სამაგისტრო თემა: „დასავლეთ საქართველოს რეგიონების ტურისტული პოტენციალი,

არსებული მდგომარეობა და პერსპექტივები’’

გეგმა

შესავალი

თავი 1. ტურიზმი საქართველოს ეკონომიკურ სისტემაში

1.1 საქართველოს ეკონომიკა განვითარების მოცემულ ეტაპზე;

1.2 საქართველოს ეკონომიკის უმთავრესი დარგების დახასიათება;
1.3 ტურიზმის სექტორი საქართველოს ეკონომიკურ მაჩვენებლებში;

თავი 2. დასავლეთ საქართველოს ტურისტული პოტენციალი

2.1 საქართველოს ტურისტული პოტენციალი;

2.2 დასავლეთ საქართველოს რეგიონების ტურისტული პოტენციალი;

2.3 დასავლეთ საქართველოს რეგიონების ტურისტული პოტენციალის ამაღლების

ძირითადი მიმართულებანი;

დასკვნა

გამოყენებული ლიტერატურა

1
სამაგისტრო თემა: „დასავლეთ საქართველოს რეგიონების ტურისტული პოტენციალი,
არსებული მდგომარეობა და პერსპექტივები’’

გეგმა

შესავალი........................................................................................................................................3
თავი 1.ტურიზმი საქართველოს ეკონომიკურ სისტემაში...................................................4
1.1 საქართველოს ეკონომიკა განვითარების მოცემულ ეტაპზე.............................................4
1.2 საქართველოს ეკონომიკის უმთავრესი დარგების დახასიათება...................................32
1.3 ტურიზმის სექტორი საქართველოს ეკონომიკურ მაჩვენებლებში................................51

თავი 2.დასავლეთ საქართველოს ტურისტული პოტენციალი.........................................52

2.1 საქართველოს ტურიზმის პოტენციალი..................................................................................52
2.2 დასავლეთ საქართველოს რეგიონების ტურისტული პოტენციალი..................................60
2.3. დასავლეთ საქართველოს რეგიონების ტურისტული პოტენციალის ამაღლების
ძირითადი მიმართულებანი............................................................................................................87

დასკვნა.......................................................................................................................................107

2
შესავალი
ტურიზმის სექტორი ერთ – ერთი ყველაზე სწრაფად განვითარებადი და მზარდი
სექტორია მსოფლიოში. საზღვრების გაქრობისთანავე, სამყარომ პატარავდება და
ადამიანები უფრო მეტ მანძილზე მიდიან. ტურიზმს უდიდესი მნიშვნელობა აქვს
ისეთი განვითარებადი ქვეყნებისთვის, როგორიცაა საქართველო, სადაც ფიზიკური
კაპიტალი და ტექნიკური სპეციალიზაცია არასაკმარისია. მაშინაც კი, თუ ეს არ არის
გრძელვადიანი მდგრადი ზრდის ერთადერთი ძრავა, ტურიზმი მნიშვნელოვანია
საქართველოსთვის უცხოური ინვესტიციების უზრუნველსაყოფად, სოფლის
მეურნეობის ეკონომიკაში დაბალი პროდუქტიულობის კომპენსაციისთვის და
არაკვალიფიციური მოსახლეობის დასაქმების გზით უმუშევრობის შემცირებაზე.
პროექტს „საქართველოში დაცული ტერიტორიების ეკოტურიზმის პოტენციალის
შეფასება და განვითარება“ ერთ – ერთი მთავარი ამოცანა აქვს საქართველოში
დაცული ტერიტორიების ბაზარზე ორიენტირებული ტურიზმის განვითარების
სტრატეგიის მომზადებას. ბოლო წლებში ჩანს, რომ ტურიზმის მრავალი
ალტერნატიული სახეობა გაჩნდა როგორც მსოფლიოში, ისე საქართველოში.
დღევანდელი ტურისტების მოლოდინები, ხმაურისა და ბეტონის გროვებისგან თავის
დაღწევის სურვილი, ბუნებრივი გარემოს ძიება და ხარისხიანი მომსახურება და მათი
მსოფლმხედველობის ეტაპობრივი განვითარება მათ ახლის ძიებისკენ უბიძგებს.
ალტერნატიული ტურიზმის კონცეფციამ, რომელიც გაჩნდა ყველა ამ ძიების
შედეგად, გამოიწვია ტრადიციული სადღესასწაულო გაგებების შეცვლა და
ტურიზმის ახალი ტიპების გაჩენა. ბათუმს ასევე აქვს უნიკალური ღირებულებები
და ხელსაყრელი ადგილმდებარეობა ალტერნატიული ტურიზმის თვალსაზრისით.
ამ უპირატესობის ასახვა ტურიზმის სექტორისთვის საუკეთესო ფორმით საშუალებას
მისცემს ქალაქს უკეთ გამოიყენოს თავისი პოტენციალი და გაზარდოს ეკონომიკური,
სოციალური და კულტურული მიღწევები. ბათუმის ტურიზმის ალტერნატიული
პოტენციალი თავისი გეოგრაფიული მდებარეობით, წარსულში სხვადასხვა
ცივილიზაციებისა და კულტურის მომსწრე მიწებით და მნიშვნელოვანი ბუნებრივი
და კულტურული რესურსებით ცდილობს, თუ როგორ შეიძლება ამ პოტენციალის
მოტანა ტურიზმის სექტორში.

3
თავი 1.ტურიზმი საქართველოს ეკონომიკურ სისტემაში
1.1 საქართველოს ეკონომიკა განვითარების მოცემულ ეტაპზე

ყოფილ საბჭოთა კავშირში საქართველოს რესპუბლიკის ეკონომიკამ მოწინავე პოზიციები

დაიკავა. თავიდანვე დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდგომ პოსტსაბჭოთა საქართველოს
ეკონომიკა 3-ჯერ შემცირდა; შემდეგი წლების განმავლობაში მდგომარეობა გაუმჯობესდა,
მაგრამ 1990 წლის დონეს მხოლოდ 15 წლის შემდეგ მიაღწია. მიუხედავად რთული
პრობლემებისა განვითარებისთვის უნდა აღინიშნოს 90-იანი წლების შუა პერიოდის
პროგრესი, როდესაც ქვეყანამ ახალი ვალუტა შემოიღო - ლარი, შეიქმნა უცხოური
ინვესტიციების მოზიდვის პირობები, გამოიკვეთა ეკონომიკური ზრდა ორნიშნა ციფრები;
მან შექმნა დამოუკიდებელი საბანკო სისტემა, სწრაფად განახორციელა პროგრამა
პრივატიზაციამ გააძლიერა კავშირები საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციებთან და სხვა.
ამ დროისთვის, კერძო სექტორის წილი სახელმწიფო ბიუჯეტის შემოსავლებში უკვე 80%
იყო. 90-იანი წლების დასრულების შემდეგ, რამდენიმე წელიწადში, ეკონომიკური
რეფორმები შეჩერდა. "ვარდების რევოლუციის" შემდეგ - 2012 წლამდე, ეკონომიკის
განვითარება მნიშვნელოვნად განიცადა, გამკაცრებული ადმინისტრაციული მეთოდების,
საგარეო სესხების, უცხოური ინვესტიციების და ა.შ. სამწუხაროდ, განვითარების ამ ეტაპზე
მთავრობის საკუთრების ხელყოფა ჩვეულებრივი პრაქტიკა გახდა, როგორც ზეწოლა
ბიზნესზე. ბოლო ოთხი წლის განმავლობაში მეტი ყურადღება ექცეოდა რეალურ
განვითარებას, გაღრმავებას ევროკავშირში ინტეგრაციის მიზნით, მთავრობაზე ზეწოლა
მოიხსნა ბიზნესზეც. თუმცა ამის გამო სამუშაო ადგილების ნაკლებობა, სამუშაო ძალა
განაგრძობს საზღვარგარეთ მიდინებას.

ძირითადი სიტყვები: პოსტსაბჭოთა ეკონომიკა, საქართველოს ეკონომიკა, მაკროეკონომიკა,

პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები

JEL კლასიფიკაცია: F21, F43, O40, O47.

საქართველოს ეკონომიკის მოცულობა დაახლოებით 3-ჯერ შემცირდა. მან 1990 წლის დონეს
მიაღწია 15 წლის შემდეგ. განვითარების ურთულესი პრობლემების მიუხედავად, 90-იანი
წლების შუა პერიოდში ქვეყანა გავიდა შეძლო: ახალი ეროვნული ვალუტის - ლარის
შემოღება, უცხოური ინვესტიციების მოზიდვის პირობების შექმნა ეკონომიკური ზრდის
ტემპის დაფიქსირება ორნიშნა ციფრებში, საბანკო სისტემის შესაქმნელად (სილაგაძე, N, 2011),
დანერგვა პრივატიზაციის პროგრამა, საერთაშორისო ფინანსურ ორგანიზაციებთან
კავშირების განმტკიცება და ა.შ. Ამით დრო, კერძო სექტორის წილმა სახელმწიფო ბიუჯეტის
შემოსავლებში უკვე მიაღწია 80% -ს (ათანელიშვილი, 2006, 2013; ბასილია, სილაგაძე, ა. და
ჩიკვაიძე, 2001; პაპავა, 2013; სილაგაძე, ა, ზუბიაშვილი და ათანელიშვილი, 2016). 90-იანი
წლების დასრულების შემდეგ ეკონომიკური რეფორმები შეჩერდა. "ვარდების რევოლუციის"
შემდეგ - 2012 წლამდე ეკონომიკის განვითარებაზე დიდი გავლენა მოახდინა გამკაცრებულმა
ადმინისტრაციულმა მეთოდებმა, საგარეო სესხებმა, უცხოურმა ინვესტიცია და ა.შ.
4
(სილაგაძე, ა, 2010-2015; სილაგაძე, ა. და ათანელიშვილი, 2010, 2011, 2014; სილაგაძე, ა. და
გელაშვილი, 2008, 2009; სილაგაძე, ა. და ზუბიაშვილი, 2015; სილაგაძე, ა. და თოქმაზიშვილი,
2008, 2009). სამწუხაროდ, განვითარების ამ ეტაპზე მთავრობის საკუთრების ხელყოფა გახდა
ჩვეულებრივი პრაქტიკა. შემდეგ პერიოდში მთავრობამ ზეწოლა მოახდინა ბიზნესზე, მეტი
ყურადღება გადაირიცხა რეალურ სექტორში და ევროკავშირში ინტეგრაციის დაჩქარებაზე.
ამის ასპექტები მრავალი მეცნიერის მიერ იქნა გამოკვლეული პრობლემა ნაშრომებში (იხ.
წყაროები).

ზოგადი ანალიზი

პოსტსაბჭოთა ქვეყნების უმეტესობაში საბაზრო ეკონომიკის მოდელების მშენებლობა

გარკვეულწილად მოხდა მსგავსი. მათ შორის, ეკონომიკის განვითარების ტემპი უფრო
თვალსაჩინო იყო ენერგიით მდიდარი და საწვავის ექსპორტით ქვეყნები. 2014 წელს, 1990
წელთან შედარებით, მთლიანი შიდა პროდუქტი გაიზარდა თურქმენეთში - 14,4-ჯერ
აზერბაიჯანი - 8,5 ჯერ, ყაზახეთი - 7,8 ჯერ, ხოლო რუსეთში - 3,6 ჯერ. ენერგეტიკული
პროდუქციის ექსპორტი მთავარი როლი შეასრულა ამ ქვეყნების ეკონომიკურ ზრდაში
(თვალჭრელიძე და სილაგაძე, ა., 2011, 2013 წელი; სილაგაძე ლ, 2015; Силагадзе, A., 1991, 2013;
Силагадзе, А. и Атанелишвили, 2010). ამის მიუხედავად, აღნიშნული ქვეყნების ეკონომიკაში
ინოვაციური ცვლილებები ნაკლებად შეიმჩნევა, რაც არასტაბილურობის საფრთხეს ქმნის
განვითარება (თვალჭრელიძე, სილაგაძე, ა., კეშელაშვილი და გეგია, 2011). პოსტსაბჭოთა
ქვეყნებიდან, ევროპის ახალი ასოცირებული წევრი ქვეყნების ეკონომიკა კავშირი (მოლდოვა,
საქართველო, უკრაინა) (სილაგაძე, ა., თოქმაზიშვილი და ათანელიშვილი, 2014; სილაგაძე, ა.,
2010, 2015), რთული პრობლემის წინაშე აღმოჩნდა ტერიტორიული მთლიანობის ხელყოფის
გამო. მოცულობა უკრაინის მშპ და მშპ ერთ სულ მოსახლეზე 2014 წელს, წინა წელთან
შედარებით, შემცირდა 28% და 23% შესაბამისად. (Worldbank.org/indicator). უკვე აშკარაა, რომ
5-6 წლის შემდეგ მას გაუჭირდება ქვეყანას (და სხვა ქვეყნებსაც) ევროკავშირში ინტეგრაციის
ეკონომიკური პარამეტრების მისაღწევად. ზოგიერთი ასპექტი ამ პრობლემის შესწავლა
მოცემულია სხვადასხვა მეცნიერების შრომებში. 2014 წელს საქართველოს მშპ – მ შეადგინა
16,5 მილიარდი აშშ დოლარი; მშპ – ს ზრდის ტემპმა 4.6% შეადგინა, ხოლო მშპ – ს მშპ ერთ
სულ მოსახლეზე შეადგინა 3676 აშშ დოლარი. (Http://geostat.ge/?
action=page&pid=118&lang=geo). ეს მაჩვენებლებია საკმარისი არ არის ქვეყნისთვის, რომელსაც
სურს ევროკავშირში გაწევრიანება საშუალოვადიან პერიოდში. საკმარისია იმ ქვეყნისთვის,
რომელსაც საშუალოვადიან პერიოდში სურს ევროკავშირში გაწევრიანება. სამწუხაროდ,
ბოლო წლებში საქართველოში ნაკლები ყურადღება ექცეოდა სოფლის მეურნეობას,
რომელსაც უნიკალური ჰქონდა განვითარების შესაძლებლობები და ყურადღება გამახვილდა
ამ პროდუქტების იმპორტზე. 2010 წელს, წილი სოფლის მეურნეობა მშპ – ში კრიტიკულ 8,4%
–მდე დაეცა და ამ თვალსაზრისით, სოფლის მეურნეობის პროდუქციის წილის ზრდა
საქართველოში მშპ უნდა ჩაითვალოს დადებით მომენტად. (Ფიგურა 1). ამასთან, ეს
მაჩვენებელი აშკარად არასაკმარისია სექტორი, სადაც დასაქმებულთა ნახევარზე მეტია
დასაქმებული. ამ სექტორში მთავარი პრობლემაა გამოთვლა დასაქმებული კატეგორიები,
რომლის მიხედვითაც დასაქმებულად ითვლება ყველა, ვინც ფლობს მიწის ნაკვეთს.

გრაფიკი ჩასასვამი

5
საქართველოს მთავრობა, გარე პოზიციების მდგრადობის მიზნით, უზრუნველყოფს
დაწინაურებას კაპიტალის ისეთი გრძელვადიანი შემოდინება, როგორიცაა პირდაპირი
უცხოური ინვესტიციები. ამას ხელს შეუწყობს მთავრობის ბოლოდროინდელი წინადადება
წარმოებაში რეფინანსირებული სახსრების მოგებიდან გადასახადისგან გათავისუფლების
შესახებ. 2014 წელს საქართველოში განხორციელებულმა პირდაპირმა ინვესტიციებმა 1.7
მილიარდ აშშ დოლარს გადააჭარბა. (საქსტატი. Ge; სილაგაძე ლ., 2015). ამჟამად, მსხვილი
მსხვილი ინვესტორები არიან: აზერბაიჯანი, ნიდერლანდები, თურქეთი, გაერთიანებული
სამეფო, ჩინეთი და სხვა. პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების უმეტესი ნაწილი მიედინება
სექტორებში, როგორიცაა: ტრანსპორტი და კომუნიკაციები, ფინანსური სექტორი,
სამშენებლო, საწარმოო ინდუსტრია და სხვა. (Http://geostat.ge/?
action=page&p_id=139&lang=geo). პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები მნიშვნელოვან როლს
ასრულებს მშპ-ს ზრდაში. (სურათი 2).

გრაფიკი

წინა წლებში პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები ხელს არ უწყობდნენ ეკონომიკაში

ინოვაციების დანერგვას გრძელვადიანი პერსპექტივით ზრდა, უმუშევრობის დონის მკვეთრი
შემცირება, რაც ექსპორტის ზრდისა და დივერსიფიკაციის წინაპირობაა და ახალი სამუშაო
ადგილების შექმნა. (სურათი 3).

გრაფიკი

წლების განმავლობაში, საქართველოში განხორციელებულმა პოლიტიკამ სასურველი

შედეგები არ მოიტანა ექსპორტის კონკურენტუნარიანობის ამაღლება: ექსპორტის
დივერსიფიკაციის მცირე შესაძლებლობები არსებობს; 2013-2014 წლებში ექსპორტის
მოცულობამ იმატა, იმპორტისა და ექსპორტის თანაფარდობა და შესაბამისად, საგარეო
ვაჭრობა უარყოფითია ბალანსი სტაბილურად მაღალია, რაც სერიოზული
მაკროეკონომიკური რისკია ქვეყნისთვის. (ცხრილი 1).

ცხრილი 1. საგარეო ვაჭრობის დინამიკა 2007-2012 წლებში, მლნ აშშ დოლარი

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015*

საგარეო ვაჭრობა 6444 7797 5634 6935 9225 10413 10921 11454 9932
ბრუნვა
რეგისტრირებულ 1232 1495 1134 1677 2187 2376 2910 2861 2204
ი ექსპორტი
საქონელი (FOB)
რეგისტრირებულ 5212 6302 4500 5257 7038 8037 8012 8593 7728
ი იმპორტი
საქონელი (CIF)
საგარეო სავაჭრო -3980 -4806 -3367 -3580 -4852 -5661 -5102 -5733 -5524
ბალანსი

* წინასწარი მონაცემები.

6
http://geostat.ge/?action=page&p_id=136&lang=geo 15.04.2016.

დასკვნა

 საქართველოს რესპუბლიკა გამოირჩეოდა ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების

ეკონომიკური მაჩვენებლებით, მაგრამ დამოუკიდებლობის აღდგენიდან პირველივე
წლებში ეკონომიკის მოცულობა მკვეთრად შემცირდა და მან 1990 წლის დონეს
მიაღწია 15 წლის შემდეგ;
 საქართველოს რესპუბლიკა გამოირჩეოდა ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების
ეკონომიკური მაჩვენებლებით, მაგრამ დამოუკიდებლობის აღდგენიდან პირველივე
წლებში ეკონომიკის მოცულობა მკვეთრად შემცირდა და მან 1990 წლის დონეს
მიაღწია 15 წლის შემდეგ;
 შეჩერდა ეკონომიკური რეფორმების დასრულება;
 "ვარდების რევოლუციიდან" - 2012 წლამდე ეკონომიკის განვითარებაზე დიდი
გავლენა იქონია გამკაცრდა ადმინისტრაციული მეთოდები, საგარეო სესხები,
უცხოური ინვესტიციები და სხვა. სამწუხაროდ, ამაზე განვითარების ეტაპი,
მთავრობის საკუთრების ხელყოფა ჩვეულებრივი პრაქტიკა გახდა;
 ბოლო ოთხი წლის განმავლობაში მთავრობის ზეწოლა ბიზნესზე მოიხსნა; მეტი
ყურადღება ექცეოდა რეალური სექტორის განვითარება, პირდაპირი უცხოური
ინვესტიციების წახალისება, საგარეო ვალი და საგარეო ვაჭრობა უარყოფითი
ბალანსის შემცირება, ევროკავშირში ინტეგრაციის გაძლიერებული დაჩქარება და ა.შ.
მაგრამ მიღწეულია მაკროეკონომიკური მაჩვენებლები ჯერჯერობით არ არის
საკმარისი ევროკავშირთან საშუალოვადიან პერიოდში გასწორებისთვის.

წყაროები.

1. ათანელიშვილი, თ. (2013). პოსტსაბჭოთა საქართველოს საბანკო სისტემის

ისტორიული საფუძვლები - პოსტკომუნისტური ქვეყნების ეკონომიკის ამჟამინდელი
პრობლემები. თსუ, პაატა გუგუშვილის ეკონომიკის ინსტიტუტი. თბილისი, გვ. 222-
223.
2. ათანელიშვილი, თ. (2006). ეკონომიკური რეფორმები საქართველოს დემოკრატიულ
რესპუბლიკაში (1918-1921) თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა., თბილისი.
3. ბასილია, თ., სილაგაძე, ა., ჩიკვაიძე, თ. (2001). პოსტ-სოციალისტური ტრანსფორმაცია:
საქართველოს ეკონომიკა XXI- ის ზღურბლზე საუკუნე. "არადანი", თბილისი.
4. ნედელეა ალექსანდრუ, კომენესკუ ლორა, იელენჩი მიჰაი. (2009) - კლიმატური
გეომორფოლოგიის ზოგიერთი მოსაზრება რუმინეთის ტერიტორია, კასპიის გარემოს
დაცვის მეცნიერებათა ჟურნალი, ტ. 7. No2 გვ. 99 –106.
5. პაპავა, ვ. (2013) ეკონომიკური რეფორმები პოსტკომუნისტურ საქართველოში: ოცი
წლის შემდეგ. New York: Nova Science Publishers.
6. სილაგაძე, ა., თვალჭრელიძე, ა., ზუბიაშვილი, თ., ათანელიშვილი, თ. (2016). ჩინეთის
ეკონომიკური განვითარების ასპექტები. ჯ. ეკოფორუმი. ტ. 5. №1, 2016, გვ. 47-64.

7
7. სილაგაძე, ა., ზუბიაშვილი, თ., ათანელიშვილი, თ. (2016). სასმელი წყლის გამოყენება
ეკოლოგიური პირობების შენარჩუნების პირობებში ბალანსი. J. Ecoforum. ტ. 5. №1,
2016, გვ. 66-69.
8. სილაგაძე, ა. (2015). კეინსიანური მულტიპლიკატორის დოქტრინის მარცხი:
ინვესტიციებს შორის ურთიერთდამოკიდებულების ზოგიერთი ასპექტი და დასაქმება
”ეროვნული ეკონომიკის მდგრადი განვითარების აქტუალურ პრობლემები”. თსუ,
პაატა გუგუშვილის სახელობის ინსტიტუტი ეკონომიკა. თბილისი, გვ. 58-60.
9. სილაგაძე, ა., ზუბიაშვილი, თ. (2015). პოსტსაბჭოთა ეკონომიკა: სასმელი წყლის
ბიზნესის განვითარების კონცეფცია (თანაავტორობა). Refereed International Journal of
Business and Management Studies (IJBMS), ტომი 4, No 1. აშშ. გვ. 299-307.
10. სილაგაძე, ა., ზუბიაშვილი, თ. (2015). ევროკავშირისა და პოსტსაბჭოთა საქართველოს
ეკონომიკის პარამეტრები. რეფერენტი ბიზნესისა და მენეჯმენტის კვლევების
საერთაშორისო ჟურნალი (IJBMS), გვ. 441–448.
11. სილაგაძე, ა. (2014). ევროკავშირის ინტეგრაციის ეკონომიკური მაჩვენებლები და
პოსტსაბჭოთა ქვეყნების განვითარების ზოგიერთი საკითხი - ევროკავშირის ახალი
ასოცირებული წევრები. მოლდოვის საერთაშორისო სამართლისა და საერთაშორისო
ურთიერთობების ჟურნალი. გამოცემა 3, ტომი 33, გვ. 78-83 წწ.
12. სილაგაძე, ა., ათანელიშვილი, თ. (2014). ევროკავშირისა და საქართველოს ძირითადი
ეკონომიკური ინდიკატორები ეკონომიკისა და ეკონომიკური მეცნიერების
განვითარება. ” თამუ-ს პაატა გუგუშვილის ეკონომიკის ინსტიტუტის სამეცნიერო
შრომების კრებული, გვ. 50-52.
13. სილაგაძე, ა., თოქმაზიშვილი, მ., ათანელიშვილი, თ. (2014). პოსტკომუნისტური
ეკონომიკური განვითარება: დაბრკოლებები და პერსპექტივები (აქართული საქმის
შესწავლა). J. კავკასია და გლობალიზაცია. ტ. 7, გამოცემა 3-4, გვ. 72 81. CA&CC Press,
შვედეთი. 2013. გვ. 80-90.
14. სილაგაძე, ა. (2013). პოსტკომუნისტური საქართველოს ეკონომიკის პრიორიტეტები
მსოფლიო ფინანსური კრიზისის კონტექსტში. ჯ. ეკონომიკური გადასვლის
პრობლემები (აშშ). გამოცემა: ტომი 56, ნომერი 8 / დეკემბერი. 2013, გვ. 3–16.
15. 15. სილაგაძე, ა. (2013). პოსტსაბჭოთა ეკონომიკა: საქართველოს ეკონომიკის
ასპექტები.
16. http://georgiamonitor.org/upload/medialibrary/dbd/dbd913e338d8e77bc832bebe67ae8e18.pd
f
17. სილაგაძე, ა. (2013). თანამედროვე დროში საქართველოს ეკონომიკის ზოგიერთი გარე
ასპექტი. მოლდოვის საერთაშორისო ჟურნალი სამართალი და საერთაშორისო
ურთიერთობები. No4 (30), გვ. 143–149.
18. სილაგაძე, ა. (2012). ბიზნესის რეგისტრაციისა და რეალობის გამარტივება
საქართველოში - "ეროვნული ეკონომიკა და გლობალიზაცია". თსუ პაატა
გუგუშვილის ეკონომიკური ინსტიტუტი. ტ. 2, თბილისი, გვ. 154–155.
19. სილაგაძე, ა. (2012). რესურსების გამოყენების პრიორიტეტი - ჟურნალი. "მეცნიერება
და ცხოვრება". 1 (5), თბილისი, გვ. 17–23.
20. სილაგაძე, ა. (2011). ეკონომიკური პერსპექტივები პოსტსაბჭოთა საქართველოში
”რეალური ეკონომიკური პრობლემები გლობალიზაციის პირობებში”. პაატა

8
 გუგუშვილის ეკონომიკის ინსტიტუტის თსუ სამეცნიერო შრომების კრებული.
თბილისი, გვ. 89–91.
21. სილაგაძე, ა. (2011). საქართველოს სოფლის მეურნეობის განვითარება - მსოფლიო
ეკონომიკური კრიზისი და საქართველო ", ჟურნალი." სოციალური ეკონომიკა ”, № 1,
გვ. 69–71.
22. სილაგაძე, ა., ათანელიშვილი, თ. (2011). საქართველოს აგრარული სექტორის
პოტენციალი - მდგრადი განვითარების პრიორიტეტები სოფლის მეურნეობის
განვითარება. თბილისი, თსუ, გვ. 418–419.
23. სილაგაძე, ა., ათანელიშვილი, თ. (2010). ეკონომიკური დოქტრინების ასპექტები
საქართველოში. ნახევარკუნძულის ტექნოლოგიური უნივერსიტეტი, ბიზნესი და
ინფორმატიკა. სან-ფრანცისკო (აშშ).
24. სილაგაძე, ა. (2010). ეკონომიკური დოქტრინები. საქართველოს მეცნიერებათა
ეროვნული აკადემია, "ინოვაცია", თბილისი - 611 გვ. (C./A .: ათანელიშვილი, თ.,
სილაგაძე, ნ.).
25. სილაგაძე, ა., ათანელიშვილი, თ. (2010). საქართველოს თანამედროვე სახელმწიფო
ფინანსები. მეცნიერებათა, განათლების, ინდუსტრიის საერთაშორისო აკადემია და
ხელოვნება. სან-ფრანცისკო (აშშ).
26. სილაგაძე, ა., გელაშვილი, ს. (2009). Gegenwärtige Finanz-und Monetäre Aspekte in Georgien
(2009). უნივერსიტეტის პოტსდამი (Deutschland). No G-10, 26 წ.
27. სილაგაძე, ა., თოქმაზიშვილი, მ. (2009). პოსტკომუნისტური საფინანსო-სავალუტო
პოლიტიკის გამოწვევები. ნოვას გამომცემელი. NewYork, აშშ, 78 გვ.
28. სილაგაძე, ა., თოქმაზიშვილი, მ. (2008). საქართველოში საბანკო სისტემის
განვითარების ასპექტები. "სამუშაოები". ტ. VI საქართველოს ეკონომიკური კვლევების
აკადემია. თბილისი, გამომცემლობა "სიაქსლე", გვ. 143–156.
29. სილაგაძე, ა., თოქმაზიშვილი, მ. (2008). პოსტკომუნისტური ფინანსური პოლიტიკა.
"ინოვაცია", თბილისი, 111 გვ.
30. სილაგაძე, ა., გელაშვილი, ს. (2008). Die Entviklung der Finanzpolitik in Georgien–
Nachhaltige Finanz-und Sozialpolitik in ჯორჯენი ”. უნივერსიტეტის პოტსდამი. SS 69-78
წწ.
31. სილაგაძე, ა. (2001). ეკონომიკური აზროვნების ისტორია. თბილისის უნივერსიტეტის
პუბლიკაცია, თბილისი, 610 გვ.
32. სილაგაძე, ა. (2000). ფ. სია - გერმანელი ეკონომისტი და პუბლიცისტი. ჟურნალი:
"ეკონომიკა", № 1, თბილისი.
33. სილაგაძე, ა. (1996). ეკონომიკური აზროვნების ისტორიის ზოგიერთი ასპექტი. თბ.,
163 გვ.
34. სილაგაძე ლევანი. (2015). პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების ასპექტები გენეზისი.
თსუ, პაატა გუგუშვილის ეკონომიკის ინსტიტუტი: ჯ. ეკონომისტი, №5. თბილისი.
35. სილაგაძე, ნოდარი. (2011). საქართველოში საბანკო სისტემის განვითარების ეტაპები -
”აქტუალური ეკონომიკური პრობლემები გლობალიზაცია. ” პაატას ფონდისადმი
მიძღვნილი საერთაშორისო სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენციის მასალების
მასალები გუგუშვილის ეკონომიკის ინსტიტუტი. თბილისი, გვ. 262-264.
36. საქართველოს სოციალურ-ეკონომიკური სტრატეგია 2000.
http://static.mrdi.gov.ge/55101c4b0cf24147438b1700.pdf.

9
 37. თვალჭრელიძე, ა., სილაგაძე, ა. (2013). მაკროეკონომიკური მოდელი ნავთობის
ექსპორტიორი ქვეყნებისათვის. J. შუა აზია და კავკასია. CA&CC Press, ტ .16. გამოცემა 4.
შვედეთი, გვ. 118–144.
38. თვალჭრელიძე, ა., სილაგაძე, ა. (2013). მინერალური საქონლის კაპიტალიზაცია. (2012)
- მსოფლიო და საქართველო. საქართველოს ეროვნული მეცნიერებათა აკადემია
"ბიულეტენი", ტ .6, № 2, გვ. 170–173.
39. თვალჭრელიძე, ა., სილაგაძე, ა. (2011). ევროპული სასაქონლო უსაფრთხოების
პრობლემები და ცენტრალური მდგრადი განვითარება აზია-კავკასიის რეგიონი. J. შუა
აზია და კავკასია. ტ. 12, გამოცემა 4, გვ. 110-127. CA&CC Press, შვედეთი.
40. თვალჭრელიძე, ა., სილაგაძე, ა. (2011). საქართველოს სუფთა მინერალური წყალი
ევროპისთვის. J. კავკასია და გლობალიზაცია. ტ. 5, გამოცემა 3-4, გვ. 43-54. CA&CC Press,
შვედეთი.
41. თვალჭრელიძე, ა., სილაგაძე, ა., კეშელაშვილი, გ., გეგია, დ. (2011). საქართველოს
სოციალური ეკონომიკური განვითარების პროგრამა. (2011).”ნეკერი”, თბილისი.
42. სილაგაძე, ა. (2013). პოსტსაბჭოთა ეკონომიკა: საქართველოს ეკონომიკის ასპექტები.
43. http://www.georgiamonitor.org/news/254/1287/
44. სილაგაძე, ა., ათანელიშვილი, თ. (2010). ეკონომიკური დოქტრინების რამდენიმე
კითხვა საქართველოში. მოსკოვი, "ვზფეი", 51 გვ.
45. სილაგაძე, ა. (1991) "კეთილდღეობის სახელმწიფოს" კონცეფცია დასავლეთ გერმანელი
ნეოკონსერვატორების შრომებში და ლიბერალები - 80-იან წლებში "კეთილდღეობის
სახელმწიფოს" თეორიისა და პრაქტიკის ევოლუცია. მ., INION, გვ. 141-160 წწ.
46. http: //data.worldbank.org/indicator 04/10/2016.
47. http: //geostat.ge/? action = page & n_id = 133 & lang = geo 04/10/2016.
48. https: //www.nbg.gov.ge/index.php? m = 348 04/10/2016.

აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა საქართველოს საზღვრებშია, რომელსაც ფედერალური

სტრუქტურა აქვს. დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ საბჭოთა კავშირის დაშლით და
საქართველოში, რომელმაც სისტემაში მიიღო ადგილი, ტურიზმის სექტორი, ისევე როგორც
ქვეყნის ყველა სექტორი, შეიცვალა. ტურიზმის სექტორისთვის ეს ცვლილება შეიძლება
პოზიტიურად ჩაითვალოს, რადგან პოტენციური ტურიზმი საბჭოთა კავშირის დროს ქვეყნის
დახურული მდებარეობის გამო ვერ შეძლო თავისი ობიექტების საკმარისად გამოყენება მისი
დაშლის შემდეგ, მან დაიწყო მცდელობა ამ პოტენციალით გააცნო მსოფლიოს. ბათუმი,
აჭარის რეგიონის დედაქალაქი, ტურიზმის ინვესტიციები 2004 წლის შემდეგ განხორციელდა
შედეგად, იგი განვითარდა და ტურიზმის ცენტრად იქცა. ტურიზმის განვითარება რეგიონში,
სოციალურ-ეკონომიკური დასაქმების ზრდა, შემოსავლისა და კეთილდღეობის ზრდა,
კვალიფიციური სამუშაო ძალა, განათლების დონის ზრდა საჭიროებიდან გამომდინარე,
ინფრასტრუქტურის მოწყობა, ტრანსპორტირება. მას ჰქონდა როგორც სასარგებლო ეფექტი,
ასევე გაუმჯობესება. არასტაბილურობიდან დამთავრებული კეთილდღეობა და მდგრადი
განვითარება, ტურიზმმა თავისი წვლილი შეიტანა ბათუმის და ზოგადად აჭარის რეგიონის
ეკონომიკაში და მომავალში ეს პროგრესი მდგრადი გახდება მდგრადი და ასევე
სამომავლოდ განიხილავს მოთხოვნებს, აქტორებს, მიზნებსა და სტრატეგიებს.

კოტლერი, ეკონომიკური სირთულეები, რომლებსაც განიცდიდა მრავალი ქალაქი, რეგიონი

და ქვეყანა და სისტემატურად აანალიზებს ბორკილებს და ახდენს რეგიონის ეკონომიკის

10
რეკონსტრუქციას. აძლევს რჩევებს, თუ რა უნდა გაკეთდეს მისი სტიმულირებისთვის.
მდგრადია რეგიონების სტრატეგიულ მარკეტინგს ეკონომიკური განვითარებისათვის
გადაწყვეტა სჭირდებოდა ეს არის ინფრასტრუქტურის რესტრუქტურიზაცია; კვალიფიციური
სამუშაო ძალა შექმნა; ადგილობრივი მეწარმეობისა და ზრდის ხელშეწყობა; ძლიერი
სახელმწიფო-კერძო სექტორული პარტნიორობის დამყარება; რეგიონის კონკურენტუნარიანი
პროდუქტების იდენტიფიკაცია და მარკეტინგი; ადგილობრივი ტურისტული ატრაქციონის
დიფერენცირების შექმნა; მომსახურებაზე ორიენტირებული კულტურის განვითარება; და
ყველა ამ უპირატესობის ეფექტურად ორგანიზება და მხარდაჭერა ვარაუდობს, რომ ამის
გაკეთება შესაძლებელია.

რეგიონების სტრატეგიული მარკეტინგი, პირველ რიგში, რეგიონის მყიდველებისთვისაა -

ტურისტებისთვის, ახალი რეგიონებისთვის. მოსახლეობის, ქარხნების, კომპანიის შტაბების,
ინვესტორების რეგიონული შერჩევი გადაწყვეტილებები ეს მოითხოვს ღრმა და ზუსტ
გაგებას, თუ როგორ ხდება ისინი. ამ გაგებით, რეგიონი გამყიდველები - ეკონომიკური
განვითარების სააგენტოები, ტურისტული კომპანიები, მუნიციპალიტეტები - რეგიონის
მყიდველები მათ შეუძლიათ მიიღონ საჭირო ნაბიჯები და შეადგინონ გეგმები ტურნირის
შეჯიბრში.

აჭარის რეგიონს აქვს ტურიზმის სხვადასხვა შესაძლებლობები და რეგიონები. მას აქვს

პოტენციალი, ხელი შეუწყოს თავისი ეკონომიკის განვითარებას. ეს სამუშაო, პორტერის
'ერების კონკურენტული უპირატესობები' და კოტლერის '' ერების მარკეტინგი ' აჭარის
რეგიონის ტურიზმის ეკონომიკის კონკურენტული უპირატესობა თეორიების საფუძველზე
აფასებს მისი გამოყენების და მისი შედეგების შეფასებას. ამ ორ თეორიაზე დაყრდნობით ამ
სტატიის გამოყენებით ტურიზმის განვითარება აჭარის რეგიონში და როგორ ხდება მისი
გაყიდვა, როგორც კონკურენტული უპირატესობა და ამის შედეგების დემონსტრირება. ამ
მიზნით, კოტლერის "რეგიონების მარკეტინგი" გაანალიზებულია წიგნში მოცემული
სტრატეგიები, მოქმედი პირები და მიზნები ის შეიძლება მოერგოს რეგიონს და
კონკრეტულად "ბათუმის პროექტს", შედგენილია საგზაო რუქა ტურიზმის განვითარების
უზრუნველსაყოფად.

