ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİNİN TEMELLERİ:

TEORİLER, ARAŞTIRMALAR, EĞİLİMLER

Editörler
Prof. Dr. Kürşat ÇAĞILTAY - Doç. Dr. Yüksel GÖKTAŞ
Prof. Dr. Kürşat ÇAĞILTAY - Doç. Dr. Yüksel GÖKTAŞ
 (GLW|UOHU3URI'U.UüDWd$ø,/7$<
'Ro'U<NVHO*g.7$û

gø5(7ú07(.12/2-ú/(5ú1ú17(0(//(5ú
7HRULOHU$UDüW×UPDODU(ùLOLPOHU

,6%1

.LWDSWD\HUDODQE|OPOHULQWPVRUXPOXOXùX\D]DUODU×QDDLWWLU

‹3HJHP$NDGHPL
%XNLWDE×QEDV×P\D\×QYHVDW×üKDNODU×
3HJHP$NDGHPL<D\(ùW'DQ+L]P7LF/WGûWL·\HDLWWLU
$Q×ODQNXUXOXüXQL]QLDO×QPDGDQNLWDE×QWP\DGDE|OPOHUL
NDSDNWDVDU×P×PHNDQLNHOHNWURQLNIRWRNRSLPDQ\HWLNND\×W
\DGDEDüND\|QWHPOHUOHoRùDOW×ODPD]EDV×ODPD]GDù×W×ODPD]
%XNLWDS7&.OWU%DNDQO×ù×EDQGUROLOHVDW×OPDNWDG×U
2NX\XFXODU×P×]×QEDQGUROROPD\DQNLWDSODUKDNN×QGD
\D\×QHYLPL]HELOJLYHUPHVLQLYHEDQGUROV]\D\×QODU×
VDW×QDOPDPDV×Q×GLOL\RUX]

%DVN×ûXEDW

<D\×Q3URMH<|QHWPHQL$U]X%DWXU
'L]JL*UDILN7DVDU×P<DNXSdLoHN
.DSDN7DVDU×P×)LOL]úVOLP gPHU)DUXNúVOLP
%DVN×7DUFDQ0DWEDDV×
$QNDUD

<D\×QF×6HUWLILND1R
0DWEDD6HUWLILND1R

úOHWLüLP

.DUDQILO6RNDN1R.×]×OD\$1.$5$
<D\×QHYL
<D\×QHYL%HOJHo
'Dù×W×P
'Dù×W×P%HOJHo
+D]×UO×N.XUVODU×
(LOHWLSHJHP#SHJHPQHW
 ÖNSÖZ

Neden Öğretim Teknolojileri?

Düşünen, öğrenen ve öğrendiğini yeni nesillere aktarabilen tek canlı türü insandır. Buna bağlı ola-
rak, insanoğlu tarihin her döneminde, kurduğu medeniyete uygun tarzda bir öğretim biçimi geliştirme
çabası içinde olmuştur. Öğretim teknolojileri konusundaki çalışmalara da insanoğlunun tarih sahnesine
çıkışının ilk dönemlerinden beri yer verildiğini söylemek yanlış olmaz. Bu çalışmaların izlerini, mağara
duvarlarındaki çizimlerde; mağara insanlarının nasıl avlandıklarını ve avlanma sırasında hangi yöntemleri
kullandıklarını, çizim teknolojisi ile ilgili ilk görsel öğretim malzemelerini geliştirdiklerini görebiliyoruz.
Günümüzde ise, öğretim teknolojileri alanındaki çalışmaların bilimsel temellerden ve yaklaşımlardan bes-
lenerek neredeyse 100 yıllık bir geçmişe sahip olduğunu; özellikle bilişim teknolojilerindeki gelişmelerle bu
çalışmaların son 20 yılda daha etkin bir hâle geldiğini söyleyebiliriz. Özellikle ABD, İngiltere gibi gelişmiş
ülkelerde, gerek kuramsal gerekse uygulamalı olarak öğretim teknolojileri konusunda toplumun her kesi-
mini ilgilendiren birçok çalışmaya yer verildiği görülmektedir. Oysa, Türkiye’de söz konusu çalışmaların
bu ülkelere göre hem nispeten geç başladığını, hem de genellikle ilk ve ortaöğretim kademeleriyle sınırlan-
dırıldığı, bilgisayar öğretmenliği kapsamıyla çerçevesinin daraltıldığı ve sadece bilgisayar ve öğretim tek-
nolojileri eğitimi (BÖTE) bölümlerinde yürütülen çalışmalardan ibaret tutulduğu görülmektedir. Hâlbuki
öğretim teknolojileriyle ilgili çalışmaların, hayatın her alanında uygulama zemininin olduğunu, çok daha
büyük bir potansiyelinin bulunduğunu ve bu yüzden de yalnızca eğitim fakültelerindeki ilgili bölümlerde
yürütülen çalışmaların yeterli görülemeyeceğini düşünmekteyiz.
Öğrenme, formal eğitim ortamlarının yanı sıra hayatın her yerinde, her anında devam eden bir sü-
reçtir. Günümüzde formal eğitim süreci sonrasında da örneğin banka çalışanları, hastane personeli, polis-
ler, müşteri hizmetleri personeli, ev kadınları, öğretmenler, sürücüler vb. hemen herkesin eğitime ihtiyaç
duyduğunu söyleyebiliriz. Öğrenmenin etkili, verimli ve memnun edici olabilmesi için de öğretim tekno-
lojilerine ihtiyaç vardır. Nasıl ki inşaat ya da makine mühendisleri insanlar için daha iyi evler ve arabalar
tasarlayıp geliştiriyorlarsa, yani “daha iyi yaşam ortamları” oluşturuyorlarsa; öğretim teknologları da tekno-
lojiyi kullanarak “daha iyi öğrenme ortamları” tasarlama ve geliştirme çabası içindedirler. Başka bir deyişle,
bu kişiler “öğrenme mühendisliği” görevini yerine getirmektedirler. Yani, bir inşaat mühendisi tarafından
yapılmayan yapılar nasıl “gecekondu” diye adlandırılıyorsa, öğretim teknolojileri uzmanlarının içinde yer
almadığı bir öğretim tasarım/geliştirme süreci sonrasında ortaya çıkan ürün de “gecekondu” benzeri nite-
liklere sahip olma tehlikesi altındadır.

Neden Bu Kitap?
Türkçe’de “el kitabı, rehber” anlamına gelen “handbook”, genellikle bilim dünyasında, özellikle de eği-
timde, o alandaki temel konulara değinen ve o konuyla ilgili temel bilgileri okuyucuyla buluşturan kapsamlı
kitaplara verilen addır. Alanımızın önde gelen kuruluşlarından AECT tarafından yayınlanan, öğretim tek-
nolojilerinin temel konularını yeni bir bakışla derinlemesine inceleyip akademik bir dil kullanarak, okuyu-
cularına alanla ilgili derli toplu bilgi verme ve beceri kazandırma olanakları sunan “Handbook of Research
for Educational Communications and Technology” kitabı; öğretim teknolojileri alanında çalışan ya da çalış-
mak isteyen kişilere önemli katkısı olacak bir rehber kitaptır ama eserin dili ne yazık ki İngilizce’dir.
 Türkiye’de öğretim teknolojileri alanının sağlıklı bir şekilde oluşması, gelişmesi ve yerleşmesi isteniyor-
sa bu konudaki temel eserlerin yetkin akademisyenlerce Türkçe’ye çevrilmesi ve ülkemizdeki çalışmalara
vurgu yaparak alana kazandırılması gerekmektedir. Bu eser ile öğretim teknolojileri alanında her düzeyde
yaşanan Türkçe kaynak ihtiyacını gidermeyi; alan ile ilgili bölümlerde öğrenim gören lisans, yüksek lisans
ve doktora öğrencilerinin, bu bölümlerde görev yapan öğretim elemanlarının, teknolojiyi kendi branşlarıyla
bütünleştirmek isteyen kişilerin temel bilgi ve becerilerine katkıda bulunmayı amaçlamaktayız.

Nasıl Hazırlandı?
Öğretim teknolojilerinin temelleri konusunda Türkçe bir el kitabına olan gereksinim uzun yıllardan
beri editörler tarafından dile getirilmiştir. Nihayetinde 2011 yılında bu kitabın hayata geçirilmesi için ça-
lışmalar başlatılmıştır. Kitabın yazım sürecinde yapılan ilk çağrıya yurt içi ve yurt dışından 59 bölüm tek-
lifinde bulunulmuştur. Teklif edilen bölümlerin kabulünde daha çok yazarların çalışma alanlarına uygun-
luğuna; önerilen bölümlerin yazarların doktora tez konularıyla ilgili olmasına dikkat edilmiştir. Kitapta
yer alacak bölümlerin disiplinlerarası çalışmalar içermesi ve vizyon açıcı nitelikte olmasına da özen gös-
terilmiştir. Yazarlardan gelen bölümler öncelikle editörler tarafından kontrol edilmiş, ön değerlendirmeyi
geçenler hakemlere yönlendirilmiştir. Değerlendirme sürecinde 21 üniversiteden 29 hakemin görüşünden
yararlanılmıştır. Hakemler bazı bölümlere çeşitli düzeltmeler önerirken, bazı bölümlerin basımını uygun
görmemişlerdir. Hakem görüşleri doğrultusunda yazarlarca düzeltmeleri yapılan bölümler editörler tara-
fından tekrar okunmuş, yazarlara yeni dönütlerle birlikte kitapta asgari dil birliğini sağlamak için çeşitli
önerilerde bulunulmuştur. Değerlendirme süreci sonunda 42 bölüm başarılı bulunmuştur. Bu bölümler; 27
farklı üniversiteden 52’si doktoralı, 9’u (danışmanlarıyla birlikte) tez aşamasındaki doktora öğrencileri ol-
mak üzere toplam 61 yazar tarafından kaleme alınmıştır. Alanında uzman olan yazarlar, alanla ilgili en son
gelişmeleri tarayarak bölümlerini olabildiğince açık ve anlaşılır bir dille sunmaya çalışmışlardır.
Kitabın ilk bölümlerinde öğretim teknolojileri alanının temelleriyle ilgili konulara, sonraki bölümlerde
sırasıyla öğretim teorilerine, öğrenme teorilerine, araştırma yöntemlerine, teknolojinin farklı eğitim ortam-
larına entegrasyonuna, son bölümlerde ise alandaki yeni eğilim, yaklaşım ve uygulamalara yer verilmiştir.
Bu kitabın düşünce aşamasından elinizdeki hâline gelinceye kadar, birçok kişinin katkı ve yardımı
olmuştur. Öncelikle yoğun çalışmaları arasında zaman ayırarak, titizlikle bölümlerini yazan ve gelen dö-
nütler doğrultusunda bölümlerini geliştiren yazarlarımıza, sınırlı zamanlarında bölümleri okuyup onların
gelişmesine katkıda bulunan hakemlerimize, yazılan bölümleri okuyarak onların gelişmesine, belli formata
girmesine katkılar sunan doktora öğrencilerimize ve onlarla geçireceğimiz zamanlardan feragat ederek biz-
den desteklerini esirgemeyen eşlerimize ve çocuklarımıza en içten teşekkürlerimizi sunarız. Öte yandan,
kitabın basımı için destek sağlayan Sayın Servet Sarıkaya nezdinde tüm Pegem A Yayıncılık çalışanlarına
teşekkürü bir borç biliriz.
Son olarak, kitabın gelişmesi sizlerin katkılarıyla mümkün olacağından; okuduğunuz tüm bölümlerle
ilgili eleştiri ve önerilerinizi bölüm yazarlarına ya da editörler olarak bizlere iletmeniz bizi mutlu edecektir.
Bu konudaki değerli katkılarınız için şimdiden teşekkür ederiz.

Şubat 2013
Prof. Dr. Kürşat ÇAĞILTAY
Doç. Dr. Yüksel GÖKTAŞ
 BÖLÜMLER VE YAZARLARI

