službenici tj funkcioneri i činovnici m.org su dio multilaterale diplomatije s tim
što ne predstavljaju države već organizacije koje iz zapošljavaju. Njihov položaj osiguravaju
osnovni akti tih organizacija i drugi međunarodni ugovori.

3. UNUTRAŠNJI ORGANI DRŽAVE

Postoje dvije vrste organa, oni koji su zaduženi za predstavljanje i zastupanje zemlje u inostranstvu i oni
koji to ne rade ali učestvuju u procesu donošenja odluka u spoljnoj politici.'
Šef države je najviši organ spoljnjeg zastupanja države. Svaka država određuje državni organ
koji će u njeno ime istupati u spoljnim odnosima. Funkcije su mu u zavisnosti od unutrašnjeg uređenja,
nekad simbolično i reprezentativno (britanska monarhija) do stvarnih i suštinskih ovlašćenja voenja
spoljne politike. Takođe šef može biti inokosni organ (jedna osoba) ili kolektivno tijelo kao u
Švajcarskoj. Beznačajna su za međunarodno pravo unutrašnja uređenja, jer su predstavnici država u
načelu jednaki. Doduše, države sve promjene u vrhu moraju izvijestiti drugima. u Sad je predsjednik
ovlašćen da na osnovu odobrenja Senata zaključi međunarodni ugovor, , slično je i u Rusiji.
Međunarodno pravo šefu države priznaje određene funkcije i ovlašćenja, iako on nije suvjekt mp on
djeluje u ime države koja jeste subjekt. Sve države su prema mp jednake pravno, pa su tako i svi šefovi
drava pravno jednaki. Najčešće bude da šef države akredituje najvieše dvije klase diplomatskih
predstavnika (ambasadora i poslanika), potpisuje međunarodne ugovore, učestvuje u radu Gen. SK ili
SB. Nekad je šef države bio moćnija figura danas je to manje. Nekad nijesu tretirani kao jednaki,
monarsi su u svojim titulama nosili nazive svih teritorija kojima su vladilo i znalo se koi je njihov
međusobni odnos i prezeans. Danas su svi jednako, svi šefovi su jednaki i mjesto im se određuju po
alfabetskom redu mada države mogu imati različit prezeans na skupovima šefova država. Prezeans može
biti na osnovu dužine mandata na mjestu šefa države, starosti, dolaska delegacije, ali ne po veličini ili
značaju države koju predstavlja. To se ne radi. Svakog šefa države karakteriše obim i sadržina njegovih
ovlašćenja u pogledu formulisanja i imenovanja najviših predstavnika države u stranim državama i
međunarodnim organizacijama i da im neposredno izdaje obavezujuće instrukcije. U Monarhijama je
simbolična uloga i više ceremonijalna, kod republikanskog sistema vladavine, tp zavisi od ustavnog
režima, ako je predsjednički i polupredsjednički sistem, šef države ima najšira ovlašćenja posebno onda
kad je i šef izvršne vlasti. Najznačajnija mu je funkcija da zaključuje međunarodne ugvore i imenuje
najviše diplomatske predstavnike u stranim državama i pri međunarodnim organizacijama. Mada često

5
oni obavljaju neku protokolarnu funkciju, potpisivanje akrieditivnih i opozovnih pisama za šefove
diplomatskih predstavništava, prijem akreditivnih i opozivnih pisama predstavnika stranih država,
potpisivanje isprava o ratifikaciji i sl.
U savremenom diplomatskom pravu, posebno po Bečkoj konvenciji o diplomatskim odnosima
koja je kodifikovala ovo pravo, šefovi diplomatskih predstavništava nisu više kako je to ranije bilo,
predstavnici šefova država odnosno akreditovani kod stranih šefova država. To se sad radi preko
ministarstva inostranih poslova. Ono je najviši operativni organ za dip odnose. Države u kojima su
šefovi država onarsi ili predsjednici republika sa simboličnim ovlašćenjima predstavljanja, na takvim
sastancima ipak oni neće biti predstavljeni nego predsjednici vlada. Na primjer G8, SAD, FR, RUS,
predstavljaju predsjednici dok VB, GER, IT, JP, KN predstavljaju predsjednici vlada jer imaju ustavom
šira ovlašćenja nego sami šefovi država. Običajno pravo nalaže da šef države ne podlaže vlasti druge
države i na toj teritoriji uživa imunitet i povlastice obično date iz kurtoazije i tradicije, mada ti imuniteti
budu od krivičnog sudstva, nepovredivost rezidencije stana, arhiva, prepiske, oslobođenost od poreza
itd. I njegova porodica i osoblje uživaju slične imunitete dok su sa njim na putovanju. Te posjete se
dogovore, ali ako šef države oće inkognito da ode u drugu, čak pod drugim imenom, ne moraju mu se
pružiti ti imuniteti (osim ako ova država za to ne zna) međutim svaka država ima pravo uskratiti
gostoprimstvo.
Bartoš pominje tri situacije u kojima šef države može da se nađe:
1. kad ode u zvaničnoj posjeti jednoj stranoj državi. Tad program posjete utvrde zajednički i šef
nema pravo da nezvanično istupa mimo dogovora. Može vršiti suverene akte, davati počasna
zvanja i odlikovanja ali ne ako top revazilazi kurtoaziju ili komliuje odnose. I ima sve imunitete.
2. kad dolazi inkognito, ne nudemu se ni privilegije ni imuniteti dok se ne otkrije njegova
ličost, a to se radi prijavom diplomatskim putem. Tad se van očiu javnosti strana država
angažuje u zaštitu,ako se ne otkrije snosi sav rizik. Ako se identitet otkrije u toku puta, domaća
država mora diskretno zaštititi i obezbijediti.
3. Slučaj privatne posjete šefa inostrane države. Nema inkognita ali ni zvaničnog ceremonijala,
međutim mora mu se štititi ličnost, ima imunitete i svu kurtoaziju njemu i pratnji.

Milan Bartoš je radio na izradi nacrta Konvencije o specijalnim misijama.

Što se tiče prezeansa među ovakvim specijalim isijama, šef države kao šef specijalne misije ima
pravo prvenstva pred šefovima misija koji nijesu šefovi država. Ako ih je više takvih onda se ide po
alfabetskom redu. Međutim ovom konvencijom svaki šef misije može biti proglašen personom non
grata. Iz kurtoazije se šefu države ne traži pasoš ili vizna isprava kad uđe na drugu teritoriju međutim
podliježe istim zakonima kao drugi strani državljani i država mu može zatražiti isprave. Rečeno je već
da je u većini država šef države inokosni organ znači jedna osob, ima i ustava u kojima je šef države
definisan kao kolektivni organ tj predsjedništvo, prezidijum ili dr. To je pojavno u dvadesetom vijeku jer
je prije, u monarhističkim uređenjima je ovo nezamislivo dok je u socijalističkim državama postojalo
takvo kolektivno tijelo (YU nakon smrti TITA). Tu je iŠvajcarska koja nije socijalistička i njeno

6
kolektivno tijelo ipak ima predsjedavajućeg koji može djelovati kao izaslanik tog kolekvitnog tijela.
Imamo i problem šefa vladajuće partije tj generalnog sekretara, pa je u SSSR najvažnije međunarodne
ugvore potpisivao generalni sekretar Komunističke partije SSSR-a umjesto predsjednika prezidijuma
SSSR-a. Pa je u tom slučaju međunarodna praksa upodobila položaj generalnog sekretara vladajuće
partije.
Nakon što se svrgne predsjednik ili šef države i prestane njegova funkcija, obično države nijesu
dužne da mu pružaju imunitete i privilegije mada iz kurtoazije im se može dati poseban tretman. SAD
podrazumijeva takav model gdje se pod definicijom stranog funkcionera podrazumijeva i bilo koje
drugo lice koje je služilo ranije u svojstvu šefa države koji uživa 'kontinuirani imunitet'.
4. VLADA
Po pravilu, najviši organ izvršne vlasti u državi. Sastav joj bira najviše zakonodavno tijelo države
(parlament, skupština itd). Izuzetak su kancelarski sistemi kao u Njemačkoj gdje parlament bira
mandatara tj predsjednika vlade a on potom ima diskreciono pravo da bira članove svog kabineta. Tako
je bilo i u Ustavu Savezne Republike Jugoslavije. U SAD je šef države i predsjednik izvršne vlasti te
djeluje u oba svojstva, Urugvaj i Švajcarska imaju kolektivni organ šefa države čiji je predsjedavajući
istovremeno i predsjednik vlade. Postoje različiti nazivi za vlade – ministarski savjet, federalni savjet
itd. Po pravilu se u međunarodnopravnim aktima koristi termin 'vlada'. Prije Ustava SRJ iz 1992.
GODINE JE POSTOJALO Savezno izvršno vijeće kao izvršni organ Savezne skupštine aka VLADA.
Često kad se potpisuju međunarodni akti bude naglašeno da su oni koji su ih potpisali djelovali u ime
vlade kao nosioca funkcije predstavljanja u međunarodnim odnosima. Tokom prethodne Jugoslavije,
Savezna skupština je bila nadežni organ koji je utvrđivao unutrašnju ispolnu politiku zemlje, a Savezno
izvršno vijeće i ministarstvo za inostrane poslove su bili nadležni za njeno sprovođenje. A u oblasti
ratifikovanj ugovora su nadlenosti bile podijeljene.Dva ćlana vlade koji najneposrednije djeluju u oblasti
međunarodnih onsa i za čije učešće po pravilu kao i za učešće šefa države, nije potrebno posebno
punomoćje su PREDSJEDNIK VLADE I MINISTAR INOSTRANIH POSLOVA.
U najvećem broju država predsjednik vlade je ličnost koja ima najšira ovlašćenja i koja na
sastancima na vrhu uključujući i takozvane samite, zastupa svoju državu i u njeno ime preuzima
međunarodne obaveze. Međunarodno pravo priznaje šefu dvlade izvjesna ovlašćenja nezavisno od
unutrašnjih propisa, odnosno iako mu unutrašnji propisi ne povjeravaju izričito te funkcije u
međunarodnim odnosima. Smatra se da predsjednik vade predstavlja vladu i da je ovlašćen da u njeno
ime daje izjave i prihvata obveze. Znači postoji pretpostavka o pravu zastupanja ali se ona može i
oboriti. U poslovniku SB-a piše da predsjednik vlade nije dužan da preuentira punomoćje. Svaka država
ima pravo da cijeni nadležnost svojih organa. Stvorena je i pravna fikcija da straža država ima pravo da
u svakom aktu šefa države vidi i saglasnost vlade ako je ona potrebna i svaki akt koji donesu
predstavnici vlade se imaju smatrati aktima vlade. Na sastancima na visokom nivou, ovlašćenja da daju
izjave i prihvataju obaveze u ime svoje države imaju po pravilu ministri inostranih poslova mada u
posljednje vrijeme to nekad rade i resorni ministri. U organima najvećeg broja međunarodnih a posebno

7
regionalnih organizacija ,po pravilu su institucionalizovani sastanci šefova država ili vlada kao najviši
nivo odlučivanja i odvijaju se jednom ili dva puta godišnje a oni na nivou mvp se održavaju više puta.

5. MINISTAR INOSTRANIH POSLOVA

To je u skoro svim državama lice ovlašćeno da bez ikakvog posebnog punomoćja u zemlji i
inostranstvu izjavljuje volju države i preuzima obaveze. To mu je pored Šefa države i predsjednika vlade
omogućeno Bečkom konvencijom o ugovornom pravu. On je starješina najvišeg operativnog organa
izvršne vlasti u oblasti mo i sp i operativni je starješina svih diplomatskih misija, konzulata i stalnih
misija države pri međunarodnim organizacijama.
OBIM I STRUKTURA MINISTARSTVA INOSTRANIH POSLOVA
Obim i struktura zavise od veličine i ekonomske snage pojedine države i njene ambicije u oblasti
međunarodnih odnosa. Tako, postoje imamo ministarstva sa stotinak službenika i ona sa desetak hiljada
službenika. MVP imaju više sektora, to je politički sektor (poslovi bilateralne diplomatije i ti odsjeci su
geografski podijeljeni i poslovi multilateralne diplomatije prema međnarodnim organizacijama i
konferecijama) imamo i sektor zaštite interesa države, građana i pravnih lica i tu spada konzularna
služba, međunarodna pravna pomoć i saradnja, vizno-pasoški poslovi, poslovi migracija i saradnje sa
dijasporom. Poseban sektor mogu biti ekonomski odnosi ali može biti i dio bilaterale. Imamo
organizacioni sektor i tu su najraznovrsniji poslovi vezani za funkcionisanje ministarstava inostranih
poslova i dk predstavništava, finansije, materijalna pitanja, transport, bezbjednost, davanje itd. Može
postojati sektor za kulturu, nauku, tehniku. Sve zavisi od snage ministarstva. Obično moraju postojati
makar tri organizacione jedinice, a to su i protokol, služba za analizu i planiranje i služba za
međunarodnopravne poslove.
Najrazuđenije mvp je Stejt Department SAD-a sa velikim brojem službenika, njima upravlja državni
sekretar tj treća ličnost vlade SAD. On ima zamjenika, pet podsekretara i dvanaest pomoćnika državnog
sekretara. Svaki podsekretar odgovara za neki sektor, politiku ili privredu, poljoprivredu ili biznis,
naoružanje, međunarodna bezbjednost itd itd. Specifično za Stejt Department je što ima i Centar za
planiranje politike koji usmjerava državnog sekretara pravcima spoljne politike. Postoji i Operativni
centar 'the watch' koji radi 24/7. Pri kabinetu državnog sekretara imamo razne biroe koje čine šefovi
protokola, ambasadori, savjetnici itd.Tu je i biro za odnose SAD prema UN-u i vodi ga predstavnik
SAD-a u UN-u i šef biroa vodi i oblikuje politiku SAD u UN-u. Imamo biroe za dnevne brifinge i
štampu, zakonodavne poslove, obavještajne djelatnosti. Jedan od sektora Stejt Departmenta se bavi
globalnim pitanjima i ima organizacioe jedinice za demokratiju i ljudska prava, životnu sredinu itd.
Manje države imaju skromniji obim i strukturu svojih ministarstava za inostrane poslove.

OVLAŠĆENJA MINISTRA INOSTRANIH POSLOVA I FUNKCIJE MINISTARSTVA

8
Ministra inost. poslova djeluje po upustvima šefa države, šefa vlade ili predstavničkog tijela, a često i
samostalno. U okviru utvrđene SP države samostalno odlučuje i zauzima stavove o mnogim pitanjima.
Njegova uloga je višestruka: šef je DiK osoblja države, izdaje akreditivna pisma za stalne otpravnike
poslova i patentna pisma za pojedine klase konzularnih predstavnika, određene kategorije diplom
predstavnika akreditovane su kod njega, neposredno učestvuje u međunar bilateralnim i multilateralnim
pregovorima i zasjedanja ograna međ organizacija, ulaže note, i dr. diplom korespondencije, potpisuje
međ ugovore, prima kopije akreditivnih pisama stranih dipl predstavnika ........
On angažuje državu u sudskim i arbitražnim sporovima. Određuje i opunomoćuje zastupnike države
u tim sporovima. Posrednik je u ugovaranju posjeta i susreta stranih diplom predstavnika i dr. stranih
funkcionera sa šefom države i dr. najvišim zvaničnicima. Ministarstvo SP je posrednik u svim
kontaktima koje strane diplom misije vrše sa organima države prijema svih vrsta i nivoa.
Položaj ministra SP podrazumijeva dobijanje ovlašćenja za spoljno zastupanje pa je običaj da se strane
države i međ org obavijeste o promjeni ministra. Izjave njegove međunarodno obavezuju državu i
nije mu potrebno posebno punomoćje. Njegov položaj je garancija da je određeni akt tj izjava potekla od
nadležnog organa države. Stalni sud međ pravde (prethodnik Međ suda pravde) u sporu oko Istočnog
Grenlanda između Norveške i Danske 1933g, stao je na stanovište u sudskoj odluci da i usmena izjava
ministra SP koju on daje u ime svoje vlade o predmetima iz svog resora na pitanje stranog diplom
predstavnika obavezuje državu. (sud je jednoglasno usvojio stav u odluci da izjava koju je ministar sp
Norveške da neće biti poteškoća u pogledu priznanja suvereniteta Danske nad Sjevernim Grenlandom
obavezuje Norvešku )
Međ praksa priznaje i ministrastvu SP kao kolektivnom organu određen stepen predstavničke
funkcije. Iako ono nema takvu funkciju po unutrašnjem pravu (davanje izjava, nota, saopštenja diplom
predstavnicima, zaključivanje međ ugovora..). od unutrašnjih propisa države zavisi u kojoj mjeri će se
ministarstvo koristiti ovim međ ovlašćenjima. Ministar SP uživa privilegije i imunitete kao diplom
predstavnika, šef vlade i lice visokog ranga. Članovi vlade i drugi državni funkcioneri visokog ranga
mogu da istupaju kao šefovi i članovi specijalnih misija sa punomoćjem. Opšte pravilo je da ostali
ministri ne izražavaju volju države prema inostranstvu, već da njihovi akti treba da budu saopšteni
inostranstvu preko ministrastva sp . poseban položaj mogu imati ministarstva spoljne trgovine. Opštenje
sa stranim vojnim misijama vrše ministarstva vojske tj odbrane. Ista stvar i sa ministrima drugih resora.
Zavisno od unutrašnjih propisa države tj međ ugovora kojima se ovlašćuju pojedina ministarstva da
rješavaju pitanja iz međudržavnih odnosa. Značajnu ulogu ima stručni aparat u organu uprave
nadležnom za inostrane poslove. Posebnim zakonskim propisima je uređena organizacija, nadležnost i
djelatnost ministarstva za sp.
*Propis o ministarstvu sp je UKAZ predsjednika Ruske Federacije o utvrđivanju položaja
ministarstva sp iz 1996.g određuje ga kao savezni organ izvršne vlasti koji ostvaruje državno
upravljanje u oblasti RU sa inostranim državama i međ org. Članom 1 ministrastvo je podređeno

9
predsjedniku u pitanjima koja su u nadležnosti predsjednika po Ustavu. Ministarstvo izvršava odredbe
ustava, savezne zakone, ukaze i uputstva predsjednika, vlade............................osnovni zadaci
ministarstva: - razrađivanje opšte strategije SP, davanje prijedloga predsjedniku RU, - ostvarivanje SP
kursa – koordinaciju međ veza subjekata RU, - zaštita suvereniteta, bezbjed, teritorijalne cjelovitosti,
drugih interesa, - zaštitu prava i interesa građana i pravnih lica, - obezbjeđivanje DiK odnosa, -
koordinacija djelatnosti i kontrolu rada drugih saveznih organa izvršne vlasti. Ministarstvo SP:
razrađuje i predstavlja prijedloge o odnosima RU sa dr državama i dr subjektima, - razrađuje nacrte međ
ugovora, priprema prijedloge o zaključivanju, izvršavanju, otkazivanju i zaustavljanju dejstva ugovora,
dostavlja te prijedloge na razmatranje predsjedniku i vladi, - ostvaruje opšti nadzor nad izvršavanjem
međ ugovora, - učestvuje u razrađivanju politike i konkretnih mjera za obezbjeđivanje prava i sloboda
građana, njene pdbrane i bezbjednosti, za odmbrambenu industrijju, proširenje trg ekonomskim i
finansijskih veza, naučno tehničke, kulturne i dr. razmjene... – osigurava učešće RU u djelovanju Una,
Zajednice nezavisnih država itd..- vodi računa o odgovornosti RU u SB,- osigurava neophodne uslove za
funkcionisanje centralnog aparata, predstavništava u inostranstvu, predstavništava ministarstva na
teritoriji RU, podređenih organizacija i daje prijedloge predsjedniku i vladi o organizacionim,
finansijskim i dr pitanjima...- daje saglasnost organima izvršne vlasti o širenju zvaničnih infirmacija o
pitanjima koja se odnose na SP kurs, objavljivanje podataka o predstojećim posjetama rukovodilaca
ruske države inostranstvu i obrnuto... – saučestvuje u širenju informacja o spoljnoj i unutrašnjoj politici
u inostranstvu, - učestvuje u protokolarnom obezbjeđenju međudržavnih razmjena na višem i visokom
nivou, ostvaruje kontrolu poštovanja DiK privilegija i imuniteta, - sadejstvuje u ostvarivanju
međuplanetarnih i drugih inostranih veza savezne skupštine, - izdavanje pasoša i viza, diplomatsko
kurirske veze, pitanja državljanstva......................
Ukaz o položaju ministarstva SP je značajan i zbog što je jedan od rijetkih nacionalnih propisa
koji utvrđuje i ovlašćenja tzv prava Ministarstva spoljnih poslova, kao i karakter , ovlašćenja i
način odlučivanja u kolegijumu ministarstva.
PRAVA MSP: da dobija od organa države vlasti dokumenta, informativne i druge materijale, za
rješavanje pitanja iz nadležnosti ministarstva, da predaje informacije tim organima, preduzećima,
ustanovama i organizacijama, - da vrši nadzor nad saglasnošću zakonodavstva RU i
međunarodnopravnih normi sa nacrtima međ ugovora, - da daje na razmatranje predsjedniku i vladi
prijedloge o razradi nacrta zakonodavnih akata u pitanjima SP i diplomatske službe, - da daje priedloge
o ustanovljavanju predstavništava ministarstva na teritoriji RU, - da donosi odluke normativnog
karaktera, - da rješava o ustanovljavanju, reorganizaciji i likvidaciji određenih organizacija, imenovanju
na dužnost, oslobođenju dužnosti rukovodilaca, da vrše revizije i provjere finans ekonomske djelatnosti,
- da koristi vanbudžetska sredstva koja dobijaju od ukazivanja konzularnih i drugih usluga za
finansiranje materijalno-tehničke baze ministarstva, na socijalne potrebe i za materijalnu stimulaciju
ministarstva.
Ukaz sadži posebne odredbe o kolegijumu ministarstva SP, koji čine ministar, njegovi zamjenici i
drugi rukovodeći sistema ministarstva.

10
Članove određuje vlada. Odluke se donose većinom glasova njenih članova. One se donose u obliku
zaključaka, a sprovode se naredbama ministra. U slučaju neslaganja ministra i kolegijuma, ministar
sprovodi svoju odluku, izvještavajući o nesuglasicama predsjednika ili vladu. Članovi mišljenje o odluci
mogu reći predsjedniku i vladi. Funkcije ministra: rukovodi djelatnočću ministarstva, utvrđuje odredbe
o organizaciji, statusu podređenih organizacija, određuje kompetencije službenih lica, - izdaje naredbe i
instrukcije, daje smjernice, - daje prijedloge o imenovanju i opozivu ambasadora RU, - predstavlja RU
na dvostraim i višestranim pregovorima, po nalogu vlade potpisuje međ ugovore, - utvrđuje strukturu i
sistematizaciju centralnog aparata ministarstva i njegovih predstavništava na teritoriji federacije, -
utvrđuje sistematizaciju predstavništava u inostranstvu u okviru fonda plata i broja radnika i rashode, -
imenuje na dužnost i oslobađa dužnosti rukovodeće radnike centralnog aparata, - predlaže posebno
istaknute radnike za državne nagrade, - dodjeljuje diplomatski rang od atašea do savjetnika prve klase,
predlaže predsjedniku dodjeljivanje ranga izvanrednog i opunomoćenog ambasadora kao i izvanrednog i
opunomoćenog poslanika prve i druge klase, - ostvaruje i druga prava u saglasnosti sa zakonodavstvom.
Ukaz propisuje da ministra sp imenuje i oslobađa dužnosti predsjednik. Ministar snosi ličnu odgovornost
za vršenje zadataka ministarstva i za ostvarenje svojih funkcija. Nadzor povjerava predsjedniku odnosno
vladi.
*Zakon o Službi spoljnih poslova (SSP čine ministarstvo za sp i DiK predstavništva u
inostranstvu) Savezne Republike Njemačke 1990, utvrđuje da SSP ostvaruje inostrane poslove SRNj ,
njeguje odnose SRNj sa drugim državama, međudržavnim i naddržavnim ustanovama. FUNKCIJE
SLUŽBE: - predstavljanje interesa SRNj u inostranstvu, - njegovanje i unapređivanje međ odnosa na
polju politike, privrede, razvojne politike, kulture, nauke, tehnologije, zaštite okoline i društvenih
problema, - obavještavanje savezne vlade o prilikama i razvoju u inostranstvu, - informisanje o SRNj u
inostranstvu, - saradnja u uspostavljanju odnosa u međunarodnom pravnom saobraćaju i pri razvijanju
međ pravnog poretka, - skordinacija u okviru savezne vlade, aktivnosti vladinih i drugih javnih ustanova
za SP poslove, ambasador je lični predstavnik saveznog predsjednika kod šefa države prijema.
*JUGOSLAVIJA je od svog nastanka imala razvijenu normativnu djelatnost u pogledu uređivanja
organizacije i djelatnosi ministarstva sp i diplomatsko-konzularnih predstavništava. Prema odredbi sa
zakonskom snagom Kraljevine Jugoslavije 1939.g u nadležnost ministarstva spadali su: svi poslovi
državne spoljne politike i odnosi sa inostranstvom, - staranje o pravilima i interesima Jugosloavije i
njeih državljana u inostranstvu, - održavanje zvaničnih veza sa stranim državama preko diplomatskim
zastupništava Jugoslavije u iostranstvu i stranih diplom zastupništava u zemlji.
Ministarstvo je bilo podijeljeno na 7 odjeljenja: političko odjeljenje, odjeljenje za štampu,
upravno, konzularno-privredno, pravno, istorijsko odjeljenje i odjeljenje računovodstva.
1) Političko odjeljenje – podijeljeno na 14 odsjeka, od kojih su 6 bili regionalni odsjeci, jedan za
Društvo naroda, Vatikan i vjerska pitanja, a 7 za posebna pitanja (2 za manjine – opšti i posebni,
odsjek za ugovore, obavještajnu službu, održavanje granice, šifra i politička arhiva). Raspored
država nije bio prema geografskom ili regionalnom kriterijumu. Pored GR,ALB, RUM i BUG
bile i TUR, zemlje Bliskog istoka, u drugom odsjeku IT, ŠP, Egipat, u trećem Njemačka, HU,

11
 PO, Čehoslovačka, u 4om FR, VB, Belgija, Holandija, Švajcarska, u 5om SSSR, skandidavske i
baltičke zemlje, u 6om Sjeverna i Južna Amerika i Daleki istok.
2) Politička arhiva, šifra i odsjek za ugovore su bili u skopu političkog odjeljenja što je
neuobičajeno za klasične organizacije ministarstva sp,
3) Konzularna i privredna problematika imaju 5 odsjeka: saobraćajni, privredni, konzularni,
trgovinski i opšti gdje je spadao i Privredni savjet Balkanskog sporazuma. U Konzularnom
odsjeku nije bila ni polovina klasičnih konzularnih poslova.
4) Pravno odjeljenje – od 5 samo je 1 odsjek bavio međunarodnim pravom, dok su ostali obavljali
konzularne poslove (pravna pomoć, zaklučenje brakova, matične knjige, člegalizacija, potrage,
uvjerenja, vojni obveznici, starateljstvo, alimetacije....)
5) Upravno odjeljenje – kabinet ministra i protokol ministarstva
Uredba pravi izuzetke za postavljanje ambasadora, poslanika i opunomoćenih ministara. Po clanu 40
oni se uzimaju ili iz diplom službe, bez obzira na grupu i vrijeme provedeno u njoj, ili izuzetno van
struke između lica koja raspolažu potrebnim znanjem i sposobnostima za odnosne položaje.
Šef diplom. misije je neposredno potčinjen ministru sp i prvi pretpostavljeni svim šefovima konzularnih
zastupništava u državi ili državama u kojima je akreditovan. Zvanje atašea – PISAR.
Počasni konzuli mogu biti ili jugoslovenski državljani ili državljani one zemlje u kojoj se otvara
počasno konzularno zastupništvo.
Posle II svjet rata YU je stvorila veoma razvijenu i razgranatu diplomatsku službu sa preko 2000
zaposlenih. Što se odražavalo na organizacionu strukturu ministarsta sp , kao i na broj diplomatskih
predstavniđtava i konzulata. Pored ministra, ministarstvo je imalo zamjenika, podsekretara i 8
pomoćnika ministara, s obzirom da su republike tražile ravnopravnu zastupljenost i u diplomatiji. Za
vrijeme SFRJ minstarstvo sp imalo je 10 uprava koje su imale regionalni karakter (osim uprave za međ
organizacije): za susjedne zemlje , za evropske socijalističke zemlje, za zapadnoevropske zemlje, za
Afriku i Bliski istok, za Aziju, Daleki istok i Australiju, Sjevernu Ameriku i za Latinsku Ameriku. Posle
otcjepljenja 4 republike MSP SRJ smanjilo je br regionalnih uprava na 6.
SEKTORI MINISTARSTVA: a) organizaciono-personalni na čelu sa podsekretarom (generalni
sekretar ministarstva) , b) politički bilateralni sektor sa regionalnim direkcijama, c) politički
multilateralni sektor sa posebnim direkcijama za UN, međ regionalne org i međ ekonomske odnose, d)
konzularni sektor – sektor zaštite jugoslovenskih interesa, e) ekonomski sektor, f) sektor za iseljeništvo i
dijasporu, g) sektor za štampu i informacije. Sektorima rukovode pomoćnici ministra ili ambasadori.
Pod rukovodstvom saveznog ministra, nalaze se samostalne jedinice: 1. protokol (usluge za
najznačajnije savezne organe), 2. služba za analizu i planiranje, 3. služba za međunarodnopravne
poslove sa službom međ ugovora, 4. služba za istraživanje i dokumentaciju, 5. kabinet saveznog
ministra i njegovog zamjenika.

12
1998 osnovana DIPLOMATSKA AKADEMIJA za višemjesčnu nastavu za pripravnike diploma
službe, kao i za kurseve obuke i instruktaže za službenike ministarstva i nove šefove DiK
predstavništava.
1981 usvojen Zakon o vršenju inostranih poslova iz nadležnosti saveznih organa uprave i saveznih
organizacija. Ograničen na međusobne obaveze i odnose saveznih organa uprave i saveznih
organizacija. Neregulisana pitanja: odnosa i ovlašćenja najviših organa i njihov međusobni odnos sa
organima republika i pokrajina. 1998 novi zakon o inostranim poslovima kojim je zamijenjen zakon iz
1981. kraći je i koncizniji ali se i on ogranišava na minstarstvo sp, diplom-konzu predstavništva i odnose
među saveznim organima uprave. Zakon određuje poslove: predlažu teme i platforme za pregovore sa
drugim državama, predlažu učešće delegacije na međ konferencijama, pripremaju nacrte međ ugovora,
obavljalju poslove za delegacije i pripremaju akte o ratifikaciji međ ugovora, sarađuju sa odg organima
drugih država u skladu sa usvojenom sp, obezbjeđuju primjenu potvrđenih i objavljenih međ ugovora.
Organi će obavljati ove poslove prema smjernicama utvrđenih od strane savezne vlade.
Zakon o inostranim poslovima Saveznom ministarstvu određuje nadležnost: izvršava utvrđenu SP ,
prati stanje i razvoj međ odnosa i bilateralne saradnje, predlaze vladi uspostavljanje ili prekid diplom
odnosa, inicira vladi da predloži Skupštini SRJ učlanjenje SRJ u međ org, učestvuje u zaključivanju i
primjeni međ ugovora, obavlja dipl i konzul poslove, štiti interese SRJ, preduzima mjere u cilju zaštite i
obezbjeđivanja poštovanja prava, odnosa sa iseljenicima u inostranstvu, učestvuje u utvrđivanju politike
u oblasti informisanja, nauke, kulture, sporta... organizuje saradnju sa naučnim ustanovama, priprema
učešće predstavnika SRJ na međ konferencijama, poslove za akreditovana lica koja borave u SRJ,
prikuplja i čuva dokumentaciju o SP...
Član 6 Zakona određuje da su diplom. predstavništva SRJ ambasade i stalne misije pri međ
organizacijama. Konzularna predstavništva u inostranstvu: generalni konzulati, konzulati,
vicekonzulati i konzularne agencije. Ambasadore i šefove misija određuje Savezna vlada. A ministar
sp postavlja i opoziva stalnog otpravnika poslova, konzula i vicekonzula. Savezna vlada postavlja
karijerne generalne konzule. Počasnog konzularnog agenta i počasnog vicekonzula postavlja ministar sp.
Razlika u diplomatsim zvanjima, umjesto zvanja savjetnika pojavljuje se zvanje prvog savjetnika.

6.STALNE DIPLOMATSKE MISIJE

Ustanova predstavnika država u inostranstvu jeste jedna od najstarijih ustanova međunarodnog prava, a
pravila međunarodnog prava o njihovom položaju počela je u davna vremena. Ustanova stalnih
diplomatski misija kakvu danas srećemo u međunarodnom pravu pojavljuje se tek u drugoj polovini
srednjeg vijeka, a kao opšta ustanova tek prije nekoliko stotina godina. Od lica koja su u početku
predstavljala ličnost vladara, stalne misije prerastaju u ustanovu stalnog predstavništva države kao
subjekta međunarodnog orava u odnosu na drugu državu čiji je status regulisan ugovornim i običajnim
pravilima.

13
 U prošlosti je običajno međunarodno pravo u potpunosti uređivalo položaj dipl. predstavnika, tek je
Bečkim pravilnikom 1815. god., Sporazumom u Ahenu (Eks-la- Šapela) 1818. god, rang dipl.
predstavnika određen pravilima međ. prava. Bečka konvencija o dip. odnosima od 1961.god., konačno
je kodifikovala običajna pravna pravila. Treba istaći da se Bečkom konvencijom pruža jača zaštita
položaju i djelovanju dipl. misije i njenog osoblja kao cjelini, stavlja se naglasak na misiju kao ustanovu.

Diplomatska misija se definiše kao organ subjekta međunarodnog prava koji ga predstavlja kod
nekog drugog subjekta međunarodnog prava vršeći u njegovo ime i za njegov račun određene
zadatke utvrđene mandatom koji mu je povjeren.

Bečka konvencija potvrđuje postojanje tri klase i uvodi za sve klase dipl. predstavnika, na osnovu
prinicipa jednakosti država, zajednički naziv „ šef misije“. To je osoba koju je država slanja ovlastila
da djeluje u tom svojtvu. Šefovi misija se dijela na tri klase: 1) ambasadore ili internuncije,
akreditovane kod šefa države i druge šefove misija odgovarajućeg ranga, 2) poslanike, ministre ili
internuncije, takođe akreditovane kod šefa države, i 3) otpravnike poslova, akreditovane kod
ministra inostranih poslova Države sporazumno određuju kojoj će klasi pripadati šefovi njihovih
misija, a danas je u praksi da večina država ima klasu ambasodora, veoma mali dio otpravnike poslova,
a klasa poslanika je iščezla već više decenija.

7.PRAVO POSLANSTVA (ius legationis)

Pravo poslanstva pripada suverenim državama, međutim istorija dipl. odnosa pokazuje da je bilo
slučajeva da su i entiteti bez statusa suverene države, kao što su zemlje pod kolonijalnom
vladavinom ili protektoratom održavale dipl. odnose sa pojedinim državama i razmjenjivale dipl.
predstavnike (primjer: Južnoafričke unije pre Burskog rata, koja je formalno bila pod britanskim
sizerenstvom, a imala je dipl. predtavnike u nekoliko stranih država, Južna Rodezija kolonija a imala je
u Londonu visokog komesa i u Južnoafričkoj uniji, Maroko, Indija..)

Pojedini autori međunarodnog prava, kao što je Openhejm, pravo poslanstva dijele na aktivno
pravo( pravo da se pošalje dipl. predstavnik) i pasivno pravo (pravo da se primi strani dipl.
predstavnik). Dok potpuno suverenim državama prizanju ovo pravo, ostale države to pravo, po
mišljenju ovih autora, imaju smo u određenim okolnostima. Poseban slučaj je Vatikan( Sveta stolica)-
sa 180 država, koja ima istovremeno i status države, izvjesna ograničenja prava poslanstva u pojedinim
državama ima čak entitet koji nema ni karakter države, kao što je Malteški viteški red- sa 107 država ,
koji ima dipl predstavnike u 30-ak država, ali status njegovih predstavnika vezan je ipak za status
Vatikana.

Delovi suverenih država, pa ni federalne jedinice, po pravilu, nemaju pravo slanja dipl. predstavnika,
mada sve zavisi od odredaba nacionalnog ustava. Po ustavu SAD i Švajcarske, to pravo ne postoji, po
ustavu SRJ (član 7), republike članice mogu u inostanstvu otvarati svoja predstavništva, ali ona nisu dip.
misije u smislu odredaba Beške konv. Bavarska, npr. imala svoje posebne dipl. predstavnike u

14
pojedinim država, a Ukrajine je pred sam raspad SSSR-a počela da se koristi ustavnim pravom o
otvaranju sopstvenih predstavništava.

8. KLASE I RANG DIPLOMATSKIH PREDSTAVNIKA

Od početka XIX vijeka prihvaćena je podjela stalnih dipl. predstavnika na više klasa. Podjela na klase
prema kojima se određuje rang dipl. predstavnika posljedica je nastojanja država da svoj politički ugled i
prvenstvo izražavaku i kroz priznavanje prvenstva njihovim predstavnicima. Bečki pravinik iz 1815.
poznaje tri klase dipl. predstavanika, ambasdore, odnosn papske legate i nuncije, poslanike i druga lica
akreditovana kod suverena i otpravnuke poslova. Ahelski sporazum od 1818. god. unio je između klase
poslanika i otpravnike poslova posebnu klasu ministara-rezidenata. Ta se klasa dipl. predstavnika
postepeno napuštala, a s potpunom dekolonizacijom i prestankom zavisnosti pojedinih teritorija naroda
od strane metropola potpuno nestala u praksi.

Bečka konvencija od 1961. god. Potvrđuje postojanje tri klase dip. predstavnika (opšti naziv- šef misije).