ადგილობრივი საჯარო ადმინისტრატორები, როგორც მონაცემთა ძირითადი წყარო ამ

კვლევის ჩატარებისას,ინტერვიუები და გამოკითხვები პოლიტიკურ ლიდერებთან და
კურორტების მენეჯერებთან გამოყენებული. ამ კვლევაში მონაწილე ადამიანების სახელები
და თანამდებობები შემდეგია: ლევან ვარშალომიძე, აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის
ყოფილი პრეზიდენტი; აჭარის ავტონომიური თურქეთის რესპუბლიკის ტურიზმის
მინისტრი დემურ დიასამიძე და მამუკა მოადგილე ბერძენიშვილი; აჭარის ავტონომიური
რესპუბლიკის ეკონომიკის მინისტრი დავით ბალაძე, ბათუმი შოთა რუსთაველის
უნივერსიტეტის ტურიზმის ფაკულტეტის დეკანი პროფ. როსტომ ბერიძე, ბათუმი შოთა
რუსთაველის უნივერსიტეტის ტურიზმის დეპარტამენტის უფროსი Dr. მერაბ დიასამიძე,
შერატონი ბათუმის სასტუმროს გენერალური მენეჯერი ომერ სუბაში, Nurol İnşaat ბათუმის
გენერალური წარმომადგენლობა მენეჯერი ლუთფი ბილგინი. როგორც ამ კვლევაში
მონაცემთა მეორადი წყაროები, პლატფორმაზე გამოქვეყნებული წიგნები, სტატიები,
ეკონომიკური ბიულეტენები და საქართველოს ოფიციალური წარმომადგენელი
გამოყენებულ იქნა წყაროებიდან მიღებული სტატისტიკური მონაცემები, ანგარიშები და

11
ანალიზი. გამოყენებული მონაცემთა წყაროების თვალსაზრისით, ეს კვლევა ძირითადად
გამოიყენება აჭარაში ტურისტული საქმიანობა, ტურისტული პოტენციალი, ტურიზმი
რეგიონში და განსაკუთრებით ბათუმში თანამედროვე და სასარგებლო სტატისტიკური
მონაცემები ეკონომიკის, ვიზიტორებისა და ტურისტების შესახებ და ეს ასევე
მნიშვნელოვანია, რადგან ის გთავაზობთ მონაცემთა პირველადი წყაროების ცოდნას.

საქართველოსა და აჭარის ეკონომიკის მიმოხილვა

ეკონომიკური კრიზისი, რომელიც დაიწყო დამოუკიდებლობის შემდეგ, გაანადგურა

ეკონომიკის მრავალი დარგი. სოფლის მეურნეობა კი საქართველოს ეკონომიკის საყრდენი
იყო. ამიტომ, ეს ყველაზე მეტად არის მნიშვნელოვან ადგილს იკავებს სოფლის მეურნეობისა
და სატყეო სექტორი. მოსახლეობის დაახლოებით 40% სოფლის მეურნეობას წარმოადგენს
დასაქმებულნი არიან ინდუსტრიაში. სოფლის მეურნეობას, რომელთა ნაწილი შავი ზღვის
სანაპიროზე მდებარეობს სხვადასხვა სასოფლო -სამეურნეო პროდუქციის წარმოება,
მსხვილფეხა რქოსანი პირუტყვისა და ცხვრის მოშენება ხელსაყრელ ვაკეში, ტარდება
მეურნეობა და მეფუტკრეობა. შავი ზღვის ცხელი ჰაერის წყალობით ციტრუსის ხილი, ჩაი და
ყურძენი ფართოდ გამოიყენება ზომიერი კლიმატის სანაპირო ზონებში. კულტივირების
დროს, ისეთი პროდუქტები, როგორიცაა მარცვლეული, ბამბა და ბრინჯი იზრდება
სანაპიროდან შორს მდებარე ადგილებში. თხილის კულტურის მოწინავე ქვეყნების ათეულში
მოხვედრა, საქართველო აქვს ჩაის და თხილის მოყვანის უნარი. ასევე დაფუძნებულია
სოფლის მეურნეობაზე ინდუსტრია კარგად არის განვითარებული და ქართული ღვინოები
ძალზე მნიშვნელოვანია. ამასთან, თანამედროვე აღჭურვილობის ნაკლებობა და მაღალი
ხარისხის სასუქის ტიპები, სტანდარტიზაცია პროდუქციის დეფიციტი, პრობლემები
პროდუქციის გადაზიდვისა და შეფუთვაში, დამუშავების ინტეგრირებული საშუალებების
არარსებობა არის ძირითადი მიზეზები, რომლებიც ხელს უშლის ხელს. განსაკუთრებით
სექტორში მსხვილი მწარმოებლების არარსებობა, ძალიან დაქუცმაცებული ნიადაგები,
საბითუმო მოვაჭრეები, რომლებიც აგროვებენ წარმოებულ პროდუქტებს ხელმისაწვდომობა
ართულებს პროდუქციის გადატანასა და ბაზარზე განთავსებას.

საქართველოში ნავთობისა და ბუნებრივი გაზის მარაგები ძალზე შეზღუდულია. სამთო

მრეწველობა ქვეყანაში მინერალები არის მანგანუმი და პერლიტი. კასპიის აუზში და შუა
აზიაში მოპოვებული ზეთი და ბუნებრივი აირი კავკასიის მილსადენებით, შავ ზღვაზე და
იქიდან მსოფლიოში. მიტანილი. ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის მილსადენი, რომელსაც აშშ მხარს
უჭერს, ყველაზე მეტია მნიშვნელოვანი მილსადენია. მოკლედ შეიძლება შევაჯამოთ
შემდეგნაირად: ქართული ეკონომიკა ტრადიციულად ხდებოდა ციტრუსი, ყურძენი და აქვს
სტრუქტურა, რომელიც ფოკუსირებულია ჩაის კულტივაციასა და მოპოვებაზე მრეწველობა,
მეღვინეობა, მეტალურგია, დანადგარების წარმოება, ქიმიური პროდუქტები და ქსოვილები
სექტორები მოდის წინა პლანზე. ქვეყანა ენერგეტიკულ მოთხოვნილებებს ძირითადად
იმპორტის გზით აკმაყოფილებს. მდინარეებში პატარა კაშხლებისა და
ჰიდროელექტროსადგურების მეშვეობით. ელექტროენერგია იწარმოება. იმპორტიორ
ქვეყნებში რუსეთი პირველ ადგილზეა. ქვეყნები, როგორიცაა აზერბაიჯანი, თურქეთი, აშშ და
უკრაინა, მისდევენ რუსეთს. იმპორტირებულ პროდუქტებს შორის პირველ ადგილზეა
ნავთობი და ნავთობპროდუქტები. შემდეგი მოდის მანქანები, მსუბუქი სამრეწველო
12
პროდუქტები და კვების მრეწველობის პროდუქტები. ნუროლი ჰოლდინგს ყველაზე მაღალი
მშპ აქვს საქართველოში, საქართველო 2013 წლის ქვეყნის ანგარიშის მიხედვით ხელშემწყობი
სექტორები 62% მომსახურების სექტორით, 25.9% ინდუსტრიული სექტორით და 12.1% და
სოფლის მეურნეობის სექტორი. მთლიანი მოსახლეობის სამუშაო ძალა საქართველოში
(დასაქმებულთა და უმუშევარი მაძიებელთა საერთო რაოდენობა) ეს დაახლოებით 40% -ია.
2012 წელს თანამშრომლები მთლიანი მოსახლეობის 35% -ს შეადგენს. დასაქმებულთა
დაახლოებით 60% ანაზღაურებულია, ხოლო დანარჩენი 40% თვითდასაქმებულია.
დასაქმებულია. იმის გათვალისწინებით, რომ მოსახლეობის ნახევარზე ნაკლები მხოლოდ
სოფლად ცხოვრობს. თუ მიიღებენ, ეს სიტუაცია საკმაოდ ნორმალურია. ღია უმუშევრობის
დონე არის 15% და უმუშევრობა შემცირდება ამის აღნიშვნა არ არსებობს.

აჭარა, რომელიც ბუნების სიმდიდრით გამოირჩევა, შედარებით პატარა მიწაზე მდებარეობს.

დაარსებული, კოსმოსური და ფოთლოვანი ტყეები და ალპური მდელოებიანი მთები.
ულამაზესი სანაპირო, რომელიც გარშემორტყმულია ღრმა მდინარის ხეობებით და
სუბტროპიკული მცენარეებით არის სანაპირო. შავი ზღვა, 54 კმ. გრძელი სანაპიროთი იგი
მნიშვნელოვანი ბუნებრივი ზონაა აჭარისთვის. ეს სილამაზისა და ეკონომიკური შემოსავლის
წყაროა. შავი ზღვა, რეგიონალური კლიმატის ფორმირებისას, მას უდიდესი მნიშვნელობა
აქვს ტრანსპორტირების, გემთმშენებლობის, თევზაობისა და ტურიზმის განვითარებაში.
ზღვაზე აჭარის კლიმატი ზომიერი და ნოტიოა სიახლოვის გამო. ქობულეთი სოფლის
მეურნეობის დარგში, ჩაის დამზადება ხელვაჩაურში და ნაწილობრივ ქედის რეგიონში; ქალაქ
ქობულეთში და ხელვაჩაურში ციტრუსის, ვაშლის, მსხლის, ქლიავის, ალუბლის, ალუბლის,
ბროწეულის, ლეღვის წარმოება; ქედის მხარე, ზღვა ვენახი დონიდან 1200 მეტრ სიმაღლეზე;
თამბაქო აჭარისწყლის ხეობაში მეცხოველეობას დიდი მნიშვნელობა აქვს. მეცხოველეობა
რეგიონში ტრადიციულ მდგომარეობაში აქვს იმ რეგიონში, სადაც ძროხა და კამეჩი
გავრცელებულია, ცხვარი და თხა არის ხულო, შუახევი და ის მოყვანილია ჰელვასაურის
რაიონებში. მეფუტკრეობა კეთდება მთელ ადგილზე. არიანული განსხვავებული გემო,
არომატი და მკურნალობა ციტრუსის ბაღებთან ჭინჭრის სიახლოვის გამო მიიღება თაფლი
თავისი მახასიათებლით. რეგიონის ხალხისთვის, შავი ზღვის თევზაობის სახელით
მნიშვნელოვანი რესურსია. მეთევზეები იყენებენ ანჩოუსს, ცხენის სკუმბრიას და მათთან
ერთად მოსიარულე თევზებს. ისინი ატარებენ. თევზის მეურნეობები მდებარეობს
ქობულეთისა და ხელვაჩაურის რეგიონებში.

საქართველო, შავი ზღვის სანაპირო ზოლი, ზამთარი ტურიზმისთვის შესაფერისი მთები, მას
აქვს მნიშვნელოვანი ტურისტული პოტენციალი თავისი კულტურული სიმდიდრით. ასევე
მდიდარია ქვეყნით ტურისტების მნიშვნელოვანი რაოდენობა მოდის თერმული წყაროებსა
და აბაზანებში. მაგრამ 1990-იანი წლების დასაწყისში უსაფრთხოების პრობლემების და
ეკონომიკური სტაგნაციის გამო, ქვეყანაში ტურიზმი არ გაუმჯობესებულა და შემცირდა
ტურისტების რაოდენობა გამოცდილია.

2003 წლის ნოემბრის "ვარდების რევოლუციით" ახალი შთაბეჭდილება იქმნება, რომ

ეკონომიკაში ახალი გვერდი გაიხსნა. რეფორმები (განსაკუთრებით იურიდიული, ფინანსური
და ენერგეტიკის სექტორის რეფორმები) პრივატიზაცია, საგადასახადო სისტემა, სახელმწიფო
ხარჯები, კორუფცია და ა.შ. იგი ყურადღებას ამახვილებს კონტრაბანდის წინააღმდეგ
ბრძოლის საკითხებზე. სააკაშვილის მთავრობა მისი პრიორიტეტულ პროგრამაში

13
”უცხოელთათვის ინვესტიციის გარემოს ჯანმრთელობა” საგანი შედის. მიუხედავად იმისა,
რომ ამ საკითხებში აქამდე მნიშვნელოვანი მოვლენები მოხდა, არსებული კანონმდებლობის
შესრულების არაადეკვატურობის გამო, სასურველი სიჩქარე ჯერ არ არის მიღწეული. ვერ
მიაღწიეს.

2004–2012 წლებში საქართველოს პრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილი და აჭარა ლევან

ვარშალომიძე, ავტონომიური რესპუბლიკის პრეზიდენტი, დიდი ძალისხმევა ხდებოდა
განვითარებისთვის და ამ პერიოდში ქვეყანაში ჩამოსული უცხოელები ინვესტიციების 30%
ტურიზმის სექტორში განხორციელდა. ამ პერიოდში საზოგადოებრივი ინფრასტრუქტურა
განხორციელდა ინვესტიციები, გაუმჯობესდა გზები, სანტექნიკა, საჰაერო, სარკინიგზო და
საავტომობილო ტრანსპორტი; შავი ზღვის სანაპიროზე შეიქმნა სპეციალური ტურისტული
ზონები - როგორც ბათუმის პროექტის შემთხვევაში. როგორც-; შეიქმნა გუდაურის
განვითარების ფონდი; საერთაშორისო ინვესტორებთან და დონორებთან დაუკავშირდა
ბათუმის, მესტიის, წყალდუბოს და სხვა ტურისტული ადგილების განვითარებას
გათვალისწინებული.

აჭარის რეგიონის ტურიზმის პროფესიონალებთან და მთავრობის წარმომადგენლებთან

ჩატარებულ გამოკითხვებში რომელი ეკონომიკური რესურსია პრიორიტეტული აჭარის
რეგიონისთვის და შემდეგი პასუხები მიიღეს მონაწილეებისგან. ტურიზმი, პირველი
ხარისხის პრიორიტეტი ყველა მონაწილისთვის ეკონომიკური საქმიანობა, სოფლის
მეურნეობა მეორე ხარისხის ეკონომიკური საქმიანობაა ყველა მონაწილისთვის. საქმიანობა,
ინდუსტრია (განსაკუთრებით ტექსტილის პროდუქციის წარმოება) იყო აქტიურობა. ისევ
იგივე მონაწილეები, რომელი ამ ეკონომიკური საქმიანობიდან, კითხვაზე, საჭიროა თუ არა
დიდი ყურადღება და განვითარება, იგივე რანგის მქონე ტურიზმი

1. პრიორიტეტი, სოფლის მეურნეობა

2. პრიორიტეტი და მრეწველობა

3. პრიორიტეტული ეკონომიკური საქმიანობა.

არსებული ვითარების ანალიზისა და მიღებული პასუხების საფუძველზე, ეს

კონკურენტუნარიანია აჭარის რეგიონისთვის. აშკარად ჩანს, რომ სექტორი, რომელიც
უპირატესობად შეიძლება ჩაითვალოს, არის ტურიზმი. აჭარის რეგიონი როგორც სტრატეგია,
რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას რეგიონის ეკონომიკის, ტურიზმის
სტიმულირებისთვის მისი, როგორც მიმზიდველი და კონკურენტუნარიანი პროდუქტის
განვითარება, პოპულარიზაცია და პოპულარიზაცია უნდა შეფასდეს მარკეტინგი.

ტურიზმის მიმდინარე შეფასება აჭარის რეგიონში

მონაცემთა პირველადი და მეორადი წყაროებიდან აჭარის რეგიონში ტურისტული

საქმიანობის შესახებ ამ განყოფილებაში, სადაც წარმოდგენილი ინფორმაცია და ანალიზი
ხდება, საქართველო პროფესიონალებთან და მთავრობის წარმომადგენლებთან გასაუბრებისა
და გამოკითხვების საშუალებით ოფიციალური წყაროებიდან სტატისტიკური მონაცემების,
ანგარიშებისა და ეკონომიკური ბიულეტენების გამოყოფის შესაძლებლობა არსებობს.
14
მოცემულია. ამ მონაკვეთის მნიშვნელობა, პირველ რიგში, ტურისტული საქმიანობაა აჭარის
რეგიონში, განახლებული და სასარგებლო ინფორმაცია ტურისტული პოტენციალის,
ტურისტული ეკონომიკისა და შემომავალი ტურისტების შესახებ იგი გთავაზობთ
სტატისტიკურ მონაცემებს. გარდა ამისა, აჭარის რეგიონის ტურიზმის პროფესიონალები და
მთავრობის წარმომადგენლები რეგიონში ტურიზმის მომავალზე და ეს მონაცემები
მნიშვნელოვანია სამიზნეების დანახვის თვალსაზრისით. გაანალიზებულია ეს სტატისტიკა
ამ თემაზე ტურიზმის ხელისუფლების ამჟამინდელი შეფასებებით. მიზნების და
სტრატეგიების შესწავლის შემდეგ, სტატიის შედეგების და რეკომენდაციების განყოფილებაში
რეგიონის ტურისტული პოტენციალის სწორად განვითარებისა და მარკეტინგის თვალი
მოცემულია სხვა მნიშვნელოვანი სტრატეგიები და მეთოდები, რომლებიც უნდა იქნას
გათვალისწინებული.

ტურიზმის ტიპები აჭარის რეგიონში

აჭარის რეგიონი ტურიზმის მხრივ საქართველოს ერთ-ერთი წამყვანი განვითარებული

რეგიონია. ტურისტული საქმიანობა რეგიონში მოიცავს სანაპირო ტურიზმს, ეკოტურიზმს,
ისტორიას და ადგილობრივ კულტურას. ტურიზმი, ზამთრის სათხილამურო ტურიზმი,
სათამაშო ტურიზმი და კონგრესის სამართლიანი ტურიზმი.

სანაპირო ტურიზმისა და პლაჟების მხრივ წამყვანი ადგილებია ბათუმი, ქობულეთი,

მახინჯაური, მწვანე კონცხი, ჩაქვი, გონიო, კვარიათი და სარფი. სუბტროპიკული კლიმატი,
თბილი ზღვა ჰაერი, სანაპირო ობიექტების ინფრასტრუქტურა, 21 კმ სანაპირო ზოლი და 21-
29 ° C ზღვის წყალი ეს რეგიონები თავისი სითბოთი ტურისტების მიმზიდველ წერტილებს
წარმოადგენს.

ეკოტურიზმის მხრივ, აჭარის რეგიონში ფლორისა და ფაუნის მდიდარი საგანძურია.

რეგიონში 4 დაცული ტერიტორიაა: კინტრიშის ნაკრძალი, მტირალას ეროვნული პარკი,
ქობულეთის ნაკრძალი, მაჭახელას ნაკრძალი. მაჰუნცეთის, მირვეთის, ჩირუხის მსგავსად
ჩანჩქერებს განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ბუნების ტურიზმისთვის. მთიელთათვის
ორგანიზებულია ჰინო-ჰეკნარი-ზერაბლოსელი-ჩაქვისთავის და ჰიჰაძირი-თილვანა-
გოდერძის უღელტეხილის ტურები. ბათუმის ბოტანიკური ბაღი, მსოფლიოს იშვიათი
მცენარეული სახეობების მასპინძლობის თვალსაზრისით საინტერესო ადგილია და ასი წლის
ისტორია აქვს. ეკოტურიზმის ეს მრავალფეროვნება რეგიონში ეს ნათლად აჩვენებს მის მაღალ
პოტენციალს.

ადგილობრივი მოსახლეობის სტუმართმოყვარეობა, ისტორიის მნიშვნელოვანი

შესაძლებლობები და ადგილობრივი კულტურული ტურიზმი გთავაზობთ. აჭარის
სოფლებში დაარსდა ტურისტული მეურნეობები, სადაც ტურისტები იმყოფებიან კვება,
მეფრინველეობა, მებაღეობა, მევენახეობა, მეფუტკრეობა მათ შეუძლიათ. პოპულარულ
ეროვნულ რეწვას ასევე ასწავლიან ამ ფერმებში; ტურისტები ქსოვილის ქსოვა, კალათის
ქსოვა, ქსოვა, ქარგვა, ქვისა, ხალიჩის ქსოვა, მუსიკალური საკრავების დამზადება არის
სწავლა. იგი ასევე გამოიყენება თევზაობის, ნადირობის, ცხენოსნობის, ცოცვა და
ველოსიპედისთვის. გასეირნება შეიძლება გაკეთდეს და გემრიელი ადგილობრივი კერძები
მოსინჯოთ. მდიდარი ისტორია ექსკურსიებში შედის ისტორიული ციხეები, თაღოვანი
ხიდები და თამარ მეფის პერიოდის ისტორია. ნაშთები ჩანს.

15
ღვინის ტურიზმს მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია აჭარის რეგიონში. ქედის რეგიონი
მეღვინეობის მხრივ მნიშვნელოვანია და განიხილება, როგორც მეღვინეობის ისტორიული
ცენტრი აჭარის რეგიონში. 'ქედის ცოლიკაური' და 'ჩხავერი' ადგილობრივი და უცხოელი
მომხმარებლები, რომლებიც წარმოიქმნება ქედის რეგიონში ძალიან ცნობილია. თელიანი
ველის ღვინოები ასევე არის ადგილობრივი და უცხოელი მომხმარებლებისთვის მას
ურჩევნია.

ზამთრის და სათხილამურო ტურიზმი, აჭარა, სადაც მთების საშუალო სიმაღლეა 2000-2500

მეტრი მნიშვნელოვანია რეგიონში. შუახევისა და ხულოს რეგიონებში არსებული ობიექტების
ინფრასტრუქტურა განახლებული, ყველა სეზონური დასვენების, დასვენებისა და
ჯანმრთელობის ტურიზმის ობიექტები გადაიქცა.

ადგილობრივი და საერთაშორისო ორგანიზაციების ორგანიზებით, აჭარის რეგიონის

კონგრესი და ბაზრობა ასევე პოპულარული გახდა ტურიზმის თვალსაზრისით. აჭარის
რეგიონი, კულტურის ცენტრის სტატუსი საერთაშორისო მუსიკა და კინო კარგად
დამკვიდრებული და მნიშვნელოვანი კულტურული ორგანიზაციებით დაიწყო
ფესტივალების მასპინძლობა.

“ბათუმის საერთაშორისო სოფლის მეურნეობის პროდუქტები და ტექნოლოგიების ბაზრობა”,

” ბათუმის საერთაშორისო სამშენებლო და დიზაინის ბაზრობა ”,

” ბათუმი საერთაშორისო ტურიზმის გამოფენა "ექსპო ბათუმი",

" შავი ზღვის საერთაშორისო ჯაზ ფესტივალი",

"საერთაშორისო ფოლკლორის ფესტივალი ",

" ანიმაციური ფილმების საერთაშორისო ფესტივალი ",

" საერთაშორისო კინო და სატელევიზიო ოპერატორების ფესტივალი - ოქროს თვალი “

ამ აქტივობების ნაწილია.

აზარტული თამაშები საქართველოში ლეგალური საქმიანობაა, ხოლო ბათუმში სათამაშო

ტურიზმი ძალიან პოპულარულია. სათამაშო ტურიზმის განვითარება, 25 ქვეყნის 120
სხვადასხვა რეგიონის წარმომადგენლებით იგი დაიწყო "კაზინოს ინვესტორები
კონფერენციით. დღეს კაზინოები ბათუმში მდებარეობს 5 ვარსკვლავიან სასტუმროებში. ჯერ
კიდევ ბათუმში მიმდინარე ძვირადღირებული და მაღალი სტანდარტების სასტუმროს
მშენებლობა მიუთითებს იმაზე, რომ იგი შემდგომ განვითარდება; ეს 5 ვარსკვლავიანი
ტურისტული ობიექტები ასევე ყველაზე მეტია კაზინოს მსხვილი ოპერატორები.

ბათუმი მნიშვნელოვანი ტურისტული ცენტრია აჭარის რეგიონისთვის. ზაფხულის სანაპირო

ტურიზმი ბათუმში, სათხილამურო ტურიზმის განხორციელება ზამთარში შეიძლება.
ეკოტურიზმი ბუნების პარკებით და ბოტანიკური ბაღებით იგი შესაფერისია ადგილობრივი
კულტურისა და ადგილობრივი კვებისა და კულტურული ტურიზმისთვის. ბათუმი ასევე
არის ქალაქი, სადაც სათამაშო ტურიზმი ძალიან განვითარებულია და აშენებულია 5
ვარსკვლავიანი ძვირადღირებული სასტუმროები და ახლაც შენდება, სეზონი ასევე
16
შესაფერისია კონგრესისთვის და სამართლიანი ტურიზმისთვის. მოკლედ, ბათუმი, აჭარის
რეგიონი. ეს მნიშვნელოვანია იმ თვალსაზრისით, რომ შევძლოთ შემოგთავაზოთ ყველა ის
ტურისტული აქტივობა, რომელსაც ის გთავაზობთ ერთ ცენტრში. "ბათუმის პროექტი"
აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის პრეზიდენტმა ლევან ვარშალომიძემ განახორციელა.
2004 წლიდან და მისი უფლებამოსილების პერიოდში 2004–2018 წლებში დაიწყო 8 წელი
პერიოდში სწრაფად განვითარდა. ლევან ვარშალომიძესთან ინტერვიუში ‘2004 წელს მათ
დაიწყეს მუშაობა, პირველ რიგში, ინფრასტრუქტურის, სუფთა წყლისა და რომ ამის შემდეგ
შეიცვალა ჩამდინარე წყლების სისტემა, შეკეთდა გზები და ხიდები მან ასევე განმარტა, რომ
რეგიონში უცხოელი ინვესტორები არიან მიწვეულნი. ბათუმი ტურისტებისთვის ‘ჯერ
სანაპირო ტურიზმი, შემდეგ ეკოტურიზმი, შემდეგ ადგილობრივი კულტურა და 150 ნომერი
2004 წელს 150 000 ტურისტით. დაწყებული პროექტის შემუშავებით, 2012 წელს 1,5 მილიონი
ტურისტი მან განაცხადა, რომ ”მიღწეულია. ბათუმი, ამერიკის სტუმართმოყვარეობის
მეცნიერებები 2012 წელს წლის საუკეთესო ახალი დანიშნულების ადგილი მისი აკადემიის
მიერწელი) შეირჩევა.

აჭარის რეგიონის ტურიზმის პროფესიონალებთან და მთავრობის წარმომადგენლებთან

ჩატარებულ გამოკითხვებში იკითხა ტურიზმის რომელი სახეობაა უფრო მნიშვნელოვანი
აჭარის რეგიონისთვის და ტურიზმი, კაზინო და სათხილამურო ტურიზმი ზამთარში, ყველა
მონაწილის საერთო პასუხი ყოფილა გარდა ამისა, ნათქვამია, რომ ეკოტურიზმი და
ისტორიული და ადგილობრივი კულტურული ტურიზმი მეორეხარისხოვანია, როგორც
ტურიზმის სახეობა ოთხ სეზონში. კონგრესი და სამართლიანი ტურიზმი არ არის აღნიშნულ
გამოკითხვებში, მაგრამ აღნიშნულია ინტერვიუებში.

ისევ იგივე მონაწილეებს, ტურისტული საქმიანობიდან რომელი (ა)აჭარის ეკონომიკა უფრო

დიდი წვლილი მიუძღვის (ბ)აქვს უფრო მაღალი მარკეტინგული ღირებულება,(გ) მეტი
სამივე კითხვაზე ტურისტების მოზიდვის, სანაპირო ტურიზმისა და კაზინო ტურიზმის
შესახებ კითხვაზე

პრიორიტეტული ეკოტურიზმი და ისტორია - ადგილობრივი კულტურული ტურიზმი,

პრიორიტეტული ტურისტული საქმიანობა ყოფილა.

ბათუმის შოთა რუსთაველის უნივერსიტეტის ტურიზმის ფაკულტეტის დეკანი. როსტომ

ბერიძე, ჩვენი ინტერვიუს დროს ტურიზმის ეს ტიპები დავყავით ქვესათაურებად, მან
გააანალიზა: ”აჭარის რეგიონი, რომელიც ყველაზე მეტ შემოსავალს იძლევა და ტურისტების
ყველაზე დიდ რაოდენობას იზიდავს. ტურისტული საქმიანობა (1) განთავსება, სასტუმრო, (2)
რესტორანი, ადგილობრივი ქართული სამზარეულო, (3) გასართობი ინდუსტრია, კაზინოები,
ღამის ცხოვრება, (4) სახლის დაქირავება ”. აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ყოფილი
პრეზიდენტი ლევან ვარშალომიძე და ეკონომიკის მინისტრი დავით ბალაძემ ასევე
დაადასტურა ეს განცხადება. სეზონის განმავლობაში ტურისტები, რომლებიც რეგიონში
მოდიან სანაპირო ტურიზმისთვის (ზღვის მზე), ქირაობენ სახლებს. ზაფხულის სეზონი
პლატოსა თუ სოფელში. მათ განაცხადეს, რომ "მათ ჰქონდათ. Activity ეს საქმიანობა
ადგილობრივი საზოგადოების საარსებო საშუალების საშუალებაა რეგიონში ტურისტული
ობიექტებისა და სასტუმროების აშენებამდე დიდი ხნით ადრე. მათ ხაზი გაუსვეს, რომ ეს
უხსოვარი დროიდან გაგრძელდა. დემური, ტურიზმის მინისტრი გარდა ამისა, დიასამიძე

17
ძალიან პოპულარულია საბაგიროთი, დელფინარიუმითა და კონცერტებით. მან აღნიშნა, რომ
ეს იზიდავს ტურისტების დიდ რაოდენობას და ხელს უწყობს ეკონომიკაში.

ტურიზმის ინვესტიციები აჭარის რეგიონში

2004 წელს მენეჯმენტის ცვლილების შემდეგ, აჭარის რეგიონში ინვესტიციები გაიზარდა.

იმპულსი მოიპოვა. ეს ძირითადად განპირობებულია მენეჯმენტის კითხვის ნიშნით. წინა
პერიოდთან შედარებით აჭარაში განხორციელდა ეკონომიკური პოლიტიკის ცვლილება
ნდობის ატმოსფერო მოქმედებს.

ტურიზმის სექტორში განხორციელებულმა ინვესტიციებმა აღნიშნულ პერიოდში სწრაფი

ზრდა აჩვენა. 2009 წლამდე საქართველოში მხოლოდ 392 სასტუმრო იყო, ხოლო 2009-2011
წლებში ეს იყო ნომერს 224 ახალი სასტუმრო დაემატა. ამრიგად, 2011 წელს სასტუმროების
რაოდენობამ 616 მიაღწია. თბილისი არის რეგიონი, სადაც ყველაზე მეტი სასტუმროა. 15
ახალი სასტუმრო თბილისში 2009 წელს და 2010 წელს გაიხსნა 15 ახალი სასტუმრო. ბათუმი
ქვეყნის მეორე ქალაქია ყველაზე მეტი სასტუმროთი. 2009 წელს მიუხედავად იმისა, რომ
ბათუმში მხოლოდ 9 სასტუმროა, 5 ვარსკვლავიანი მდიდრული სასტუმროები და კაზინოებია
იყო ცენტრალური. მიუხედავად იმისა, რომ 2011 წელს ბათუმში 23 ახალი სასტუმრო გაიხსნა,
თბილისში 22 ახალი სასტუმროა გაიხსნა. საქართველოში მოქმედებს 5 საერთაშორისო
სასტუმროს ბრენდი: შერატონი, მეტეხი პალასი, ჰოლიდეი ინ, მარიოტი და რედისონი.
რეზიდორის სასტუმროს მენეჯმენტის ჯგუფი 3-4 წლის განმავლობაში გეგმავს 10
სასტუმროს გახსნას მთელი საქართველოს მასშტაბით. მეტი 2014 წელს გათვალისწინებულია
მრავალი ახალი სასტუმროს გახსნა.

ქვეყანაში ჩატარებული კვლევა HVS Global Hospitality Services– ის მიერ საქართველოში დიდი
პოტენციალი სასტუმროს მშენებლობაში, როგორც საზღვაო, ასევე მთის ტურიზმის
ფარგლებში ავლენს რომ. ეს კვლევა აჩვენებს, რომ საერთაშორისო ინვესტორები
საქართველოს დასავლეთის ხედი, დასავლეთის მიდგომა, მაღალი ტურისტული
პოტენციალი დაინახეთ, როგორც ეს საინტერესო ქვეყანაა ბიზნესის გასაკეთებლად. ეს
ინვესტორები და ჯგუფები პირველ რიგში აშენებენ მდიდრულ და მაღალი კლასის
სასტუმროებს ეგოს ფაქტორის გამო. მიმდინარე დაგეგმვისას რეზიდორის რეგიონში
აშენებული სასტუმროების 20% -ს წარმოადგენს . Rezidor– ით Accor– ის, Hilton– ის და Marriott–
ის წილი 60% –ს აღწევს. IHG, Starwood და Kempinski გეგმავენ ობიექტებს, სადაც თითო 2000-ზე
მეტი ოთახია. თუ ყველა ეს გეგმა განხორციელდება, საშუალოვადიან პერსპექტივაში,
არსებული ოთახების რაოდენობა. აშენდება ახალი ტურისტული ობიექტების
ექვივალენტური ოთახები.

ეს უახლოეს მომავალში საერთაშორისო ტურისტული ტურისტული შესაძლებლობების

მდგომარეობა საქართველოში გვიჩვენებს, რომ ის გაორმაგდება. აჭარის რეგიონის ტურიზმის
პროფესიონალებთან და მთავრობის წარმომადგენლებთან ჩატარებულ გამოკითხვებში რა
პროდუქტებით და მომსახურებით არიან კმაყოფილი აჭარის რეგიონში ჩამოსული
ტურისტები ყველა მონაწილემ სთხოვა და უსაფრთხოების საკითხი შესანიშნავად შეაფასა და
ეს პირველია, როგორც ფაქტორი, რითაც ტურისტები ყველაზე მეტად კმაყოფილები არიან.
ტრადიციული მომხმარებელზე ორიენტირებული მომსახურების მიდგომა, რომელიც
გამომდინარეობს ქართული სტუმართმოყვარეობიდან იგი აღინიშნა, როგორც მე -2

18
კომპონენტი, რითაც იგი კმაყოფილი იყო. გარდა ამისა, ადგილობრივი კულტურა,
დაუზიანებელი ბუნება, ქართული სამზარეულო, ტრადიციები, სტუმართმოყვარეობა, ყველა
ერთად პასუხი, რომელზეც მონაწილეები შეთანხმდნენ, როგორც მეორე ყველაზე კმაყოფილი
ელემენტი ჰქონდა ვარიანტი. ტურისტული ობიექტები, რომლებიც ჯერ კიდევ მუშავდება,
ანელებს ინფრასტრუქტურას. დასრულების შემდეგ, მხოლოდ რამდენიმე მიმართულება
დაეშვა ბათუმისა და თბილისის აეროპორტებში ავიაკომპანიის არსებობის გამო,
ტრანსპორტირების საკითხებმა საერთოდ მე -3 ადგილი დაიკავა. ისევ აჭარის რეგიონში
ჩამოსული ტურისტების რომელი მახასიათებლებია იგივე მონაწილეებისთვის, კითხვაზე,
რომელიც უკავშირდება პრეტენზიებს პროდუქტებსა და მომსახურებებზე, მოცემულია
ცხრილში მოცემული პასუხები იგი განსხვავდება ვარიანტებისგან და შემდეგია: (1)
ტურისტები თურქეთიდან სარფის სასაზღვრო კარიბჭესთან დაკავშირებული პრობლემები,
ლოდინის პერიოდის ხანგრძლივობა, თანამდებობის პირთა გულგრილი და უარყოფითი
დამოკიდებულება; (2) ტურიზმის ინდუსტრიაში (სასტუმრო, რესტორანი, კვალიფიციური
კადრების ნაკლებობა, უცხო ენის ნაკლებობა და არასაკმარისი მომსახურება პრეზენტაცია; (3)
ბათუმისა და თბილისის აეროპორტებში მხოლოდ რამდენიმე ავიაკომპანია ეშვება საჰაერო
ტრანსპორტი ძალიან ძვირია და მიმართულებებიც მცირეა; (4) არსებული და დაგეგმილი
ტურისტული ინვესტიციების მხოლოდ 5-ვარსკვლავიანი ტურისტული ობიექტები
საბიუჯეტო და საოჯახო სასტუმროების ნაკლებობა. არსებული საჩივრების გადასაჭრელად
და კმაყოფილების გაზრდის მიზნით, ამ სფეროებში საჭირო განვითარება და ინვესტიციები.
რეგიონის ტურისტული პოტენციალის კონკურენტული განვითარებისა და
მარკეტინგისათვის. დიდი მნიშვნელობა აქვს.

შემომავალი ტურისტული სტატისტიკა

საქართველოში არსებული ტურისტული ობიექტები და ტურისტული საქმიანობა უფრო და

უფრო მეტია იზიდავს ხალხს ქვეყანაში. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს კვლევა
იგი ადგენს იმ ადამიანთა რაოდენობას, ვინც გადაკვეთა საქართველოს საზღვარი 2010-2011-
2012 წლებში. 2011 წ მიუხედავად იმისა, რომ 2017 წელს წინა წელთან შედარებით საზღვრის
გადაკვეთის რიცხვი 38,92% -ით გაიზარდა 2012 წელს ამ ზრდამ 56,90% შეადგინა. ასევე
მნიშვნელოვნად გაიზარდა ტურისტების რაოდენობა; 2011 წელს იგი გაიზარდა 23,19% -ით,
ხოლო 2012 წელს - 33,52% -ით. საქართველოს ტურიზმის ეროვნული ადმინისტრაციის (GNTA)
მიერ ჩატარებული კვლევა, რომელ ქვეყნებში ჩამოდიან საერთაშორისო მგზავრები და
ტურისტები ქვეყანაში 2013 წლის იანვრიდან სექტემბრამდე ავლენს რომ მოდის. ამ კვლევის
თანახმად, ტურისტების თანაფარდობა საერთაშორისო მოგზაურებთან მაშინ, როდესაც
უფრო მეტია იმ ქვეყნებში, რომლებსაც საქართველოსთან საერთო საზღვარი არ აქვთ
(პოლონეთი 99,3% და უკრაინა 88.9%), უფრო დაბალია იმ ქვეყნებში, რომლებსაც საერთო
საზღვარი აქვთ საქართველოსთან (თურქეთი 53,4% და რუსეთი 64,1%). ამის ახსნა, მეზობელი
ქვეყნებიდან საყიდლებზე, ბიზნესსა და სტუმრობაზე ჩამოსვლა და ტურისტულ ობიექტებში
დარჩენის გარეშე წასვლა შესაძლებელია აჩვენოს მგზავრების დიდი რაოდენობა. საზღვრების
გარეშე ქვეყნებიდან შემომავალი ტურისტები ტურისტული საქმიანობისთვის ბინადრობენ.
თბილისი სავაჭრო მრჩეველის საელჩოს მიერ მომზადებული საქართველოს 2013 წლის
წლიური ანგარიში სტატისტიკის თანახმად, 2007 წელს საქართველოში სასტუმროებში
ტურისტების რაოდენობამ 103 521 შეადგინა, 306,547-ს და 438,474-ს 2011 წელს.