1. Bölüm Öğretim Tasarımı Teorisi Nedir ve Nasıl Değişiyor?

Prof. Dr. Charles M. Reigeluth, Indiana Universitesi, reigelut@indiana.edu
2. Bölüm Öğretim Teknolojisinin Türkiye Tarihine Bir Bakış: 1920-1984 Dönemi
İlknur Reisoğlu, Karadeniz Teknik Üniversitesi, ireisoglu@hotmail.com
Dr. Aslıhan Kocaman Karoğlu, Gazi Üniversitesi, askocaman@hotmail.com
Yrd. Doç. Dr. Nuray Gedik, Akdeniz Üniversitesi, nuray.temur@gmail.com
Doç. Dr. Yüksel Göktaş, Atatürk Üniversitesi, yukselgoktas@atauni.edu.tr
Prof. Dr. Kürşat Çağıltay, ODTÜ, kursat@metu.edu.tr
3. Bölüm Medya mı Yöntem mi? Bitmeyen Tartışma
Dr. Ceylan Yazıcı, Bilkent Üniversitesi, ceylank@bilkent.edu.tr
Dr. Can Kültür, Bilkent Üniversitesi, kultur@bilkent.edu.tr
4. Bölüm Öğretim Teknolojisi ve Etik
Dr. Ayşegül Bakar, Kocaeli Üniversitesi, aysegul.bakar@gmail.com
5. Bölüm İnsan Performans Teknolojilerinin Temelleri
Yrd. Doç. Dr. Hasan Çakır, Gazi Üniversitesi, hasanc@gazi.edu.tr
6. Bölüm Öğretim Tasarımı ve Modelleri
Prof. Dr. Ali Şimşek, Anadolu Üniversitesi, asimsek@anadolu.edu.tr
7. Bölüm Öğretim Teknolojileri ve İleti Tasarımı
Prof. Dr. Zahide Yıldırım, ODTÜ, zahidey@metu.edu.tr
8. Bölüm Öğretim Teorileri ve Öğretim Teknolojileri
Yrd. Doç. Dr. Serkan Şendağ, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
serkansendag@gmail.com
Yrd. Doç. Dr. Vesile Gül Başer, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
vbaser@mehmetakif.edu.tr
9. Bölüm Öğretim Teknolojisi ve Davranışçılık
Yrd. Doç. Dr. Ertuğrul Usta, Mevlana Üniversitesi, ertugrulusta@gmail.com
10. Bölüm Öğretim Teknolojisinde Bilişsel Yaklaşımlar:
“Bil” Sihirli Kelime “Bil”-gisayar ve “Bil”-işsel
Yrd. Doç. Dr. Eylem Kılıç, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, keylem@gmail.com
11. Bölüm Oluşturmacı Perspektiften Teknolojinin Öğrenme-Öğretme Sürecine Entegrasyonu
Doç. Dr. Erdoğan Tezci, Balıkesir Üniversitesi, erdogan.tezci@hotmail.com
Yrd. Doç. Dr. Serkan Perkmen, Balıkesir Üniversitesi, sperkmen@hotmail.com
12. Bölüm Öğrenme Tarzı ve Öğretim Teknolojileri
Doç. Dr. Feza Orhan, Yıldız Teknik Üniversitesi, feza.orhan@gmail.com
13. Bölüm Bilişsel Sinirbilim ve Öğrenme
Yrd. Doç. Dr. Erol Özçelik, Atılım Üniversitesi, eozcelik@atilim.edu.tr
14. Bölüm Proje Tabanlı Öğrenme
Dr. Aslıhan Kocaman Karoğlu, Gazi Üniversitesi, askocaman@hotmail.com
15. Bölüm Uyarlanabilir Çevrimiçi Öğrenme Sistemleri
Doç. Dr. Fethi A. İnan, Texas Tech Üniversitesi, inanfethi@gmail.com
Fatih Arı, Texas Tech Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Raymond Flores, Texas Tech Üniversitesi
İsmahan Arslan-Arı, Texas Tech Üniversitesi
Dr. Amani Zaier, Texas Tech Üniversitesi
16. Bölüm Öğretim Teknolojileri Araştırmalarındaki Yöntemsel Eğilimler
Sevda Küçük, Atatürk Üniversitesi, s.sevdakucuk@gmail.com
Rabia M. Yılmaz, Atatürk Üniversitesi, rabia.kufrevi@gmail.com
Melike Aydemir, Atatürk Üniversitesi, melikeaydem@gmail.com
Özlem Baydaş, Atatürk Üniversitesi, ozlembaydas@hotmail.com
Doç. Dr. Yüksel Göktaş, Atatürk Üniversitesi, yukselgoktas@atauni.edu.tr
17. Bölüm Türkiye’de Eğitim Teknolojileri Alanında Yayımlanan Yüksek Lisans ve
Doktora Tezlerinde Genel Eğilimler
Feray Uğur, ODTÜ, ferayugur@gmail.com
Prof. Dr. Kürşat Çağıltay, ODTÜ, kursat@metu.edu.tr
18. Bölüm Deneysel Araştırmalar ve Öğretim Teknolojileri
Yrd. Doç. Dr. Hamide Şahinkayası, Mustafa Kemal Üniversitesi, hamide@mku.edu.tr
Yrd. Doç. Dr. Yunus Şahinkayası, Mustafa Kemal Üniversitesi, yunnus2001@yahoo.com
19. Bölüm Tasarım Tabanlı Araştırma
Yrd. Doç. Dr. Özlem Çakır, Ankara Üniversitesi, ocakir@ankara.edu.tr
20. Bölüm Tasarım ve Geliştirme Araştırmaları
Yrd. Doç. Dr. Erhan Şengel, Uludağ Üniversitesi, drerhansengel@gmail.com
21. Bölüm Bir Araştırma Metodolojisi Olarak Etkinlik Teorisi
Yrd. Doç. Dr. Türkan Karakuş, Atatürk Üniversitesi, karakus@metu.edu.tr
22. Bölüm Sosyal Ağ Analizi: Öğretim Teknolojileri Alanında Uygulanması
Yrd. Doç. Dr. Uğur Kale, West Virginia Üniversitesi, ugur.kale@mail.wvu.edu
23. Bölüm Eğitimde Sistemik Değişim
Yrd. Doç. Dr. Semiral Öncü, Uludağ Üniversitesi, semiral@gmail.com
24. Bölüm Okullarda Teknoloji Entegrasyonu, Teknoloji Liderliği ve Teknoloji Planlaması
Yrd. Doç. Dr. Recep Çakır, Amasya Üniversitesi, recepr@hotmail.com
25. Bölüm Öğretim Teknolojilerinin Öğrenme Ortamlarına Entegrasyonu
Yrd. Doç. Dr. Ünal Çakıroğlu, Karadeniz Teknik Üniversitesi, cakiroglu@ktu.edu.tr
26. Bölüm İlk ve Orta Öğretimde Öğretimsel Amaçlı Teknoloji Kullanımı
Yrd. Doç. Dr. Özgen Korkmaz, Mevlana Üniversitesi, ozgenkorkmaz@gmail.com
27. Bölüm Özel Eğitimde Öğretim Teknolojilerinin Kullanımı
Doç. Dr. Hasan Karal, Karadeniz Teknik Üniversitesi, hasankaral@ktu.edu.tr
28. Bölüm Mühendislik Eğitiminde Teknoloji Kullanımı
Yrd. Doç. Dr. Nergiz Ercil Çağıltay, Atılım Üniversitesi, nergizcagiltay@yahoo.com
29. Bölüm Sağlık Bilimleri Eğitiminde Öğretim Teknolojileri
Yrd. Doç. Dr. Neşe Zayim, Akdeniz Üniversitesi, nzayim@akdeniz.edu.tr
30. Bölüm Karma Öğrenme Ortamları
Yrd. Doç. Dr. Nuray Gedik, Akdeniz Üniversitesi, nuray.temur@gmail.com
31. Bölüm Açık ve Uzaktan Öğrenmenin Temelleri ve Araştırmaları
Prof. Dr. Ali Ekrem Özkul, Anadolu Üniversitesi, alieozkul@gmail.com
Prof. Dr. Cengiz Hakan Aydın, Anadolu Üniversitesi, chaydin@gmail.com
32. Bölüm Çevrimiçi Öğrenme Ortamları
Yrd. Doç. Dr. Levent Durdu, Kocaeli Üniversitesi, dlevent@gmail.com
Yrd. Doç. Dr. Pınar Onay Durdu, Kocaeli Üniversitesi, pinar.onaydurdu@kocaeli.edu.tr
33. Bölüm Eğitimde Uygulama Toplulukları: Tanımı, Nitelikleri ve
İnternet Teknolojileri ile İlişkisi
Yrd. Doç. Dr. Bahar Baran, Dokuz Eylül Üniversitesi, baharbaran35@gmail.com
34. Bölüm Öğretim Teknolojilerinde Yeni Eğilimler ve Yaklaşımlar
Yrd. Doç.Dr. Evrim Baran, ODTÜ, evrimb@gmail.com
35. Bölüm Simülasyonlar ve Simülatörler: Tanımları, Öğrenme ve Öğretim Amaçlı Kullanımları
Yrd. Doç. Dr. Hatice Sancar Tokmak, Mersin Üniversitesi, haticesancarr@gmail.com
36. Bölüm Bilgisayar Oyunları ve Öğrenme
Doç. Dr. Hakan Tüzün, Hacettepe Üniversitesi, htuzun@hacettepe.edu.tr
Ahmet Akıncı, Hacettepe Üniversitesi
Denizer Yıldırım, Hacettepe Üniversitesi
Mustafa Sırakaya, Hacettepe Üniversitesi
37. Bölüm Sosyal Ağ Web Siteleri ve Sosyal Ağların Eğitimde Kullanımı
Dr. Hasan Tınmaz, hasan_tinmaz@hotmail.com
38. Bölüm Öğrenme Nesneleri
Doç. Dr. Selçuk Karaman, Atatürk Üniversitesi, selcukkaraman@gmail.com
39. Bölüm E-Değerlendirme
Doç. Dr. Yasemin Gülbahar, Ankara Üniversitesi, yasemin.gulbahar.guven@ankara.edu.tr
40. Bölüm Web 2.0 Teknolojilerinin Öğretmen Eğitiminde Kullanımı
Yrd. Doç. Dr. Erman Yükseltürk, Kırıkkale Üniversitesi, ermany@metu.edu.tr
Yrd. Doç. Dr. Ercan Top, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, ercantop@gmail.com
41. Bölüm Açık Eğitim Kaynakları
Yrd. Doç. Dr. Engin Kurşun, Atatürk Üniversitesi, enginkursun@gmail.comü
42. Bölüm Mobil Öğrenme: Fırsatlar ve Zorluklar
Yrd. Doç. Dr. Murat Saran, Çankaya Üniversitesi, saran@cankaya.edu.tr
 HAKEMLER
Bu kitaptaki bölümlerin değerlendirme sürecinde aşağıdaki listede adları ve üniversiteleri olan 21 üni-
versiteden 29 hakemin görüşlerinden yararlanılmıştır.

ADI SOYADI ÜNİVERSİTESİ

Dr. Ayşegül Bakar Kocaeli Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Bahar Baran Dokuz Eylül Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Bekir Gür Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Engin Kurşun Atatürk Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Ercan Top Abant İzzet Baysal Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Erman Yükseltürk Kırıkkale Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Erol Özçelik Atılım Üniversitesi
Yrd. Doç.Dr. Evrim Baran ODTÜ
Yrd. Doç. Dr. Eylem Kılıç Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Faik Karataş Karadeniz Teknik Üniversitesi
Dr. Hasan Tınmaz Gelişim Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Hatice Sancar Tokmak Mersin Üniversitesi
Doç. Dr. İlhan Varank Yıldız Teknik Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Levent Durdu Kocaeli Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Mehmet Diyadin Kilis 7 Aralık Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Nergiz Ercil Çağıltay Atılım Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Nuray Gedik Akdeniz Üniversitesi
Doç. Dr. Nurettin Şimşek Ankara Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Recep Çakır Amasya Üniversitesi
Doç. Dr. Selçuk Karaman Atatürk Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Serkan Perkmen Balıkesir Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Suat Çelik Atatürk Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Türkan Karakuş Atatürk Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Uğur Kale West Virginia Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Ünal Çakıroğlu Karadeniz Teknik Üniversitesi
Doç. Dr. Yasemin Gülbahar Ankara Üniversitesi
Doç. Dr. Yavuz Akbulut Anadolu Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Yavuz Samur Bahçeşehir Üniversitesi
Prof. Dr. Zahide Yıldırım ODTÜ
 İÇİNDEKİLER

1. Bölüm: Öğretim-Tasarımı Teorisi Nedir ve Nasıl Değişiyor? ...................................................................... 1

2. Bölüm: Öğretim Teknolojisinin Türkiye Tarihine Bir Bakış: 1920-1984 Dönemi..................................... 23

3. Bölüm: Medya mı Yöntem mi? Bitmeyen Tartışma ....................................................................................... 41

4. Bölüm: Öğretim Teknolojisi ve Etik................................................................................................................. 59

5. Bölüm: İnsan Performans Teknolojilerinin Temelleri ................................................................................... 75

6. Bölüm: Öğretim Tasarımı ve Modelleri.......................................................................................................... 99

7. Bölüm: Öğretim Teknolojileri ve İleti Tasarımı ...........................................................................................117

8. Bölüm: Öğretim Teorileri ve Öğretim Teknolojileri ....................................................................................133

9. Bölüm: Öğretim Teknolojisi ve Davranışçılık .............................................................................................151

10. Bölüm: Öğretim Teknolojisinde Bilişsel Yaklaşımlar: “Bil” Sihirli Kelime

“Bil”-Gisayar ve “Bil”-Işsel ..................................................................................................................................169

11. Bölüm: Oluşturmacı Perspektiften Teknolojinin Öğrenme-Öğretme Sürecine Entegrasyonu ..........185

12. Bölüm: Öğrenme Tarzı ve Öğretim Teknolojileri .....................................................................................213

13. Bölüm: Bilişsel Sinirbilim ve Öğrenme ......................................................................................................227

14. Bölüm: Proje Tabanlı Öğrenme ...................................................................................................................237

15. Bölüm: Uyarlanabilir Çevrimiçi Öğrenme Sistemleri ..............................................................................251

16. Bölüm: Öğretim Teknolojileri Araştırmalarındaki Yöntemsel Eğilimler ..............................................261

17. Bölüm: Türkiye’de Eğitim Teknolojileri Alanında Yayımlanan Yüksek Lisans ve Doktora
Tezlerinde Genel Eğilimler..................................................................................................................................279

18. Bölüm: Deneysel Araştırmalar ve Öğretim Teknolojileri ........................................................................291

19. Bölüm: Tasarım Tabanlı Araştırma.............................................................................................................313

20. Bölüm: Tasarım ve Geliştirme Araştırmaları ............................................................................................327

21. Bölüm: Bir Araştırma Metodolojisi Olarak Etkinlik Teorisi ...................................................................341

22. Bölüm: Sosyal Ağ Analizi: Öğretim Teknolojileri Alanında Uygulanması ...........................................357

23. Bölüm: Eğitimde Sistemik Değişim ............................................................................................................373

24. Bölüm: Okullarda Teknoloji Entegrasyonu, Teknoloji Liderliği ve Teknoloji Planlamasi...................397

25. Bölüm: Öğretim Teknolojilerinin Öğrenme Ortamlarına Entegrasyonu ..............................................413

26. Bölüm: İlk ve Orta Öğretimde Öğretimsel Amaçlı Teknoloji Kullanımı ..............................................431

27. Bölüm: Özel Eğitimde Öğretim Teknolojilerinin Kullanımı ...................................................................447

28. Bölüm: Mühendislik Eğitiminde Teknoloji Kullanımı .............................................................................467

29. Bölüm: Sağlık Bilimleri Eğitiminde Öğretim Teknolojileri .....................................................................485

30. Bölüm: Karma Öğrenme Ortamları ...........................................................................................................495

31. Bölüm: Açık ve Uzaktan Öğrenmenin Temelleri ve Araştırmaları ........................................................513

32. Bölüm: Çevrimiçi Öğrenme Ortamları ......................................................................................................535

33. Bölüm: Eğitimde Uygulama Toplulukları: Tanımı, Nitelikleri ve İnternet Teknolojileri ile İlişkisi ...553

34. Bölüm: Öğretim Teknolojilerinde Yeni Eğilimler ve Yaklaşımlar...........................................................567

35. Bölüm: Simülasyonlar ve Simülatörler: Tanımları, Öğrenme ve Öğretim Amaçlı Kullanımları .......583

36. Bölüm: Bilgisayar Oyunları ve Öğrenme ...................................................................................................597