Prva klasa šefova dip. misija- ambasadori ili nunciji akreditovani kod šefova država, po Bečkoj
konv. kao što je navedeno, pored ambasodora i papskih nuncija, navodi i „druge šefove misija
odg. ranga“. Formuacija je ušla u tekst Bečke konv posle šučnih rasptava koje su se na kodifikovanoj
konferenciji vodile povodom amadmana VB i FRA. Praksa VB da u međ. dipl. odnosima sa državama
članicama Britanskog komonvelta razmjenjuje predstavnike sa nazivom visokog komesara, a
Frankofonske zajednice država imale praksu da svoje dip. predstavnike nazivaju visokim
predstavnicima. To su delegacije VB i FRA insistirale da se i ovi nazivi unesu u Bečku konv, uz naziv
ambasadora i nuncija. A bilo je i drugih slučajeva (npr. narodni biroi Libije od 1979. i njihovi sekretari,
stalni predstavnici između dvije Njemačke). I oko pitanja postojanja klase poslanika bilo je različitih
mišljenja.

Bečka konv o dip. predstavnicima nije prihvatila nikakvu odredbu o ovom pravu, kako ambasadora, tako
i načelno svih klasa šefova misija. Države međusobno određuju kojoj će klasi pripadati šefovi njihovih
dipl misija, jer se prilikom uspostavljanja diplomatskih odnosa i otvaranja dipl vodi računa o načelu
simetrije (neuobičajno je da jedna država u drugoj ima ambasadora kao šefa misija, a druga
opunomoćenog ministra, odnosno da jedna ima ambasadu a druga poslanstvo). Međutim, svaka
država može da umjesto ambasdora, odnosno poslanika kao šefa misije odredi otpravnika poslova, pri
čemu se simetrija misije ne mijenja, pošto misije obiju država imaju rang ambasadora.

Poslije Drugog sv. rata bilo je tendencija da se izjednače sve klase šefova misija, bez obzira kakav naziv
imaju. Sovjetski savez ukinuo sve postojeće klase dipl. predstavnika i uveo jedinstvenu klasu
opunomoćenog ministra.

Na osnovu svega navedenog, može se zaključiti da postoje tri klase dipl. predsravnika, odnosno šefova
misija( ambasadori, poslanici, otpravnici poslova), ali samo dva ranga, odnosno stepena dipl.
predstavništava (ambasade i poslanstva), od kojih je jedan skoro nestao, označavajući na taj način

15
princip jednakosti država (tolerisanjem u dužem vremesnog peridou da samo velike i moćne države
mogu da imaju ambasade, a manje samo drugi stepen misija, poslanstva)

9. OTPRAVNIK POSLOVA (ad interim)

Od otpravnika poslova koji je određen i akreditovan kao šef misije (en pied) treba razlikovati otpravnika
poslova ad interim. To je obično diplomatski službenik sa najvišim rangom u misiji koji privremeno
djeluje kao šef misije u slučaju da mjesto šefa misije nije popunjeno ili ako je šef misije spriječen da to
čini(privremena odsutnost iz zemlje prijema, umor, bolest i sl. ). Prema pravilu običajnog prava,
prihvatila i Bečka konv, ime otpravnika poslova ad interim šef misije saopštava ministarstvu inostranih
poslova, a u slučaju njegove spriječenosti- ministar ino. poslova države koja akredituje. Osim ove
dvojice starješina niko nije ovlašten da određuje ministru ino. poslova teritorijalne države ime
otpravnika poslova ad interim.

Prije usvajanja Bečke konvencije, postojao je običaj da se u odsustvu bilo kog diplomate u odnosnoj
misiji mogao postaviti „ otpravnik poslova“ iz redova adminstrativnog-tehničkog osoblja misije, s tim
što nije bio punopravni otpravnik poslova( chargé d'affaires) već tzv. chargé des affaires. Tekućim
poslovima misije u slučaju da nema diplomatskog osoblja može privremeno rukovoditi neki član
administrativnog i tehničkog osoblja („kancelar”).

Pojedine države, uključujući i Jugoslaviju, imaju praksu da se u slučaju finansijskih poteškoća i s ciljem
štednje umjesto ambasora kao šefa misije, postavlja za izvjesno vrijeme otpravnike poslova ili, još
češće, optravnike poslova ad interim, što kod organa države kod koje se akredituje stvara ustisak u
nezadovoljstva ili ignorisanja i može ponekada da ozbiljo optereti međusobne političke odnose. Zbog
toga je preporučljivo da se otpravnici poslova kao šefovi dipl. misija postavlju samo tamo gdje postoji
potreba da se manifestuje nezadovoljstvo, odnosno pogoršanje odnosa.

Jer razlika između ambasdora i otpravnika poslova kao šefa misije nije samo u pukom prezeansu (koji
takođe nije samo formalna stvar), već i u činjenici koju svakodnevno potvrđuje praksa mnogih država,
da otpravnici poslova imaju mnogo manji i ograničeniji pristup organima države prijema nego što to
imaju akreditovani ambasadori.

Podjela šefova misija na klase ne utiče na njihova formalna ovlašćenja zastupanja niti na prava i
povlastice, osim prezeansa i etikecije i ceremonijala koji se na njega odnose.

10. PREZEANS
Red prvenstva (prezeans) šefova diplomatskih misija određuje se prema klasi kojoj pripadaju, a unutar
svake klase prema danu i satu kada su preuzeli svoje funkcije u državi kod koje se akredituju, Bečka
konvencija (BK) potvrdila je pravilo, zasnovano na suverenoj jednakosti država, prihvaceno još na
Bečkom kongresu 1815.
Prema odredbi člana 13. BK o diplomatskim odnosima, smatra se da je šef misije preuzeo svoje funkcije

16
u državi kod koje se akredituje čim podnese Akreditivna pisma (AP) ili čim notifikuje svoj dolazak i
podnese kopije svojih AP ministarstvu spoljnih poslova (MSP) ili nekom drugom ministarstvu prema
važecoj praksi u državi kod koje se akredituje, koja se mora primjenjivati na jedinstven način. BK
propisuje da se redosljed podnošenja AP ili kopija istih određuje prema danu i času dolaska šefa misije.
U Belgiji je pravilo da šef misije preuzima funkciju predajom akreditiva šefu države. Ako je šef države
odsutan, bolestan itd, instruiše ministra SP da primi akreditive. U SAD-u poslije predaje kopija AP
državnom sekretaru, šef misije može da vrši sve funkcije.
Obnova akreditiva šefu diplomatske misije od strane države koja akredituje zbog ustavnih promjena u
toj državi (promjena oblika vladavine, šefa države) ne utiče na red prvenstva koji odnosni diplomatski
predstavnik (DP) vec ima, ukoliko je u pitanju ista klasa. Ako je u pitanju podizanje ili eventualno
sniženje ranga, odnosno klase, šef misije dobija novi prezeans. Kod imenovanja jednog lica DP u više
država, moguce je da u jednoj državi bude ambasador, a u drugoj poslanik ili otpravnik poslova, što se u
praksi izbjegava, ali nije isključeno.
11.DIPLOMATSKI KOR
Šefovi diplomatskih misija akreditovani u jednoj državi sačinjavaju diplomatski kor (DK). DK ima svoje
unutrašnje aktivnosti na razvijanju društvenih veza među svojim članovima i poboljšanju tih veza sa
državom kod koje se akredituje, ali veoma često nastupa kao cjelina prema organima države kod koje se
akredituje, kako u ceremonijalnim prilikama tako i u slučajevima zajedničkog demašra prema državi
prijema. U slučaju profesionalnih interesa diplomata u državi kod koje se akredituje, DK se pojavljuje
kao nosilac i predstavnik zajedničkih interesa svih diplomata i u toj finkciji i djeluje prema njenim
organima. Na čelu DK stoji doajen koji je po pravilu najstariji po rangu šef diplomatske misije, odnosno
prvi po prezeansu.Na Bečkoj konferenciji o diplomatskim odnosima postavljeno je pitanje da li u
buducoj konvenciji treba ostaviti prvenstvo koje su predstavnici Svete stolice imali u pojedinim
državama. Na kraju je ostavljeno državama da odluče da li ce primjenjivati opšte pravilo ili ce za
predstavnika Vatikana zadržati ili eventualno uvesti automatski (ex officio) položaj doajena DK. Slično
pravo prvenstva u DK obezbjeđivale su i bivše kolonijalne sile prema nekadašnjim kolonijama. Tako je
Iran prilikom sticanja nezavisnosti priznao VB položaj doajena DK.
Na isti način određuje se red prvenstva (prezeans) i između diplomatskih predstavnika druge i trece
klase. To znači da viša klasa uvijek ima prednost nad nižom, bez obzira na datum stupanja na dužnost, a
u okviru iste klase odlučujuci i jedini kriterijum je datum stupanja na dužnost. Privremeni otpravnici
poslova dolaze tek iza otpravnika poslova – šefova predstavništava. Među privremenim otpravnicima
poslova red prvenstva određuje se prema datumu notifikacije privremenog preuzimanja dužnosti. Istim
redom ide i red prvenstva bračnih diplomatskih predstavnika.
Postoji DK u užem i širem smislu. U užem smislu njega čine samo šefovi diplomatskih misija u jednoj
prijestonici, bez obzira na svoju klasu. U širem smislu DK čine svi članovi diplomatskog osoblja,
odnosno svi članovi diplomatskih misija sa diplomatskim svojstvom, upisani u tom svojstvu u
diplomatsku listu MSP-a države kod koje se akredituje. Uz članove DK priključuju se i članovi njihovih
porodica, koji uživaju diplomatske imunitete i privilegije.

17
DK nije pravno lice, ali veoma često može kolektivno da istupa, posebno pred vlastima države kod koje
se akredituje. Može ponekad da ima i posebne funkcije u pojedinim oblastima, što isključivo zavisi od
međunarodnih ugovora, kao što je slučaj u oblasti mirnog rješavanja sporova, gdje članovi DK u Hagu iz
država ugovornica Haške konvencije o mirnom rješavanju sporova iz 1899., odnosno 1907. godine
istovremeno čine Administrativni savjet Stalnog arbitražnog suda.

A.E. Sandstrom je predložio sljedecu odredbu o DK (član 12a. Nacrta BK): ,,DK može staviti staviti do
znanja vladi države prijema ma koji događaj ili okolnost koji se tiču kora kao cjeline. Kada razmatra
takvu jednu akciju, DK ce biti sastavljen od šefova misija. Njegov doajen ce djelovati kao njegov
glasnogovornik. Doajen ce biti najstariji šef misije u najvišoj klasi ili, u zemljama gdje je ta prerogativa
zadržana za Svetu stolicu, apostolski nuncije.“
U BK o diplomatskim odnosima izostala je odredba o diplomatskom koru. Iako vojni atašei spadaju u
DK u širem smislu, u svim državama strani vojni izaslanici obrazuju tzv. kor vojnih atašea. Doajen kora
vojnih atašea je obično vojni ataše koji je najduže u tom svojstvu na dužnosti u državi prijema, bez
obzira na njegov čin. Kor vojnih atašea ponekad istupa i izdvojeno od opšteg DK, s obzirom na njegovu
specifičnost.

12. DIPLOMATSKO OSOBLJE

Pod diplomatskim osobljem (DO) podrazumijeva se šef diplomatske misije i članovi osoblja misije koji
imaju diplomatsko svojstvo, odnosno ona lica koja je država koja akredituje prijavila kao takve, a država
prijema ih izričito prihvatila u tom svojstvu i unijela u diplomatsku listu, koju obično vodi teritorijalno
MSP. Isto ministarstvo tim licima izdaje posebne legitimacije, na osnovu kojih na teritoriji države
prijema dokazuju to svoje svojstvo, koje istovremeno povlači uživanje određenih diplomatskih imuniteta
i privilegija. Sva ta lica imaju uobičajena diplomatska zvanja, počev od zvanja izvanrednog i
opunomocenog ambasadora, ambasadora kao člana misije, opunomocenog ministra, savjetnika, prvog,
drugog i treceg sekretara i atašea kao najmlađeg diplomatskog zvanja. Pripadnici vojne diplomatije,
odnosno vojni izaslanici imaju obično svoja uobičajena vojna zvanja uz naziv vojnog u zavisnosti od
toga da li predstavljaju vojsku države koja akredituje u cjelini ili pojedine njene rodove. Po BK pravilo
je da se za diplomatske predstavnike imenuju državljani države koja akredituje, a da imenovanje stranih
državljana bude samo izuzetak, uz određene uslove koji ozbiljno obeshrabruju države da ovo praktikuju.
Za imenovanje državljana države prijema potrebna je i saglasnost države prijema, koju ona u svako doba
može da povuče, a takva lica imaju ograničene imunitete i privilegiju u odnosu na diplomatske
predstavnike – državljane države imenovanja. Članovi porodice DO čine bračni drug i djeca, kao i ostali
članovi uže porodice koji sa njim žive u zajedničkom domacinstvu. BK poznaje i svojstvo
administrativnog i tehničkog osoblja. Poseban položaj imaju članovi poslužnog osoblja diplomatske
misije (baštovani, spremačice, kuvari, konobari).
Da li je dopušteno državi kod koje se akredituje da od države imenovanja unaprijed traži podatke o

18
članovima osoblja misije ? Nije isključen zajednički dogovor dvije države o razmjeni biografija,
informacija, ali samo na osnovu kutroazije, a ne kao obaveza iz BK.
13. DIPLOMATSKI JEZIK
Države su u svom međunarodnom opštenju, pa i u opštenju sa diplomatskim predstavnicima stranih
drzava koristile, po pravilu, latinski jezik. Počevši od vladavine Luja VI u Francuskoj, francuski postaje
glavni (može se reci jedini) diplomatski jezik, kojim su se služile i države koje su imale engleski ili neki
drugi zajednički jezik.
Član 120. Generalnog akta Beckog kongresa od 1815. godine ističe da francuski jezik upotrijebljen u
svim primjerima ugovora ne treba da bude presedan za buducnost i da svaka sila zadržava za sebe pravo
da prihvati jezik koji je prethodno koristila u svojim diplomatskim odnosima. Na Mirovnoj konferenciji
u Parizu, nakon Prvog svjetskog rata 1919 godine, francuski i engleski dobijaju isti status, da bi Povelja
UN bila na pet vjerodostojnih jezika UN (eng, fra, ruski, kineski i spanski). Radni jezici UN-a prvih
godina bili su eng i fra, da bi kasnije status radnog jezika dobila i ostala tri jezika. Od 1973 godine
apapski jezik je bio uvršten u zvanicne i radne jezike Generalne skupštine i njenih komiteta.
U bilateralnim diplomatskim odnosima koristi se jedan od medjunarodnih jezika ili svaka država koristi
svoj jezik a da se prilaže neovjereni prevod na jeziku druge države. Načelo suvjerene jedakosti država
nalaže da se u bilateralnim odnosima uvijek dogovori jezik sporazumijevanja.
14. USPOSTAVLJANJE DIPLOMATSKIH ODNOSA I OTVARANJE DIPLOMATSKE MISIJE
Svaka država samostalno odlučuje da li ce sa nekom državom uspostaviti diplomatske odnose i da li ce u
toj državi otvoriti stalnu diplomatski misiju. Saglasnost za uspostavljanje diplomatskih odnosa između
dvije države može se očitavati na razne načine.Često je to formalni međunarodni ugovor o
uspostavljanju odnosa, ali može biti i manje ili više formalan oblik saglasnosti volja predstavnika dvije
države. Ponekad ta saglasnost o uspostavljanju diplomatskih odnosa sadrži i zajedničku odluku o
otvaranju diplomatskih misija ili se ova saglasnost postiže kasnije bez značaja u kakvoj je formi
učinjena (međunarodni ugovor, zajedničko saopštenje).
Tako je npr. zajedničkim saopštenjem Vlade NR Kine i SAD objavljeno 16. decembra 1978. godine da
su se dvije vlade usaglasile o uspostavljanju diplomatskih odnosa. U istom saopštenju kaže da ce dvije
države razmijeniti ambasadore i uspostaviti ambasade 1. marta 1979. godine.

15. SAGLASNOST O OTVARANJU DIPLOMATSKE MISIJE

Uspostavljanje diplomatskih odnosa ne mora da slijedi i otvaranje diplomatskih misija. Države se mogu
usaglasiti da diplomatske odnose obavljaju preko svojih diplomatskih misija u trecoj zemlji (npr. odnosi
između FNRJ i Njemačke Demokratske Republike uspostavljeni su razmjenom pisama između
predsjednika Ministarskog savjeta NDR-a i predstavnika vlade FNRJ-a). Može se desiti da jedna od
država koje uspostavljaju diplomatske odnose ima interes da otvori misiju u prijestonici druge države,

19
ali da druga iz bilo kojih razloga odluči da ne otvara svoju diplomatsku misiju, razvijajuci kontakte sa
tom državom preko njene misije u prijestonici trece države. Postoji mogucnost da šefa svoje misije u
jednoj od susjednih država akredituje istovremeno i u odnosnoj državi, bez otvaranja misije u toj državi.
Aktivno i pasivno pravo poslanstva (ius legationis), odnosno pravo da šalje i prima diplomatske misije
rezervisano je samo za države kao subjekte međunarodnog prava.
Članice federacije nemaju pravo na to jer nemaju međunarodni subjektivitet. Međunarodne organizacije
mogu da šalju svoje misije kod pojedinih džava i međunarodnih organizacija, kao i da primaju misije,
pri čemu se stvara posebna vrsta odnosa slična diplomatskim, jer ovi odnosi imaju niz svojih
specifičnosti. Prije svega, ako je u pitanju članica međunarodne organzacije, ona je dio organizacione
strukture i sistema odlučivanja u istoj, ni u kom slučaju ne može da se govori o dva potpuno nezavisna
organizma. Drugo, stalne misije država pri međunarodnim organizacijama ne nalaze se na teritoriji tih
medjunarodnih organizacija, vec na teritoriji države sjedišta, koja može, ali i ne mora da bude član te
organizacije.
Sjedište diplomatske misije obično je u središtu vlade države prijema, mada postoje i odstupanja (u
Holandiji, Brazilu). Države prijema mogu da odobre i otvaranje biroa diplomatskih misija van
prijestonice kao filijala diplomatskih misija, ali je to dosta rijedak i izuzetan slučaj (ti biroi dobijaju
diplomatski status koji im ne bi pripadao ako bi se u tim mjestima otvarali konzulati).

16. AGREMAN
Svaka država koja akredituje šefa diplomatske misije odlučuje sama o izboru ličnosti koji će biti šef
misije. Izbor mora da bude saglasan sa državom prijema kod koje se akredituje. Ta saglasnost zove se
agreman i ona se traži prije objavljivanja imena kandidata, čiji se imenovanje objavljuje javno tek
nakon odobrenja. Odobrenje se traži diplomatskim putem verbalnom notom neformalnim pisanim
podneskom ili usmeno uz biografiju kandidata.
Primjer: Slučaj ambasadora Kaninga koji je povučen jer je ime objavljeno u britanskoj štampi prije
dobijanja agremana za ruski dvor.
Država prijema nije dužna da obrazloži razlog odbijanja ali često to čini. Izostanka odgovora na
zahtjev države, ćutanje više od dva tri mjeseca je prećutno odbijanje agremana.
Različiti mogu biti razlozi odbijanja a najčešće su politički odnosi između država i često se dijeluje
protiv kandidata, iako nema ličnih primedbi već je to process koji ide protiv zemlje akreditovanja.
Ranije je bilo više razloga za odbijanje davanje saglasnosti ali su vremenom prevaziđena ili izostavljeni.
Primjer: socijalnog porijeklo, pol, bračno stanje…. Vatikan je odbio na primer da primi ženu kao člana
diplomatsko osoblje ambasade Savezne Republike Njemačke. To je pravo izmenjeno 1991 kada je dat
agreman prvoj ženi ambasadoru pri Vatikanu- ambasadorki Ugande.

20
Primjer za odbijanje: Jugoslovenskog ambasadora su odbili zato što je bio razveden. Ponekad razlog je
bila nacionalnost ili vjerska pripadnost pa se Bugarska odbila jugoslovenskog ambasadora jer je bio
Makedonac.
Odbijanje se dešava i zbog učešća pojedinih ličnosti u političkim događajima.
Primjer: Njemačka je 1906 odbila Jašu Nenadovića jer je bio umešan u ubistvo Aleksandra
Obrenovića.
Bečka konvencija propisuje da članovi diplomatskog osoblja mogu biti državljani države prijema
samo usaglasenost države prijema. Saglasnost može biti u svako doba povučena, te se i u odnosu na
ostale države vrlo retko praktikuje regrutovanje njihovih državljana za diplomate sa strane, pogotovo
regrutovanje šefova diplomatske misije.
Primjer: Albanija i njemu imenovanje Cena-bega za ambasadora, međutim nosilac je jugoslovenskog
državljanstva, taj je samim tim uslov da se odrekne istog da bi bio imenovan.
Država može bez razloga da povuče agreman i pogorša situaciju medju tim zemljama.
Primjer: Holandija 1952 sa Južnoafričkom Unijom, jer je njihov ambasador čestitao Hitleru okupaciju
Holandije. Isto je urađeno i sa SSSR-om i ambasadorom Molotovim.
Dešava se često da država posle dobijenog agreman odustane od tog kandidata iz različitih. Okolnosti
su: bolest, nastupanje nekog događaja koji ga čini kompromitovanim, nedolično ponašanje i slično.
Primjer: Britanska Vlada je odbila ambasadora Cavendish-Bentink zbog toga što je podnio nakon
imenovanja zahtjev za razvod braka.
U vezi davanja agremena postoji u diplomatskom pravu jedna neprihvatljiva pojava a to je da pojedine
države sugerišu ili insistiraju kod država kod koje se akredituje koga će postaviti za šefa diplomatske
misije.
Primjer: Napoleon je traži od italijanske Vlade da postave Kneza Nigra.
Konačno je ipak prevladao stav da država nije dužna da obrazloži odbijanje davanja agreman a
izričito se unosi u odredbi člana 2 stav 4 Bečke konvencije o diplomatskim odnosima. Takođe predviđa i
mogućnost da više država akredituje istog šef diplomatske misije. Ako se države kod kojih se
akredituje ne protive, šef takve diplomatske misije treba da ima poseban agreman za svoje
akreditovanje u pogledu svake države kod koje zastupa. U suprotnom može da bude proglašen
personom non gratom. Misije ovog tipa takodje prethodno moraju dobiti saglasnost da njihova
akreditivna pisma stize u drugoj državi prijema. Razlog je što kod ovakvih misija dje je diplomatski
predstavnik, predstavnik vise zemalja bira se samo 1 država u kojoj će imati rezidenciju.
Kada dolazi do odbijanja agreman, obicno se to čini usmenom. Redovnim diplomatskim kanalom se
to rijetko čini jer ostaje neprijatan trag u pisanom obliku pa se preporučuje da se ipak ovaj protokol
obavlja usmenim putem.

21
 Za ostale članove i osoblje misije agreman nije potreban. Običaj za vojne izaslanike odnosno vojne
ataše, ipak traži konsantman. On nije precizno definisan Bečkom konvencijom, ali se podvodi pod
članom 7. Ovaj član kaže da za vojne, pomorske i vazduhoplovne ataše-e države unaprijed moraju da
saopše njihova imena, samim tim konosman je potreban.
Misija uključuje i članove diplomatskog osoblja, koje država može imenovati bez saglasnosti pod
uslovom da se pridržava članova 8, 9, i 11 Bečke konvencije. Oni moraju imati državljanstvo države
koja ih akredituje,
 država može u svakom momentu da povuče saglasnost o akreditaciji,
 isto to pravo ima i država kod koje se akredituje u pogledu državljani neke treće zemlje,
 država kod koje se akredituje u svakom momentu može bilo kog člana osoblja proglasiti
personom non gratom, taj clan mora biti opozvan i njegove funkcije okončane.
 Ako država koja akredituje odbije ili ne izvrši u razumnom roku određene obaveze iz prethodnih
stavova država kod koje se akredituje može odbiti priznavanje članova misije.
Ne postoji striktna saglasnost o broju članova osoblja. Bečka konvencija o diplomatskim odnosima
opredjeljuje da poslednju riječ u pogledu brojnosti misije daje države prijema odnosno državi kod koje
se akredituje.
Država prijema takodje može odbiti službenike pojedinih kategorija. Ostale članove misije, država
akredituje diplomatskim putem obično dvije do tri nedelje saopštava imena i osnovne podatke
članova osoblja. Ovo daje mogućnost državi primateljici da ispita sva ta lica i proglasi personu non
gratu.

17. ČLANOVI OSOBLJA DIPLOMATSKE MISIJE I DRŽAVLJANSTVO

Bečka konvencija sadrži i posebni uslovi za imenovanje članova diplomatskog osoblja. Član 8
propisuje da članovi diplomatskog osoblja moraju načelo imati državljanstvo zemlje koja ga
akredituje, a za administrativno-tehničko i poslužno osoblje diplomatske misije ne postoji ovaj
uslov već to mogu biti članovi zemlje kod koje se akredituje. Što se tiče diplomata to je poseban
izuzetak kada se diplomata iz redova državljana države prijema akredituje potrebna je posebna
saglasnost države prijema.

18. PREDAJA AKREDITIVNIH PISAMA

Predaja akreditivnih pisama se dešava nakon što diplomatska misija dođe na teritoriju države kod koje
se akredituje. Predaje se najvišim organima, a u akreditivu stoji da je šef diplomatske misije ovlašten
od strane nadležni njegove zemlje, kao diplomatski predstavnika.
Pismo se predaje šef države, kada je imenovan ambasador. Uobičajeno je da se vrši protocol. Akreditiv
se takodje predaje i Ministarstvu inostranih poslova države kod koje se akredituje. Posle predaje

22
Ministarstvu se zakazuje svečani čin. Svaka država ima poseban protokol za predaju akreditiva,
posebno države na čijem čelu su monarsi, kada je ceremonijal obično širi i formalniji. Predaja
akreditivnih pisama obično je praćena krećim govorima šefa misije i domaćina, posle kojih su obično u
užem krugu organizuje kraće prijem. Predaja akreditivnih pisama otpravnika poslova obavlja se kod
ministra inostranih poslova i obično jednostavniji i skromni ceremonijal.
Kada se navodi ime diplomatskog predstavnika običaj je da se u notifikaciji Ministarstvu inostranih
poslova navedu i imena članova diplomatske misije, njihov dolazak i konačan odlazak. Prestanak
funkcije takodje se objavljuje Ministarstvu kao i dolazak i konačni odlazak lica koja pripadaju
porodicama članova misije, i dolazak i odlazak privatne posluge u službi pomenutih lica.
Već misijama koje su sa većim brojem članova, obično dolazi do podjele na sekcije ili odeljenja među
kojima je najčešće političko, ekonomsko, trgovinsko, informativno, konzularno i vojno. U državama
gdje je imamo imenovanog i vojnog atašea dolazi do dogovora između dvije države hoće li biti
odvojena predstavništva. Vojno izaslanstvo radi po uputstvo Ministarstva vojske države koja ga
akredituje, a ne po uputstvo Ministarstva za inostrane poslove.

19. KRAJ, ODNOSNO ZATVARANJE DIPLOMATSKE MISIJE

Najčešći prestanak rada diplomatske misije jeste prestanak diplomatskih odnosa. Mada ima slučajeva
kada se diplom odnosi ne prekidaju, ali misija se zatvara iz različitih razloga: zahlađivanje odnosa
između država, kada jedna od njih zatvaranjem diplom misije pokazuje nezadovoljstvo prema politici
druge države ili nekom aktu njene vlade koji vrijeđa ugled ili interese države koja akredituje. Tada se
može desiti da država prijema ne zatvori svoju misiju u državi koja akredituje i da njena misije nastavi
sa normalnim radom, jer diplom odnosi nisu prekinuti. Zatvaranje misije je nekad i posljedica
nedostatka finansijskih sredstava i racionalizacije koju jedna država čini u svojoj mreži diplom odnosa. I
tad misija druge države može nastaviti dalji rad i tada je ona jedini kanal diplom opštenja između dvije
države. Ako ni toga nema onda se dvije države dogovaraju o tome da preko svojih misija sa sjedištem u
trećoj državi ili pri nekoj međ org obavljaju svoje diplom odnose. Država koja je zatvorila svoju diplo
misiju u državi prijema, može istovremeno da akredituje svog ambasadora tj šefa diplom misije sa
sjedištem u trećoj državi i u državi prijema.
Ostavljanje misije bez osoblja može značiti i kraj te diplom misije. Mnogi smatraju da je povlačenje
osoblja misije zapravo suspenzija diplom odnosa i da je to korak koji prethodi prekidu dilpm odnosa.
Član 45.Bečke konvencije o diplo odnosima poznaje tzv konačno i privremeno opozivanje diplo
misije, u zavisnosti da li se misija zatvara na jedan kraći period ili definitivno zatvaranje misije, bez
perspektive za njeno obnavljanje. Član BK sadrži obavezu države prijema u pogledu zaštite prostorija
misije, njenu imovinu i arhive, kao i pravo države koja akredituje da trećoj državi povjeri zaštitu
prostorija, imovine, arhive i njenih interesa i interesa svojih državljana u toj državi.

23
Zatvaranje diplo misije jedne države u drugoj, kada nije u pitanju prekid diplo odnosa u kom slučaju
obje države zatvaraju svoje misije, često dovodi i do zatvaravanja diplo misije druge države u prvoj,
mada to nije pravilo, ali se javlja kao reakcija na akt prve države koji shvata i kao maloprijateljski akt.

20. PRESTANAK FUNKCIJE ŠEFA I ČLANOVA DILPOM. MISIJE

Prestanak funkcije šefa misije zavisi od njegove ličnosti, zdravlja, ponašanja i prihvatljivosti za organe
države kod kojih se akredituje. Neki razlozi su vezani i za stanje bilateralnih odnosa država ili za
politiku vlade jedne ili druge države. U subjektivne razloge spadaju i bolest, ostavka, penzionisanje,
imenovanje na drugu dužnost, smrt, ponašanje šefa i osoblja koje se ocjenjuje kao vrijeđajuće ili štetno
po interese države prijema. Autori sovjetskog šestotomnog sistema međ prava navode poseban vid
prestanka funkcije – insurekciju diplomata – primjer ambasadora Jugoslavije za vrijeme II svj rata
koji je izjavio da više ne želi da predstavlja kralja, već novu jugoslovensku republiku, u kom svojstvu ga
je SSSR priznao.
Država prijema u bilo kom trenutku šefa ili člana dipl misije može proglasiti za personu non gratu, bez
obrazloženja i tako prestaju svi imuniteti i privilegije kao i pravo boravka u državi prijema. Članovi
administrativnog, tehničkog i posližnog osoblja mogu da budu proglašeni neprihvatljivim, sa istim
posljedicama kao i persona non grata. Najčešći slučajevi: miješanje u unutrašnje poslove države
prijema, špijunaža, vrijeđanje države prijema ili njenih funkcionera, a često i bez razloga kao razultat
pogoršanja odnosa država. Primjer: Poslednji takav slučaj bio je 2000.g kada je vlada Poljske za
personu non gratu proglasila 9 diplomata Ruske Federacije u Varšavi, što je izazvalo i istu reakciju u
Rusiji.
Drugi razlozi: pogoršanje i prekid diplo odnosa koji rezultiraju zatvaranjem diplom misije i samim tim
prestanak funkcija šefa i osoblja. Može se desiti da i uprkos pogoršanju odnosa, ne dođe do prekidanja
diplom odnosa već samo do zatvaranja misije kao demonstracija takvog stanja stvari, pri čemu prestaju
funkcije. Može doći i do ne zatvaranja misije ali se onda političko nezadovoljstvo manifestuje
povlačenjem šefa misije, privremeno, na referisanje ili na duže vrijeme ili potpuno (opoziv,
premještaj), uz postavljanje otpravnika poslova ad interum. Nekad je razlog prekidanja funkcija
subjektivne prirode, ali su samo posljedica pogoršanih odnosa i mjera koje država prijema primjenjuje
prema državi koja akredituje, a ne prema ličnosti.

21.PREKID DIPLOMATSKIH ODNOSA

To je najteži poremećaj u političkim odnosima dvije države. Prekidi odnosa se svode na zaoštravanje i
pogoršavanje političkih odnosa između država. Odluka o prekidu dipl odnosa je uvijek rezultat volje
jedne države, pa je teško ocijeniti do kojeg stepena politički odnosi tih država treba da budu pogoršani
da bi došlo do ovog čina. Ponekad su to naizgled beznačajni akti jedne države koje druga prihvata kao
uvredu ili ignorisanje, a nekad može doći i do ratnog sukoba država, a da diplom odnosi ostanu

24
netaknuti (u poslednjem iransko-iračkom ratu države nisu prekidale uzajamne diplom odnose). Prekid
diplo odnosa često nastaje i prilikom promjene ustavnog sistema jedne od država ili nasile promjene
vlasti, u situacijama nepriznavanja države ili vlade drugih država, i slučajevi kada su države odicale
priznanje države ili vlada, a sa njima de facto održavale normalne odnose.
Kategorija suspendovanja diplom odnosa (Salmon), gdje se ubraja slučaj Kanade koja je sa
Gabonom suspendovala svoje odnose nalažući svom novo postavljenom ambasadoru u Libervilu da ne
preda akreditive i da se vrati u Kanadu zbog gabonskog poziva vladi Kvebeka da pošalje svog
predstavnika na jednu međudržavnu konferenciju gdje je Gabon bio domaćin. VB je skoro 4 godine
imala prekinute odnose sa Irskom, više od 5 godina sa Gvatemalom, a duže od decenije sa Libijom. Sam
čin zatvaranja diplo misije ili povlačenja osoblja ni u kom slučaju ne znači i prekid diplo odnosa.
SAD su 1973. zatvorile ambasadu u Kampali i vratile osoblje u Vašington, ističući da time ne prekidaju
diplom odnose. Cijelo vrijeme ambasador Ugande u SADu normalno obavlja poslove. Kina je za
vrijeme kulturne revolucije povukla ambasadore iz svih država (osim Egipta), ali nije prekidala diplo
odnose. Ruska Fed. je 1998.g posle bombardovanja Iraka, povukla privremeno svoje ambasadore iz
Vašingtona i Londona bez prekidanja diplo odnosa. Za prekid odnosa potrebna je volja jedna od država,
bez saglasnosti druge jer se ne radi o međ ugovoru, već slobodna volja država, koja proizilazi iz njihove
suverenosti. Dok je za uspotavljanje diplo odnosa potrebna saglasnost obje države, prekid diplo
odnosa je pravo svake države, a bilo kakvo suprotstavljanje druge države nema relevantnu pravnu snagu.
Najčešći razlog prekidanja odnosa je izražen u nekom aktu, koji se ponekad veoma arbitrarno
tumači i kvalifikuje. Australija je 1987.g prekinula odnose sa Libijom jer je jedan abordžin, nakon
posjete Libiji zahtjevao stvaranje autonomne republike, što je australijska vlada shvatila kao
neprijateljski čin.
Jugoslavija je imala nekoliko prekida diplo odnosa. Savezna Rep Njemačka je 1957.g prekinula
diplom odnose sa Jugoslavijom, pozivajući se na Halštajnovu doktrinu, koja je nalagala prekid odnosa
SRNj sa državama koje priznaju i uspostavljaju odnose sa Njemačkom Demoratskom Rep. Prekid
odnosa je trajao više godina. Nije pogodio konzularne odnose, a pri ambasadi Švedske u Bonu, koja je
preuzela zaštitu jugoslov interesa u SRNj, djelovala je Služba za zaštitu jugoslov interesa. Drugi prekid
je bila politika Izraela prema arapskim državama i palestinskom pitanju. Obnavljanje odnosa 90ih
godina u vrijeme jugoslovenske krize i sankcija. Tek posle Dejtonskog sporazuma dolazi do popune
obnove diplomat odnosa na nivou ambasadora.
Najnoviji prekid 1999.g posle NATO agresije na Jugoslaviju. Vlada SRJ je sa SAD, VB, Njemačkom
i FR prekinula diplom odnose. Odmah su zatvorene sve misije. Konzulati SRJ u Njemačkoj i FR
nastavili su da rade, a i konzularne službe u Londonu, Parizu i Bonu u okviru ambasada država
zaštitinica (u FR interese SRJ štitila Rusija, a u VB Kipar).
U odnosima sa SAD došlo je do nesporazuma koji je doveo do nepostizanja dogovora o silama
zaštitnicama. YU je predložila Kinu, a SAD predložile Švedsku da štiti njihove interese u SRJ. Ali vlada
SAD je odbila davanje saglasnosti da Kina preuzme ovu funkciju u korist SRJ, tako da se ni SRJ nije
prihvatila Švedsku. Još neshvatljivije je bilo to što su SAD predložile da Švedska štiti američke interese

25
u SRJ i interese SRJ u SAD. U istoriji diplomatije ovo je bio presedan da jedna država istovremeno štiti
uzajamne interese dvije države koje imaju potpuno suprotne interese i nalaze se u opštem sukobu. SRJ je
odbila prijedlog i na kraju nisu imale državu zaštitinicu. Stejt department je preporučio SRJ da nađe
pogodniju državu zaštitnicu , tradicionalno neutralnu što je prije moguće kako bi se sekcije za zaštitu
interesa mogle da odobre i ustanove. Odbijanje SAD da prizna Kinu kao državu zaštitnicu bilo je
neshvatljivo. Jer u članu 45. BK ne piše da drž-zaštitnica mora biti ''tradicionalno neutralna'' jer se
eksponirala u suprotstavljanju NATO bombardovanja SRJ (Washington Post, neki anonimni američki
diplomata, 1999.).
22. FUNKCIJE DIPLOM. MISIJE
Od davnina su diplomatski predstavnici bili kanali saobraćaja između različitih država. Funkcije
diplomatske misije nabrojane su u Bečkoj konvenciji bez posebnog reda i ograničenja, za razliku od
onoga što je činjeno prilikom pokušaja kodifikacije Havanske konvencije iz 1928. godine. Funkcije
diplomatske misije naročito se sastoje kako je naglašeno u Bečkoj konvenciji o diplomatskim odnosima
u:
a. Predstavljanju države koja akredituje kod države kod koje se akredituje (države prijema).
Diplomatski predstavnik predstavlja svoju državu i politički i pravno. Predstavljanje uključuje
zaključenje ugovora, razna saopštenja, proteste i relamacije, izvinjenja, učešće na međunarodnim
konferencijama; pored onog reprezentativnog dijela koja je najstarija funkcija. Fokus je na
predstavljenju države a ne vlade ili šefa. Funkcija predstavljanja je povjerena cijeloj
diplomatskoj misiji, a ne samo šefu.
b. Zaštita u državi prijema interesa države koja akredituje ili njenih državljana u granicama koje
međ pravo dopušta. Predstavnici mogu da vrše diplomatsku intervenciju. Upute usmene ili
pismene vrste demarša, od ed memoara do protestne note. U slučaju prekida diplomatskih
odnosa zastupanje interesa države koja akredituje i njenih državljana povjerava se trećoj državi-
zaštitnici uz obostranu saglasnost država koje su prekinule diplomatske odnose. Izraz državljanin
se prema Bečkoj konvenciji odnosi i na pravna lica.
c. Pregovaranju sa državom prijema o različitim bilateralnim pitanjima. Uloga diplomatskih
predstavnika posebno je značajna u pripremnoj fazi pregovora, ali i u samim pregovorima. U
pregovorima se sve više angažuju stručnjaci iz posebnih oblasti. Nekada kada pregovori dodju do
završne faze angažuju se i viši predstavnici država (ministri, predstavnici vlada, šefovi država).
d. Obavještavaju svim dozvoljenim sredstvima o razvoju događaja u državi prijema i podnošenju
izvještaja o tome državi koja akredituje. Dipl predstavnici pored praćenja sredstava
informisanja, vrše analizu događaja i dostavljaju ih svojoj vladi preko ministarstava inostranih
poslova. Sredstva masovne komunikacije su znatno suzila funkciju obavještavanja dipl.
predstavnicima. Šta su dozvoljena sredstva komunikacije? Država prijema definiše špijunažu,
korupciju i sl. Bez obzira skoro sve dipl misije orgaizovane su tako da se mogu baviti i
samostalnim prikupljanjem informacija, koji često prelazi granice dozvoljenog. Bečka
konvencija iz 1961. ne govori posebno koja su to sredstva i načini kojima se dipl misije služe
vršeći obavještavanje. Većina država dopušta diplomatskim predstavnicima da održavaju kontakt

26
 i sa opozicionim sredinama, ukoliko su ti kontakti javni i ne služe kao izgovor za miješaanje u
unutrašnjeposlove države.
e. Unapređenje prijateljskih odnosa i razvijanje privrednih, kulturnih, naučnih i dr odnosa
između te dvije države. Ovo je jedna od najvažnijih funkcija diplomatske misije kojom se
između ostalog ostvaruju i principi povelje UN.
23. DIPLOMATSKI AZIL
Sa fiksacijom ekstoritorijalnosti javljala se i ustanova diplomatskog azila. Sa nastanskom teze o
ekstrateritorijalnosti i pojavom novog shvatanja nepovredivosti prostorija diplomatske misije ustanova
azila je skoro nestala iz života, osim na lationoameričkom kontinentu gdje i dalje postoji. Odbijen je
predlog na Bečkoj konvenciji o postojanju ove ustanove jer nije opšteprihvaćena.
Diplomatski azil postoji već duže u Latinskoj Americi. Na šestoj međuameričkoj konferenciji u
Havani 1928. usvojena je Konvencija o azilu koji kaže da će azil koji se daje političkim krivcima biti
uvažavan , ali pod određenim uslovima. Na sedmoj konferenciji Konvencija je izmjenjena dobila je
naziv Konvencija o diplomatskom azilu, te je zabranjeno davanje azila licima optuženim ili osuđenim
za opšta krivična djela ili dezerstvo iz vojske ili mornarice. Ovo je ustanova humanitarnog karaktera i
nije uslovljena reciprocitetom. Konvencija o diplomatskom azilu usvojena je u Karanskasu 1954.
godine. Svaka država ugovornica dobila je pravo da odobri azil i da odredi karakter krivičnog djela ili
motive progona ličnosti koja traži azil. Azil se može dati i u dodatnim prostorijama koje je dipl. misija
predvidjela u sl. traženja masovnog azila. Država koja pruža azil dužna je da izvjesti min. inostranih
poslova države čije državljanstvo lice ima. Ukoliko se utočište daje van teritorije glavnog grada države
prijema, obavještavaju se lokalni organi. Vlada teritorijalne države može da traži da lice koje je dobilo
azil napusti teritoriju. Pomenuta konvencja predvidjela je i situaciju kada se između države čija misija
ima azilante i teritorijalne države prekinu diplomatski odnosi. U tom slučaju, vlasti teritorijalne države
obavezne su da omogće da diplomatski predstavnik države imenovanja napusti državu prijema zajedno
sa azilantima ili da azilante preda dipl. misiji treće države. Za primjenu odredbi Konvencije nije potreno
međusobno priznanje vlada države koja daje azil i teritorijalne države.
Interesantan je stav Međunarodnog suda pravde u presudi u sporu Perua i Kolumbije zbog davanja
diplomatskog azila u zgradi kolumbijske ambasade peruanskom političaru Haja de la Tore. Presuda
povlači da se azil može davati samo kada postoji neposredna opasnost po lice koje traži azil i da država
koja daje azil nema pravo da traži slobodan prolaz tog lica.
Za vrijeme ustanka protiv vlasti u Mađarskoj 1956. jugoslovenska ambasada u Budimpešti dala je
utočište bivšem mađarskom premijeru Imreu Nađu, a američka ambasada mađarskom kardinalu
Midcentiju. Jugoslovenska vlada bila je prmorana da mađarskim vlastima preda Nađa uz obećanje da
mu se ništa neće desiti i da će mu se pošteno suditi. Uslov je grubo prekršen, Nađ je stijeljan. Američka
ambasada je godinama držala Midcentija, sve dok Mađarska nije dozvolila da on napusti mađarsku
teritoriju.