19
აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ეკონომიკის მინისტრი დავით ბალაძე ჩვენს
ინტერვიუში ‘აჭარა ნამდვილი ტურისტი ფსონებით, რომ რეგიონში არარეგისტრირებული
ტურიზმი ძალიან მაღალია მან განაცხადა, რომ მათი რიცხვი გაცილებით მეტია, ვიდრე
ოფიციალური ტურისტული რიცხვები. ბალაძე თავის განცხადებაში ‘აჭარის რეგიონის
მოსახლეობის სანაპირო ტურიზმი (ზღვა-მზე) განსაკუთრებით ზაფხულის სეზონზე რომ
ისინი თავიანთ სახლებს ქირაობენ ტურისტებისთვის, რომლებიც რეგიონში ჩამოდიან, რომ
დაწერონ მან თქვა, რომ თავის სეზონს ატარებდა მათ სახლებში პლატოზე ან სოფლებში. ეს ეს
ღონისძიება ადგილობრივი მოსახლეობისა და ტურისტული ობიექტების საარსებო
საშუალებაა. და რომ სასტუმროები აშენებამდე დიდი ხანია მიმდინარეობს " ხაზგასმით
აღნიშნა.

აჭარის რეგიონის ტურიზმის პროფესიონალებთან და მთავრობის წარმომადგენლებთან

ჩატარებულ გამოკითხვებში კითხვაზე, რომელი ქვეყნებიდან მოდის ყველაზე მეტად აჭარის
რეგიონში ჩამოსული ტურისტები იგივე პასუხები მიიღეს მონაწილეებისგან: თურქეთი,
სომხეთი, აზერბაიჯანი, უკრაინა, რუსეთი, მოლდოვა, პოლონეთი. Nurol şanşaat ბათუმის
წარმომადგენლობის გენერალური მენეჯერი ლუთფი ბილგინის სიტყვებით, "აჭარის
რეგიონის", განსაკუთრებით ბათუმის სანაპირო ზოლი არის ვინაიდან ის რუსი ტურისტების
საზაფხულო საკურორტო ცენტრია. ეს ნოსტალგიური ელემენტი კვლავ იპყრობს ყურადღებას
და ის ბათუმში რუს ტურისტებს იზიდავს. არსებული ნათესაური კავშირები, გეოგრაფიული
სიახლოვე და ა.შ. რუსი ტურისტები, განსაკუთრებით ზაფხულში, სანაპირო ტურიზმისა და
სათამაშო ტურიზმისთვის. ბათუმამდე ”. სასტუმროს მენეჯერებთან ინტერვიუში, ირანი,
ერაყი და ითქვა, რომ ისრაელიდან ტურისტების რაოდენობა 2013 წელს გაიზარდა. ისევ იგივე
მონაწილეებს Which რომელ ქვეყნებში უფრო სასარგებლოა ტურისტების მოზიდვა უფრო
მეტი პოპულარიზაციით კითხვაზე, თუ რა ნახეს, ტურიზმის მინისტრმა დემურ დიასამიძემ
უკრაინა, რუსეთი, პასუხი გასცეს ბელორუსმა, პოლონეთმა, ყაზახეთმა. ბათუმის შოთა
რუსთაველის უნივერსიტეტი ტურიზმის ფაკულტეტის დეკანი პროფ. მიუხედავად იმისა,
რომ როსტომ ბერიძე ნიშნავს შუა აზიის ქვეყნებს, შერატონს ევროპის ქვეყნების მხრიდან
გამოეხმაურა ბათუმის სასტუმროს გენერალური მენეჯერი ომერ სუბაში.

აჭარის რეგიონში ტურიზმის განვითარების გეგმები, სტრატეგიები და მიზნები

ლევან ვარშალომიძე, აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ყოფილი პრეზიდენტი მისი

განვითარებისათვის საჭირო სტრატეგიები და მეთოდები ჩამოთვლილია 5 ქვესათაურებში:

1) მთავრობის პოლიტიკა: ბათუმი თავად მიიჩნევს, როგორც პროექტი. 'პროექტი

ბათუმი' სანაპირო ტურიზმის, კაზინო ტურიზმის, ეკოტურიზმის, კონგრესის და
სამართლიანი ტურიზმის სახელი, ისტორიამ და ადგილობრივმა კულტურულმა
კულტურულმა ტურიზმმა ყველაფერი ისე დაიწყო და განვითარდა, როგორც პაკეტი.
ბათუმის იმიჯის მაღალ დონეზე დამკვიდრების მიზნით, პირველ რიგში, 5-
ვარსკვლავიანი ტურისტული ატრაქციონი ობიექტების გარეშე. ასევე, როგორც
ბრენდის სახელი 'ბათუმის პროექტი (პროექტი) ბათუმი) ”შეირჩა და მოითხოვე, ისევე
როგორც დუბაის პროექტი. პატარა. 5 მილიონი მცხოვრები საქართველო, ქვეყანა არც
მდიდარია ბუნებრივი რესურსებით და არც ნავთობით და არც ის არის

20
 ინდუსტრიულად განვითარებული ქვეყანა. ამიტომ, როგორც ყოფილი მთავრობა 2004
წ პირველ რიგში, მან მოითხოვა ინფრასტრუქტურული სამუშაოები და თანადგომა
გააფართოვა რეგიონში ტურიზმის მიმართულებით 100 და ჩვენ ამასთან სერვისულ
სექტორზე ორიენტირებულ განვითარებას ვაყენებთ. ეს არის ახალი მთავრობა
პოლიტიკა ასევე პრიორიტეტული უნდა გაგრძელდეს ".
2) 2) ახალი ინვესტიციები: 'საჭიროა მეტი ინვესტიცია ტურიზმის სფეროში. საკმარისი
სასტუმრო არაა.
3) დივერსიფიცირებული ტურიზმის მიდგომა: ბათუმი ბათუმის პროექტის
წარმატებისთვის გავაგრძელოთ დივერსიფიცირებული ტურიზმი საჭიროა
უპირველეს ყოვლისა, საჭიროა სამართლიანი და კონგრესის ცენტრი. კონგრესი და
სამართლიანი ეს უნდა იყოს დამუშავებული ტურიზმის განვითარება. გარდა ამისა
საკრუიზო გემების ტერმინალი ასევე უნდა მიენიჭოს მშენებლობა და საკრუიზო
ტურიზმები ",
4) საჰაერო ხომალდის ტრანსპორტირება: საჰაერო ხომალდის ტრანსპორტირების
გაზრდა, დიდი ავიაკომპანია საჭიროა კომპანიების შემოყვანა. საჭიროა ახალი
აეროპორტის მშენებლობა და ახალი ხელშეკრულებები უნდა შეადგინონ
ავიაკომპანიებთან ",
5) მარკეტინგის პროგრამები: 'გაზრდილი კავშირი მეზობელ ქვეყნებთან და საჭიროა
მეტი ტურისტის მოზიდვა ქვეყნებიდან.

დავით ბალაძე, აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ეკონომიკის მინისტრი, მან ახსნა

მთავრობის მიერ შემუშავებული პოლიტიკა 5 ქვესათაურების ქვეშ:

1) ახალი ინვესტიციები: 'ძველი მთავრობის საგადასახადო შეღავათები და სხვა

საკითხები ინვესტორებისთვის ეს ეხმარებაოდა, მაგრამ ეს შეიცვალა, ინვესტორები
ბოლო ხანში ცდილობდნენ. ბოლო ერთი წლის განმავლობაში შემცირდა ახალი
ინვესტიციები, სანამ შენელდება. ამიტომ, რომ ახალი ინვესტორები ჩამოვიდნენ
ბათუმში, უნდა არსებობდეს პოლიტიკური და ეკონომიკური სტაბილურობა. ბოლო
ორი წლის განმავლობაში ეს საკითხები ცოტა პრობლემატური იყო და ახალ
ინვესტორებს იყენებდნენ იგი საბოლოო არჩევნებს ელოდა. ეს ლოდინი დასრულდა
17 ნოემბრისთვის. ახლა ახალი შეიქმნა ფონდი ინვესტორებისთვის და ამიტომ
თავდაპირველად გარანტიაა მხარდაჭერა ხორციელდება ფონდიდან ”.
2) საჰაერო ტრანსპორტი: ბათუმის აეროპორტი TAV– ს კონტროლის ქვეშაა და დაცულია
სრული გადასახადი. ვინაიდან ამ აეროპორტის გამოყენება ძალიან ძვირია, კერძო
ავიაკომპანიები ვერ შეხვალ მიმდინარე THY და Pegasus ფრენები ასევე ძალიან ძვირია.
ამიტომ ქუთაისი არსებობს პროექტი რეგიონში ახალი აეროპორტი
მშენებლობისთვის. ექსკლუზიური ამ ახალი აეროპორტისთვის გრძელდება
მოლაპარაკებები უკრაინის რამდენიმე რეგიონთან თვითმფრინავების ჩამოსვლაზე. ეს
სასტუმროები ასევე მოეწყობა სტუმრების მასპინძლობისთვის, რადგან ჩამოვიდა
კერძო ავიაკომპანიებით და მეტი საწოლი ტევადობა იქნება საჭირო. ეს ნიშნავს,
როგორც ახალ ინვესტიციებს (ზაფხულში) ამ დროისთვის 3000 ოთახის დეფიციტია)
და ეს გაზრდის ობიექტების გამოყენებას ".
3) მარკეტინგული პროგრამები: უკრაინა უკრაინაში, მომავალში, მზადდება რეკლამა
უფრო მეტი მარკეტინგული საქმიანობა განიხილავს რუსეთში ”.
21
 4) ინსტიტუციური მიდგომა: 'ახალ მთავრობას აქვს პოლიტიკა, რომელიც
ზედამხედველობს სასტუმროებსა და რესტორნებში. მიზანია დაარსდეს სამინისტრო”.
5) დივერსიფიცირებული ტურიზმის მიდგომა: 'არა მხოლოდ საზაფხულო (სანაპირო)
ტურიზმი, ზამთარი და მთა ჩვენ ვგეგმავთ ტურიზმის მნიშვნელობასაც სურს. ახალი
მთავრობა სოფლის მეურნეობის განვითარება მიზნები; ამის შემდეგ ტურიზმში
შეიძლება იყოს შემდეგი: "ტურისტები ზრუნავენ ორგანულ პროდუქტებზე".

დემურ დიასამიძე, აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ტურიზმის მინისტრი და მამუკას

მოადგილე ატარებს აჭარის ტურიზმის ინფორმაციას ბერძენიშვილთან ინტერვიუში შემდეგი
პოლიტტურიზმის სამინისტროდან, როგორც ყოველთვის აჭარის რეგიონის ტურისტული
პოტენციალური სამიზნე

მსგავსი თურქეთი, ისრაელი, პოლონეთი, უკრაინა, სომხეთი, აზერბაიჯანი და ბელორუსია

ის აქტიურად არ გამოიყენებს ქვეყნებს. ტურიზმის სამინისტრო, ყოველწლიურად
მონაწილეობს ტურისტულ მსხვილ ბაზრობებში, თუ გარშემო ტარდება. აჭარის რეგიონი
შეძლონ ტურიზმის პოტენციალს გამოაქვეყნა სხვადასხვა გამოცემები, ჟურნალები მსგავსი
და სოციალურ წრეებში 101 წელს ტურიზმის განვითარება ბათუმში და მისი წვლილი
შეიტანა რეგიონულ განვითარებაში საინფორმაციო ტურები ტუროპერატორებისა და
ჟურნალისტების სარეკლამო მიზნებისთვის ა სოციალური სოციალური მედიის კამპანიები
აქტიურად ახორციელებენ სამიზნე ქვეყნებში ატარებს გარდა ამისა, სხვადასხვა პროექტები,
სასარგებლო იქნება რეგიონული განვითარებისთვის გეგმავს და გამოიყენებს განმარტავს:

გასულ დროს, უპრეცედენტოა ჩვენი რეგიონის ტურიზმის განვითარება მოხდა ცვლილებები.

ძველ ბათუმში განლაგებულია რეკონსტრუქციული, სუფთა წყალი და ჩამდინარე წყლები
სისტემები მთლიანად შეიქმნა და განახლდა, შეიქმნა მრავალი ახალი ტურისტული ცენტრი,
გაიხსნა მსოფლიო ბრენდის სასტუმროები, სხვადასხვა ტიპის კაფე-სახლი და გასართობი
ადგილები. მოკლე აჭარის რეგიონის საერთაშორისო კულტურული ორგანიზაციები და
შეკრებები აღსანიშნავია, რომ ეს არის ცენტრალური.

ამის შესახებ ტურიზმის მინისტრმა დიასამიძემ თქვა მან ახსნა მთავრობის პოლიტიკა 4
ქვესათაურებში:

1. მთავრობის პოლიტიკა: ძლიერი ძლიერი სახელმწიფო-კერძო უნდა შეიქმნას

სექტორული თანამშრომლობა და განხორციელდეს ერთობლივი პროექტები. ამ
კონტექსტში ორივე ოფიციალურ ორგანიზაციებთან და ინსტიტუტებთან, ასევე
არასამთავრობო ორგანიზაციებთან ერთად, ადგილობრივ და ასევე თანამშრომლობა
საერთაშორისო ჩარჩოებში უნდა განხორციელდეს. "
2. ახალი ინვესტიციები: 'ახალი ინვესტიციები რეგიონის ტურისტული პოტენციალური
განვითარების მიზნით საჭიროა. ტურისტული ობიექტების ამჟამინდელი რაოდენობა
და ტევადობა არ არის საკმარისი ”.
3. საჰაერო ხომალდის ტრანსპორტირება: 'რეგიონში მარტივი შესვლა და სხვა საჰაერო
ხომალდების ტრანსპორტირება დივერსიფიცირებული უნდა იყოს და შემცირდეს,
რათა ტურისტები მოზიდონ. "
4. დივერსიფიცირებული მიდგომა ტურიზმის მიმართებით: 'რეგიონის სანაპირო
ტურიზმი და კაზინო ტურიზმის სხვა პოტენციალის გარდა სხვა სახის ტურიზმის

22
 განვითარებისთვის უნდა იყოს შესწავლილი. ზამთრის და სათვალთვალო ტურიზმი
უნდა განვითარდეს მაღალმთიან რეგიონებში. კონგრესი და ეს უნდა იყოს
დამუშავებული სამართლიანი ტურიზმის განვითარებისთვის, რეგიონული და
საერთაშორისო ფესტივალების, გამოფენების, ორგანიზაციების ორგანიზება უნდა
წახალისდეს. '

ბათუმის შოთა რუსთაველის უნივერსიტეტის ტურიზმის ფაკულტეტის დეკანი. როსტომ

ბერიძე, პოლიტიკა და სტრატეგიები, ასევე უნდა მიენიჭოს მნიშვნელობა აჭარის რეგიონის მე
-4 ქვე-ნაწილის მომავლისთვის მან სათაურში თქვა:

1. დივერსიფიცირებული ტურიზმის მიდგომა: 'იგი არ უნდა შეიცავდეს მხოლოდ

სანაპირო ტურისტებს, ასევე საჭიროა შემოგვთავაზოთ კონგრესი და სამართლიანობა
ტურიზმს, სავაჭრო ტურიზმები და ზამთრის ტურიზმები. სამართლიანი ადგილები
და სავაჭრო ცენტრები ახლა, მომავალში, აღარ არის თანამედროვე სავაჭრო ცენტრების
აშენების შემთხვევაში, რეგიონს დიდი პოტენციალი აქვს. მთავრობასთან ჩვენს
მოლაპარაკებებში დგება ეს საკითხი და პროექტი როგორც უბაჟო ზონის
(თავისუფალი ზონის) იდეები ხელმისაწვდომია. ეს არის უბაჟო სავაჭრო ფართი
მოიზიდავს როგორც ადგილობრივ მოსახლეობას, ასევე მეზობელი ქვეყნის
მოსახლეობას გელოდებით. თუკი ტრაპიზონს შევადარებთ, როგორც ქართველები,
ისე სომხები ტრაპიზონც დადიან საყიდლებზე, მაგრამ აქ არის ღამის ცხოვრება და
გასართობი ინდუსტრია განვითარებული არ არის, როგორც ბათუმი. თუ აჭარის
რეგიონი, ასე რომ თუ ბათუმს შეუძლია გააუმჯობესოს სავაჭრო ტურიზმი, რაც მას
მიმზიდველს ხდის მეზობელი ქვეყნების სექტორისა და ღამის ცხოვრების გამოვლენა.
მოვა ",
2. ლევან ვარშალომიძე და როსტომ ბერიძე კომბინირებული ტურიზმის მიდგომაში,
კერძოდ ისინი თანხმდებიან, რომ ბათუმის ტურიზმი უნდა იყოს სრული პაკეტი.
ორივე მათგანი აჩვენებს, რომ ევროპელი ტურისტები უფრო მეტად არიან
დაინტერესებული ამგვარი პროგრამებით. თქვა პროფესორი ბერიძე, ეკოტურიზმი,
ღვინის გაცვლა, ისტორია და ადგილობრივი კულტურა ტურიზმი, ფერმერული
მოგზაურობები, ფოლკლორული ღამე, ქართული სამზარეულო. ეს გთავაზობთ
პაკეტური პროგრამების დამზადებას. ასევე, ზღვიდან 2025 მეტრი გოდერძში
ზამთრის სეზონისთვის აშენდება ახალი ობიექტი. რაც უფრო მეტი ალტერნატივა
იქნება, მით უფრო გრძელი იქნება სეზონი თქვა,
3. ტრანსსასაზღვრო ტურიზმი ძალიან საჭირო საქართველოში განვითარდა და
ლოზუნგით "1 ტურისტი 2 ქვეყანა" ორივე ქვეყნისთვის სასარგებლო იქნება
მოქმედება. მაგალითად, ტურიზმი სააგენტოები გვთავაზობენ ორმაგ პაკეტს,
რომელიც გთავაზობთ ბათუმსა და ტრაპიზონს, ეს უკიდურესად არის საჭირო ეს
საინტერესო და სასარგებლო იქნება; ამრიგად, ტურისტს შეუძლია მოინახულოს
როგორც სუმელას მონასტერი, ასევე აქვს შანსი განიხილოს ბათუმის გასართობი
ინდუსტრია აქვს მხოლოდ ტურისტულ პაკეტში იქნება ”.
4. საჰაერო ტრანსპორტი: არსებულ ვითარებაში ავიაკომპანიის ტარიფები ძვირია.
ტურისტული პაკეტების 60% წარმოადგენს ტრანსპორტირების საფასურს, ასე რომ
საჰაერო ტრანსპორტირება ხდება ეს უნდა განვითარდეს და გაიაფდეს.

23
 5. უკეთესი მარკეტინგი: 'მაღალი დონის მარკეტინგული ძალისხმევა ძველ მთავრობაში
მსოფლიოში ცნობილი მხატვრები იზიდავს ბათუმში და გამართავს კონცერტს,
პირდაპირ ეთერში შემოდგომის MTV კონცერტები. საქართველო კარგად არის
ცნობილი ქვეყანა ინტერნეტში აშშ-ში ჯორჯიის სახელმწიფო გამოცხადების მაშინაც
კი, როდესაც ძებნა ხდება, ასე რომ, ეს მაღალი დონის PR და მარკეტინგული
სამუშაოები რეგიონის პოპულარიზაციისთვის საჭიროა. საქართველოს გარდა სხვა
ქვეყნების მიმართავენ აგრესიულ პიარ ტექნიკას ის მხოლოდ მოკლე სარეკლამო
ფილმებს აჩვენებს. უფრო მკვეთრი მათგანი, უფრო აღსანიშნავია პირობა უნდა
გაკეთდეს. სოციალური მედია საშუალებას იძლევა, მაგრამ ეს არ არის საკმარისი,
უფრო მეტიც"უნდა იყოს გამოყენებული".

ბათუმის შოთა რუსთაველის უნივერსიტეტის ტურიზმის დეპარტამენტის უფროსი Dr. მერაბ

დიასამიძე, მიმდინარე კვლევები აჭარის რეგიონის პოპულარიზაცია და მარკეტინგის
მიმართულებით და მომავალში მან შემდეგნაირად ახსნა შემდეგი პოლიტიკა და
სტრატეგიები:

'მიმდინარე სარეკლამო და მარკეტინგული ღონისძიებები: საერთაშორისო ტურიზმი

მონაწილეობა ბაზრობებში; სატელევიზიო და ჟურნალის რეკლამები და სარეკლამო
სტატიები; სამიზნე ბაზარი აჭარის რეგიონის სარეკლამო და წარმომადგენლობითი
სააგენტოების საქმიანობა ქვეყნებში; ბათუმს სხვა ავიაკომპანიებსა და სხვა კომპანიებს
საერთაშორისო აეროპორტში ახალი ფრენების შეტანისთვის პარტნიორობის დამყარება
აეროპორტებთან ”.

'თუ გადავხედავ იმ პოლიტიკასა და სტრატეგიებს, უნდა დაიცვან მომავალში, დღევანდელი

სარგებლობის საუკეთესო გამოცდილება და ეკონომიკური წარმართვის მიზნით,
სოციალური მედია აჭარის რეგიონში საჭიროა გაიზარდოს მისი როლი მარკეტინგით.
ამისათვის, ერთი მხრივ, აჭარა გაზრდილი რეგიონის ხილვადობას ინტერნეტში, მეორეს
მხრივ, ”გადაჭარბებულ პრობლემებს, მისი წარმოქმნა მისი პოტენციალია ინფორმაციის
ნაკლებობიდან გამომდინარე”.

ომერ სუბაში, სასტუმრო შერატონ ბათუმის გენერალური მენეჯერი, აჭარის რეგიონის

მომავლისთვის მან განმარტა, რომ პოლიტიკისა და სტრატეგიის შესახებ, უნდა მიენიჭოს
მნიშვნელობა 3 ქვეთავიდან:

1) დივერსიფიცირებული მიდგომა ტურიზმის მიმართება: ომერ სუბაში, ლევან ვარშალომიძე

და როგორც როსტომ ბერიძესთან საუბარი ბათუმის ტურისტული სრული პაკეტით მან თქვა,
რომ უნდა გაიყიდოს. სანაპირო ტურიზმი, კაზინო ტურიზმი, ისტორია და ადგილობრივი
კულტურული ტურიზმი, ეკოტურიზმი, ზამთრის ტურიზმი, ყველა ერთად, როგორც პაკეტი
აქვს მარკეტინგული ღირებულება და მნიშვნელობა. ასევე, სავაჭრო ცენტრების საჭიროება
აქვს ახლაში, ამ სფეროში ბოულინგისა და გოლფის ობიექტებისა და ტურისტების გახსნა
უნდა მიენიჭოს გაყვანის მნიშვნელობა.

2) საჰაერო ტრანსპორტი: 'მეტი ტურისტი შეიძლება ჩამოვიდეს აჭარაში და ბათუმში მეტი

ფრენა ევროპიდან და ახლა უფრო იაფი.გააკეთეთ ტურიზმის განვითარება ბათუმში და მისი
რეგიონალური განვითარება

24
3) უკეთესი მარკეტინგი: ისევე როგორც პროფესორი. ეს ბევრად ცნობილია, რომ მხოლოდ
ყოფილი რუსული ბლოკის ქვეყნების ტურიზმია ის ამბობს, რომ იცის და გამოიყენებს თავის
პოტენციალს. ამიტომ, საერთაშორისო მარკეტინგს უნდა მიენიჭოს საერთაშორისო
ტურიზმის ბაზრობების მონაწილეობის მნიშვნელობა. საჭიროა. შექმნილ ვითარებაში აჭარის
მთავრობა და საქართველოს მთავრობა ძალიან არიან მონაწილეობს მრავალ ბაზრობაში და
გამოიყენებს რეკლამას უკრაინასა და პოლონეთში მათ რეკლამებზე განთავსებულია
ქართული რეკლამები; მაგრამ ეს კვლევები ევროპელი ტურისტების შესახებ დამატებითი
ინფორმაციისათვის მიწოდება საჭიროა. "

ლუთფი ბილგინი, Nurol Construction ბათუმის წარმომადგენლობის ოფისის გენერალური

მენეჯერი, აჭარის რეგიონში მთავრობის პოლიტიკის შემუშავება ტურიზმის პრიორიტეტულ
მიმართულებით ტურიზმის განვითარებისათვის მეტი ინვესტიცია და უკეთესი მარკეტინგი
მან თქვა, რომ თვლის, რომ ეს არის.

1) მთავრობის პოლიტიკა: თბილისი აჭარის რეგიონის უფროსი დაიცვა თბილისიდან,

შესაბამისად ამ ადგილის პოლიტიკა განისაზღვრება დედაქალაქიდან. ადგილობრივი
ხელისუფლება, ტურიზმი ან სოფლის მეურნეობა პრიორიტეტის მინიჭების წესები
შეუძლებელია. ამიტომ ახალი თუ მთავრობა შეიმუშავებს თავის სტრატეგიებსა და
პოლიტიკას ისე, რომ უპირატესობა მიენიჭოს ტურიზმს შეუძლია ხელი შეუზღუდა
ტურისტულ განვითარებას რეგიონში ”.

2) ახალი ინვესტიციები: ძველი მთავრობა ნებადართულია ინვესტიციის წახალისებას.

მაგალითად, მიწა იაფია გადასახადი არ იქნა შეგროვებული პირველი ხუთი წლის
განმავლობაში. ამდენი ახალი ინვესტიცია მოდიოდა. ახალი მთავრობა, მიწა ადგილობრივი
და უცხოელი ინვესტორებისთვის მის პოლიტიკაში ეს უნდა შეიცავდეს წახალისებული და
საგადასახადო შეღავათებს. მაგრამ ახალი მთავრობა პოლიტიკა ამას ახლა არ აჩვენებს ".

3) უკეთესი მარკეტინგი: მარკეტინგი ამ ეტაპზე არ არის შესრულებული მარკეტინგული

სამუშაოები. სამიზნე ბაზარი განისაზღვრება როგორც ბელორუსია, უკრაინა და რუსეთი.
დიდი, როგორიც თურქეთია პოტენციალური გამოყენება, ამ ადგილის თვალსაზინო
ბუნებრივი ლამაზმანები არიან ცხოვრების უკეთესი კაზინო და გასართობი ინდუსტრია
თურქეთში გააკეთეთ '.

შედეგები და რეკომენდაციები: ეროვნული ტურიზმი აჭარის რეგიონში მარკეტინგი,

როგორც კონკურენტული უპირატესობა

ამ კვლევის შედეგად ტურიზმი განხორციელდა საქართველოს აჭარის რეგიონში,

განსაკუთრებით ბათუმში რა არის მისი პოტენციური და ტურისტული საქმიანობა;
ტურიზმის ინვესტიციების რეგიონში და როგორ მოქმედებს მათი საქმიანობა რეგიონის
ეკონომიკაზე; ბათუმის პროექტის 'ერები ეკონომიკური უპირატესობის შემქმნელი
სექტორების მარკეტინგის თეორიის ფარგლებში? შეაფასეს; კიდევ რისი გაკეთებაა
შესაძლებელი გრძელვადიანი პერიოდის განმავლობაში.

ზოგადად, თუ შევეხებით ქვეყნებისათვის ტურიზმის მნიშვნელობას მისი ძირითადი

ხაზებით. ჩვენ შეგვიძლია სისტემატიურად ჩამოვათვალოთ შემდეგი პუნქტების ფარგლებში.
ტურიზმი; ეკონომია არის მნიშვნელოვანი სპეციალური სექტორი, რომელიც მუშაობს; ეს
25
არის საქმიანობა, რომელიც საჭიროებს ეროვნულ შემოსავალს; მაღალი დასაქმების მომტანი
მახასიათებლები; ეს წარმოების და მოხმარების მასიური მოვლენაა; შენი ქვეყანა
გეოგრაფიული და კულტურული პოპულარიზაციის ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტური
ინსტრუმენტი.

როდესაც აჭარის რეგიონის სოციალურ-ეკონომიკურ პრობლემებს ვუყურებთ, ის ასე

გრძელდება. ჩვენ ვხედავთ, რომ პრობლემები გვაქვს ქვეყნებში ასაკობრივი მოსახლეობის 50%
დასაქმებულია დაბალი პროდუქტის სოფლის მეურნეობის სექტორში, ან ის უმუშევარია;
მიუხედავად იმისა, რომ არსებობს ლიბერალური ბიზნეს გარემო, ფინანსების ნაკლებობა და
კვალიფიკაცია კადრების ნაკლებობაა; ქვეყნის წარმოება, ენერგეტიკა, ტურიზმი, სოფლის
მეურნეობის სექტორები პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები, რაც გაზრდის მის
ტექნოლოგიურ ბაზას და საექსპორტო პოტენციალს საჭიროა.

ამ მიზეზების გამოვლენის მოკლევადიანი და საშუალოვადიანი პერსპექტივა აჭარის

რეგიონში ტურიზმის განვითარების მიზნით მისი გამოყენება სწორი ორიენტაცია იქნება.
წარმატებული და მდგრადი ტურიზმი ამიტომ, შემდეგი სტრატეგიები და რეკომენდაციები
განხორციელდება პრინციპების შესაბამისად სასარგებლო იქნება დაიცვას.

ტურიზმის შერჩევა რეგიონში კონკურენტულ უპირატესობად

პორტერი (1980) აღწერს ბაზრის სეგმენტაცია და ამ განყოფილებების ერთ ან მეტ ნაწილს.

ადვოკატების ფოკუსირება. ბაზრის სეგმენტაცია იხსნება ბაზრის სხვადასხვა პროდუქტის,
განსაზღვრული და მყიდველების სპეციფიკურ ჯგუფებად დაყოფილია, რადგან მარკეტინგის
მიქსებს ითხოვს ეს არის პროცესი. სეგმენტაცია შეიძლება გაკეთდეს დემოგრაფიულად
(ასაკი, ოკუპაცია), გეოგრაფიულად შეიძლება იყოს (ქვეყანა, რეგიონი, სახელმწიფო) ან
ქცევაზე დაფუძნებული (ცხოვრების წესი, თვისებები, პიროვნული თვისებები). პორტერი,
დიფერენცირებული ბაზარი ბიზნესისთვის, რომელიც იყენებს "ფოკუსის სტრატეგიას"
შესთავაზეთ პროდუქტი ან მომსახურება, ან შემოგვთავაზეთ დაბალი ფასის გამოყენების
პროდუქტი ან მომსახურება. პორტერის აზრით, შეუძლებელია ამ ორის გაკეთება
ერთდროულად და სამუშაო ბიზნესი "ჩარჩენილია".

ამ მოსაზრების თანახმად, აჭარის რეგიონი, განსაკუთრებით ქალაქი ბათუმი, ეს

დანაწევრებული უნდა იყოს და უფრო მეტი ყურადღება უნდა გამახვილდეს ტურიზმზე ამ
სექციიდან. რადგან ტურიზმი ამჟამად რეგიონის შემოსავლისა და სამუშაო ძალის
უზრუნველყოფა, განხორციელდა ახალი ინვესტიციები შედეგად, ამ წვლილის ზრდას
იმოქმედებს. ამიტომ, რეგიონის განვითარებისთვის აუცილებელია ტურიზმის განხილვა და
განთავსება, როგორც კონკურენტული უპირატესობა.

რეგიონის ვიზიტორთა სამიზნის განსაზღვრა

რეგიონის სტუმრებს შეუძლიათ გამოიყენონ საკვები პროდუქტი, სახეობა, ადგილობრივი

პროდუქტები და სხვა პროდუქტები და სხვა ისინი ხარჯავენ მომსახურებას. ეს ხარჯები
ახდენს ადგილობრივ ადგილობრივ შემოსავლებს, შრომისა და საგადასახადო შემოსავლებს.
მოლოდინის თანახმად, ეს ვიზიტორები უფრო მეტს ხარჯავენ, ვიდრე ტერიტორიისთვის
დახარჯული. ისინი ხელს უწყობენ რეგიონის განვითარებას.

26
ამ თვალსაზრისით რომელი ვიზიტორების დროსაც დგება და პირობებშიც წინასწარ უნდა
დაიგეგმოს გასვლა და, შესაბამისად, ტურისტული სტრატეგია უნდა განვითარდეს. ამასთან
დაკავშირებით, კოტლერი (1993: 26) შემდეგ ანალიზებს აკეთებენ:

1. ზოგიერთმა ვიზიტორმა შეიძლება დააზიანოს ბუნებრივი გარემო. მაგალითად,

ფინელები, რადგან დიდ ჯგუფებად მოვიდნენ მათ ქვეყანაში, დაბანაკდნენ, ნაგავი
შუაში დატოვეს და მათ მოსწონთ გერმანელი ტურისტები, ძალიან ცოტა ფულს
ხარჯავენ.
2. ზოგიერთი ვიზიტორი არ არის მისასალმებელი ან სასურველი. მაგალითად,
ამსტერდამი, ჩუტყვავილა და ნარკომანია, რადგან ის ტოლერანტული ქალაქია ის
იზიდავს თავის მომხმარებლებს, რაც კრიმინალის გაზრდაა.
3. სტუმრებს შეუძლიათ გამოიყენონ ხალხური ურთიერთობა, როდესაც საქართველოში
ჩვეულებრივ იყენებენ ადგილობრივ მოსახლეობას ჩვეულებრივ გამოყენებულ
ობიექტებში მათ შეუძლიათ გაართულონ საზოგადოებას მისი გამოყენება.
მაგალითად, ფრანგული საჩივარი იმის შესახებ, რომ რივერიასში მცხოვრები არიან
აგვისტოში ვერ იყენებენ პლაჟებს. ისინი არიან.
4. ტურიზმი იზრდება დაბალანაზღაურებად სამუშაო ადგილებს შორის სექტორში
(სასტუმროები და საკვები) რაც არასასურველია ბიზნესის განვითარების სხვა
შესაძლებლობებთან შედარებით. არის სიტუაცია. მაგალითად, საბერძნეთის ყოფილი
პრემიერ მინისტრი ანდრეას პაპანდრეუ 'საბერძნეთი მიმტანებმა თქვეს, რომ ”მას არ
სურს თავისი ქვეყანა მოაქციოს თავის ქვეყანად”. ის ეწინააღმდეგებოდა მეტისმეტის
განვითარებას.

აქ მთავარია წინასწარ განსაზღვრული სტუმრების მიზნები და სტრატეგიები. განსაზღვრა.

რეგიონი, პირველ რიგში, სტუმრები და რამდენიმე ვიზიტორები არიან. ამის დადგენის
შემდეგ, თუ არ დაგჭირდებათ, განაპირობებთ მათ ინფრასტრუქტურასა და საშუალებებს.
აუცილებელია. ტურიზმი, რომელიც ამას არ აკეთებს, ანუ სამიზნე აუდიტორიისა და
სტრატეგიის განსაზღვრის გარეშე ჩვენ ვხედავთ, რომ რეგიონებში, აშკარად
ინფრასტრუქტურა და ობიექტები, არის სასტუმროები და ობიექტები ის ნახევრად
ცარიელი რჩება და ამან რეგიონები ზიანი მოუტანა. აჭარა ამიტომ რეგიონი და ბათუმი
მოითხოვს, როდესაც ტურიზმი ჯერ კიდევ ადრეულ ეტაპზეა. უნდა შეადგინოს გეგმები;
კარგად და შესაბამისად მიზნები და სტრატეგიები მან უნდა გააუმჯობესოს თავისი
ობიექტები და ინფრასტრუქტურული ელემენტები.

რეგიონის ტარების მოცულობის განსაზღვრა

მდგრადი ტურიზმის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი საკითხი ყველა ტურისტული

ობიექტი, ტურისტული სააგენტო და ეს არის საზოგადოებრივი ინსტიტუტების დაცვა.

რეგიონის გამტარუნარიანობა მხოლოდ რესურსებზე, გარემოზე, საზოგადოებაზე,

ეკონომიკასა და კულტურაზე. უარყოფითი გავლენის გარეშე და ვიზიტორთა კმაყოფილების
შემცირების გარეშე არის მაქსიმალური თანხა (Wahap and Pigram 2000; Munier 2005: 287).
ქალაქის ან ვიზიტორების მაქსიმალური რაოდენობა, რაც რეგიონში დიდი ხნის
განმავლობაში შეგიძლიათ. მიუხედავად იმისა, რომ შეუძლებელია გამტარუნარიანობის
გაანგარიშება, ტარების მოცულობა ასევე არ არის შესაბამისი. ტურიზმთან დაკავშირებული

27
საქმიანობის შედეგები ურბანულ გარემოსა და ბუნებრივ გარემოზე. საჭირო გაანგარიშებები
საჭიროებს ყველა ეფექტურობას, გამტარუნარიანობის დახმარებით ბუნებრივი რესურსები
და არა დადებითი წვლილი რეგიონში ზემოთ ჩამოთვლილი ტურიზმის სისტემა, არ უნდა
იცოდეთ, რომ ეს უარყოფითად აისახება გარემოზე, საზოგადოებასა და კულტურაზე (ვაჰაპი
და პიგ րամ 2000).