37. Bölüm: Sosyal Ağ Web Siteleri ve Sosyal Ağların Eğitimde Kullanımı ..................................................615

38. Bölüm: Öğrenme Nesneleri .........................................................................................................................631

39. Bölüm: E-Değerlendirme .............................................................................................................................651

40. Bölüm: Web 2.0 Teknolojilerinin Öğretmen Eğitiminde Kullanımı ......................................................665

41. Bölüm: Açık Eğitim Kaynakları...................................................................................................................681

42. Bölüm: Mobil Öğrenme: Fırsatlar ve Zorluklar ........................................................................................697

Sık Kullanılan Terimler ........................................................................................................................................712

Dizin ...................................................................................................................................................................... 719

 
 %°/¶0
°ï5(7ñ07$6$5,0,7(25ñ6ñ1('ñ5
9(1$6,/'(ïñìñ<25"
1

Prof. Dr. Charles M. REIGELUTH, Indiana Üniversitesi

Özet
Bu bölümün amacı, öğretim-tasarımı teorilerini analiz etmenize ve anlamanıza yardımcı olacak fikir-
ler sunmaktır. İlk olarak, öğretim-tasarımı teorisinin ne olduğu incelenecektir. Bu inceleme, öğretim-tasa-
rımı teorisindeki değerlerin oynadığı rollerin irdelenmesini ve öğretim-tasarımı teorisinin ne olmadığının
tartışmasını içermektedir. Bu bölümün ikinci yarısında, öğretim-tasarımı teorisinin ihtiyaç duyduğu yeni
paradigma araştırılacaktır. Özellikle, organizasyon şemasında öğrenenin en alt yerine en üstte bulunduğu
eğitim ve öğretim ortamlarındaki yeni paradigma ihtiyacına bakılacaktır. Sonrasında, bu tip bir paradigma-
nın öğretim-tasarımı teorisine olası etkileri incelenecektir. Bu bağlamda, bazı tasarım kararlarının öğrenci
tarafından öğrenirken verilmesi gerekebileceği incelenecektir.
Anahtar Kelimeler
Öğretim tasarımı, Tasarım temelli teoriler, Eğitim-öğretim paradigması, Öğretim teknolojilerinin te-
melleri

1 NOT: Bu bölüm Prof.Dr. Charles Reigeluth’un derlediği “Instructional-Design Theories and Models, Volume II : A New
Paradigm of Instructional Theory” isimli kitabın “What is Instructional-Design Theory and How Is It Changing?” isimli
birinci bölümünün Türkçe tercümesidir. Tercüme ve yayın için gerekli izinler yazar ve ve yayıncı kurum Lawrence Erl-
baum Associates firmasından alınmıştır.
Tercüme Edenler: Kadir Yücel Kaya, Seçil Tısoğlu, Araştırma Görevlisi, ODTÜ BÖTE
 
 %°/¶0
°ï5(7ñ07(.12/2-ñ6ñ1ñ1
7¶5.ñ<(7$5ñ+ñ1(%ñ5%$.,ì
'°1(0ñ

İlknur REİSOĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi

Dr. Aslıhan KOCAMAN KAROĞLU Gazi Üniversitesi
Yrd. Doç. Nuray GEDİK Akdeniz Üniversitesi
Doç. Dr. Yüksel GÖKTAŞ Atatürk Üniversitesi
Prof. Dr. Kürşat ÇAĞILTAY ODTÜ

Özet
Öğretim teknolojisiyle ilgili bugünkü durumu ve çalışmaları daha iyi anlayabilmek, geleceğe yönelik
araştırmalara yön verebilmek için tarihin yol gösterici özelliğinden faydalanılması gerekmektedir. Bu ça-
lışmada öğretim teknolojisinin, 1920’den bilgisayarların Türk Eğitim Sistemi’nde kullanımına başlandığı
1984’e kadar dönemdeki tarihi gelişimini alanyazından yararlanılarak incelemek ve dönemsel olarak alan-
daki gelişmeleri sunmak amaçlanmıştır. Elde edilen bulgular yeni Türk Devleti’nin kurulduğu 1920-1935
yılları arası, çok partili sistemi içerisinde bulunduran 1935-1950 yılları arası ve II. Dünya Savaşı sonrasında
oluşan konjöktörel durumdan bilgisayarların Türk Eğitim Sistemi’nde aktif olarak kullanılmaya başlanma-
sına kadar olan 1950-1984 yılları arası şeklinde ele alınmıştır. Belirlenen dönemlerdeki gelişmeler, dönemin
genel özellikleri, eğitim hareketleri ve teşkilatlanmalar, öğretim yaklaşımları ve kullanılan teknolojiler baş-
lıkları altında sunulmuştur. Bunun yanında alana yönelik kararları boyutuyla Milli Eğitim Şuraları’na da
yer verilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Eğitim tarihi, Türkiye’de öğretim teknolojisi, Öğretim teknolojileri tarihi, Eğitim teknolojisi, Öğretim
teknolojileri
 
 %°/¶0

0('<$0,<°17(00ñ"
%ñ70(<(17$57,ì0$

Dr. Ceylan YAZICI, Bilkent Üniversitesi

Dr. Can KÜLTÜR, Bilkent Üniversitesi

Özet
“Medyanın öğrenmeye etkisi var mı?” veya “Etkisi olabilir mi?” soruları çerçevesinde gelişen med-
ya-yöntem tartışması özellikle 1983’de başlayıp, öğretim teknolojileri alanına damgasını vurmuş ve halen
devam etmekte olan bir tartışmadır. Bir tarafta Clark’ın (1983) savunduğu gibi medyanın öğrenmeye etkisi
yoktur diyenler, diğer tarafta Kozma’nın (1994) savunduğu gibi gelişen teknolojilerle, medya veya medya
özelliklerinin öğrenmeye bir etkisi olabileceğini savunanlar vardır. Ayrıca, bu konuda yapılan çalışmaların
araştırma yöntemleri de tartışmanın başka bir yönünü oluşturmaktadır. Bu bölümde, tartışmanın kısa hika-
yesi, karşıt savlar ve farklı bakış açıları aktarılmış, medya ve yöntem konusu alt başlıkları ile incelenmiştir.
Üzerinde durulan ve er ya da geç, yüzeysel ya da derinlemesine sorulması gereken sorular şunlardır: 1)
“Teknoloji”, “medya”, “yöntem” kavramlarını nasıl tanımlıyoruz? 2) Medya ve yöntem ayrıştırılabilir mi? 3)
Medyanın ya da medya özelliklerinin öğrenmeye etkisi var mı? 4) Öğretim tasarımı yaparken medya seçimi
nasıl yapılmalı? 5) Kullanılan medya ya da yöntemler birbirleri ile değiştirilebilir mi? 6) Bu tartışma neden
önemlidir? 7) Tartışmanın günümüzdeki durumu nedir ve geleceği konusunda neler bekleyebiliriz?
Anahtar Kelimeler
Medya, Yöntem, Öğretim yöntemi, Öğretim teknolojisi
 
 %°/¶0
°ï5(7ñ07(.12/2-ñ6ñ
9((7ñ.

Dr. Ayşegül BAKAR ÇÖREZ, Kocaeli Üniversitesi

Özet
Günümüzde farklı mesleklere dair sıkça örneklerine rastladığımız mesleki etik kuralları, bir mesleğin
profesyonellik kazanması için gerekli olan unsurlardan biridir. Bu bölümün amacı öğretim teknolojileri ala-
nı için mesleki etik kurallarının önemi ve gerekliliğinden söz etmektir. Öğretim teknolojileri alanı için mes-
leki etik kuralları uluslararası bir dernek olan AECT (Association for Educational Communications and
Technology – Eğitsel İletişim ve Teknoloji Derneği) tarafından oluşturulmuştur. Bölümün sonunda AECT
tarafından oluşturulan bu mesleki etik kurallarının Türkçe çevirisi sunulmaktadır. AECT’nin bu konudaki
çalışmalarının aksine, alan yazın incelemesi göstermektedir ki, Türkiye’de öğretim teknolojileri alanında
etik konusunun öğretimi, mesleki açıdan uygulanması ve yürütülmesi açısından büyük eksiklikler vardır.
Kaldı ki, ülkemizde öğretim teknolojileri alan uzmanlarını bir çatı altında toplayacak herhangi bir dernek
de bulunmamaktadır. AECT gibi bir derneğin Türkiye’deki alan uzmanlarınca oluşturulması ve mesleki
etik kurallarının yürütülmesinin sağlaması oldukça önemlidir. Öğretim teknolojileri alanının ülkemizde
de profesyonel bir meslek dalı olarak düşünülmesi ve itibar kazanması bu şekilde daha mümkün olacaktır.
Kitabın bu bölümünün öğretim teknolojileri alanında etik konusunda Türkiye’deki uygulamalar açısından
önemli bir adım olacağı umulmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Etik, Mesleki etik, Mesleki etik kuralları, Öğretim teknolojisi, AECT mesleki etik kuralları
 
 %°/¶0

ñ16$13(5)250$167(.12/2-ñ/(5ñ1ñ1
7(0(//(5ñ

Yrd. Doç. Dr. Hasan ÇAKIR, Gazi Üniversitesi

Özet
Bu bölümün amacı insan performans teknolojileri alanının temelleri hakkında bilgi vermektir. Ku-
rum veya kuruluşlarda çalışanların her türlü performans problemlerinin sadece eğitim ile çözülemediğinin
anlaşılması üzerine, çalışanların performansını etkileyen faktörlerin analizi önem kazanmıştır. Kurum ve
kuruluşlarda çalışanlardan beklenen performans ile gerçekte olan performans arasındaki fark insan perfor-
mans teknolojilerinde performans geliştirmesi için fırsatlar sunmaktadır. İnsan performans teknolojileri
kurumlarda var olan performans problemlerini bulan, performans problemlerinin sebeplerini tanımlayıp
soruna yönelik çözüm geliştiren, çözümü kurumda uygulayıp getirdiği sonuçları ve tüm performans geliş-
tirme süreçlerini değerlendiren uygulamalı bir bilim dalıdır. Performans teknolojileri öğretim sistemleri
geliştirilmesi sürecine benzer bir süreç izlese de, çalışan performansını geliştirmek için getirdiği çözümler
eğitimden daha geniş bir yelpazeye sahiptir. Bu çözümler eğitimin yanı sıra personel seçimi, kurumsal sü-
reçlerin iyileştirilmesi, ergonomi ve güdülemeyi arttırma çözümlerini de içerir.
Anahtar Kelimeler
İnsan performans teknolojileri, Performans analizi, Performans çözümleri
 
 %°/¶0

°ï5(7ñ07$6$5,0,9(02'(//(5ñ

Prof. Dr. Ali ŞİMŞEK, Anadolu Üniversitesi

Özet
Öğretim tasarımı; belirli bir hedef kitlenin eğitim gereksinimlerini karşılamak üzere işlevsel öğren-
me sistemlerinin geliştirilmesi olarak tanımlanabilir. Bu yöndeki çabaların başarılı olabilmesi için öğretim
tasarımının sistematik bir yaklaşıma dayandırılması gerekmektedir. Öngörülen süreç; gereksinimlerin ve
koşulların belirlenmesiyle başlamakta, geniş kapsamlı bir ekip çalışmasıyla işlevsel öğrenme sistemlerinin
üretilmesini gerektirmekte ve ön denemelere dayalı olarak yapılan iyileştirmelerle sona ermektedir. Bu da
öğrenme ile ilgili bilimsel kuramları ve uygulamaya ilişkin yaklaşımları yakından izlemeyi zorunlu kılmak-
tadır. Sistematik öğretim tasarımı çalışmaları özellikle İkinci Dünya Savaşı’nı izleyen yıllarda ortaya çıkmış
ve zaman içinde hem örgün hem de sürekli öğrenme ortamlarında hızla yaygınlaşmıştır. Alandaki çalışma-
larda genellikle yeni öğretim teknolojileriyle bağlantılı tasarımlar yapıldığı için öğretim tasarımı uygula-
maları her dönemde baskın olan eğitim teknolojileriyle ilişkili olmuştur. Bu kapsamda çok sayıda öğretim
tasarımı modeli üretilmiştir. Günümüzdeki öğretim tasarımı çalışmaları çoğunlukla sosyal/sayısal ağlarda
öğrenme konusunda yoğunlaşmaktadır. Gittikçe bağımsız bir kimlik kazanan ama disiplinlerarası doğasını
yitirmeyen öğretim tasarımı alanı, günümüzde eğitim bilimlerinin önemli bir uzmanlık dalı olarak kabul
edilmektedir. Yaşam boyu öğrenme ve gelişim uygulamalarının artan ivmesiyle birlikte, başta okullar olmak
üzere birçok kamu kuruluşu, özel işletme ve sivil toplum örgütünde profesyonel öğretim tasarımcıları görev
yapmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Öğretim tasarımı, Öğrenme sistemlerinin geliştirilmesi, Öğretim teknolojisi, Öğretim tasarımı
kuramları, Sistematik öğretim tasarımı modelleri
 
 %°/¶0

°ï5(7ñ07(.12/2-ñ/(5ñ9(ñ/(7ñ
7$6$5,0,

Prof. Dr. Zahide YILDIRIM, ODTÜ

Özet
Bu bölüm ileti tasarımı alanının gelişim sürecini, ileti tasarımı ile ilgili kuramsal temelleri ve kuramsal
temeller dikkate alınarak geliştirilmiş bazı ileti tasarımı ilkelerini özetlemektedir. Bölümde, kuramsal çer-
çeve kapsamında algı, bellek, Çoklu Ortam Öğrenme Bilişsel Kuramı ve Bilişsel Yük Kuramı incelenmiştir.
Çoklu Ortam Öğrenme Kuramı ve Bilişsel Yük Kuramı temel alınarak geliştirilmiş dış bilşsel yükün azal-
tılması, iç bilişsel yükün düzenlenmesi ve ilgili bilişsel yükün artırılması ilkeleri ele alınmıştır. Bölümün
sonunda alan ile ilgili araştırma önerilerine yer verilmiştir.
Anahtar Kelimeler
İleti tasarımı, Bilişsel yük kuramı, Çoklu ortam öğrenme, Bilişsel kuram, İleti tasarım ilkeleri
 