27
Američka ambasadau Pekingu dala je utočište kineskom disidentu, profesou Fangu Liziju i njegovoj
supruzi kojima je kasnije dopušten odlazak u Ameriku. 1962. god u ambasadu SAD u Moskvi naslno je
prodrlo više od tridesetak evangelista, žaleći se na progon vijernika u SSSR-u i tražeći azil. Grupa je
ubjeđena da mirno izađe iz ambasade i žalbe podnese Prezijumu Vrhovnog sovjeta. Ipak, nedugo nakon
toga vođa grupe Vašenko se pojavio ponovo u ambasadi sa porodicom. Dopušteno im je da otputuju u
SAD.
Zaključak je da je diplomatski azil prihvaćen i priznat samo u zemljama Latinske Amerike. Svaka
primjena van ovog kontinenta nema garancija da bude uspješna. To je u stvari davanje privremenog
utočišta licima koja se momentalno nalaze u opasnosti po život sa neizvjesnim ishodom. Zbog toga u
ovakvim situacijama ne postoji nikakvo pravilo na koje bi dipl misija jedne države moga da se osloni.

24. DIPLOMATSKE PRIVILEGIJE I IMUNITETI

Teško je odvojiti ova dva pojma jer se prepliću. Tako se pod pojmom identiteta shvata oslobođenje,
odnosno izuzeće u međunarodnom pravu u konkretnom slučaju od jurisdikcije organa teritorijalne
države, države prijema. Privilegije, nasuprot, obuhvataju razne pogodnosti koje se daju diplomatskim
misijama i njihovom osoblju u državi prijema. I imuniteti su vrsta povlastica, ali taj povlašćen položaj
misije i osoblja proizilazi iz prava na izuzeće od domaće jurisdikcije.

Imuniteti imaju osnov u međunarodnom pravu i dotiču suverenost države prijema a privilegije
znatnim dijelom zavise od unutrašnjeg prava države prijema. Srednje rešenje daje Bečka konvencija
o diplomatskim odnosima iz 1961, gdje ipak postoji razlika , imajući u vidu njihov domet i osnov. U
doktrini se koristi izraz privilegije i imuniteti što znači čitav sistem mjera kojim se obezbeđuje
zaštićen položaj organa diplomatskog opštenja i dipl.misije kao cjeline.

Međunarodno pravo, uz pomoč čitavog seta mjera omogućava svojevrsnu zaštitu diplomatske misije,
odnosno predstavnika i njihove pratnje u primateljici, od momenta stupanja na teritoriju države
prijema ili notifikacije o imenovanju, pa do samog isteka mandata. Tokom ovog perioda,
diplomatsko osoblje takođe uživa privilegije i imunitete u odlasku i povratku kroz treće države, ali je
opseg ovih privilegija za razne vrste osoblja misije u velikoj mjeri sporan. Prolaz mora da bude nužan,
bez nepšptrebnog zadržavanja, vezan za odlazak na dužnost i povratak u državu imenovanja. Ta obaveza
ne postoji ako je država u ratnom stanju sa državom čiji je dipl.predstavnik. Privilegije i imuniteti se
daju dipl.predstavnicima i članovima njihove porodice, samo dok im se omogućava prolaz, a za drugo
osoblje je potrebno samo da tranzitna zemlja ne ometa njihov prolaz.

Praksa poštovanja priv.i imuniteta postoji više od hiljadu godina, uz razne vrste zloupotreba i povreda
pravila običajnog prava u ovoj oblasti. I danas, pored kodifikacije, ima kršenja. U doktrini MP postoji
rasprava o pravnom osnovu privilegija i imuniteta. Shodno prvobitnoj teoriji, smatralo se da je
eksteritorijalnost pravni osnov za njih. Druga teorija se zasniva na predstavničkom karakteru
dipl.predstavnika i dipl.misije – predstavnik predstavlja državu, odnosno njenog šefa, i ovo postoji još iz

28
perioda kad je predstavnik bio reprezent suverena. Treća teorija je funkcionalna – PR i IM su dati
radi nesmetanog i normalnog obavljanja dipl.funkcija i najviše odgovara savremenoj tezi. Nekad se
navode i dr teorije, poput teorije prećutnog sporazuma, načela suvereniteta, tolerancije, dobre volje i sl.

Bečka konvencija o diplomatskim odnosima (1961) bila je ne samo prekretnica u razvitku

savremenog dipl.prava, nego i prekretnica u modernom shvatanju dipl. privilegija i imuniteta. Ona
prihvata tezu o funkcionalnom imunitetu, i odbacuje tezu o ekteritorijalnosti. BK se na dosta
sveobuhvatniji i širi način bavi kodifikacijom ove materije, u odnosu na slična dokumenta: Konvenciju o
konzularnim odnosima (1963), o specijalnim misijama (1969), i Konvenciju o predstavljanju država u
njihovim odnosima sa međunarodnim organizacijama univerzalnog karaktera (1975).

25. STATUS DIPLOMATSKE MISIJE

Diplomatske misije (važi i za ratne brodove i avione) na djelu države prijema ne mijenjaju pravni status
teritorije na kojoj se nalaze, tj. ona je i dalje pod suverenitetom države prijema. Pravni osnov PR i IM
se objašnjava predstavničkim karakterom misije, s jedne, i potrebom da se obezbijedi normalno
obavljanje funkcija misije, sa druge strane. Naravno, pravo države primateljice se primijenjuje na
cijeloj njenoj teritoriji, pa tako iz ovakvog shvatanja nisu isključene ni diplomatske misije, i iz tog
razloga se uzima shvatanje po kome je za normalno funkcionisanje misije potreban minimum
efikasnosti, slobode i zaštite, te samim tim i nepotpadanje pod jurisdikciju lokalnih organa
primateljice, jer su moguće razl. zloupotrebe. Tako predstavnici diplomatskih misija nisu u
potpunosti podvrgnuti njihovoj nadležnosti, ali to ne znači da nemaju obavezu da se upravljaju prema
zakonima i propisima države u kojoj su akreditovani. Uz to, nemiješanje u unutrašnje stvari te
države se postavlja kao imperativ.

Tako se u samom uvodu Bečke konvencije navodi da su ,,države ugovornice uvjerene da je cilj
pomenutih privilegija i imuniteta ne da se daje prednost pojedincima, već da se obezbijedi uspješno
izvršenje funkcija diplomatskih misija kao predstavnika država''. Uz to se smatra da diplomatske
privilegije i imuniteti nisu lična prava zaštićenih pojedinaca, nego je to pravo države da od druge države
zahtijeva određeno ponašanje prema osoblju diplomatske misije. Član dipl misije se i ne može sam
odreći nekih privilegija, a posebno ne imuniteta, to može učiniti samo država koja ga je imenovala i bez
njegove saglasnosti.

Bečka konvencija o diplomatskim odnosima, takođe, predviđa i prijavljivanje imena osoba koje mogu
imati diplomatsku zaštitu, a kao dodatni uslov, predviđeno je da ministarstvo vanjskih poslova
primateljice izdaje legitimaciju, odnosno ispravu o postojanju privilegija i imuniteta određenog lica.

PR i IM traju sve vrijeme dok privilegovana osoba boravi u službenom svojstvu u državi prijema,
a zaštita traje i za vrijeme rata između države imenovanja i države prijema. Primateljica je dužna, i
za vrijeme rata, i inače da pruži zaštićenim osobama i njihovim porodicama olakšice da napuste
područje države prijema u najkraćem mogućem roku.

1. Nepovredivost prostorija diplomatske misije

29
Jedan od najbitnijih imuniteta misije, omogućava normalan rad i bezbijednost misije. Pod prostorijama
diplomatske misije, podrazumijeva se zgrada ili dijelovi zgrade u kojima je smještena diplomatska
misija, obuhvatajući i sporedne prostorije i dvorište, vrt, prostor za parkiranje i dr. Država
primateljica ima aktivnu obavezu da obezbijedi mirno i normalno funkcionisanje diplomatske
misije akreditovane u njenoj zemlji, kao i pasivnu obavezu uzdržavanja od vršenja bilo kakvih
pravnih akata u okviru prostorija iste misije. Štaviše, organi primateljice mogu ući u ove prostorije,
isključivo ako za to dobiju odobrenje šefa misije. Postojalo je mnogo pokušaja da se ovo pravo na
neprikosnovenost prostorija ugrozi i da se ostavi dovoljno prostora za najrazličitije zloupotrebe
(unošenjem izuzetaka za slučaj požara, vrem.nepogoda i sl), ali je na kraju većina država podržala stav
da je ovo pravo apsolutno i da se ne smije dovesti u pitanje. Čak su SAD otišle toliko daleko da su u
komentarima na nacrt BK o DO tražile vrednovanje shvatanja po kome šef misije daje saglasnost za
ulazak u prostorije kad je to neophodno radi zaštite života i imovine, zbog izbijanja požara i sl, dok su
predstavnici japanske Vlade tražili unošenje odredbe da je šef misije dužan da sarađuje sa vlastima
države prijema i kada se radi o požaru, epidemiji ili nekoj ekstremnoj situaciji.

I bez potrebe da se to dodatno naglašava, šef misije bi svakako trebalo da dozvoli ulaz u prostorije
kada god su životi ljudi, imovina ili javna sigurnost ugroženi. Postoji obaveza države imenovanja da
ne dozvoli da se prostorije dipl misije zloupotrebljavaju na bilo koji način. Čak su i Sovjeti koji su bili
najjači zagovornici apsolutnog imuniteta prostorija, imali sledeći stav: ,,U izuzetnim okolnostima požara
ili druge katastrofe koja ozbiljno ugrožava javnu bezbijednost, misije bi, ako ne mogu same da riješe
situaciju, zatražile pomoć organa države prijema''.

Ove mjere mogu da se ograniče samo na najnužnije, pri čemu se izbjegava da angažovane snage dođu u
dodir sa arhivom misije. Postoji dosta zloupotreba, ali one nisu velike, pošto država akreditovanja može
da primijeni mjere reciprociteta. PRIMER: Pakistanska vlada je 1973, iako je irački ambasador odbio
da da saglasnost, naredila nasilan ulazak policije u prostorije, kojom prilikom su navodno nađene velike
količine naoružanja, što je dovelo do otkazivanja gostoprimstva ambasadoru. Još sporniji je bio upad
američkih trupa u prostorije kubanske i nikaragvanske ambasade 1989. zbog neosnovane sumnje da se
Norijega nalazi u njima.

Kad su u pitanju obaveze države prijema, ona je dužna da preduzme sve mjere da do ovih situacija ne bi
došlo, pa će se svim silama truditi da očuva nepovredivost prostorija misije, da spriječi nasilan
ulazak u prostoriju, rušenje mira ili povrede časti i dostojanstva, kako same misije, tako i njenog
šefa i njegove rezidencije, kao i stanova ostalih članova dipl osoblja misije. Čak je važno preduzeti i
dodatne oštrije mjere kako bi nepovredivost bila zagarantovana – pojačano obezbjeđenje, kontrola nad
neprijateljskim organizacijama prema državi pošiljateljici, zabrana takvih djelatnosti i sl. U slučaju da
država prijema ne odradi sve navedeno, ona postaje podložna odgovornosti međunarodnom pravu. Ta
odgovornost proizilazi iz obaveze izvinjenja, izražavanja žalosti, naknade štete, obaveze
pronalaženja krivaca itd.

PRIMER: Međ.sud pravde se bavio pitanjem odgovornosti države za nepoštovanje obaveze

nepovredivosti prostorija misije 1980 u sporu između Irana i SAD u slučaju držanja dipl i konz.osoblja

30
Amnasade SAD I dr državljana SAD u Teheranu kao talaca. U presudi Suda – obaveza Irana da stavi na
raspolaganje sili zaštitnici prostorije, imovinu, arhive i dokumenta američke ambasade u Teheranu i
njenih konzulata u Iranu, čime se potvrdila nepovr.prostorija misije.

Ova zaštita se odnosi i na prevozna sredstva misije, a takođe postoji i imunitet od svake vrste
pretresa, rekvizicije, zaplijene i izvršenja. U slučaju da se zbog izvođenja javnih radova mora ustupiti
mjesto na kome se nalaze prostorije diplomatske misije, država primateljica je dužna da nadoknadi štetu
i da obezbijedi druge prostorije za nesmetano funkcionisanje misije. Zaštita prostorija proteže se i u
slučaju prekida dipl odnosa, privremenog ili stalnog povlačenja osoblja misije, pa čak i u slučaju ratnog
stanja. Država prijema pomaže misiji da stekne prostorije neophodne za funkcionisanje, i pomaže misija
da dobiju stanove za članove.

Vezano za ovo je i ustanova diplomatskog azila, koja postoji u državama Latinske Amerike. Inače, dipl
misija može da pruži utočište svojim i stranim državljanima, uključujući i državljane primateljice da bi
se sklonili od uličnih borbi, osvete političkih protivnika tokom građanskog rata ili nemira u državi
prijema, kada redovni organi ove države nisu u stanju da zavedu javni red i mir i sl. Ali ovo NIJE
diplomatski azil. Ova zaštita traje samo privremeno dok traju vanredne okolnosti i bezakonje i prestaje
kada se uspostavi legalni poredak, onda štićenici napuštaju prostorije i predaju se legalnoj vlasti
primateljice.

Diplomatska misija i njen šef imaju pravo siticanja grba i zastave svoje države na zgradi misije, na
rezidenciji, kao i na prevoznim sredstvima šefa misije. Zastava, grb i natpisi predstavništva su
takođe zaštićeni, i organi države prijema su dužni da spriječe svaki pokušaj njihovog skidanja ili
uništavanja.

2. Zaštita arhive

Arhiva i spisi su nepovredivi u svako doba, gdje god se nalazili, te se preduzimaju mjere protiv
njihove krađe, povrede ili uništenja. Arhivu ne čine samo službeni akti, već i svi nacrti, zabilješke,
koncepti i šifrovani materijali. Zaštita postoji i za sl prekida DO, stalnog ili privremenog povlačenja
osoblja i u slučaju ratnog stanja.

3. Sloboda opštenja i nepovredivost prepiske i sloboda kretanja

Predstavnici diplomatske misije imaju svako pravo i slobodu opštenja u službene svrhe sa njihovom
Vladom i diplomatskim i konzularnim predstavništvima svoje države, i mogu slobodno
komunicirati sa državljanima imenovateljice u državi primateljici, kao i sa vlastima države
prijema (po pravilu, preko ministarstava inostranih poslova). Treće države su dužne da ne ometaju ovu
slobodu opštenja, tj da je u potpunosti dozvole.

Službena prepiska dipl misije je nepovrediva i podrazumijeva svu prepisku koja se tiče misije i
njenih funkcija (akta i dr dok). Radi zaštite povjerljive prepiske, misije preduzimaju mjere

31
bezbijednosti tako što koriste šifre, i tajna šifre se takođe smatra nepovredivom, ali kontrašpijunaže
država pokušavaju da dešifrovanjem poruka misija i prisluškivanjem dođu do njihovog sadržaja.

26. DIPLOMATSKA VALIZA

Diplomatska valiza je tašna, jedan ili više paketa ili slično, sa spoljnom oznakom da je u pitanju
diplomatska valiza (voštani pečat ministarstva sp države imenovanja ili diplomatske misije). Valiza
ima posebnu zaštitu, kao takva ne smije biti otvarana, ni zadržana, pod uslovom da paketi
diplomatske valize nose vidne oznake svoje prirode i da sadrže samo diplomatske dokumente ili
predmete za službenu upotrebu. Bečka konvencija nije jasno odredila obim i karakter valize, zako da
se ona u savremenim uslovima mjeri i tonama. Razne su zloupotrebe, počevši od prenošenja
narkotika, alkohola, automobila, oružja, stvari teških tonama, do živih ljudi. Iz ovih razloga su
neke države pokrenule inicijativu za uvođenjem kontrolisanja valize rendgenskim zracima ali dosta
država se negativno postavilo prema uvođenju ove prakse. (PR. VB i Italija- pokušaji da se živi ljudi
prebace valizom, Švajcarska dozvoljava samo 450 funti težine, Beograd je imao probleme sa po par tona
američkih „valiza“, Britanci skeniraju rendgenski od 1985. sve što im je sumnjivo, ništa što je
radioaktivno ne može i ne smije biti predmet valize).

Najpovjerljiviji dokumenti, radi obezbjeđivanja njihove tajnosti, šalju se diplomatskom valizom

koju prati posebno za to zaduženi službenik - diplomatski kurir. Država prijema je dužna da štiti
diplomatskog kurira u vršenju njegovih funkcija, on pri obavljanju svog posla ne može biti podvrgnut
hapšenju ili pritvaranju. Kurir mora biti snadbeven službenim dokumentom- kurirskim pismom,
kojim se potvrđuje njegovo svojstvo i označuje broj paketa koji čine dipl. valizu, kao i njihova
destinacija. Komisija UN za međ. pravo je 1989. izradila nacrt pravila o diplomatskoj pošti i
kuririma, sa 32 člana nacrta. Međutim, Generalna skupština, iako je razmatrala ovaj nacrt, nije
konačno usvojila tekst pravila. Nacrt je obuhvatio strogu definiciju diplomatske valize, zatim obavezu
primateljice i tranzitne države da dopuste prolaz valize i pruže joj zaštitu, oslobode je taksi, carina,
odredio je ,,nepovredivost valize, ma gdje se nalazila'', i omogućio je u određenim slučajevima otvaranje
valize, onda kad je tu prisutan predstavnik države imenovanja, ili njeno vraćanje u zemlju domaćina, ako
otvaranje bude odbijeno itd. Suština sa cijele dvije stranice - dosadašnja rasprava o nacrtu pokazala je
da je svaki pokušaj podrobnijeg uređivanja ovog pitanja osuđen na neuspjeh, kako zbog nemogućnosti
da se predvide sve moguće situacije, tako i zbog stalnog tehničkog napretka, koji ove nacrte čini brzo
prevaziđenim; ni same države ne pokazuju poseban interes da se ubrza i okonča ovaj rad.

27. SLOBODA KRETANJA

Država prijema je dužna da obezbedi svim članovima dipl. misije slobodu kretanja i
putovanja na svojoj teritoriji pod rezervom zakona i propisa gdje je ulaz zabranjen ili regulisan.
Ova sloboda u ranijim periodima nije ni u potpunosti postojala ili je bila ozbiljno ograničavana u
pojedinim državama.

4. Smještaj i olakšice pri radu i obezbjeđenje normalnih uslova života i rada: Država prijema je
dužna da u okviru svog zakonodavstva pruži državi imenovanja olakšice za smještaj dipl. misije i njenih

32
članova. Takođe je dužna da pruži olakšice za izvršenje njenih funkcija, kao i da obezbedi normalne
uslove života i rada njenim članovima (normalni uslovi podrazumvaju pristup službenim obaveštenjima
od strane nadležnih organa, telfonske i telegrafske usluge, komunalne i zdravstvene usluge). Zahtjevi
dipl. misija treba da budu u razumnoj mjeri.

5. Poreska i carinska oslobođenja: Država imenovanja je oslobođena svih državnih, regionalnih i

opštinskih poreza i taksa, kao i taksa u odnosu na prostorije uzete u zakup, kao i na prostorije čiji je
sopstvenik država imenovanja ili šef misije. Od oslobođenja su izuzete samo takse koje predstavljaju
cijenu izvršenih usluga.

Takođe, država primateljica ima obavezu ,,da u skladu sa svojim zakonodavstvom dozvoli uvoz svih
predmeta namijenjenih upotrebi diplomatske misije i oslobodi ih vih carinskih davanja, taksa i tereta
sem takse za skladištenje, prevoz i druge slične usluge''.

Izuzeci od poreskih olakšica: porezi koji su uključeni u cijenu robe i usluga, porezi i takse na privatne
nepokretnosti koje se nalaze na teritoriji države prijema, nasljedni porezi i takse koje naplaćuje država
prijema, porezi i takse na lični dohodak koji ima porijeklo u državi prijema, kao i porez na kapital koji
se ubira na investicije učinjene u trgovačka preduzeća u državi prijema.

6. Sudski imunitet: Riječ je o sudskom imunitetu države imenovanja, a ne diplomatske misije, s

obzirom na to da misija nije posebno pravno lice, već organ države imenovanja i akte ne vrši u svoje
ime, već u ime te države. Praksa pokazuje da je moguće da u nekim državama prijema bude tužena
država imenovanja, bez obzira na opšte načelo par in parem non habet iurisdictionem (to vam znači
da se među ravnopravnima ne koristi sila). Obrazloženje je u tome da i domaća država u ovakvim
slučajevim nije izuzeta od sudovanja u državama gdje ima diplomatske misije. Mnoge države su odavno
počele da napuštaju teoriju apsolutnog imuniteta države, a najviše se to zadržalo u angloameričkom
pravnom sistemu. Za razliku od imuniteta strane države pred sudovima, koji nije apsolutan, može se
konstatovati da postoji stav sudova u većini savremenih država da strana država uživa potpun
imunitet od izvršenja sudske odluke. U većini zemalja postoji pravilo da centralno ministarstvo
pravosuđa rešava sva sporna pitanja u vezi sa izvršenjem sudske presude protiv strane države i da bez
odobrenja tog resora izvršenje ni u kom slučaju nije moguće. Pitanje odgovornosti države, prema
tome i imuniteta od sudskog postupka još uvijek nije međunarodnopravno uređeno.

28. PRIVILEGIJE I IMUNITETI ČLANOVA DIPLOMATSKOG I OSTALOG OSOBLJA

DIPLOMATSKE MISIJE
Obim i vrsta privilegija i imuniteta koje uživa osoblje diplomatske misije zavise od funkcija koje svaka
grupa članova diplomatske misije obavlja.
1) Nepovredivost ličnosti, stana, prepiske i dobra
Lična nepovredivost (neprikosnovenost) je jedno od najstarijih pravila diplomatskog prava, a u doktrini
je skoro opšteprihvaćeno gledište da je to osnovna privilegija diplomatskih predstavnka, iz koje proističu
sve ostale. To je apsolutna i potpuna bezbjednost, a to potvrđuje i Bečka konvencija o diplomatskim

33
odnosima iz 1961.godine. Ovo pravilo je nužna posledica i proizilazi iz osnovnog prava država na
nezavisnost i poštovanje. Diplomatski predstavnici ne mogu biti hapšeni ni pritvarani. Država prijema
mora postupati prema njima s dužnom pažnjom i poštovanjem, i preuzeti sve odgovarajuće mjere da bi
spriječila nanošenje povreda ličnosti, slobode i dostojanstva. Organi države prijema dužni su da se
uzdrže od svake prisile prema ličnosti diplomatskog predstavnika, ali ona ima pravo na samoodbranu.
Ukoliko dođe do napada država prijema je dužna da pruži odgovarajuće zadovoljenje (izvinjenje,
izražavanje žaljenja), a u određenim slučajevima i naknadu štete.
S druge strane, diplomatski predstavnici su dužni da poštuju zakonodavstvo države prijema i da se
uzdržavaju od miješanja u unutrašnje poslove te države. Država imenovanja treba da uputi predstavnika
na poštovae zakona i unutrašnjih propisa. Jer u svakom momentu, država prijema ima veoma
djelotvorno sredstvo – proglašanje predstavnika personom non grata, a time i okončanje njegove misije.
Diplomatski predstavnik mora da se uzdrži da govorom, pisanjem ili bilo kakvim javnim nastupom ili
ponašanjem vrijeđa džavu prijema ili njene funkcioner.
Zaštita predstavnika proteže se i na njihov privatni stan, spise, prepisku i imovinu, osim kada je to
dopušteno pravilima od izuzeća od jurisdikcije. Diplomatski predstavnik ne može da vrši nikakvu
profesionalnu ili trgovačku djelatnost.
2) Sudski imunitet diplomatskih predstavnika
Bečka konvencija o diplomatskim odnosima je po pravilu, preuzela i potvrdila dotadašnje običajno
pravo iz ove materije (imunitet od krivičnog sudstva, imunitet od građanskog i upravnog sudstva,
fiskalne imunitete, odnosno carinska i poreska oslobođenja i druge povlastice iz kurtoazije)
a)Imunitet od krivičnog sudstva
Diplomatski predstavnik je potpuno izuzet od krivične jurisdikcije domaće države. To se odnosi na sve
njegove akte i ponašanja, a ne samo na one učinjene u vršenju službene dužnosti. On ne može biti lišen
slobode ni u slučaju teškog krivičnog djela, protiv njega se ne može vršiti krivični postupak u državi
prijema. Državi prijema uvijek na raspolaganju stoji da ga proglasi personom non grata, da traži njegov
opoziv ili da ga protjera preko granice, a spise o njegovom krivičnom djelu proslijedi državi
imenovanja. Imunitet od krivičnog sudstva obuhvata i imunitet od odgovornosti za prekršaje u
nadležnosti sudskih, policijskih i upravnih vlasti.

b)Imunitet od građanskog i upravnog sudstva

Po Bečkoj konvenciji o diplomatskim odnosima, predstavnik uživa imunitet od građanske i upravne
jurisdikcije, osim ako se radi :
1. O nekoj stvarnoj tužbi koja se tiče privatne nepokretnosti na teritoriji ržave prijema, osim ako
diplomatski predstavnik posjeduje tu nepokretnost za račun države imenovanja za potrebe
misije;

34
 2. O tužbi koja se tiče nasleđa, u kojoj se diplomatski predstavnik pojavljuje kao izvršilac
testamenta, administrator, naslednik ili legatr po privatnom osnovu, a ne u ime države
imenovanja;
3. O tužbi koja se tiče slobodne profesije ili trgovačke djelatnosti, ma kakva ona bila, koju vrši
diplomatski predstavnik u državi prijema izvan svojih službenih prostorija.
Osim u pomenuta tri slučaja, nikakva mjera izvršenja ne može se preduzeti protiv člana diplomatskog
osoblja.

29. TRAJANJE IMUNITETA

Stav 2. člana 39. Bečke konvencije o diplomatskim odnosima određuje da imunitet i privilegije lica koje
ima pravo na njih prestaju kada napusti državu prijema ili po isteku razumnog roka. Međutim, u
pogledu akata izvršenih u vršenju dužnosti, imunitet se nastavlja. To je razumljivo, jer bi bilo više nego
nelogično da diplomati poslije završetka svoje misije mogu da odgovaraju čak i za djela izvršena u
službenom svojstvu. U diplomatskom pravu smatra se da taj imunitet važi i prema trećim državama, a ne
samo prema državi prijema gdje je, odnosno lice imalo funkciju u diplomatskoj misiji.
Interesantno je pitanje da li smrću ovlašćenog lica prestaje diplomatski imunitet. I teorija i praksa daju
negativan odgovor.
Za odricanje od krivičnog imuniteta, kako po doktrini tako i po praksi država, nije dovoljno samo
odricanje nosioca imuniteta, već samo izričito odricanje os strane ovlašćenog predstavnika države
imenovanja. Tek tada može da prestane imunitet odnosne ličnosti. Za članove osoblja diplomatske
misije obično je to šef misije, a za šefa diplomatske misije mora se dobiti izričito odricanje njegovog
ministarstva inostranih poslova.
3) Poreska i carinska oslobođenja
Predstavnik je oslobođen svih poreza i taksa, ličnih ili stvarnih, državnih, regionalnih ili komunalnih, sa
unaprijed predviđenim izuzecima utvrđenim Bečkom konvencijom o diplomatskim odnosima. Isti je
slučaj i sa oslobađanjem od carina, taksa i drugih dažbina za uvoz predmeta namijenjenih za ličnu
upotrebu, uključujući i predmete namještaja. U doktrini postoji gledište da se može govoriti i o tzv.
fiskalnom imunitetu. Izuzeci od poreskih oslobođenja su posredni porezi koji su normalno uključeni u
cijenu robe i usluga, porezi i takse na privatne nepokretnosti koje se nalaze na teritoriji države prijema,
nasledni porezi i takse koje naplaćuje država prijema, porezi i takse na lični dohodak koji ima porijeklo
u državi prijema, kao i porez na kapital koji se ubira na investicije učinjene u trgovačka preduzeća u
državi prijema, porezi i takse koji se naplaćuju na posebne usluge, takse za uknjižbu, sudske i
hipotekarne takse i taksene marke koje se naplaćuju u pogledu nepokretnosti.
4) Druge povlastice i pogodnosti

35
Predviđene su i izvjesne povlastice i pogodnosti diplomatskih predstavnika u vezi sa izuzećem od ličnih
službi i davanja, izuzeća od zakonodavstva o socijalnom osiguranju i utvrdila poseban postupak sa
imovinom u slučaju smrti, a u Fakultativnom protokolu uz Bečku konvenciju i u vezi sa izuzećem od
propisa o sticanju državljanstva. Predstavnik ne mora da bude osiguran u državi prijema ni po jednom
vidu socijalnog i zdravstvenog osiguranja, ali postoje određene obaveze za diplomatskog predstavnika
ako upošljava lica koja su državljani države prijema ili rezidenti. U slučaju smrti diplomatskog
predstavnika ili članova njegove porodice, njihova pokretna imovina uživa poseban postupak. Država
prijema će dozvoliti da budu iznijeta sa njene teritorije sve njegove stvari, sa izuzetkom predmeta koji su
nabavljeni u državi prijema, a čiji je izvoz u trenutku smrti zabranjen.
5) Druga lica osim članova diplomatskog osoblja koja uživaju određene privilegije i imunitete
Ova druga lica su prije svega, članovi diplomatskog osoblja koji su državljani ili rezidenti (sa stalnim
boravkom) države prijema, članovi porodica diplomatskih predstavnika, članovi administrativnog i
tehničkog osoblja i članovi njihovih porodica, članovi poslužnog osoblja diplomatske misije i privatna
posluga članova diplomatske misije. Članovi diplomatskog osoblja koji imaju državljanstvo države
prijema ili su u njoj stalno nastanjeni, uživaju sudski imunitet i neprikosnovenost samo u pogledu
službenih radnji učinjenih u vršenju svojih funkcija. Država prijema može da odbije da njen državljanin
bude imenovan kao strani diplomatski predstavnik. Članovi porodice predstavnika imaju iste privilegije
i imunitete kao i sam predstavnik, pod uslovom da nisu državljani države prijema. U slučaju smrti
predstavnika članovi njegove porodice uživaju privilegije i imunitete do isteka razumnog roka u kome
treba da napuste državu prijema.
Administrativno i tehničko osoblje misije i članovi njihovih porodica uživaju sve privilegije i imunitete
od krivičnog sudstva. Jedina razlika u odnosu na diplomatske predstavnike je što pomnute privilegije u
pogledu oslobađanja od carinskih i drugih dažbina za uvoz imaju samo prilikom prvog doseljenja i što
im je imunitet u pogledu građanskog i upravnog sudstva ograničen (ne primjenjuje se na postupke
učinjene izvan vršenja njihovih funkcija).
Članovi poslužnog osoblja diplomatske misije, pod određenim uslovima, uživaju takođe imunitet u
pogledu akata učinjenih u vršenju dužnosti, oslobođenje od poreza i taksa na prihode koje imaju u službi
i izuzeće od zakonodavstva o socijalnom osiguranju. Članovi njihovih porodica nemaju nikakve
privilegije i imunitete. Međutim, članovi poslužnog osoblja i njihove porodice, pod uslovom da nisu
državljani države prijema, imaju pravo na poseban postupak u pogledu napuštanja teritorije, čak i u
slučaju ratnog sukoba, kao i u pogledu pokretne imovine za slučaj smrti.
Privatna posluga članova diplomatske misije, ako nisu državljani države prijema ili stalno naseljeni u
njoj, tzv.dovedena posluga oslobođena je poreza i taksa na prihode iz službe u tom svojstvu. Svoju
jurisdikciju nad njima država prijema vrši na način koji suviše ne ometa redovno vršenje funkcija
diplomatske misije. Njihove porodice ne uživaju nikakav poseban postupak. Domaća privatna posluga
ne uživa nikakav poseban tretman.