Munier (2005: 292) შეუძლებელია ტრანსპორტირების სიმძლავრის ზუსტად გაანგარიშება.

რადგან ის მხოლოდ მრავალ ელემენტს წარმოადგენს: ფიზიკურ, ეკოლოგიურ, კულტურულ,
სოციალური შესაძლებლობები. ფიზიკური გამტარუნარიანობა მათ შორის ყველაზე მარტივი
გამოსათვლელი იქნება. ერთი, მხოლოდ სიმძლავრის საზღვრები (საწოლების მაქსიმალური
რაოდენობა, ავტოსადგომი და სხვა) ამ ლიმიტის დადგენა მარტივად შეიძლება და
ვიზიტორების გამოცდილება არ ირღვევა. პატივისცემა შეიძლება. ამასთან, მათი
კულტურული, სოციალური და ეკოლოგიური შესაძლებლობების გაზომვა უფრო მეტი
ძნელია ასევე ამ საკითხებში დახმარების მიღება ექსპერტებისა და განათლებული
ადამიანებისგან.

სატრანსპორტო შესაძლებლობები აჭარასა და ბათუმში უნდა განისაზღვროს და რეგიონული

ტურიზმი განვითარების გეგმები, ექსპერტთა და მომზადებული ადამიანების კონსულტაცია,
ფიზიკური, გარემოსდაცვითი, სოციალური და კულტურული გამტარუნარიანობის
გათვალისწინებით საჭიროა.

მსახიობების განსაზღვრა, თუ მონაწილეობას მიიღებენ რეგიონის მარკეტინგში

კოტლერი (1993: 34) მსახიობები, მონაწილეობას მიიღებენ ქალაქის რეგიონში ან ქვეყნის

მარკეტინგში. ადგილობრივი მოქმედი პირები არიან: გუბერნატორი, მერი, ქალაქის დაგეგმვა
განყოფილება, ტურიზმის ოფისი, ინფრასტრუქტურის მენეჯერები (ტრანსპორტი,
განათლება, დასუფთავება), ფინანსები ინსტიტუტები, სავაჭრო პალატები და სხვა ბიზნეს
ორგანიზაციები, ტურისტული ობიექტები, ტურისტული კომპანიები და მოგზაურობა
სააგენტოები შედის. რეგიონალური ეკონომიკური განვითარების სააგენტოები რეგიონულ
აქტორებს შორის, რეგიონული ტურიზმის საბჭო მთავრობა და სამინისტროების
ხელმძღვანელი ეროვნულ აქტორებს შორის; საერთაშორისო აქტორებში შედიან საელჩოები
და საკონსულოები.

ზემოთ მოცემულია აჭარის რეგიონისა და ბათუმის ტურისტული დაგეგმვისა და

მარკეტინგისთვის ყველა მითითებული პირმა და დაწესებულებამ უნდა მიიღოს
მონაწილეობა ამ პროცესებში და განსაზღვრულია მათთვის ამ პროცესებში. შეასრულონ
თავიანთი მოვალეობები და პასუხისმგებლობები.

რეგიონის იმიჯის და ლოზუნგის განსაზღვრა

კოტლერი (1993: 35) არის იმიჯის სტრატეგიის გამოყენება ქალაქის, რეგიონის ან ქვეყნის
მარკეტინგის საფუძველზე. მიუთითებს იმაზე, რომ მას დიდი მნიშვნელობა აქვს. მისი
მხოლოდ ქალაქები, რეგიონები და ქვეყნები მათ აქვთ ერთ-ერთი სურათი: პოზიტიური
სურათი; უარყოფითი სურათი; ცუდი იმიჯი; შერეული სურათი; წინააღმდეგობრივი
გამოსახულება; მიმზიდველი სურათი. რეგიონს უკვე შეუძლია გამოიყენოს ეს
გამოსახულებებიდან ერთ - ერთი; ამასთან, თუ ასეთი სურათი ჯერ კიდევ არ არის
28
დადგენილი, რეგიონის იმიჯი და ლოზუნგი უნდა დადგინდეს გამოსახულების სტრატეგია.
რეგიონის იმიჯი და ლოზუნგი ამიტომ, წარმატებული და მუდმივი იქნება, სურათი და
ლოზუნგი უნდა იყოს ფრთხილად განსაზღვრული, ლოგიკური და უნდა არსებობდეს,
გამოცხადდეს კომუნიკაციის მეთოდების ეფექტური გამოყენება და გამოყენება უნდა
გაიყიდოს.

გამოსახულების და ლოზუნგის ამოცნობა ან შეცვლა ადვილი არ არის. ამიტომ, ორივე

საჭიროა ადგილობრივი მოსახლეობისა და ვიზიტორების დეტალური კვლევა. კოტლერი
(1993: 36) აჯამებს ამ კვლევას, რომელიც უნდა გაკეთდეს შემდეგნაირად: თუ როგორ
ვუყურებთ ტერიტორიის მოსახლეობას და სტუმრებს, ეს ტერიტორიული
განმსაზღვრელებია. და როგორ განსაზღვრავს მის დიფერენციალურ უფლებებს, ძლიერი და
სუსტი მხარეები რეგიონში. უნდა დადგინდეს რა მოხდა; შემდეგ ყველაფერი მითითებულ
სურათსა და ლოზუნგზე ბიზნესის, ადგილობრივი მაცხოვრებლები და სხვა მოქმედი
პირების შესაძლებლობა შეთანხმდნენ, გამოსახულებები და საჭირო ბიუჯეტი უნდა
გამოავლინოს ლოზუნგის ჩვენთვის, გამოცხადდეს და მარკეტინგისთვის. " აჭარის რეგიონი
და ბათუმი, გამოსახულება და ლოზუნგი, ახლა ჯერ კიდევ არ არის გაუმჯობესებული რაც
შეიძლება სწრაფად უნდა იმუშაოს, განსაზღვრული გამოსახულებები და ლოზუნგის
გამოცხადება და მან უნდა გამოიყენოს ყველა საჭირო ძალისხმევა, რათა მოახდინოს მისი
რეალიზაცია.

რეგიონის გრავიტაციული ელემენტების განსაზღვრა

კოტლერი (1993: 36) განსაზღვრავს რეგიონის იმიჯსა და ლოზუნგს მდგრადი ტურიზმის

შესახებ. არ არის საკმარისი მიზნის მოწევა, ისიც არის, რომ რეგიონი ადგილობრივია და
სპეციალური მოზიდვის ელემენტები, დააკმაყოფილებს მოსახლეობას და იზიდავს უცხოელ
ვიზიტორებს. ეუბნება, რომ მას ეს სჭირდება. ზოგიერთ ტერიტორიას საკმარისად მაღალია,
რომ ბუნებრივი მიზიდულობის ელემენტები შეუძლებელია. იღბლიანი, მაგალითად
ბელოჯიო კომო ტბაზე, ასპენი გრძელი მთაგორიანებით, ან ჰავაი მთელი წლის განმავლობაში
ტროპიკული ამინდით. ზოგი სხვა რეგიონი მდიდარია ისტორიული ნაგებობებით. ისინი
იყენებენ თავიანთ მემკვიდრეობას, ისევე როგორც ათენი და რომი. ზოგიერთი რეგიონი ასევე
ცნობილია მსოფლიოში ხელმისაწვდომი სტრუქტურები: პარიზის ეიფელის კოშკი, ნიუ-
იორკის ემპეიტ სტეიტის შენობა, ინდოეთის ტაჯ-მაჰალის მსგავსად. ზოგჯერ ტურისტული
ატრაქციონები უფრო მშვიდია ისინი ჩ არიან მაგალითად: მინეაპოლისის მშვიდი და
გრანდიოზული პარკები, პარიზის ბულვარები ტროტუარის სახლი.

ამ ფაქტორების გათვალისწინებით, ბათუმის ტურისტული მიმზიდველი ელემენტები

პორებისას ზემოთ ჩამოთვლილი ყველა ეს ნებაა ჩანს. პირველ რიგში; როგორც ბუნებრივი
ატრაქციონი, შავი ზღვის გრძელი და გრძელი სანაპირო ფართო პლაჟები, ზომიერი ამინდი
ყველა სეზონზე და ხელსაყრელი მწვანე გარემო შეიძლება აღიარებული იყოს. მეორე,
ისტორიული შენობები, რომლებიც მდებარეობს ევროპის მოედანზე იგი თვალისმომჭრელ
სილამაზეს მატებს. მესამე, ბოტანიკური პარკები და ბაღები, ბათუმის ბულვარის მწვანე და
მშვიდი საფეხმავლო ბილიკები ადგილობრივი და უცხოური ისინი ტურისტისთვის
მიზიდულობის ფაქტორია.

29
რა შეიძლება დაემატოს ამას? ჩატარების საერთაშორისო სპორტული შეჯიბრებები, გოლფის
მოედანი და ბეისბოლი, რომელიც მოიზიდავს ადგილობრივ და უცხოელ სტუმრებს დიდი
სურვილი აქვთ რეგიონში სტადიონის აშენების გათვალისწინებით. ეს რეგიონები დიდ
ქალაქს შეუქმნია დადებითად აისახება ქალაქის იმიჯზე, რომ უფრო ახალგაზრდა იყოს და
უფრო დინამიური და ეკონომიკური ეს შექმნის მნიშვნელოვანია იმპულსების
განვითარებისათვის. მაგალითად, ფლორიდას გუბერნატორი ბობ მარტინესის ნამუშევრების
ჩვენება შეიძლება. როდესაც ქალაქში ჯერ ბეისბოლის გუნდიც კი არ არის მარტინეზი,
გუმბათოვანი სტადიონი, კერძო სექტორი და ადგილობრივი მოსახლეობა შემოიფარგლება
შეგროვებით აშენებული გააკეთა. მოგვიანებით, იგი შეხვდა ჩიკაგოს White Sox გუნდს და
პირველი პირველი დივიზიონი. მან შესთავაზა, რომ მის გუნდს მატჩები ეთამაშა ამ
სტადიონზე. მოლაპარაკებები პოზიტიურია ფლორიდას ტურიზმის დამგეგმავები,
ტურიზმის მარკეტინგები, ტურისტის პროფესიონალები, ისინი გპირდებიან საჰაერო
ტრანსპორტისა და განსახლების უზრუნველყოფას მისი ხედვა და ძალისხმევა ამ საკითხებზე
თვალსაჩინო მაგალითი სხვა რეგიონებისთვის. აკეთებს.

როგორც ბოლო სიტყვა, თუ ამ წინადადებებს შევაჯამებთ რამდენიმე წინადადებას,

შეგვიძლია ვთქვათ: მდგრადი ეკონომიკური განვითარების აუცილებლობა აჭარაში
შეშფოთების გამოსავალი არის რეგიონის ტურისტული პოტენციალი სტრატეგიულად
გაყიდვა. ინფრასტრუქტურის რეკონსტრუქცია, როგორც ყველაზე მნიშვნელოვანი
ელემენტები წარმატებული სტრატეგიული მარკეტინგისთვის. სტრუქტურირება;
კვალიფიციური სამუშაო ძალის შექმნა; ადგილობრივი მეწარმეობა და ზრდა
გამამხნევებელი; მყარი სახელმწიფო და კერძო პარტნიორობის დამყარება; რეგიონის
კონკურენტუნარიანი მისი ელემენტების იდენტიფიკაცია და დანერგვა; ადგილობრივი
ტურისტული ატრაქციონის დიფერენცირება შექმნა; მომსახურებაზე ორიენტირებული
კულტურის განვითარება; ყველა ეს უპირატესობა არის საჯარო და კერძო საჭიროა მისი
ეფექტურად ორგანიზება და მხარდაჭერა სექტორულ თანამშრომლობაზე. ამ მიზნების
ნაწილი უკვე არის აჭარაში და ბათუმის პროექტის ფარგლებში. მიღწეულია და საჭიროა
ყველა ძალისხმევა, რადგან ელემენტებიც გამოირჩევიან. ტურიზმის გავლენის რეგიონის
მდგრად ეკონომიკურ განვითარებას ძალიან დიდია იქნება.

გამოყენებული ლიტერატურა:

ANHOLT, S. (2009). ადგილები: პირადობა, გამოსახულება და რეპუტაცია, პალგრეივ

მაკმილან.

ბეიკერი, ბ. (2012). დანიშნულების ბრენდინგი მცირე ქალაქებისთვის, Creative Leap Books.

KOTLER, P., HAIDER, D., REIN, I. (1993). მარკეტინგის ადგილები, უფასო პრესა.

KOTLER, P., JATUSRIPITAL, S., MAESINCEE, S. (2011). ერების მარკეტინგი: ა

სტრატეგიული მიდგომა ეროვნული სიმდიდრის შესაქმნელად, თავისუფალი პრესა.

მიდლტონი, ვ., კლარკი, ჯ. (2001) მარკეტინგი მოგზაურობასა და ტურიზმში, ოქსფორდი,

ბატერვორტი ჰაინემანი.
30
MIDDLETON, V., HAWKINS, R. (1998). მდგრადი ტურიზმი: მარკეტინგის პერსპექტივა,
პეპელა-ჰაინემანი., VTC (1997). მდგრადი ტურიზმი: მარკეტინგის პერსპექტივა. STABLER- ში,
მ.ჯ. (რედაქტორი) ტურიზმი და მდგრადობა: პრაქტიკის პრინციპები, New York, CAB
International, გვ.129‐142.

მუნიერი, ნ. (2005) მდგრადობის შესავალი: გზა უკეთესი მომავლისკენ. დორდრეხტი,

სპრინგერი.

NUROL, H. (2013). საქართველოს ქვეყნის ანგარიში, 2013 წლის სექტემბერი, ანკარა, ნუროლ
ჰოლდინგი პორტერი, მ. (1990) ერების კონკურენტული უპირატესობა, თავისუფალი პრესა.

TBILISI საელჩოს სავაჭრო კონსულტაცია (2013). საქართველოს ზოგადი ეკონომიკური და

მისი ეკონომიკურ-სავაჭრო ურთიერთობები თურქეთთან (ანგარიში), 2013 წლის სექტემბერი,
თბილისი.

WAHAB, S., PIGRAM, J. (.) (2000). ტურიზმი, განვითარება და ზრდა: გამოწვევა მდგრადობა,
ლონდონი, Routledge.

წყარო: https://core.ac.uk/download/pdf/297935134.pdf

1.2 საქართველოს ეკონომიკის უმთავრესი დარგების დახასიათება

საქართველოს აქვს ძლიერი გამოცდილება ეკონომიკური რეფორმების განხორციელებისა და
მისი მოქალაქეების ცხოვრების დონის ამაღლების მხრივ. ეკონომიკური ზრდა მყარი იყო -
საშუალოდ 5 პროცენტი წელიწადში 2005 – დან 2019 წლამდე - ხოლო სიღარიბე (ეროვნული
ღონისძიება) 2019 წელს სწრაფად შემცირდა 19,5 პროცენტამდე, რაც 2007 წლის მაჩვენებლის
თითქმის ნახევარია, რასაც ხელს უწყობს ჯანსაღი მაკროეკონომიკური პოლიტიკა და
გაუმჯობესებული მმართველობა. ამასთან, ეკონომიკამ არ შექმნა საკმარისი დასაქმება და
ბევრი ქართველი რჩება დაბალი პროდუქტიულობის სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობით.
საქართველოს საექსპორტო კალათა, რომელიც შედარებით მცირეა და არაგანსხვავებული,
ხაზს უსვამს ქვეყნის არასრულ სტრუქტურულ ტრანსფორმაციას. მისი ადამიანური
კაპიტალის შედეგები, განსაკუთრებით სწავლის პროცესში და კერძო სექტორის
საჭიროებებთან კავშირი, სუსტია.

COVID-19 აფეთქება საფრთხეს უქმნის შეცვალოს საქართველოს წარსული ეკონომიკური

მიღწევები. მკაცრმა ზომებმა, კომენდანტის საათის ჩათვლით, საზოგადოებრივი
ტრანსპორტის აკრძალვამ, ბლოკირებამ და საზღვრის დახურვამ, ქვეყანას საშუალება მისცა
პანდემიის გავრცელება 2020 წლის დასაწყისში. ამასთან, ზაფხულში ზომების შემსუბუქებამ
მნიშვნელოვნად შეუწყო ხელი მეორე ზრდას, და საქართველო გახდა მსოფლიოში ყველაზე
მეტად დაზარალებული 20 ქვეყნიდან ერთ მილიონ მოსახლეზე დაფიქსირებული
შემთხვევების მიხედვით. ხელისუფლებამ ნოემბრის ბოლოდან თებერვლის დასაწყისამდე
მიიღო მეორე მკაცრი დაბლოკვა, რამაც გამოიწვია COVID შემთხვევების შემცირება და დაუშვა
ეკონომიკის ეტაპობრივი გახსნა 2021 წლის მარტიდან.

ქვეყანას აქვს საერთო კონსენსუსი ეროვნულ პრიორიტეტებზე, მათ შორის ევროატლანტიკურ

სტრუქტურებში ინტეგრაციაში მონაწილეობის, უფრო ეფექტური მთავრობის, უფრო ძლიერი
31
ზრდის და უკეთ ფუნქციონირებადი კეთილდღეობის სახელმწიფოში. ამან ხელი შეუწყო
ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერას 2016 წელს, ღრმა და
ყოვლისმომცველი თავისუფალი სავაჭრო ზონის შეღავათიანი სავაჭრო რეჟიმის ჩათვლით.
ევროპარლამენტის მიერ 2020 წლის 17 სექტემბერს მიღებულმა პროგრესის ბოლო ანგარიშმა
დაადასტურა საქართველოს მუდმივი პროგრესი შეთანხმების განხორციელებაში.
თავისუფალი სავაჭრო ხელშეკრულებები მსხვილ სავაჭრო პარტნიორებთან, როგორიცაა
ევროკავშირი და ჩინეთი, აყალიბებს საქართველოს პოზიტიურად, გააგრძელოს პირდაპირი
უცხოური ინვესტიციების მოზიდვა.

წყარო: https://www.worldbank.org/en/country/georgia/overview

2016 წლის ოქტომბერში კოალიციამ "ქართულმა ოცნებამ" მოიპოვა ადგილების დიდი

უმრავლესობა საქართველოს პარლამენტში, რაც მას საშუალებას მისცემს შექმნას
სტაბილური მთავრობა და ეფექტურად განახორციელოს პოლიტიკა მიმდინარე ვადის ოთხი
წლის განმავლობაში 2020 წლამდე. ეკონომიკური პოლიტიკის სფეროში, ბოლო წლების
განმავლობაში ბევრი რამ გაკეთდა. საქართველოს ეკონომიკა საოცრად თანმიმდევრულად
გაიზარდა და ქვეყანამ მოიპოვა რეგიონის სამოდელო ქვეყნის რეპუტაცია ეკონომიკური და
ინსტიტუციური რეფორმისთვის.

მიუხედავად ამისა, განვითარების გამოწვევა კვლავ დიდი რჩება. მშპ ერთ სულ მოსახლეზე,
რაც კეთილდღეობის კარგი მიახლოებაა, უფრო მაღალია, ვიდრე მოლდოვაში ან უკრაინაში,
მაგრამ ნაკლებია პოლონეთის მესამედზე და ევროკავშირის საშუალო მხოლოდ მეცხრეზე.
ამრიგად, მთავრობამ უნდა გამოიყენოს ძლიერი საპარლამენტო უმრავლესობა ეკონომიკური
პოლიტიკის დღის წესრიგის განსახორციელებლად, რომელიც მიზნად ისახავს საქართველოს
ძლიერი და მდგრადი ზრდის მიღწევას.

ამჟამად არსებობს შემდეგი ეკონომიკური პოლიტიკის სტრატეგიები და გეგმები:

 2012 წელს გამოცხადებული ”საქართველო 2020” ფართო დღის წესრიგია, რომელიც

მიმართულია უმეტესობის გრძელვადიანი ზრდისკენ ეკონომიკური სექტორები,
რომელთა მოქმედების ვადაა 2020 წლის თარიღი;
 არჩევნებამდე მთავრობამ გამოაცხადა ეკონომიკური ზომების ”4 პუნქტიანი გეგმა”
განხორციელდება არჩევნების შემდეგ.
 არჩევნების დასრულების შემდეგ ეს გეგმა 10 პუნქტზე გაიზარდა, ძირითადად,
ფისკალურად ძვირადღირებული რეფორმების წინადადებების რეფინანსირების
მიზნით;

ეს ნაშრომი შეავსებს ამ დღის წესრიგს. მისი სტრუქტურა შემდეგია: ჩვენ პირველად

ვატარებთ SWOT (ძლიერი, სუსტი მხარეები, შესაძლებლობები, საფრთხეები) საქართველოს
ეკონომიკის ანალიზს, საიდანაც დავასკვნათ ფართო ეკონომიკური პოლიტიკის
პრიორიტეტები, რომლებსაც საქართველო უნდა გაუმკლავდეს ამ საკანონმდებლო ვადაში.
შემდეგ ჩვენ ვაკეთებთ წინადადებებს პოლიტიკის პრიორიტეტებზე, პირველ რიგში
მაკროეკონომიკური პოლიტიკის დარგებში და ბოლოს პრიორიტეტულ სექტორებზე, რათა
უფრო დაბალანსებული ზრდა მივიღოთ.

SWOT ანალიზი
32
ძლიერი მხარეები

საქართველო მრავალი თვალსაზრისით აღიქმება, როგორც გარდამავალ ქვეყნებს შორის

მმართველობისა და კანონის უზენაესობის სამაგალითო საქმე. ჩნდება მთელი რიგი ძლიერი
მხარეები:

 სტაბილური, სანდო ინსტიტუტები და მყარი კანონის უზენაესობა. საქართველოში

წარმოდგენილია მოდერნიზებული საჯარო სექტორი, სადაც დაბალია
ბიუროკრატიული ტვირთი მოქალაქეებისა და კომპანიებისთვის და დაბალი
კორუფციაა.
 საქართველომ ბრწყინვალე შედეგებს მიაღწია ბიზნეს გარემოს საერთაშორისო
შედარებებში, მაგალითად მსოფლიო ბანკის რეიტინგში "Doing Business", რომელშიც
190 ქვეყნის 16-ე ადგილი დაიკავა.
 საქართველოს აქვს კარგი მაკროეკონომიკური მმართველობის რეპუტაცია ძლიერი და
დამოუკიდებელი ცენტრალური ბანკის, ფინანსური სექტორის კარგი
ზედამხედველობისა და ტრადიციულად დაბალი სახელმწიფო დეფიციტის გამო,
რომელსაც ითხოვს კონსტიტუციურად დაცული ფისკალური წესები.
 ეკონომიკამ საოცრად სტაბილური ზრდის გზა გაიარა. 2008 წლის გარდა, როდესაც
ქვეყანა ომობდა, 1997 წლიდან დღემდე მშპ-ს რეალური ზრდა 2% -ზე მეტია.
 საქართველომ საკმაოდ სტაბილურად მოიზიდა პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების
მნიშვნელოვანი შემოდინება (პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები) ბოლო
ათწლეულის განმავლობაში.
 ხელფასის კონკურენტუნარიანი დონე საქართველოს მიმზიდველს ხდის
ინვესტიციებისათვის, განსაკუთრებით შრომით დატვირთულ სექტორებში.
 საქართველოს იმიჯი საზღვარგარეთ პოზიტიურია, ასოცირდება ლამაზ ბუნებასთან,
გრანდიოზულ კულტურულ ტრადიციასთან, სტუმართმოყვარეობასთან და კარგ
მმართველობასთან.

სისუსტეები

მიუხედავად იმისა, რომ გამოხატული ძლიერი მხარეები არსებობს ინსტიტუციებში,

სტაბილურობასა და ბიზნეს გარემოში, საქართველოში ზრდის ტემპები შედარებით დაბალია.
საქართველოს ეკონომიკის სისუსტეებია:

 მიმდინარე ზრდის ტემპები 2-5% p.a. თუმცა, სტაბილური და პოზიტიურია, მაგრამ არ

არის საკმარისი უზრუნველყოს სწრაფი დაახლოება საორიენტაციო ქვეყნების
კეთილდღეობის დონებთან .
 უმუშევრობა, მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო წლების განმავლობაში იკლებს, კვლავ
მაღალია და სამუშაო ძალის 10% -ს აღემატება.
 დაუბალანსებელი ზრდა: წარსულში ზრდის ძირითადი წყარო იყო მომსახურების
სექტორი (მათ შორის ტურიზმი, ტრანსპორტი, უძრავი ქონება და ფინანსები) და
მშენებლობა. ზრდის მოდელი ექსკლუზიურად რამდენიმე სექტორზე
დამოკიდებულება ნიშნავს დიდ დამოკიდებულებას და შოკის გავლენას გავლენას
ახდენს ამ სექტორებზე. მრეწველობა და სოფლის მეურნეობა მკაცრად არ გაზრდილა

33
 და მხოლოდ აქვს შთანთქა პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების შედარებით მცირე
წილი.
 ექსპორტის სუსტი სტრუქტურა: ინდუსტრიული და სოფლის მეურნეობის სუსტი
სექტორების გამო, საქართველოს ექსპორტი პორტფელი ძალზე კონცენტრირებულია
საქონლისა და მომსახურების შედარებით მცირე რაოდენობაზე. გარდა ამისა,
საექსპორტო საქონლის უმეტესი ნაწილი არის საქონელი, რომელსაც აქვს
დამატებული ღირებულების და ექსპოზიციის მქონე საქონელი მსოფლიო ბაზრის
არასტაბილურ ფასებზე.
 მასშტაბის არარსებობა: როგორც საქართველოს შიდა, ასევე რეგიონული ბაზრები
მცირეა და, შესაბამისად, ხშირად არ არის საკმარისად მიმზიდველი შიდა მოხმარების
წარმოებაში ინვესტიციებისთვის.
 კვალიფიციური მუშახელის არარსებობა: გამოცდილი შრომა, განსაკუთრებით
ტექნიკური ან ხელსაქმის პროფესიებში, ძალზე მაღალია საქართველოში მწირია და
ხშირად მოიხსენიება როგორც კომპანიების მიერ ინვესტიციის ან ზრდის შეზღუდვა.
 მიუხედავად იმისა, რომ სამთავრობო ინსტიტუტები სტაბილური და
რეფორმირებულია, პოლიტიკის სინქრონიზაცია (ე.ი. ერთობლივ პრიორიტეტებზე
მუშაობა) ეკონომიკურად მნიშვნელოვან საკითხებზე მომუშავე სამინისტროებს შორის
წარსულში ნაკლებობა იყო, რამაც გამოიწვია რეფორმების აქტივობა, რაც
მაქსიმალურად არ ზრდის მის ეკონომიკურ გავლენას.

გრაფიკი

მუქარა

საქართველო ემუქრება ეკონომიკურ ზრდას შემდეგი საფრთხეებით:

 მიმდინარე სტრუქტურული ანგარიშის მაღალი დეფიციტი, რომელიც აღემატება მშპ-ს

10% -ს წელიწადში. მიუხედავად იმისა, რომ ა მიმდინარე ანგარიშის ზომიერი
დეფიციტი ნორმალურია და ის ხშირად აუცილებელია განვითარებისთვის ან
გარდამავალი ეკონომიკა კაპიტალის იმპორტის საჭიროების გამო, დენის სიდიდე
ანგარიშის დეფიციტი მას საფრთხედ აფასებს.
 გასული წლის ბოლოს, 2017 წელს მოსალოდნელი იყო დეფიციტის 4.7% -მდე
გაფართოება. ამის გამო მთავრობის მიერ გატარებული საკონსოლიდაციო
ღონისძიებები, ფისკალური დეფიციტის ზრდა იყო შემოიფარგლება 3% -ით 2016 წელს
და 3.7% -ით 2017 წელს. ეს კონსოლიდაცია ადასტურებს ფისკალური
ვალდებულებების შესრულებას დისციპლინა, რომელიც სსფ-მ აღიარა ახალი
პროგრამის დამტკიცებით. ეს ვალდებულებები უნდა შენარჩუნდეს, რათა თავიდან
იქნას აცილებული ტყუპების დეფიციტი საგარეო და საჯარო სექტორი. ეს მკვეთრად
შეზღუდავს პოლიტიკის ადგილს და წარმოადგენს სერიოზულ საფრთხეს
მაკროეკონომიკური სტაბილურობისთვის.

34
  ექსპორტის სუსტი სტრუქტურის გამო, საქართველო ძლიერ ექვემდებარება საქონლის
რყევებს მისი ძირითადი საექსპორტო საქონლის ფასები.
 რეგიონალური ეკონომიკური სისუსტის ზემოქმედება ეკონომიკურად ძლიერი
სავაჭრო კავშირების გამო დაუცველი მეზობლები.
 საქართველოს ეკონომიკის დოლარიზაცია, განსაკუთრებით კრედიტების დიდი წილი
აშშ დოლარში, ვალუტის კურსის რყევების უარყოფით მხარეებს ქმნის.

გრაფიკი

შესაძლებლობა

არსებობს რამდენიმე შესაძლებლობა, რომელთა გამოყენებას ეკონომიკური პოლიტიკა უნდა

ემსახურებოდეს:

საქართველო გამოირჩევა როგორც, სათანადო ადგილი ინვესტიციისა და ბიზნესის

წარმოებისათვის სამხრეთ კავკასიის რეგიონში და შეიძლება იყოს შესაფერისი ბაზა
ბიზნესის წამოწყებისა და ოპერაციებისათვის, რომლებიც მიმართულია ცენტრალური
აზიის ქვეყნების ან კასპიის ზღვის გასწვრივ ირანში.
საქართველომ ხელი მოაწერა რამდენიმე ხელშეკრულებას თავისუფალი ვაჭრობის
შესახებ, განსაკუთრებით ევროკავშირთან და ახლახან ჩინეთთან. გარდა იმისა, რომ
ადგილობრივ ბიზნესს ნებადართული აქვს ექსპორტის ზრდა საბაჟო, საბაჟო მოხსნის
შემდეგ, ამ სავაჭრო ხელშეკრულებებს საშუალებას აძლევს საქართველოს მოიზიდოს
ინვესტიციები წარმოებაში, რომლებიც მიზნად ისახავს ექსპორტს ამ შესაბამის
ბაზრებზე (მიდგომა „საექსპორტო პლატფორმისთვის“).
საქართველოში ეფექტური ჰიდროელექტროსადგურის დიდი პოტენციალი არსებობს.
ელექტროენერგიის წარმოების დაბალი დანახარჯები შეიძლება იყოს გადამწყვეტი
ფაქტორი ინდუსტრიის და განსაკუთრებით ელექტროენერგიის ინტენსიური
ბიზნესისთვის, დაწყებული სერვერების პარკებით დამთავრებული ალუმინის
წარმოებით.
ინფრასტრუქტურაში მიმდინარე ინვესტიციების ჩადება, მათ შორის საქართველო
აღმოსავლეთ-დასავლეთის ავტომაგისტრალზე, ანაკლიაში ახალი ღრმა წყლის
პორტის მშენებლობა და ჩინეთის ინიციატივასთან დაკავშირებული "ახალი
აბრეშუმის გზის" საქმიანობა განაპირობებს სატრანსპორტო კავშირების
გაუმჯობესებას საქართველოში და მის გარეთ, შესაბამისად შემცირდება
ტრანსპორტირების ხარჯები ქართული საექსპორტო საქონლისთვის.

გავლენა პოლიტიკის პრიორიტეტებზე

საქართველოში ეკონომიკური პოლიტიკა ორ ძირითად პუნქტზე უნდა იყოს

ორიენტირებული: მაკროეკონომიკური სტაბილურობის შენარჩუნება და ზრდის
რეაბალანსირება საქონლის წარმოების პრიორიტეტულ დარგებზე ფოკუსირებით. პირველი
35
ყურადღება ძირითადად მოითხოვს ამჟამინდელი საქმიანობის გაგრძელებას და ძალიან
კარგი გამოცდილების შენარჩუნებას. ზრდის დაბალანსება აუცილებელია, რათა არ მოხდეს
დარგობრივი ზრდის რისკების და უარყოფითი მხარეების კონცენტრირება მომსახურებებში,
მათ შორის ტურიზმში. ამ მიზნით, აუცილებელია ფართო იდენტიფიცირება, თუ რომელი
პოტენციალი აქვთ საქართველოში საქონლის მწარმოებელ სექტორებს და განბლოკონ ეს
პოტენციალი შესაბამისი ზოგადი პირობების შექმნით.

მაკროეკონომიკური სტაბილურობის შენარჩუნება: გრძელვადიანი ზრდის წინაპირობა

საქართველოს სტრატეგიული მაკროეკონომიკური პრიორიტეტი უნდა იყოს სტაბილურობის

უზრუნველყოფა და მისი რეპუტაციის დაცვა მაკროეკონომიკური და ინსტიტუციური
სტაბილურობისთვის.

ფისკალური პოლიტიკა

ძირითადი საკითხები: საქართველოს მთავრობამ განახორციელა ფისკალური ზომები

ფისკალური დეფიციტის გონივრულ დონეზე შენარჩუნების მიზნით. ფისკალური
დისციპლინისადმი ეს ვალდებულება ძალზე მნიშვნელოვანია საჯარო და გარე სექტორებში
ტყუპების დეფიციტის წარმოქმნის თავიდან ასაცილებლად და საქართველოში პოტენციური
ინვესტორების დასამშვიდებლად.

რეკომენდაციები:

სახელმწიფო სექტორის დეფიციტი საშუალოვადიან პერიოდში უნდა დარჩეს მშპ-ს

3% -ზე ნაკლები. მთავრობამ უკვე გაატარა ზომები, რომ ბიუჯეტის კონსოლიდაცია
მოხდეს მშპ – ს 3.7% –იანი დეფიციტით 2017 წელს. საჭიროების შემთხვევაში, უნდა
იქნას მიღებული დამატებითი ზომები შემოსავლების ან ხარჯების მხრივ, რათა
უზრუნველყოს, რომ დეფიციტი არ გაიზარდოს მიმდინარე წელს და დაბრუნდეს.
მომავალ წლებში 3% -მდე ან ქვემოთ.
უნდა შეინახოს სახელმწიფო ეკონომიკური დეფიციტის ზღვარი, მშპ-ს 3% -ით,
რომელიც გათვალისწინებულია "ეკონომიკური თავისუფლების აქტში". სესხის ჭერი
ფუნქციონირებს როგორც ძირითადი სანდოობა დონორებისა და ინვესტორებისთვის.
სახელმწიფო შემოსავლები ძირითადად უნდა მოიზიდოს რეგულარული
გადასახადების ან აქციზების სახით, ვიდრე „ალტერნატიული“ შემოსავლის
წყაროების გამოყენებით, როგორიცაა სახელმწიფო უწყებების მიერ
განხორციელებული საქმიანობის საფასური. რეფორმების გატარებამდე საგადასახადო
პოლიტიკა უნდა დაექვემდებაროს ფრთხილად ანალიზს, რათა უზრუნველყოს
ეკონომიკურად მავნე დამახინჯების შემცირება.
ინვესტიციებზე სახელმწიფო ხარჯების გამოცხადებული ფოკუსირება,
განსაკუთრებით ინფრასტრუქტურის ბორკილების მოხსნა, ხელს შეუწყობს
ეკონომიკურ ზრდას, მაგრამ არ უნდა გამოიწვიოს დეფიციტის მზარდი ზრდა.
მთავრობამ უნდა სცადოს ხარჯების შემცირება შემდეგი თანმიმდევრობით: 1.
სახელმწიფო ხარჯების არაეფექტურობა. 2. სამომხმარებლო დანახარჯები,
როგორიცაა სუბსიდიები, საზოგადოებრივი დასაქმება. სახელმწიფო ინვესტიციების

36
 შემცირება უნდა მოხდეს მხოლოდ იმ ადგილებში, სადაც ინვესტიცია შეიძლება
განხორციელდეს და ასევე განხორციელდება კერძო სექტორის მიერ.

მონეტარული / გაცვლითი კურსის პოლიტიკა

ძირითადი საკითხები: სავალუტო პოლიტიკამ უნდა უზრუნველყოს შიდა ფასების

სტაბილურობა და საგარეო სექტორის მდგრადობა. საქართველოს ეროვნული ბანკი (NBG)
უზრუნველყოფს ფასების სტაბილურობას ინფლაციის მიზანმიმართვის სტრატეგიის
გამოყენებით, ხოლო ლარის მცურავი გაცვლითი კურსი საშუალებას აძლევს გარე შოკების
განთავსებას. იმის გამო, რომ საქართველოს მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტი დიდია მშპ – ს
12% –ით, ეს საკითხი აქტუალურია.

რეკომენდაციები:

დამოუკიდებელმა ეროვნულმა ბანკმა უნდა განაგრძოს ინფლაციის მიზანმიმართვა,

რადგან ამ სტრატეგიამ საერთაშორისო დონეზე დაამტკიცა, რომ იგი მონეტარული
პოლიტიკის წარმატებული მოდელია.
ინფლაციის მიზნობრიობის შესაბამისად, ლარის მოქნილი კურსი უნდა შენარჩუნდეს.
მოქნილი გაცვლითი კურსი უზრუნველყოფს, რომ გარე შოკი არ გადაიზარდოს
მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტის არამდგრადი რეაქციებით.
მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტი მაღალია და მომავალი წლებისთვისაც მაღალი
იქნება. დღესდღეობით, დეფიციტი არსებითად ფინანსდება პირდაპირი უცხოური
ინვესტიციების შემოდინებით, რაც მშპ-ს 11.5% -ს შეადგენს 2016 წელს. მონეტარული
პოლიტიკა არ უნდა ცდილობდეს მიმდინარე ანგარიშის ბალანსს, არამედ უნდა
აკონტროლებდეს დეფიციტს და უზრუნველყოს მისი მდგრადობა.