 %°/¶0

°ï5(7ñ07(25ñ/(5ñ9(°ï5(7ñ0
7(.12/2-ñ/(5ñ

Yrd. Doç. Dr. Serkan ŞENDAĞ, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Vesile Gül BAŞER, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi

Özet
Öğretme-öğrenme çevrelerinin tasarlanması; iletişimden felsefeye, teknolojiden ekonomiye pek çok
alan ile etkileşimli olarak değişen ve güncellenen dinamik bir çalışma alanıdır. Özellikle bir konu alanı için
oluşturulan öğretimin tasarlanması, geliştirilmesi ve uygulanmasına yönelik teoriler çağdaş felsefi akımlar-
dan ve teknolojik gelişmelerden etkilenmektedir. Modernizim döneminin temel öğrenme felsefesini yan-
sıtan davranışçılık yaklaşımı programlı öğretim gibi kendisini referans alan teorilerin ortaya çıkmasına
neden olurken; benzer şekilde, Post-modernizmin yansıması olan oluşturmacılık da öğrenen, öğretici, or-
tam ve teknolojinin öğretme-öğrenme ortamındaki işlev ve rollerine ilişkin paradigma kaymalarına neden
olmuştur. Yirmi birinci yüzyılın henüz başında, değişen öğrenen özellikleri, çalışma hayatının gereklilikleri
ve gelişen teknoloji öğretim etkinliklerinin planlamasında, uygulanmasında ve değerlendirilmesinde yeni
paradigmaların ve buna bağlı olarak öğretim teorilerinin geliştirilmesi tartışmalarını başlatmıştır. Bilimin
birikimli bir süreç olduğu göz önünde bulundurulduğunda yeni teorilerin ortaya çıkması için öncekileri
tartışarak güncellemeler yapmanın veya yenilerini ortaya koymanın daha sağlıklı olacağı düşünülmektedir.
Bu bağlamda bu bölümün temel amacı, öğretimin tasarlanması ve gerçekleştirilmesi sürecinde başlıca öğre-
tim teorilerinin ortaya koydukları kuramsal çerçeveyi uygulamaya yönelik örneklerle tartışmaktır.
Anahtar Kelimeler
Öğretim teorileri, Öğrenme kuramları, Davranışçılık, Bilişselcilik, Oluşturmacılık
 
 %°/¶0

°ï5(7ñ07(.12/2-ñ6ñ9(
'$95$1,ì¡,/,.

Yrd. Doç. Dr. Ertuğrul USTA, Mevlana Üniversitesi

Özet
Öğrenme kuramları öğrenmenin hangi koşullar altında oluşacağını ortaya koymakla birlikte öğrenme
ve öğretme sürecinde en önemli başat öğelerden biri olarak kabul edilmektedir. Öğrenme kuramları hayatın
tüm alanlarında meydana gelen öğrenmelerin hangi süreçlerden geçerek nasıl oluştuğunu açıklamaya çalı-
şır. Bu bölümde, öğrenme kuramlarından biri olarak öğrenmeyi uyarıcı-tepki bağıyla açıklayan ve öğretim
tasarım ve teknolojileri alanına etki anlamında en çok kaynaklık eden davranışçı kuram ve bu kuramın
öğretim tasarımı süreci açısından etkileri açıklanacaktır.
Anahtar Kelimeler
Davranışçılık, Öğretim teknolojisi, Öğretim tasarımı
  %°/¶0 
°ï5(7ñ07(.12/2-ñ6ñ1'(%ñ/ñì6(/
<$./$ì,0/$5o%ñ/p6ñ+ñ5/ñ.(/ñ0(
o%ñ/p*ñ6$<$59(o%ñ/pñì6(/

Yrd. Doç. Dr. Eylem KILIÇ, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Özet
Bilişsel bilimler, bilişsel psikoloji, bilgisayar bilimleri ve nörobilimin birleşmesi sonucu ortaya çıkmış-
tır. Bilişsel bilimler, başlangıç aşamasında bilgisayar metaforu ve bilgi işleme modelini, bilgi işlem süreci-
ni açıklamak için yeterli görürken, günümüzde insan gibi çıkarımda bulunan, genelleme yapabilen, hata
yapabilen ancak henüz duyguları olmayan ve nöral ağlar olarak adlandırılan yeni bilgisayarlar üzerinde
çalışmaktadır (Solso, Maclin & Maclin, 2007). Kitabın bu bölümde, psikoloji biliminin doğuşunun tarihsel
gelişimine kısa bir şekilde değinildikten sonra, bilişsel psikoloji ve bilişsel bilimlerin gelişim süreci ve temel
bazı bilişsel teoriler açıklanmıştır. Bu teorilerin öğretim teknolojilerinde kullanımına kısaca değinildikten
sonra, bu bölümün asıl amacı olan öğretim teknolojisinde bilişsel yaklaşımların kullanımına ilişkin derin-
lemesine bilgiler ayrı bir başlık altında sunulmuştur. Sonuç olarak, bilişsel bilimler öğretim teknolojileri
alanına, özellikle çoklu ortam tasarımı ve mesaj tasarımı açısından önemli katkılar sağlamış ve öğretim ta-
sarım sürecine hâkim olan davranışçı yaklaşımın etkilerini azaltarak bilişsel bir yaklaşımın yer edinmesine
sebep olmuştur.
Anahtar Kelimeler
Biliş, Bilgisayar, Zihinsel gösterim, Öğretim teknolojisi, Bilişsel bilimler
  %°/¶0 
OLUŞTURMACI PERSPEKTİFTEN
TEKNOLOJİNİN ÖĞRENME-ÖĞRETME
SÜRECİNE ENTEGRASYONU
Doç. Dr. Erdoğan TEZCİ, Balıkesir Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Serkan PERKMEN, Balıkesir Üniversitesi

Özet
Teknolojiyi eğitimde iki farklı bakış açısının ışığı altında kullanmak mümkündür. Birinci bakış açısına
göre, teknoloji geleneksel öğretim yolu olan öğretmenden öğrenciye bilgi aktarma sürecini destekler. Öğ-
retmen, teknoloji yardımıyla bilgisini öğrencilerine aktarır. İkinci bakış açısına göre, teknoloji öğrencilerin
işlenen konu ile ilgili bilgi oluşturmasına yardımcı olur. Öğrenciler bilgi araştırır, hangi bilgilerin gerekli
hangilerinin gereksiz olduğunu sorgular ve öğretmenine bilgisini ispat etmek için teknoloji kullanarak ta-
sarladığı bir materyal ortaya koyar. Oluşturmacılığın öğretim teknolojisine uygulanması ikinci bakış açısına
paraleldir. Öğretmen bilgi aktarmaz, öğrencilerin bilgiyi oluşturmasına yardımcı olan bir rehber görevini
üstlenir. Teknoloji öğrencinin ne öğrendiğini gösteren bir elçidir. Sınıfta teknoloji kullanılarak öyle bir öğ-
retim yapılır ki, teknoloji olmadan o şekilde öğretim yapılması mümkün olmaz. Bu bölümün amacı oluştur-
macılık ışığı altında öğretim teknolojilerinin nasıl kullanılabileceği ile ilgili bilgi vermektir.
Anahtar Kelimeler
Oluşturmacılık, Öğretim teknolojileri, Eğitimde teknoloji entegrasyonu
  %°/¶0 
°ï5(10(7$5=,9(°ï5(7ñ0
7(.12/2-ñ/(5ñ

Doç. Dr. Feza ORHAN, Yıldız Teknik Üniversitesi

Özet
Öğretim ortamları, Bilişim Teknolojilerine (BT) dayalı öğretim araçlarının kullanımı ile çarpıcı bir
biçimde değişime uğramaktadır. Günümüzde, herhangi bir öğretim teknolojisi kullanılmadan oluşturu-
lan öğretim ortamından söz etmek mümkün görünmemektedir. Diğer taraftan, öğrenme tarzı, bireylerin
öğrenme süreçlerinde etkili olan önemli bireysel farklılıklardan biri olarak uzun zamandan beri üzerin-
de çalışılan değişkenlerden biridir. Öğretim araçlarının, özellikle de BT’nin öğrenme sürecinde kullanımı
ve öğrenme tarzı ilişkisi üzerine birçok araştırma yapılmaktadır. Her araştırmada birbirinden farklı tarz
türleri, farklı ölçme araçları ve farklı BT entegrasyonları ele alınmakta ve incelenmektedir. Bu bölümde,
vardıkları farklı sonuçlar açısından bu araştırmalar irdelenmekte ve öğretim teknolojilerinin öğrenme sü-
reci ile başarılı olarak bütünleştirilmesinin arkasındaki temel öğe olan materyal tasarım ilkelerinin vardığı
sonuçlar özetlenmektedir.
Anahtar Kelimeler
Bireysel farklılıklar, Öğrenme tarzı, Öğretim ortamları
  %°/¶0
%ñ/ñì6(/
6ñ1ñ5%ñ/ñ09(°ï5(10(

Yrd. Doç. Dr. Erol ÖZÇELİK, Atılım Üniversitesi

Özet
Teknolojideki gelişmelerle birlikte günümüzde insan beyninin yapısı ve fonksiyonları derinlemesine
incelenebilmektedir. Son yıllarda bilişsel sinirbilim, zihinsel süreçlerden sorumlu beyin alanlarını ortaya
çıkarma ve zihnin nasıl çalıştığı konularında önemli bilgi birikimi sağlamasına rağmen, bu bulgular eğitim
araştırmalarına ve pratiğine yeterince uygulanmamaktadır. Bu ihtiyaçtan hareketle, mevcut bölümün temel
amacı bilişsel sinirbilim alanında elde edilen sonuçların eğitime nasıl entegre edilebileceğini ve ne gibi
katkılar sağlayabileceğini tartışmaktır. Ayrıca, sinirbilim alanında kullanılan bilimsel yöntemler sayesinde
yapılabilecek özgün eğitim araştırmalarına örnekler verilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Bilişsel sinirbilim, Bilişsel psikoloji, Beyin araştırmaları, Zihinsel süreçler
  %°/¶0 
352-(7$%$1/,
°ï5(10(

Dr. Aslıhan KOCAMAN KAROĞLU, Gazi Üniversitesi

Özet
Proje tabanlı öğrenme, öğrenmeyi projeler etrafında şekillendiren, öğrenenlerin işbirliği içerisinde,
sorular sorarak, sorgulayarak kendi öğrenmelerini yönlendirdiği yenilikçi bir yaklaşımdır. Öğretim prog-
ramındaki bilgilerin birer küçük bilgi yığını olarak öğretilmesine karşı geliştirilmiş olmakla birlikte, etkili
iletişim becerisine sahip, problem çözme yeteneği gelişmiş, farklı kişilerle bir arada verimli bir biçimde çalı-
şabilen bireylerin yetiştirilmesine katkısı olmasından dolayı öğretim sürecine farklılık getiren bir yaklaşım
olarak görülmektedir. Proje tabanlı öğrenmeyle öğrenenlere belirlenmiş yollar sunulmadan, takip etmeleri
gereken kati bir ders planı uygulanmadan, gerçekten öğrenmeye değen bir konunun derinlemesine ince-
lenmesi söz konusudur. Bu yaklaşımla, öğrenenler birinci elden bir şeyin nasıl yapılacağını deneme fırsatı
bulmaktadırlar. Bilgiyi kendileri yapılandırarak öğrenmelerini yönlendirirken yaratıcılıklarını geliştirmek-
te, farklı kişilerle işbirliği yaparak sorunları çözmeye çalışmaktadırlar. Proje tabanlı öğrenmenin, sınıf orta-
mında gerçek yaşam bağlamında uygulamalarla çalışmaya olanak tanımasıyla; çok yönlü projelerle çalışan
öğrenenlerin okulun çok ötesinde, gerçek hayata göre yetiştirilmesinde önemli bir yeri vardır. Bu bölümde
proje tabanlı öğrenmenin ne olduğundan, temellerinin nereye dayandığından, uygulamaya yönelik süreçle-
rinden bahsedilmiş; genel detaylarına ve proje tabanlı öğretimle teknolojinin ilişkisine değinilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Proje tabanlı öğrenme, Proje tabanlı öğrenmenin temelleri, Eğitimde projeler, Proje yaklaşımı, Dikkat
çekici soru
  %°/¶0 
8<$5/$1$%ñ/ñ5¡(95ñ0ñ¡ñ
°ï5(10(6ñ67(0/(5ñ

Doç. Dr. Fethi A. İNAN Texas Tech Üniversitesi

Fatih ARI Texas Tech Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Raymond FLORES Texas Tech Üniversitesi
İsmahan ARSLAN-ARI Texas Tech Üniversitesi
Dr. Amani ZAİER Texas Tech Üniversitesi

Özet
Uyarlanabilir çevrimiçi öğrenme sistemleri, bireylerin kişisel gereksinimlerini göz önünde bulundu-
rarak, öğrenme sürecini kişiselleştirmek için farklı mekanizmalar sunmaktadır. Bu bölümde, uyarlanabi-
lir çevrimiçi öğrenme, çevrimiçi öğrenme ve uyarlanabilir sistem tasarımında bireysel farklılıkların etkisi,
farklı uyarlama teknikleri ve de uyarlanabilir sistem tasarımı, geliştirme ve uygulanmasında karşılaşılabile-
cek zorluklar ele alınacaktır. Bu bölümün temel amacı kişiselleştirilmiş çevrimiçi öğrenmenin geleceğinin
gelişimini biçimlendirmek için bir çerçeve sunmaktır.
Anahtar Kelimeler
Uyarlanabilir çevrimiçi öğrenme ortamları, Bireysel farklılıklar, Kişiselleştirilmiş öğretim, Çevrimiçi
öğrenme
  %°/¶0 
°ï5(7ñ07(.12/2-ñ/(5ñ
$5$ì7,50$/$5,1'$.ñ<°17(06(/
(ïñ/ñ0/(5
Sevda KÜÇÜK Atatürk Üniversitesi
Rabia M. YILMAZ Atatürk Üniversitesi
Melike AYDEMİR Atatürk Üniversitesi
Özlem BAYDAŞ Atatürk Üniversitesi
Doç. Dr. Yüksel GÖKTAŞ Atatürk Üniversitesi