36
30. AD HOC DIPLOMATIJA
Takozvane ad hoc diplomatije, misije privremenog karaktera, u odnosima između država, a i između
država i međunarodnih organizacija, imaju veoma značajnu ulogu. Najstarije takve misije su tzv.
specijalne ili privremene misije u bilateralnim odnosima država, koje su preteča stalnim diplomatskim
misijama i sigurno najstariji oblik diplomatskog opštenja. Jedan oblik specijalnih misija jesu i oblici
diplomatije na vrhu, kako bilateralne, tako i multilateralne.
Pored stalnih dipl. misija, države često šalju na teritoriju drugih država i tzv. specijalne misije, koje
imaju različite funkcije i zadatke, ali su uvek privremenog karaktera (po pravilu, njihova djelatnost na
teritoriji druge države obično traje nekoliko dana, do najduže nekoliko mjeseci). U pitanju su delegacije
koje jedna država šalje u drugu državu radi razmatranja nekog bilateralnog ili multilateralnog pitanja,
radi pregovora i zaključenja međunarodnog ugovora, učešća na nekom međunarodnog skupu ili
konferenciji ili nekim ceremonijalnim povodom.
Postojanje stalnih misija nije nikakva prepreka da jedna država posebnim povodom pošalje u drugu
državu specijalnu misiju odnosno delegaciju, jer smatra da tu funkciju ne može da izvrši postojeća
diplomatska misija ili priroda i razlozi zahtevaju da se za odnosne funkcije opunomoći i pošalje
specijalna misija. Specijalne misije se šalju i u države u kojima nema stalne diplomatske misije, čak i
kada bi pojedine funkcije mogla da vrši i diplomatska misija,a šalju se i u države u kojima ne postoje
diplomatski odnosi. Problematika specijalnih misija je uređena posebnom Konvencijom o specijalnim
misijama, usvojenom u Njujorku 16. Decembra 1969.godine. Autor njenog nacrta je Milan Bartoš. Pre
Konvencije o specijalnim misijama postojale su samo tri međunarodnopravna dokumenta. Prvo, član 3.
Bečkog pravilnika o rangu diplomatskih predstavnika (1815.) predviđa da ,,diplomatski predstavnici sa
izvanrednim položajem ili misijama nemaju na osnovu toga viši rang“. Drugo, Havanska konvencija o
diplomatskim službenicima (1928.) u svom članu 2 deli diplomatske službenike na dve grupe: obične i
izvanredne. Prvu grupu čine diplomatski predslužbenici koji stalno predstavljaju svoju vladu kod vlade
druge države , a drugu oni kojima je poverena specijalna misija ili koji su akreditovani radi
predstavljanja vlada na međunarodnim konferencijama, kongresima i međunarodnim skupovima. U
pogledu pravnog položaja ona ne pravi nikakvu razliku između jedne i druge grupe diplomata. Treće,
član 6 Konvencije o privilegijama i imunitetima UN (1946.) utvrđuje privilegije i imunitete eksperata u
misijama UN.
31. KONVENCIJA O SPECIJALNIM MISIJAMA- istorijat i tok priprema
Današnje specijalne misije, kao pravna ustanova koja vuče korijen još iz ranijih povremenih
diplomatskih misija, stara je što se tiče forme, ali je posve nova u pogledu sadržine . Ne može se staviti
znak jednakosti između ranijih povremenih diplomatskih misija u smislu Konvencije o specijalnim
misijama. Ranije su imale prevashodno reprezentativni, a danas – suštinski funkcionalni karakter .
M.Bartoš je isticao da je različitost specijalnih misija u odnosu na stalne toliko velika, da je nužno da se
Konvencijom o specijalnim misijama u pravom smislu odrazi specifičnost pravnog položaja ove
ustanove. Postavilo se i pitanje specijalnih misija, odnosno delegacija koje takođe imaju privremeni
karakter i koje države šalju na razne multilateralne konferencije i skupove, kao i pitanje ustanove tzv.

37
putujućeg poslanika i zajedničkih specijalnih misija više država. Posle višegodišnjeg razmatranja,
Komisija UN za međunarodno pravo je stala na stanovište da se Konvencijom o specijalnim misijama
urede isključivo pitanja vezana za specijalne misije u bilateralnoj diplomatiji, odnosno u odnosima
između država, a da se problem specijalnih misija u multilateralnoj diplomatiji reši u okviru kodifikacije
multilateralne diplomatije, što je delimično i učinjeno( Bečkom konvencijom o predstavljanju država u
njihovim odnosima sa međunarodnim organizacijama univerzalnog karaktera 1975.godine ). U toku
višegodišnjeg rada Komisije UN za međunarodno pravo na izradi nacrta Konvencije o specijalnim
misijama, iskristalisala su se četiri principa, koji su opšteprihvaćeni : a) specijalne misije mogu biti
poslate pod uslovom postojanja saglasnosti zainteresovanih država ; b) ove misije, sastavljene od
predstavnika država, imaju pravo na privilegije i imunitete ; c) one nemaju ex proprio vigore prvenstvo
nad stalnim diplomatskim misijama ; i d) misije se završavaju kada je njihov cilj postignut. U Komisiji
za međunarodno pravo ostale nedoumice i razilaženja u pogledu konačne izrade nacrta. Izražena su, pri
tom, tri osnovna pristupka, kako ih je formulisao M.Bartoš u svojim predavanjima u Hagu :
1) Koncepcija koja se kvalifikuje kao najuža primena pravila stalnih diplomatskih misija na diplomatiju
ad hoc, koju je zastupao prvi specijalni izvestilac A.F.Sandstrem. Ona se sastoji u neprimenjivanju onih
pravila svojstvenih karakteristikama stalnih diplomatskih misija koje ne poseduju specijalne misije, već
u primeni samo onih na analognu prirodu, funkcije i ciljeve.
2) Suprotno mišljenje ( zastupao ga je Arečaga ) kvalifikuje se kao teorija integracije, a sastoji se u
primeni svih odredaba o stalnim misijama koje su primenljive na specijalne misije, izuzev onih koji se
odnose na funkcije stalnih diplomatskih misija.
3) Po trećoj koncepciji ( Dž. Ficmoris) pravila koja se odnose na stalne diplomatske misije treba
primenjivati jednako u načelu na ad hoc diplomatiju, ali putem metode mutatis mutandis, vodeći računa
o tome gde se ona mogu primenjivati. Ova teorija vodi računa o sličnostima i razlikama između stalnih
diplomatskih misija i specijalnih misija.
Bečka konferencija o diplomatskim odnosima 1961.godine odbacila je nacrt pravila o specijalnim
misijama, utemeljen na kombinaciji pomenuta tri principa, te je novi izvestilac, profesor Bartoš, izradio
jedan potpno novi, sveobuhvatni pristup ovom pitanju, koji je prihvaćen na zasedanju Generalne
skupštine Ujedninjenih nacija 1969. Godine .
32. OSNOVNE ODREDBE KONVENCIJE
Konvencija definiše specijalnu misiju kao ,, privremenu misiju koja predstavlja državu koju
jedna država upućuje u drugu državu , uz saglasnost ove poslednje, s ciljem pregovaranja o određenim
ptanjima ili izvršenja određenog zadatka. U pitanju je misija države, privremenog karaktera, koja se
šalje u drugu državu uz njenu saglasnost. To bi bili osnovni elementi ustanove specijalne misije.
Dimitrije Pindić ovako karakteriše pravnu prirodu specijalne misije :
,,1. mora da je poslata od jedne države kod druge države ; 2. mora da predstavlja državu slanja ; 3. ona
nema karakter misije odgovorne za održavanje opštih diplomatskih odnosa ; 4. njen zadatak je određen
za svaki poseban slučaj po tome se razlikuje od funkcija stalne diplomatske misije i 5. ona je, nasuprot

38
stalnoj misiji, vremenski ograničena po prirodi, što se manifestuje ograničenim trajanjem ili specifičnim
zadatkom. Po pravilu, ona završava bilo isticanjem njenog mandata, bilo izvršenjem zadatka. Kao kada
je u pitanju stalna diplomatska misija, država imenovanja određuje slobodno sastav svoje specijalne
misije, pošto je prethodno dostavila državi prijema sve potrebne podatke o broju i sastavu specijalne
misije, a naročito imena i svojstva lica koje namerava da imenuje. Država prijema može da odbije da
primi specijalnu misiju čiji broj članova, po njenom mišljenju, nije razuman s obzirom na okolnosti i
uslove u državi prijema I potrebe određene misije. Ona takođe može, bez obrazloženja, odbiti da primi
bilo koje lice u svojstvu člana specijalne misije.
Za razliku od stalnih diplomatskih misija, za slanje specijalnih misija nije predviđeno pribavljanje
agremana, niti predaja akredativnih pisama za šefove tih misija. U zavisnosti od svojih
funkcija i karaktera, specijalna misija može da se sastoji od jednog ili više članova. Takođe, može u
svom sastavu, pored diplomatskog, imati i administrativno, tehničko i poslužno osoblje. U
specijalnu misiju mogu da budu uključeni i članovi stalne diplomatske misije ili konzulata, pored
privilegija i imuniteta koje imaju po Konvenciji o specijalnim misijama. To je posebno značajno za
članove konzulata, čiji su imuniteti znatno uži od imuniteta članova specijalne misije. Sjedinjene
Američke Države predložile su da se u pojam specijalne misije unesu samo one misije koje prima ili ih
vodi funkcioner ranga ministra, člana vlade ili njemu odgovarajućeg ili višeg ranga, čime bi se potpuno
suzio krug specijalnih misija čiji status treba odrediti Konvencijom. Kao i Bečka konvencija o
diplomatskim odnosima, i Konvencija o specijalnim misijama utvrđuje da predstavnici države
imenovanja u specijalnoj misiji, po pravilu, treba da budu državljani države imenovanja, a da
državljani države prijema mogu da budu imenovani u specijalnu misiju samo uz pristanak države
prijema, s tim da u svako doba može da povuče taj pristanak i takvim licima praktično okonča status
člana specijalne misije. Država prijema može to isto učiniti I kada su u pitanju državljani treće države .
Zbog toga većina država izbegava da u svoje specijalne misije imenuje članove osoblja koji nisu njihovi
državljani, osim alog broja država koje su zbog nedovoljnog broja diplomata ili racionalnijeg korišćenja
domaćeg administrativnog, tehničkog i poslužnog osoblja prinuđene da regrutuju lokalno osoblje.
Konvencija o specijalnim misijama sadrži i konkretne odredbe o notifikaciji dolaska I odlaska
sastava specijalne misije, lokacije prostorija i svih značajnih podataka za rad misije.
Predviđeno je da se ministarstvu inostranih poslova države prijema, odnosno organu te države koji bude
dogovoren, saopšti : a) sastav specijalne misije i sve naknadne promene u tom sastavu ; b) dolazak i
konačan odlazak članova misije i prestanak njihovih funkcija u misiji ; c) dolazak i odlazak bilo kog
lica koje prati nekog člana misije ( obično kod specijalnih misija visokog ranga postoje pratioci,
ađutanti, telohranitelji i sl. koji ne moraju da budu za vreme čitave delatnosti misije, odnosno njeni
članovi ) ; d) zapošljavanje i otpuštanje lica koja prebivaju u državi prijema u svojstvu članova misije
ili u svojstvu privatne posluge ; e) imenovanje šefa specijalne misije ili, ukoliko nema šefa,
predstavnika koji je ovlašćen da deluje u ime misije i vrši prepisku sa državom prijema ; f) lokacija
prostorija koje zauzima specijalna misija i privatni smeštaj predstavnika države imenovanja i članova
diplomatskog osoblja specijalne misije, kao i svi drugi podaci koji mogu poslužiti za utvrđivanje mesta
ovih prostorija i smeštaja.

39
Saopštenje o dolasku i konačnom odlasku članova misije mora se dostaviti unapred, osim ako je to
nemoguće. Država prijema i u Konvenciji o specijalnim misijama dobila je istovetna ovlašćenja da se
oslobodi, odnosno spreči rad lica u svojstvu članova specijalne misije, koja smatra neprihvatljivim.
Tako, država prijema može u svako doba i bez obrazloženja svoje odluke da obavesti državu imenovanja
da je neki njen predstavnik u specijalnoj misiji ili bilo koji član njenog diplomatskog osoblja persona
non grata ili da je bilo koji drugi član osoblja misije neprihvatljiv. U takvom slučaju, država imenovanja
dužna je da takva lica opozove, odnosno prekine njihove funkcije u misiji. Proglašenje jednog lica
personom non grata ili neprihvatljivim može da se izvrši I pre njegovog dolaska u državu prijema.
M.Bartoš predvideo da se šef države, predsednik vlade ili ministar inostranih poslova, koji vode
specijalnu misiju, ne mogu da proglase personom non grata. Međutim, u istom nacrtu dokumenta kaže
se da je ,,sloboda kretanja šefa države koji vodi specijalnu misiju ograničena na teritoriji države
prijema” I da je potreban sporazum sa državom prijema u pogledu garantovanja lične bezbednosti šefa
države. Ako država imenovanja odbije ili u razumnom roku ne opozove lica koja su proglašena
personom non grata ili ne prekine funkcije lica koja su proglašena kao neprihvatljiva, ta lica gube
svojstvo člana specijalne misije, a samim tim i pripadajuće privilegije i imunitete. Ako nisu državljani
države prijema, ona može da m uskrati i dalji boravak na svojoj teritoriji. S obzirom na to da za slanje
specijalne misije nije potreban agreman i predaja akreditiva njenog šefa, to ona može da počne sa
svojim funkcijama čim misija stupi u službeni kontakt sa ministarstvom inostranih poslova ili sa
nekim drugim organom države prijema o kojem bude dogovoreno. Takođe, nije potrebno ni
posebno predstavljanje specijalne misije od strane stalne diplomatske misije države imenovanja u
državi prijema ( ukoliko ona postoji ).
Država imenovanja, šef specijalne misije ili predstavnik ovlašćen da deluje u ime misije ( kad šef nije
imenovan ) može da ovlasti jednog člana specijalne misije bilo da zameni šefa misije ili ovlašćenog
predstavnika bilo da obavlja određene poslove u ime misije. To znači, da se u ime specijalne misije pred
organima države prijema u službenim odnosima, a naročito u službenoj prepisci, mogu pojavljivati samo
na ovaj način ovlašćena lica i da ,,isturanje” ostalih članova specijalne misije da deluju u ime misije.
Konvencija je odredila da se sav službeni posao sa državom prijema, poveren specijalnoj misiji od strane
države imenovanja, obavlja preko minstarstva inostranih poslova ili preko nekog drugog organa države
prijema o kojem bude dogovoreno.
33. PREZEANS ŠEFOVA SPECIJALNIH MISIJA – ISTO ŠTO I PITANJE 10.
34. SJEDIŠTE I OBLICI SPECIJALNIH MISIJA
Konvencija o specijalnim misijama ima i posebne odredbe o sjedištu specijalne misije. Po pravilu,
sjedište je u mjestu o kojem se dogovore zainteresovane države. Ako takav sporazum ne postoji,
sjedište se nalazi u mjestu u kojem se nalazi ministarstvo inostranih poslova države prijema,
odnosno prijestonici. Ako spec.misija vrši svoje funkcije u raznim mjestima, zainteresovane države
mogu da se dogovore da ona ima više sjedišta, međ kojima mogu odrediti jedno kao glavno sjedište.
Misija ima pravo da ističe zastavu i grb države imenovanja na prostorije koje koristi i na prevozna
sredstva misije kada ih koristi u službene svrhe. Pri tome, mora se voditi računa o propisima i običajima

40
države prijema. Kada šef države imenovanja predvodi spec.misiju, on u državi prijema ili trećoj državi
ima olakšice, privilegije i imunitete koje se po međunarodnom pravu priznaju šefovima država prilikom
službene posjete.
Oblici specijalne misije
Spec. misije se mogu razlikovati prema svom nivou (koje lice im rukovodi), po sadržini zadataka koji
obavljaju, kao i po tome da li su to pregovaračke spec.misije koje treba da usvoje neko rešenje,
spec.misije koje utvrđuju tekst nekog međunarodnog ugovora ili su misije čisto ceremonijalno –
protokolarnog karaktera. Posebno se razvrstavaju po svom obliku – da li su u rad involvirane dvije
ili više država.
Po nivou mogu biti svih mogućih nivoa: od nivoa šefa države, predsjednika lade ili ministra do nivoa
savjetnika ministarstva ili čak nivoa eksperata.
U pogledu sadržine ove misije mogu da se bave svim pitanjima koja postoje između dvije države:
pitanja političkih odnosa, državnih granica, privrednih, kulturnih, naučnih, sportskih i svih
drugih odnosa. Sadržina spec.misije ne određuje bezuslovno i njen rang.
Po obliku može se razlikovati više vrsta misija:
a) jedna država šalje u drugu državu radi rješavanja nekog pitanja iz njihovih bilateralnih
odnosa ili iz ceremonijalnih razloga -najrasprostranjeniji oblik
b) kada jedna država šalje istu specianu misiju sa istim zadatkom kod dvije ili više država.
Takva misije se često naziva cirkularnom misijom. Konvencija predviđa obavezu države
imenovanja da obavijesti o tome svaku od država prijema, kako bi one eventualno imale
mogućnost da odbiju njen prijem. Na ovaj način uređeno je i pitanje tzv.putujućeg poslanika
(ambasadora).
c) kada dvije ili više država šalju zajedničku specijanu misiju kod druge države. Član 5. koji
nosi naziv „Upućivanje zajedničke specijalne misije od strane dvije ili više država“ određuje
da dvije ili više država koje žele da upute zajedničku specijanu misiju u neku drugu državu,
izvještavaju tome državu prijema prilikom traženja njene saglasnosti.
d) Kada dvije ili više država šalju istovremeno posebne, odvojene spec.misije kod jedne države
prijema, radi rješavanja nekog pitanja od zajedničkog interesa – tzv.simultane misije. Prema
članu 6. koji uređuje ovo pitanje više država može istovremeno uputiti specijanu misiju u
drugu državu, uz pristanak te države, da bi u saglasnosti sa svim ovim državama, zajednički
razmatrale neko pitanje od zajedničkog interesa za sve njih.
35. FUNKCIJE SPECIJALNIH MISIJA
Pošto se ovdje radi o misijama privremenog karaktera, bilo je veoma teško da se u Konvenciji unaprijed
odrede funkcije tih misija. Zbog toga je i u pripremama teksta Konvencije, u Komisiji UN za
međunarodno pravo, u početku, umjesto funkcija, izabran izraz „zadaci“ spec.misije. Redakcioni

41
komitet je kasnije umjesto zadataka odabrao izraz „polje aktivnosti“, da bi se pravni komitet Generalne
skupštine opredijelio da se pored ovog izraza, unese i izraz „funkcije“, uobičajeno za sve diplomatske
djelatnosti. Redakcioni komitet je na kraju odlučio da i zadatke spec.misija nazove funkcijama. U
Konvenciji o spec.misijama nema uobičajene liste funkcija. Tek ugovorom, odnosno saglasnošću
države imenovanja i prijema određuju se nadležnosti, zadatak misije i modaliteti za izvršenje
zadataka. Nesumnjivo je da je jedna od osnovnih funkcija predstavljanje države, ali veoma
specifična, s obzirom na svrhu ustanovljenja misije, i ograničena u vremenu, jer je u pitanju ad hoc, a ne
stalna misija. One veoma često imaju i funkciju pregovaranja, ali je predmet pregovora takođe
ograničen prirodom i specifičnim ciljem specijalne misije.
36. SASTANAK SPECIJALNIH MISIJA NA TERITORIJI TREĆE DRŽAVE, SLANJE I
PRIJEM, DIPLOMATSKI I KONZULARNI ODNOSI DRŽAVA37.
Konvencija o spec.misijama sadrži i odredbe o sastanku spec.misija na teritoriji treće države, o slučaju
koji se rijetko koristi, ali nije isključen u praksi ove ustanove diplomatskog prava. Član 18. predviđa da
dvije ili više država mogu da se sastaju na teritoriji treće države samo po dobijanju izričitog
pristanka te države koja zadržava za sebe pravo da pristanak povuče. Teća država može da postavi
uslove kojih se država imenovanja mora pridržavati. U odnosu na državu imenovanja, treća država
preuzima prava i obaveze države prijema u onoj mjeri koju naznačuje prilikom davanja pristanka.
Ovakvi sastanci obično se praktikuju između država koje imaju poremećene političke odnose i za
mjesto pregovora traže „neutralni teren“. Često se ta treća zemlja pojavljuje i u ulozi posrednika ili
davaoca dobrih usluga, te je zainteresovana da sastanak, uz poredan ili neposredan uticaj, bude uspješan.
Pristanak i ulovi treće države može da bude u različitoj formi od međunarodnog ugovora do običnog
usmenog dogovora.
Slanje, odnosno prijem specijalne misije i diplomatski, odnosno konzularni odnosiizmeđu dvije
države
Za slanje specijalne misije nije potrebno postojanje diplomatskih, pa čak ni konzularnih odnosa
između dvije države, što pokazuje očiglednu širinu primjene i elastičnost ustanove spec.misije, koja se
može koristiti nezavisno od stanja odnosa dvvije države koje slanjem, odnosno prijemom spec.misije
žele da riješe jedan ili više međusobnih problema. Veoma često, u situaciji nepostojanja diplomatskh
odnosa, spec.misije rješavaju i ona pitanja koja su inače redovni poslovi stalnih diplomatskih misija.
Prekid diplomatski ili konzularnih odnosa ne može da djeluje na slanje, odnosno nastavak rada
specijalnih misija između dvije države, što je takođe jedna od dobrih karakteristika ove ustanove.
37. SPECIJALNE MISIJE I PRIZNANJE DRŽAVA I VLADA
Ove misije ustanovljavaju se, to bar praksa pokazuje, ne samo u odnosima između država koje nemaju
uspostavljene diplomatske ili konzularne odnose, već i između država koje ne priznaju jedna drugu
ili vladu jedne od država. Zato su bila razumljiva nastojanja da se i kroz kodifikaciju pravila o
spec.misijama, odnosno u Konvenciju o spec.misijama unese ovaj princip. Osnovno pitanje je bilo da li
slanje, odnosno prijem spec.misije znači priznanje države, odnosno vlade. Preovladalo je ipak mišljenje

42
da bi trebalo unijeti odredbu da činjenica nepriznanja države ili vlade nije smetnja za slanje spec.misije,
kao i da činjenica slanja spec.misije ne prejudicira pitanje priznanja. U nacrt Konvencije ušla je odredba
da država može da pošalje ili primi specijalnu misiju države koju ne priznaje. Na kraju je prihvaćen
predlog Vrlike Britanije da se ovo pitanje izostavi iz teksta Konvencije, s obzirom na njegovu
složenu političku prirodu. Specijalni izvjestilac Komisije UN za međunarodno pravo, profesor Milan
Bartoš, iako je u početku imao rezervisan stav prema unošenju odredbe o priznanju, izjasnio se da bi to
pitanje ipak trebalo unijeti, ali samo kao konstataciju. Međutim, i on je pomenuo teškoće koje mogu da
se jave u vezi sa tim pitanjem, s obzirom na to da se u doktrini zastupa i mišljenje da razmjena
spec.misija, u najmanju ruku predstavlja ipso facto priznanje, čak i u slučaju da odnosne države same
poriču takvu namjeru.
38. ODNOS IZMEĐU SPECIJALNE I STALNE DIPLOMATSKE MISIJE
U najvećem broju slučajeva u praksi, države koje međusobno šalju i primaju specijalne misije imaju
redovne diplomatske odnose i međusobno razmijenjene stalne diplomatske misije, te se u tim
situacijama postavlja pitanje odnosa između specijalnih i stalnih misija. Ovo pitanje izostalo je iz
teksta Konvencije. Mada je većina napominjala mogućnost sukoba nadležnosti, pa i konflikta između
dvije misije, u Komisiji UN za međunarodno pravo prihvaćen je jedinstven stav da je to pitanje u
isključivoj nadležnosti države koja šalje misiju.
39. POČETAK I KRAJ SPECIJALNE MISIJE, OBAVEZUJUĆI KARAKTER ODREDABA
KONVENCIJE O SPECIJALNIM MISIJAMA
Spec.misija počinje sa radom prvim susretom te misije sa odgovarajućim predstavnicima države
prijema. Član 13. Konvencije o spec.misijama određuje da „početak rada specijalne misije ne zavisi od
njenog predstavljanja od strane stalne diplomatske misije države imenovanja, niti od predaje
akreditivnih pisama ili punomoćja“. Iako je ovom odredbom potvrđena nezavisnost spec.misije od stalne
diplomatske misije, u praksi ipak diplomatska misija po pravilu uspostavlja neposredan kontakt sa
domaćim sagovornicima spec.misije ili sa protokolom ministarstva inostranih poslova i predstavlja im
spec.misiju svoje zemlje. U velikom broju slučajeva, u sastavu spec.misje nalaze se i predstavnici stalne
diplomatske misije. Spec.misija završava svoj rad kada je ispunila zadatak koji joj je postavljen.Na
ovu misiju, po pravilu, nema nikakvog uticaja eventualni prekid diplomatskih ili konzularnih
odnosa između dvije države, pa čak ni izbijanje međusobnih oružanih sukoba, što je automatski
osnov za prekid rada stalne diplomatske misije. Funkcije spec.misije prestaju i istekom roka određenog
za izvršenje zadataka, notifikacijom države slanja državi prijema da povlači spec.misiju ili da je opoziva
i notifikacijom države prijema državi slanja da spec.misiju smatra okončanom. Da li prestaje rad
specijalne misije u slučaju prekida pregovora ili odlaganja pregovora na neodređeno vrijeme? U
ovakvim situacijama treba prepustiti državi slanja i državi prijema, da se prema konkretnim okolnostima
i interesima dogovore da li će rad sšec.misije prestati ili će ista misija nastaviti pregovore.
Obavezujući karakter odredaba Konvencije o specijalnim misijama

43
Konvencija o spec.misijama karakteristična je po tome što znatan dio njenih odredaba nije
obavezujući za države ugovornice, odnosno da one imaju mogućnost da međusobnim dogovorom
prilagode, izmijene ili derogiraju pojedine odredbe. Članom 49. ustanovljeno je da se kao
diskriminacija neće smatrati:
a) ako država prijema restriktivno primjenjuje neku od odredaba ove konvencije, zbog toga što se
ona tako primjenjuje na njenu misiju u državi imenovanja
b) ako neke države uzajamno izmijene po običaju ili na osnovu sporazuma obim olakšica,
privilegija i imuniteta za njihove spec.misije, i ako takva izmjena nije ugovorena sa drugim
državama, pod uslovom da ova izmjena nije nespojiva s predmetom i ciljem ove konvencije i da
ne ide na uštrb prava ili izvršenja obaveza trećih država
Ova mogućnost da modifikuju odredbe data im je samo u pogledu privilegija i imuniteta. To ne znači da
su i ostale odredbe Konvencije dispozitivnog karaktera.
40. OLAKŠICE, PRIVILEGIJE I IMUNITETI SPECIJALNIH MISIJA
Konvencija o spec.misijama u svom članu 22. određuje da „država prijema pruža spec.misiji olakšice
potrebne za obavljanje njenih funkcija, vodeći računa o karakteru i zadatku spec.misije“. Država
imenovanja dužna je da pruži pomoć spec.misiji, ako to ona zatraži, da pronađe potrebne prostorije i
dobije podesan smještaj za njene članove. Po pravilu, misija i njeni članovi olobađaju se svih
državnih, regionalnih ili komunalnih poreza i taksa na prostorije, ukoliko nisu u pitanju porezi i
takse koji se naplaćuju kao naknada za učinjene usluge. Međutim, u skoro svim državama običaj je
da vlasnici tih prostorija, koji su obično i poreski obveznici, taj svoj porez, odnosno taksu „prebace“ na
korisnika kroz povećan iznos zakupa. Prostorije u kojima je smještena misija uživaju zaštitu,
odnosno nepovredivost. Organi države prijema smiju da uđu u navedene prostorije samo uz
pristanak šefa spec.misije ili, eventualno, šefa stalne diplomatske misije države imenovanja. Može
se pretpostaviti da je ovaj pristanak dobijen u slučaju požara ili druge nesreće koja ozbiljno ugrožava
javnu bezbjednost. Zahtijeva se da se pristanak ovlašćenog lica pokuša dobiti, te se u prostorije može ući
tek ako „nije bilo moguće dobiti izričiti pristanak“. Konvencija inače ima standardnu odredbu da država
prijema ima posebnu obavezu da preduzme sve odgovarajuće mjere da bi spriječila nasilan ulazak u
prostorije spec.misije ili njihovo oštećenje, svako narušavanje mira misije ili povredu njenog
dostojanstva. Prostorije misije, namještaj u njima, ostala imovina koja se koristi u radu misije, kao i
njena prevozna sredstvane mogu biti predmet nikakvog pretresa, rekvizicije, zaplene ili mjera
izvršenja. Arhive i dokumenta su nepovredivi u svako doba i ma gdje se nalazili, s tim da treba da
nose vidljive znake prepoznavanja. Tu su i odredbe o slobodi kretanja i opštenja.Država prijema dužna
je da obezbijedi slobodu kretanja i putovanja svim članovima misije na svojoj teritoriji koliko je to
potrebno za obavljanje funkcija, izuzimajući zone u koje je zbog razloga nacionalne bezbjednosti ulaz
zabranjen ili posebno regulisan. Država prijema takođe dozvoljava i štiti slobodno opštenje za sve
službene svrhe. Spec.misija može da upotrebljava sva odgovarajuća sredstva opštenja, uključujući i
kurire i da upućuje poruke kodom ili šifrom. Može postaviti i koristiti otpremnu radio – stanicu, ali samo
uz pristanak države prijema. Službena prepiska takođe uživa nepovredivost. Spec.misija može da

44
koristi i valizu i kurira stalne diplomatske misije države imenovanja, ali i sopstvenu valizu i
kurira.
41. IMUNITETI I PRIVILEGIJE ČLANOVA SPECIJALNE MISIJE
Članovi diplomatskog osoblja spec.misije uživaju pun diplomatski imunitet: ne mogu biti izloženi
bilo kom obliku hapšenja ili pritvora. Oni uživaju pun imunitet od krivičnog sudstva države
prijema, kao i djelimičan imunitet od građanskog i upravnog sudstva. Predstavnici države
imenovanja i članovi diplomatskog osoblja misije imaju imunitetod građanskog i upravnog sudstva u
obimu koji je priznat i diplomatskom osoblju stalnih diplomatskih misija, sa jednom ozbiljnom
razlikom: ovaj imunitet se ne priznaje u slučaju tužbi za štete nastale zbog sudara izazvanog
vozilom koje je, odnosno lice koristilo u vrijeme kada nije vršilo službene funkcije. Oni takođe
imaju oslobođenje od režima socijalnog osiguranja, neposrednih poreza i taksa, ličnih davanja, a takođe
carine i carinskog pregleda. Članovi administrativnog i tehničkog osoblja uživaju imunitet od
krivičnog sudstva, djelimičan imunitet od građanskog i upravnog sudstva i privilegije u pogledu
predmeta koje mogu da unesu prilikom prvog ulaska u državu prijema.Članovi poslužnog osoblja
uživaju imunitet od sudstva od države prijema u pogledu radnji izvršenih u službenoj dužnosti i
oslobođenje poreza i taksa na plate koje primaju po osnovu svog zaposlenja, kao i oslobođenje od
režima socijalnog osiguranja. Privatna posluga oslobođena je poreza i taksa na plate koje prima
po osnovu svog zaposlenja. U svakom drugom pogledu, ona može uživati privilegije i imunitete samo u
onoj mjeri u kojoj to dozvoljava država prijema. Članovi porodica imaju privilegije i imunitete ako
prate članove spec.misije, pod uslovom da nisu državljani te države prijema i da nemojau stalni
boravak u toj državi. Članovi porodica administrativnog i tehničkog osoblja imaju pravo na
privilegije i imunitete koji pripadaju članovima tog osoblja. Iako su spec.misije uglavnom ustanove
bilateralne diplomatije, one mogu da budu korišćene i u multilateralnoj diplomatiji. Konvencija čak
predviđa i mogućnost da dvije ili više država obrazuju zajedničku spec.misiju, uz uslov da se sa tim
složi država prijema.
42. SAMIT DIPLOMATIJA
Samit diplomatija doživljava procvat u poslednjim decenijama prošlog vijeka. (19. Vijek – kongresi
velikih sila kao uvod u 20.vijek i ravnopravnu diplomatiju samit diplomatiju neki je nazivaju i lina
diplomatija). Versajski sistem i Društvo naroda nijesu dali poseban doprinos razvoju ove diplomatije, za
razliku od Ujedinjenih nacija. Počev od konferencije velike trojice u Teheranu, Jalti i Potsdamu. Oni su
donosili odluke a ministrima spoljnih poslova su prepuštali razradu i sprovođenje odluka ( obavljanje
sitnijih poslova). Period HR konfrontacije zaustavio je na određeno vrijeme proces razvoja samit
diplomatije. Najveći uticaj na to je imao Staljin dok nakon njegove smrti imamo učestalije susrete
američkih predsjendika sa generalnim sekretarima KPSS-a ( šefovima sovjetskih država ): Hruščov,
Brežnjev, Gorbačov.
Takođe, nakon Ruzveltove smrti uočava se da je njegov naslednik Truman imao više entuzijazma za
razvoj lične diplomatija. I britansi premijer Čeril je bio rodonačelnik tzv samit diplomatije. (1950. On je
istakao značaj samit diplomatije za pomirenje istoka i zapada ka i razvoj međ. Odnosa) Ernest Bevan.

45
postavio je temelje sumita zapadnih zemalja. Kažu da je njegov naslednik Antoni ldn „pokazao takođe
nomadski instikt". Economist je izračunao da je britanski premijer Džon Mejdžor posetom Hagu i
Berlinu 7. i 8. septembla 1994. načinio svoju šezdeset devetu „inostranu ekspediciju" otkako je 1990.
stupio na čelo britanske vlade..
Samiti se održavaju kako u okviru bilateralnetako i u okviru multilateralne diplomatije. Oni mogu biti
redovniali mogu biti i ad hoc raznim povodima iprigoduna (unapred dogovoreni ad hoc •sastanci na
vrhu: predstavnik: povodom nekog praznika, krunisanja, inauguracije novog šefa države. sahrane i sl.)
Mnogi bilateralni samiti su već godinama institucionalizovani u redovne sastanke u određenim
vremenskim razmacima. Nemačka i Francuska imaju zvanične polugodišnje samite, uz koje se odrze i
najmanje dva nezvanična sastanka. Ugovorom izmedu Fruncuske i Španije od 1985. godine ustanovljeni
su godišnji zvniični samiti fnncuskog predsednika i španskog premijera.
Godišnji samiti predviđeni su i između Francuske jedne strane i VB i ltalijesa druge. Francuska ima u
svim frnkofonskim ali i u jednim delom nefrankofonskih drzava Afrike skoro redovne sstanke na vrhu
na bilateralnom nivou. Sličan sistem ima i VB u odnosu nu pojedine države članice Komonvelta.
SAD su razvile sistem bilateralnih samita, kako prema državama amenčkog kontinenta tako i prema
ostalim regionima, uključujući posebno zemlje Afrike l Azije Pored toga u istoriju diplomatije ušao je i
poznati trojni samit SAD, Izraela i Egipta u Kemp Dejvidu septembra 1978. U istoriju diplomatije
ulaze I samiti na vrhu nemačkog kancelara Branta sa liderima Sovjetskog Saveza I Poljske, kao i niz
susreta nemačkog kancelara Kola i predsednika Gorbačova i Jeljcina. Narodna Republika Kina posebno
samitima sa SAD i Ruskom Federacijom, započela je takođe intenzivan proces diplomatije na vrhu.

Postoji i niz institucionalizovanih miltilateralnih samita. kako u okviru pojedinih međunarodnih

organizacija tako i u okviru regionalnih organizacija ili užih grupa država u okviru Ujedinjenih nacija,
Saveta Evrope, Evropske unije, OEBS-a, Organzacijc američkih država, Organizacije afričkog
jedinstva, Arapske lige, Zajednice nezavisnih država, NATO–a, Pokreta nesvrstanih i dr.
Jedan od užih, ali veoma značajnih samita jesu sastanci Grupe G–7, odnosno G–8 (SAD. Velika
Britanija. Francuska, Nemačka, Kanada, Italija i Japan zajedno sa Rusijom). U pitanju su ekonomski
najrazvijenije zemlje sveta koje počev od Konferencije u Rambujeu 1975. godine, održavaju redovne
godišnje sastanke na vrhu. Francuska je ostala kritična na domimciju SAD u Grupi G-7. kako u pogledu
dnevnog reda, ako i u pogledu samog postupka odlučivanj.
Ad hoc samiti su takođe brojni i raznovrsni kao što su im raznovrsni i povodi (političke ili ekonomske
inicijative pojedinih država. proslave značajnih datuma, inauguracije, sahrane najviših državnika). Osim
onih samita posvećenih razmatnnju pojedinih pitanja gdje može da se izvrši ozbiljna rasprava, svi ostali
ad hoc samiti a posebno ceremonijalni ili komemorativni ne pružaju šire mogućnosd osim površne
razmene mišljenja i upoznavanja šefova drzava i vlada.

46
Postoje zamjerke o tome da najviši političari: ne poznaju diplomatsku tehnologiju, da ne poznaju detalje
politike da bi se upuštali u pregovore, da su sujetni i da im je jedino stalo do reklamiranja i da zato
ponekad potpisuju i neke prazne, pogrešne ili čisto propagandne papire da bi opravdali značaj svog
učešća. Zamjera se takođe I to da se za tako kratko vreme koliko samiti obično traju ne može dogovoriti
I usaglasiti ništa ozbiljno i da sve to više liči na jedan politički teatar nego na ozbiljan međunarodni
pohtički skup.
Ne može se ni očekivati od šefova država i vlada da znaju sve detalje politike niti da nedeljama
zajednički zasedaju, ali dobro pripremljeni samiti mogu da donesu značajne rezultate za mir i
međunarodnu saradnju u svetu. A u pripremama samita, pa i na samim samitima učestvuju, po pravilu i
profesionalni diplomati i eksperti za sva pitanja o kopnu se ne samitu raspravlja.
Te pripreme ako su u pitanju redovni samiti mogu da traju i nedeljama kako bi se osiguralo da dogovori
i završni papyri budu finalizovani prije održavanja samita I da šefovi državn I vlada mogu da razmotre
samo neke eventualne opšte primedbe ili sugestije, a ne da se ne upuštaju detaljno u to. Što je priprema
bolja to su i izgledi za uspeh samita veći.Od svakog samita se ne mogu očekivati spektakularni rezultati.
Jer ponekad lični susret najviših državnika, neposredan dijalog i razmena mišljenja mogu mnogo više da
znače od papira koje oni ponekad potpisuju radi čiste simbolike koja je u diplomatiji i politici prisutnai
takođe ima svoje opravdanje. Ukratko samiti ne ugrožavaju i ne mogu da ugrožavaju diplomatiju.Oni
mogu samo da je obogate i upotpune i u najvećem broju slučajeva da joj daju I viši nivo.