ეკონომიკის ძლიერი და დაბალანსებული ზრდის ხელშეწყობა

საქართველოში ეკონომიკური პოლიტიკა ფოკუსირებული უნდა იყოს პირობების შექმნაზე,

რაც ხელს შეუწყობს უფრო სწრაფ და გაწონასწორებულ ზრდას. როგორც SWOT– ის
ანალიზშია ნათქვამი, უახლოეს წარსულში მომსახურების სექტორების ცალმხრივი ზრდა
რისკებს აყენებს საქართველოს და ზრდის ზრდის მომავალ პოტენციალს. პრიორიტეტულ
სექტორებს უნდა ჰქონდეთ ზრდის მაღალი პოტენციალი, როგორც საქართველოს
შედარებითი უპირატესობების გამოყენებით, ასევე განახლებადი პოტენციალი უფრო
დამატებული ღირებულების საქონლის წარმოებისკენ. ჩვენ გამოვყოფთ ორ პრიორიტეტულ
სექტორს:

მსუბუქი მრეწველობა: საქართველოში სახელფასო დონე ძალიან მიმზიდველია, ხოლო

ტექნიკურ პროფესიებში კვალიფიციური სამუშაო ძალის ნაკლებობა არსებობს. მსუბუქი
მრეწველობა, რომელიც მოიცავს შრომის ინტენსიურ ქვესექტორებს, როგორიცაა საკვების
გადამუშავება, ქსოვილები, მანქანათმშენებლობის ზოგიერთი საქმიანობა და ა.შ., საშუალებას
იძლევა გამოიყენონ ხელფასის დონე ინვესტორების მოსაზიდად, რომლებიც თავიდანვე არ
საჭიროებენ მაღალკვალიფიციურ მუშაკს, მაგრამ თანდათანობით შეუწყობს ხელს უნარების
დაგროვებას და უფრო მეტი დამატებითი ღირებულების და კაპიტალის ინტენსიური

37
ინდუსტრიული ფილიალებისკენ სვლას. სახელფასო კონკურენტუნარიანი დონის გარდა,
შესანიშნავმა ბიზნეს გარემომ და ბევრ ბაზარზე საბაჟო თავისუფლებამ უნდა უზრუნველყოს
საქართველოს მიმზიდველი ადგილი ამ ინდუსტრიების ინვესტიციისათვის.

სოფლის მეურნეობა: საქართველოს აქვს შესანიშნავი და მრავალფეროვანი კლიმატური

პირობები სოფლის მეურნეობისთვის. ამასთან, დღეისათვის საქართველოს მსხვილი
სოფლის მეურნეობის სექტორი ძალზე არაპროდუქტიულია და მხოლოდ რამდენიმე
საექსპორტო პროდუქტით შემოიფარგლება. პროდუქტიულობის პრობლემის გადაჭრა -
ძირითადად წარმოშობილი სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის დანაწევრებასა და
სოციალურ და სოფლის მეურნეობის პოლიტიკის პრობლემებს შორის კავშირში - ხელს
შეუწყობს სოფლის მეურნეობისა და კვების გადამამუშავებელი მრეწველობის ზრდის დიდ
პოტენციალს.

მომსახურების სფეროებში ზრდა მისასალმებელია, მაგრამ ამ დროს არ უნდა იყოს

ეკონომიკური პოლიტიკის მთავარი სამიზნე. პრიორიტეტულ სექტორებში ზრდა ხელს
შეუწყობს საქართველოს ყველაზე მოწყვლადობის, ხშირად მცირე დამატებული
ღირებულების ექსპორტის პროდუქტების მცირე კალათის დაძლევას. ამ სექტორებში ზრდის
ხელშესაწყობად, ზრდის ძირითადი დაბრკოლებები უნდა მოგვარდეს პოლიტიკისა და
ინვესტიციების მოზიდვის გზით, ხოლო პოლიტიკის სხვა სფეროები ფოკუსირებული უნდა
იყოს ამ სექტორებზე. ამასთან, მთავრობამ უნდა იზრუნოს იმაზე, რომ არ ჩაერიოს ბიზნესის
გადაწყვეტილებებში მოძველებული სამრეწველო პოლიტიკის ინსტრუმენტებით,
როგორიცაა კონკრეტული საგადასახადო შეღავათები ან სუბსიდიები.

ინდუსტრიული განვითარება

ძირითადი საკითხები: მართალია, წინა ადმინისტრაციების დროს საქართველოს

ოფიციალურად არ ჰქონდა სამრეწველო პოლიტიკა, მაგრამ განხორციელდა ბიზნესის
მოდელი, რომელიც დაფუძნებული იყო ენერგიაში, ტურიზმსა და ტრანსპორტში /
ტრანზიტში ინვესტიციებზე. პრიორიტეტული სექტორების ინდუსტრიული და ინოვაციური
პოლიტიკის თანამედროვე მიდგომა ფოკუსირებული უნდა იყოს ზრდის დაბრკოლებების
დაძლევაზე განსაკუთრებით პრიორიტეტული სექტორებისთვის.

რეკომენდაციები:

გასათვალისწინებელია სამრეწველო პოლიტიკის პროცესის გაუმჯობესება,

ინდუსტრიის ხელმძღვანელობით და საკუთრებაში არსებული კასეტური
ინსტიტუტების ქსელის შექმნის მხარდაჭერით, მსუბუქი წარმოების სხვადასხვა,
არსებულ და კონკურენტულ კლასტერებში, როგორიცაა ტექსტილის მრეწველობა ან
აგროსასურსათო სექტორი. კასეტური ინსტიტუტები აშენებულია კომპანიების
გარშემო, ადგილობრივ კონცენტრირებულ ღირებულებათა ჯაჭვებში და მოიცავს
შესაბამის ადგილობრივ კვლევით და საგანმანათლებლო დაწესებულებებს, აგრეთვე
ადგილობრივ ეკონომიკურ პოლიტიკის ინსტიტუტებს. კასეტური პოლიტიკა იწვევს
კლასტერების გაძლიერებას კომპანიის უკეთესი შიდა კოორდინაციისა და
თანამშრომლობის გამო, აძლიერებს კასეტერისა და მისი პროდუქტების გარე
მარკეტინგს და უკეთეს პირობებს, მიმდინარე პოლიტიკის დიალოგის გამო. კასეტური

38
 პროგრამის განხორციელებას შეიძლება ხელი შეუწყოს ევროკავშირის ან მისი წევრი
ქვეყნების გამოცდილებამ.
სამთავრობო ინსტიტუტებმა, რომლებიც მიზნად ისახავს კერძო სექტორის
მხარდაჭერას, როგორიცაა მეწარმეობის განვითარების სააგენტო ან საქართველოს
ინოვაციებისა და ტექნოლოგიების სააგენტო, ყურადღება უნდა გამახვილდეს ახალი
პროდუქტების ახალი პროდუქტების დამკვიდრებაში. ეს გულისხმობს საქმიანობის
ფოკუსირებას მეწარმეებისა და მცირე და საშუალო ბიზნესის დასახმარებლად, რათა
შეიმუშაონ და გაატარონ ახალი პროდუქტები შედარებით შეზღუდული ფინანსური
მოთხოვნებით (სტანდარტების განხორციელება და პროდუქტის ინოვაცია), ვიდრე
მაღალი დონის ტექნოლოგიების ინოვაციების მცდელობა.
გაითვალისწინეთ არსებული ან ახალი ინდუსტრიული პარკების განახლება:
მიუხედავად იმისა, რომ წარსულში პროექტები არ იყო ძალიან წარმატებული
გამოყოფილ ადგილებში ინფრასტრუქტურის არარსებობის გამო, ინვესტორთა
საჭიროების დანახვის შემთხვევაში, ასეთი პროექტების განხილვა შეიძლება. ასეთი
პარკები მიზნად უნდა ისახავდეს პოტენციური ინვესტორების საჭიროებებს და
პროექტების დაწყებამდე „დამფუძნებელი“ ინვესტორების მყარი ბაზა იყოს. საიტების
განსაზღვრისას ინვესტორთა საჭიროებებს უნდა მიენიჭოს უპირატესობა რეგიონული
განვითარების მიზნებზე. ინდუსტრიულმა პარკებმა უნდა მოიზიდონ ინვესტორები
ინფრასტრუქტურის უზრუნველყოფისა და ქსელების საშუალებით და არა
გადასახადების შეღავათებით.
ბიზნეს კლიმატი: მართალია, საქართველომ ბოლო წლებში მიაღწია მნიშვნელოვან
გაუმჯობესებას ბიზნეს გარემოში, მაგრამ კორპორატიული დავის გასაუმჯობესებლად
კვლავ რჩება სივრცე კანონი, გაკოტრების კანონი და ინტელექტუალური საკუთრების
უფლებები. ამ საკითხებში პროგრესის მიღწევა შეიძლება ხელი შეუწყოს ამ დარგებში
არსებული დონორული პროექტების (მაგ. USAID ან GIZ) მიერ მოცემული ცოდნის
გამოყენებით და მნიშვნელოვანი ინვესტიციების განბლოკვით.

ინვესტიციების მოზიდვა

ძირითადი საკითხები: პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები (პირდაპირი უცხოური

ინვესტიციები) რჩება ზრდის მნიშვნელოვან მამოძრავებლად. ფიზიკური კაპიტალის
შემოტანის გარდა, პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები ასევე იწვევს ცოდნისა და
ტექნოლოგიის იმპორტს. მიუხედავად იმისა, რომ პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები
საქართველოში ძლიერი იყო ბოლო წლების განმავლობაში, შედარებით მცირე რაოდენობამ
გაიტანა მრეწველობა და სოფლის მეურნეობა.

რეკომენდაციები:

 მიზნობრივი ინვესტიციის მოზიდვა: ინვესტიცია საქართველოში უნდა

დაუკავშირდეს ინდუსტრიის განვითარებაში მონაწილე მთავარ სამინისტროებს,
რათა დაადგინონ, თუ სად არსებობს პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების

39
 პოტენციალი პრიორიტეტულ სექტორებში, შემდეგ მოიძიოს და მიმართოს
პოტენციურ ინვესტორებს.
 ამისათვის საჭიროა "ინვესტიცია საქართველოში" უკეთესი ინტეგრაცია ეკონომიკური
პოლიტიკის სხვა მონაწილეებთან, რათა უზრუნველყოს სააგენტომ შესაბამისი
ინფორმაცია სამთავრობო პროგრამების შესახებ (მაგალითად, "პროდუქტი
საქართველოში") და ინვესტიციების მოზიდვის გამოცდილება ამ პროგრამებში და
პოლიტიკაში.
 მიუხედავად იმისა, რომ სახელმწიფომ არ უნდა შეიმუშაოს ინვესტიციის
წინადადებები, ეს მკაფიოდ უნდა ეცნობოს პოტენციურ ინვესტორებს, სადაც
მდგომარეობს საქართველოს პოტენციური და შედარებითი უპირატესობები. ორივე
პრიორიტეტული სექტორისთვის უნდა გამოყენებულ იქნას კონკურენტუნარიანი
ხელფასები, ბიზნეს გარემო და განსაკუთრებით ევროკავშირისა და ჩინეთის
ბაზრებზე შესანიშნავი წვდომა.
 პოტენციალი გამოიყენოს საქართველო, როგორც საექსპორტო პლატფორმა
ევროკავშირში ან ჩინეთში ექსპორტისთვის, უნდა იქნას გამოყენებული შესაბამისი
ინვესტორების მიახლოებით. საქართველოში წარმოების საშუალებით, ამ ბაზრებზე
უბაჟო დაშვებაა შესაძლებელი, ხოლო სხვა ქვეყნებიდან მიღებული მონაცემები
სხვადასხვა ხარისხით შეიძლება გამოყენებულ იქნას წარმოების პროცესში. ეს
განსაკუთრებით ეხება იმ ქვეყნების ინვესტორებს, რომლებსაც არ აქვთ ევროკავშირში
ხელსაყრელი ბაზარი.
 დაარსების შემდეგ, წარმატებული კასეტური ორგანიზაციები უნდა გამოიყენონ
ინვესტიციების მოზიდვის მიზნით. წარმატებული კლასტერები ძალიან სარწმუნო
დასტურია იმისა, რომ კლასტერის დომენში ბიზნესის განვითარების შესაფერისი
პირობები არსებობს, მაგალითად, კონკრეტული მომსახურება პროვაიდერები და
შესაბამისი სამუშაო ძალა. გარდა ამისა, ინფორმაცია, რომ კლასტერების მენეჯერებს
შეუძლიათ პოტენციურ ინვესტორებს დაუკავშირდნენ, ძალზე მნიშვნელოვანია ამ
ინვესტორებისთვის და ხშირად სცილდება იმას, რაც საჯარო დაწესებულებებს
შეუძლიათ.

ვაჭრობისა და ექსპორტის ხელშეწყობის პოლიტიკა

ძირითადი საკითხები: საქართველომ წარმატებით შეძლო თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ

შეთანხმებების მოლაპარაკებასა და ხელმოწერაში. ევროკავშირთან DCFTA- ს გარდა, ახლახან
ხელი მოეწერა სავაჭრო ხელშეკრულებებს ჩინეთთან და ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის
ასოციაციასთან (EFTA). სავაჭრო პოლიტიკის მთავარი მიზანი ამ შეთანხმებების სარგებელის
მიღება უნდა იყოს. ამრიგად, აქცენტი უნდა გაკეთდეს პოლიტიკის განხორციელებაზე,
მაგალითად, ევროკავშირი-საქართველოს DCFTA- ს მიერ მოთხოვნილი სტანდარტების
გადატანაზე და კომპანიების დახმარებაზე ამ სტანდარტების გამოყენებაში. გარდა ამისა,
საქართველომ უნდა განავითაროს ექსპორტის ხელშემწყობი ინსტიტუტების
ინფრასტრუქტურა და გააუმჯობესოს სავაჭრო ფასილიტაციის ინფრასტრუქტურა.
საქართველოს შედარებით სუსტი რანჟირება "Doing Business" რეიტინგის "საზღვარგარეთ
ვაჭრობა" განყოფილებაში და მსოფლიო ბანკის ლოგისტიკის შესრულების ინდექსში (2017
წლის 190-ე ადგილიდან 54-ე ადგილი) მიუთითებს, რომ ვაჭრობის გამარტივების
ინფრასტრუქტურის დეფიციტი კვლავ არსებობს .
40
რეკომენდაციები:

 უნდა გაგრძელდეს DCFTA– ს ინტელექტუალური განხორციელება ევროკავშირთან

თანამშრომლობით: როგორც უკვე ხდება, პრიორიტეტი უნდა იყოს პროდუქციის
სტანდარტებისა და რეგულაციების ევროკავშირის სტანდარტებთან შესაბამისობა იმ
სექტორებში, სადაც ევროკავშირში ექსპორტის შესაძლებლობები უდიდესია. კვების
პროდუქტების სფეროში ეს გულისხმობს არა ცხოველური და ცხოველური
წარმოშობის საკვები პროდუქტების სერტიფიცირების პროცესის ხელშეწყობას.
 უნდა გაუმჯობესდეს საქართველოს სავაჭრო ფასილიტაციის ინფრასტრუქტურა. ეს
ეხება როგორც ფიზიკურ ინფრასტრუქტურას, როგორიცაა პორტები ან სასაზღვრო
გამშვები პუნქტები, ასევე რბილი ინფრასტრუქტურა, როგორიცაა სასაზღვრო ან
საბაჟო პროცედურები. სირთულეები და ბორკილები უნდა გამოვლინდეს და
გამოსწორდეს შესაბამის ინსტიტუტებთან თანამშრომლობით, რომლებიც
აკონტროლებენ კონკრეტულ ინფრასტრუქტურულ ნივთებს. ეკონომიკისა და
მდგრადი განვითარების სამინისტროს მოუწევს კომუნიკაცია და შუამავლობა კერძო
სექტორის აქტორებსა და სამთავრობო უწყებებს შორის, როგორიცაა შემოსავლების
სამსახური ან რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტრო.
საერთაშორისო ფინანსურმა ინსტიტუტებმა (IFI) შეიძლება შეძლონ ამ პროცესის
მხარდაჭერა.
 ექსპორტის ხელშემწყობი ინსტიტუტების შემდგომი განვითარება: დონორ
ორგანიზაციებთან და საერთაშორისო პარტნიორებთან თანამშრომლობით უნდა
შეიქმნას სტრუქტურირებული ინფორმაციისა და საკონსულტაციო სამსახური იმ
კომპანიებისთვის, რომლებიც აპირებენ ექსპორტს ახალ ბაზრებზე.
 საქართველოს ახალი საექსპორტო საკრედიტო სააგენტო უნდა შემუშავდეს
საერთაშორისო საუკეთესო პრაქტიკის შესაბამისად, რათა მაქსიმალურად გაიზარდოს
მისი სარგებელი და მიიღოს მომსახურება. საექსპორტო საკრედიტო დაზღვევა
მნიშვნელოვანი ინგრედიენტია კომპანიების დასახმარებლად, რათა მართონ რისკები
ექსპორტთან, განსაკუთრებით ახალი და ზოგჯერ რთულ ან უცნობ ბაზრებზე
გასვლისას. ექსპორტის საკრედიტო სააგენტოს შემდგომი განვითარებისათვის
შეიძლება გამოყენებულ იქნას გერმანული გამოცდილება.

სოფლის მეურნეობის პოლიტიკა

ძირითადი საკითხები: საქართველოს მსხვილი სოფლის მეურნეობის სექტორის

პროდუქტიულობის არარსებობის ძირითადი მიზეზი არის არა კაპიტალის ნაკლებობა,
არამედ სტრუქტურების არსებობა, რომლებიც ხელს უშლის კაპიტალდაბანდებას. ამრიგად,
სოფლის მეურნეობის პოლიტიკა არ უნდა უწყობს ხელს ინვესტიციის ხელშემწყობ
პირობებს, ვიდრე ინვესტიციების პირდაპირ მიზანმიმართვას. ზრდის ერთ-ერთი მთავარი
დაბრკოლება არის მცირე სტრუქტურა, ხელმისაწვდომი მიწის ნაკლებობა პირველადი
სასოფლო-სამეურნეო საქონლის ფართომასშტაბიანი წარმოების გასაფართოებლად და
ფუნქციონირებადი მიწის ბაზრის არარსებობა. ამის აღმოფხვრა მოითხოვს სოფლის
მეურნეობის სოციალური პოლიტიკისგან განცალკევებას, რათა მცირე ფერმერებს მიეცეთ
საშუალება გაყიდონ თავიანთი მიწა, რაც შემდეგ უფრო ნაყოფიერი იქნება. მიწის
კონსოლიდაციის წინსვლის შემდეგ, უნდა განხორციელდეს ზომები, რაც საშუალებას

41
მისცემს პროდუქტის პალიტრის გაფართოებას და განახლებას, აგრეთვე ხელი შეუწყონ
სოფლის მეურნეობის სამუშაო ძალის უნარების გაუმჯობესებას.

რეკომენდაციები:

სოფლის მეურნეობის პოლიტიკის გამიჯვნა: ამჟამად, ბევრი ადამიანია რეგისტრირებული,

როგორც თვითდასაქმებული ფერმერი, რომლებიც მცირე ნაკვეთების მფლობელები და
მომხმარებლები არიან. სინამდვილეში, ამ ადამიანთა უმეტესობა არ არის კომერციული
ფერმერი რაიმე მნიშვნელოვანი გაგებით, არამედ დაბალი შემოსავლის მქონე, კვაზი
პენსიაზე გასული პენსიონერი, რომელიც იყენებს მიწას, როგორც დამატებითი შემოსავლის
წყაროს. მათი შემოსავლების სტაბილიზაციისთვის გამოყენებული უნდა იყოს სოციალური
პოლიტიკა, ვიდრე სოფლის მეურნეობის პოლიტიკა (ფასების სტაბილიზაციის ზომები და
ა.შ.). არ უნდა შემცირდეს და ნამდვილად წახალისდეს წახალისების სტიმულირება მიწის
ნაყოფი უფრო პროდუქტიული მომხმარებლებისთვის.

სასოფლო-სამეურნეო მიწის კონსოლიდაციის ხელშეწყობა: მთავრობამ უნდა იმუშაოს

დონორ ორგანიზაციებთან ერთად, რომლებიც სოფლის მეურნეობის სფეროში არიან
აქტიური, რათა შეიმუშავონ სტრატეგია მიწის კონსოლიდაციისთვის იგი შეიძლება
განიხილოს წახალისების გამოყენება მცირე ფერმერებისთვის, რომ გაყიდონ ან გაუშვან
თავიანთი მიწა კომერციული ფერმერების უფრო ფართო მასშტაბით ან შექმნან ან
გაწევრიანდნენ სათანადო მეურნეობის კოოპერატივებში. მაგალითად, ეს წახალისება
შეიძლება მემკვიდრეობაზე იყოს ორიენტირებული.

საკადასტრო დასრულების დაჩქარება: მიწის ეფექტური ბაზრის განვითარება მიწის

კონსოლიდაციის აუცილებელი პირობაა. შესაბამისად, საკადასტრო პროცესი უნდა
დასრულდეს რაც შეიძლება მალე. ინდივიდუალური სტიმული უნდა იყოს საკუთარი მიწის
რეგისტრაციისთვის.

საკადასტრო დასრულების დაჩქარება: მიწის ეფექტური ბაზრის განვითარება მიწის

კონსოლიდაციის აუცილებელი პირობაა. შესაბამისად, საკადასტრო პროცესი უნდა
დასრულდეს რაც შეიძლება მალე. ინდივიდუალური სტიმული უნდა იყოს საკუთარი მიწის
რეგისტრაციისთვის.

ინოვაციების და ექსპერიმენტების წახალისება და მხარდაჭერა: სასოფლო-სამეურნეო

დანიშნულების მიწის კონსოლიდაციის დაწყების შემდეგ და საკმარისი მიწა რომ იყოს
შესაძლებელი წარმოების მასშტაბის გასაზრდელად, პროდუქტებსა და პროცესებში
ინოვაციები უნდა წახალისდეს, რაც ხელს შეუწყობს სოფლის მეურნეობის წარმოების
ღირებულების სტრუქტურის დივერსიფიკაციასა და განახლებას, აგრეთვე აგრარული კვების
სექტორში ღირებულების ჯაჭვის შექმნის მეტი შესაძლებლობები. იმის გამო, რომ
საქართველოს აქვს შედარებით შეზღუდული მიწის ფართობები, მცირე ნიშების ბაზრებზე
გაჭრა შეიძლება იყოს საექსპორტო კალათის დივერსიფიკაციისა და მისი დამატებული
ღირებულების ინტენსივობის გაზრდის წარმატებული სტრატეგია.

სოფლის მეურნეობაში განათლების განვითარება, მათ შორის სასოფლო-სამეურნეო ბიზნესი:

სასოფლო-სამეურნეო სამუშაო ძალის უნარების ბაზა უნდა შემუშავდეს პროფესიული და
აკადემიური განათლების საშუალებით. უნდა გაგრძელდეს განათლების სამინისტროს
42
ამჟამინდელი თანამშრომლობა ევროკავშირის დონორ ინსტიტუტებთან (მაგ., გერმანია
პროფესიული განათლებისთვის). სოფლის მეურნეობის საგანმანათლებლო
დაწესებულებები.

სოფლის მეურნეობაში განათლების განვითარება, მათ შორის სასოფლო-სამეურნეო ბიზნესი:

სასოფლო-სამეურნეო სამუშაო ძალის უნარების ბაზა უნდა შემუშავდეს პროფესიული და
აკადემიური განათლების საშუალებით. უნდა გაგრძელდეს განათლების სამინისტროს
ამჟამინდელი თანამშრომლობა ევროკავშირის დონორ ინსტიტუტებთან (მაგ., გერმანია
პროფესიული განათლებისთვის). სოფლის მეურნეობის საგანმანათლებლო დაწესებულებები
სრულყოფილად უნდა განახლდეს. ამისათვის საჭიროა მოდერნიზაციისთვის შეუფერებელი
ინსტიტუტების დახურვა.

ენერგეტიკული პოლიტიკა

ძირითადი საკითხები: გასული ათწლეულის განმავლობაში საქართველოს ენერგეტიკის

სექტორის განვითარება წარმატებული ამბავია, მნიშვნელოვანი უცხოური და ადგილობრივი
ინვესტიციებით ახალი ელექტროსადგურები და ელექტროგადამცემი ხაზები. საქართველო
ასევე გახდა მნიშვნელოვანი და საიმედო ენერგიის სატრანზიტო ქვეყანა. მომდევნო წლებში
ჩვენ ვხედავთ ოთხ გამოწვევას: პირველ რიგში, თურქეთში ელექტროენერგიის ექსპორტიდან
მოსალოდნელ შემოსავალზე დაბალი, რაც წინა წლების ენერგეტიკის სექტორის
განვითარების მარეგულირებელი ელექტროენერგიის ექსპორტის სტრატეგიას ეჭვქვეშ
აყენებს. მეორეც, შიდა ენერგიის მოხმარების გაზრდა მოითხოვს ინვესტიციებს წარმოებაში
და ქსელებში. მესამე, გაიზრდება ფისკალური ტვირთი ჰიდროელექტროსადგურისა და
გადამცემი ინვესტიციების შედეგად, რაც გაფორმებულია ელექტროენერგიის შესყიდვების
შესახებ ხელშეკრულებებით. დაბოლოს, საქართველოს ენერგეტიკული საზოგადოების
ბოლოდროინდელი წევრობა ავალდებულებს მას გადაიტანოს ევროკავშირის ენერგეტიკის
სექტორის კანონმდებლობის მნიშვნელოვანი ნაწილი.

რეკომენდაციები:

- უფრო მეტი ენერგიის ამრეკლი ტარიფები: საქართველოს საყოფაცხოვრებო

ელექტროენერგიისა და გაზის ფასები კვლავ დაბალია რეგიონული სტანდარტების
მიხედვით და ხასიათდება მრეწველობის მომხმარებლების მხრიდან ჯეროვანი
სუბსიდირებით შინამეურნეობებზე. ტარიფების უფრო მეტი ამსახველი ღირებულება
- გონივრული ინვესტიციის კომპონენტის ჩათვლით, საშუალებას მისცემს და
წაახალისოს საჭირო ინვესტიციები და გამოიწვიოს ფისკალური შემოსავლები, ხოლო
ამავე დროს ხელს შეუწყობს ენერგიის უფრო ეფექტურ გამოყენებას.
- ელექტროენერგიის ახალი სტრატეგია ორიენტირებულია მზარდი შიდა მოთხოვნის
დაკმაყოფილებაზე გონივრული ხარჯებით¹ ელექტროენერგიის ექსპორტის ნაცვლად.
მზარდი მოთხოვნა ეკონომიკურად უნდა დაკმაყოფილდეს შიდა წარმოების გაზრდის
გზით, ჰიდროენერგეტიკისა და კომბინირებული ციკლის გაზ-ტურბინების ჭკვიანი
შერევით და ზოგიერთი იმპორტით.

იხილეთ გერმანიის ეკონომიკური გუნდი, PP / 02/2016, საქართველოს ელექტროენერგიის მიწოდებისა და მოთხოვნის

დაბალანსების ვარიანტები.
43
 - ენერგეტიკული ბაზრების რეგიონალური ინტეგრაციის ფრთხილად გაუმჯობესება.
საქართველომ უნდა გააძლიეროს ზამთარში ელექტროენერგიის იმპორტისა და
ზაფხულში ელექტროენერგიის ექსპორტის შესაძლებლობა სხვადასხვა მეზობელ
ქვეყნებში და მათი შესაბამისი ეკონომიკური და პოლიტიკური რისკის
დივერსიფიკაციის მიზნით. ამისათვის საჭიროა შესაბამისი ინფრასტრუქტურის
ღირებულებისა და სარგებელის საფუძვლიანი ანალიზი, ასევე პარტნიორ ქვეყნებთან
მოლაპარაკებები ინვესტიციის შესახებ გადაწყვეტილებების მიღებამდე სათანადო
ხარჯების განაწილებაზე და ვაჭრობის პირობებზე. გერმანული KfW შეიძლება იყოს
შესაფერისი პარტნიორი ამ პროექტში.
- საქართველომ ძალიან ფრთხილად უნდა მიუდგეს ელექტროენერგიის შესყიდვის
ხელშეკრულებებს: მთავრობა არ უნდა გახდეს პასუხისმგებელი ბაზრის ან სხვა
რისკების წინაშე, რომელსაც მთავრობა სათანადოდ ვერ აკონტროლებს. ამრიგად,
ახალი თაობის აქტივებში ინვესტიციების ჩადება არ უნდა მოხდეს საჯაროდ
გარანტირებული ფასებით, არამედ სტაბილური და საბაზრო ჩარჩოებით.
- საქართველომ ინტენსიურად უნდა მოლაპარაკება გამართოს ევროკომისიასთან და
ენერგეტიკულ საზოგადოებასთან, თუ როგორ მოერგოს მათი წესები ისე, რომ ისინი
შეესაბამებოდეს კონკრეტულ ქართულ კონტექსტს (მაგ., პირდაპირ არ არის
დაკავშირებული სხვა ხელმომწერ ქვეყნებთან).
- საქართველომ უნდა გაითვალისწინოს დაბალი ენერგიის გამომუშავების ხარჯები და
უზრუნველყოს ჰიდროელექტროსადგურების და სამრეწველო სადგურების
კომბინირებული მფლობელობა და ექსპლუატაცია, ინვესტიციების მოზიდვის
მიზნით მრეწველობაში².

ინფრასტრუქტურის პოლიტიკა

ძირითადი საკითხები: მიმდინარეობს უზარმაზარი ინფრასტრუქტურული ინვესტიციები და

საქართველოში ნაწილობრივ დასრულებულია. ენერგიის გადამცემი ქსელები ახლა კარგ
ფორმაშია და გზის მნიშვნელოვანმა ინვესტიციებმა უფრო სწრაფი და მარტივი გახადა
ტრანსპორტი საქართველოში. ამის მიუხედავად, როგორც საგზაო, ისე სარკინიგზო
სისტემები და ელექტროენერგიის განაწილების ქსელი კვლავ საჭიროებს ინვესტიციებს.
საქონლის ტრანსპორტირება საქართველოში და მის ფარგლებს გარეთ ჯერ კიდევ
შედარებით რთული და ძვირია, რაც ამცირებს ქვეყნის მიმზიდველობას იმ
ინვესტორებისთვის, რომლებიც აპირებენ საქონლის წარმოებას და შესაძლოა ექსპორტს.
ვინაიდან უშუალო რეგიონის მიღმა ვაჭრობა იქნება სამრეწველო განვითარების ფოკუსი,
მთავარი სატრანსპორტო არტერიების დასრულება, საერთაშორისო სატრანსპორტო
კავშირების შემდგომი გაუმჯობესება და კორპორატიული მომხმარებლებისთვის
ელექტროენერგიის განაწილების ქსელის საიმედოობის გაუმჯობესება უდიდესი
მნიშვნელობა ექნება საქართველოს მომავლისთვის.

რეკომენდაციები:

o ინფრასტრუქტურის მიმდინარე გაფართოებასა და გაუმჯობესებაზე კონცენტრირება

განვითარებადი მსუბუქი მრეწველობისა და აგრო-კვების სექტორების საჭიროებებზე:
ინფრასტრუქტურის განვითარება მუდმივად უნდა იყოს ინფორმირებული
სამრეწველო განვითარების პოლიტიკის პროცესის შესაბამისად. არსებული
44
 კომპანიები და სავარაუდოდ ინვესტორები. დღეისათვის საერთაშორისო საფინანსო
ორგანიზაციებს, მათ შორის მსოფლიო ბანკსა და EBRD- ს, საშუალება ექნებათ ხელი
შეუწყონ საქართველოს ინფრასტრუქტურის უწყვეტ განახლებას.
o ფიზიკური ვაჭრობის გამარტივების ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესება: პოლიტიკა
მიზნად ისახავს ფიზიკური ვაჭრობის გამარტივების ინფრასტრუქტურის ასპექტების
გამოვლენასა და გამოსწორებას, რაც ხელს უწყობს ექსპორტისთვის ჯერ კიდევ
არსებულ მაღალ ტრანსაქციულ ღირებულებას.
o დარწმუნდით, რომ პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები სატრანზიტო
ინფრასტრუქტურაში ასევე ემსახურება საქართველოს საშინაო საჭიროებებს: ამჟამად
საქართველოში ბევრი პირდაპირი უცხოური ინვესტიცია მიედინება
ინფრასტრუქტურული პროექტებისკენ. სამხრეთ კავკასიის მილსადენი და ჩინეთის
"ერთი სარტყელი, ერთი გზა" ინიციატივასთან დაკავშირებული ინვესტიციები
ძირითადი მაგალითებია. ყოველი ახალი პროექტისთვის, საქართველომ უნდა
განსაზღვროს, თუ რა ფორმით შეუძლია პროექტს ხელი შეუწყოს შიდა მრეწველობისა
და სოფლის მეურნეობის განვითარებაში და ფრთხილად მოლაპარაკებები ამ
მიმართულებით მიზნები.
o დაასრულეთ ღრმაწყლოვანი პორტის მშენებლობა: ევროკავშირთან და დანარჩენ
მსოფლიოსთან საქონლის ტრანსპორტირებისთვის გემების უკეთესი კავშირი
მნიშვნელოვანი იქნება სატრანსპორტო ხარჯების შემცირებისა და საქართველოდან
საქართველოში შემოსვლის დროს. უფრო დიდი გემების ჩართვა პირდაპირ
საქართველოში, მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იქნება ამ მიმართულებით. დარწმუნებული
უნდა იყოს, რომ პორტის ობიექტები შესაფერისია პროდუქციის შედარებით ფართო
ასორტიმენტის მოსაგვარებლად.
o დააფინანსეთ სარკინიგზო ქსელის მოდერნიზაცია: საქართველოს საპარტნიორო
ფონდის საკუთრებაში არსებული სარკინიგზო კომპანიის მოგება უნდა იქნას
გამოყენებული სარკინიგზო ქსელისა და მოძრავი შემადგენლობის
მოდერნიზაციისთვის, რათა გაუმკლავდეს მზარდ დატვირთვას.

იხილეთ გერმანიის ეკონომიკური გუნდი, PP / 02/2015, შეიძლება თუ არა ელექტროენერგიის დაბალი ფასები შედარებითი
უპირატესობა იყოს საქართველოსთვის?

45
განათლების პოლიტიკა

ძირითადი საკითხები: საქართველოში უმუშევრობის მაღალი დონის მიუხედავად,

კვალიფიციური სამუშაო ძალა, განსაკუთრებით ტექნიკურ პროფესიებში, ხშირად მწირია.
საქართველო სამმაგ სირთულეს განიცდის: პირველ რიგში, მრავალი მოქალაქის
კვალიფიკაცია მოძველებულია, ხშირად ხანგრძლივი უმუშევრობის პერიოდის შემდეგ.
მეორეც, განათლების სისტემა ტექნიკურ სფეროებში, როგორიცაა ინჟინერია ან ხელოსნობა,
საშუალოდ დეფიციტია. დაბოლოს, კულტურული უპირატესობა აკადემიურთან შედარებით
პროფესიული განათლება, ხელოვნებისა და სოციალური მეცნიერებების ტექნიკური და
სამეცნიერო სფეროებში შეუსაბამობა ქმნის ახალგაზრდა ქართველების კვალიფიკაციას
შრომის ბაზარზე და მოთხოვნებს შორის. კერძო სექტორი.

პროფესიული განათლების ახალი სისტემის დანერგვა და პოპულარიზაცია: როგორც

მთავრობამ უკვე გამოაცხადა, უნდა დაინერგოს და დაწინაურდეს პროფესიული განათლების
სისტემა, რომელიც მთავრობასა და კერძო სექტორის თანამშრომლობითაა
უზრუნველყოფილი. სისტემამ უნდა უზრუნველყოს თანამედროვე უნარების სწავლება.
გარდა ამისა, უნდა გაიარონ კონსულტაციები კერძო სექტორის მოქმედ პირებთან, რათა
დადგინდეს, თუ რა უნარებია საჭირო სასწრაფოდ, პრიორიტეტული სექტორების
განვითარების შესაძლებლობის მისაღებად. გერმანიის მიერ ამ სფეროში აღიარებული
გამოცდილების გათვალისწინებით, ამ პროექტისთვის უნდა ვეძებოთ გერმანიის
თანამშრომლობის ინსტიტუტების დახმარება.

აკადემიური განათლება უფრო მკაცრად უნდა იყოს ორიენტირებული ტექნიკური

განათლებისკენ: ტექნიკური დარგების განათლება უნდა განვითარდეს და მოდერნიზებული
იქნას ისე, როგორც ზემოთ აღწერილია პროფესიული განათლებისთვის, პარტნიორობის
გზით. ევროკავშირის წევრ ქვეყნებთან. კონცენტრაცია უნდა იყოს უფრო პრაქტიკული
აზროვნების ინჟინრების განათლებაზე, ვიდრე ამ ეტაპზე საუკეთესო მეცნიერებისკენ
სწრაფვა. ამისათვის საჭიროა საგანმანათლებლო სისტემაში თანხების მიზნობრივი
გამოყენება ტექნიკური საგნებისათვის. სტუდენტთა ჩარიცხვის შესაძლებლობების შემდგომი
ზღვარი კიდევ უფრო უნდა დაეხმაროს განათლების მიღებაში იმ კურსებზე, რომლებსაც აქვთ
შესანიშნავი დასაქმების პერსპექტივები.

მოდერნიზებული უნდა იყოს აკადემიური განათლება ინდუსტრიასა და სოფლის

მეურნეობასთან დაკავშირებულ სფეროებში: აკადემიური განათლების ფოკუსირების
პარალელურად, კვლევითი და საგანმანათლებლო დაწესებულებები სრულყოფილად უნდა
გადაიხედოს. ამ მიზნით, თანამშრომლობა და პარტნიორობა საერთაშორისო წამყვან
ინსტიტუტებთან, როგორიცაა გერმანიის გეტინგენის უნივერსიტეტი, ნიდერლანდების
ვაგენინგენი ან აშშ – ს UC დევისი, უნდა დაფინანსდეს დონორი ინსტიტუტის მიერ,
როგორიცაა მსოფლიო ბანკი, სადიპლომო პროგრამების შემუშავებისა და ახალი
დაკომპლექტების მიზნით. მასწავლებლები. უზრუნველყოფილი უნდა იყოს, რომ აქტიური
პედაგოგიური პერსონალი ადეკვატურად მომზადდეს ტექნიკის დონის შესაბამის სფეროში.