Özet
Öğretim teknolojileri alanı tarihsel süreç içerisinde pek çok dinamikten etkilenerek anlamsal ve yön-
temsel değişikliklere uğramıştır. Alandaki değişiklikleri bilmek, ne tür araştırmalara ihtiyaç duyulduğunun
belirlenmesi, mevcut durumun ortaya konulması ve eksikliklerin görülmesi noktasında araştırmacılara
önemli katkılar sağlamaktadır. Bu doğrultuda, araştırmacılar alandaki değişimi ve yöntemsel eğilimleri or-
taya çıkarmak amacıyla teorik ve pratik açıdan yapılan çalışmaları analiz etmişlerdir. Bu çalışmada da belir-
lenen dergilerdeki (Educational Technology Research and Development, Cognition and Instruction ve Bri-
tish Journal of Educational Technology) 2002-2011 yılları arasında yayınlanan 1019 makale içerik analizi
yöntemiyle incelenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre alanda gerçekleştirilen çalışmalarda en çok kullanılan
araştırma yönteminin nicel araştırma yöntemi olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca, “alan yazın/derleme”, “nitel
örnek olay” ve “çeşitleme” yöntemlerinin de sıklıkla tercih edildiği belirlenmiştir. Bunun yanı sıra örneklem
belirlemede genellikle lisans düzeyinden “amaca uygun” ve “kolay ulaşılabilir” örnekleme yöntemiyle “31-
100 arası” örneklem sayısının seçildiği görülmüştür. Veri toplama aracı olarak sıklıkla anketin kullanıldığı,
verilerin analizinde ise “frekans/yüzde/çizelge” kullanımı başta olmak üzere betimsel analiz yöntemlerinin
tercih edildiği belirlenmiştir. Bu bölümde sunulan verilerin alandaki çalışmalarda kullanılan yöntemlerin
geliştirilmesine katkı sağlayacağı, araştırmacılara, editörlere ve hakemlere yol gösterici nitelikte olacağı dü-
şünülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Yöntemsel eğilim, Öğretim teknolojileri, Araştırma eğilimleri
  %°/¶0 
7¶5.ñ<(n'((ïñ7ñ07(.12/2-ñ/(5ñ
$/$1,1'$<$<,0/$1$1
<¶.6(./ñ6$169(
'2.725$7(=/(5ñ1'(*(1(/
(ïñ/ñ0/(5

Feray UĞUR ERDOĞMUŞ, ODTÜ

Prof. Dr. Kürşat ÇAĞILTAY, ODTÜ

Özet
Bu çalışmanın temel amacı Türkiye’de eğitim teknolojileri alanındaki araştırma eğilimlerini analiz et-
mek ve araştırma konusu, türü ve yöntem açısından genel eğilimleri belirlemektir. Çalışmanın evrenini
Türkiye’de eğitim teknolojileri bölümlerinde 1999-2010 yılları arasında basılan tüm doktora ve yüksek li-
sans tezleri oluşturmaktadır ve araştırmada evrenin tamamının incelemesi amaçlanmıştır. Araştırma bul-
gularına göre tezlerin çoğunda nicel araştırma yöntemi ve çoğunlukla deneysel araştırma deseni kullanıl-
mıştır. Çalışma sonuçlarına göre tezlerin çoğunda kolay ulaşılabilen (convenient) örneklem ve örneklem
olarak 31 – 100 adet denek kullanmışlardır. Ayrıca, anket, başarı testi ve görüşme en çok tercih edilen veri
toplama yöntemleri olarak bulunmuştur. Buna ilaveten, yüksek eğitim kurumları araştırma ortamı olarak
en çok tercih edilen araştırma çevresidir. Son olarak, tezlerin çoğunda medya dağıtım sistemi biçimi, medya
karşılaştırma çalışmaları ve öğretici/öğrenen değişkenleri incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Öğretim teknolojisi, Araştırma eğilimleri, İçerik analizi
  %°/¶0 
'(1(<6(/$5$ì7,50$/$59(
°ï5(7ñ07(.12/2-ñ/(5ñ
Yrd. Doç. Dr. Hamide ŞAHİNKAYASI, Mustafa Kemal Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Yunus ŞAHİNKAYASI , Mustafa Kemal Üniversitesi

Özet
Bu bölümde öğretim teknolojisi alanında sıklıkla başvurulan araştırma yöntemlerinden deneysel araş-
tırma yaklaşımı ele alınmaktadır. Bölüm dört ana kısımdan oluşmaktadır. İlk kısımda deneysel araştırma-
nın tanımı, özellikleri ve öğretim teknolojisinde kullanılan türleri anlatılmıştır. İkinci kısımda, deneysel
araştırmaların doğruluğunu etkileyen faktörler incelenmiştir. Üçüncü kısımda öğretim teknolojisi alanında
deneysel çalışmaların nasıl yapıldığı, dördüncü kısımda ise deneysel araştırmaların nasıl rapor edilmesi
gerektiği üzerinde durulmuştur.
Nicel araştırma yaklaşımlarından deneysel araştırma yöntemleri özellikle neden-sonuç ilişkileri içeren
hipotezlerin test edilmesi için hala önemini korumaktadır. Ancak günümüz öğrenme kuramları, öğrenme-
nin daha karmaşık bir olgu olduğunu vurguladığı için, sadece bir kaç değişkenin öğrenmeyi etkilediğini
iddia eden çalışmalara kuşkuyla bakılmaktadır. Bu nedenle, klasik deneysel araştırma yöntemleri yerine;
öğrenenin öğrenme ortamındaki medya, öğretim yöntemi, öğretim materyali, fiziksel koşullar, eğitmen ve
diğer öğrenenler gibi değişkenlerle ilişkilerini ve etkileşimlerini dikkate alan, bu değişkenler arasında doğ-
rusal olmayan ilişkileri de inceleyebilen yeni deneysel araştırma yöntemlerine, veri toplama ve analiz etme
tekniklerine ihtiyaç duyulmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Evren, Örneklem, Bağımlı değişken, Bağımsız değişken, İç geçerlik, Dış geçerlik, Gerçek deneysel de-
sen, Yarı-deneysel desen.
  %°/¶0 
7$6$5,07$%$1/,
$5$ì7,50$

Yrd. Doç. Dr. Özlem ÇAKIR, Ankara Üniversitesi

Özet
Bilimsel gelişmeler her alanda olduğu gibi, tasarım alanında da yepyeni boyutlar kazandırmıştır. Ön-
ceden madde üzerinde yapılan tasarımlar artık bilgisayar, internet üzerinden yapıldığı için tasarım kavramı
daha yaratıcı ve zengin bir hale gelmiştir. Öğretim teknolojilerinin de gelişmesiyle birlikte öğretim tasa-
rımlarının test edilmesi, iyileştirilmesi için biçimleyici bir araştırma yöntemi olarak ele alınması bilimsel
bir zorunluluk haline gelmiştir. Bu bölümde, yapılan tasarımları; sistematik, deneysel ve kuramsal olarak
değerlendiren araştırma yöntemi olan “tasarım tabanlı araştırma”nın tanımı, özellikleri ve uygulanışı, diğer
araştırma yöntemleri ile benzerlikleri ve farklılıkları hakkında bilgi verilecektir.
Anahtar Kelimeler
Tasarım, Tasarım araştırması, Tasarım deneyleri, Araştırma yöntemleri, Tasarım tabanlı araştırma
  %°/¶0 
7$6$5,09(*(/ñì7ñ50(
$5$ì7,50$/$5,

Yrd. Doç. Dr. Erhan ŞENGEL, Uludağ Üniversitesi

Özet
Bu bölümde tasarım ve geliştirme araştırma yöntemlerinin öğretim tasarımı ve geliştirme çalışmala-
rındaki etkisi ve özellikleri tartışılacaktır. Tasarım ve geliştirme araştırmalarının genel özellikleri verilirken
geliştirme ve araştırma arasındaki ilişkiden bahsedilecektir. Bu bölümün amacı, öğretim tasarımcıları ta-
rafından öğretim sorunlarının nasıl tanımlandığı ve bu sorunların çözümünde tasarım, geliştirme ve de-
ğerlendirme süreçlerinin kanıta dayalı ve sistematik bir çalışma ile nasıl çözüldüğü konusunda bilgilendir-
mektir. Araştırmanın sonuçlarının genellenmesi ve/veya araştırmanın içeriksel olarak belirlenmesine göre
iki farklı sınıflandırmada tasarım ve geliştirme araştırma yöntemlerinden bahsedilecektir. Bu iki sınıflan-
dırmada yapılan çalışmalarda kullanılan katılımcı türleri ve bu katılımcıların projenin hangi aşamalarında
verilerin toplanılmasında kullanılabilecekleri karşılaştırılacaktır. Ayrıca, tasarım ve geliştirme araştırma
yöntemlerinin farklı evrelerinde kullanılabilecek olan araştırma yöntemleri iki sınıflandırma için kıyasla-
nacaktır. Her iki kategori için araştırma projelerinin raporlama basamakları olan problemin tanımlanması,
alan yazın taraması ve araştırma yöntemleri açıklanacaktır. Tasarım ve geliştirme araştırma yöntemlerinde;
problemin tanımlanmasında dikkat edilecek önemli hususlar çalışmadaki katılımcıların verilmesi, araştır-
ma tasarımı ve yöntemleri, verilerin toplanması, değerlendirilmesi ve son olarak da sonuçların yorumlan-
ması basamakları detayları ile açıklanacaktır.
Anahtar Kelimeler
Tasarım ve geliştirme araştırması, Öğretim tasarımı, Değerlendirme araştırmaları, Araştırma yöntem-
leri
  %°/¶0 
%ñ5$5$ì7,50$0(72'2/2-ñ6ñ
2/$5$.(7.ñ1/ñ.7(25ñ6ñ

Yrd. Doç. Dr. Türkan KARAKUŞ, Atatürk Üniversitesi

Özet
Bu bölümde etkinlik teorisinin (Activity Theory) öğretim teknolojileri alanındaki araştırmalarda me-
todolojik olarak kullanım örnekleri ve yeni araştırmalarda nasıl işe koyulabileceği ele alınacaktır. İnsan-
ların tüm eylem ve öğrenmelerinin onların içinde bulunduğu bağlamın tüm unsurlarından doğal olarak
etkilendiği varsayımına dayanan etkinlik teorisi temel olarak bağlamın analiz edilmesini kolaylaştıran bir
araç durumundadır. Etkinlik teorisi bir bağlamda belirli zamanlarda oluşmuş etkinlik sistemlerinin zaman-
la değişiminin ortaya koyulması ve ardışık etkinlik sistemleri arasındaki ilişkilerin bulunması, öğrenme
ortamlarının tasarımı için gereken adımların tespit edilmesi, bir etkinlik içindeki uyuşmazlıklar ve ikilem-
lerin tanımlanarak problemlerin çözümlenmesi gibi bir çok konuda etkin bir analiz aracı sunmaktadır. Bu
bölümde, öncelikle etkinlik teorisinin temelleri ele alınmış, örneklerle etkinlik teorisinin farklı şekillerde
uygulamaları gösterilmiş ve yeni çalışmalarda etkinlik teorisinin daha farklı nasıl kullanılabileceği konu-
sunda önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Etkinlik teorisi, Etkinlik sistemi, Etkinlik sistemi yaklaşımı, Öğretim teknolojileri, Nitel araştırma
yöntemleri
  %°/¶0 
626<$/$ï$1$/ñ=ñ
°ï5(7ñ07(.12/2-ñ/(5ñ
$/$1,1'$8<*8/$10$6,

Yrd. Doç. Dr. Uğur KALE, West Virginia Üniversitesi

Özet
Gelişen İnternet teknolojilerinin eğitimdeki artan yaygınlığı, öğrenmenin ve öğrenci etkileşiminin
bu tür ortamlarda ölçülmesi ve değerlendirilmesi hakkında bir çok soruyu gündeme getirmektedir. Inter-
net tabanlı ortamlarda öğrenim nasıl ölçülmeli? Kullanılan güncel yöntemler, öğrencilerin öğrenimlerini,
aralarındaki etkileşimlerini ve internet ortamındaki katılımlarını anlayabilmek için yeterli midir? Bu bölü-
mün amacı, İngilizcesi Social Network Analysis (SNA) diye bilinen, sosyal ağ analiz (SAA) tekniğinin bu
tür sorular karşısında nasıl bir alternatif yöntem oluşturduğunu göstermektir. İlgili teoriler ve tanımların
yanında, sosyal ağ analiz yönteminin uygulanması, iki farklı araştırma çalışması ile örneklenmiştir. İlk ör-
nek içerik analizi çerçevesinde kişilerden oluşan sosyal bir ağı incelerken, ikinci örnek kavramlardan oluşan
sosyal bir ağa odaklanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Sosyal ağ analizi, İnternet tabanlı öğretim, İnternet forumu, İçerik analizi, Kavram haritası
  %°/¶0 
(ïñ7ñ0'(
6ñ67(0ñ.'(ïñìñ0

Yrd. Doç. Dr. Semiral ÖNCÜ, Uludağ Üniversitesi

Özet
Günümüz eğitim ve öğretim faaliyetleri halen geçmişte kullanılan yöntemlere göre şekillendirilmek-
te, endüstri toplumuna ait karakteristikleri sergilemektedir. Oysaki bilgi toplumunun çağın getirdiği yeni
yöntemlerle eğitim almasına ihtiyaç duyulmaktadır. Böyle bir dönüşüm sistemik değişim gerektirir. Eği-
timde sistemik değişim kelime anlamı itibariyle, eğitimi bir sistem olarak düşünerek değişimi planlamak
ve gerçekleştirmek demektir. Bunu yaparken eğitimin onu çevreleyen diğer sistemlerle bağlantılı olduğu
gerçeğine vurgu yapar. Bu bir süreçtir ve Yeniliklerin Yayılması (Rogers, 2004) modelinde öngörülen bir
takım aşamalardan geçildikten sonra tamamlanır. Sistemik değişime rehberlik etmek üzere birçok model
üretilmiştir. Bu modeller “Yeniliklerin Yayılması” ile büyük benzerlikler gösterirler. Sistemik değişimin eği-
tim alanında yaygınlaşması konusunda en çok tanınan isimlerden birisi Charles M. Reigeluth’tur. Sürecin
başarılı olabilmesi için değişim yönetimi gerekir ve sistemi oluşturan tüm unsurların birlikte hareket etmesi
elzemdir. Sistemik değişim üzerine birçok çalışma bulunmakla birlikte, değişimin sonuçlarını irdeleyen
araştırma çalışmalarına az rastlanmaktadır. Türkiye’deki sistemik değişim faaliyetleri de aynı karakteristiği
izlemektedir. Bu bölüm sistemik değişim kavramını tüm bu yönleriyle inceleyerek Türkçe literatüre kap-
samlı bir çalışma sunma gayretiyle hazırlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Sistemik değişim, Sistem, Öğretim teknolojileri, Yeniliklerin yaygınlaştırılması, Paradigma kayması
  %°/¶0 
2.8//$5'$7(.12/2-ñ
(17(*5$6<2187(.12/2-ñ
/ñ'(5/ñïñ9(7(.12/2-ñ
3/$1/$0$6,
Yrd. Doç. Dr. Recep ÇAKIR, Amasya Üniversitesi