43. KONZULATI (RAZLIKE U ODNOSU NA DIPLOMATSKU SLUŽBU)

Erik Klark je rekao da su konzuli Pepeljuge diplomatske službe.
Iako je konzularna služba više decenija u skoro svim državama spojena sa diplomatskom u jednu službu
I smještena pod jedan krov (ministarstvo inostranih poslova) konzularna delatnost mnogim državama u
odnosu na sjaj i visinu diplomatije uvek je dobijala jedu mnogo skromniji status I ulogu.
Nekoliko letimičnih poredenja diplomatskom službom u užem smislu najbolje odražavaju duh izreke o
Pepeljuzi:
1) dok se diplomatsku služba bavi najvišim spoljnopolitičkim problemima jedne države konzularna
služba kao svoj prvenstveni cij ima zaštitu prava I interesa građana države imenovanja na
teritoriji države prijema.
2) U svojoj djelatnostidiplomatska služba kao svoje partnere ima najviše linosti i organe države
prijema počev od šefa države, predsednika Vlade, ministra inostranih poslova do najznačajmjih
političkih i javnih ličnosti drzave prijema; konzularna služba u svom radu kontaktira sa najnižim
lokalnim organima vlasti drzave prijema.
3) U diplomatske misije pored najviših zvaničnika države prijema, obično dolaze I najviše političke
I privredne delegacije države slanja, a u konzulat u najvećem broju slučajeva ( ne uvek) ljudi u
nevolji, sa najniže socijalne lestvice građana države imenovanja.

47
 4) Dok osoblje diplomatske misije uključujući i ono administrativno i tehničko a ne samo
dnplomatsko, uživa široku skalu privilegija i imunitt od sudstva države prijema, osoblje
konzulata uključujući generalnog konzula ima veoma uske privilegije, a naročito imunitete,
(domar ambasade, zaštićeniji je od generalnog konzula - šefa konzulata ) Dok prvi uživa
imunitet od knvičnopravnog gonjenja organa države prijema, generalni konzul može da bude
uhapšen pri sumnji na izvršenje bilo kakvog ozbiljnog krivičnog djela.
5) Svakodnevni posao diplomate je da posećuje ministarstvo inostranih poslovu druge visoke
ustanove države prijema, da ide na raznovrsne prijeme I skupove, a konzul - da obilazi zatvore,
policijske stanice, mrtvačnice, bolnice, sudove i mnoga druga mesta gde su njegovi sugrađani u
nevolji i izuzetno teškoj situaciji.

44. ISTORIJAT USTANOVE KONZULATA

Preteče ustanove konzulata vuku koren od davnih vremena i javljaju se kao posledica prvih trgovačkih
odnosa između plemena i naroda. A i pojave stranaca (tada mahom trgovaca) na teritoriji drugih država
i naroda. Ustanova je potekla iz želje da ljudi-trgovci, koji se nalaze u stranim, često dalekim zemljama,
sa potpuno različitim civilizacijama i pravnim sistemima, međusobne sporove i sukobe ne rešavaju pred
organima te strane zemlje već u krugu svojih sunarodnika.
Još su stranci koji su živeli u staroj Grčkoj birali među sobom zaštitnike, takozvane prostate koji su
djelovali kao posrednici i neka vrsta sudija u njihovim pravnim I političkim odnosima s vlastima države
boravka. Po zapisima Herodota čak šest vjekova prije nove ere Egipćani su dozvoljavali Grcima da
biraju magistrate odnosno prostata koji je na njih primenjivao grčki zakon. U istom period u Indiji
postoje takođe posebne sudije izabrane od stranaca koji su boravili u toj zemlji.
U cilju zaštite svoje trgovine i građana, grčke državice ustanovljavaju instituciju proksena. Njih su birali
građani tih gradova s ciljem da ih predstavljaju pred organima vlasti, da svedoče u izjavama njihove
volje, brinu o zaostavštini stranaca koji su umrli bez naslednika i da prodaju njihovu imovinu. Neke od
njih su kasnije slale neposredno njihove zemlje kao ambasadore (kao na primer. Kalias –proksen Sparte
u Atini).
Slično ustanovi grčkih proksena u Rimu se takođe javlja ustanova koja je prvenstveno namenjena
rešavanju Sporova između stranaca (uglavnom trgovaca ) i stranaca i rimskih građana u skladu sa manje
formalizovanim pravnim principima. Već 242.godine pre nove ere ustanovljava se u Rimu biro praetor
peregrinusa (pretor za strance) koji je ove sporove sudio ne po važećem rimskom pravu već po ius
gentiumu, mešavini postojećih pravila međunarodne trgovine i odredaba zakonodavstva pojedinih
stranih zemalja.
Posle propasti Zapadnog rimskog carstva, Vizantija postaje centar trgovačkih poslova okolnim
zemljama i narodima, te Carigrad i veće vizantijske gradove naseljava znatan broj stranaca osnivajući
čitave zajednice ili kolonije sa svojim trgovinama, upravnim biroima, crkvama i dr., ostajuući

48
podvrgnuti svome nacionalnom zakonodavstvu. Te kolonije dobile su izvestan stepen aumnomije, u
odnosu ne vlasti teritorijalne države, s pravom, između ostalog da imaju sopstvene magistrate kasnije
prozvane - konzuli.
Tako. Venecije n primer dobija 1060. godine pravo da u Carigrad (Konstantinopolj) šalje svoje
magistrate kako bi presuđivala svojim sunarodnicima u građanskim i krivičnim sporovima. Vizantija
tzv.Zlatnom poveljom priznaje pravo Venecijeneimn 1199.godine da njihovi magistrali presuđuju ne
samo n međusobnim sporovima Venecijmaca već i u sporovima izmedu Venecijanaca i vizantijskih
građana.
Godine 1243.trgovci Monpeljea dobili su ne samo svoju ulicu u Carigradu. već i svog konzula. To
dobijaju i mnogi drugi inostrani gradovi. Posle propasti Rimskog carstva i stvaranja arapskih država,
muslimanske države daju posebna prava trgovcima iz zapadne Evrope, system zaštite koji je dobio
naziv režim kapitulacija. Prve takve privilegije dobio je grad Piza u Maroku 1133.godine. a slede
Monpelje i Narbon sa sličnim pdvilegijama u Aleksandriji (1267. odnosno 1377. godine). Slične
institucije uspostavljaju se i na teritoriji Bejruta, Tripoliju. Rodosa, Kipra.
Institucija magistrata se javljala svuda gde se javljala međunarodna trgovina ( Kina 18 vijek, Indija i
arapske zemlje 19 vijeka. Autor nacrta Konvencije o konzularnim odnosima Žourek, iznosi da je
945.godine zaključen ugovor između Vizantije i ruske kneževine u Kijevu po kome su ruski trgovci
dobili zaštitu ruskog funkcionera čija je funkcija bila da rješava njihove međusobne sporove.
U 18 i 19 vijeku naglo se širi ustanova konzulata. Već u 18 vijeku italijanski gradovi- države dobijaju u
Španiji pravo na sopstvene konzule. Među prvima Đenova dobija pravo od španskog kralja
Ferdinanda III da njeni konzuli rješavaju ne samo međunarodne sporove Đenovljana nego i sporove
između njih i španskih građana. U18 vijeku Venecija je imala konzule u više od 30 gradova. Hanseatski
i flamanski gradovi stvaraju na Atlanskoj i Sredozemnoj obali čitav sistem trgovačkih punktova pod
nadzorom funkcionera koje nazivaju različitim imenima: aldarmen, konzervator, pretor ili
konzul.Pravila o konzulatima i konzuliima tog perioda bila su ustvari dio pomorskog prava. Prvi
kodeks o funkcijama konzula pojavljuje se u 11 vijeku i nosi naziv Tabula Amalfiana. Kasnije se
pojavljuje i takozvani Charte d oleron, zbirka presuda suda na istoimenom ostrvu koji se uglavnom
tiče odnosa između brodovlasnika i brodskih posada. Najpoznatiji Kodeks pomorskih pravila pojavljuje
se u 19 vijeku u Barseloni Consolato del mare- pomorski konzulat, sadrži potpunu kodifikaciju
tadašnjeg pomorskog prava uključujući i rješavanje sporova između mornara i trgovaca od strane dva
magistra koji su nazivali konzoli.
Propast Vizantije i tursko osvajanje Carigrada 1453.neće izazvati prestanak ustanove konzula.
Italijanski gradovi i francuske kraljevi dobijaju od Turske posebne koncesija u vidu kapitulacija
koje istovremeno pružaju i arapske zemlje. Tim koncesijama stranci dobijaju potpuni eksteritorijalni
status, a ovlašćenja konzula prelaze i na krivičnu i na upravnu nadležnost, tako da se organi teritorijalne
države skoro potpuno lišavanju vlasti nad strani građanima čije su države dobile koncesije kapitulacija.

49
 Italijanski gradovi Đenova i Venecija zaključili su sa turskom portom Ugovor o kapitulacijama 1453
odnosno 1454 godine, a od većih država prva Francuska dobija takve koncesije 1535 godine.
Otomanska imperija još u srednjem vijeku na osnovu trgovinskih ugovora priznala je izvesne povlastice
nekim trgovačkim gradovima (Đenova, Venecija i druge, a među njima i Dubrovnik još u 14 vijeku).
1535 godine je sultan Sulejman Veličanstveni priznao međunarodnim ugovorom Fransou I režim
kapitulacija za francuske državljane. Konsolidacija monarhija u feudalnom sistemu doprinijeće u
šesnaestom vijeku još širem razvoju gradova i međunarodne trgovine, a time i ustanove konzula. Od
tada konzoli gube svoju raniju funkciju izabranih sudija i postaju funkcioneri država koji se šalju u
stranu državu se izvjesnim diplomatskim funkcijama i odgovarajućim privilegijama i imunitetima. Tako
ćeEngel Hart u svom izvještaj u Institutu za međunarodno pravo 1894.definisati da konzul
predstavlja, u okviru varirajućeg okvira svojih nadležnosti , interese države imenovanja i njenih
državljana i tako u izvesnom stepenu ima nešto zajedničko od glavnog atributa diplomatske funkcije.
Prva polovina 17 vijeka će, posebno u Zapadnoj Evropi ,donijeti afirmaciju nacionalnog suvereniteta i
nezavisnosti država pa i stav da građanska i krivična nadležnost konzula potpuno protivurječi
suverenosti teritorijalne države. Države su počele da proširuju jurisdikciju na sva lica koja se nalaze na
njihovoj teritoriji uključujući i strance. Sudske i diplomatske funkcije konzula zamenjene su zaštitom
interesa države imenovanja i njenih građana naročito u oblasti trgovine, industrije i brodarstva. Sistem
kapitulacija zadržaće se u pojedinim dijelovima svijeta do 20.vijeka gdje su konzularni funkcioneri
zadržali diplomatske privilegijei imunitete i eksteritorijalna prava priznata ovim režimom. Prve
odredbe o konzularnim službama pojavljuju se u Francuskoj 1681.godine -Ordonance de la
marine,koji će poslužiti u mnogim drugim državama za organizovanje svoje konzularne službe.
U 17 vijeku britanski , švedski i danski konzuli odlaze u Rusiju, dok će ova zemlja svoje konzule
početi da šalje tek početkom 18 vijeka. Prve dvije decenije će otvoriti svoje konzulate u
Amsterdamu, Veneciji , Hamburgu, Parizu , Vroslavu, Antverpenu, Beču, Liježu i Nirnbergu.
Austrija proširuje svoju konzularnu mrežu i van zemalja Levanta 1752, a SAD otvaraju svoj prvi
konzulat u Francuskoj 1780. godine. Početak 19 vijka bilježi razvoj komunikacija bez presedana što
pogoduje još većem broju ekonomskih odnosa među državama potrebnih za otvaranje novih konzulata.
To dovodi do potpunijih nacionalnih propisa o radu konzularnih službi.U Francuskoj zamjenuju
uredbe iz 1778 1781 i 1833, SAD donose prve zakone o konzularnoj službi 1792, Pruska 1796,
Sardinija 1815, Rusi 1820, Velika Britanija 1825, Holandija 1838, a Njemačka konfederacija 1867
godine. Druge zemlje donose ova pravila uglavnom u dvadesetom vijeku (Kolumbija,Paragvaj ,
Monako, Dominikanska Republika, Guatemala, Rumunija, Srbija, San Marino, Peru, Japan i druge.
Krajem 18 vijeka doći će i do prve bilateralne konzularne konvencije između Francuske i Španije 1769.
Neke zemlje oslobodile su se režima kapitulacija sticanjem nezavisnosti(Srbija , Bugarska, Rumunija,
kasnije Sirija i Liban). Japan se oslobodio ovog sistema prvo ugovorom saSAD-om 1894.godine, a
onda i sa ostalim državama koje su imale ove koncesije na japanskoj teritoriji. Jednostrano ukidanje
režima kapitulacije u Turskoj desio se 9.septembra 1914 godine . Carska vlada Rusije jednostrano je
prva ukinula kapitulacije prema Turskoj ,što će sovjetska vlada poslije Oktobarske revolucije potvrditi
jednostranim ugovorom sa Turskom 1921. godine, istovremeno na isti način ukidaju će kapitulacije
prema Iranu. Turska će se potpuno osloboditi režima kapitulacija Ugovorom o miru zaključenom u

50
Lozani 24. jula 1923. Godine, a Iran 1928. godine. Sistem kapitulacija u odnosu na Egipat ukinut je
1937 godine u Lozani. Sovjetski Savez se jednostrano odrekao kapitulacija odmah nakon Oktobarske
revolucije što je i potvrđeno ugovorom iz 1924 godine. Sistem kapitulacija u odnosu na Kinu, SAD i
Veliku Britaniju ukinuli su sporazumom od 11. januara 1943. Godine, a sa Francuskom tek
poslije završetka rata 28. februara 1946. godine. Već prije Drugog svjetskog rata u bilateralnim
ugovorima su počele da se prvi put pojavljuju funkcije konzula u odnosu na vazduhoplove
Konvencijom između SSSR-a i Čehoslovačke 1935. godine, a posle Drugog svetskog rata sve više
saradnje u oblastima kulture, prosvjete, nauke koje će ući u Bečku konvenciju o konzularnim odnosima
(na primjer konzularna konvencija između Velike Britanije i Švedske iz 1952 godine, između Velike
Britanije i Norveške iste godine, između Velike Britanije i Francuske 1953 godine).
Prvi konzulati u Srbiji otvoreni su još na početku 19 vijeka kada Srbija nije bila priznata kao nezavisna
država i kada su turske okupacione vlasti još bile u Beogradu. Austrija je još 1810. godine odlučila da
postavi svog konzula u Beogradu Jakona Paulica čemu se turske vlasti nisu protivile, međutim nisu
htjeli da se slože da se otvori srpski konzulat u Beču. Karađorđe zahvaljuje austrijskoj vladi i predlaže
da se taj događaj odloži za bolja vremena uz obrazloženje je srpskom rukovodstvu nepoznato kako se
iskazuju počasti stranom konzulu. Tek je 1836.godine došlo do otvaranja austrijskog konzulata u
Beogradu. 1837 otvara se konzulat Velike Britanije, 1938 konzulati Rusiji Francuske.Početkom
20 vijeka Kraljevina Srbija je pored počasnih konzula imala konzulate sa karijernim konzulima u
Budimpešti , Solunu, Skoplju, Bitolju i Prištini. Godine 1907.otvoren je konzulat u Egiptu, a
trgovinskim stvarima bavili su se konzulati u Ugarskoj i Egiptu. Konzulati u Makedoniji imali su
pretežno politički karakter.Srpske vlade su umjesto karijernih konzula postavljali počasnog
konzula.Srbija 1905.Godineje imala 22 počasna konzula, personalne promjene konzularnih
funkcionera , a još više diplomatskih predstavnika bile su vrlo česte.
Crna Gora je krajem 19 i početkom 20 veka otvorila većinu svojih konzulata među kojima je u najvećem
broju bilo na čelu sa počasni konzulima. Već 1991.godine Crna Gora je imala počasne konzule u
Parizu i Marselju, dvije godine kasnije i konzule u Bariju, Napulju i Kataniji. 1907 godine Crna
Gora ima 10 počasnih konzula u Italiji (generalnog konzula u Rimu, konzule u Kataniji,
Đenovi ,Veneciji , Brindžiju, Torinu, Milanu, Napulju i Bariju), dva konzula u Belgiji (Briselu i
Anversu), generalnog konzula u Parizu i konzule u Havru, Marselju, Nici, kao i konzuli u
Engleskoj i Malti. Četiri godine kasnije otvaraju se počasni konzulati u Grčkoj i Rumuniji da bi
1907.godine mreža počasnih konzulata Crne Gore obuhvatala Brazil , SAD, Španiju, Holandiju,
Norvešku, Švedsku, Švajcarsku.

45. KODIFIKACIJA KONZULARNOG PRAVA

Iako je ustanova konzulata stara, prvi ozbiljan pokušaj kodifikacije konzularnog prava javlja se u 19
vijeku. Prva značajna kodifikacija potiče od švajcarskog autora Johana Gaspara Blunčlija1869
godine. Druga kodifikacija sličnog karaktera desila se 1872 - Dejvid Fild. Poslednja značajna
kodifikacija u ovom period dešava se 1890,Pascal Fiore koji takođe obrađuje status i funkcije konzula.

51
Tri značajne kodifikacije imale su karakter sugestija tadašnjim državama da ovu materiju prenesu na
međunarodni plan. Krajem 19 vijeka, rad na kodifikacije započinje Institut za međunarodno pravo, u
Lozani 1888 godine, a završava se u Veneciji 1928 godine sa nacrtom koji je imao 21 član, I koji je
obradio pitanje imuniteta konzula. Istovremeno Američki institut za međunarodno pravo sastavlja
svoj nacrt konvencije, koja ima 11 članova
Aktivan rad na konvenciji o konzularnim odnosima počinje u prvoj deceniji 20 vijeka. Svijetsko
udruženje za međunarodno pravo1926 podnosi nacrt o imunitetima u međunarodnom pravu koji je
sastavio Karl Štup a čija dva člana govore o imunitetima konzula. Prvi član kaže da će konzulima biti
garantovan samo onaj imunitet koji je predvidjen specijalnim ugovorom. Drugi član se odnosio na
konzule u zemljama sa režimima kapitulacije: s obzirom da njihov poseban status i široka prava u
odnosu na državu prijema za njih se predviđaju imuniteti koje imaju šefovi diplomatskih misija.
Kompletan nacrt ove konvencije izrađuje se 1928 godine koji je izradio Vitold Ver.
Prvi pokušaj kodifikacije konzularnog prava na medjudržavnom nivou počinje u Karakasu 1911
godine kroz prvu regionalnu višestranu konvenciju o konzularnim funkcijama koji prihvataju :Bolivija,
Kolumbija, Ekvador ,Peru i Venezuela.
1927 Havanska konvencija je do Bečke konvencije o konzularnim odnosima bila najšira i
najvišestranija konvencija koja je uređivalaimenovanje konzula, ovlašćenja, funkcije, prestanak
konzularnih funkcija i slično.
Posle Prvog svetskog rata, Društvo naroda pokušalo je da pripremi prvu univerzalnu kodifikaciju
konzularnog prava, ali neće doći do njenog usvajanja. Nakon propasti Društva naroda potpunu
kodifikaciju – Bečku konvenciju o konzularnim odnosima 1963 godine donosi UN. Ova konvencija
daje opšti pregled konzularnih prava I definišekonzularno pravo skup pravila kojim se reguliše status
konzula i njegova djelatnost , ono je dvojako izvire iz međunarodnog prava i iz unutrašnje prava u
cjelini. Njihov status u cjelini karakteriše odsustvo diplomatskog i predstavničkog karaktera. To je
potvrđeno i međunarodnom i unutrašnjom sudskom praksom.

46. ODNOS DIPLOMATSKIH I KONZULARNIH ODNOSA

Bečka konvencija o konzularnim odnosima predstavlja kodifikovanje već postojećeg korpusa
međunarodnog običajnog prava.Ovo pravo govori o tome da se konzularni odnosi uspostavljaju između
država naosnovu saglasnosti. Ona potvrđuje i jedno relativno novije pravilo da se saglasnost između
dvije države uspostavljanjem diplomatskih odnosa podrazumijeva kao prihvatanje konzularnih
odnosa osim ako to ugovorom nije drugačije uređeno. Ova odredbe Bečke konvencije i
poredprotivljenja Velike Britanije, SAD, Italije I Grčke je usvojena.
Potvrđuje takodje I stav da su konzularni odnosi sastavni dio diplomatskih odnosa, kao i da je
konzularna služba po pravilu sastavni dio diplomatske službe. Takođe treba napomenuti da nije
poznat primjer da jedna država uspostavljanjem diplomatskih odnosa isključi uspostavljanje konzularnih

52
odnosa. Interesantno je čak i da je Sovjetski Savez u prvim godinama posle Oktobarske revolucije sa
nizom država formalnouspostavljao samo i izričito konzularne odnose.
Prilikom razmatranja teksta nacrta Bečke Konvencije o konzularnim odnosima nekoliko država
sastavilo je primjedbe upravo na odredbu koja su odnosila na konzularne odnose. Norveška vlada
je smatrala da je nepotrebno komplikovati tekst unošenjem izraza konzularni odnosi jer je u pitanju
termin koji je bez preciznog značenje u međunarodnom pravu. Predloženo je brisanje člana 2, što
podrazumeva uklanjanje izraza konzularni odnosi iz svih ostalih odredaba nacrta. Za brisanje člana 2
bila je I Vlada Španije koja je smatrala da je nepotreban, Švajcarska nije bila takodje zadovoljna istom
ovom odredbom iako je smatrala da je skladu sa opštom praksom i da se ovaj član podrazumijeva.
Imajući u vidu karakter konzularne funkcije, a posebno neophodnu zaštitu prava i interesa građana i
pravnih lica, učesnici Bečke konvencije odlučili su da prekidanje diplomatskih odnosa ne znači ipso
facto i povlačenje konzularnih odnosa. Praksa i prije Bečke konvencije propagira ovakav način rada
čak u slučaju ratnog sukoba.
Primjer: 1957-Jugoslavija i Njemačka zadržali su sve konzulate u obe zemlje uprkos prekidu
diplomatskih odnosa. Slično se desilo i u slučaju Meksika i Velike Britanije.
Jugoslavija je imala sugestiju prilikom koje bi se uvelo u konvenciju stav da u slučaju prekida
diplomatskih odnosa automatski diplomatsko predstavništvo postaje konzularno predstavništvo kako se
u nepovoljan položaj ne bi dovela ona predstavništva koja nemaju konzulate. Međutim ovo je odbijeno.
Prilikom izrade pravila o konzularnim odnosima postojalo je načelno pitanje da li država imaju pravo
na otvaranje konzulata i da li su druge države dužene da prihvate ovo? Žurek - izvestilac za
međunarodno pravo predlagao i odredbu da svaka država ima pravo da uspostavi konzularne odnose sa
drugim stranim državama i da prema međunarodnom pravu bi svaka država trebalo da podrži ovakav
stav bez obzira na druge zemlje. Profesor Sel smatra da država koja odbija konzularne odnosi
istovremeno odbija i spoljnu trgovinu i postojanje međunarodnog prava i međunarodne zajednice.
Predlog ipak nije usvojen tako da se odustali od nametanje međunarodnoj zajednici pravila o dužnosti
uspostavljanja diplomatskih i konzularnih odnosa.

47. ODNOS IZMEĐU DIPLOMATSKE MISIJE I KONZULATA

Konvencija ne reguliše pitanje odnosna između diplomatske i konzularne misije u državi prijema jer
je to isključivo materije unutrašnjeg zakonodavstva države imenovanja, koja sama određuje u kojoj će
mjeri njihovi konzulati biti samostalni u odnosno na diplomatsko predstavništvo. Iako je svaki konzulat
posebna ustanova i njen šef ima posebna ovlašćenje data od nadležnih organa, kao i specijalna
ovlašćenje data od države prijema, konzulat nije u potpunosti samostalan u odnosu na diplomatsku
misiju. Različite države imaju različite stepene podređenosti svojih konzulata, diplomatski misijama.
Kod nekih je šef diplomatske misije u suštini glavni i on popisuje sva ovlašćenja, a u nekima su on I
konzul potpuno odvojeni. Imamo primjer u Velikoj Britaniji gdje se kaže da je konzularni funkcioner

53
dužan da odmah izvrši instrukcije primljene od diplomatskog predstavnika. Druge države propisuju
potčinjavanje konzulata diplomatskoj misiji, u širojili užoj mjeri samo u pojedinim oblastima kao na
primer političkim pitanjima.
Prekid konzularnih odnosa

Prema konvenciji odnosi se mogu prekinuti:

 zvaničnom deklaracijom,

 proglašenje ratnog stanja,(ako su u ratu država imenovanje i država prijema)

 i osim gore napomena dva slučaja prekid diplomatskih odnosa ne uključuje automatski
prestankom diplomatskih odnosa.
Na kraju je ostala kao usvojena samo zadnja tačka u konvenciji.

48. OTVARANJE KONZULATA, PREKID KONZULARNIH ODNOSA, ZATVARANJE

KONZULATA I PRESTANAK FUNKCIJA ČLANA KONZULATA

Bečka konvencija o konzularnim odnosima predviđa da se konzulat može otvoriti nateritoriji države
prijema samo uz saglasnost koja se odnosi ne samo na otvaranje generalnog konzulata nego I na sjedište
o kojem država prijema samostalno odlučuje. Konzularno područje takođe se određuje na osnovu
odobrenje države prijema. Obično se određuje na osnovu teritorijalne podjele države prijema a
saglasnost države prijema potrebna je i u slučaju da generalni konzulat ili obični konzulat žele da otvore
vicekonzulat ili konzularne agencije u mjestima van onog u kome je generalni konzulat.

49. PRAVO NA OTVARANJE KONZULATA I KLAUZULA NAJVEĆEG POVLAŠĆENJA

Član 4 Konvencije o konzularnim odnosima utvrđuje da se konzulat može otvoriti na teritoriji države
prijema samo uz njen pristanak. Prilikom izrade nacrta Bečke konvencije postavljeno je pitanje o
otvaranju konzulata i klauzule najvećeg povlaštenja. Bilo je tvrdnji da država imenovanju koja se sa
državom prijema ima ugovornu klauzula najvećeg povlašćena može slobodno otvarati konzulatu bez
ikakve naknadne saglasnosti.

50. KLASE ŠEFOVA KONZULATA, PETENTNO PISMO

On konvencijom određuju se četiri ranga šefova konzulata to su:

54
  generalni konzul

 konzul

 vicekonzul

 konzularni agent

Šefovi konzulata imenuju se u konzulatima odgovarajućeg ranga s tim da svaka država može da odredi
nazive konzularnih funkcionela koji nisu šefovi konzulata.
Šefovi konzulata predstavljaju državu imenovanja a vršenje funkcije odobrava država prijema. U
velikom broju država generalnog konzula imenuje šef države ili drugi organi koji imenuju ambassador
dok druge konzularne funkcije po pravilu imenuj ministar vanjskih poslova ili vlada.
Patentno pismo
Šef konzulata dobija od države koja ga imenovala patentno pismo ili sličnan dokument kojim se
potvrđuje njegovo svojstvo. Prema pravilu navodi seime I prezime, kategorija, konzularna klasa
,područje i središtu konzulata. Patentno pismo za generalne konzule obično potpisuje šef države a za
ostale Ministar spoljnih poslova ili nadležni član vlade.
U pojedinim posebno latinoameričkim državama patentno pismo adresirano na sve ili na sve one koji će
čitati patentno pismo ili na sve koje će patentno pismo biti uručeno
Patentno pismo odnosno egzekvatura dostavlja se diplomatskim putem Vladi države prijemu.Ukoliko
to podržava država prijema, pismo može da bude zamenjeno notifikaciju koja sadrži podatke koje su
obično navedeni u patentnom pismu.

51. EGZEKVATURA
Na osnovu patentnog pisma, tj.notifikacije, dryava prijema odlcujuje da li ce prihvatiti predlozenu
licnost, tj.dozvoliti joj da obavlja funkcije. Ta dozvola se naziva egzekvatura imolze biti izdata u razl
oblicima (na samom patentnom pismu, verbalnom notom, itd). Drzava prijeme moze da odbije licnost i
ne mora da saopsti razloge odbijanja. Becka konvencija o konzularnim odnosima (u daljem tekstu
BKK), je kako bi se izbjeglo nepotrebno cekanje na slozeni postupak davanja egzekvature, ustanovila je
tzv.privremeno ovlascenje sefovima konzulata da, u ocekivanju egzekvature, mogu da vrse svoje
funkcije.ono prestaje da vazi davanjem same egzekvature ili odbijanja. BKK predvidja da drzava
prijema moze takodje konzularnog funkcionera proglasi personom non grata, sto znaci da egzekvature
moze u svako doba da bude povucena. Postojala je diskusija da li se moze prihvatutu potpuna analogija
sefa konzulata sa sefom diplomatske misije, jer za razliku od diplomatske misijje u kojoj obicno ima jos
poneki clan diplomatskog osoblja, povlacenje egzekvature sefu konzulata, moze da znaci prekid rada
konzulata (ako je sef konzulata jedini ovlasceni da potpisuje dokumenta u okviru redovne konzularfne
djetlatnosti). Medjutim na kraj je Konvencija usvojila isti princip koji postoji i u dipl odnosima, a to je

55
da drzava prijema mze u svako doba da povuce svoju saglasnost i ne mora da obrazlaze. Ako drzava
imenovanja ne sprovede volju drzave prijema (ne povuce odnosno lice), drzava prijema to lice vise ne
posmatra u tom svojstvu, tj.odmah gubi odgovarajuci staus, privilegije i imunitete.

Egzekvatura i priznanje drzava i vlada

Postoje razlicita misljenja o tome da li davanje egzekvature konzulu jedne drzave znaci i istovremeno
priznavanje te drzave, tj.vlade. Prilikom izrade prvog nacrta BKK, Jaroslav Zourek uneo je odredbu : “
Davanje egzekvature konz.predstavniku jedne nepriznate drzave ili vlade ili zahtjev za izdavanje
egzekvature vladi ili drzavi nepriznatoj od strane drzave koje je imenovala konzula ukljucuje priznanje
odnosne drzave/vlade”. Tu se ozivao na pismo drzvanog sekretara Adamsa predsedniku SAD
28.februara 1819.godine u kojem se kaze da davanje egzekvature jednom generalnom konzulu ocigledno
ne moze biti izvrsenoo bez priznanja vlasti koja ga je imenovala. Govori se i u o situaciji gdje u drzavi
prijema dolazi do revolucije ili promejen drustvenog i ekonomskog sistema, u tom slucaju ako vlada
drzave imenovanja odvije da prizna takvu vladu, drzava prijema nema obavezu da prizna konzularni
status predtavnika prihvacdenih od strane raanije vlade. Ako je to priznanje povuceno , konzularni
predstavnici drzava koje ne priznaju novu vladu automatski gube svoje privilegije i imunitete.medjutim
ovaj predlog Zoureka je naisao na otpor, jer pitanje priznanja vlada i dryava je veoma slozeno i ne bi ga
trebalo resavati “usput” u materiji konz odnosa, drugo povezivanje egzekvature i priznanja drzava -to bi
moglo da obeshrabri drzave da postavljaju konzule., moglo bi ds dovede cak i do “trgovine
egzekvaturama” za priznanje i time oteza odrzavanje konz fukncija. Medjutim Konvencija UN za
medjunarodno pravo je izbjegla ove odredbe, ne zeleci da opterecuje konzularne odnose ovim slozenim
pitanjem, ostavljajuci drzavama da svaka, ukoliko se za to izricito ne izjasni, tumaci svoj zahtjev za
egzekvaturu odnosno davanje egzekvature u pogledu priznanja drzave/vlade.

52. ŽERAN

U slucajevima kada je sef konzulata privremeno sprijecen da vrsi svoje funkcije ili iz bilo kojih razloga
nije jos postavljen, konzulatom rukovodi vrsilac duznosti ad interim (žeran konzulata). Diskusiju jr
izazvalopitanje da li se pdredjeni vrsilac duznosti ad interim mora automatski primiti od strane drzave
prijeme ili je potrebno njeno odobrenje, ali konvencija nije tu jasna potpuno govoreci samo o notifikaciji
drzavi prijema. Clan 15. Utvrdjuje da ce ime i prezime vrsioca duznosti ad interim saopstiti diplomatska
misija imenovanja ili sef konzulata (ako u drzavi prijema nema dipl.misije), a ako je ovaj sprijecen da to
ucini, neki drugi nadlezni organ drzave imenovanja ministarstvu spoljnih poslova ili od njega
odredjenog organa drzave prijema.ovo saopstenje treba da bude ucinjeno unaprijed. Drzava prijema
moze da uslovi svojim pristankom prihvatanje za vrsioca uznosti ad interim nekog lica koje nije i dipl.ni
konzl funkcioner drzave imenovanja u drzavi prijema. Tako da opet svaka drzava sama moze da odluci
da li ce uslovljavati postavljanje vrsioca duznosti svojim pristankom.

56
53. OSOBLJE KONZULATA

Sto se tice obima osoblja konzulata, unijeta je odredba da drzava prijema moze da zahtijeva da taj broj
bude u granicama normalnog i razumnog. Tako da je drzavi prijema pripalo da procijeni sta znaci u
konkretnoj situaciji formaulacija da”se taj broj krece u granicama onog sto se smatra normalnim i
razumnim s obzriom na okolnosti i uslove koji vladaju u konzularnom podrucju i na potrebe konzulata o
kome se radi “. Sto se imenovanja clanova tice, drzava slanja je slobodna da sama odredjuje ko ce biti
clan osoblja konzulata, pod uslovom da se pridrzava izvesnih uskova koji se odnose na broj osoblja,
drzavljanstvo i licnu prihvatljvost.Konvencija potvrduje pravilo da su konzularni funkcioneri drzavljani
drzave imenovanja.Za imenovanje konzularnih funkcionera iz rediva drzave prijema, potrebno je izricita
saglasnost drzave prijema, koja moze da se povuce u svako doba.A iste uslove moze odrediti i kada su u
pitanju drzavljani trece drzave. Po pitanju licne prihvaljtivosti, drzava prijema moze da u svakom
momentu obavijesti drzavu imenovanja da je neki konzularni fukncioner persona non grata ili da ma
koji drugi clan konz.predstavnistva nije prihvatljiv. U tom slucaju, drzava imenovanja je duzna da
opozove odnosno lice ili da okonca njegove f-je u konzulatu,a ako odbije da to ucini drzava prijema
moze da povuce egzekvaturu z to lice, ili da prestane ds ga smatra clanom konz.osoblja, cime bi on
odmah izgubio status, imunitet i privilegije(ukljucujuci i pravo boravka u zemlji prijema ako ga je
dobilo iskljucivo u svojstvu clana konzulata). Lice imenovano za clana konzulata moze biti proglaseno
neprihvatljivima cak i prije dolaska na teritoriju drzave prijemaili, ako se ono tamo vec nalazi, prije nego
sto preuzme f-je u konzulatu. Tada drzava imenovanja treba da povuce imenovanje. To lice jos nije
dobilo status clana konzulata pa samim time nema ni privilegije i imunitete.
Drzava imemovanja je duzanda dosta ranije saopsti imena, kategoriju i klasu svih konzularnih
funkcionera, sem sefa konzulata za koga vazi poseban postupak trazenja egzekvature. Notifikacije o
imenovanju clanova konzukata, njihovom dolsku i dolasku, kao i clanovima porodice i privatnoj posluzi
vrse se ministarstvu spoljnih poslova drzave prijema ili nekm drugom organu koga ono odredi. Funkcija
clana konzulata prestaje saoostenjem drzave imenovanja drzavi prijema da su prestale njegove funkcije,
povlacenjem egzekvature, saopstenjem drzave orijema drzavi imenovanja da je prestala da smatra lice u
pitanju clanom konzularog osoblja. Prema tome, i u slucaju neprihvatljivosti nekog clana , njegova f-ja
prestaje saopstenjem drzave imenovanja (koja ga je postavila i opozvala na intervenciju drzave prijema)
da su prestale njegove f-je. U slucaju oruzanog sukoba drzava orijema je duzna da odobri clanovima
konzulata i privatne posluge koji nisu drzavljani drzave prijema, kao i clanovima njihovih porodica koji
zive u njiihovom domacinstvu, ma ciji drzavljani bili , vrijeme i olaksice koji su im potrebi da napuste
teritoriju u njakrajcem mogucem roku, pa i da obezbijedi prevozna sredstva, ako treba, kako za njih
tako i za imovinu, osim za imovinu stecenu u drzavi prijema ciji je izvoz zabranjen u vrijeme odlaska.

54. KONZULARNI KOR

57
O konzularnom koru postoje dva shvatanja. Po Uzem shvatanju konzularni kor cine sefovi sih konzulaa
na jednom konzularnom podrucju ( to su obicno sefovi administrative-teritorijalne cjeline jedne drzave
kao sto su federalne jedinice i sl.) ili u jednom gradu. Po sirenjm shvatanju, u konzularni kor spadaju svi
konzularni funkcioneri na jednom konzularnom podrucju, odnosi oni koji imaju konzularni rang
(generalni konzuli, konzuli, vicekonzuli i konzularni agenti, bez obzira na to da li su sefovi konzulata ili
ne). Prema tome, na teritoriji jedne drzave moze da postoji vise konzularnih korova, s obzirom na
postojanje vise konzularnih podrucja, dok je u istoj drzavi moguce postojanje samo jednog diplomatskog
kora. Konzularni kor takodje ima svog doajena koji zastupa kor pred organima drzave prijema, obicno u
ceremonijalnim prilikama, ali i pitanjima statusa, imuniteta i priviliegija i nacelnih problema saradnje sa
vlastima konzularnog podrucja. Doeajen je najvisi po klasi i najstariji po vremenu provedenom na
duznosti posle dobijanja egzekvature. Kao i diplomatski, konzularni kor nema status pravnog lica.