46
იქ, სადაც მასწავლებელთა კვალიფიკაცია მთლიანად მოძველებულია, ისინი უნდა
ამოღებულ იქნეს აქტიური მასწავლებლის როლებიდან.

შუახნის დე ფაქტო უმუშევარი პირების გადამზადება: საქართველოს ეკონომიკაში

განხორციელებული დიდი გარდაქმნების გამო, საშუალო ასაკის ბევრმა ქართველმა დაკარგა
თავდაპირველი სამუშაო და ამჟამად დაბალი შემოსავლის პირობებში იმყოფება ადეკვატური
კვალიფიკაციის არარსებობის გამო. უნდა ჩატარდეს კვლევა იმის შესახებ, თუ რა ფორმით
გადამზადებას შეეძლება მათ განვითარებადი ინდუსტრიებში კვლავ უკეთესი დასაქმების
პოვნა. პოტენციური პარტნიორები: გერმანიას, შვედეთს და დიდ ბრიტანეთს აქვთ კარგი
გამოცდილება შრომის ბაზრის აქტიური პოლიტიკის შესახებ.

მიეცით ინდივიდუალური სამეცნიერო და საგანმანათლებლო დაწესებულებების

თავისუფლება და წახალისება ადგილობრივ ბიზნეს კლასტერებთან ითანამშრომლონ:
განსაკუთრებით კასეტური ორგანიზაციების გაჩენის შემთხვევაში, ადგილობრივ სამეცნიერო
და საგანმანათლებლო დაწესებულებებთან ერთობლივი პროექტების შემუშავების
შესაძლებლობა შეიძლება ხშირად იყოს ადგილობრივი ეკონომიკური განვითარების
მამოძრავებელი, კონკრეტული საკითხების გადაჭრა და დეფიციტი, რომელიც კასეტურს
ემუქრება.

ფინანსური სექტორის რეგულირება

საქართველოს აქვს კარგად რეგულირებული და სტაბილური საბანკო სექტორი.

დოლარიზაციის შემცირება კვლავ რჩება ფინანსურ სექტორის რეგულირების უდიდეს
გამოწვევად. შიდა დანაზოგების შედარებით მცირე მოცულობის გამო, სავალუტო კურსის
რისკები დარჩება კორპორატიული კრედიტების გაზრდილი პროცენტის მიზეზი.
პრიორიტეტები უნდა იყოს ფინანსური ხელმისაწვდომობის შექმნა საბანკო კრედიტების
მიღმა და ლარის დეპოზიტების მოცულობის გაზრდა, ლარის კრედიტების პროცენტების
ეტაპობრივი შემცირების მიზნით.

მუდმივი ძალისხმევა დეოლარიზაციისკენ: ფინანსური სექტორის დოლარიზაციის არანაირი

ფუნდამენტური მიზეზი არ არსებობს. ლარი არის სტაბილური, კარგად მართვადი ვალუტა.
სამაგიეროდ, აშშ დოლარში კრედიტით გამსესხებლებისთვის დიდი გაცვლითი კურსის
რისკებია. დოლარიზაციის მცდელობები უნდა გაგრძელდეს საერთაშორისო სავალუტო
ფონდთან თანამშრომლობით, რომელიც მიზნად ისახავს სტიმულირების შექმნას ლარის
წილის თანდათან გაზრდისთვის, როგორც ახალ კრედიტებში, ასევე დეპოზიტებში,
ფრთხილად ზომების გამოყენებით.

საბანკო კრედიტების მიღმა ფინანსური ბაზრის განვითარების ხელშეწყობა: საქართველოს

საბანკო სექტორი სტაბილური და გამხსნელია, რაც უზრუნველყოფს კომპანიებისთვის
კრედიტზე ადეკვატური წვდომის არსებობას. ამასთან, საბანკო კრედიტების მიღმა,
კორპორატიული ზრდის დაფინანსების ვარიანტები საკმაოდ შეზღუდულია. ამრიგად,
რეგულირება უნდა განხორციელდეს EBRD– ისა და ფინანსური ბაზრის განვითარებაში
ჩართული სხვა დონორების დახმარების გამოყენებით, რათა ხელი შეუწყოს კორპორაციული
ფინანსების სხვა, უსაფრთხო ფორმებს, მათ შორის საკრედიტო და კაპიტალის
ინსტრუმენტებს.

47
არასაბანკო სექტორის ზედამხედველობის გაუმჯობესება: მიუხედავად იმისა, რომ საბანკო
სექტორი კარგად კონტროლდება, არასაბანკო სექტორის ზედამხედველობა, რომელიც
მოიცავს მცირე ზომის არასაბანკო საკრედიტო ინსტიტუტებს, არ არსებობს. ამ
ინსტიტუტებზე ზედამხედველობის გაუმჯობესება ხელს შეუწყობს ფინანსური სექტორის
ნდობას და მცირე და საშუალო ბიზნესის მიერ ინვესტიციების განხორციელებას.

ბუნებრივი რესურსების პოლიტიკა

ბუნებრივი რესურსების პოლიტიკამ უნდა უზრუნველყოს მომავალი თაობებისთვის

გარემოს დაცვის ბალანსი, ბუნებრივი რესურსების ეკონომიკურად გონივრული გამოყენების
დათრგუნვის გარეშე. ამჟამად საქართველოში სამთომოპოვება მცირე სექტორია, მაგრამ
სამთო პროდუქტები წარმოადგენენ ძირითადი საექსპორტო საქონლის ძირითად
შემადგენლობას, როგორიცაა ფეროშენადნობები. სექტორი ნელა განვითარდა წარსულში
მარეგულირებელი მოძველებული რეჟიმის გამო.

სამთო მარეგულირებლის რეგულირების ყოვლისმომცველი რეფორმა: რეფორმის პაკეტი

უნდა შეიცავდეს სამთო მოპოვების სრულ სტრატეგიას და სხვადასხვა სექტორის
დიფერენცირებულ რეგულირებას, კერძოდ, განსხვავება შიდა ბაზრისთვის განკუთვნილი
ბუნებრივი რესურსების, როგორიცაა სამშენებლო მასალები და მაღალხარისხიანი მეტალის
მინერალები. ლითონის მინერალების მოპოვების ახალი მარეგულირებელი სისტემა უნდა
შეიცავდეს ინფორმაციის ხელმისაწვდომობას საიტებზე, საიტის ლიცენზიების აუქციონის
მოდერნიზებული მინიმალური ფასების და ორეტაპიანი ჰონორარის სისტემის გარეშე, რათა
უზრუნველყოს, რომ ქვეყანა სრულად მიიღებს ფისკალურ სარგებელს დამატებითი
რესურსების მოპოვებისგან³

იხილეთ გერმანიის ეკონომიკური გუნდი, PP / 05/2015, მოხსნა დაბრკოლებები ინვესტიციებისთვის საქართველოს სამთო
რეგულაციებში

წყარო: https://www.get-georgia.de/wp-content/uploads/2017/06/PS_01_2017_en.pdf

48
1.3 ტურიზმის სექტორი საქართველოს ეკონომიკურ მაჩვენებლებში

2018-2019 წლებში ტურიზმს მშპ-ს ზრდის 7.5 პროცენტი შეადგინა. 2019 წელს საქართველომ
მიიღო რეკორდული რაოდენობის 9,3 მილიონი საერთაშორისო ვიზიტორი (ტურისტები,
ტრანზიტები და სხვა), რაც 7 პროცენტით მეტია 2018 წელთან შედარებით. ამ მაჩვენებელში
შედის 4,8 მილიონი ტურისტი, რაც 16 პროცენტით მეტია წინა წელთან შედარებით.
საქართველოს აქვს ტურიზმის განვითარების მნიშვნელოვანი პოტენციალი ბუნებრივი
ბუნებრივი სილამაზის, მრავალფეროვანი ტოპოგრაფიის, სასიამოვნო კლიმატის და
მდიდარი კულტურისა და ისტორიის გამო. ტურიზმის ხელშესაწყობად, საქართველოს
მთავრობამ შეამსუბუქა სავიზო რეჟიმი, დაიწყო გზების, პრივატიზებული
ინფრასტრუქტურისა და სასტუმროების ფართო რეაბილიტაცია და დაწესდა შეზღუდული
საგადასახადო წახალისებები ტუროპერატორებისთვის. ახალი განვითარება მიმდინარეობს
ბათუმში, სათხილამურო კურორტებზე გუდაურში, ბაკურიანში, გოდერძისა და მესტიაში,
კახეთის მევენახეობის რეგიონში და სხვა ადგილებში, საქართველო კვლავ აქცევს
მიმზიდველ ტურისტულ მიმართულებად.

საქართველოს მეზობელი ქვეყნების მოქალაქეებმა საერთაშორისო ვიზიტორთა უდიდესი

წილი შეადგინეს 2019 წელს. წყაროების ხუთეულში შედიოდნენ აზერბაიჯანი, რუსეთი,
სომხეთი, თურქეთი და ირანი. 2017 წლიდან 2018 წლამდე ვიზიტორების რაოდენობა 12%
-ით, ხოლო შეერთებული შტატებიდან 25% -ით გაიზარდა. მთავრობამ პრიორიტეტად
მიიჩნია საქართველოს ოთხი სეზონის ტურისტულ დანიშნულების ადგილზე გადაქცევა და
ხელს უწყობს და ხელს უწყობს სამედიცინო, გასართობ, სპორტულ , ღვინო და სხვა სახის
ტურიზმი. "Check In Georgia" არის სამთავრობო პროექტის მაგალითი, რომელიც მხარს უჭერს
საქართველოს რეგიონალურ კულტურულ და გასართობ ცენტრად გადაქცევას.

COVID-19 პანდემიამ და რეგულაციებმა ვირუსის გავრცელების შესაჩერებლად გამოიწვია

ტურიზმის შემოსავლების შემცირება და საერთო ეკონომიკური ზრდა. ეკონომიკის აღდგენის
ხელშესაწყობად, საქართველოს მთავრობა კომერციულ ბანკებთან ერთად შეიმუშავა
მასპინძლობის ინდუსტრიის სტიმულირების პაკეტი, რომელმაც ეკონომიკური შოკი
გადაიტანა ფრენების გაუქმების, საზღვრების დახურვის და საზოგადოებრივი
ჯანმრთელობის უსაფრთხოების ზომების გამო. მიუხედავად იმისა, რომ მთავრობას ჯერ არ
შეუძლია შეაფასოს COVID-19- ის სრული გავლენა ეკონომიკაზე, მთავრობა და კერძო
სექტორი იმედოვნებენ, რომ საქართველოს ტურიზმის სექტორი აღდგება გლობალური
ეპიდემიოლოგიური სიტუაციის ნორმალიზაციის შემდეგ.

წამყვანი ქვესექტორი: ტუროპერატორები, სასტუმროები, ინფრასტრუქტურა

ქართველი ტუროპერატორები აცხადებენ, რომ ტურისტები იზრდება როგორც ზაფხულში,

ასევე ზამთარში, განსაკუთრებით სათავგადასავლო და კულტურულ ტურიზმში.
საქართველოში მოგზაურობისადმი ამ ინტერესის მიუხედავად, დედაქალაქისა და
ძირითადი საკურორტო ზონის გარეთ შესაფერისი საცხოვრებელი ადგილები მაინც მწირია,
რადგან ობიექტები არ არის მოვლილი ან არ არსებობს. ბათუმისა და ქობულეთის ზღვისპირა

49
კურორტები სწრაფად ვითარდებიან. უცხოურმა ინვესტიციებმა ხელი შეუწყო მაღალი
დონის სასტუმროების მშენებლობას მთელი ქვეყნის მასშტაბით, როგორიცაა Sheraton,
Radisson, Biltmore, Marriott, Hilton, Millennium და Rixos, უფრო მეტი განვითარებით. ახალი
ტურისტული მიმართულებების შესაქმნელად, მთავრობა ხელს უწყობს ანაკლიისა და
ქობულეთის ზღვისპირა რაიონებს (ბათუმის ჩრდილოეთით) და მთიან მესტიას, საჭირო
ინფრასტრუქტურის შექმნით და პოტენციური ინვესტორებისთვის შეღავათიანი პირობებით.

შესაძლებლობები

ტურისტული ინფრასტრუქტურის განვითარება მოითხოვს მნიშვნელოვან ინვესტიციებს და

აქტივების რეაბილიტაციას, როგორიცაა სასტუმროები, რესტორნები, სპორტული ობიექტები
და სათხილამურო კურორტები. თბილისში და აჭარაში ახლახან პრივატიზებული რამდენიმე
სასტუმროს რეაბილიტაცია მიმდინარეობს და დამატებითი შესაძლებლობების მოძიება
შესაძლებელია სათხილამურო კურორტებზე გუდაურში, ბაკურიანსა და მესტიაში

მსოფლიო ბანკის გზების რეაბილიტაციისა და მშენებლობის პროექტი მიზნად ისახავს

ტურიზმის პოპულარიზაციას მოგზაურობის დროის შემცირებით და ავტომობილების
უსაფრთხოების გაზრდით, აგრეთვე საქონლის ტრანსპორტირების ხელშეწყობით ქვეყნის
მასშტაბით. მსოფლიო ბანკი ახორციელებს გრძელვადიან პროგრამას, რომელიც მიზნად
ისახავს ბუნების შენარჩუნებას, კულტურული მემკვიდრეობის შენარჩუნებას და მდგრადი
ტურიზმის განვითარებას.

სახელმწიფო საპარტნიორო ფონდი და კერძო საქართველოს თანაინვესტირების ფონდი

(GCF) ეძებენ ინვესტიციების შესაძლებლობებს ტურიზმის ინფრასტრუქტურაში
წყალტუბოში (იმერეთის რეგიონი), კახეთში და აქვთ ახალი ან მიმდინარე პროექტები,
როგორიცაა Best Western Kutaisi და Radisson Tsinandali. ეს თანხები დაინტერესებულია ამ
პროექტებში ინვესტორებთან პარტნიორობით.

წყარო: https://www.trade.gov/country-commercial-guides/georgia-
tourism#:~:text=2020%2D10%2D08-,Overview,higher%20than%20the%20previous%20year.

თავი 2.დასავლეთ საქართველოს ტურისტული პოტენციალი

2.1 საქართველოს ტურიზმის პოტენციალი.

ამ ნაშრომის მიზანია აგროტურიზმის პოტენციალის შეფასების მეთოდოლოგიის შემუშავება,

რომელიც დაფუძნებულია ყოვლისმომცველ ანალიზზე და მიუთითებს საქართველოში
არსებულ ბუნებრივ, სოციალურ-ეკონომიკურ და ისტორიულ-კულტურულ ფაქტორებზე,
რაც ხელს შეუწყობს ქვეყანაში აგროტურიზმის განვითარებას. ამ მიზნის მისაღწევად GIS
ანალიზისა და გადახურვის პროცედურების საფუძველზე განისაზღვრა რამდენიმე
განსხვავებული პარამეტრი საქართველოს ადმინისტრაციული ოლქების მიხედვით. ეს
პარამეტრები დაჯგუფდა სამი ძირითადი ფაქტორის შესაბამისად, რაც ყველაზე დიდ

50
გავლენას ახდენს საქართველოს აგროტურისტულ პოტენციალზე. განსაკუთრებული
ყურადღება დაეთმო ზოგიერთ საკითხს: სხვადასხვა სამეცნიერო წყაროებში დაგროვილი
მონაცემების სისტემატიზაცია, აგროტურისტული პოტენციალის ძირითადი მამოძრავებელი
ძალებისა და ფუნქციების შეფასება, მონაცემთა ბაზის შექმნა და თემატური რუკების
შედგენა. ყოვლისმომცველი ანალიზის საფუძველზე შემუშავებულია აგროტურიზმის
პოტენციალის განსაზღვრის მეთოდიკა, რომელიც საშუალებას იძლევა განისაზღვროს
სხვადასხვა ადმინისტრაციული რაიონების მაღალი და დაბალი აგროტურიზმის
პოტენციალი. მიღებული შედეგები შეიძლება გამოყენებულ იქნას ტერიტორიის დაგეგმვაში.
აგროტურიზმის პოტენციალის რუქები შემუშავებულია საქართველოს ადმინისტრაციული
ოლქების მიხედვით GIS ტექნოლოგიების გამოყენებით, რაც საშუალებას იძლევა შედარდეს
სხვადასხვა რაიონის აგროტურისტული პოტენციალი ერთმანეთთან რაოდენობრივი და
თვისებრივი მაჩვენებლების გათვალისწინებით. გამოვლენილია საქართველოში
აგროტურისტული პოტენციალის არათანაბარი ტერიტორიული განაწილების
თავისებურებები.

მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო ათწლეულის განმავლობაში საქართველოში ვიზიტორების

რაოდენობის დრამატული ზრდა მოხდა, შვედი მოგზაურები ჩამოსვლის სტატისტიკას არ
წარმოადგენენ. აღმოსავლეთ ევროპელებიდან ჩამოსულ სტუმრებს ჩამოსვლაში უმეტესი
ზრდა აქვთ. ეს ნაშრომი ცდილობს გააცნობიეროს რა აკლია იმისთვის, რომ შვედმა
ტურისტებმა საქართველო დანიშნულების ადგილად აღმოაჩინონ. ეს ხდება შვედეთის
ტუროპერატორებთან გასაუბრებით და საქართველოში შვედი ვიზიტორების გამოკითხვით.
შედეგები გაანალიზებულია დანიშნულების კონკურენტუნარიანობის ლეიპერის თეორიის
ფარგლებში. SWOT ანალიზი ასევე გამოიყენება ანალიზის სტრუქტურაში, ხოლო ნაშრომში
მოცემულია რამდენიმე ეტალონური ზომების გამოყენება, რომლებიც შეიძლება
გამოყენებულ იქნას დანიშნულების გაუმჯობესების სისტემური ძალისხმევისთვის.
ნაშრომის დასკვნით, საქართველო ნამდვილად არის ძლიერი მიმზიდველობით შვედი
ტურისტებისთვის, მაგრამ ძირითადი პრობლემები უკავშირდება დაბალი
ინფორმირებულობას და ტრანსპორტირების მოსახერხებელი ვარიანტებს. ამტკიცებენ, რომ
ამ პრობლემების მოგვარება შესაძლებელია გაუმჯობესებული მარკეტინგის და მეწარმეობის
საშუალებით. გარდა ამისა, ნაშრომი ხაზს უსვამს დანიშნულების ქართველ მენეჯერთა მიერ
დღეს არჩევანის გაკეთების აუცილებლობას, რათა მომავალში ჩამოყალიბდეს ქვეყნის იმიჯი.
საქართველოს აქვს გამოწვევა, გააძლიეროს ნამდვილობა, რომელსაც მრავალი მოგზაური
უკავშირებს ქვეყანას, მაგრამ მას აქვს მოდერნიზაციის შესაძლებლობა ტრადიციების
შენარჩუნებით. დაბოლოს, ამტკიცებენ, რომ ამ კვლევის შედეგები განზოგადებულია, რომ
მოიცავს ზოგადად დასავლეთ ევროპიდან მოგზაურთა უპირატესობებს და, შესაბამისად,
კვლევა მიუთითებს საქართველოსთვის არსებულ მნიშვნელოვან შესაძლებლობებზე.

ამ კვლევის ძირითადი მიზანია პეიზაჟების ტურისტული პოტენციალის შეფასების

მეთოდოლოგიის შემუშავება, რომელიც დაფუძნებულია ბუნებრივი-ტერიტორიული
კომპლექსების სივრცით-დროული ანალიზისა და სინთეზის საფუძველზე. კვლევის
ობიექტი არის საქართველოს მთელი ტერიტორია. ამ მიზნით გამოყენებულ იქნა დიდი
რაოდენობით სტატისტიკური მონაცემები, სხვადასხვა პეიზაჟებში გრძელვადიანი საველე
სამუშაოების დაკვირვება, კარტოგრაფიული და ფონდის მასალები. ყველა ეს მონაცემები
დაჯგუფდა სამი ძირითადი ფაქტორის შესაბამისად, როგორიცაა ბუნებრივი, სოციალურ-
51
ეკონომიკური და ისტორიულ-კულტურული ფაქტორები. განსაკუთრებული ყურადღება
დაეთმო ზოგიერთ საკითხს: ფილიალ-გეოგრაფიულ და სტატისტიკურ წყაროებში
დარიცხული მონაცემების სისტემატიზაცია, სხვადასხვა ფილიალ-გეოგრაფიული
მონაცემების ლანდშაფტური ერთეულების მითითება, ძირითადი მამოძრავებელი ძალების
შეფასება, ფუნქციები და ტურისტული პოტენციალის ხარისხი, ლანდშაფტის ინვენტარის
შექმნა და თემატური რუქა. კვლევა ემყარება ყოვლისმომცველ ანალიზს, რომელიც
საშუალებას იძლევა განისაზღვროს სხვადასხვა ლანდშაფტური ობიექტების მაღალი და
დაბალი პოტენციალი და საშუალებას იძლევა შედარდეს ლანდშაფტების ტურისტული
პოტენციალი ერთმანეთთან მულტიფაქტორული ანალიზის საფუძველზე ინტეგრირებული
პარამეტრის გათვალისწინებით. გამოვლენილია საქართველოს ლანდშაფტების ტურისტული
პოტენციალის არათანაბარი ტერიტორიული განაწილების ძირითადი მახასიათებლები.
ნაწარმოების კარტოგრაფიული საფუძველია საქართველოს ლანდშაფტების რუკა 1: 1 000 000
და 1: 500 000 მასშტაბებით, სადაც ნაჩვენებია ლანდშაფტის ტიპები, ქვეტიპები, გვარები,
NTC- ების ტიპები. ყველა ეს მონაცემი დამუშავდა GIS ანალიზის საშუალებით, გაკეთდა
გადაფარვის პროცედურები და თემატური რუქების სერია.

ბოლო ათწლეულების განმავლობაში მთელ მსოფლიოში ტურისტული საკითხების კვლევა

ძალიან მნიშვნელოვანი გახდა, ამიტომ მრავალი სამეცნიერო ნაშრომი დაიწერა ტურისტულ
საკითხებზე, როგორიცაა ქვეყნების ან რეგიონების ტურისტული პოტენციალის კვლევა და
ტურისტული რესურსების შეფასება ქვეყნების ტურიზმის ინდუსტრიის განვითარება.
სამუშაოების უმეტესობა ეხება ტურისტული კვლევების ჩატარებას ადმინისტრაციულ-
ტერიტორიული ერთეულების პოტენციალი და არა ლანდშაფტები. ლანდშაფტების
ტურისტული პოტენციალის შესწავლა მნიშვნელოვანი ნაწილია ლანდშაფტის
კვლევებისთვის, განსაკუთრებით ტერიტორიული დაგეგმვისთვის. ამიტომ ჩვენს მუშაობას
აქვს როგორც თეორიული, ასევე პრაქტიკული მნიშვნელობა. ლანდშაფტების ტურისტული
პოტენციალი მოიცავს რესურსების ფართო სპექტრს, რომლებიც ტურიზმის
ინდუსტრიისთვის გამოიყენება, ან ამის პერსპექტივა არსებობს.

სინამდვილეში, ეს არის ფუნქციების გამოვლენა, რომლებიც უნდა ასახავდეს ლანდშაფტის

შესაძლებლობას, დააკმაყოფილოს ტურისტული საჭიროებები. ტურისტული პოტენციალის
იდენტიფიკაცია მოითხოვს რამდენიმე ფაქტორის ინტერპრეტაციას, როგორიცაა: გარემო,
სოციალურ-ეკონომიკური და კულტურულ-ისტორიული.

ამ კვლევის ძირითადი მიზანია პეიზაჟების ტურისტული პოტენციალის შეფასების

მეთოდოლოგიის შემუშავება, რომელიც დაფუძნებულია ბუნებრივი-ტერიტორიული
კომპლექსების სივრცით-დროული ანალიზისა და სინთეზის საფუძველზე. ჩვენი სამუშაო
ეხება პეიზაჟების ტურისტული პოტენციალის შეფასებული კრიტერიუმების განსაზღვრას.
ტურიზმი მსოფლიო ეკონომიკის მნიშვნელოვან სფეროდ იქცა. ბოლო ათწლეულების
განმავლობაში ის ძალიან სწრაფად იზრდება. დღესდღეობით ტურიზმი პრიორიტეტული
სფეროა საქართველოს ეკონომიკური პოლიტიკისთვის. ინფრასტრუქტურის მოდერნიზაცია
ხდება მნიშვნელოვანი პრიორიტეტი ტურიზმის განვითარებისათვის. 2009 წელს
საქართველოში 1,5 მილიონი ადამიანი იმყოფებოდა და ექსპერტების პროგნოზით, ეს
მაჩვენებელი მომავალში გაიზრდება. ამ გარემოებებში ძალზე მნიშვნელოვანია ტურისტულ

52
რეკრეაციული პრობლემების აღმოჩენა და გადაწყვეტა და ახალი რეკრეაციული
ტერიტორიების ტურისტულ-რეკრეაციული პოტენციალის შეფასება.

ამ საკითხის შესწავლა საქართველოსთვის ძალიან მნიშვნელოვანია მრავალი ფაქტორის გამო,

პირველ რიგში, საქართველოს აქვს ძალიან მაღალი ტურისტული პოტენციალი, მეორეც,
ტურიზმი გახდა საქართველოს ეკონომიკის ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორი. ტურიზმს
შეუძლია შეიძინოს სასიცოცხლო მნიშვნელობა ჩვენი ქვეყნისთვის, რადგან მას შეუძლია
მოიტანოს დიდი ოდენობის შემოსავალი, რაც მნიშვნელოვანია სოციალურ-ეკონომიკური
განვითარებისათვის და ქმნის დასაქმების შესაძლებლობებს. ამიტომ, უნდა გაანალიზდეს
თითოეული ფაქტორი, რომელსაც აქვს პირდაპირი და არაპირდაპირი გავლენა ტურიზმის
ინდუსტრიის განვითარებაზე. ამ თვალსაზრისით, ძალზე მნიშვნელოვანია სხვადასხვა
ტერიტორიული ერთობების ტურისტული პოტენციალის შესწავლა. პირველ რიგში, ეს არის
ყველაზე მნიშვნელოვანი მულტიფაქტორული ურთიერთგაგების ანალიზი და შეფასება.

კვლევების ობიექტი არის საქართველოს მთელი ტერიტორია. მრავალი ფაქტორი

განაპირობებს ტურისტული რესურსების მრავალფეროვნებას საქართველოში:
მრავალფეროვანი და კონტრასტული ლანდშაფტები, მაგალითად, საქართველოში არსებობს
14 ტიპის პეიზაჟი და 71 გვარი [ბერუჩაშვილი, 1979]. ლანდშაფტის მრავალფეროვნების
მიხედვით, საქართველო მსოფლიოში მე -12 ადგილზეა. კვადრატულ კილომეტრზე
პეიზაჟების რაოდენობით, საქართველო პირველ ადგილზეა. საქართველოს მასშტაბით ტოლი
რეგიონებში მხოლოდ ერთი ტიპის ლანდშაფტი გვხვდება, ხოლო საქართველოში 22, ასე რომ
10-ჯერ მეტია ვიდრე სხვა რეგიონებში [ბერუჩაშვილი, 2000]. იმისდა მიუხედავად, რომ
საქართველო ფლობს მცირე ტერიტორიას, მასში წარმოდგენილია მსოფლიოში ყველა
ლანდშაფტის ტიპი, სავანების, უდაბნოებისა და ტროპიკული ტყეების გარდა. საქართველოში
გვაქვს დაახლოებით ყველა ტიპის ლანდშაფტური ზონა, რომელიც მერყეობს ტენიანი,
მშრალ-სუბტროპიკული ხეობებიდან მაღალმთიან ალპურ და მყინვარების ზონამდე; ადგილი
აქვს ლანდშაფტების მკვეთრად გამოხატულ ვერტიკალურ ზონაციას. ქვეყნის უმაღლესი
მწვერვალია მთა შხარა (5203 მ), ხოლო ყველაზე დაბალი წერტილი ფოთსა და სოფელ ყულევს
შორის მდებარეობს (ზღვის დონიდან 1,2-2,3 მ). მცირე მიწის ფართობის მიუხედავად (69,7
ათასი კვ.კმ) აქ წარმოდგენილია ყველა ტიპის პეიზაჟები, სავანების, უდაბნოებისა და
ტროპიკული ტროპიკული ტყეების გარდა;

ქალწული პეიზაჟების დიდი პროცენტი, რომელიც მოიცავს საქართველოს ტერიტორიის 10%

-ს [ბერუჩაშვილი, 2000]. ევროპაში არსად გვხვდება ასეთი ქალწული პეიზაჟები, ენდემური და
რელიქტური სახეობების მაღალი გავრცელება, მაღალი პროდუქტიულობის ტყე. ფიტომასის
მაქსიმალური რაოდენობა კონცენტრირებულია შუა მთის ტყის პეიზაჟებში, წიფლნარ-
წიწვოვანი ტყის გავრცელებით [თედიაშვილი, 1987; ნიკოლაიშვილი, 2009];

დაცული ტერიტორიების ქსელი, ბუნების ძეგლებისა და ღირსშესანიშნაობების, იშვიათი

ფლორისა და ფაუნის სიმრავლე, დიდი რაოდენობით ენდემური, რელიქტური და ნამარხი
სახეობებით და უამრავი კირქვის გამოქვაბულით;

სხვადასხვა ქიმიური შემადგენლობა და მაღალი სადებეტო მინერალური წყლები,

ბალნეოლოგიური (სპა) და კლიმატური კურორტების სიმრავლე;

53
სპელეოლოგიური და მთიანი ტურისტული ობიექტების ფართო ასორტიმენტი;

მაღალი ეკოლოგიური პოტენციალი, რომელიც მომავალში შეიძლება გამოყენებულ იქნეს

რეკრეაციული და ტურიზმის მიზნებისთვის. საქართველოში არსებულ ეკოლოგიურ
პრობლემებს ადგილობრივი ხასიათი აქვს და უფრო ნაკლებია, ვიდრე მსოფლიოს სხვა
რეგიონებში [Caucaus Environment Outlook, 2002]. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ მთლიანად
შეცვლილ პეიზაჟებს უკავიათ საქართველოს მთლიანი ტერიტორიის მხოლოდ 1% და
მკაცრად შეიცვალა მხოლოდ - 19% [ნიკოლაიშვილი, 2009].

საქართველოს აქვს მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე მდიდარი და უძველესი ისტორია, რამაც

გამოიწვია კულტურული და ტრადიციული ელემენტების მრავალფეროვნება და
არქეოლოგიური და არქიტექტურული ობიექტების სიმრავლე, რაც ქვეყნის ტურიზმის
ინდუსტრიის განვითარების მნიშვნელოვანი ფაქტორებია. საქართველოში 12 000
ისტორიული ძეგლია, საიდანაც 5000 სახელმწიფო მფარველობაშია [შუბლაძე, 2004].
არსებული ძეგლების ნაწილი შეტანილია იუნესკოს სიაში, მაგალითად, ანტიკური
საქართველოს დედაქალაქი მცხეთა, როგორც ქალაქი მუზეუმი, უშგულის ასამბლეა,
გელათის კომპლექსი და ბაგრატის ტაძარი.

ეთნოგრაფიული მრავალფეროვნება და ტრადიციები საქართველოს ტურისტული

პოტენციალის მთავარი წინაპირობაა. მაღალმთიანი რელიეფის და ისტორიულ-გეოგრაფიულ
პროვინციებს შორის სუსტი კავშირების გამო, საქართველოში მრავალფეროვანი ტრადიციები
არსებობს. მტრის მაგალითად, სვანეთს, ხევსურეთს, თუშეთს აქვთ განსხვავებული
ტრადიციები, ჩვევები, რომლებიც შენარჩუნებულია ბოლო დრომდე.

სამეცნიერო-გეოგრაფიულ ლიტერატურაში უამრავი ნაშრომია, რომლებიც ეძღვნება

საქართველოს ტურისტული რესურსების კვლევას. ეს ნამუშევრები ეხება ტურიზმის
მარკეტინგის კვლევის განხილვას, ტურისტული რესურსების გამოყენებას და მართვას
[კობახიძე, 1971; პავლიაშვილი, 1991; ხელაშვილი, 1992; გაბუნია, 2005; საქართველოს
ტურისტულ-რეკრეაციული რესურსები, 2006 წ. ბარკალაია, 2009]. მრავალ ნაშრომში
განხილულია ფაქტორები, რომლებიც გავლენას ახდენენ ტურიზმის ინდუსტრიის
განვითარებაზე. ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონის პოტენციალი [მეტრეველი 2004; შუბლაზე
2004; გაბუნია, 2005; უკლება, 2006; უკლება, სეფერთელაძე, 1999; ნიკოლაიშვილი,
მაჭავარიანი, დემეტრაშვილი, 2011]. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში საკურორტო
ინდუსტრია მრავალი წლის განმავლობაში არსებობს და საქართველოს მდიდარი და
მრავალფეროვანი ტურისტულ-რეკრეაციული რესურსების მიუხედავად, სამეცნიერო
შრომების ნაკლებობაა, სადაც პეიზაჟების ტურისტული პოტენციალი, ან მათი
ინვენტარიზაცია, შეფასების კრიტერიუმები და მეთოდოლოგიური ფონია.
იდენტიფიცირებულია. მხოლოდ რამდენიმე ნაშრომი ეხება ტურისტული რესურსების
კომპლექსურ შეფასებას, რაც ხელს უშლის მათი სისტემატიზაციის პროცესს.

ტურისტული პოტენციალის შეფასება მოითხოვს სხვადასხვა ფაქტორების კომპლექსურ

ანალიზს, რომელთაგან მნიშვნელოვანია შემდეგი: კლიმატური და ბალნეოლოგიური
რესურსები, ფლორა და ფაუნა, იშვიათი რელიეფური ფორმები, ბიო – და ლანდშაფტური
მრავალფეროვნება, ქალწული ლანდშაფტები და დაცული ტერიტორიები, ეკოლოგიურად
სუფთა და ესთეტიკური გარემო, ისტორიული ძეგლები, კულტურული, სამკურნალო

54
საშუალებები, სპორტული დაწესებულებები, ინფრასტრუქტურის განვითარება და ა.შ.
რეკრეაციული მიზნებისათვის მნიშვნელოვანია გეოგრაფიული მახასიათებლებისა და
ატრაქციების მაღალი ესთეტიკური აღქმის პოტენციალი, მაგალითად, მრავალფეროვანი
რელიეფი, დიდი პერიოდული ხასიათი. ტყეების, ქვიშიანი პლაჟების, ჩანჩქერების, კანიონის
ხეობებისა და ა.შ. ეს მრავალფეროვნება ართულებს სხვადასხვა რეგიონის ტურისტული
პოტენციალის შეფასებას რამდენიმე მიზეზის გამო: მონაცემთა ნაკლებობა და მთლიანი
მონაცემთა ბაზის არარსებობა; ასევე სხვადასხვა მიდგომები და ტექნიკა უქმნის სირთულეს
მრავალფაქტორიანი და მრავალგანზომილებიანი პარამეტრების შედარებისას და ა.შ.
ტურისტული პოტენციალის განმაპირობებელი ფაქტორები შეიძლება სამ კატეგორიად
დავყოთ, ესენია: ბუნებრივი, სოციალურ-ეკონომიკური და ისტორიულ-კულტურული
[ნიკოლაიშვილი, მაჭავარიანი, დემეტრაშვილი, 2011]. ჩვენს მუშაობაში შევაფასეთ
საქართველოს პეიზაჟები, ძირითადად, ბუნებრივ ფაქტორებზე დაყრდნობით. ტურისტული
პოტენციალის იდენტიფიკაციისთვის ჩვენ განვიხილეთ ელემენტები, რომლებიც
განსაზღვრავენ ლანდშაფტების რეკრეაციული რესურსები, ლანდშაფტების ქალწულობა და
ნაკლებად შეცვლილი გარემო. კერძოდ, კურორტები და საკურორტო ადგილები,
მინერალური წყლები (თერმული წყლები და სამკურნალო ტალახი), კირქვის გამოქვაბულები,
დაცული ტერიტორიები და იშვიათი ბუნებრივი ძეგლები, აგრეთვე ტყეების პროცენტული
რაოდენობა, ძლიერი და მაღალპროდუქტიული ტყეები, ქალწული ტყეები, საქართველოს
წითელი წიგნის წარმომადგენლები, ლანდშაფტის მრავალფეროვნება, სატრანსპორტო
ქსელის სიმჭიდროვე, ტერიტორიები, რომლებმაც განიცადეს ნაკლები ანთროპოგენული
გავლენა.

ამ საკითხის მოგვარება საკმაოდ პრობლემატურია პარამეტრების მრავალფაქტორიანი და

მრავალგანზომილებიანი ხასიათის გამო. ამიტომ, ხშირად გამოიყენება რაოდენობრივი
მეთოდები. ასეთი საკითხების ინტეგრალური ინდიკატორების გაანგარიშება გამოიყენება
მსოფლიოს წამყვან საერთაშორისო ორგანიზაციებში. ამ მიზნით სასურველია
ნორმალიზებული მნიშვნელობა. მათემატიკური სტატისტიკის დროს გამოყენებული ეს
მეთოდი საშუალებას იძლევა თანაბარი მონაცემების "გადანაწილება" თანაბარი რიცხვითი
ინტერვალებით, განსაკუთრებით 0-10 ან 0-100 და ა.შ.

თითოეული პარამეტრი შეფასდა საქართველოს პეიზაჟების შესაბამისად. შემდეგ ეტაპზე

გამოითვალეს ინტეგრალური პარამეტრი. გარდა ამისა, შესაძლებელია განისაზღვროს
თითოეული პარამეტრის წილი ინტეგრალურ პარამეტრში. ნაწარმოების კარტოგრაფიული
საფუძველია საქართველოს ლანდშაფტების რუკა 1: 1 000 000 და 1: 500 000 მასშტაბით
[ბერუჩაშვილი, 1979; 1983], სადაც ნაჩვენებია ლანდშაფტის ტიპები, ქვეტიპები, გვარები, NTC-
ების ტიპები. ყველა ეს მონაცემი დამუშავდა GIS ანალიზის საშუალებით, გაკეთდა
გადახურვის პროცედურები და თემატური რუქების სერია.