Özet
Bu bölümün amacı, okullarda teknoloji entegrasyonunun önemini, teknoloji liderliği ve teknoloji plan-
laması açısından değerlendirmektir. Öncelikle; liderlik, eğitim liderliği, okul liderliği ve teknoloji liderliği
kavramları ve bu kavramlara ait özellikler açıklanmıştır. Hızla gelişen teknolojinin bankacılık, sağlık, sanayi
vb. pek çok alanda kullanıldığı gibi eğitim süreçlerinde de etkili olarak kullanılması kaçınılmazdır. Gü-
nümüz dijital çocukları her çıkan teknolojik cihazı kullanmaya daha yatkındırlar. Bu teknolojileri eğitim
süreçlerine entegre etmek ve etkili kullanmak teknoloji liderlerinin sorumlulukları arasındadır. Bu yüz-
den, okullarda teknoloji entegrasyonu için önemli etkenlerden olan okul yöneticilerinin (müdür ve mü-
dür yardımcısı) ve bilişim teknolojileri öğretmenlerinin teknoloji liderleri olarak özellikleri incelenmiştir.
Teknoloji liderlerinin sorumlulukları ve teknoloji liderlerinden beklentiler tartışılmış, teknoloji liderlerinin
teknolojiyi takip etmeleri için yapması gerekenler ifade edilmiştir. Okullar, birer öğrenen organizasyon ola-
rak düşünüldüğünde okullarda görev yapan yöneticilerin ve bilişim teknolojisi öğretmenlerinin teknoloji
liderliğinin önemi üzerinde durulmuştur. Son olarak, gelişen teknolojileri okullara entegre edebilmek için
teknoloji planlamasının önemi ve bunun özellikleri açıklanmıştır. Teknoloji planı modelleri ve plan hazır-
lanırken dikkat edilmesi gereken noktalardan bahsedilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Teknoloji entegrasyonu, Teknoloji liderliği, Bilişim teknolojisi öğretmeni, Teknoloji planlaması
  %°/¶0 
°ï5(7ñ07(.12/2-ñ/(5ñ1ñ1
°ï5(10(257$0/$5,1$
(17(*5$6<218

Yrd. Doç. Dr. Ünal ÇAKIROĞLU, Karadeniz Teknik Üniversitesi

Özet
Teknolojinin hızla gelişmesi, teknolojiyi öğrenme ortamlarına entegre etme çalışmalarına hız kazan-
dırmıştır. Öğrenme ortamlarına teknolojinin entegrasyonu, yönetici, öğretmen, okul, teknik donanımlar,
eğitim politikaları, öğrenci, veli vb. gibi hemen hemen eğitim sisteminin tüm unsurlarıyla bir şekilde ilişkili
olan zor bir süreçtir. Entegrasyon çerçevesinde düşünüldüğünde; teknoloji kullanılarak öğretilenler tekno-
loji kullanmadan da aynı düzeyde öğretilebiliyorlarsa, bu noktada teknolojinin entegrasyonu gerçekleşe-
miyor demektir. Bu süreçte başarıya ulaşmak için; entegrasyona temel teşkil eden kuramların ve uygulama
modellerinin dikkate alınması gereklidir. Bu bölümde kuramlar; yeniliklerin benimsenmesi ve yayılmasına
yönelik temel kuramlar ve teknolojinin kabul edilmesine yönelik kuramlar olarak incelenmektedir. Bununla
birlikte uygulama alanında yapılan çalışmaları modellemek üzere öğretmen ve okul düzeyindeki entegras-
yon modelleri tartışılmıştır. Ayrıca, uygulama alanında yaşanabilecek engeller iki temel unsur olan okul ve
öğretmen düzeyinde sınıflandırılarak sunulmuştur. Çalışmada farklı uygulamalardan örneklerden de yarar-
lanılarak teknoloji entegrasyonunun hızlandırılması ve başarıya ulaştırılması konusunda çözüm önerileri
sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Bilgi iletişim teknolojileri, Teknoloji entegrasyonu, Entegrasyon önündeki engeller
  %°/¶0 
ñ/.9(257$°ï5(7ñ0'(
°ï5(7ñ06(/$0$¡/,7(.12/2-ñ
.8//$1,0,

Yrd. Doç. Dr. Özgen KORKMAZ, Mevlana Üniversitesi

Özet
Bu bölümün amacı ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında öğretim amaçlı teknoloji kullanımının
durumunu ortaya koymaktır. Bu çerçevede, öncelikle teknolojideki gelişmeler genel olarak ele alınarak tek-
nolojik gelişimin hızı ifade edilmeye çalışılmıştır. İkinci kısımda, ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında
teknolojiden yararlanmanın neden önemli olduğu tartışılarak teknolojinin eğitime katkıları vurgulanmıştır.
Üçüncü kısımda, ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında teknolojiden ne kadar yararlanılabildiği sorgu-
lanmış ve araştırma bulgularına dayalı olarak yararlanma düzeyi betimlenmeye çalışılmıştır. Son kısımda
ise teknolojiden yeterince yararlanamamanın nedenleri analiz edilerek çözüm önerileri sunulmuştur. Sonuç
olarak Türkiye’de ilköğretim ve ortaöğretim düzeyinde bilgi ve iletişim teknolojilerinde yeterince yararlanı-
lamadığı, buna neden olan en önemli eksikliklerin öğretmenlerin bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanma
konusunda önemli eksikliklerinin olması, öğretim programlarındaki teknoloji entegrasyonuna dönük dü-
zenlemelerin yeterli olmayışı olduğu sonucuna varılmıştır. Çözüm önerileri ise şunlardır: Sürekli ve kalite-
li hizmetiçi eğitim faaliyetlerinin yürütülmesinin sağlanması. Öğretmenlerin bilgi ve beceri eksikliklerini
kapatmaya dönük teknik, pedagojik destek ve rehberlik hizmetlerinin sağlanması. Teknoloji planlamasının
her düzeyde yapılması. Sanal eğitim portalları ve elektronik destek sistemleri kurulması ve öğretim prog-
ramlarının sürekli güncel tutularak, teknolojik entegrasyona dönük tedbirlerin alınması.
Anahtar Kelimeler
Teknoloji, Planlama, Öğretmen, Entegrasyon
  %°/¶0 
°=(/(ïñ7ñ0'(°ï5(7ñ0
7(.12/2-ñ/(5ñ1ñ1.8//$1,0,

Doç. Dr. Hasan KARAL, Karadeniz Teknik Üniversitesi

Özet
Bütün bireylerin eğitiminde olduğu gibi özel eğitime ihtiyaç duyan bireylerin eğitiminde de, onların
ileride başkalarına bağımlı olmadan yaşamlarını sürdürmeleri, kendi kendilerine yetecek duruma gelmeleri
ve toplumla bütünleşmeleri amaçlanmaktadır. Bu amaca ulaşılması, bireyin bireysel farklılıkları ile yapabil-
dikleri dikkate alınarak eğitim gereksinimlerinin belirlenmesi ve gereksinimlerine uygun eğitim ortamları-
nın sunulmasıyla gerçekleşecektir. İlgili alan araştırmacıları ve tüm otoriteler artık hemfikirdir ki; normal
gelişen bireylerle özel eğitime ihtiyaç duyan bireyler arasında fırsat eşitliğinin sağlanması ve bu öğrencilerin
bireysel ihtiyaçlarına hitap edecek öğrenme ortamlarının oluşturulabilmesi günümüzde öğretim teknoloji-
lerinin olağanüstü gücünden yararlanmakla mümkün olacaktır. Bu bölümde, özel eğitimde kullanılan öğ-
retim teknolojilerinin neler olduğu ve ne amaçla kullanıldığı, ilgili alan yazınla desteklenerek okuyucuya
sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Özel eğitim, Öğrenme güçlüğü yaşayan öğrenciler, Destekleyici teknolojiler
  %°/¶0 
0¶+(1'ñ6/ñ.(ïñ7ñ0ñ1'(
7(.12/2-ñ.8//$1,0,

Yrd. Doç. Dr. Nergiz Ercil ÇAĞILTAY, Atılım Üniversitesi

Özet
Eğitim ve öğretim süreçlerinin teknoloji ile desteklenerek etkinliğinin ve verimliliğinin artırılması ko-
nusundaki çalışmalar, diğer mesleki eğitim ortamlarında olduğu gibi, mühendislik eğitiminde de önemli
bir yere sahiptir. Ancak, eğitim bilimleri alanında yaşanılan gelişmelerin, kullanılan yöntemlerin ve araştır-
maların mühendislik eğitiminde de uygulanması konusundaki çalışmalar diğer eğitim alanlarındaki kadar
yaygın değildir. Bu durumun aşılması amacıyla günümüzde, disiplinlerarası çalışabilme yeteneğine sahip
birçok araştırmacı, dünyada ve ülkemizde bu alana olan katkısını artırmaktadır. Bu kapsamda, ülkemizde
henüz bir araştırma alanı olarak tanınmamış olmasına rağmen, dünyada birçok enstitünün ve araştırma
merkezinin mühendislik eğitimi alanı ile ilgili çalışmaları yürütmek üzere kurulduğunu görmekteyiz. Dola-
yısıyla, mühendislik eğitimi alanında teknoloji ile zenginleştirilmiş eğitim ve öğretim ortamlarının hazırlan-
ması ve mühendislik eğitiminin bu ortamlar ile zenginleştirilmesi, iyileştirilmesi ve desteklenmesi konusu
da son yıllarda araştırmacıların ilgisini çeken bir alan haline gelmiştir. Kitabın bu bölümünde, mühendislik
eğitiminin genel durumu ve sorunları anlatılmakta ve özellikle günümüz teknolojileri ile mühendislik eğiti-
minin zenginleştirilmesi konusunda alanyazında yapılmış olan çalışmalar ve bu konuda yapılabilecek olan
yenilikçi açılımlarla ilgili bir değerlendirme yapılmaktadır. Ayrıca, eğitim bilimleri ve öğretim teknolojileri
alanlarındaki çalışmaların ilk ve orta öğretim ile sınırlı kalmaması, yüksek öğrenim süreçlerinde de benzer
yöntemlerin uygulanmasına olan ihtiyaç vurgulanmaktadır.Bölümün son kısmında mühendislik eğitiminin
geleceği ve mevcut durum ile ilgili bir değerlendirme yapılmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Mühendislik eğitimi, Eğitim ve öğretim teknolojileri, Yüksek öğretim, Meslek eğitimi
  %°/¶0 
6$ï/,.%ñ/ñ0/(5ñ(ïñ7ñ0ñ1'(
°ï5(7ñ07(.12/2-ñ/(5ñ

Yrd. Doç. Dr. Neşe ZAYİM, Akdeniz Üniversitesi

Özet
Günümüzde sağlık bakımında elektronik sağlık kayıtları, tıbbi karar destek sistemleri, görüntüleme
gibi sağlık bilgi sistemleri ve e-sağlık yenilikleri ile birlikte ciddi bir dönüşüm yaşanmaktadır. Sağlık bakım
sistemlerindeki gelişmeler, bu ortamlarda sağlık bakım hizmetini gerçekleştirecek sağlık profesyonellerin
eğitiminde de bir dönüşümü zorunlu kılmaktadır. Yeni teknolojiler, erişim ve iletim esnekliği, yaşam-boyu
öğrenme, işbirliği ve iletişim olanaklarıyla sağlık eğitiminde bu dönüşümü gerçekleştirme sürecinde bir çok
avantaj sunmaktadır. Sağlık eğitiminde bilgisayar destekli öğrenme (BDÖ) 1960’lı yıllarda daha çok temel
bilimler için geliştirilen uygulamalarla başlamış, web teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte 2000’li yıllarda
klinik bilimleri de kapsayan birçok alanda yaygınlık kazanmaya başlamıştır. Sağlık profesyonellerinin eğiti-
minde BDÖ, öğrencinin pasif katılımcı, bilginin eğitici tarafından aktarıldığı eğitici-merkezli yaklaşımlar-
dan, öğrenen-merkezli yaklaşımları içeren uygulamaları kapsayan bir aralıktaki uygulamaları içermektedir.
Sağlık alanında e-öğrenme uygulamalarının popülerlik kazanmasıyla birlikte, e-öğrenmenin etkinliğine
dair endişeler bu alanda literatürü de zenginleştirmiştir. Ancak, gerçekleştirilen araştırmaların büyük ço-
ğunluğu tanımlayıcı nitelikte ya da e-öğrenme ortamlarını geleneksel öğrenme ortamlarıyla karşılaştıran
çalışmalardan oluşmakta, bu teknolojilerin nerede, ne zaman ve nasıl kullanılacağı konusunda uygulama-
yı bilgilendirmede yetersiz kalmaktadır. Sağlık bakımdaki ihtiyaçlar ve yönelimler, günümüz ve geleceğin
sağlık profesyonellerinin ihtiyaçlarına cevap verebilmek için eğitim stratejilerimizi bu yönde uyarlamamızı
zorunlu kılmaktadır. Sağlık bilimleri eğitiminde öğretim teknolojilerinin yaygınlaşması ve etkin kullanımı,
eğitim kurumlarının nitelikli öğrenme ortamı ve materyallerinin geliştirilmesini destekleyecek, öğretim
üyelerini ve öğrencileri bu ortamlara hazırlayacak planlarını oluşturmaları ve hayata geçirmeleriyle gerçek-
leşecektir.
Anahtar Kelimeler
Sağlık eğitimi, Bilgisayar destekli öğretim, E-öğrenme, Sağlık bilişimi
  %°/¶0 
.$50$°ï5(10(
257$0/$5,