55. KONZULARNE FUNKCIJE

1. Zastita, u drzavi prijema, interesa drzave imenovanja i jenih gradjana, fizickih i pravnih likca, u
granicama koje dopusta medj pravo
2. Pomaganje razvoja trgovinskih, ekonomskih, kulturnih i nuacnih odnosa i unapredjenje na svaki
drugi nacin prijateljskih odnosa medju njima
3. Obavestavanje svim dopsutenim sredstvima o uslovima i razvoju trgovinskog, pruvrednog,
kulturnog i naucnog zivota drzave prijema, podnosenje izvestaja o ovome drzavi imenovanja i
davanje obavestenja zainteresovanima
4. Izdavanje pasosa, putnih isprava dravljanima drzave imenovanja, viza i dr dokumenata licima
koja zele da putuju u drzavu imenovanja
5. Pruzanje pomoci i potpore drzavljanima, fizickim i pravnim licima drzave imenovanja
6. Djelanje u svojstvu javnog beleznika i sluzbenika gradjanskih stanja i vrsenje sl f-ja, kao i f-ja
administrativne prirode, ukoliko se tome ne protive zakoni i propisi drzave prijema
7. Zastita int drzavljana drzave imenovanja, fiz i pravnih lica u pogledu nasledjivanja na teritoriji
drzave prijema u skladu sa zakonima i propisima drzave prijema
8. Zastita interesa maloljetnih i poslovno nesposobnih lica, drzavljana drzave imenovana, narocito
u sl kada se za njih zahtijeva ustanovljenje starateljstva (tutele i kuratele)
9. Tastupanje drzavljana drzave imenovanja ili preduzimanje mera za obezbedjenje odgovarajuceg
zastupanja pred sudovima ili dr organima drzave prijema, kako bi se trazilo, u skladu sa
zakonima i propisima drzave prijema, usvanje privremenih mjera radi ocuvanja prava i int tih

58
 drzavljana u sl kada ovi, ybog odustnosti ili dr razloga, ne mogu blagovremeno braniti svoja
prava i int
10. Dostavljanje sudskih i vansudskih akata ili izvrsavanje zamolnica u skladu sa medj sporazumima
na snazi ili ukoliko takvi sporazumi ne postoje, na svaki dr nacin koji je u skladu sa zakonima i
propisima drzave prijema
11. Vrsenje prava kontrole i inspekcije nad pomorskim i recnim brodovima koji imaju nacionalnost
drzave imenovanja , nad avionima upisanim u toj drzavi i posadom, u skladu sa zakonima i
propisima drzave prijema
12. Pruzanje pomoci brodovima, ladjama i avionima pomenutim u tacki 11, kao i posada, primanje
izjava o putivanju ovih brodova i ladja, ispitivanju i viziranju brodskih papira i ne dirajuci u
nadleznos organa drzave prijema u vrsenju anketa povodom incidenata nastalih za vrijeme
njiovog puta i resavanje sporova izmedju zapovjednika broad, oficira, mornara ukoliko ih na to
ovlascuju zakoni i propisi drzave imenovanja
13. Vrsenje svih dr. f-ja koje drzava imenovanja poveri konzulatu, a koje su u skladu sa zakonima i
propisima drzave prijema, ili su pomenute u medj sporazumima na snazi izmedju drzave
imenovanja i drzave prijema.

56. KONZULARNE FUNKCIJE U ODNOSU NA SUBJEKTE PREMA KOJIMA SE VRŠE

Mozemo ih podijeliti na konzularne f-je koje se vrse u odnosu na 1. organe drzave prijema, 2. konz.
F-je u odnosu na sopstvene drzavljane i u 3. odnosu na strane drzavljane.
Konzularne f-je u odnosu na strane drzavljane su malobrojne. Naime, iako je primarna konz.f-ja
zastita drzavljana, odnosno fizickih i pravnih lica drzave imeovanja u drzavi prijema ipak su i stranci
svakodnevno korisnici usluga konz.sluzbe, kako drzavljani drzave prijema tako i drzavljani trecih drzava
ili lica bez drzavljanstva. Ajcesce se stranci pojavljuju u konzulatu radi dobijanja ulaznih viza, ukoliko
je za ulazak u drzavu imenovanja potrebna viza. Cak i u slucaju ukidanja viznog rezima izmedju drzave
imemovaanja i prijema, konzulat u drzavi prijema ipak nije oslobodjen ove obaveze -ali za drzavljane
trecih drzava koji mozda zele da iz drzave prijema putuju na teritoriju drzave imenovanja. Svaka drzava
odredjuje uslove za ulazak stranaca, tako da se oni razlikuju od drzave do drzave, posebno u pogledu
formalnosti kooje podnosliac zahtjeva mora da ispuni radi dobijanja vize. Danas npr.drzave ugovornice
Sengenskog sporazuma medjusobno su ukinule za svoje gradjane vizni sistem, a viza vazeca za jednu
drzavu clanicu vazi za boravak u bilo kojoj od drzava clanica, cime je i za strance koji nisu gradjani ovih
drzava delimicno olaksan ulazak na teritorije ovih drzava, bez potrebe da za svaku od njih traze posebnu
ulaznu vizu.

59
Konzularna sluzba takodje izdaje putne ispave i licima bez drzavljanstva il licima koja nemaju pasose
nijedne drzave, putne dokumente za ulazak u drzavu imenovanja. ukoliko se ne radi o izbeglicama koje
imaju status po Medj Konvenciji o status izbeglica (a koje imaju tzv.convention pasos), to su uglavnom
lica bez drzavljanstva, lica koja traze azil ili zele privremeni ulazak u drzavu imenovanja. Takodje,
jedna vrsta dokumenta koja izdaje i ovjerava konzularna sluzba stranim drzavljanima jesu i razna
dokumneta vezana za pojedina pitanja , npr.imovinska,staatusna, porodicna, koja ta lica resavaju pred
organima drzave imenovanja.
Lica bez drzavljanstva i drzavljani trecih drzava se javljau kao strane i kod zakljucenja braka, ako se ova
f-ja dozvoljava konzulatu (ako mu dousti to drzava prijema) ali se to samo odnosi na zakljucivanja braka
izmedju drzavljana drzave imenovanja ili drzavljanje trecih drzava, a nikako na drzavljane teritorijalne
drzave. Uglavnom, kada se drzavljani drzave prijema obrate konzulatu radi resavanja nekih pitanja pred
organima drzave imenovanja, konzulat se cesto uhvati resavanja i takvih pitanja, ali je rvilo da zastupa
samo interese svojih drzavljana, ali cesto kad su u pitanju poznate licnosti drzave orijema (politicari,
javni radnici, umjetnici, itd) konzulat moze da intervenise da se ubrza postupak ali ne moze da se
zauzme resavanja slucaja ili da zastupa stranog drzavljanina. Pa cak i u slucaju teske povrede prava
drzavljana drzave prijema, pa i drugog stranca ili ozbiljno ugrozavanja zivota i zdravlja ljudi, on molze
samo da intervenise kod svog MVP ili kod nadleznog organa kkao bi se ublazile lose posledice i rijesilo
pitanje.
Druga grupa f-ja se odnosina zastitu interesa sopstvenih drzavljana pred organima drzave prijema. To je
briga o ukaosenim, povrijedjenim, bolesnim i poslovno nesposobnim gradjanima. BKK ne predvidja
obavezu drzave prijema da obavijesti konzulat o lisavanju slobode njenih drzavljana na terit.drzave
prijema, clan 36.samo predvidja, da ako uhapseni to trazi nadlezi organ drzave prijema obavijestiti
konzulat da je to lice uhapseno, zatvoreno, stavljeno u pritvor ili zadrzano na ma koji drugi nacin. I
takodje su duzni da dostave konzulatu svako saopstenje koje mu je uputilo to uhapseno/zadrzano
lice.Oni moraju bez odlaganja da obavijeste to lice o njegovim vec pomenutim pravima. To ynaci da lice
moze da odluci da ne zeli obavestavanje i mijesanje konzulata svoje drzave u problem zbog kojeg je
lisen slobode ili sto ne zeli da kontakitra sa clanovima konzulata drzave u cije organ enema poverenja ili
zeli da ih izbjegne po svaku cijenu. Bilo je dosta slucajeva krsenja ovog clana 36.gdje imamo i slucaj
meksickog drzavljanina Marfija koji je osudjen na smrt u SAD i koji se zalio da nije upoznat o pravu po
clanu 36, gdje se meksicka vlada ovome usprotivila smatrajuci to ne samo krsenjem BKK nego i
diskriminacijom zbog nac.porijekla jer americki drzavljani za isto djelo dobijaju blaze kazne. Apelacioni
sud SAD je odbio marfijev zahjev i nad njim je izrvrsena smrtna kazna. SAD nije prihvatao krivicu
drzave, a advokat iz Kalifornije je to video kao povredu Becke konvencije i upozorio da ako SAD ne
stite int stranih vlada i njihovh drzavljana, mogu ozb da ostete sopstvenu sposobnost da stite gradjane
SAD u inostranstvu.
Povrede člana 36. Bečke konvencije o konzularnim odnosima od strane SAD-a dovele su do dva
konkretna međunarodna sudska slučaja, tj. do tužbe Paragvaja i Savezne Republik Njemačke protiv
SAD-a pred Međunarodnim sudom pravde 1998. i 1999. godine. Vlada Paragvaja je 3. aprila 1998.
godine podnijela tužbu i zahtjev za privremene mjere Međunarodnom sudu pravde u slučaju svog

60
državljana Angela Franciska Brereda koji je u američkoj državi Virdziniji osuđen na smrt, iako mu vlasti
SAD prilikom hapšenja i boravka u zatvoru nisu dale obavjestenje da se prema čl. 36 Bečke konvencije
o konzularnim odnosima, obrati za pomoć konzularnim predstavnicima svoje zemlje čime je grubo
povrijeđena navedena konvencija. Sud je 9. aprila donio naredbu o privremenm mjerama i utvrdio
rokove za podnošenje tužbe i prigovora. SAD odbio je da zaustavi izvršenje kazne i pogubo je Brereda.
Stejt Department je iste godine izdao saopštenje kojem je priznata povreda konvencije i dao izvinjenje
vladi i narodu Paragvaja. Posle izvinjenja vlada Paragvaja je povuka tužbu.
Međutim, spor izmedju SAD i SRNJ ostao je na listi sporova pred Međunarodnim sudom pravde, koji za
osnovu takodje ima povredu čl. 36 Bečke konvencije. SRNJ podnijela je isti postupak pred
Medjunarodnim sudom pravde kako bi spasila život svog građanina Valtera la Granta. Prema tužbi vlasti
Arizone uhapsile su dva njemačka državljanina braću La Grant protiv kojih je izrečena smrtna kazna.
Vlasti nisu ni u jednom momentu izrekle braći prava da stupe u kontakt sa konzulatom. Uprkos
intervencijama na najvišem nivou, vlasti Amerike su propustile da naknadno isprave grešku, te su
dopustile da Karl La Grant bude pogubljen 1999. S obzirom na hitnost postupka Međ. Sud pravde donio
je odluku o privremenim mjerama kojim se nalaže SAD-u da preuzme sve mjere kako Valter La Grant
ne bi bio pogubljen do konačne odluke postupka, kao i da informisu sud o svim preuzetim mjerama do
kraja ovog postupka. Pored toga optužba protiv SAD ostaje u daljem postupku pred sudom. SRNJ je
tužila SAD ne samo zbog toga da je lišila državljanjina SRNJ prava da se obrati konzulatu za pomoć,
već i zbog sprečavanja SRNJ da pomogne svom državljaninu.
Definitivno je da je tumačenje ovog člana konvencije jedno od glavnih promašaja Bečke
konvencije. Zbog toga se dopunjavalo bilateralnim konvencijama i međudržavnim dogovorima
koji utvrđuju detaljnije obaveze. Tako je dvostrukim konzularnim konvencijama koje je Jugoslavija
1997. zaključila saRepublikom Hrvatskom i Republikom Makedonijom unijet tekst člana 19. koji kaže:
1. Nadležni organ države prijema dužan je da:
a. Obavijesti u roku od tri dana bez odlaganja odgovarajućeg konzularnog pedstavnika države
imenovanja o lišavanju slobode njihovog građanina
b. Prenese bez odlaganja svako saopštenje konzulatu koje uputi uhapšen, pritvoren, zadržan ili koji
izdržava kaznu zatvora
c. Omogući konzularnom funkcioneru posjetu licu koje je lišeno slobode. Konzularni funskcioner
se mora držati od posredovanja u korist državljanina države imenovanja koji je na bilo koji način
lišen slobode, ako se on tome izričito protivi
d. Obavijesti državljanina države imenovanja o njegovim pravima i mogućnostima komunikacije
Prava određena u stavu 1. ovog člana ostvaruju se saglasno zakonima i propisima državi prijema, uz
rezervu da ti zakoni i propisi moraju omogućiti potpuno ostvarivanje ciljeva radi kojih su ta prava data
ovim članom.

61
Predviđeno je i Bečkom konvencijom pravo da konzularni funkcioner može da razgovara, dopisuje se sa
zatvorenim, posjećuje ga i pomogne u vezi sa astupanjem pred sudom. Funkcioner mora da se uzdrži od
akcije ako zatvoreni to traži.
Komisija UN za međunarodno pravo je u svom završnom nacrtu Bečke konvencije predložila
obavezu obavještavanja konzulata za svaki sl lišavanja državljanina slobode odnosne države, bez
posebnih uslova i ograničenja. Ipak, nekoliko vlada je dalo primjedbe i sugestije. Japanska vlada
tražila je da se obavještenje o hapšenju konzulatu dostavlja samo na zahtjev uhapšenog. SAD je imao
sličnu zamjerku, smatrali su da je dovoljno da se obavijesti uhapšeni o pravima komunikacije sa
konzulatom. Švajcarska je takođe navela da se mora izričito definisati da konzularni predstavnik mora
da postupa u skladu sa slobodnom voljom tog lica. Nasuprot navedenim primjedama, vlada Holandije
predložia je da država prijema bude obavezna da u roku od mjesec dana pošalje obavještenje o hapšenju.
Takođe, tražila je da se u opis lišavanja slobode upiše i obaveza na prinudni rad, karantin i zatvaranje u
psihijatrijske ustanove. Kompromi svih pomenutih predloga ne predstavlja idealno rješenje. Ali dopušta
državama da dvostranim konvencijama jasnije formulišu obaveze, kao u sl. Jugoslavije, HR i
Makedeonije.
Jedna od bronih vidova konzularnih funkcija jeste pomoć u slučaju teških nesreća na državi prijema sa
smrtnim posledicama ili ozbiljnim oštećenjima zdravlja i imovine države imenovanja. Bečka konvencija
obavezuje državu prijema da obavjesti konzulat u slučaju smrti državljanina imenovanja bez obzira na
uzrok. Veoma često konzularni predstavnci posjećuju mjesto nesreće, interesuju se za okolnosti slučaja,
pribavljaju policijske i sudske zapisnike, intervenišu radi zaštite imovinskih prava, pomažu u
imenovanju advokata itd.
Država prijema je takođe dužna da izvijesti najbliži konzulat u slučaju brodoloma, nasukanja i dr
nesreće broda koji plovi pod zastavom države imenovanja, kao i u sl nesreće vazduhoplova. Takođe, u
saradnji sa državom imenovanja dužni su da urade sve što mogu kako bi spasili žrtve.
Konzulni predstavnici su zaduženi za izdavanje posmrtnog pasoša kako bi se njihov državljanin koji je
umro na teritoriji države primateljice prenio. Konzulatu se šalju stvari koje je preminuli posjedovao kao
bi ih proslijedio naslednicima. Konzulat je dužan da sve do pojave naslednika brine o ostavinskom
postupku.
Konzulati su značaji i za postupke starateljstva i usvajnja, kao i u dr porodičnim odnosima. Konzulat
je odgovoran za maloljetnike i poslovno nesposobna lica u državi prijema. Država prijema dužna je da
izvjesti konzulat o svim slučajima za koje je potrebno imenovati tutora ili kuratora. Konzulat nije
zadužen u slučajevima isplate i dodjele alimentacija.
Konzulat takođe može da pomaže svojim državljanina oko osiguranja, penzionog, invalidskog, u
saradnji sa organima države prijema organizuju i dopunsko školovanje ili organizuju redovnu nastavu na
jezicima države imenovanja. U zaisnosti oddvostranog ugovora države prijema-imenovanja konzulat
ima i matične funkcije: upis u knjige rođenih, umrih, zaključivanje brakova. Druga funkcija je funckija
organa unutrašnjh poslova odnosno vizno-pasoške službe, tj. ovlašćena je da svojim državljanima

62
izdaje putne isprave odnosno pasoše, produžava njihovo važenje. Konzulat mora da prenosi zvanične
akte državljanima, izdaje uvjerenja i potvrde, reguliše vojnu obavezu u državi imenovanja itd.
Dvostrane konvencije koje je Jugoslavija zaključila sa pojedinim zemljama sadrže odredbe:
a. Država prijema mora da obavijesti konzulat ukoliko namjerava da preduzme prnudne mjere ili
pokrene istragu na brodu države imenovanja; ovo se odnosi i na sl kada zapovjednik ili član
posade treba na kopnu da bude saslušan
b. Sud ili dr nadležni organ ne može da se miješa u unutrašnje tvari broda države imeovanja, osm
uz pristanak zapovjednika broda
c. Ako brod koji plovi pod zastavom države imenovanja pretrpi plovidbenu nezgodu u teritorilanim
ili unutrašnjim vodama države prijema tako da ne može da nastavi plovidbu, nadležni organ
mora da obavijesti konzulat o situaciji kao i mjerama preduzetm za spašavanje ljudi i tereta
d. Konzulat može da učestvuje u pomoći spašavanja uz državu prijema
e. Konzlarni funkcioner može bez posebnog ovlašćenja da preuzme u ime vlasnika brodamjere za
zaštitu broda koji je pretrpio nezgode, ako vlasnik broda nije u mogućnosti da učini to
Sve pomenute odredbe odnose se i na vazduhoplove države imenovanja.
Neki autori u konzularne odnose ubrajaju i ekradiciju. Radnja sa kojima je konzularna sližba mnogo više
povezana jeste repatrijacija?? (vraćanje sopstvenih državljana u državu imenovanja) i protjerivanje
građana sa teritorije prijema koja se najčešče obavlja u saradnji sa organima teritorijalne države (države
prijema). Konzularne funkcije administrativne prirode obavljaju se u prostorijama diplomatske misije
tj konzulatu. Ukoliko u pojedinim udaljenim reonima države prijema postoji veća grupa građana države
imenovanja tamo se šalju konzularne službe za prijem građana van konzulata. Takvi dani se nazivaju
konzularni dani i sazivaju se 1-2 puta mjesečno. Obavljaju se uz obavježtenje i uglavnom saglasnost
države imenovanja. Po Bečkoj konvenciji službene prostorije konzulata su nepovredive, a s obzrom da
se konzularni dani obavljaju van konzulata trebalo bi tražiti saglasnost od države prijema. Neki autori
ipak zauzimaju stav da za konzularne dane nije potrebno tražiti saglasnost od države prijema jer ona
svakako mora da štiti konzularne predstavnike.
Česta konzularna funkcija je pomoć državljanima koji su ostali bez novca i sredstava da se vrate kući.
Jugoslovenska konzularna služba praktikuje davanje pozajmica građanima koji nemaju sredstava za put.
Autor o konzularnim funkcijama Luk Li iznosi interesantnu tezu o tome da su UN Consul at Large.

57. KONZULARNE FUNKCIJE PREMA SVOM KARAKTERU

Veliki broj autora pravi kategorizaciju konzularni funkcija prema njihovom karakteru odnosno prirodi.
Takvu podjelu napravila je komisija Ujedinjenih nacija za međunarodno pravo:

63
1. Funkcija zaštite državljana i pravnih lica države imenovanja jeste najznačajnija I u najviše
slučajeva upotrebljivana konzularna funkciju. Osnovna dužnost konzularnih funkcionera je da prate da li
država imenovanja i njeni građani i pravna lica uživaju sva prava koja im pripadajuju po zakonodavstvu
države prijema i međunarodnim ugovorima koji su na snazi i da preduzimaju odgovarajuće mjere kod
vlasti države prijema u slučajima povrede tih prava,
2. Funkcija predlaganja odnosno postavljanja staratelja maloljetnim i poslovno nesposobnim
građanima države imenovanja na teritoriji države prijema, zavisno od zakonodavstva te države,
3. Funkcije zaštite i unapređivanje trgovine i brodarstva i proširenje ekonomskih odnosa između
države imenovanja i države prijema. Ova funkcija je dugo vremena predstavljala jednu od najznačajnijih
funkcija pored, funkcije zaštite sopstveni građana, često je bila I jedina funkcija mnogih konzularnih
funkcionera,
4. Funkcija ukazivanje pomoći trgovačkim brodovima koji plove pod zastavom države prijeme. Ovo
je jedna od tradicionalnih konzularnih funkcija i ona uključuje sljedeće obaveze i ovlašćenja konzularnih
funkcionera:
-Kontrolisanje i ovjeravanje brodski dokumenata,
-Davanje izjava u pogledu putovanja i odredišta broda i incidenata koji mogu nastati na putovanju,
-Rješavanje sporova između kapetana, oficira i mornara, ukoliko postoji ovlašćenje države imenovanja,
a posebno onih sporova koji se tiču naknade za rad i izvršenje ugovora između njih,
-Pomaganje članovima brodske kompanije u rješavanju raznih pitanja pred domaćim izvršnim i sudskim
organima,
-Prisustvo na istraživanjima koje lokalne vlasti vrše na brodu države imenovanja,
-Davanje smjernica za akcije spašavanja u slučaju brodske nesreće broda koji nosi zastavu države
imenovanja,
-Rješavanje sporova među državljanima država imenovanja, saglasno propisima države imenovanja Itd
5. Funkcija ukazivanja pomoći vazduhoplovima registrovanih u državi imenovanja. U tom smislu
konzularni funkcioneri imaju pravo kontrole dokumenata, nadzora nad sprovođenjem konvencija o
vazdušnom transportu, ukazivanje pomoći posadi...
6. Ukazivanje pomoći brodovima koji su vlasništvu države imenovanja. Mnoge konzularne
konvencije predviđaju i funkcije ukazivanje pomoći brodovima u vlasništvu države, prije svega ratnim
brodovima koji ulaze u luke države prijema,

64
7. Zastupanje, u svim slučajima vezanim za nasljeđivanje, državljana država imenovanja pred sudskim
i drugim organima države prijema, bez ikakvog punomoćja, sve do pojavljivanja tih građana pred ovim
organima odnosno davanje punomoći odgovarajućim licima,
8. Administrativne funkcije su mnogobrojne i određene su propisima države imenovanja. Najčešće su
sljedeće funkcije:
-Čuvanje i ispunjavanje registra državljana države imenovanje na teritoriji konzularnog područja,
-Izdavanje putnih isprava i drugih ličnih dokumenata državljanima države imenovanja,
-Izdavanje vize drugi dokumenata licima koja putuju u državu imenovanja,
-Rješavanje pitanja vezanih za državljanstvo države imenovanja,
-Davanje podataka zainteresovanim licima o trgovini, priredi i drugim vidovima nacionalnog života u
državi imenovanja,
9. Zaključivanje brakova u skladu sa zakonodavstvom države imenovanja,
10. Uručivanje sudskih dokumenata i vršenje pravne pomoći na način predvidjen međunarodnim
ugovorima koji su na snazi ili na bilo koji drugi način koji je saglasan zakonodavstvu države prijema,
11. Uzimanje i ovjera raznih izjava državljana države imenovanja i državljana drugih država koje treba
upotrebiti u državi imenovanja, uključujući tu i pravljenje i ovjeravanje testamenata državljana država
imenovanja,
12. Unapređenje interesa države imenovanja u oblasti nauke, prosvjete i kulture,
13. Djelovanje u svojstvu arbitra ili posrednika među državljanima država imenovanja, ukoliko to nije
protivno propisima države prijema
14. Unapređenje na svaki način prijateljskih odnosa između država imenovanja i države prijema.

Jedan od poznatih stručnjaka za diplomatsko pravo Mareska, izvršio je posebnu klasifikaciju

konzularnih funkcija na:

-Funkcije u političkom domenu (pomaganje razvoja međunarodnih odnosa u raznim oblastima,

predstavljanja države imenovanja pred organima vlasti svog konzularnog područja i dr)
-Funkciju u ekonomsko-trgovinskom domenu (vezane za razvijanje ekonomskih odnosa i podrška
pojedinim aktivnostima subjekata iz države na uspostavljanju i razvijanju saradnje u oblastima
proizvodnje, trgovine, zajedničkog nastupa na 3. tržištima)

65
-Funkcije u domenu nasleđivanja zaštite interesa odsutnih-fizičkih i pravnih lica-državljana
država imenovanja pred sudovima i drugim organima države prijema,
-Funkcije iz domena pomorstva (uplovljavanje brodova, ovjera brodskih papira i mornarskih knjižica,
aktivnosti u slučaju brodskih nesreća, bolesti, učestvovanja u radnjama sudskih i policijskih organa
države prijema na brodu).

Državljanstvo i konzularne funkcije

Osnova konzularnih funkcija jeste zaštita interesa sopstvenih državljana i pravnih lica.
Osnovno pravilo u slučaju posredovanja lica sa više državljanstava jeste sljedeće: pred organima
sopstvene države , a naročito na njenoj teritoriji, lice ne može da se poziva na državljanstvo druge
države. Takav je slučaj i u inostranstvu kada je u pitanju konzularna služba jedne države: ne može se
lice koje imaju jugoslavensko i njemačko državljanstvo pojaviti u jugoslavenskom konzulatu u
Njemačkoj i zahtijevati intervenciju konzulata pod njemačkom vlasti radi ostvarivanja nekog svog
prava. Jer, dok je u Njemačkoj, na teritoriji države čije države državljanstvo ima ne može se pozvati na
status stranca, odnosno državljanina druge države. To ne može učiniti ni pred njemačkim konzulatom u
Jugoslaviji, jer će jugoslavenske vlasti jednostavno odbiti intervenciju njemačkog konzulata pošto je u
pitanju jugoslovenski državljanin. Kada su u pitanju 3. države, one bi trebalo da se pridržavaju pravila
takozvanog efektivnog državljanstva, prema državi u kojoj odnosno lice živi I ima njeno državljanstvo.
Osnovni kriterijum po kome strana država određuje državljanstvo stranca jeste ono na osnovu koga je
dobio boravak za tu drzavu. A to je putna isprava, pasoš…
Ima zemalja kao što su Indija, Pakistan, Malezija koje uopšte ne priznaju instituciju dvostrukog
državljanstva.
Poseban slučaj su lica koja u pojedinim državama uživaju azil ili status izbjeglica po konvenciji o
statusu izbjeglica, nosioci takozvanog convention pasoša. Računa se da su ta lica izbjegla iz jedne
države zbog političkog progona ili ugrožavanja njihovog života ili slobode i da kada te okolnosti
prestaju, prestaje njihov status progonjenih ljudi. Praksa pojedinih europskih država po pitanju azila su
različite. Neke države, čim primjete da je u izbjegličkom pasošu nekog lica utisnuta Visa države iz koje
je pobjegao zbog navodnog progona, automatski poništavaju njegov status izbjeglice. Međutim, druge
države iz istog regiona I istog pravnog sistema reaguju drugačije-ne poništavaju njegov status.

58. OPŠTENJE KONZULATA SA ORGANIMA DRŽAVE PRIJEMA

66
Dok je osnovni kanal opstenja diplomatske misije sa organima drzave kod koje se akredituje
ministarstvo inostranih poslova te drzave, to su u slucaju konzulata lokalni organi drzave prijema u
konzularnom podrucju. Clan 38.Becke konvencije o konzularnim odnosima propisuje da se u vrsenju
svojih funkcija konzularni funkcioneri mogu obracati lokalnim nadleznim vlastima svog konzularnog
podrucja. Po istoj odredbi, centralnim organima drzave prijema mogu se obracati ako i ukoliko to
dopustaju zakoni, propisi i praksa drzave prijema ili medjunarodni ugovori u odnosnoj materiji.
Uglavnom se konzulati obracaju lokalnim organima svog konzularnog podrucja, a opstenje sa
centralnim nadlaznim organima drzave prijema vrsi samo dipl misija drzave imenovanja. Ukoliko
drzava imenovanja u drzavi prijema nema dipl misiju praksa dopusta neposredno obracanje i centralnim
organima.
Konzularno podrucje je obicno dio teritorije drzave prijema, cesto jedna ili vise teritorijalnih ili cak
federalnih jedinica. Konzularno podrucje moze da bude citava teritorija drzave prijema, ako odnosna
drzava imenovanja ima samo dipl misiju ili samo jedan konzulat bez dipl misije.
Ako se konzularno podrucje sastoji od jedne ili vise federalnih ili teritorijalnih jedinica, obicno u tim
jedinicama postoje sluzbe kojima se treba obracati za jedan br konzularnih pitanja, s tim da se za druga
pitanja obraca “neposrednim lokalnim organima” kao sto su gradske policijske stanice, tuzilastva,
sudovi…U nekim drzavama neki sektori potpadaju potpuno pod nadleznost savezne drzave (primjer:
Savezna Republika Njemacka).

59. KONZULARNA I DIPLOMATSKA INTERVENCIJA

Cinjenica da se konzulati, po pravilu, ne obracaju centralnim organima drzave prijema ne znaci da se
jedan problem ili jedno pitanje koje nije rijeseno na nivou organa vlasti u konzularnom podrucju ne
moze da se nadje I kao predmet zahtjeva na nivou centralnih organa. Kada problem ne moze da se rijesi
na nivou konzulata dolazi do intervencije na visem nivou – za diplomatsku intervenciju koju obicno vrsi
politicki sector dipl misije. Potrebno je da konzulat obavijesti diplomatsku misiju o problemu dajuci sto
vise podataka, s predlogom da se u ministarstvu inostranih poslova izvrsi dipl intervencija, pored
resavanja konkretnih pitanja u kontekst ce se uvesti postojeci odnosi izmedju dvije drzave. Diplomatska
intervencija nije nikakav maloprijateljski akt, vec redovan oblik komunikacije.

60. VRŠENJE DIPLOMATSKIH FUNKCIJA OD STRANE KONZULARNIH FUNKCIONERA

Prilikom priprema nacrta za Becku konvenciju o konzularnim odnosima bilo je mnogo rasprava o tome
u kojoj mjeri i pod kojim uslovima konzularni funkcioner moze da obavlja diplomatske fukcije u slucaju
da u drzavi prijema nema dipl misije drzave imenovanja. U nacrtu Konvencije od 1957. godine
predvidjena su dva posebna clana nacrta (14. i 15.). Prva situacija je kada drzava imenovanja nema dipl
misiju u drzavi prijema, ali bi zeljela da neke dipl akte povjeri svom konzularnom funkcioneru koji se
nalazi u toj drzavi. Tipican primjer za to su bili bivsi britanski dominioni, u kojima su mnoge drzave

67
imale samo otvorene konzulate.U nacrtu clana 14. Predvidjeno je da “konzularni funkcioner, u drzavi
gdje nema dipl misije drzave imenovanja, moze preuzeti diplomatske akcije ako to vlada drzave prijema
dozvoljava u takvim slucajevima”. Zatim se 1959.godine mijenja ova odredba (tada clan 18. nacrta),
novi naziv je “Povremeno vrsenje diplomatskih funkcija”. U tekst Becke konvencije usao je tekst clana
17, pod nazivom “Vrsenje diplomatskih akata od strane konzularnih funkcionera”, koji glasi:
1. U drzavi u kojoj drzava imenovanja nema diplomatske misije I u kojoj je ne zastupa dipl misija
trece drzave, konzularni funkcioner moze , uz saglasnost drzave prijema, da budeodredjen da vrsi
dipl akte bez povrede svog konzularnog statusa. Nema pravo na diplomatske imunitete i
privilegije
2. Konzularni funkcioner moze, po notifikaciji drzave prijema, da bude odredjen da predstavlja
drzavu imenovanja kod bilo koje medjuvladine organizacije. Kada postupa u ovom svojstvu ima
pravo na sve privilegije i imunitete, osim prava na sudski imunitet.
Vrsenje diplomatskih akata od strane konzularnih funkcionera ograniceno je na vise uslova:
a) Da drzava imenovanja nema dipl misiju u drzavi prijema
b) Da drzavu imenovanja ne zastupa nijedna treca drzava u drzavi prijema; u slucaju da je drzava
imenovanja ovlastila neku trecu drzavu da je zastupa, konzularni funkcioner nema mogucnosti
da vrsi nikakve diplomatske akte
c) Za vrsenje takvih akata potrebna je saglasnost drzave prijema
d) Iako vrsi dipl akte, konzularni funkcioner ni u tom slucaju nema dipl privilegije I imunitete, vec
zadrzava status konzula
e) Konzularni funkcioner moze istovremeno da zastupa drzavu imenovanja kod neke medjunarodne
organizacije
Druga situacija koja je pokusana da se rijesi nacrtom je mnogo sira: kumulacija dipl i
konzularnih funkcija u licu generalnog konzula – otpravnika poslova koji ima status dipl
predstavnika. U pitanju je prelazna ustanova izmedju dipl predstavnika i konzularnog funkcionera, koja
je godinama postojala u praksi mnogih drzava. Jos od 1778. Godinekada je Francuskaposlala u SAD g.
Zerara kao opunomocenog ministra, koji je istovremeno imao i titulu generalnog konzula i obavljao dipl
i konzularne funkcije. Praksa se zadrzala i posle Prvog svetskog rata.Havanska konvencija o
konzularnim funkcijama iz 1928.godine takodje predvidjala kombinaciju dipl i konzularnih funkcija.
Komisija UN za medjunarodno pravo predlozila je clan 15.nacrta konvencije pod nazivom
“Generalni konzul – charge d’ affaires”, u kome se kaze da “konzularnom funkcioneru koji sluzi u
zemlji u kojoj drzava imenovanja nema dipl misiju, mogu uz saglasnost drzave prijema biti povjerene
dipl funkcije, u kom slucaju ce nositi titulu generalnog konzula – otpravnika poslova i uzivace dipl
privilegije i imunitete”. U potpuno istom tekstu ova odredba se pojavljuje i u nacrtu Becke konvencije o
konzularnim odnosima od 1959. Medjutim u Beckoj konvenciji ovaj clan nije ostao, samo clan 17.o

68
konzularnim odnosima je ostao koji govori o povremenom vrsenju dipl akata od strane konzularnog
funkcionera.

61. OLAKŠICE, PRIVILEGIJE I IMUNITETI KONZULATA I ČLANOVA NJIHOVOG

OSOBLJA
Neke privilegije i imuniteti preuzeti su iz Becke konvencije o diplomatskim odnosima (pravila o
upotrebi nacionalne zastave i grba, obavezi drzave prijema da pomogne u pribavljanju prostorija
za konzulate, slobodi kretanja, slobodi opstenja…), dok za druge je slijedila ozbiljna rasprava.
Becka konvencija o konzularnim odnosima, formulisuci odredbu o nepovredivosti konzularnih
prostorija, cak ne pominje ni opstu verbalnu konstataciju da su te prostorije nepovredive, u slucaju
pozara ili neke druge slicne nesrece, ulaz organa drzave prijema u najuzi krug prostorija konzulata moze
biti izveden bez ikakvih smetnji. Sto se tice pruzanja azila, to nije resavano ni u Konvenciji o dipl
odnosima a tim vise ni u Konvenciji o konzularnim odnosima, znaci konzulati ne mogu da pruzaju azil.
Becka konvencija o konzularnim odnosima dozvolila je mogucnost eksproprijacije (rekvizicija
prostorija, namjestaja u njima i prevoznih sredstava), na taj nacin slabeci opsti polozaj konzulata u
odnosu na dipl misiju.
Konzularne konvencije koje je Sovjetski Savez zakljucivao sa drzavama clanicama tadasnjeg
Varsavskog pakta, kao i sa jednim brojem drugih drzava, predvidjaju potpunu nepovredivost prostorija
konzulata.
Takodje razlika postoji izmedju diplomatske valize koja uziva potpunu nepovredivost i konzularne koja
u slucaju ozbiljnih sumnji moze da bude otvorena u prisustvu ovlascenog predstavnika drzave
imenovanja ili, ako on to odbije, vracena u mjesto porijekla. S ciljem olaksavanja vrsenja konzularnih
funkcija u odnosu na drzavljane drzave imenovanja, Konvencija o konzularnim odnosima je
obezbijedila: slobodu konzularnih funkcionera da opste sa drzavljanima drzave imenovanja i da ih
posjecuju, slobodu drzavljana drzave imenovanja da opste sa konzularnim funkcionerima i da odlaze
kod njih. Konzulatima se dopusta da naplacuju na teritoriji drzave prijema dazbine i takes koje se za
konzularne usluge predvidjaju propisima drzave imenovanja. Novac ubran na taj nacin oslobodjen je
svih poreza u drzavi prijema.