გამოყენებულია სხვადასხვა მასალები (სტატისტიკური და კარტოგრაფიული), რომლებიც

ფილიალ-გეოგრაფიულ და სხვა დაწესებულებებში არსებობს და ამ მასალების მიხედვით
გაკეთდა საქართველოს ტურისტული რესურსების ლანდშაფტის მონაცემთა ბაზა. კვლევა
ასევე ეფუძნება პეიზაჟების ყოველდღიური პირობების წლიურ მონაცემებს [კლიმატის
ცნობარი, LAB Arch საარქივო მონაცემები].

55
სიტუაცია საქართველოში. ბოლო ათწლეულების განმავლობაში საქართველოში ძალიან
მნიშვნელოვანი გახდა ტურისტული საკითხების კვლევა, აშენდა მაღალი მაჩვენებლები
ზღვისპირა და მთიან კურორტებზე, მუშავდება მღვიმეების ორგანიზება, ხდება სერვისების
დახვეწა და ა.შ. ყველა ამ მცდელობის შემდეგ ტურისტების რაოდენობა საქართველოს
სატრანსპორტო გეოგრაფიული მდებარეობის, ქვეყნის მუდმივად მზარდი ეკონომიკის,
არსებული ბუნებრივი რესურსების მრავალფეროვნებისა და საქართველოს კულტურისა და
ტრადიციების გამორჩევა. ბოლო წლების განმავლობაში ვიზიტორთა რიცხვი გაიზარდა.
მაგალითად, 1995-2009 წლებში ვიზიტორების რაოდენობა 18-ჯერ გაიზარდა (ნახ. 1). ეს
რიცხვი განსაკუთრებით გაიზარდა 2009 წლის შემდეგ, განსაკუთრებით 2011 წლის 10 წლის
განმავლობაში (IX), ზრდის ტემპმა წინა წელთან შედარებით 42% და შეადგინა 2320.0 ათასი
ადამიანი [საქართველოს ტურიზმისა და კურორტების დეპარტამენტის საარქივო მონაცემები,
2010 წ. ].

საქართველოს ტურისტული პოტენციალის ძირითადი ფაქტორების ანალიზი. საქართველოს

პეიზაჟების კურორტების რუქის მიხედვით შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ კურორტების
უმეტესი ნაწილი (65%) მდებარეობს მთის ლანდშაფტებში (ჩვენ აღრიცხეთ 364 კურორტი და
საკურორტო ადგილი). კერძოდ, იგი გამოიყოფა შუა მთის პეიზაჟებში, სადაც
გავრცელებულია წიფლნარ-წიწვოვანი ტყე და დაბალი მთის ტყის პეიზაჟები წიფლნარით
(გამონაკლისია მცირე კავკასიონის დაბალი მთის ტყის პეიზაჟების აღმოსავლეთი ნაწილი,
მათი მცირე მიწის ფართობის გამო ), რომელიც იგივე პროპორციას შეადგენს (21-21%).
კურორტებისა და საკურორტო ადგილების თანაბარი რაოდენობაა კოლხურ დაბალ შუა მთის
ლანდშაფტებში, აგრეთვე შუა მთის ტყის პეიზაჟებში, სადაც დომინირებს წიფლის სახეობები
(გამონაკლისია მცირე კავკასიონის შუა მთის ლანდშაფტების აღმოსავლეთი ნაწილი, მცირე
მიწის გამო თითოეული ლანდშაფტი შეიცავს კურორტების 12% -ს, მაღალმთიანი ტყის
პეიზაჟებში ეს მაჩვენებელი 15% -ს შეადგენს, ხოლო სხვა ლანდშაფტებში 10% -ს უდრის.

დასავლეთ საქართველოს ბარის პეიზაჟები პირველ ადგილზეა დიდი რაოდენობით

კურორტების ლანდშაფტების ქვეტიპებში (1–10), სადაც წარმოდგენილია კურორტების
მთლიანი რაოდენობის 1/3, ამ ტიპის ჩამორჩება სხვა ლანდშაფტები (ნახ.). 2)

ამ საკითხის გამოკვლევამ დაადგინა, რომ საქართველოს პეიზაჟების უმეტესობას აქვს

მაღალი ტურისტული პოტენციალი. ამ ფაქტის მთავარი მაგალითია ის, რომ მხოლოდ
ლანდშაფტების 6 ქვეტიპში გვაქვს კურორტებისა და საკურორტო ადგილების არარსებობა, ეს
ქვეტიპების ლანდშაფტებია: ნახევრად უდაბნოები, ჭაობები, მაღალმთიანი ალპური,
სუბნივეალური და დონის-მყინვარული ლანდშაფტები.

სიზუსტის გამო, კურორტებისა და საკურორტო ადგილების სიმკვრივის ანალიზი უფრო

მნიშვნელოვანია, ვიდრე მისი რაოდენობის დადგენა. ამ მონაცემების გაანგარიშების შემდეგ,
ჩვენ ვხედავთ რეალურ სურათს, თუ როგორ ხდება ლანდშაფტების მომარაგება.
საქართველოს კურორტების სიმკვრივის ანალიზმა დაადგინა განსხვავებები პეიზაჟებს
შორის. საშუალოდ, საქართველოში 1000 კვ.კმ-ზე წარმოდგენილია 8-9 კურორტი და
საკურორტო ადგილი. ბარის პეიზაჟებს უფრო მაღალი სიმჭიდროვე აქვთ (13,5 კვ.კმ.-ზე 13,5),
ვიდრე მთის პეიზაჟები (8,6 1000 კვ.კმ.-ზე).

56
ქვეტიპებს შორის ყველაზე მაღალი სიმჭიდროვეა შემდეგი ლანდშაფტები:
ქვეხმელთაშუაზღვის ნახევრად ნოტიო ლანდშაფტები, კოლხურ ტყეებში გადასვლა და მთის
ნახევრად ნოტიო ლანდშაფტებში ზომიერ თბილზე გადასვლა, რაც ლოგიკურია მათი მცირე
ფართობიდან გამომდინარე. ლანდშაფტებიდან შედარებით დიდ ტერიტორიებთან
შედარებით, მაღალი სიმჭიდროვეა დიდი კავკასიონის (კავკასიონი) და მცირე კავკასიონის
(მცირე კავკასიონის) დაბალი მთის ტყეების ლანდშაფტებში.

ეს პეიზაჟები მოიცავს თბილისის კურორტებს, ბორჯომის კურორტებს და მის მეზობელ

რაიონებს. მაღალი სიმკვრივეები (10 საკურორტო ადგილი 1000 კვ.კმ.-ზე) ასევე
წარმოდგენილია დასავლეთ საქართველოს ვაკე და შუა მთის წიფლნარ-წიწვოვან
ლანდშაფტებში, რაც მნიშვნელოვანი ტურისტული პოტენციალის მნიშვნელოვანი
მაჩვენებელია.

ეს ეხებოდა საქართველოს ლანდშაფტების ტურისტული პოტენციალის რაოდენობრივ

ინდექსს, მაგრამ ასევე მნიშვნელოვანია კიდევ ერთი თვისებრივი ინდექსი. ზოგჯერ
გარკვეული კურორტის ან საკურორტო ადგილის არსებობა, რომელსაც აქვს ტურისტული
მაღალი პოტენციალი, უფრო მნიშვნელოვანია ვიდრე მათი დიდი რაოდენობა ან უბრალოდ
არითმეტიკული ჯამი. ამიტომ, ძალზე მნიშვნელოვანია პეიზაჟების თვისობრივი
პოტენციალის შეფასება, რაც გაცილებით რთულია, ვიდრე წინა.

წყარო: https://scholar.google.com/scholar?q=Georgia
%27s+tourism+potential&hl=tr&as_sdt=0&as_vis=1&oi=scholart

2.2 დასავლეთ საქართველოს რეგიონების ტურისტული პოტენციალი

ის იმერეთის რეგიონი დასავლეთ საქართველოში არის უძველესი რეგიონი, მრავალი

ისტორიული ადგილით, ბუნებრივი სილამაზით და უამრავი სპა და კურორტი. წყალტუბო,
საკურორტო ქალაქი რეგიონის გულში, განიცდის იმერეთის რეგიონში მიმდინარე მეორე
რეგიონული განვითარების პროექტის ფარგლებში გადაკეთებას.

პროექტს ორი კომპონენტი აქვს და ითვალისწინებს როგორც ინფრასტრუქტურული

მომსახურების, ასევე ინსტიტუციური შესაძლებლობების გაუმჯობესებას. ეს გაუმჯობესება
ხელს შეუწყობს ტურიზმის მზარდ წვლილს იმერეთის ადგილობრივ ეკონომიკაში.

კურორტის გაცოცხლება მსოფლიო ბანკის სტრატეგიის მთავარი ნაწილია იმერეთის

რეგიონში ეკონომიკური განვითარების ხელშეწყობისთვის.

იმერეთი, საქართველოს ერთ-ერთი ულამაზესი რეგიონი, განსაკუთრებით მდიდარია

ისტორიითა და ბუნებრივი სილამაზით. ეს მხარე უძველესი დროიდან იღებს სათავეს,
რომელიც მოიცავს კოლხეთის სამეფოს დაახლოებით 3500 წლის წინ. უნიკალური
კულტურის, მითოლოგიისა და პოლიტიკური სტრუქტურის ადგილი, კოლხეთი, ალბათ,
ყველაზე უკეთ ახსოვთ, როგორც ლეგენდარული ოქროს საწმისის ქვეყანა, სადაც ჯეისონი და
არგონავტები ამ ძვირფასი თასის მოსაძებნად ჩავიდნენ.

57
უფრო ბოლოდროინდელი მეხსიერების შედეგად, რეგიონმა მოიპოვა ცნობადობა მრავალი
საიტისა და ატრაქციონის გამო, რომლებიც ყოველწლიურად მატებს ტურისტების
რაოდენობას. იმერეთი გამოირჩევა მრავალი ისტორიული ადგილით, მათ შორის გელათის
სამონასტრო კომპლექსი - მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლია მე -12 საუკუნიდან - და
იზიარებს ბორჯომის ხარაგაულის ეროვნული პარკის ნაწილს, ევროპის ერთ-ერთ უდიდეს
ეროვნულ პარკს, რომელიც მოიცავს 76000 ჰექტარზე მეტ ტყესა და მდელოები და იშვიათი
ფლორისა და ფაუნის უამრავი სახეობის სახლი.

იმის აღიარება, რომ პოტენციური ტურიზმი ხელს უწყობს ეკონომიკურ განვითარებას

იმერეთში, მთავრობამ მსოფლიო ბანკის მხარდაჭერა მოიზიდა, რომელმაც 30 მილიონი აშშ
დოლარის თანადაფინანსება გამოყო, იმერეთში მთავრობის ინვესტიციების ჯამმა 37,5
მილიონ აშშ დოლარს მიაღწია. თანხების 75% გამოყოფილია წყლისა და სანიტარული
სისტემების კაპიტალური შეკეთებისთვის, საზოგადოებრივი შენობების და 70 ჰექტარი
საზოგადოებრივი პარკის იმერეთის წყალტუბოში.

კურორტის გაცოცხლება მსოფლიო ბანკის სტრატეგიის მთავარი ნაწილია იმერეთის

რეგიონში ეკონომიკური განვითარების ხელშეწყობისთვის. რეგიონული განვითარების
მეორე პროექტი არის 4 წლიანი პროექტი, რომელიც მიზნად ისახავს საზოგადოებისა და
ტურისტული ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესებას, ინსტიტუციური შესაძლებლობების
ამაღლებას და მარკეტინგს და რეგიონის, როგორც ტურისტული დანიშნულების ადგილის
პოპულარიზაციას.

რეგიონის გულთან ახლოს მდებარეობს წყალტუბო, ცნობილი საკურორტო ზონა, რომელიც

ხელს უწყობდა ჯანსაღ ცხოვრებას, დასვენებას და სამედიცინო ტურიზმს საბჭოთა კავშირის
დროიდან. დღეს, თავად სპა ხდება გადაკეთების.

ტურიზმთან დაკავშირებული გაფართოებული საქმიანობა, რომელსაც ამ გაუმჯობესებებით

ახლა ხელს შეუწყობს, ხელს შეუწყობს ადგილობრივი და უცხოელი ვიზიტორების
მიმზიდველობას და ხელს შეუწყობს კერძო სექტორის უფრო მეტ ინვესტიციებს სამედიცინო
და საკურორტო ტურიზმის კლასტერის გარშემო. წყალტუბოში ძველი სანატორიის
მოსაწყობად კერძო სექტორის ინვესტიციების მოცულობა 20 მილიონი აშშ დოლარით
გაიზრდება.

ტურიზმი ერთ – ერთი ყველაზე სწრაფად მზარდი ეკონომიკური დარგია საქართველოში -

მთლიანი შიდა პროდუქტის 23.5% (მთლიანი შიდა პროდუქტი) და 2015 წელს მთლიანი
პირდაპირი და არაპირდაპირი დასაქმების 20.1%. სექტორი ამჟამად უზრუნველყოფს
მთლიანი ექსპორტის 36.4% -ს. მოგება.

ის აბაზანებზე მოთხოვნის განმეორების პოტენციალი იყო, მაგალითად წყალტუბო და სხვა

დასასვენებელი საშუალებები, მამოძრავებელი ძალა საქართველოს პირველი ტურიზმის
ეროვნული სტრატეგიის შემუშავებაში. სტრატეგია, რომელიც შეიმუშავა საქართველოს
ტურიზმის ეროვნულმა ადმინისტრაციამ მსოფლიო ბანკის ჯგუფის ტექნიკური
დახმარებით, ხელს უწყობს ტურიზმის სექტორში მიმდინარე განვითარებას, რაც
საქართველოს საშუალებას მისცემს სრულად ისარგებლოს თავისი პოტენციალით, როგორც
უნიკალური და მრავალფეროვანი დანიშნულების ადგილი.

58
წყალტუბოში ეს ითვალისწინებს ქალაქის წყლისა და სანიტარული სისტემების კაპიტალური
რემონტი, საზოგადოებრივი შენობების განახლება და 70 ჰექტარი საზოგადოებრივი პარკის
რეაბილიტაცია. ეს გაუმჯობესება მიზნად ისახავს წყალტუბოს, როგორც ტურისტული
დანიშნულების მიმზიდველობას და უფრო მეტად კერძო სექტორის ინვესტიციების
წახალისებას, რომელიც მიზნად ისახავს კურორტების, აბაზანების და სასტუმროების
განახლებას ქალაქის ცენტრალური პარკის გარშემო.

საზოგადოებრივი შენობების რესტავრაცია - ხალხური არქიტექტურის გამოყენებით -

თითქმის დასრულებულია და მოიცავს მთელ რიგ სამთავრობო შენობებს, თეატრს და ძველ
რკინიგზის სადგურს, რომელიც გადაკეთდა როგორც ტურისტული ინფორმაციის ცენტრში,
ასევე დანიშნულების მენეჯმენტის ოფისად.

ამ საქმიანობამ, როგორც ჩანს, პირდაპირ სარგებელს მოუტანს როგორც იმერეთის

მოსახლეობას, ასევე რეგიონში ჩამოსულ ტურისტებს. გარდა ამისა, ამ გაუმჯობესებას
ეკონომიკური ტალღის ეფექტის გარდა, ამ პროექტში ასევე დასაქმდება სამუშაოები,
თავდაპირველად მშენებლობის დროს დროებითი სამუშაოები და პროექტის დასრულების
შემდეგ მუდმივი, ხარისხიანი სამუშაოები.

პროექტი ასევე აფართოებს ფართო ქსელს - ხელს უწყობს ტურისტული ინფრასტრუქტურის

განვითარებას რეგიონში. ეს სამუშაოები მოიცავს ახალი ტურიზმის ცენტრის, რესტორნის,
საზოგადოებრივი პარკინგისა და ახალი საპირფარეშოების მშენებლობას, აგრეთვე 6
მნიშვნელოვან კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლთან კონსერვაციის ღონისძიებებს:
გელათის მონასტერს, ვანის მუზეუმს, უბისას ეკლესიას, კაცხის ეკლესიას, კაცხის სვეტის
მონასტერს, და მოწამეთას მონასტერი.

ეს აქცენტი კეთდება ტურიზმის მთლიანი ღირებულების ჯაჭვის გაუმჯობესებაზე რეგიონის

მასშტაბით ტურისტული წრის გარშემო, და არა მხოლოდ ცალკეულ საიტებზე ან
ინდივიდუალურ პროექტებზე, სავარაუდოდ, გაიზრდება ქვეყნის წოდება ტურიზმის
კონკურენტუნარიანობის ინდექსში, რაც მთელი ქვეყნის ეკონომიკური სარგებელს მიიღებს
მომდევნო წლების განმავლობაში.

წყარო: https://www.worldbank.org/en/news/feature/2016/05/05/tapping-georgias-tourism-potential-
one-region-at-a-time

ტურიზმის ძირითადი განვითარება ელოდება საქართველოს დასავლეთ გურიის რეგიონს.

გურია.

გეგმები არსებობს, რომ საქართველოს დასავლეთ გურიის რეგიონი გადაიქცეს ისეთ

ადგილად, რომლითაც ტურისტები მთელი წლის განმავლობაში ტკბებიან.

საქართველოს დასავლეთ გურიის რეგიონის ოფიციალურმა წარმომადგენლებმა განაცხადეს,

რომ ისინი აძლიერებენ თავიანთ ძალისხმევას რეგიონის უნიკალური ლანდშაფტის
პოპულარიზაციისა და მისი ბუნებრივი სილამაზის ტურისტებისთვის, როგორც
მიმზიდველი ადგილისთვის.

59
ოზურგეთის მუნიციპალიტეტის ადგილობრივმა მთავრობამ წამოიწყო კამპანია
სახელწოდებით "ერთი ნაბიჯი ზღვიდან მთებში" რეგიონის უნიკალური პოტენციალის
პოპულარიზაციის მიზნით და ადგილი, რომელიც ტრაბახობს ზღვისპირა და მთის
კურორტებთან ახლოს.

ამ რეგიონში გომის მთა და შავი ზღვის კურორტი ურეკში ერთმანეთისგან მხოლოდ 60

კილომეტრშია.

გომის მთა, რომელიც ზღვის დონიდან დაახლოებით 2,700 მეტრზეა, სტუმრებს

დაუჯერებელ ხედებს სთავაზობს და საზაფხულო საკურორტო ზონად ითვლება. მაგრამ
ხელისუფლება გეგმავს რამდენიმე ინფრასტრუქტურული პროექტის განხორციელებას, რაც
ტერიტორიას ტურისტულ დანიშნულების ადგილად აქცევს.

ახალი პროექტების დასრულების შემდეგ, მთა გამოირჩევა სათხილამურო კურორტით,

რომელსაც თოვლის საფარი აქვს წელიწადში რვა თვის განმავლობაში.

საქართველოს ტურიზმის ეროვნულმა ადმინისტრაციამ განაცხადა, რომ ახალი პროექტების

განხორციელება წელს გომის მთის რაიონში დაიწყება.

”ტერიტორია მიეწოდება ელექტროენერგიასა და წყალს, რომ მოაწყონ დამსვენებლები და

მზად იყვნენ გომის მთაზე მეტი ტურისტის მასპინძლობა.

”სამუშაოების პირველი ეტაპი უახლოეს მომავალში დაიწყება”, - თქვა ადმინისტრაციის

წარმომადგენელმა.

წყარო: https://agenda.ge/en/news/2015/1041

საქართველოს სოფლის ტურიზმს დიდი ხნის ტრადიცია აქვს; ამასთან, საბჭოთა პერიოდში
მრავალი სტრუქტურა შემუშავდა ცენტრალიზებულად დაგეგმილი ეკონომიკისა და
იძულებითი კოლექტივიზმის ფარგლებში. დღეს, სოფლის ტურიზმს განიხილავენ
ეროვნული მთავრობა და საერთაშორისო თანამშრომლობის პარტნიორები, როგორც
რეგიონალური განვითარების საშუალება და დასაქმების ალტერნატიული წყარო. სოფლის
მეურნეობის ადგილებში და მთის რეგიონებში. ამ კვლევის მიზანია ქვეყანაში სოფლის
ტურიზმის ინსტიტუციონალიზაციის შესახებ წინადადებების შემუშავება და შესაბამისი
ქმედებების შემოთავაზება. Კვლევა მეთოდები მოიცავს დოკუმენტის ანალიზს, სხვადასხვა
დაინტერესებულ მხარეებთან თვისობრივ ინტერვიუებს და ფოკუს ჯგუფის დისკუსიებს.
ჩვენ გავაანალიზეთ სოფლის ტურიზმის განვითარების ბოლოდროინდელი ტენდენციები და
გამოწვევები საქართველო ორიენტირებულია სათემო ტურიზმისა და სოფლის
ინტეგრირებული განვითარების კონცეფციაზე. ჩვენ ასევე მიმოვიხილავთ ტურიზმის
მარკეტინგის ამჟამინდელი სტრუქტურის გამოწვევებს ეროვნულ დონეზე სოფლის
ტურიზმის პროდუქტებთან დაკავშირებით. კვლევის ძირითადი დასკვნები მოიცავს
რეკომენდაციებს სოფლის ტურიზმის ცენტრალური წამყვანი სტრუქტურის შექმნის შესახებ
ეროვნულ დონეზე, რომელიც იმუშავებს სოფლის ტურიზმის სტრატეგიულ საკითხებსა და
ზოგად ნორმებზე. ამავდროულად, ჩვენ ვთავაზობთ დანიშნულების მენეჯმენტის
ორგანიზაციების განვითარებას, რომლებიც ინტეგრირებენ ზოგად დებულებებს

60
რეგიონალურ კანონმდებლობაში და ადგილობრივ დაინტერესებულ მხარეებთან მჭიდრო
თანამშრომლობით.

განვითარებულ მსოფლიოში, სოფლის ტურიზმი აღიარებულია, როგორც სოფლის

მეურნეობის შემცირების პერსპექტიული შევსება, რომელიც სულ უფრო მეტად ვერ ახერხებს
შემოსავალს სოფლად მცხოვრები მოსახლეობისთვის. სოფლის ტურიზმი მიზნად ისახავს
არატრადიციული განვითარების და მეწარმეობის შესაძლებლობების სტიმულირებას,
რადგან ტურიზმი ქმნის სამუშაო ადგილებს, მხარს უჭერს საცალო ვაჭრობას, ზრდის
სიცოცხლისუნარიანობას ტრადიციულად ღარიბ ეკონომიკას და გადააქვს კაპიტალი,
შემოსავალი და დასაქმება ინდუსტრიული, ურბანული და განვითარებული
ტერიტორიებიდან არაინდუსტრიული რეგიონებისკენ. ამიტომ, სოფლის ტურიზმი
ეროვნული და საერთაშორისო დონეზე სოფლის განვითარების სტრატეგიებისა და
პოლიტიკის დოკუმენტების ნაწილი გახდა. იგი ფართოდ გავრცელდა 1970-იანი წლებიდან
განვითარებულ ქვეყნებში და 1990-იანი წლებიდან განვითარებად ქვეყნებში. სოფლის
ტურიზმი დაწინაურდა, როგორც მასობრივი ტურიზმის პაკეტის ტიპის საპირისპირო
სტრატეგია, დამოუკიდებელი, არაორგანიზებული ვიზიტების წახალისება დანიშნულების
ადგილებში და მჭიდრო კავშირში იყო "მდგრადი ტურიზმის" მიდგომებთან. სოფლის
ტურიზმის კონცეფცია ასევე აღიარებულია ეკონომიკური თანამშრომლობისა და
განვითარების ორგანიზაციის (OECD) მიერ, როგორც ბუნებისა და კულტურული
ლანდშაფტების შენარჩუნებისა და რეგიონალური განვითარების პოტენციური
ინსტრუმენტი. სხვა სექტორებსა და მრეწველობებზე პირდაპირი და გამრავლებული
ზემოქმედების გათვალისწინებით, განვითარებად ქვეყნებში მას გაეროს მდგრადი
განვითარების მრავალი დამჩქარებელი ხედავენ. განვითარების მიზნები (SDG).

ევროპაში სოფლის ტურიზმისა და მასთან დაკავშირებული ინსტიტუტების განვითარების

დიდი ხნის ისტორიის მიუხედავად, ტურიზმის ეს ფორმა სულ ცოტა ხნის წინ გამოჩნდა
პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში, რომელთა უმეტესობა კვლავ განიცდის დეცენტრალიზაციის
პროცესების გამოწვევებს და რეგიონული განვითარებისა და ადგილობრივი მდგრადი
კონცეფციების ძიებას. პარტნიორობა საქართველო ახორციელებს მნიშვნელოვან ბუნებრივ
რეკრეაციულ რესურსებს, ძირძველ კულტურულ მემკვიდრეობასთან ერთად, რაც მას მყარ
ნიადაგს აძლევს განიხილოს სოფლის ტურიზმი, როგორც მნიშვნელოვანი საქმიანობა
ადგილობრივი პრობლემების გადასაჭრელად და მდგრადი განვითარების ხელშესაწყობად.

ამ კვლევის მიზანია საქართველოში სოფლის ტურიზმის, როგორც ტურიზმის

ალტერნატიული ფორმის განვითარების ბოლოდროინდელი ტენდენციების უკეთ გაცნობა
და სტრატეგიული მოქმედებების იდენტიფიცირება, უნდა იქნას მიღებული ამ დარგის
ინსტიტუციონალიზაცია და პოპულარიზაცია. ნაშრომში ხაზგასმულია ბოლოდროინდელი
ტენდენციები და სოფლის ტურიზმის აღიარება ამ ქვეყანაში, სადაც საბჭოთა პერიოდის
ათწლეულების განმავლობაში ტურიზმს ჰქონდა მართავდნენ ცენტრალიზებულად,
ძირითადად სპა კურორტებზე დაყრდნობით. მიუხედავად ამისა, ბოლო წლებში სოფლის
ტურიზმი გახდა განვითარების მიდგომების, პოლიტიკის დოკუმენტებისა და პროგრამების
ნაწილი და ასევე ხელი შეუწყო საერთაშორისო ხელშეკრულებებმა და დონორმა
ორგანიზაციებმა. ცენტრალურ და აღმოსავლეთ ევროპის სხვა ქვეყნებთან შედარებით, ეს

61
მოხდა საქართველოში შედარებით გვიან პოლიტიკური ვითარების, ზოგადად ტურისტული
ინფრასტრუქტურის გვიანი განვითარების გამო.

ძირითადი ფაქტები საქართველოს შესახებ.

საქართველო მცირე მთიანი ქვეყანაა სამხრეთ კავკასიის რეგიონში, რომლის მოსახლეობა 3,7
მილიონი ადამიანია. ტერიტორიის დაახლოებით 54% ზღვის დონიდან 1000 მ-ზე მაღლა
მდებარეობს, ხოლო მოსახლეობის 42% მთიან რაიონებში ცხოვრობს, სადაც სოფელი
უშგული, 2200 მ-ზე მდებარეობს, ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი მუდმივი დასახლებაა.
ევროპაში.

საქართველო ტრადიციული სოფლის მეურნეობის ქვეყანაა. საბჭოთა პერიოდში იგი საბჭოთა

კავშირისთვის ციტრუსის ხილის, ღვინისა და ჩაის მთავარი მიმწოდებელი იყო და
ექსპორტმა იმპორტს 70% -ით გადააჭარბა. წარმოება ორგანიზებული იყო მსხვილი
კოლექტიური ერთეულების საფუძველზე (კოლხოზი), სადაც მიწა და პროდუქტი
ეკუთვნოდა სახელმწიფოს.1990 წლიდან, პრივატიზაციის რეფორმის შემდეგ, ხალხი გახდა
მიწის მესაკუთრე, ხოლო სოფლის მეურნეობის სექტორი ახლა ორგანიზებულია საოჯახო
მეურნეობებისა და მათი დანაწევრებული მიწის ნაკვეთების საფუძველზე. მიწის
რეგისტრაციის ბოლო რეფორმებმა, რომელიც საქართველოს იუსტიციის სამინისტრომ 2016
წელს შემოიღო, გამარტივა რეგისტრაციის პროცედურები კერძო მესაკუთრეთათვის, რათა
ფერმერებმა ხელი შეუწყონ საკუთრების დამადასტურებელი დოკუმენტების მიღებას და
მიწის რეგისტრაციას ყოველგვარი ბარიერების გარეშე.

მოსახლეობის თითქმის ნახევარი (43%) კვლავ ცხოვრობს სოფლად. მასობრივი მიგრაცია

სოფლებიდან ქალაქებში ბევრად უფრო გვიან მოხდა, ვიდრე ევროპის სხვა ინდუსტრიულად
განვითარებულ ქვეყნებში. სოფლის მოსახლეობის წილი 70-იან წლებამდე აჭარბებდა
ურბანულ მოსახლეობას. 1975 წლიდან სოფლის მოსახლეობა ოდნავ შემცირდა 1989 წლამდე.
ამასთან, შემდეგი 10-15 წლის განმავლობაში დაღმავალი ტენდენცია გაცილებით დაბალი
იყო, ვიდრე ქალაქის მოსახლეობისთვის, ქვეყნის ინდუსტრიის დაშლისა და ქალაქებში
დასაქმების შესაძლებლობების არარსებობის გამო აგრარული სექტორი განაგრძობდა
მნიშვნელოვან ეკონომიკურ როლს გასული საუკუნის 90-იან წლებში მოსახლეობის
უდიდესი ნაწილისთვის, როდესაც ქვეყანაში სამრეწველო სექტორი დაეცა ორი მესამედით
და შექმნა მწვავე ეკონომიკური პირობები.

საბჭოთა კავშირის დაშლისა და დამოუკიდებლობის მიღწევის შემდეგ, 1991 წელს,

საქართველოს ტრანსფორმაციამ საბაზრო ეკონომიკისკენ და მისმა პოლიტიკურმა
ორიენტაციამ დასავლეთისკენ გაიარა გრძელი და რთული პერიოდების არასტაბილურობა
აფხაზეთში (1991 - 1992) და სამხრეთ ოსეთში (2008) სამოქალაქო ომების გამო. ), სამხედრო
კონფლიქტები ოკუპირებულ ტერიტორიებზე, ტრადიციული ბაზრების დაკარგვა (2005
წლის რუსული ემბარგო), უმუშევრობის მაღალი მაჩვენებლები და სამუშაო ძალის მიგრაცია,
განსაკუთრებით მთიანი რაიონებიდან ქალაქებსა და საზღვარგარეთ. სოფლის სამუშაო

62
ძალის დაახლოებით ორი მესამედი თვითდასაქმებულია, ძირითადად, როგორც საარსებო
მინიმუმი.

ევროკავშირს შორის ასოცირების ხელშეკრულების შესაბამისად. და საქართველო,

საქართველო ცდილობს ხელი შეუწყოს სოფლის მეურნეობისა და სოფლის განვითარებას
სოფლის თემების ეკონომიკური კეთილდღეობისთვის. ევროპული გამოცდილებიდან
გამომდინარე, სოფლის ეკონომიკის დივერსიფიკაცია საკვანძოა, ხოლო სოფლის
განვითარების დარგთაშორისი ღონისძიებები გადამწყვეტად მიიჩნევა საქართველოს
სოფლის რეგიონებისთვის.

ევროპული გამოცდილების საფუძველზე, მრავალფეროვნება

1989 წელს დამოუკიდებლობის მოპოვებამდე საბჭოთა ტურისტებისთვის საქართველო ერთ-

ერთი ყველაზე პოპულარული დასასვენებელი ადგილი იყო. 1980-იან წლებში ქვეყანამ
მიიღო დაახლოებით 4,5 მილიონი ვიზიტორი, აქედან მხოლოდ 250,000 იყო უცხოეთიდან,
ძირითადად აღმოსავლეთ ევროპიდან.

გლობალურ ტურიზმის სისტემაში ქვეყანა საკმაოდ ახალი მსახიობია, რომელმაც ტურიზმის

განვითარების ხელშეწყობა, როგორც დამოუკიდებელმა მსახიობმა, მხოლოდ 1990-იანი
წლების ბოლოს დაიწყო. მიწის საკუთრებისა და საკუთრების პრივატიზაციის სფეროში
განხორციელებული რეფორმების საფუძველზე, კერძო მეწარმეობამ ტურიზმის
მამოძრავებელი როლი აიღო.დასავლეთის საწყისი ინვესტიციების რამდენიმე პროექტი უკვე
დაწყებული იყო საბჭოთა პერიოდში ”პერესტროიკის” პერიოდში, გასული საუკუნის 80-იანი
წლების ბოლოს, რომელთაგან პირველი იყო გუდაურის სათხილამურო კურორტი
ჩრდილოეთ საქართველოში, რომელიც შეიმუშავეს ავსტრიის ტურისტულმა საწარმოებმა.
2000-იანი წლების დასაწყისში, წამახალისებელი პროგრამების, მაგალითად, "ინვესტიცია
საქართველოში", შავი ზღვის სანაპიროზე თავისუფალი ვაჭრობის (ტურიზმის) ზონისა და
სავიზო რეჟიმის ლიბერალიზაციის პოლიტიკის განხორციელების შემდეგ, მიტოვებული
საბჭოთა სასტუმროების უმეტესობა ინტეგრირებულია საერთაშორისო ბრენდებში უცხოელი
ინვესტორების მიერ. ეს პროცესი კვლავ გრძელდება, განსაკუთრებით სპა, ველნესი და
სათხილამურო კურორტების მხრივ. ყველა ამ ძალისხმევას მოჰყვა სწრაფი ტურიზმის
განვითარება რამდენიმე ფორმით (სოფლის ტურიზმი, აგროტურიზმი, სათავგადასავლო
ტურიზმი). 2009 – დან 2012 წლამდე ქვეყანამ მიაღწია ტურიზმის ერთ – ერთ ყველაზე სწრაფ
ტემპს მსოფლიოში: ვიზიტორები თითქმის 300% –ით გაიზარდა, 1,5 მლნ – დან 4,4 მლნ. 2012
წლიდან 2017 წლამდე ეს რიცხვი 7,5 მილიონამდე გაიზარდა. ტურიზმის მთლიანი
შემოსავალი 475 მილიონი აშშ დოლარიდან 2,7 მილიარდ აშშ დოლარამდე გაიზარდა, ხოლო
ტურიზმმა 2017 წელს მთლიანი შიდა პროდუქტის 6,9% შეადგინა.

დიაგრამა 3 ასახავს საერთაშორისო ჩამოსვლის განვითარებას; ამასთან, ამ ოფიციალურ

სტატისტიკურ მონაცემებში ზუსტად არ არის ასახული ტურიზმის რეალური მდგომარეობა,
რადგან მათში ასევე შედის ყოველდღიური ვიზიტორები და ტრანზიტული მგზავრები.
საქართველოს ტურიზმის ეროვნული ადმინისტრაციის ინფორმაციის თანახმად, 2017 წელს
საერთაშორისო ვიზიტორთა მხოლოდ 82% ჩამოვიდა ტურიზმის მიზნით. იმავე წელს
ვიზიტორების უმეტესობა (84%) მეზობელი ქვეყნებიდან აზერბაიჯანიდან, სომხეთიდან,
თურქეთიდან და რუსეთიდან მოდის. უფრო მაღალპროდუქტიული ვიზიტორების

63
მოსაზიდად, ინდუსტრია ეძებს საქართველოში დიდი პოტენციალის მქონე ნიშურ
ადგილებს, განსაკუთრებით ზამთრის ტურიზმს, ღვინის ტურიზმს, სამედიცინო და ველნურ
ტურიზმს და აზარტულ თამაშებს.

ევროპაში სოფლის ტურიზმს დიდი ისტორია აქვს, იგი ჯერ კიდევ ტურიზმის ადრეულ
დროიდან იწყება. მე -20 საუკუნის მეორე ნახევარში, იგი ფართოდ გავრცელდა, მსოფლიო
ტურიზმის მნიშვნელოვანი ზრდის პარალელურად. იგი მოიცავს ფართო სპექტრის
საქმიანობას, ბუნებრივ და კულტურულ ღირსშესანიშნაობებს და მომსახურების ობიექტებს
არასასოფლო და სამეურნეო ადგილებში. ტერმინთა ”სოფლის ტურიზმი” განმარტებების
სიმრავლე არსებობს. მჭიდროდ დაკავშირებული ცნებებია: ”ფერმერ ტურიზმი” ან
”აგროტურიზმი”, რომელიც ხაზს უსვამს სოფლის მეურნეობის საწარმოების შემოსავლის
წარმოების როლს. სხვა მასთან დაკავშირებული კონცეფციები ეხება "ბუნებაზე დაფუძნებულ
ტურიზმს" ან "ეკოტურიზმს", სადაც უფრო მეტი ყურადღება ექცევა სოციალური
კომპონენტის გვერდით დაცულ ასპექტებს და ძირითადად კონცენტრირებულია ბუნებაზე
დაფუძნებული ტურიზმის პროდუქტებზე.