Yrd. Doç. Dr. Nuray GEDİK, Akdeniz Üniversitesi

Özet
Karma öğrenme ortamı, öğretmenle öğrencinin yüz yüze bulunduğu ortamlarla çevrimiçi ortamların
birleştirildiği öğrenme ortamlarına verilen genel addır. Bu kavrama ilişkin yapılan tanımlamalarda, genel-
likle geleneksel öğrenme ortamlarında farklı öğrenme yaklaşımlarının ve teknolojilerinin kullanımına vur-
gu yapar. Karma öğrenme ortamı, sanal ortamların yaygınlaşmasıyla beraber özellikle yükseköğrenimde
kullanılır duruma gelmesine karşın hemen her düzey için geçerli olabilecek gelişmiş ve esnek bir yapıya
sahiptir. Bu tür öğrenme ortamları, iki farklı ortamın yapılarından herhangi bir şey yitirmeden bir arada
yalın biçimde bulunduğu ortamlar olarak düşünülmemeli; bunun yerine bu iki ortamın iç içe girerek yeni
bir senteze ulaştığı öğrenme ortamları anlaşılmalıdır. Yani “a+b” toplamı sonucunda ortaya çıkan bir “c”
durumu söz konusudur. Bu tip ortamlar, farklı öğrenme yaklaşımlarının benimsenmesinde ve öğrenme
ortamlarının kullanılmasında son derece önemlidir. Bu bölümde karma öğrenme ortamları hakkında temel
bilgiler, öğrenme modelleri, öğretim tasarımı, öğretmen rolleri ve öğretim ortamındaki sınırlılıkları çeşitli
boyutlarıyla ele alınacaktır.
Anahtar Kelimeler
Karma öğrenme, Karma öğrenme tasarımı, Hibrid öğrenme, Harmanlanmış öğrenme, Karma öğren-
menin sınırlılıkları
  %°/¶0 
$¡,.9(8=$.7$1°ï5(10(1ñ1
7(0(//(5ñ9($5$ì7,50$/$5,

Prof. Dr. Ali Ekrem ÖZKUL, Anadolu Üniversitesi

Prof. Dr. Cengiz Hakan AYDIN, Anadolu Üniversitesi

Özet
Açık ve uzaktan öğrenme, öğrenenlerin birbirlerinden ve öğrenme kaynaklarından zaman ve/veya me-
kan bağlamında uzaktan olduğu, birbirleriyle ve öğrenme kaynaklarıyla etkileşimlerinin uzaktan iletişim
sistemlerine dayalı olarak gerçekleştirildiği öğrenme sürecidir. Açık ve uzaktan öğrenme uygulamaları tüm
dünyada olduğu gibi ülkemizde de hızla yaygınlaşmaktadır. Uygulamalara paralel olarak, açık ve uzak-
tan öğrenmeye özgü kavram, ilke ve kuramlar da yaygın kullanılmaya başlanmıştır. Bu bağlamda açık ve
uzaktan öğrenmenin bağımsız ve olgunlaşmış disiplinler arası bir bilim dalı olduğu ileri sürülmektedir.
Türkiye’de de uygulamalar hızla yaygınlaşmakla birlikte araştırmalar konusunda henüz istenilen seviyede
olunmadığı gözlemlenebilir. Bu çalışmada öncelikle, uygulamalara ve araştırmalara temel oluşturacak açık
ve uzaktan öğrenmenin kuramsal çerçevesi çizilmeye çalışılmış; sonra, alanda gerçekleştirilen araştırmalara
ilişkin bir senteze yer verilmiştir. Bu sentez sonucunda, açık ve uzaktan öğrenme alanında karşılaştırma ve
görüş alma araştırmalarının ötesine geçilerek hangi çıktılara ya da içerik türlerine yönelik ne tür açık ve
uzaktan öğrenme strateji ve araçlarının kullanılması gerektiği; konu alanını ya da yönetim süreçlerini değil
de öğrenmeyi ve öğreneni merkeze alan açık ve uzaktan öğrenme hizmetlerinin nasıl sağlanabileceği; hangi
teknolojilerin hangi bilişsel süreçleri harekete geçirmek ya da öğrenmeyi kolaylaştıran hangi uygulamaları
gerçekleştirmek için kullanılabileceği üzerinde odaklanılması gerektiği önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler
Açık ve uzaktan öğrenme, Uzaktan eğitim, Uzaktan eğitim kuramları, Uzaktan eğitim araştırmaları
  %°/¶0 
¡(95ñ0ñ¡ñ°ï5(10(
257$0/$5,
Yrd. Doç. Dr. Levent DURDU, Kocaeli Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Pınar ONAY DURDU, Kocaeli Üniversitesi

Özet
Çevrimiçi öğrenme ortamı, öğrenenlerin ve öğretim elemanının öğrenme ve öğretim sürecine her-
hangi bir zamanda ve herhangi bir yerden katılmalarına imkân sağlayan, pedagojik açıdan anlamlı ve kap-
samlı öğrenme ortamı olarak tanımlanmaktadır. Çevrimiçi öğrenme ortamı, bir öğrenme ortamının aktör
(öğretmen, öğrenmenin takibi, öğrenen, akranlar ve öğrenme ortamı tasarımcısı) ve varlıklarını (öğrenme
yeri, araçlar, bilgi kaynakları, öğrenme materyali ve sosyal-kültürel alan) ve bunlar arasındaki iletişim ve
etkileşimin çevrimiçi olarak gerçekleşmesini sağlayan ortam olarak değerlendirilmektedir. Bir çevrimiçi
öğrenme ortamının öğretimi öğrenene ulaştırabilmesi, etkileşimi ve iletişimi sağlayabilmesi için farklı tek-
noloji araçlarını kullanması gerekmektedir. Kitabın bu bölümünde, uzaktan eğitim, e-öğrenme ve çevrimiçi
öğrenme kavramlarının tanımları yapılarak kavramlar arasındaki farklılıklar ön plana çıkarılmaya çalışıl-
mıştır. Çevrimiçi öğrenme ortamları tanımı yapılırken öğrenme ortamları bileşenleri temel alınmıştır. Çev-
rimiçi öğrenme ortamları genellikle yazılım ürünleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Massachusetts Institute
of Technology (MIT) öğrenme yönetim sistemlerinin belirli bir standarda göre karşılaştırılmasını ve değer-
lendirilmesini sağlamak için bir öğrenme yönetim sisteminin sahip olması gereken özellikleri listelemiştir.
Bu özellikler kullanılarak Moodle öğrenme yönetim sisteminin incelemesi gerçekleştirilmiştir. Çevrimiçi
öğrenme ortamı üzerine yapılan araştırmalara kısaca değinildikten sonra karşılaştırma yapılabilmesi için
sanal öğrenme ortamları kısaca tanımlanmıştır. Sonuç bölümünde bahsedilen kavramlar ve birbirleri ile
ilişkileri özetlenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Çevrimiçi öğrenme ortamları, e-öğrenme, Öğrenme yönetim sistemleri, Moodle
  %°/¶0 
(ïñ7ñ0'(8<*8/$0$
723/8/8./$5,7$1,0,
1ñ7(/ñ./(5ñ9(ñ17(51(7
7(.12/2-ñ/(5ññ/(ñ/ñì.ñ6ñ
Yrd. Doç. Dr. Bahar BARAN, Dokuz Eylül Üniversitesi

Özet
Uygulama topluluğu amaçsız bir araya gelmiş insan grubunu tanımlamak için kullanılan basit bir kav-
ram değildir. Bir grubun uygulama topluluğu olabilmesi için bazı önemli nitelikleri taşıması gerekmektedir.
Uygulama toplulukları “Bir ilgi, problemler grubu veya bir konu hakkında ortak heyecanı olan ve sürekli
etkileşim yoluyla bilgi ve uzmanlığını artıran insan grupları” (Wenger, McDermott & Snyder, 2002, s.4)
olarak tanımlanmaktadır. Sosyal öğrenmeye farklı bir bakış açısı kazandıran ve işletme, tıp, eğitim, yönetim
gibi birçok alanı etkileyen uygulama toplulukları teorisi, eğitim teknolojileri alanında özellikle öğrenme
ortamlarının tasarımını etkilemiştir. İnternet teknolojileri ise uygulama topluluklarının yaşamlarına de-
vam edebilmeleri için önemli bir yere sahiptir. Kitabın bu bölümünde uygulama toplulukları ile İnternet
teknolojileri arasındaki ilişkiyi ortaya koymak ve bu alandaki çalışmaları inceleyerek yeni araştırmacılara
yol göstermek amaçlanmaktadır. Bu kapsamda, bu bölümün ilk kısmında uygulama toplulukları teorisinin
gelişimi ve bu teori kapsamında yer alan temel kavramlar açıklanmıştır. Öğrenme; meşru çevresel katılımı
içerecek şekilde toplulukta yeni katılımcı durumundan eski üye olma durumuna geçiş süreci olarak ta-
nımlanmıştır. Ayrıca, uygulama topluluklarının nitelikleri belirlenerek bir uygulama topluluğu tasarımında
dikkat edilmesi gereken faktörler ortaya çıkartılmıştır. Bu bölümün ikinci kısmında ise uygulama topluluk-
ları teorisinin İnternet teknolojileri ile ilişkisini ortaya çıkartmak için bu konuda yürütülen araştırmalar
incelemiştir. Uygulama toplulukları teorisinin ilk çıktığı yıllardan günümüze öğrenme ortamlarında kulla-
nılan İnternet teknolojileri değişmiştir. Yeni teknolojilerin çıkması uygulama toplulukları içerisinde meşru
çevresel katılım şeklini, eski üyeler ve yeni üyeler arasındaki iletişim şeklini ve topluluğun kimlik oluşturma
şeklini değiştirmektedir. Sonuç olarak bu bölümde alanda yürütülen çalışmalar incelendikten sonra yürü-
tülecek yeni çalışmalarla ilgili öneriler sunulmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Uygulama toplulukları, Meşru çevresel katılım, Internet teknolojileri, Web 2.0.
  %°/¶0 
°ï5(7ñ07(.12/2-ñ/(5ñ1'(<(1ñ
(ïñ/ñ0/(59(<$./$ì,0/$5

Yrd. Doç. Dr. Evrim BARAN, ODTÜ

Özet
Günümüzde gerçekleşen sosyal ve teknolojik gelişmeler geleceğin eğitim ortamlarının tasarlanması ve
değerlendirilmesi süreçlerinde etkin rol oynayacaktır. Bu bölüm, öğretim teknolojilerinde günümüz eği-
lim ve yaklaşımlarını inceleyerek yakın gelecekteki eğitim araştırma ve uygulamalarına yön verecek bazı
kavramları sunmaktadır. Gelecekteki eğitim süreçlerine ışık tutacak kavramlar öğrenme analitikleri, bulut
bilişim, mobil uygulamalar, açık öğrenme ortamları ve oyun temelli öğrenme olarak beş ana başlık altında
incelenmiştir. Bu kavramlar güvenlik, gizlilik ve etik gibi konular ile birlikte tartılmıs ve gelecekteki araştır-
maları yönlendirebilecek çeşitli araştırma ve uygulama önerileri sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Öğrenme analitikleri, Bulut bilişim, Açık eğitim kaynakları, Oyun temelli öğrenme, Mobil uygulamalar
  %°/¶0 
6ñ0¶/$6<21/$59(
6ñ0¶/$7°5/(57$1,0/$5,
°ï5(10(9(°ï5(7ñ0
$0$¡/,.8//$1,0/$5,

Yrd. Doç. Dr. Hatice SANCAR TOKMAK, Mersin Üniversitesi

Özet
Simülasyonlar ve simülatörler eğitim ortamlarında kullanımı gittikçe artan teknolojilerdir. Ancak, bu
teknolojilerin eğitimciler tarafından etkili kullanılabilmeleri için tanımlarının ve işlevlerinin bilinmesi ge-
rekmektedir. Bu bölüm, bu gereklilik neticesinde simülasyon ve simülatörlerin öğrenme ve öğretim amaçlı
kullanımı konusunda bir giriş bilgisi sağlamak amacı taşımaktadır. Literatürde, simülasyon ve simülatör
tanımları konusunda birçok tartışma ve anlaşmazlık söz konusudur. O nedenle, bu bölümde öncelikli ola-
rak simülatör ve simülasyon tanımlarına değinilmiş; simülasyon ve dijital oyunlar arasındaki benzerlikler
ve farklılıklar vurgulanmış; daha sonra simülatör ve simülasyonların öğrenme ve öğretim ortamlarında
kullanılma nedenleri üzerinde durulmuştur. Son olarak, bu teknolojilerin öğrenme ve öğretim amaçlı ola-
rak nasıl kullanılabilecekleri konusunda farklı yazarların görüşlerine ve önerilerine yer verilmiştir. Ayrıca,
simülasyon ve simülatörlerin işlevlerinin belirlendiği geçerleme çalışmalarının türleri ve literatürde bu ko-
nuda yer alan tartışmalar da bu bölümde açıklanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Simülasyon, Simülatör, Geçerleme, Öğretim ve öğrenme
  %°/¶0 
%ñ/*ñ6$<$52<81/$5,9(
°ï5(10(

Doç. Dr. Hakan TÜZÜN Hacettepe Üniversitesi

Ahmet AKINCI Hacettepe Üniversitesi
Denizer YILDIRIM Hacettepe Üniversitesi
Mustafa SIRAKAYA Hacettepe Üniversitesi