62. IMUNITETI I PRIVILEGIJE ČLANOVA KONZULATA

Odredba pod naslovom “Zastita konzularnih funkcionera”, predvidja da ce drzava prijema postupati
prema konzularnim funkcionerima sa duznim postovanjem, da ce preuzeti sve odgovarajuce mjere da bi
se sprijecila svaka povreda njihove licnosti, slobode i dostojanstva. Clan 41. Becke konvencije
“konzularni funkcioneri mogu biti stavljeni u zatvor ili pritvor samo u slucaju teskog krivicnog djela, i
to na osnovu odluke nadlezne sudske vlasti”, osim u pomenutom slucaju, konzularni funkcioneri ne
mogu biti hapseni niti podvrgnuti bilo kom drugom obliku ogranicenja licne slobode, izuzev kad se radi

69
o izvrsenju pravosnazne sudske odluke. Izuzetan broj drzava dvostranim konzularnim konvencijama
prosirio je imunitete konzularnih funkcionera (SAD sa Sovjetskim Savezom, Kinom, Bugarskom,
Poljskom).
Konzularni funkcioner duzan je da se pojavi pred organima drzave prijema ako se protiv njega void
krivicni postupak. Ako je stavljen u pritvor, postupak protiv njega mora da se otvori u najkracem
mogucem roku. S koliko se uvazavanja u praksi postupa sa konzularnim funkcionerima, najbolje
pokazuje slucaj bivseg jugoslovenskog generalnog konzula u Cikagu, koji je na najgrublji moguci nacin,
uz prisustvo televizijskih kamera, uhvacen i nekoliko mjeseci drzan u zatvoru pod ponizavajucim
uslovima.
Sudski imunitet clanova konzularnog osoblja je veoma uzak.Konzularni funkcioneri i sluzbenici ne
podlijezu nadleznosti sudskih i upravnih oragana drzave prijema samo za djela izvresna u obavljanju
konzularnih funkcija.Clanovi konzulata mogu da budu pozvani da svjedoce u sudskom I upravnom
postupku I treba tome da se odazovu. U pogledu odricanja od imuniteta vaze odredbe slicne za osoblje
dipl misije. Konzularni funkcioneri i sluzbenici, kao i clanovi njihovih porodica oslobodjeni su obaveze
prijavljivanja stranaca i dozvole boravka.
63. POČASNI KONZULI

U Komisiji Ujedinjenih nacija za međunarodno pravo već je početak rada na kodifikacije pravila u
konzularnim odnosima obilježeni raspravama o ovom problemu. Prvo se pojavilo uopšte pitanje: da li
odredbe o konzularnim počasnim odnosima uopšte treba unijeti u konvenciju. Kad je to prevaziđeno
zaključkom da ih treba uključiti i dalje jebilo onih koji su smatrali da je to prevaziđena ustanova.
Komisija je predložila poseban odjeljak u počasni konzularnim funkcionerima. Ipak vodeći računa o
protivljenju pojedinih svojih članova i država članica Ujedinjenih nacija, komisija je predvidjela
fakultativan karakter ustanove počasnog konzula: da države slobodno odlučuju o tome da li će imenovati
ili primati takve počasne konzularne funkcionere, uz to da ako ih prihvate moraju da se pridržavaju
pravila o ovoj instituciji. Ovaj prijedlog prihvaćen je i u članu 68 Bečke konvencije koji nosi naslov
fakultativni karakter institucije počasnih konzularnih funkcionira i koji glasi da je svaka država slobodna
da odluči da li će imenovati ili primati počasne konzularne funkcionere.Ustanova počasnih konzula vodi
svoje porijeklo još iz davnih vremena. Neki autori kao preteče savremenih počasnih konzula smatraju
ustanovu grčkih proksenakoji su za razliku od drugih lica u trgovačkim kolonijama evropskih zemalja
imali javnu funkciju zaštite svojih građana.
Od 16. vijeka počinje razvijanje i širenje ustanove konzula uopšte. Smatra se da je tek u 19. vijeku došlo
do određenijeg razlikovanja dvije kategorije konzula: karijernih i počasnih.
I to nije definisano sve do sazivanje Bečke konvencije o konzularnim odnosima 1963.
Zamjeralo se da su u pitanju lica koja imaju svoja privatna zanimanja i da im je konzularna djelatnost
samo sporedna djelatnost koja se često zanemaruje u korist glavnog zanimanja. Prigovaralo se i zbog

70
toga što ti ljudi nisu obrazovani i obučeni za konzularnu službu te mogu samo da nanesu štetu licima
kojima treba da pruže pomoći konzularnu zaštitu. Oni su državljani države prijema a nijesu službenici
države imenovanja nego obično trgovci i poslovni ljudi.
Drugi razlog je što znatan dio odredaba glavne 3. konvencije ne odnosi se samo na počasne konzularne
funkcionere veći neposredno na konzulate kojima oni rukovode a neki isključivo na nove konzulate.
Bečka konvencija o konzularnim odnosima priznala je konzulatima koji rukovode počasni konzularni
funkcioneri potpuno iste olakšice, privilegije imunitete koji su dobili redovni konzulati kojima rukovode
karijerni konzularni funkcioneri u sljedećim oblastima: uopšte olakšice po članu 28, pravu isticanja
nacionalne zastave i grba, mogućnost sticanja i pomoći u nalaženju prostorija za konzulat, sloboda
kretanja, opštenja, opštenje sa državljanima države imenovanja...
Često se s pravom govorilo da je njihov prvi interes dobijanje značaja i počasti u društvu imuniteta i
privilegija a tek onda zastupanje interesa države imenovanja. Bilo je čestih primjedbi na pitanje njihove
lojalnosti prema državi imenovanja odnosno zavisnosti od države prijema koja u svakom slučaju nije
povoljna za obavljanje funkcije u korist jedne strane države.
U pomenutoj bečkoj konvenciji konačno je priča završena kompromisom o konzularnim odnosima i
priznanjem dalje postojanje ove ustanove u razmjerama primjerenim njenoj korisnosti ali i slabostima i
nedostacima.
Prostori su nepovredivi ali pod uslovom da budu isključivo namijenjeni vršenju konzularnih funkcija što
se u mnogim slučajevima teško može postići. Država prijema preuzima potrebne mjere da bi zaštitila
konzularne prostorije konzulata kojim rukovodi počasni konzularni funkcioner i da bi spriječila ulazak u
njih ili njihovo oštećenje kao i narušavanje mira konzulata ili povredu njegovog dostojanstva.

64. POČASNI KONZUL – značenje izraza; privilegije i imuniteti počasnih konzula i članova
konzulata kojima rukovode počasni konzuli
Bečka konvencija o konzularnim odnosima nema definiciju počasni konzul. Teškoće je u tome što taj
izraz nema isto značenje u zakonodavstvima pojedinih država. Osnovna, odlučujuća činjenica da je u
pitanju funkcioner koji nije plaćen za svoj konzularni rad. U nekim državama s obzirom na to da
karijerni konzuli mogu takođe da budu neplaćeni odlučujuća je činjenica da je karijerni konzul poslat od
države imenovanja u državu prijema, dok je počasni konzul odabran na licu mjesta u samoj državi
prijema. Ima država u kojima nacionalno zakonodavstvo određuje svojstvo počasnog konzula, najčešće
je on agent koji nije državljanin države imenovanja i ko je ovlašćen da se bavi lukrativnih poslovima bez
obzira da li on to čini ili ne. Primjer za to je Peru i Kuba.
Na svojoj 11. sjednici održanoj 1959. Godine, komisija Ujedinjenih nacija za međunarodno pravo,
razmatrajući nacrt Bečke konvencije o konzularnim odnosima usvojila je zaključke odnosno stavove o
izrazima karijerni i počasni konzul. Konzul može da bude: 1. Karijerni Konzul, ako je vladin
funkcioner države imenovanja, koji prima platu i ne vrši bilo kakvu profesionalnu djelatnost osim one

71
koja proizvodi iz konzularnih funkcija. 2. Počasni konzul, ako ne prima nikakvu redovnu platu države
imenovanja i ovlašćenje da se angažuje u trgovini i drugim lukrativne zanimanjima u državi prijema.
Bečka konvencija ostala je ipak bez tumačenja ova dva izraza te time prepušteno državama da one
saglasno svom nacionalnom zakonodavstvu ocjenjuju da li je odnosni konzularni funkcioner karijerni ili
počasni. Problemi se konkretno rešavaju između država već na početku otvaranja konzulata sa počasni
konzulom, u načelu odnosno prilikom postupka za izdavanje Egzekvatura, kada se odmah utvrđuje da li
je u pitanju karijerni ili počasni konzularnifunkcioner, budući da imunitet i privilegije koje država
prijema treba da mu garantuje po Bečkoj konvenciji nisu identični u oba svojstva.

65. ZNAČAJ USTANOVE KONZULATA

Privilegije i imunuteti počasnih konzularnih funkcionera i članova konzulata kojima rukovode
počasni konzularni funkcioneri
Počasni konzularni funkcioneri dobili su u bečkoj konvenciji ionako sužen obim sudskog imuniteta
koji je priznat i karijernim konzulima samo za djela izvršena u obavljanju konzularnih funkcija. Takođe,
oslobođeni su dužnosti da svjedoče i pokazuju prepisku i zvanična dokumenta ako su u pitanju djela
izvršena u obavljanju konzularnih funkcija. Država prijema obavezna je da pruži počasnom konzulu
zaštitu koja može biti potrebna zbog njegovog službenog položaja. Počasni konzularni funkcioneri
oslobođeni su svih obaveza predviđenih zakonima i propisima države prijema u pogledu prijavljivanja
stranaca i dobijanja dozvole za rad. Takođe, država prijema oslobađa počasne konzularnih funkcionira
svakog ličnog davanja i svake javne službe, ma kakve prirode ona bila i vojnih nameta kao što su
rekvizicije ikontribucije i vojni smještaj. Počasni konzularni funkcioneri oslobođeni su svih poreza i
taksi na naknadnu platu koju eventualno prima od države imenovanja za vršenje konzularnih funkcija.
Bečka konvencija izričito utvrđuje da se privilegije imunitet i predviđeni u njoj ne priznaju članovima
porodice počasnog konzularnog funkcionera ili konzularnih službenika zaposlenog u konzulatu
kojim rukovodi počasni konzularni funkcioner.
Socijalističke države su popravilu ignorisale ustanovu počasnih konzulata kao relikt kapitalističkog
sistema izbjegavale ne samo postavljanje počasnih konzula veći prihvatanju stranih počasnih konzula na
svojoj teritoriji. Jugoslavija je poslije Drugog svjetskog rata, takođe sa dosta predrasuda i rezervi prema
ovoj ustanovi ipak u desetak država imala počasni konzul uglavnom iseljenike iz Jugoslavije, to jest
državljane države prijema.
Sovjetski Savez je na kraju 20. vijeka imenovao svoje počasni konzule u velikoj Britaniji, Italiji, Novom
Zelandu, Portugalu i u nekoliko zemalja Latinske Amerike.Belgija sa druge strane za počasne konzule
uvijek bira svoje državljane.
66. FUNKCIJE POČASNIH KONZULA I KONZULATA KOJIMA ONI RUKOVODE
Nije slučajno da bečka konvencija o konzularnim odnosima ne sadrži riječ o funkcijama počasnih
konzula i konzulata pod njihovim rukovodstvom, već sadrži samo opšte odredbe o konzularnim

72
funkcijama uopšte. Naime, na univerzalnom planu nema usaglašene definicije funkcija koje počasni
konzul ih odnosno počasni konzulati mogu da vrše. Sve to zavisi od prakse i propisa pojedinih država od
kojih neki izričito određuju koje funkcije takvi konzuli odnosa konzulati ne mogu da vrše. Najveći dio
država nema propisao tom pitanju ali praksa pokazuje da su rešenje različita kako između država tako i
između počasnih konzula odnosa konzulata iste države.
Popravilo najčešće funkcije koje države povjeravaju počasnim konzulima jesu funkcije opšteg
unapređenje odnosa, sa posebnim naglaskom na privredno trgovinske odnose i opšta zaštita prava i
interesa države imenovanja u državi prijema. Funkcije koje su najčešće isključivo iz nadležnosti
počasnih konzularnih odnosno konzulata jesu tzv administrativne funkcije i vizno-pasoških poslova.
Obim i vrste funkcija koje treba da obavlja počasni konzul odnosno konzulat kojim rukovodi utvrđuje
se, popravilu u ugovoru između njega i Ministarstva inostranih poslova ili na osnovu jednostranog
ovlašćenja ministarstva. Pošto počasni konzul po pravilu ne prima nikakvu platu pa veoma često ni
stvarnu naknadno za poslove koje vrši i troškove koje pritom ima, teško je očekivati da preuzmu takve
obaveze. Treba napomenuti da je prilikom izrade prvog nacrta Bečke konvencije o konzularnim
odnosima 1957. Godine Specijalni izvjestilac komisije Ujedinjenih nacija za međunarodno pravo
predložio tekst tada člana 36 sa Naslovom ovlašćenje počasnih konzula i sličnih funkcionera i
ovlašćenje konzularnih predstavnika pomenutih u članu 35. Ovaj član nacrta takođe nije ušao u konačan
tekst bečke konvencije te jenemoguće pozivati se na njega kao na odredbu važećeg međunarodnog
ugovora. Konvencija nije odredila ni pitanje konzularnog područja konzulata te nije jasno da li oni mogu
imati sopstveno konzularno područje ili njihovo područje može da se poklapa ili bude u okviru
konzularnog područja konzulata države imenovanja kojim rukovodi karijerni ili konzularni funkcioner.
Prekid konzularnih odnosa, zatvaranje konzulata i prestanak funkcija člana konzulata
Prekid diplomatskih odnosa ne znači automatski prekid konzularnih odnosa pošto se u slučaju
ratnog sukoba između dvije države uvijek ne prekidaju diplomatski odnosi, nije isključeno i da
konzularni odnosi i dalje postoje i razvijaju se kroz aktivnost konzulata. Za prekid konzularnih
odnosa potrebna je izričita volja jedne od dvije države, saglasnost naravno nije potrebna.Prekid
konzularnih odnosa je više teorijska kategorijae jer u praksi država skoro da ne postoji takav slučaj.
Međutim odluka jedne države da zatvori svoje konzulate u državi prijema u situaciji kada sa tom
državom ne postoje diplomatski odnosi niti akreditovana diplomatska misija može da znači automatski
prekid konzularnih odnosa.
Ako tih ustanova nema, nema ni konzularnih odnosa. Zatvaranje konzulata može da bude iz različitih
razloga, u veoma različitim situacijama i sa veoma različitim posljedicama. Zatvaranje može da uslijedi
kao posljedica nedostatka financijskih sredstava za rad konzulata, smanjenja broja državljana države
imenovanja u državi prijema i nestanak drugih potreba zbog kojih konzulat otvorenu određenoj državi i
u određenom mjestu. Zatvaranje konzulata može da uslijedi zbog otvaranja nekog drugog konzulat u
državi prijema, čije se konzularno područje proširuje i na ranije konzularno područje konzulata koji
prestaje sa radom.

73
Bečka konvencija o konzularnim odnosima utvrđuje u članu 25 slučajeve prestanka funkcija članova
konzulata:
A). Notifikacije države imenovanja državi prijema da su prestale funkcije odnosnog člana
konzulata:
B) Povlačenje egzekvature:
C) Notifikacije države prema državi imenovanje da je ona prestala da smatra lice u pitanju
članom konzulata.
Pošto konvencije ne daje listu svih slučajeva prestanka funkcija člana konzulata, treba imati u vidu da
postoji još dosta drugih razloga, kao što je ostavka ili smrti člana konzulata, proglašenje člana konzulata
za personu non grata, zatvaranje konzulata i slično. Prestankom funkcije članu konzulata prestaju I
privilegije i imuniteti koje je do tad imao, uključujući pravo na boravak na teritoriji države prijema ako
ga je imao samo na osnovu svojstvu člana konzulata.

67. MULTILATERALNA DIPLOMATIJA – STALNE MISIJE

Posebnu grupu predstavnika čine lice koja koje u ime država nastupaju kao članovi stalnih misija pri
međ organizacijama. Multilate. diplomatiju čine i međunarodni službenici koji predstavljaju
međunarodne organizacije kao subjekte međ prava, u odnosu prema državama (članicama i
nečlanicama) ili u odnosu na dr. međ org. Termin međ org. je opšti pojam za sve org međunarodnog
karakter i nevladine org, koristi se i kada je riječ o međudržavnim, tj međunarodnim vladinim org, one
org čiji su članovi države, a ne privatna lica ili udruženja koja nemaju svojstvo vlade.
*Prva grupa predstavnika su unutrašnji organi (šef države, vlada, ministar sp).
*Druga grupa predstavnika (stalne dipl misije, specijalne misije i konzulati) djeluje na stranoj
teritoriji na osnovu pravila međ prava, vodeći računa o unutrašnjem zakonodavstvu države prijema.
Mogu se kvalifikovati kao predstavnici država u oblasti bilateralne diplomatije.
*Treća grupa predstavnika (multilateralna dipl) postupa u okvirima međ prava, tj međ organizacija i
to na teritoriji sjedišta tih org. Država posebnim međ ugovorom prihvata obaveze države sjedišta, koja
može a ne mora biti članica te organizacije (Švajcarska nije članica UN, ali na njenoj teritoriji se nalazi
sjedište Evropskog centra UN). DVIJE PODGRUPE: predstavnici država (stalne misije država pri međ
org) i predstavnici međ organizacija / službenici (međunarodni funkcioneri tj službenici u sjedištima i
filijalama tih međ org, predstavnici međ org pri drugim organizacijama ili pojedinim državama).
Multila dipl I stalne misije javljaju se tek u 19.v. početkom vijeka institucionalizuje se saradnja više
država kroz stvaranje zajedničkih tijela i komisija, a kasnije i prvih međ org savremenog tipa. Veća
potreba stalnijeg prisustva i učešća predstavnika država članica zahtjevala je i pojavu stalnog boravka tih
predstavnika u državi sjedišta međ org. Postepeno predstavnici donijaju poseban položaj na teritoriji drž.
Sjedišta kako bi se omogućio normalan rad međ tijela i org, stvaraju se pravila o njihovim povlasticama,

74
privilegijama... njihov položaj se približava položaju dipl predstavnika država u bilateralnoj dipl, ali ne
postojanje reciprociteta (odlika bilater dipl) otežava potpuno izjednačenje sa članovima dipl misija.
PRIMJERI: stvaranje Specijalne Komisije za atlantsku flotu 1826 od strane Panameričkog kongresa.
sa tri člana predstavnici vlada Kolumbije, Centralne Amerike i Meksika. Oni su međ ugovorom imali
priznate imunitete kao i članovi dipl misija, na teritoriji svih država članica. Skromniji položaj su imali
članovi Komisije za plovidbu Rajnom 1804., nastalom dvostranim ugovorom Francuske i Njemačkog
carstva. Nakon mnogo decenija FR je jednostrano dala članovima komisije privilegije. Rumunska vlada
je 1921 izjednačila članove Evropske dunavske komisije i osoblje koje nema rumunsko državljanstvo
sa članovima dipl misija. Članovi Međunarodne komisije Kongo bili su izjednačeni sa diplo
predstavnicima samo za vrijeme trajanja njihovih funkcija. Stalni komitet Instituta za poljoprivredu u
Rimu 1906 (preteča FAOa – OUN za poljoprivredu i ishranu) nije imao pravni položaj na osnovu
ugovora već je to pitanje rješila Italija zakonom iz 1930., diplo imunitete u vršenju funkcija.
Međunarodna unija američkih država 1906, osnovane u Rio de Žaneiru – prvo je vlada SAD čl.
Upravnog odbora iz država sa kojima su SAD imale diplo odnose priznavala diplom status, jer su bili
redovni akreditovani predstavnici u Vašingtonu. Na petoj konferenciji Unije 1923 odlučeno je da se i
onima koji nemaju dipl odnose sa SAD prizna isti položaj.
Istovremeno se razvija i ad hoc predstavljanje država pri međ org, konferencijama...
Ni Društvo naroda nije na pravi način rješilo ovo pitanje iako je doprinijelo priznavanju statusa stalnih
i privremenih predstavnika pri međ org. Neposredni kontakt sa vladama država članica je bio sve veći
problem, pa je Sekreterijat Društva predložio da sve vlade drž članica obrazuju posebne službe u
svojim ministarstvima za spoljne poslove sa zadatkom komuniciranja sa Sekreterijatom. Države su
počele da otvaraju stalna predstavništva pri DN u Ženevi (zbog praktičnih problema prvog prijedloga).
Prvu stalnu delegaciju otvara Poljska. Neke države su ovlašćivale svoja diplo ili čak konzulrna
predstavništva u Bernu ili susjednim državama. Neke su imale i iste predstavnike pri Međ org rada. Do
1924 Kraljevina SHS je imala za delegata pri DN diplo predstavnika akreditovanog kod švajcarske vlade
u Bernu, a od 1924 određuje neposrednog predstavnika pri DN u svojstvu zamjenika stalnog delegata.
Neki autori međ prava ističu da FR i VB nisu imale delegate pri DN jer su imale ionako već veliku uticaj
u organizaciji. SAD održavale kontakt preko konzulata u Ženevi.
Član 7 stav 4 Pakta DN navodi: predstavnici članica DN i njegovi službenici u vršenju dužnosti uživaju
diplom privilegije i povlastice. Neki smatraju da je ovim potvrđeno postojanjem stalnih predstavnika.
Drugi smatraju da se ne iz formulacije ne vidi da li su u pitanju samo ad hoc, ili su u pitanju i stalni
predstavnici pri organizaciji. Treći smatraju da se institucija stalnih predstavnika razvila iz prakse
država, iz potrebe država članova da u sjedištu org obezbjede stalnu misiju. Status DN je uređen
MODUSOM VIVENDI, razmjenom pisama između švajcarske vlade i generalnog sekretara DN, kojim
je DN priznat međunarodnopravni subjektivitet. Sljedeći modus vivendi iz 1926, ali ni u jednom nije
pominjano pitanje stalnih delegacija država. Švajcarska vlada 1922 donosi odluku kojom se stalni
predstavnici država članica akreditovani pri DN i njihovo osoblje MUTATIS MUTANDIS izjednačava
sa položajem redovnih dipl misija u Bernu. Kasnije će švajc vlada legalizovati otvaranje stalnih diplo

75
predstavništava država koje nisu članice DN. Dimitrije Pindić zastupa stav da ova odluka spada u
kategoriju jednostranih akata kvaziugovornog karaktera, koje država koja ih je donijela ne može
povući, a da ne dođe do međunarodnih posljedica.
UN su dovele do naglog razvoja univerzalnih i regionalnih međ org i stalnih misija država pri međ org.
Povelja UN ne pominje stalne misije, osim što odredbe o SB koji zahtjeva stalno prisustvo
predstavnika država članica u sjedištu UN u Njujorku. Pravni položaj stalnih misija pri UN djelimično je
uređen Sporazumom o sjedištu UN 1947, između UN i SAD. Za centar UN u Ženevi 1948 rješenje
nalazi švajc vlada u unutrašnjim propisima.
GS UN donijela je dvije rezolucije o ustanovi stalnih misija:
PRVA REZOLUCIJA (257/III) 1948. , DRUGA REZOLUCIJA (371/IV) 1949.
Bečka konvencija 1975. izvršila kodifikaciju u odnosima stalnih misija sa međ org univerzalnog
karaktera.

68. KARAKTER STALNIH MISIJA

Diplomatski odnosi između država karakteristični za bilateralnu diplo, i odnosi između države i međ org
se ne mogu izjednačiti. Kao ni redovne dipl misije akreditovane od država u dr. drzavama sa stalnim
misijama država pri međ org.
Karakteristične razlike:
1) Odnos između države članice MO i same MO samo se u širem smislu može posmatrati kao dipl
odnos. Ovoj odnos je izgubio elemente klasičnog dipl odnosa koji se pojavljuje u između
država. Pojavljuju se dva različita subjekta međ.javnog prava, od kojih samo jedan šalje
stalno predstavništvo, dok drugi u takvom odnosu nema osnova da zauzvrat šalje svoje
predstavništvo ukazuje na izmjenjeno shvatanje klasičnog dipl odnosa.
2) Prilikom osnivanja stalnih misija pri MO pojavljuje se složeniji pravni odnos. Kod osnivanja
redovnih dipl misija se pojavljuje dvostrani odnos (između dvije države), a kod osnivanja
stalnih misija pri MO pojavljuje složeniji višestrani odnos. Pojavljuje se država domaćin na
čijoj se teritoriji nalazi sjedište MO. Jer MO nemaju sopstvenu teritoriju. To je trostrani odnos
koji ne postoji u bilateralnoj diplomatiji.
3) Država članica MO osniva misiju na osnovu svog članstva, koji se zasniva na načelu suverene
jednakosti, u sjedištu MO se pojavljuje i odnos između samih država koji se sprovodi preko
njihovih stalnih misija. INTER SE opštenje je važna aktivnost i ima poseban značaj.
4) Stalne misije predstavljaju suverenitet svojih država u međ odnosima, one to ne čine u njegovoj
sveobuhvatnosti (ius representations omnimodo), već samo u granicama dobijenih ovlašćenja
od države u pitanju. Redovna misija je opšte predstavništvo države kod druge države, stalne
misije predstavljaju držve pri MO kao subjekata međ prava i prema drugim državama u dodiru sa
njihovim stalnim misijama.

76
 5) Uloga generalnog sekretara UN je administrativnog karaktera. Za razliku od šefa države
koji daje agreman ili odbija lice za šefa redovne dipl misije, generalni sekretar nema to pravo, jer
se predstavnici ne akredituju kod njega nego kod organizacije kao cjeline. Agreman de facto
znači kontrolu i odbacivanje lica koje je označila država. Takvo pravo bi postavilo gener
sekretara za ''šefa'' organizacije, što on ne može biti.
6) Termini ''dostaviti'' za ovlašćenja stalnih predstavnika kod MO i ''predati'' za akreditovanja šefa
misije. Postupak za stalne predstavnike se odnosi na lica koja nisu redovni diplo predstavnici
država stricto senso, i što se ''akreditovanje'' ne vrši kod kod šefa država niti kod analognog
organa koji bi ga zamijenio u MO u kojoj takav organ ne postoji.

Def Pindića: Stalna misija je organ za stalno predstavljanje države koji ona šalje u sjedište MO,
koristeći se pri tom pravom svog članstva u njoj. Stalna misija ima zadatak da radi na ostvarenju načela,
ciljeva i zadataka org.
Definicija Kaijea: Stalna misija je organ jednog subjekta međ prava, osnovan na stalan način kod
drugog subjekta sa zadatkom da obezbijedi dipl odnose ovog subjekta, namjenjen da je predstavlja kod
MO.
Tri posebnosti prava poslanstva u MO u odnosu na stalne dipl misije:
a) Primjenjivo pravo je manje odlučno i određenije u odnosu na ono u odnosima između država,
problemi su raznovrsniji (aktivno i pasivno pravo poslanstva zavisno od članstva države u
MO). U Konvenciji iz 1975 regulisano je samo pitanje pasivnog prava poslanstva za MO, da
primaju stalna predstavništva država, ali ne i obrnuto. Konvencija nije stupila na snagu.
b) Koncept suvereniteta prožima dipl pravo stricto sensu (za stalne dipl misije država između sebe
), što nije slučaj sa odnosima između država i MO, jer su to subjekti međ prava različite prirode
c) Uređuju se tri interesa: države sjedišta, međunarodne organizacije i države koja šalje misiju kod
MO

UN i Komisija UN za međunarodno pravo od početka pripreme kodifikacije dipl prava, ove dvije
materije odvojeno tretirali. Bečke konvenije: jedna o dipl odnosima, a druga o predstavljanju država sa
MO univerzalnog karaktera.

69. PREDSTAVLJANJE DRŽAVA U NJIHOVIM ODNOSIMA SA MEĐUNARODNIM

KARAKTEROM

Prvi propis o stalnim misijama u eri UN bila je rezolucija GS 257(III) iz 1948. o stalnim misijama pri
UN. Postojanje ovih misija pomaže ostvarenju ciljeva i principa UN, te da stoga generalizacija ustanove

77
stalnih misija može da bude predviđena kao i predaja punomoćja stalnih predstavnika treba da bude
urađena.
Rezolucija sadrži odredbe o stalnim misijama:
1. Punomoćja stalnih predstavnika izdavaće šef države, vlade ili ministar sp i biće dostavljena
generalnom sekretaru,
2. Imenovanje i izmjenu članova stalne misije osim stalnog predstavnika pismeno će notifikovati
generalnom sekretaru šef misije,
3. U slučaju privremene odsutnosti, stalni predstavnik će notifikovati generalnom sekretaru ima
člana misije koji će vršiti dužnosti šefa misije,
4. Države članice koje žele da ih njihovi stalni predstavnici predstavljaju u jednom ili više organa
UN, sertifikovaće organe u punomoćju koje se dostavlja generalnom sekretaru
Rezolucija nosi obavezu generalnog sekretara UN da podnosi na svakom redovnom zasijedanju GS
izvještaj o punomoćjima stalnih predstavnika akreditovanih pri UN.
BK o predst. drž u odnosima sa MO univer karaktera iz 1975 uredila je pitanje položaja i statusa misija
država pri MO i na taj način izvršila kodifikaciju i poslednjeg, IV kompleksa diplom prava. U preambuli
Konvencije ističe se stav država učesnica da multilat diplo ima sve važniju ulogu u odnosima između
država i da OUN njene specijalizovane ustanove i druge MO univer karaktera u okviru međunarodne
organizacije imaju svoje zadatke.
Materija specijalnih misija i konzularnih odnosa je obuhvaćena posebnim konvencijama. Konvencija se
primjenjuje samo pod uslovom da je država sjedišta odnosne MO prihvatila Konvenciju (nije slučaj za
najznačajnije univerzalne organizacije), i kao i da je odnosna MO donijela odluku o primjeni
Konvencije. 1975 na Konferenciji u Beču, veliki otpor je pružen nekim odredbama nacrta Konvencije i
to od država koje su sjedište ovih MO. Prilikom usvajanja BK o predstavljanju država uzdržale su se
najznačajnije države sjedišta MO: SAD, Švajcarska, Kanada, FR... a Belgija je glasala protiv.
Trebalo je voditi računa o bezbjednosti države sjedišta, o pravu države imenovanja stalnih i
posmatračkih misija da nezavisno vrše svoje funkcije prema org. Zato je GS zadužila Komitet za odnose
sa državom sjedišta osnovan rezolucijom 2819 da se bavi pitanjima bezbjednosti misija i njihovog
personala...

70. MISIJE DRŽAVA PRI MEĐUNARODNIM ORGANIZACIJAMA

Prema odredbama Konvencije, države članice jedne međunarodne organizacije univerzalnog karaktera
mogu, ako to pravila odnosne organizacije dozvoljavaju, da ustanove stalne misije, čije su funkcije
između ostalog:
1. Obezbjeđenje predstavljanja države imenovanja pri organizaciji

78
 2. Obezbjeđenje veza između drzave imenovanja i organizacije
3. Vođenje pregovora sa organizacijom i u okviru organizacije
4. Upoznavanje sa djelatnoscu organizacije i podnosenje o tome izvjestaja vladi drzave imenovanja
5. Obezbjeđivanje učešća države imenovanja u djelatnostima organizacije
6. Zaštita interesa države imenovanja u odnosu na organizaciju
7. Rad na ostvarivanju ciljeva i načela organizacije saradnjom sa organizacijom i u okviru
organizacije

S obzirom na specifičnost položaja stalne misije pri međunarodnoj organizaciji, ona ima i funkciju
održavanja veza između države imenovanja i organizacije, obezbjeđenje učešća države u djelatnostima
organizacije, kao i rad na ostvarivanju ciljeva i načela međunarodne organizacije sradnjom sa
organizacijom i u okviru organizacije, što je funkcija koju nemaju diplomatske misije.
S obzirom na to da svaka međunarodna organizacija ima svoje sjediste na teritoriji neke drzave, to je
organizacija duzna da prije otvaranja stalne misije obavijesti organe države sjedišta. Bečka konvencija o
predstavljanju država predviđa mogucnost višestrukog akreditovanja. Država imenovanja može da
akredituje isto lice u svojstvu šefa misije kod dvije ili više međunarodnih organizacija ili da imenuje šefa
predstavništva u svojstvu člana diplomatskog osoblja neke druge svoje misije. Dvije ili više država
mogu da akredituju isto lice u svojstvu šefa misije kod iste međunarodne organizacije. Šefovi stalnih
misija pri međunarodnim organizacijama dobijaju akreditive koje izdaje šef države imenovanja,
predsjednik vlade ili ministar spoljnih poslova i dostavlja ih organizaciji.
Jedno od pitanja jeste pitanje veličine odnosno broja članova osoblja. Za razliku od stalnih dipomatskih
misija, kao i specijalnih misija, ovdje se ne može primijeniti nikakav reciprocitet, jer se misije
ustanovljavaju na teritoriji strane države, države sjedišta. Dok je u Bečkoj konvenciji i diplomatskim i
konzularnim odnosima pravo odlučivanja dato državi prijema, to u slučaju stalnih misija nije moglo da
bude rešenje, jer je u pitanju osnovni odnos između države imenovanja i međunarodne organizacije, pri
kome se kao treći subjekt, s obzirom na teritoriju na kojoj se nalazi misija pojavljuje i država sjedišta.
Država sjedišta može ponekad da bude i nečlanica međunarodne organizacije o čijoj se djelatnosti radi
(kao npr. Švajcarska u slučaju sjedišta OUN u Ženevi ). Davanje isključivog prava državi imenovanja da
sana rješava ovo pitanje značilo bi ozbiljno ograničavanje suverenih prava države sjedišta.

71. IMENOVANJE ČLANOVA I SASTAV MISIJE – imenovanje, sastav i status misije

Država imenovanja može da imenuje članove misije, s tim da vodi računa o dva uslova:
1. Broj osoblja ne treba da prelazi okvire razumnog i normalnog s obzirom na funkcije
organizacije, potrebe misije, itd.

79
 2. Šef misije i članovi osoblja treba da budu državljani države imenovanja. Iz države sjedišta mogu
se imenovati samo uz saglasnost te države, s tim da ta saglasnost može da bude povučena u
svako doba

Bečka konvencija o predstavljanju država nije prihavatila postojanje raznih klasa stalnih misija odnosno
njihovih šefova. Države, saglasno njihovoj unutrašnjoj praksi u najvećem broju slučajeva daju titulu
ambasadora šefu misije, a titule ostalih članova osoblja su uobičajena diplomatska zvanja (ministar
savjetnik, sekretar,ataše). Pored šefa misije u sastav misije mogu da uđu i drugi članovi diplomatskog
osoblja, administrativno i tehničko osoblje i poslužno osoblje. Država imenovanja je dužna da
organizaciju obavještava o imenovanju, dolasku i odlasku članova, addresi misije i privatnih stanova..
Ako je mjesto šefa misije upražnjeno država imenovanja može da imenuje vršioca dužnosti šefa misije,
čije se ime saopštava organizaciji, a preko nje i državi sjedišta. Prezeans šefova misije utvrđuje se prema
alfabetskom redu naziva država koji se upotrebljava u odnosnoj organizaciji. Po Bečkoj konvenciji o
predstavljanju država, država sjedišta nema pravo da daje, odnosno uskraćuje saglasnost na imenovanje,
niti ima pravo da nekog proglasi za neprihvatljivog.

Status misije
Misije se otvaraju u sjedištu međunarodne organizacije. Ako pravila organizacije dozovljavaju, uz
pristanak države sjedišta, država imenovanja može da otvori misiju i u mjestu gdje nije sjedište
organizacije. Misije pri međunarodnim organizacijama imaju pravo da na svojim prostorijama ističu
zastavu i grb države imenovanja, vodeći računa o propisima i praksi države sjedišta. To pravo ima i šef
misije u pogledu svoje rezidencije i prevoznih sredstava. Prostorije misije su nepovredive i organi
države sjedišta smiju da uđu u njih samo uz pristanak šefa misije. Postoje i odredbe o nepovredivosti
arhiva i dokumenata, slobodi kretanja i slobodi opštenja misije. Imaju i pravo na postavljanje otpremne
radio-stanice, upotrebu kurira i diplomatske valize, kao i povjeravanje valize kapetanu broda odnosno
trgovačkog vazduhoplova.

72. PRIVILEGIJE I IMUNITETI ŠEFA I OSOBLJA MISIJE

Član 18 Becke konvencije o predstavljanju država  utvrđuje da su ličnosti šefa i članova diplomatskog

osoblja misije neprikosnovene. Oni ne mogu biti podvrgnuti hapšenju niti pritvoru. Država sjedišta se
prema njima odnosi sa poštovanjem i preduzima sve potrebne mjere da spriječi napad na njihovu ličnost,
slobodu i dostojanstvo, kao i da sudski goni i kažnjava lica koja su izvršila taj napad. Šef misije i članovi

80
osoblja misije uživaju imunitet od krivičnog sudstva države sjedišta. Oni uživaju imunitet od građanskog
i upravnog sudstva, osim kada je u pitanju privatna nepokretna imovina u državi sjedišta.
Država sjedišta nema prava da proglasi člana misije za nepoželjnu ličnost, jer ne postoji neposredan
odnos između dvije države, nego se taj odnos vrši posredstvom međunarodne organizacije. U slučaju da
takvo lice povrijedi krivični zakon države sjedišta, poželjno je da se država imenovanja odrekne
njegovih imuniteta. Država je dužna da takvo lice povuče. Članovi misija pri medjunarodnim
organizacijama mogu slobodno da iznose mišljenja i argumente. Sef misije i članovi osoblja misije
oslobođeni su zakonskih propisa o socijalnom osiguranju države sjedišta, od poreza i taksi, carina i
carinskog pregleda.
Članovi administrativnog i tehničkog osoblja i članovi njihovih porodice koji čine dio njihovog
domaćinstva, imaju pravo na neprikosnovenost ličnosti, sudski imunitet, oslobadjanje od socijalnih
davanja, poreza i taksi. Članovi posluženog osoblja misije imaju imunitet samo u pogledu postupka
učinjenih u vršenju svojih funkcija, oslobođenje od poreza i taksa na platu koje primaju za svoju službu.
Bečka konvencija o predstavljanju država sadrži odredbu o zabrani za šefa misije i članove osoblja da u
državi sjedište obavljanje profesionalnu ili trgovačku djelatnost. Članovi administrativnog i tehničkog
osoblja i lica koja prepadaju domaćinstvu nekog člana misije, u vršenju profesionalne i trgovačke
djelatnosti zarad kičme zarade ne uživaju nikakve privilegije i imunitete u pogledu radnji koje obavljaju
u vezi takvom dijelatnoscu. 
Nerijetko se dešava da šef ili član osoblja misije  budu izabrani u članstvo nekog tijela međunarodne
organizacije, te mogu da imaju privilegije i imunitete i po tom osnovu, kao funkcioneri međunarodnih
organizacija.