Özet
1961 yılında geliştirilen Spacewar! oyununu milat kabul edersek bilgisayar oyunları geçtiğimiz 50 yıl
içerisinde büyük aşama kaydetmiştir. Yakın zamanda medyamızda ya da popüler kültürümüzde yapılan
tartışmalarda ise bilgisayar oyunlarının genelde zararlı ya da negatif boyutu gözönünde tutulmuş ve tar-
tışılmıştır. Bu bölümde Gee’nin (2003) duruşuna paralel bir duruş sergilenmekte olup bilgisayar oyunları
söz konusu olduğunda bu oyunların kullanıldığı bağlam ve şartlara, kullanma amaçlarına, v.b. değişkenlere
bağlı olarak birtakım yararların ve zararların ortaya çıkabileceği düşünülmekte olup, bilgisayar oyunların-
dan öğrenme amaçlı yararlanma olgusu ele alınmaktadır. Bilgisayar oyunları ve öğrenme olgusu daha çok
ilk yazarın ağırlıklı olarak Türkiye’deki uygulamalı araştırmalarına yönelik tecrübeleri üzerinden tartışılarak
olguyu anlamak için pragmatik bir yaklaşım (kuram ve uygulamayı bağdaştırma) sergilenmiştir. Öğrenme-
ye yönelik iyi bir teknolojik yeniliğin temelinde öncelikle iyi bir pedagoji bulunması gerektiğinden hareketle
öğrenme amaçlı bilgisayar oyunlarının nasıl tasarlanması gerektiği bir örnek üzerinden açılmış, bilgisayar
oyunlarının öğrenme ortamlarındaki uygulamalarının etkilerine ve motivasyon olgusuna değinilmiştir. Bö-
lüm bilgisayar oyunlarının öğrenme ortamlarına entegre edilmesi için gerekli hususlar ile devam etmekte,
bilgisayar oyunlarının öğrenme amaçlı kullanımı için geleceğe yönelik önerileri tartışarak sonlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Oyun-tabanlı öğrenme, Eğitsel bilgisayar oyunları, Bilgisayar oyunları, Video oyunları, Entegrasyon
  %°/¶0 
626<$/$ï:(%6ñ7(/(5ñ9(
626<$/$ï/$5,1(ïñ7ñ0'(
.8//$1,0,

Yrd. Doç. Dr. Hasan TINMAZ

Özet
İnternet teknolojilerinde ortaya çıkan son gelişmeler, bireylerin sosyal yaşantılarında da yeni teknolo-
jilerin kullanılmasına yol açmıştır. Web 2.0 olarak adlandırılan ve herkesin katkı yapabildiği sosyal tekno-
lojiler (blog, wiki, sosyal ağ, podcast vb.) bireylerin iş hayatlarından özel hayatlarına kadar pek çok farklı
noktada vazgeçilmez bir yer edinmiştir. Teknoloji tarihine bakıldığında çeşitli araçların bir şekilde yok ol-
duğu görülmektedir. Bununla birlikte, gençlerin sosyal ağ web sitelerine olan ilgisine bakarak, sosyal ağ web
sitelerinin daha önceki diğer araçlardan daha uzun yaşayabileceği düşünülmektedir. Ağ kavramının gelişen
teknolojilerle daha da önem kazanmasıyla beraber, günümüz bireyleri sosyal teknolojilerde daha fazla za-
man geçirme ve yer edinme çabası içerisine girmektedir. Bu bölüm içerisinde, Web 2.0 teknolojilerinden
en yaygın kullanılan sosyal ağ web siteleri ve bu sosyal ağ web sitelerinin farklı eğitim süreçleri içerisinde
yer alması üzerinde durulmaktadır. Sosyal ağların mevcut teknolojinin bir yansıması olarak yüz yüze or-
tamlardan çevrim içi ortamlara taşınması sonucu ortaya çıkan çevrim içi sosyal ağ web siteleri (Facebook,
MySpace, Ning, Google+) bu bölüm içerisinde gerek tanımlamalar gerekse bilimsel araştırma sonuçlarıyla
incelenmektedir. Milyonlarca kullanıcısı olan sosyal ağ web sitelerinin eğitim uygulamalarının ve araştırma
sonuçlarının da yer aldığı bu bölümde sosyal ağların eğitimle bütünleşmesi sürecinde yapılacak işlemler ve
dikkat edilmesi gerekenler özetlenmektedir. Yapılan çalışmalar açıkça göstermektedir ki sosyal ağ web site-
lerinin eğitim uygulamaları henüz emekleme sürecindedir. Bu noktada kuramcılara, eğitmenlere ve araştır-
macılara önemli roller düşmektedir.
Anahtar Kelimeler
Sosyal ağlar, Sosyal ağ web siteleri, Eğitimde çevrim içi sosyal ağ web siteleri, Web 2.0 araçları
  %°/¶0 
°ï5(10(1(61(/(5ñ

Doç. Dr. Selçuk KARAMAN, Atatürk Üniversitesi

Özet
Bilgisayar destekli öğrenme içeriklerinin üretimi ve paylaşımı konusunda yeni bir yaklaşım olan öğ-
renme nesneleri; temel olarak öğrenmeyi desteklemek amacıyla tekrar tekrar kullanılabilen, nispeten küçük
boyutlu kaynaklar olarak tanımlanabilir. 2002 yılından itibaren hem akademik yayınlarda hem de uygula-
malarda adından çokça bahsettiren öğrenme nesnelerinin temel mantığı bilgisayar bilimlerinde bir analiz ve
tasarım uygulaması olan nesne yönelimli programlamaya dayanmaktadır. Öğrenme nesnesi yaklaşımında
içeriğin parçalar halinde hazırlanması ve özel öğrenme hedeflerine göre yeniden birleştirilmesi yer almak-
tadır. Böylece öğrenme nesneleri özgün çıktılara izin veren, pratik ve ekonomik bir içerik tasarımına olanak
tanır.Etkili sonuçlar için diğer öğretim teknolojilerinde olduğu gibi, öğrenme nesneleri de öğretim teorileri
eşliğinde işe koşulmalıdır. Zaten öğrenme nesneleri sadece teknik bir içerik geliştirme modeli değildir ve
hem tasarım hem de kullanım açısından sağlam öğretim teorileriyle ilişkilendirilmektedir. Öğretimsel içe-
rik geliştirme, kullanma ve öğrenme ortamı tasarlama noktasında ciddi bir dönüşümü temsil eden öğrenme
nesnesi yaklaşımının kavramsal ve işlevsel boyutlarıyla anlaşılması önemlidir. Bu bölümde öğrenme nes-
nelerinin genel olarak yapısı, özellikleri, nesne yönetimi ve nesne yaklaşımının pedagojik boyutu ile ilgili
konulara yer verilmiştir. Ayrıca, bu alandaki araştırmaların yapısını yansıtmak amacıyla öğrenme nesneleri
konusundaki çalışma özetleri sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Öğrenme nesneleri, Nesne ambarları, Nesne yaklaşımları, Öğrenme nesnesi özellikleri, Öğrenme nes-
nesi kullanımı
  %°/¶0 
('(ï(5/(1'ñ50(

Doç. Dr. Yasemin GÜLBAHAR, Ankara Üniversitesi

Özet
Teknolojideki hızlı değişimler ve gelişmeler doğrultusunda farklı teknolojiler, eğitim sürecinin her bo-
yutunda hızla yaygınlaşarak kullanılmaya devam etmektedir. Eğitim dünyasının teknolojiden yararlandığı
önemli boyutlardan biri de ölçme ve değerlendirmedir. Bu bölümde e-Değerlendirme kavramı, süreç içeri-
sinde farklı yaklaşımlar ve tasarımlar açısından ele alınarak incelenmiştir. Öğrenme sürecine ilişkin farklı
yaklaşımlara bağlı olarak, değerlendirme ve dönüt süreçleri de farklı biçimlerde şekillenmektedir. Etkili
öğretim, değerlendirme ve dönüt arasındaki yakın ilişkiyi anlamak, öğretim sürecini zenginleştirmek ama-
cıyla atılacak ilk adımlardan biridir. Teknoloji, bu ilişkinin açıklanabilmesi için yeni bir bakış açısı olarak
ele alınabilir, çünkü teknolojinin önemli rollerinden birisi de değerlendirmek ve dönüt süreçlerini kolaylaş-
tırmak ve geliştirmektir. Teknoloji, klasik bir değerlendirme sürecinin elektronik ortama taşınması (örne-
ğin çoktan-seçmeli açık-uçlu soruların bulunduğu sınavlar), proje, e-portfolyo ve webquest gibi alternatif
yaklaşımlar, Web 2.0 gibi sosyal yazılımların kullanımına dayalı değerlendirme ortamlarının tasarlanması
(örneğin blog ve wiki oluşturma, forum ve sohbet kullanımı) ya da beklenen ürünün elektronik ortam için
tasarlanması (örneğin çoklu ortam uygulamaları geliştirme) gibi farklı amaçlarla kullanılabilir. Bu süreçler-
de teknolojik altyapı açısından yeterli düzeyde olunması, süreçte rol alacak bireylerin teknik ve kuramsal
açıdan konuya ilişkin yeterli bilgi düzeyine sahip olması, hem kurumsal hem de yönetsel açıdan desteklen-
mesi ve sürdürülebilirliği konusunda uzun vadeli planlar yapılması son derece önemli bileşenlerdir.

Anahtar Kelimeler
E-değerlendirme, Dijital ortamlarda ölçme-değerlendirme, E-değerlendirme süreci, E-değerlendirme
yaklaşımları
 40. BÖLÜM
WEB 2.0 TEKNOLOJİLERİNİN
ÖĞRETMEN EĞİTİMİNDE KULLANIMI
Yrd. Doç. Dr. Erman YÜKSELTÜRK, Kırıkkale Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Ercan TOP, Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Özet
Gelişen teknolojiyle beraber insanlar arasındaki iletişim ve etkileşim, çalışma ortamları hızla değiş-
mekte, bu değişim eğitim ve öğrenme süreçlerini de önemli derecede etkilemektedir. Bu değişimde en çok
katkı sağlayan teknolojilerden Web 2.0 uygulamaları (web günceleri, Facebook, Twitter, RSS, Youtube, Pod-
castler gibi), kullanıcı dostu ara yüzleri ve bilgisayar okuryazarı olmaya bile gerek duyulmadan kullanılabil-
meleri sayesinde her kesimden insanın ilgisini çekmeye devam etmektedir. Kullanıcı sayısının ve gösterilen
ilginin de her gün artarak devam edeceği beklenmektedir. Bu kullanıcıların büyük bir çoğunluğunun, öğ-
renci, öğretmen ve okul yöneticileri olduğu düşünülürse, Web 2.0 teknolojilerinin eğitim öğretim süreçle-
rinde çeşitli amaçlarla kullanılması da kaçınılmazdır. Tüm bunlar göz önüne alındığında bu teknolojilerin
eğitim amaçlı kullanılmasına ilişkin uygulamalarının yaygınlaştırılması, başarılı örneklerin paylaşılması,
daha fazla araştırma yapılması ve yeni önerilerin oluşturulmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Özet olarak bu
bölümde, Web 2.0 teknolojilerinin genel özellikleri üzerinde durulmuş, teknolojilerin detaylarına bakılmış,
eğitim öğretim ortamlarındaki potansiyelleri, sınırlılıkları ve kullanılmaları hakkında örnekler verilmiş ve
öğretmen eğitimine adapte edilme sürecine değinilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Eğitimde İnternet uygulamaları, Web 2.0 teknolojileri, Facebook, Viki, Web günceleri, Podcast, RSS
  %°/¶0 
$¡,.(ïñ7ñ0.$<1$./$5,

Yrd. Doç. Dr. Engin KURŞUN, Atatürk Üniversitesi

Özet
Bilim ve teknoloji, insanoğlunun paylaşmış olduğu bilgilere dayalı olarak hızla gelişmeye devam et-
mektedir. Özellikle teknoloji dünyasında meydana gelen değişiklikler toplumun her alanını olduğu gibi
eğitim alanını da ciddi bir şekilde etkilemektedir. Bilgi ve İletişim Teknolojilerinde 20. yüz yılın son çeyre-
ğinde başlayan, özellikle de İnternet alanında meydana gelen gelişmeler, kaynak paylaşımını kolaylaştırmış
ve insanların zengin bilgi kaynaklarına ücretsiz erişimini mümkün kılmıştır. Günümüzde şimdiye kadar
mümkün olmayan bir bilgi paylaşımı söz konusu olmuş, bu da içinde bulunduğumuz yüzyılda bilgi biriki-
minde önemli bir artışı beraberinde getirmiştir. İşte tüm bu gelişmeler sonucunda ortaya çıkan akımlardan
biri olan Açık Eğitim Kaynakları (Open Educational Resources) hareketini tarihsel gelişimi içerisinde ele
alıp, hareketin temelleri hakkında bilgi vermek bu bölümün temel amacıdır. Bu kapsamda hareketin ortaya
çıkmasında etkili olan dinamikler, geliştirilen modeller, sahip olduğu potansiyel faydalar, Türkiye’deki duru-
mu, karşılaşılan zorluklar, yöneltilen eleştiriler, öğretim teknolojileri alanı ile ilişkisi ve geleceği bu bölümde
ele alınan başlıca konulardır.
Anahtar Kelimeler
Açık eğitim kaynakları, Açık ders malzemeleri, Açık hareket
  %°/¶0 
02%ñ/°ï5(10(
),56$7/$59(=25/8./$5

Yrd. Doç. Dr. Murat SARAN, Çankaya Üniversitesi

Özet
Dijital mobil cihazların sahip olduğu ulaşılabilirlik, kişiselleştirilebilirlik ve taşınabilirlik gibi kendine
özgü nitelikler, öğrenciler için sınıf dışı öğrenme, alıştırma ve uygulama çalışmalarının gerçekleştirilmesin-
de büyük bir potansiyel sunmaktadır. Akıllı telefon ve tablet bilgisayar gibi dijital mobil cihaz teknolojile-
rinin çok hızla gelişmesi ve kullanımlarının yaygınlaşması eğitimde mobil teknoloji kullanımı konusunda
birçok araştırma çalışması ve uygulamanın yapılmasına olanak sağlamıştır. Bu bölümde örgün ve yaygın
eğitimde mobil öğrenme konusunda yapılan güncel çalışmaların ve uygulamaların bir analizi sunulmakta-
dır. Bu bölümün temel amacı, öğrenme sürecinde mobil teknolojileri kullanmanın faydalarını gösterirken
aynı zamanda mobil öğrenme tasarımı ve uygulaması sırasında karşılaşılabilecek zorlukları da ortaya koy-
maktır.
Anahtar Kelimeler
Cep telefonu, Tablet, Mobil cihaz, Mobil öğrenme, Öğretim teknolojisi, İnovasyon