73. DELEGACIJE PRI ORGANIMA MO I NA MEĐ.KONFERENCIJAMA; DELEGACIJE

POSMATRAČA

Bečka konvencija propisuje da država može da uputi delegaciju u organ ili na konferenciji u skladu sa
pravilima međunarodne organizacije. Dvije ili više država mogu da upute istu, zajedničku delegaciju u
organ međunarodne organizacije ili na konferenciju,pridržavajući se pravilima te organizacije.
Akreditive šefu delegacije i drugim delegatima izdaje šef države, šef vlade,ministar inostranih poslova...
Osim šefa delegacije, u delagaciji mogu da budu i drugi delegati, diplomatsko osoblje, administrativno i
tehničko osoblje i poslužno osoblje. 
Kada je u pitanju delegacija pri organu odnosno konferenciji, postoji načelo ograničenja broja članova:
on ne treba da pređe granicu razumnog i normalnog, treba da se vodi računa o funkcijama organa i
zadacima konferencije, potrebama pojedine delegacije, kao i okolnostima i uslovima u državi sjedišta.
Ako je šef države odustan ili nije u mogućnosti da vrši svoje funkcije, nadležni organ države imenovanja
postavlja vršioca dužnosti šefa delegacije među ostalim članovima delegacije. Ime vršioca dužnosti šefa

81
delegacije saopštava se organizaciji odnosno konferenciji. Kada u delegaciji nema drugog delegata koji
bi mogao vršiti dužnosti šefa delegacije, može se  imenovati drugo lice, s tim što se moraju izdati
akreditivi po postupku predviđenom za postavljanje šefa delegacije. 
Prezeans među delegacijama određuje se prema alfabetskom redu naziva država koji se primjenjuje u
odnosnoj međunarodnoj organizaciji.
Kada šef države ili član kolegijalnog organa koji vrši funkciju šefa države predvodi delegaciju, uživa u
državi sjedišta ili u nekoj 3. državi olakšice, privilegije i imunitete koji se priznaju šefovima država na
osnovu međunarodnog prava. Isti je slučaj i sa predsjednikom vlade, ministrom inostranih poslova ili
nekog drugog lica visokog ranga. Prostorije su oslobođene oporezivanja i zagarantovana je
nepovredivost arhiva i dokumenata. Bečka konvencija o predstavljanju država predstavlja jedan
kuriozitet: nema odredbu o nepovredivosti prostorija delegacije, a ima odredbu O nepovredivosti i zašiti
privatnog smještaja šefa delegacije, ostalih delegata i članova osoblja kao i njihove imovine.
Konvencija je delegaciji zagarantovala slobodu kretanja i slobodu opštenja, identična onoj koja je data
misiji pri međunarodnoj organizaciji, tj. diplomatskoj misiji u bilateralnoj diplomatiji. Šef delegacije i
članovi osoblja ne mogu biti podvrgnuti nikakvom hapšenju niti pritvoru. Oni uživaju imunitet od
krivičnog sudstva države sjedištema, kao i od njenog gradjanskog i  upravnog sudstva. 
Članovi administrativnog i tehničkog osoblja, ukoliko nisu državljanini države sjedište ili u njoj
nemaju stalno prebivalište, imaju pravo na nepovredivost privatnog smještaja, sudski imunitet kao i
članovi diplomatskog osoblja, oslobađanje od zakonskih propisa o socijalnom osiguranju, poreza i taksi. 
Članovi posluznog osoblja delegacije koji nisu državljani države sjedište ili u njoj nemaju stalno
prebivalište, uživaju imunitet u pogledu postupaka učinjenih u vršenju svojih funkcija, oslobođeni su
poreza i taksi na plate, kao i propisa o socijalnom osiguranju. 

Delegacije posmatrača pri organima međunarodnih organizacija i na međunarodnim

konferencijama
Konvencija je prihvatila da države šalju delegacije posmatrača u skladu sa pravilima svake
međunarodne organizacije. Funkcije stalne posmatračke misije sastoji se u obezbeđenje predstavljanje
države imenovanja, zaštiti njene interese, obavještavanje o radu organizacije i unapređenju sa radnje sa
organizacijom. Kod funkcija psmatračkihmisija nije riječ o ostvarivanju ciljeva organizacije, već o
unapređenju saradnje sa njom,budući da državanja imenovanje nije član organizacije. Pitanje statusa
predstavnika priznatih pokreta za nacionalno oslobođenje kao posmatrača pri međunarodnim
organizacijama nije uređeno Bečkom konvencijom već je predmet posebne rezolucije ko je usvojena
istovremeno sa Konvencijom. Rezolucijom se pozivaju države ovim predstavnicima pruže olakšice,
privilegije i imunitete neophodne za izvršenje svojh zadataka. 
Pravila međunarodne organizacije jesu osnovni dokument kojim se rješava pitanje prava na učesce
posmatračkih delegacija država nečlanice na zasjedanjima organa tih organizacija. Bečka konvencija o

82
predstavljanju država predvidjela je delegacijama posmatrača istovjetne olakšice, privilegije i imunitete
koji su dati delegacijama država članica pri organima međunarodnih organizacija i na međunarodnim
konferencijama sazvanih od tih organizacija ili pod njihovim okriljem, potpuno izjednačavajući njihov
status.

74. STATUS MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA

Međunarodne organizacije kao udruženja suverenih država i subjekti međunarodnog prava u 20. veku
postale su, pored organa u spoljna predstavljanje država i najznačajnije institucije savremene
diplomatije. To se odnosi kako na univerzalne organizacije koje obuhvataju sve države svijeta, tako i na
regionalne na koje su pojedine drzave prenele znatan dio svoga suvereniteta, (neke regionalne
međunarodne organizacije kao što je Evrapska unijua imaju sopstvenu spoljnu poilitiku, te su države
članice dužne da je se striktno pridržavaju, lišene prava da donose sopstvene odluke u toj oblasti). 20.
vijek može slobodno da se nazove vijekom međunarodnih organizacija. Dok u ranijem periodu nalazimo
samo rudimentame početke međunarodnog udruživanja država, posle Prvog svetskog rata, 20-ih godina,
20. veka. počinje stvaranje međunarodnih organizacija, da bi doživeo kulminnciju posle završetka
Drugog svetskog rata, odnosno u eri Ujedinjenih nacija. To je ujedno označilo period procvata do tada
nerazvijene multilateralne diplomntije i njeno sve značajnije mjesto u ukupnoj diplomatskoj djelatnosti
subjekta međunarodnog prava.
Osnovnim aktima o osnivanju međunarodnih organizacija, kao i sporazumima o sjedištu, zaključenim
između međunarodnih organizacija i država sjedišta, uređena su sva vazniji pitanja, kako status
međunarodnih organizacija tako i njihovih funkcioonera, službenika i eksperata. Tako da ovi dokumenti
spadaju nesumnjivo u korpus savremenog diplomskog prava. Pored tri navedene Bečka konvencije (o
diplomatskim odnosima, o konzularnim odnosima, odnosima i o predstavljanju država u njihovim
odnosima u međumrodnim organizacijama univerzalnog karaktera ) i Konvencije o specijalnim
misijama. Među tim dokumentima značajno mesto zauzima Povelja Ujedinjena, nacija, statute
specijalizovanih ustanova UN, Konvenciju o imunitetima I privilegijama Ujedinjenih nacija kao i
Konvencija o imunitetima I privilegijama specijalizovanih agencija.
Status Organizacije ujedinjenih naciji
Povelja Ujedinjenih nacija kao osnovni akt ove međunarodne organizacije sadrži principe, ciljeve i
zadatke Organizacije ujedinjenih nacija kao i nadležnosti njenih glavnih organa. Iako je Generalna
Skupština Ujedinjenih nacija osnovni organ, u kome su zastupljene sve drzave članice Ujedinjena nacija,
koje imaju potpuno jednaka prava, odluke ovog organa nisu obavezne, te se stvarno može konstatovati
da je organ Ujedinjenih nacija sa najvećim ovlašćenjima ipak Savet bezbednosti. U podeli
ovlašćenja među članicama Saveta bezbednosti zanemaren je princip suverene jednakosti država samim
postojanjem ustanove stalnog članstvu koje ima pet država (SAD, Kina, Rusija, Francuska i Velika
Britanija ) a posebno pravo tih država na veto, odnosno sprečavanje donošenja bilo kakve odluke sa

83
kojom se jednaod njih ne složi. Ova odredba ostaje i pored činjenice da u članstvu svjetske organizacije
postoje države sa mnogo većim brojem stanovnika, prostranstvom ili privrednom i drugom moći od
Francuske i Velike Britanije ali nemaju nikakvu privilegiju u donošenju svjetskih odluka.
Član 104. Povelje UN utvrđuje da će „Organizacija uživati na teritoriji svake od svojih članica pravnu
sposobnost koja je potrebna za vršenje njenih funkcija i ciljeva". Na osnovu pomenutog člana, status
Organizacije ujedinjenih nacija, njenih funkcionera, službenika i eksperata uređen je Konvencijom o
imunitetima i privilegijama Ujedinjenih nacija, usvojenom 13. februara 1946. godine. U članu I
Konvencije određuje se da je „Organizacija ujedinjenih nacija pravno lice” i da može:
1) da zaključuje ugovore;
2) da stiče i otuđuje pokretna i nepokretna dobra;
3) da istupa pred sudom.

Prema članu 2 Konvencije. Organizacija ujedinjenih nacija, njena imovina i potraživanja, ma gdje se
nalazili i ma ko bio njihov pritežilac uživaju imunitet od svake forme pravnog postupka izuzev ako
organizacija izričito od njega ne odustane svakom posebnom slučaju. Podrazumjeva se međutim da
odustajanje ne može da se protegne na izvršne mere.
U dokumentu Sekretarijata Ujedinjenih naciju pripremljenom za sastanak pravnih savjetnika sistema
UN, 14–16. septembru 1983. godine, daje se razjašnjenje izraza „svaka forma pravnog postupka”. Po
tom razjašnjenju ovaj izraz „uključuje svaku formu postupka pred nacionalnim vlastima, sudskim,
administrativnim ili izvršnim bez obzira na to da li je sama orgnizacija imenovana kao tužena ili je
zatraženo da pruži neku informaciju ili da vrši neku pomoćna ulogu”
Isti član Konvencije određuje da su prostorije Organizacije ujedinjenih nacija nepovredive. Njena
imovina i potraživanja ma gde ne nalazila i ma ko bio njihov pritežilac ne mogu da budu predmet
pretresa, rekvizicije I zaplene, eksproprijacije ili ma kog drugog oblika izvršne, administmivne, sudske
ili zakonodavne prinudne mere. Arhiva Organizacije I svi dokumenti koji joj pripadaju ili koje ona drži,
nepovredivi su ma gde se oni nalazili. Organizacija UN-a ne podleže nikakvoj finasijskoj kontroli i
moze da ima fondove u bilo kojoj valuti i da slobodno vrši transfer.
Organizacija, njena potraživanjn, prihodi I druga imovina oslobodeni su svakog neposrednog poreza
carina i svih uvoznih I izvoznih dažbina i ograničenja u pogledu izvoza i uvoza predmeta za njenu
službenu upotrebu.
U pogledu službenih komunikacija, Organizacija ujedinjenih nacija uživa; u svim državnu članicama
najpovoljniji tretman. Ona takođe ima pravo na upotrebu šifre i primanje pošte po kuririma i valizom, u
kom slučaju uživa sve privilegije i imunitete koji su dati diplomatskim kuririma i diplomatskoj valizi.
Konvencija o privilegijama i imunitetima Ujedinjenih nacija predviđa da se sporovi koji nastanu u vezi
sa tumačenjem ili primenom njenih odredaba rešavaju pred Međunarodnim sudom pravde, ukoliko

84
strane u sporu nisu postigle sporazum o nekom drugom načinu rešavanju sporova. Ako nastane spor
između Organizacije ujedinjenih nacija i neke od država članica. Konvencija predviđa da se može
podneti zahtev za savetodavne mišljenje Međunarodnog suda pravde. Mišljenje koje u datom slučaju da
Međunarodni sud pravde biće odlučujuće.
Sporazum o sjedištu Ujedinjenih nacija, zaključen izmedu UN i SAD 26. juna 1947. godine sadrži
takode veoma značajne odredbe koje se tiču statusa, privilegija i imuniteta Organizacije ujedinjenih
nacija i njenih funkcionera, službenika i eksperata. Sporazmnom se uspostavlja tzv. distrikt sedišta na
kojem se nalazi zgrada Ujedinjenih nacija, teritorija sa posebnim pravnim statusom. 0va teritorija je.
saglasno sporazumu, pod kontrolom i vlašću Organizacije ujedinjenih nacija. Prema odeljku 8.
Sporazuma Organizacija ujedinjenih naciju je ovlašćena da donese propise, operativne za teritoriju
sjedišta radi uspostavljanja uslova u svim aspektima nužnim za potpuno izvršenje njenih funkcija.
Nijedan američki savezni državni ili lokalni zakon ili propis koji je nesaglasen se propisima
Organizacije UN-a neće biti primenljiv na ovoj teritoriji.
Svaki spor između OUN i SAD u vezi sa tim da li je OUN ovlašćena da donosi odgovarajući propis ili
da li je bilo koji američki propis nesaglasan se propisima OUN rešavaće arbitraža od tri člana od kojih
po jednog bira svaka strana a trećeg zajedno a u slučaju nesaglasnosti, trećeg člana imenuje predsednik
Međunarodnog suda pravde. Značajna je odredba Sporazuma da do rešenja spora američki propisi nisu
primenljivi odnosno de će se primenjivati propisi Organizacije ujedinjenih nacija.
Sporazum o sedištu teritoriju sedišta proglašava nepovredivom, Sevezni, državni ili lokalni funkcioneri
ili službenici SAD. Adminisrntivni, sudski, vojni ili policijski nemaju pravo da uđu na teritoriju sedišta
radi vršenja svojih službenih dužnosti. osim uz saglasnost i pod uslovom koje odredi generalni sekretar
UN. lzvršne mjere uključujući oduzimanje privatne imovine mogu da budu izvršene samo uz saglasnost
i pod uslovima koje odredi generalni sekretar. Sporazumom su se Ujedinjene nacije obevezale da će
sprečiti da teritorija sedišta postane utočište za lica koja izbegavaju hepšenje po zakonima SAD, ili su
tražena od vlasti SAD radi ekstradicije u drugu zemlju ili lica koja izbegavaju sudski postupak.
Sporazum obavezuje SAD da preduzmu sve mere kako bi obezbedile da mir u sedištu ne bude
poremećen nedozvoljenim ulaskom grupe lica ili ometanjima u njegovoj neposrednoj blizini
obezbeđujući na granicama teritorije sedišta odgovarajuću policijsku zaštitu. Organizacije ujedinjenih
nacija dobila je Sporazumom o sedištu niz pogodnosti obezbedenje sopstvenog sistema komunikacija
kao i niz povlašćenja u korišćenju telekomunikacionih službi države sedište.
Slične odredbe sadrže i sporazumi koje je Organizacija ujedinjenih nacija zakjučila sa pojedinim
državama gde se nalazi sedište pojedimh njenih organa ili radnih tijela. Tako, Sporazum o sedištu
Ekonomske komisije za Afriku, zaključen sa Etiopijom 18. juna 1958, sadrži najosnovnije identične
odredbe o nepovredivosti sedišta, pogodnostima. privilegijama i imunitetima, kao i o obavezi Komisije
da spreči korišćenje sjedišta kao utočišta za lica koja izbegavaju zatvor po zakonu Etiopije, sudski
postupak ili ekstradiciju u druge zemlje.

85
Pri sprovođenju mirovnih misija ili sličnih operacija Ujedinjenih nacija ili otvaranja različitih biroa i
predstavništava na teritorijama pojedinih država, Sehetarijat Ujedinjenih nacija po pravilu, zaključuje
sporazum sa državom na čijoj se teritoriji ta operacija izvodi odnosno otvara biro ili predstavništvo. U
tom sporazumu bliže se određuje status trupa odnosno predstavnika Ujedinjenih nacija, kao i način
rešavanja sporova koji mogu da nastanu njihovim delovanjem i boravkom. Sponzum polazi od osnovnih
odredaba Konvencije o privilegijama i imunitetima Ujedinjenih nacija, detaljnije uredujući problematiku
delatnosti i prisustva Organizucije ujedinjenih nacija u svakoj pojedinoj državi.
Model sporazum, za osnovu uzima Konvenciju o privilegijama I imunitetima UN-a. Među ostalima,
ovaj model sadrži I obavezu operacije UN-a I njenih članova da se uzdrže od bilo kakve akcije il
djelatnosti nespojive sa nepristrasnom I međunarodnom prirodom njihovih dužnosti. Posebno se ističe
dužnost poštovanja lokalnih zakona I propisa. Operacija UN-a se definiše kao pomoćni organ UN-a koja
u tom svojstvu ima status,privilegije I imunitete UN-a.
Model sporazum sadrži I odredbe o rešavanju sporova ili zahtjeva privatnopravnog karaktera u
slučajevimakada nacionalni sudovi, zbog predviđenog imuniteta, nemaju nadležnosti. U taakvom slučaju
se predviđa osnivanje komisije od tri člana. Odluka komisije je obavezjzća I konačna osim ako Gen.
sekretar UN I Vlada adnosne države dozvole žalbu arbitražnom tribunal, koji se uspostavlja na isti način
kao I komisija za zahtjeve.
Ovaj model je rađen na osnovu prakse UN-a odnosno do tada zakljuenih bilateralnih sporazuma sa
pojedinim državama. ( Sporazum sa Bosnom o status UNPROFOR-a od 1993., Memorandum o
razumjevanju sa Makedonijom, Sporazum sa Angolom, Sa Hrvatskom o status UNTAES-a od 1995,
Sporazum sa Marokom o status MINUROS-a od 1999. )
OUN koristi arbitražu kao nain rešavanja sporova ne samo prilikom mirovnih operacija već I za ostale
vidve djelatnosti na teritoriji pojedinih država. Tako je na pimjer u sporazumima o satusu misije ljudskih
prava u Ruandi od 1992. I status biroa Visokog komesara UN za ljudska prava u Kolumbiji od 1997.god
– predviđeno da će sve sporove nastale u tumačenju I primjeni ovih sporazuma ( ako ne budu riješeni
sporazumom ) rješavati arbitraža, po već pomenutom metodu. Jedina razlika u odnosu na sporazume o
mirovnim operacijama je da se formira samo arbiitraža ( a ne I komisija za zahtjeve ) tako da je I
postupak jednostepen ( nema mogućnosti obraćanja u drugom stepenu)
Jedan od organa UN-a je I sporni ad hoc Međunrodni krivični tribunal za zločine protiv međunarodnog
prava učinjene na teritoriji Jugoslavije ( osnovao ga SB UN-a )
Status drugih međunarodnih organizacija
Njihov status je uređen uglavnom njihovim osnivačkim aktima kao I sporazumima koje te organizacije
zaključuju sa državom sjedišta.
Generalna skupština UN-a usvojila je 1947. Godine Konvenciju o privilegijama I imunitetima
specijalizovanih ustanova I na taj nain je uređen status niza međunarodnih organizacija, ustanovljenih
pod pokroviteljstvoom UN-a. Polazi se od principa das u specijalizovane organizacije pravna lica I da

86
imaju sposobnost da zaključuju ugovore, stiu pokretnu I nepokretnu imovinu I njom raspolažu kao I da
pokreću pravne postupke. One I njihova imaovina uživaju imunitet od svakog sudskog postupka.
Prostorije I arhive su nepovredive. Ustanoove nijesu podložne ograničenjima I finansijskoj kontroli a
oslobođene su neposrednih poreza, uvoznih I izvoznih davanja.
Sponzumi o sedištu svake specijelizovane ustanove bliže određuju status, privilegije I imunitete
organizacije. Skoro identične su odredbe o olakšicama u pogledu telekomunikacija, javnih službi kao i o
oslobođenju od poreskih i carinskih dažbina I drugih finansijskih ograničenje.
Sponzum o sedištu Organizacije ujedinjenih nacija za prosvetu, nauku i kulturu (UNESCO), zaključen
između te specijalizovane ustanove i Francuske 2. jula 1954. takode utvrđuje to da će sedište
organizacije biti pod kontrolom I vlašću UNESCO–e. koji ima prava da „donosi interne propise
primenljive u sedištu radi omogućevenje svog rada.
Organizacije se obavezuje da ne dozvoli da sedište postane utočište za lica protiv kojih je izrečene
knvične presuda ili koji su gonjeni flagrante dellcro ili protiv kojih je izdat nalog za hapšenje ili
deportaciju od nadležnih francuskih organa. UNESCO, njegova imovina i potraživanja takođe su imuni
od bilo kakvog pravnog procese osim ukoliko je imunitet povučen izričito ili ugovorom. Odusujanje od
imunitet ne odnosi ne ne mjere izvršenje. Sporazum sadrži i skoro identične odredbe o povlasticama
koje su predviđene i u Konvenciji o privilegijm i imunitetim specijalizovenih agencija kao i u pojedinim
sporazumima o sjedištu. Karakteristiične je jedino odredba člana 8. Sporazuma: de će „u slučaju više
sile koje prouzrokuje delimična ili potpuni prekid javnih službi. Organizacije dobiti za svoje potrebe
prioritet jednak onome koje dobijaju francuske administrativne službe”.
Sporazumi o sjedištu drugih značajnijih međunarodnih organizacija izuzevši one koje imaju status
specijalizovanih ustanove UN. sadrže veoma slične ili čak identične odredbe sa nevedenim. Tako
Sporazum o sjedištu Međunarodne agencije ze atomsku energiju, zaključen između te Agencije I
Republike Austrije ll. decembru 1957. sadrži slične odredbe o nepovredivosti sjedišta.
Regionalne međunarodne organizacije imaju odredbe o imunitetima I plivilegijama, unite kako u aktima
o osnivanju tako I u sporazumima o sjedištima. S obzirom na karakter tih organizacija, obim privilegija i
imuniteta je veoma različit.

75. FUNKCIONERI I SLUŽBENICI MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA (MEĐUNARODNI

SLUŽBENICI)

Nagli razvoj međunarodnih organiziraja u poslednjih pola vijeka uslovio je stvaranje mnogobrojne
svojevrsne kategorije diplomata koji ne predstvaljaju svoje države kao u klasičnoj diplomatiji već rade u
svojstvu funkcionera i službenika međunarodnih organizacija, kako u djelatnosti tih organizucija I
pojedinih država ili tih organizacija i drugih međunarodnih organzacija.

87
Za razliku od klnsičnih diplomata neki autori ih nazivaju diplomatskim osobljem (na primer kao naš
profesor Bartoš) Međunarodnopravna doktrina i nauku o diplomatiji u poslednje dve decenije sve više
zanemaruju tu razliku svrstavajući ih takođe u kategoriju diplomata koje odlikuju izvesne specifčnosti u
načinu izbora odnosno postavljanja, prirodi funkcija, odgovornosti, privilegijama, imunitetima Jer, dok
diplomate u diplomatskim misijama konzulatima, stalnim misijama pri međunarodndnim
organizacijama i specijnlnim misijama postavljaju države, čiji su oni predstavnici, funkcionere
međunarodnih organizacija biraju najviši organi tih organizacija a službenike postavljaju za to ovlašćeni
fukcioneri.
Skoro svi statute međ. Org. sadrže klauzulu o o nezavisnosti njihovih funkcionera I njihovoj dužnosti da
ne budu pod uticajem bilo koje vlade odnosno da ne primaju naloge I sugestije bilo kog organa ili lica
osim organa odnosne međunarodne organizacije.
Status I privilegije međunarodnih službenika I funkcionera različiti su zavisno od međunarodne
organizacije u kojoj djeluju, njihov angažman je stalan ili privremen.Neki rade u sjedištu organizacije a
neki van sjedišta. Oni su formalno potčinjeni najvišim organima organizacije. Od najvišeg funkcionera
organizacije zavisi da li e im biti ukinute privilegije I imuniteti.
Prve odredbe o status, privilegijama I imunitetima međunarodnih službenika I funkcionera pojavljuju se
u toku XX vijeka, stvaranjem raznih komisija za međunarodne rijeke. ( Komisja za Rajnu, Evropska
dunavska komisija, Akt o plovidni Kongom ) Poetkom XX vijeka prilikom osnivačkih akata o prvim
međ. Sudovima, sudije dobijaju diplomatski status. Isto je predviđala I Konvecija o stvaranju suda za
pomoć I plan od 1907. Koji je ostao samo na papiru. Tek osnivanjem društva naroda nastaje praksa
redovnog priznanja privilegija I imuniteta funkcionerima međ. Org. A tek će OUN stvoriti stalniji
system zaštite privilegija I imuniteta ove kategorije diplomata. Osnov za to se nalazi u samoj Povelji
UN-a.
Član 105 Povelje:
1) Organizacija uživa na teritoriji svake svoje č lanice, privilegije I imunitete koji su joj potrebni za
ostvarenje njenih ciljeva
2) Predstavnici članica UN-a I službenici organizacije uživaju privilegije I imunitete potrebne za
ostvarenj vršenja svojih funkcijau vezi sa organizacijom
Na osnovu ovog člana usvojena je Konvencija o privilegijama I imunitetima UN-a 1946, koja sadrži
posebne odredbe o privilegijama I imunitetima funkcionera, službenika I eksperata UN-a. Prema
odredbama Konvencije generalni sekretar UN-a, podsekretar, pomoćnici gen sek I njihove porodivce
imaju iste imunitete I privilegije kao I šefovi diplomatskih misija ( imunitet od krivičnog sudstva,
zabrana hapšenja ili pritvaranja, apsolutna nepovredivost stana )
Ostali službnici uživaju sledeće privilegije I imunitete:
1) Sudski imunitet za djela učinjena u dužnosti

88
 2) Oslobođeni su dažbina na plate I nagrade
3) Oslobođeni su vojne obaveze
4) Oslobođeni od propisa za ulaz u odnosnu državu I obaveze prijavlivanja
5) Pravo na repatrijaciju u slučaju međ. Kriza
6) Pravo na Slobodan uvoz selidbenih stvari prilikom prvog preuzimanja dužnosti
Članovi porodica ove kategorije funcionera imaju pravo samo na oslobađanje od propisa na ulazu u
zemlju I obaveze prijavljivanja.
Mnogi autori smatraju da najviši funkcioneri međunarodnih organizacija ipak imaju širok obim
privilegija, širi od članova diplomatske misije jer uživaju pravo slobode pisanja I govora što je
nezamislivo za članove dipl. Misje čija je dužnost da svojim istupima ne kritikuju I ne vrijeđaju državu
prijema. Takođe funkcioneri uživaju imunitet od sudstva na svim teriotrijama država članica a članovi
diplomatske misije samo na teritoriji države prijema I teritoriji treće države prilikom odlaska I dolaska
na dužnost.
Posebne privilegije I imuniteti za eksperte I to:
1) Nepovredivost ličnosti I ličnog prtljaga
2) Sudski imunitete za sva djela počinjena u vršenju službene dužnosti
3) Nepovredivost prepiske I dokumentacije
4) Sloboda opštenja
5) Olakšice u deviznim transakcijama
6) Oslobađanje od carine ličnog prtljaga
U slučaju zloupotreba I kod ove kategorije ( eksperata), generalni sekretar može da se odrekne
privilegija I imuniteta. Navedene priv I imunitete ova lica uživaju I na teritoriji države čiji su državljani
Za vojno osoblje nacionalnih kontigenata određeno u vojnu komponentu mirovne operacije UN-a važe
imuniteti od sudstva teritorijalne države I isključiva odgovornost organima države čijoj armiji pripadaju.
Svi članovi mirovne operacije oslobođeni su poreza na primanja kao I svih ostalih neposrednih poreza
osim lokalnih davanja za usluge.
PR: Sporazum zaključen razmjenom nota između Savezne Republike Jugoslavije I UN-a oStatusu
Kancelarije za vezu Tužioca Međ tribunala I njegovog osoblja iz 1996 – određene su privilegije I
imuniteti funkcionera I službenika zajendice. Oni na teritoriji svake države članice uživaju imunitet od
sudskog postupka u pogledui akata koje su učinili, izgovoreni ili pisanu riječ u vršenju svojih službenih
dužnosti. Ovaj imunitet ne prestaje po završetku njihovih dužnosti u zajednicama. Pored toga imaju
pogodnosti:

89
 1) Neće biti podložni imigracionim ograničenjima ili formalnostima za prijavu stranaca
2) U pogledu zamjene valute imaće iste pogodnosti kao I funkcioneri međ org
3) Pravo uvoza bez carinskih dažbina
4) Pravo bezcarinskog uvoza motornog vozila
U statute Savjeta Evrope utvrđuje se da će predstavnici ili članovi Sekretarijata uživati na teritoriji
država članica takve privilegije I imunitete koji su razumno nužni za ispunjenje njihovih funkcija.

76. BEČKE KONVENCIJE O DIPL.ODNOSIMA, KONZULARNIM ODNOSIMA I

PREDSTAVLJANJU DRŽAVA I KONVENCIJA O SPECIJALNIM MISIJAMA

Bečke konvencije o diplomatskim odnosima, o konzularnim odnosima, o predstavljanju država u

njihovim odnosima sa međunarodnim organizacijama univerzalnog karaktera, kao i Konvencija o
specijalnim misijama koje su kodifikovale savremeno diplomatsko pravo, svojim raznovrsnim,
elastičnim rešenjima omogućile korišćenje i kombinaciju mnogobrojnih mogućnosti kumulacije funkcija
i predstavništava, s ciljem racionalnog korišćenja svoje diplomatsko-konzularne mreže, pa i mreže
drugih država. Bečka konvencija o diplomatskim odnosima, usvojena 1961.godine, umnogome je
doprinela kumulaciji diplomatskih i konzularnih funkcija, omogućujući diplomatskim misijama da vrše i
konzularne funkcije. Naime, član 3.tačka 2. ove konvencije utvrđuje da ,,ni jedna odredba ove
konvencije ne može se tumačiti kao zabrana za neku diplomatsku misiju da vrši konzularne funkcije”.
Ove odredbe upotpunila je Bečka konvencija o konzularnim odnosima, usvojena 1963. godine, koja u
članu 3. izričito predviđa to da ,,konzularne funkcije mogu obavljati i diplomatske misije, saglasne
odredbama ove konvencije”. Za države koje nemaju materijalne uslove ni interes da u svim zemljama
otvaraju svoje posebne diplomatske misije i konzulate, kao i predstavništva pri međunarodnim
organizacijama, tri pomenute bečke konvencije stvorile su mogućnost više alternativnih rešenja. Pre
svega, jedna država može akreditovati jedno lice kao šefa diplomatske misije ili ga imenovati kao člana
misije u više država, pod uslovom a se to unapred notifikuje odnosim državama I da se ni jedna država
kod koje se akredituje izričito ne suprostavi. Država koja akredituje šefa misije kod više država može u
svakoj od tih država kojoj šef misije nema prebivalište da otvori misiju i postavi otpravnika poslova ad
interium. Obe pomenute varijante neretko koriste manje i srednje države. Bečka konvencija o
konzularnim odnosima takođe predviđa to da konzularni funkcioner može, po notifikaciji državi
prijema, biti određen da predstavlja državu imenovanja kod bilo koje međuvladine organizacije. Bečka
konvencija o diplomatskim odnosima predviđa i mogućnost da više država mogu da akredituju isto lice
u svojstvu šefa diplomatske misije u nekoj drugoj državi, osim ako se tome ne protivi država kod koje se
akredituje. Bečka konvencija o predstavljanju država u njihovim odnosima sa međunarodnim
organizacijama univerzalnog karaktera, usvojena 1975. godine, predviđa mogućnost da se članovi
diplomatske misije ili konzulata u državi sedišta međunarodne organizacije mogu da uključuju u sastav

90
misije, delegacije ili delegacije posmatrača pri međunarodnoj organizaciji. Po Bečkoj konvenciji
predstavljanju država, jedna država može akreditovati isto lice u svojstvu šefa misije kod dve ili više
međunarodnih organizacija ili imenovati šefa predstavništva u svojstvu člana diplomatskog osoblja neke
svoje druge misije. Vršenje konzularnih funkcija dozvoljava samo u okviru kozularnog područja
odnosnog konzulata. U posebnim okolnostima konzularni funkcioner može obavljati svoje funkcije
izvan svog konzularnog područja, ali samo uz saglasnost države prijema. Bečka konvencija o
konzularnim odnosima predviđa i još jednu mogućnost : da dve ili više država mogu, uz saglasnost
države prijema, da imenuju isto lice za konzularnog funkcionera u toj državi. Konvencija o specijalnim
misijama takođe predviđa mogućnost konbinovanja sastava specijalne misije s jedne strane i stalne
diplomatske misije ili konzulata iste države, s druge strane. Naime, u sastav specijalne misije mogu da
se, prema potrebi, uključe i članovi diplomatskog ili konzularnog predstavništva države imenovanja,
zadržavajući, pored privilegija i imuniteta koji im pripadaju kao članovima specijalne misije, i
privilegije i imuniteta koje već imaju u svojstvu člana diplomatske misije odnosno konzulata.
Konvencija o specijalnim misijama takođe predviđa da dve ili više država, uz saglasnost države prijema,
mogu da obrazuju zajedničku specijalnu misiju.

77. IREGULARNI KANALI DIPLOMATSKOG

OPŠTENJA; PARADIPLOMATIJA
Pored redovnih oblika diplomatskog opštenja
( preko diplomatskih misija i konzulata ), države koje nemaju uspostavljene diplomatske odnose ili su te
odnose uspostavile a nisu otvorile diplomatske misije, nalaze načina da obezbede međusobno opštenje
kroz druge oblike kontakata. Profesor Bartoš nabraja desetak takvih oblika. Prvi oblik, Bartoš navodi
slučaj kada je šef diplomatske misije akreditovan u više država a sedište mu se nalazi u jednoj državi.
Samo za vreme njegovog boravka u određenoj državi gde nema sedište može se smatrati da je kanal
opštenja regularan. Da bi se obezbedila regularnost kanala opštenja, države često i van sedišta
akreditovanog šefa misije otvaraju diplomatske misije sa otpravnikom poslova ad interim, koji
obezbeđuje kontinuitet opštenja u periodima kada nema poseta ambasadora akreditovanog u toj državi,
ali sa sedištem u drugoj. Drugi slučaj je kada dve države imaju diplomatske odnose ali nisu otvorile
svoje diplomatske misije, te opšte preko misija u nekoj drugoj prestonici. Kao treći slučaj, Bartoš
pominje još neuspostavljene diplomatske odnose, u period dok nije formalno okončano ratno stanje, gde
se odnosi održavaju preko predstavništava koja nisu regularne diplomatske misije, iako često imaju
diplomatske privilegije i imunitete. U tom slučaju, konzul, uz saglasnost države prijema, vrši i izvesne
diplomatske funkcije i može da služikao redovan kanal diplomatskog opštenja. Ako se države
međusobno ne priznaju formalno ili jedna od njih ne priznaje drugu, a postoji potreba za održavanjem
kontinuiranih odnosa i kontakata, onda se iznalaze oblici i institucije koji mogu da uspešno zamene
diplomatske misije, bar u periodu dok još nije došlo do potpunog priznanja i uspostave diplomatskih
odnosa. U slučaju ratnog stanja I prekida diplomatskih odnosa, ulogu kanala opštenja preuzima obično
neutralna država, sila zaštitnica, koja se brine o interesima države i njenih građana na teritoriji države sa

91
kojom postoji ratno stanje i prekid diplomatskih odnosa. I u slučaju prekida diplomatskih odnosa ( bez
ratnog stanja), država imenovanja može poveriti zaštitu interesa drugoj državi. Postoje i slučajevi
postojanja diplomatskih odnosa u kojima države poveravaju vršenje diplomatskih funkcija i opštenja
nekoj drugoj državi koja u državi prijema ima svoju diplomatsku misiju. To je obično slučaj sa malim
državama, koje nemaju sopstvenu mrežu diplomatskih misija. Najrasprostranjeniji kanal opštenja država
koje nemaju otvorene diplomatske misije je obično preko misija tih država pri Ujedninjenim nacijama u
Njujorku, gde su zastupljene obavezno sve države članice UN.

Paradiplomatija

Postoji bezbroj načina na koje države rešavaju međusobna pitanja, pa ostvaruju I neke
diplomatske ili konzularne funkcije kroz ustanove i kanale koji ni u kom slučaju nisu diplomatski, čak u
većini slučajeva ni državni. Najčešći su slučajevi država koje nemaju uspostavljene diplomatske odnose
ili koje se čak međusobno i ne priznaju. Uspostavljena predstavništva privrednih odnosno trgovačkih
komora dve zemlje, asocijacija koje nemaju vladin karakter, ali kojima su vlade dale izvesna zančajna
ovlašćenja kao surogatima nepostojećih diplomatskih misija i konzulata, i to ne samo u oblasti razvijanja
unapređenja odnosa u oblasti privrede, trgovine, turizma, već i izvesne konzularne funkcije, uključujući
i izdavanje viza. Ponekad se pribegava ovlašenjima raznih nevladinih organizacija, koje vrše izvesne
diplomatske, a naročito konzularne funkcije. Mnoge diplomatske funkcije iz oblasti ekonomskih odnosa
u pojedinim državama ne vrši državna, diplomatska predstavništva, nego predstavništva nevladinih
organizacija kao što su trgovinske komore, privredne komore, poslovna udruženja i slično. Veliki broj
zemalja poslednjih decenija otvorio je niz različitih informativnih I kulturnih centara, od kojih su neki
filijale vladinih, poluvladinih, ali često i nevladinih institucija, koje imaju veoma aktivnu ulogu u
razvijanju i unapređivanju odnosa između zemalja na bilateralnoj osnovi. Teško je ne spomenuti i ulogu
niza nevladinih organizacija i ustanova kao što su saobraćajni i turistički biroi, novinske i telegrafske
agencije, kulturne i obrazovne institucije koje sve više posluju i imaju svoje filijale i u inostranstvu.
M.Bartoš sve ove institucije svrstava pod naziv pseudodiplomatija, uključujući tu i saobraćajne,
carinske i policijske organe na graničnim prelazima , kulturne institute, saobraćajne agencije i inostrane
trgovinske komore i njihova predstavništva , pa i predstavništva crkvenih organizacija. Veliki broj
šefova država i vlada, koristi najraznovrsnije forme ličnih izaslanika u rešavanju pitanja koje redovna
diplomatija nije bila u stanju da reši. Neki od bivših šefova država i vlada preuzimaju pojedine
diplomatske posredničke ili druge misije ( Karter, Bilt, Gonzales), trudeći se da diplomatiji savremenog
sveta daju malo više perspektive od penzionisanih generala koji u poslednje vreme sve više ugrožavaju
ne samo profesionalne diplomate, već i pojedine državnike, unoseći u politiku običaje i pravila koja nose
pečat jedne diplomatiji strane profesije. Slanje specijalnih izaslanika je nešto smanjeno u intezitetu, ali
nije prestalo, ma kako nekima izgledalo kao konkurencija ili čak kompromitovanje diplomatije

92
93