OECD (1994) სოფლის ტურიზმს აღწერს, როგორც ”ტურიზმი, რომელიც სოფლად ტარდება”
და შემდგომში განმარტავს: ”სოფლის ტურიზმი რთული მრავალმხრივი საქმიანობაა: ეს არ
არის მხოლოდ ფერმაზე დაფუძნებული ტურიზმი. იგი მოიცავს ფერმებზე დამყარებულ
არდადეგებს, მაგრამ ასევე მოიცავს განსაკუთრებული ინტერესების ბუნების
დღესასწაულებსა და ეკოტურიზმს, დასვენებას, საფეხმავლო და საცხენოსნო არდადეგებს,
თავგადასავლებს, სპორტულ და ჯანმრთელ ტურიზმს, ნადირობას და თევზაობას,
საგანმანათლებლო მოგზაურობას, ხელოვნებასა და მემკვიდრეობის ტურიზმს და ზოგან
ეთნიკურ ტურიზმს. ” განმარტებების უმრავლესობაში, სოფლის ტურიზმი განიხილება,
როგორც საკმაოდ ფართო ქოლგის კონცეფცია, ტურიზმის მრავალი სხვადასხვა სახეობის
გათვალისწინებით, რომელიც დაფუძნებულია სოფლებში განსახლების ან მეურნეობების
დარჩენის საფუძველზე, ასევე სოფლებში და პატარა ქალაქებში, სადაც სოფლის მეურნეობა
არ არის მნიშვნელოვანი მოთამაშე. საზოგადოების მიდგომები, განსაკუთრებით
საზოგადოების მონაწილეობა დაგეგმვისა და მენეჯმენტის პროცესებში, სოფლის ტურიზმს
უკავშირებს ”თემზე დაფუძნებული ტურიზმის” კონცეფციას. ეს ტერმინი უფრო ხშირად
გამოიყენება განვითარებად ქვეყნებში, რომელთაც არ აქვთ ინფრასტრუქტურა და ძლიერი
ადგილობრივი მეწარმეობა. ასეთ შემთხვევაში, მთლიანობაში საზოგადოებას უნდა ჰქონდეს
შესაძლებლობები და უნარები ტურისტების მისაღებად პირობების გაუმჯობესებისა და
შესაბამისი გამოცდილების შეთავაზების მიზნით; შესაბამისად, ადგილობრივმა
საზოგადოებამ და არა მხოლოდ რამდენიმე მოთამაშემ უნდა ისარგებლოს ტურიზმის
განვითარებით.

სოფლის ტურიზმის კონცეფცია მჭიდროდაა დაკავშირებული "მდგრადი ტურიზმის"

მიდგომებთან, სადაც ტურიზმი უნდა "ითვალისწინებდეს მის ამჟამინდელ და მომავალ
ეკონომიკურ, სოციალურ და გარემოზე ზემოქმედებას, ვიზიტორების, ინდუსტრიის,
გარემოს და მასპინძელი თემების საჭიროებების გათვალისწინებით". . შესაბამისად, ამ
პრინციპების თანახმად, იგი ასევე ეხება გაეროს SDG- ს.

ამ ნაშრომის კონტექსტში, ჩვენ სოფლის ტურიზმს საქართველოში ვახდენთ, როგორც

ტურიზმს ქვეყნის ნაკლებად ურბანიზებულ ადგილებში, ტრადიციულ ბუნებრივ და
64
კულტურულ ლანდშაფტებში, ადგილობრივი რესურსების საფუძველზე, მაგალითად,
ტრადიციული სოფლის მეურნეობა და მასალა, ასევე არამატერიალური კულტურული
მემკვიდრეობა. განსახლება გათვალისწინებულია მცირე და საშუალო ზომის მეურნეობებში
და სხვა სოფლად (არასასოფლო-სამეურნეო) ოჯახებში.

სოფლის ტურიზმის როლი მდგრად რეგიონალურ განვითარებაში

ტურიზმის მრავალმხრივი ხასიათი და მისი კავშირები სხვადასხვა სექტორთან,

განსაკუთრებით სოფლის მეურნეობასთან, ვაჭრობასთან და ინფრასტრუქტურასთან,
განსაკუთრებით პერსპექტიულია სოფლის განვითარებისათვის. სოფლის ტურიზმი გახდა
სოფლის ეკონომიკის განუყოფელი ელემენტი, რაც ქმნის დამატებით დასაქმებას და
შემოსავალს ფერმერებისთვის და მცირე თემებისთვის, განსაკუთრებით მარგინალურ
რაიონებში, ქმნის მეწარმეობის შესაძლებლობებს მცირე და საშუალო ადგილობრივი
ადგილობრივი საწარმოებისთვის (SME) და მოგზაურობის გამოცდილების ახალ ფორმებს.
სოფლის ბიზნესი, რომელიც არაპირდაპირი გზით არის ტურიზმში ჩართული (მაგ.,
მაღაზიები, ადგილობრივი სატრანსპორტო კომპანიები) ასევე სარგებლობს ტურისტული
საქმიანობით ტურისტულ ობიექტებთან მჭიდრო ურთიერთობის დამყარებით და
სხვადასხვა დაინტერესებულ მხარეებთან თანამშრომლობით, განსაკუთრებით ტურისტული
პროდუქტებისა და ინფრასტრუქტურის განვითარებაში ტურისტული ობიექტებისა და
მიმართულებების გარშემო. სოფლის ტურიზმს შეუძლია ხელი შეუწყოს მრავალფუნქციური
სოფლების განვითარებას; ამიტომ იგი სულ უფრო ხშირად გამოიყენება, როგორც მდგრადი
განვითარების სტრატეგია, სოფლის სოციალური და ეკონომიკური კეთილდღეობის
გასაუმჯობესებლად და დანიშნულების კულტურული და ბუნებრივი მემკვიდრეობის
დასაცავად.

სოფლის ტურიზმის კონცეფცია ასევე ხელს უწყობს საზოგადოების ჩართულობას

განვითარების პროცესებში, განსაკუთრებით დაგეგმვაში, გადაწყვეტილების მიღებაში და
პროექტების განხორციელებაში, რომლებსაც შეუძლიათ ხელი შეუწყონ გრძელვადიან
სოფლის განვითარებას და ხელს შეუწყობენ სხვადასხვა დონეზე ეკონომიკური და
სოციალური მიზნების მიღწევას.

თანამედროვე სოფლის ტურიზმი მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული ინოვაციურ

მენეჯმენტზე და კარგ ხელმძღვანელობაზე. აშკარაა, რომ ტურისტული მიმართულებების
პოპულარიზაციასა და ბრენდინგს არ ექნება საკმარისი ძალა ტურისტული მიმზიდველობის
შენარჩუნებისათვის, თუ ამას მხარს არ დაუჭერს ეროვნული, რეგიონული და ადგილობრივი
ინიციატივები. ეს მოითხოვს მიზანმიმართულ ხელმძღვანელობას, გრძელვადიან
სტრატეგიასა და კოორდინაციას.

სოფლის ტურიზმის ინსტიტუციური განვითარება: ქსელები და ასოციაციები ევროპაში

სოფლის ტურიზმის ინსტიტუციონალიზაცია ევროპაში სხვადასხვა ფორმით და სხვადასხვა

სიჩქარით განვითარდა. ადგილობრივ, ეროვნულ და საერთაშორისო დონეზეც კი გაკეთდა
ძალისხმევა თანამშრომლობის ხელშესაწყობად, პროდუქტების დივერსიფიკაციისთვის,
პირადობის შესაქმნელად, ინოვაციებისა და კარგი ლიდერობის პოპულარიზაციისთვის,

65
როგორც ტურიზმის ოპერატორებისთვის, ასევე მომხმარებლებისთვის მომსახურების
მიწოდების მიზნით.

ევროპაში მასპინძლების პირველი ეროვნული ქსელი, რომელიც არ იყო მხოლოდ სოფლის

ტურიზმზე ორიენტირებული, 1955 წელს დაარსდა საფრანგეთში (საფრანგეთის ეროვნული
ფედერაციის ფედერაცია). ავსტრიაში, სადაც მეურნეობებზე დასვენებას დიდი ხნის
ტრადიცია ჰქონდა, პროვინციულ დონეზე ინდივიდუალურმა ინიციატივებმა 1991 წელს
ჩამოაყალიბა ძლიერი ეროვნული ასოციაცია (Urlaub am Bauernhof). ეს ასოციაცია ამჟამად
აერთიანებს 9900 ფერმაში ყოფნას (სინამდვილეში, ავსტრიის ყველა მეურნეობის 8%) და
წარმოადგენს ტურისტული საწარმოების 20% -ს და ავსტრიის ტურისტული საწოლების
დაახლოებით 13% -ს. რეგიონულ დონეზე სოფლის ტურიზმის ასოციაციის წარმატებული
მაგალითი შეგიძლიათ იხილოთ სამხრეთ ტიროლში, იტალიაში, სადაც შეიქმნა ბრენდისა და
ხარისხის ბეჭედი "Roter Hahn" (წითელი მამალი), რომელიც ქმნის სამხრეთ ტიროლის
ფერმაში დასასვენებლად ლობის ფერმერებს შესთავაზონ თავიანთი მეურნეობების მდგრადი
ფინანსური კონცეფციები. ასოციაცია დღეს წარმოადგენს 1665 ფერმას (სამხრეთ ტიროლის
ყველა მეურნეობის დაახლოებით 60%) და მთელი ტიროლის 8.3% სამხრეთ ტიროლში.

დღესდღეობით არსებობს სოფლისა და აგროტურიზმის რეგიონალური, ეროვნული და

საერთაშორისო ასოციაციების ფართო სპექტრი, ძირითადად მოქმედებენ როგორც
არაკომერციული ორგანიზაციები, რომლებიც ეხმარებიან თავიანთ წევრებს მარკეტინგში,
ლობირებაში, ქსელში და ტრენინგში. ინდივიდუალური მდგომარეობიდან გამომდინარე,
დაფინანსება ხდება საწევრო და საკომისიო მოსაკრებლებისგან, სახელმწიფო ბიუჯეტის ან
კონკრეტული პროექტებისგან. 1990 წელს დაარსებული სოფლის ტურიზმის ევროპული
ფედერაცია (EuroGites) წარმოადგენს 31 პროფესიულ ორგანიზაციას ევროპის 28 ქვეყნიდან.
ორგანიზაციის დაარსების მიზანი იყო სოფლის ტურიზმის ადვოკატირება E.U. დონის
ეკოლოგიური და სოფლის მეურნეობის ტურიზმის ევროპული ცენტრი (ECEAT), რომელიც
1992 წელს დაარსდა, აქცენტს აკეთებს ორგანულ მეურნეობებზე.

მიუხედავად იმისა, რომ ევროპაში ჩამოყალიბებული და ინსტიტუციონალურია,

განვითარებადი ქვეყნების სოფლის ტურიზმის ორგანიზაციები მრავალ გამოწვევას
აწყდებიან. ძალიან ხშირად, ისინი წამოიწყეს როგორც გარედან დაფინანსებული
განვითარების პროექტების ნაწილი. ამან შეიძლება გამოიწვიოს დაგეგმვისა და
განვითარების პროცესებში საზოგადოების ინტეგრაციის ნაკლებობა და მთავრობის
ცენტრალიზებული სტრუქტურა და ხშირად ოპერაციის შენარჩუნება შეუძლებელია
პროექტების ამოწურვის და გარე დაფინანსების ამოღების შემდეგ; ეს შეიძლება
განსაკუთრებით კრიტიკული იყოს, როდესაც ამგვარი ასოციაციების დაფინანსება
სავარაუდოდ უნდა განხორციელდეს მარკეტინგის მომსახურებებზე (მაგ., დაჯავშნის
კომისიებში), რადგან დღეს სასტუმროების მფლობელების უმეტესობა სტუმრებს იღებს
ინტერნეტით დაჯავშნული პორტალების საშუალებით (booking.com; airbnb.com) ვიდრე
ადგილობრივი ან ეროვნული მარკეტინგული ასოციაციების მეშვეობით.

ბოლოდროინდელმა ანალიზებმა ცხადყო, რომ სოფლის ტურიზმის ორგანიზაციებს

შეუძლიათ წარმატების მიღწევა ინდივიდუალური ადგილობრივი მიკრობიზნესების
ჯგუფების მართვაში და საკუთრებაში, ან კერძო სექტორსა და სახელმწიფო ხელისუფლებას
შორის ერთობლივი საწარმოების მიერ. ქსელების და, გარკვეულწილად, კლასტერებისა და
66
ალიანსების განვითარება რთული პროცესია და მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული
სოფლის მეწარმეებს შორის ნდობაზე და თემების სურვილზე გააძლიერონ ინოვაციების,
თანამშრომლობის, ალიანსების შექმნისა და აქტიური მუშაობის შესაძლებლობები.
გრძელვადიანი მიზნების მიღწევა. ასეთ სოციალურ ურთიერთქმედებას შეუძლია შექმნას
მყარი სოციალური კაპიტალი. დაინტერესებული მხარეების ერთობლივი ვალდებულება
ქსელებში და საჯარო და კერძო პარტნიორობაში ხელს უწყობს ინდივიდუალურ ბიზნესს და
რეგიონალურ სტრატეგიულ განვითარებას, რაც შეიძლება სასარგებლო იყოს მთელი
საზოგადოებისთვის.

სასწავლო დიზაინი

სასწავლო კონტექსტი

ეს კვლევა არის პროექტის ”ტრანსდისციპლინარია მდგრადი ტურიზმის განვითარებისათვის

კავკასიის რეგიონში | CaucaSusT”, რომელიც დაფინანსებულია ავსტრიის განვითარების
სააგენტოს (ADA) მიერ ავსტრიის პარტნიორობის პროგრამით უმაღლესი განათლებისა და
განვითარების კვლევაში (APPEAR). პროექტი ეხება სომხეთისა და საქართველოს
უნივერსიტეტებში ტრანსდისციპლინური სწავლებისა და კვლევის სფეროში
შესაძლებლობების განვითარებას, მჭიდრო ტურიზმის განვითარებაზე ეს ნაშრომი
კონკრეტულად ეხება სოფლის ტურიზმის განვითარების პროექტებს, რომლებიც ახლახანს
წამოიწყეს საერთაშორისო ორგანიზაციებმა საქართველოში და, კერძოდ, მიზანშეწონილობის
კვლევებს ADA– ს მიერ ”მდგრადი მთის ტურიზმი და ორგანული სოფლის მეურნეობა
საქართველოში” და ჰოლანდიის საელჩოს მიერ საქართველოში ”ფაქტების დადგენა
საქართველოში აგროტურიზმის განვითარების გასაუმჯობესებლად ”.

კვლევის მიზნები

ამ დარგის ინსტიტუციონალიზაციისა და პოპულარიზაციისთვის საჭირო სტრატეგიული

მოქმედებების იდენტიფიცირების მიზნით, ჩვენი ემპირიული კვლევის მიზანი იყო:

 საქართველოში სოფლის ტურიზმის ამჟამინდელი სტატუსის დადგენა: ძირითადი

ტერმინები, განმარტებები და ინსტიტუციური განვითარება;
 შეისწავლეთ სხვადასხვა დაინტერესებული მხარეების მიერ სოფლის ტურიზმის
როლის აღქმა მდგრადი განვითარების კონტექსტში;
 იმსჯელეთ გამოვლენილ პრობლემებსა და შეზღუდვებზე; და
 რეკომენდაციების შემუშავება და შესაბამისი ქმედებები საქართველოში სოფლის
ტურიზმის მდგრადი მომავლის უზრუნველსაყოფად.

ჩვენ განვახორციელეთ თვისობრივი კვლევის დიზაინი, რომელიც ემყარებოდა დოკუმენტის

ანალიზს და ნახევრად სტრუქტურირებულ ინდივიდუალურ, ასევე ჯგუფურ ინტერვიუებს
სხვადასხვა დაინტერესებულ მხარეებთან. შვეიცარიის განვითარებისა და თანამშრომლობის
სააგენტოს (SDC) მიერ ინიცირებული სოფლის განვითარების პროექტის ყოფილი მენეჯერის
პირველი ავტორის პირადი გამოცდილება და მისი მონაწილეობა როგორც ადგილობრივი
კონსულტანტი აგროტურიზმის განვითარების პროექტებში, ხელი შეუწყო პრაქტიკის
შესაბამისობის ასახვას და გააფართოვეთ პერსპექტივა.

67
კვლევის პროცესი სამი ფაზისგან შედგებოდა, როგორც ეს ასახულია მონაცემთა
შეგროვებაში: სამაგიდო კვლევა (დოკუმენტები, პუბლიკაციები, სტრატეგიები),
რეგიონალური ვიზიტები ადგილობრივ მომსახურების მიმწოდებლებთან საქართველოს სამ
რეგიონში (კახეთი, იმერეთი და ზემო სვანეთი) და ინტერვიუები ექსპერტებთან და
ხელისუფლებისა და ადგილობრივი თემების წარმომადგენლები; (2) მონაცემთა ანალიზი და
დისკუსია: ემპირიული მონაცემების ანალიზი შინაარსის ანალიზის კონცეფციების
გამოყენებით, შედეგების შეფასება და სტრუქტურა და შედეგების გადამოწმება
დაინტერესებულ მხარეებთან სემინარებში და ამ გამოხმაურების საფუძველზე, მონაცემთა
დამატებითი შეგროვება; დასკვნებისა და სტრატეგიული რეკომენდაციების ფორმულირება.
წინასწარი დასკვნები შემუშავდა მონაცემთა ანალიზის საფუძველზე და შედეგები
განიხილეს დაინტერესებულ მხარეებთან 2017 წლის თებერვალში საქართველოს ფერმერთა
ასოციაციის ორგანიზებით, ხოლო ავსტრიის განვითარების სააგენტომ 2018 წლის ივნისში
ზემო სვანეთსა და თბილისში. ამ დისკუსიების საფუძველზე საბოლოოდ შეიძლება
ჩამოყალიბდეს დასკვნები.

სულ გამოიკითხა 40 ადამიანი, მათ შორის ეროვნული და რეგიონული ტურისტული

ორგანიზაციების, არასამთავრობო ორგანიზაციების, ტუროპერატორებისა და სოფლის
ტურიზმის მეწარმეების წარმომადგენლები და ტურიზმის ეროვნული და საერთაშორისო
კონსულტანტები.

დასკვნები

სოფლის ტურიზმი საქართველოში

ურთიერთგაგების ევოლუცია და განვითარება

1990-იანი წლების შემდგომი სოფლის ტურიზმის მრავალმხრივი ხასიათი განასხვავებს მას

საქართველოში ტურიზმის ადრინდელი ფორმებისგან. დღეს სოფლის ტურიზმს
განიხილავენ ტუროპერატორები და სამთავრობო და არასამთავრობო ორგანიზაციები.
სოფლად ტურიზმის ბოლოდროინდელი განვითარების ფესვები მეღვინეობის ძველი
ტრადიციის, ქვევრის აღორძინების დროიდან იწყება. ქვევრი არის უძველესი ქართული
ღვინის ჭურჭელი, რომელიც მზადდება თიხისგან და ჩაყრილია მიწაში ღვინის დუღილის,
შენახვისა და დაძველებისთვის. ეს უნიკალური ღირსშესანიშნაობაა და საერთაშორისო
ვიზიტორების ინტერესი, რომ გაეცნონ ამ მეღვინეობის ტრადიციას, "აიძულა" ფერმერები
მონაწილეობა მიიღონ ტუროპერატორების პროგრამებში, რომლებიც გთავაზობთ ფერმებში
ვიზიტებს.

ტურიზმის ალტერნატიული ფორმების განსაზღვრა და გაგება განიხილეს 2006 წლიდან,

როდესაც შვეიცარიის განვითარებისა და თანამშრომლობის სააგენტომ (SDC) წამოიწყო
პროექტი სოფლის ტურიზმის განვითარების შესახებ. პროექტი განხორციელდა ბიოლოგიურ
ფერმერთა ასოციაციის ელკანას მიერ. ეს ხელს უწყობდა სოფლის ტურიზმს, როგორც
დამატებითი შემოსავლის წყაროს ფერმერებისა და სოფლის მაცხოვრებლებისთვის.
პროექტმა მხარი დაუჭირა სოფლის ტურიზმის პირველი ქსელის შექმნას საქართველოში
2007 წელს. ამჟამად ამ ქსელში გაერთიანებულია 190 წევრი სხვადასხვა რეგიონიდან. ას
68
სამოცი საოჯახო სასტუმრო აკმაყოფილებს ელკანას მომსახურების ხარისხის კრიტერიუმებს.
2008 წლიდან ელკანა არის ევროპის სოფლის ტურიზმის ფედერაციის (EuroGite) წევრი.

ელკანა, როგორც საქართველოში სოფლის ტურიზმის პროექტების განვითარების პიონერი,

აღწერს სოფლის ტურიზმს, როგორც ”ტურისტულ მომსახურებას სოფლებში და პატარა
ქალაქებში, რომელიც დაფუძნებულია ადგილობრივ რესურსებზე, რომელიც
დაკავშირებულია ტრადიციულ სოფლის მეურნეობასთან და კულტურულ და ბუნებრივ
ღირებულებებთან”. ტურიზმის მოთხოვნილებასთან დაკავშირებით, ელკანამ სოფლის
ტურიზმი აღნიშნა, რომ იგი აკმაყოფილებს ტურისტების საჭიროებას: ”უნდა მოიცილონ
ხმაურიანი და სტრესული გარემო, დაისვენონ წყნარ, ურბანულ გარემოში და დატკბნენ
სუფთა ჰაერით, ლამაზი პეიზაჟებით, სუფთა პროდუქტები და სტუმართმოყვარე
მასპინძლები ”.

მომდევნო წლებში საქართველოში სოფლის ტურიზმი გაგებული იქნა ფართო გაგებით და

მოიცავს ბუნების ტურიზმს, აგროტურიზმს და კვების და ღვინის ტურიზმს. თეორიული
კონტრიბუციების რაოდენობის გათვალისწინებით, რომლებიც ეხება აგროტურიზმის
კონცეფციას, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ "სტუმრობა ფერმებში" უფრო შესაფერისი
ტერმინია ქართულ კონტექსტში.

დღეს შვიდი ინდივიდუალური ასოციაცია თბილისში და ერთი სამთავრობო ორგანიზაცია

ბათუმში (აჭარა, დასავლეთ საქართველო) ხელს უწყობენ სოფლის, ეკო და ღვინის ტურიზმს
საქართველოში. ისინი უზრუნველყოფენ ტექნიკურ დახმარებას და მარკეტინგს და მხარს
უჭერენ საერთაშორისო პროექტებს.

საქართველოში არ არსებობს ზუსტი სტატისტიკა სოფლის ან აგროტურიზმის შესახებ.

ამასთან, მცირე საოჯახო სასტუმროების წილი სოფლის რეგიონებში, როგორც ეს ნაჩვენებია
ნახატებში 5 და 6, კარგი მაჩვენებელია რეგიონული ტურიზმის განვითარების ფარდობითი
მნიშვნელობისა. რეგისტრირებული განსახლების ერთეულების პროცენტული რაოდენობა,
რომლებიც ხუთი ან ნაკლები ოთახი აქვთ საქართველოს სოფლად, არის 43% მთლიანი
განსახლებისა და დაახლოებით 11.5% სოფლის ტურიზმის საწოლებისა.

სოფლის ტურიზმის ეროვნული პოლიტიკის ჩარჩო

სოფლის ტურიზმი გახდა სამთავრობო ორგანიზაციების ფართო სპექტრისა და მათი

სტრატეგიული დოკუმენტების განუყოფელი ნაწილი. 2015 წლის დეკემბერში მიღებული
საქართველოს ტურიზმის განვითარების ეროვნული სტრატეგიის 10-წლიანი გეგმა მიზნად
ისახავს ვიზიტორების ავთენტურ გამოცდილებას, ხარისხიან მომსახურებებს, საჯარო და
კერძო სექტორის ინვესტიციებს და მთავრობას, ინდუსტრიას, არასამთავრობო
ორგანიზაციებსა და თემებს შორის უკეთეს პარტნიორობას. მიუხედავად იმისა, რომ
სტრატეგია ეხება ბუნებისა და კულტურის დაცვას და ვიზიტორთა უნიკალურ ავთენტურ
გამოცდილებას, არ არსებობს აშკარა მითითებები ტურიზმის ალტერნატიულ ფორმებზე,
როგორიცაა სოფელი, აგრო ან ეკოტურიზმი. მიუხედავად ამისა, 2012 წელს საქართველოს
ტურიზმის ეროვნულმა ადმინისტრაციამ (GNTA) დაიწყო სოფლისა და ღვინის ტურიზმის
ხელშეწყობა ქვეყანაში ღვინის მარშრუტების იდენტიფიცირებით და მარკირებით. 1997
69
წლიდან საქართველოს კანონი ტურიზმისა და ჯანმრთელობის კურორტების შესახებ
მოძველებულია და არ ასახავს პოლიტიკის ახალ მიმართულებას.

მთის სპეციფიკური კანონი და მთის განვითარების სტრატეგია ხელს უწყობს მთის ტურიზმს,
როგორც მდგრადი განვითარების ვარიანტს. გარდა ამისა, მცირე და საშუალო საწარმოების
განვითარების სტრატეგია, რომელიც მიღებულ იქნა 2016 წელს, ხაზს უსვამს პრინციპს "ჯერ
მცირე იფიქრე", რომელიც შემოთავაზებულია ევროკავშირის ე.წ. მცირე ბიზნესის აქტი
ევროპაში და მხარს უჭერს ინვესტიციების კერძო ფორმებს სოფლებში და მთის ადგილები.

ასოცირების ხელშეკრულება ევროკავშირს შორის და საქართველო ხელს უწყობს სათემო

ტურიზმს საქართველოში და ყველა დაინტერესებული მხარის თანამშრომლობას.
ხელშეკრულების მე -9 მუხლში ნათქვამია, რომ საქართველომ უნდა შეინარჩუნოს
”პარტნიორობა საზოგადოების, კერძო და საზოგადოების ინტერესებს შორის ტურიზმის
სფეროში, რომლის მიზანია გააძლიეროს კონკურენტუნარიანი და მდგრადი ტურიზმის
ინდუსტრია, როგორც ეკონომიკური ზრდისა და გაძლიერების გენერატორი. დასაქმება და
საერთაშორისო გაცვლა ”. 330-ე სტატიაში ნახსენებია "თემზე დაფუძნებული ტურიზმის
განვითარება და ხელშეწყობა" როგორც ეკონომიკური განვითარების მნიშვნელოვანი სფერო.

საერთაშორისო პროექტები სოფლისა და აგროტურიზმის შესახებ.

კონცეფცია "ერთი სოფელი - ერთი პროდუქტი", რომელიც წამოიწყო იაპონიის

საერთაშორისო თანამშრომლობის სააგენტომ (JICA), ხაზს უსვამს ტურიზმს და სოფლის
მეურნეობას, როგორც თანამშრომლობის მნიშვნელოვან ფორმებს სოფლის ეკონომიკური
ზრდისთვის. ავსტრიის განვითარების სააგენტო (ADA) მხარს უჭერს სოფლის და მთის
ტურიზმის მდგრად განვითარებას საქართველოში, როგორც ეკონომიკური ზრდის
განმტკიცების პერსპექტიული პუნქტები

ქვეყანაში. პროექტი "მდგრადი სამთო ტურიზმი და ორგანული სოფლის მეურნეობა",

რომელიც 2018 წელს დაიწყო, მიზნად ისახავს სიღარიბის შემცირებას და გარიყულობას
შემოსავლის გენერირების ახალი შესაძლებლობების შექმნით.

მდგრადი მთის ტურიზმი და ორგანული მეურნეობა. გერმანიისა და შვედეთის

განვითარების სააგენტოები (გერმანიის საერთაშორისო თანამშრომლობის საზოგადოება და
შვედეთის საერთაშორისო განვითარების სააგენტო) საქართველო სოფლად ტურიზმს
სიღარიბის დაძლევის, მცირე და საშუალო ბიზნესის განვითარების, გენდერული
თანასწორობისა და გარემოს დაცვის ეფექტური საშუალებად მიიჩნევს. აგროტურიზმს მხარს
უჭერს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის სურსათისა და სოფლის მეურნეობის
ორგანიზაცია (FAO) ქვეყნის 2016–2020 ქვეყნის პროგრამის ფარგლებში, რომელიც
ფოკუსირებულია რეგიონალური და სექტორული ღირებულების ჯაჭვის განვითარებაზე.
გარდა ამისა, USAID "Zrda" პროექტი (2016-2020) მხარს უჭერს ახალი ნიშური ტურიზმის
პროდუქტებისა და ტურისტული მიმართულებების განვითარებას. იგი მხარს უჭერს
რეგიონული საჯარო და კერძო სექტორების თანამშრომლობას რეგიონული განვითარების
მოდელის დანერგვის გზით.

მსახიობების შეხედულებები სოფლის ტურიზმისა და რეგიონული განვითარების შესახებ

70
ინტერვიუები პროექტის მენეჯერებთან და ექსპერტებთან ასახავს სოფლის ტურიზმის
განვითარების სხვადასხვა პერსპექტივას და აღქმას, რაც ზოგადად აცნობიერებს მის
მნიშვნელოვან როლს, როგორც კატალიზატორი ბუნების და კულტურის შენარჩუნების,
სოფლის აღორძინების, ტრადიციული პროდუქტების გაფასების და თემების
განვითარებისათვის. . განვითარების პროცესებში სოფლის ტურიზმის როლის
განსხვავებული პერსპექტივისა და აღქმის მიუხედავად, პროექტებს ბევრი საერთო აქვთ
პროექტის განვითარების პრაქტიკაში, კერძოდ, ადგილობრივი საზოგადოების ინტეგრაციაში
დაგეგმვისა და განხორციელების პროცესებში. ადგილობრივ მსახიობებს სჭირდებათ მეტი
ინფორმირებულობა მათი ცოდნის როლისა და მნიშვნელობის შესახებ

საზოგადოების განვითარების მოტივაცია. პროექტის მენეჯერებმა ასევე ხაზი გაუსვეს, რომ

დასავლელი ექსპერტებისა და განვითარების სააგენტოების მიერ შემოთავაზებული სათემო
დაფუძნებული სოფლის ტურიზმის განვითარების მოდელები თავდაპირველად ყურადღებას
არ აქცევდნენ ადგილობრივ არადასავლურ პერსპექტივებს და ცოდნას. სხვა ქვეყნებში
წარმატებით შემუშავებული მეთოდოლოგიური მიდგომები ყოველთვის არ აღმოჩნდა
შესაფერისი საქართველოსთვის, მმართველობის სხვადასხვა სოციალური სტრუქტურისა და
ტრადიციების გამო.

არსებობს მხოლოდ რამდენიმე წარმატებული სათემო ორგანიზაცია, სოფლის ტურიზმის

ორგანიზაცია, ძირითადად საქართველოს ეროვნული პარკებისთვის. პროექტების
უმეტესობას პრობლემები აქვს კომუნიკაციისა და ნდობის გამო თემის წევრებს შორის.
თუშეთის დაცული ტერიტორიების მეგობართა ასოციაციის წარმატება საზოგადოების
მობილიზაციისა და გაძლიერების ხანგრძლივი პროცესის შედეგია. მონაწილეობის
განვითარების მიდგომები, რომელსაც ხელს უწყობდა ეროვნული პარკებისა და ბუნების
დაცვის სააგენტოების ადმინისტრაცია, თვლიდა პროცესს, რომელსაც საზოგადოება უნდა
გაევლო ტურიზმის მისაღებად, როგორც მდგრადი განვითარების იარაღად და გაზრდიდა
ძალისხმევას და ქსელის შექმნას. დღეს თუშეთის დაცული ტერიტორიების მეგობართა
ასოციაცია არის მთავრობის, არასამთავრობო ორგანიზაციების და საერთაშორისო
განვითარების სააგენტოების ადგილობრივი სტრატეგიული პარტნიორი. იგი ხელს უწყობს
კულტურული ლანდშაფტების დაცვას და აღდგენას თუშეთის მთიან რაიონებში, სადაც
ძველი, უნიკალური არქიტექტურა და კულტურული პეიზაჟები სტუმრების მთავარი
ატრაქციონებია.

აშკარაა, რომ გარემოსდაცვითი ორგანიზაციები, როგორიცაა WWF, Nacres, საქართველოს

ეკოტურიზმის ასოციაცია და კავკასიის გარემოსდაცვითი არასამთავრობო ორგანიზაციების
(არასამთავრობო ორგანიზაციების) ქსელი (CENN), აღიარებენ ტურიზმს, როგორც
ადგილობრივ მოსახლეობასთან კომუნიკაციის, შემოსავლის გამომუშავების და მენეჯმენტის
ინსტრუმენტს. ბუნებრივი რესურსებისა და გარემოს დაცვა. მათ მხარი დაუჭირეს თემზე
დაფუძნებული ტურიზმის კონცეფცია და ხელი შეუწყო ადგილობრივ საქმიანობას დაცული
ტერიტორიების ირგვლივ რეგიონული სამოქმედო ჯგუფების (RAG) მოდელის დანერგვით,
სადაც ძირითადი პარტნიორები არიან ადგილობრივად შექმნილი ეროვნული პარკების
მეგობართა ასოციაცია, საზოგადოება, მომსახურების მომწოდებლები და ადგილობრივი
მუნიციპალიტეტი.

71
RAGs ადგილობრივი სამოქმედო ჯგუფების (LAG) კონცეფციის მსგავსია, რომელიც 2015
წლიდან შემოიღო ევროკავშირის მიერ დაფინანსებულმა ENPARD პროგრამამ ”ახალი მიდგომა
სოფლის განვითარების საქართველოში”. ჯერ არ ჩატარებულა კვლევები იმის თაობაზე, თუ
კოოპერატივების ფორმა სასარგებლოა სოფლის ტურიზმის მეწარმეებისთვის და ENPARD
პროექტებში ამჟამად შეჯამებულია სოფლის მეურნეობის საქმიანობისა და კოოპერატივების
შესახებ მუშაობა.

სოფლის ტურიზმის მეწარმეები და ტურისტული პროდუქტები

საქართველოს სოფლის ტურიზმის მთავარი "მამოძრავებლები" ქალაქური "მეწარმეები"

არიან. ძალიან ხშირად, ისინი აერთიანებენ ინვესტიციას მეორე სახლთან მცირე და საშუალო
ტურიზმის ბიზნესის განვითარებასთან. ამ სახლების უმეტესობაში ოთხიდან რვა ოთახია
ტურისტებისთვის. ბევრი ახალგაზრდა მეწარმე ტოვებს ქალაქს და გადადის სოფლად, ან
ისინი ზაფხულის დროს სოფლებში ატარებენ ტურისტების მისაღებად. ისინი
სტუმართმოყვარეობას აერთიანებენ რეკრეაციულ და სამეურნეო საქმიანობასთან,
ტურისტებს ტრადიციულ საკვებსა და ღვინოს აწვდიან და სთავაზობენ ცხენოსნობას ან
ველო ტურებს.

სოფლის ტურიზმის მეწარმეები, როგორც წესი, იყენებენ ინტერნეტ პლატფორმებს,

როგორიცაა booking.com ან Airbnb, მარკეტინგისთვის. ზოგიერთი მათგანი ეროვნული
ტურიზმისა და ფერმერთა ასოციაციების წევრია. საწოლზე / ღამეში ტარიფები, საუზმის
ჩათვლით, მერყეობს 40 – დან 220 ლარამდე (15 – დან 75 ევრომდე). ელკანას სოფლის
ტურიზმის ქსელის მენეჯერმა აღნიშნა, რომ ქალები საოჯახო სასტუმროების 55% -ს
მართავენ. მან ასევე ხაზი გაუსვა

რომ ქალთა საოჯახო სასტუმროები წარმატებული ხასიათისაა და ბიზნესი ზრდის ქალის

როლს სოფლის საზოგადოებაში. საოჯახო სასტუმროების ბიზნესის დაწყება საქართველოში
ბუმის შედეგს იწვევს; ამასთან, ეს ქმნის პრობლემებს, როდესაც მესაკუთრეები
ინვესტიციურად ახორციელებენ ინვესტიციებს, სათანადო ცოდნის, დაგეგმვისა და
მარკეტინგული კვლევების გარეშე. მომსახურების ფასის გაანგარიშება კვლავ საოჯახო
სასტუმროების მრავალი მფლობელისთვის გამოწვევაა. ისინი მხოლოდ ბაზარზე
შეთავაზებულ ტარიფებს ხედავენ, მაგრამ ცუდად ხვდებიან როგორ იქმნება ისინი. ამ
სექტორში მზარდ კონკურენციასთან ერთად, ამან შეიძლება გამოიწვიოს ეკონომიკური
მარცხი ან გაკოტრებაც კი.

მაღალმთიან რეგიონებში, სოფლის მეურნეობის შეზღუდული რესურსების მქონე ფერმები

უფრო მეტად ტურიზმზეა დამოკიდებული. ისინი ორიენტირებულნი არიან ტურიზმის
ბიზნესში ჩართვაზე შემოსავლის გარდა სოფლის მეურნეობიდან. ამიტომ, ტურიზმი და
სოფლის მეურნეობა მათ მიერ განიხილება როგორც ალტერნატიული საქმიანობა და
კონკურენტული ეკონომიკური საქმიანობა, ვიდრე როგორც დამატებითი საქმიანობა, რამაც
შეიძლება გამოიწვიოს გაუმჯობესება სინერგია და გაზრდილი შემოსავალი ორივე მხრიდან.

საერთაშორისო სტუმრები დაინტერესებულნი არიან ბუნებაზე დაფუძნებული საქმიანობით,

განსაკუთრებით მაღალმთიან ადგილებში, აგრეთვე კულტურული და სათავგადასავლო
ტურიზმის აქტივობებით. ძალიან პოპულარული გახდა მოგზაურობა, რომელიც

72
დაფუძნებულია ფერმერულ და საოჯახო სასტუმრო სახლებზე. ამასთან, მასპინძელთა
უმეტესობა მხოლოდ საწოლსა და საუზმეზე მომსახურებას აწვდის და მათ არ აქვთ
ინოვაციები, როგორიცაა აქტიური გამოცდილების შეთავაზება, ასევე სეზონური და
ადგილობრივი კერძები. გათბობის პრობლემების გამო, ბიზნესის უმეტესობა მხოლოდ
ზაფხულის სეზონზე მუშაობს, გარდა იმ რამდენიმეისა, რომლებიც სათხილამურო
კურორტებთან ახლოს მდებარეობს.

დისკუსია: პრობლემები და შეზღუდვები

ევროპაში ევოლუციის გათვალისწინებით [1,4] შეგვიძლია ვთქვათ, რომ სოფლის ტურიზმი

საქართველოში განვითარების საწყის ეტაპზეა და ეძებს უფრო ეფექტურ მიდგომებს და
ძალისხმევის კონსოლიდაციას. სოფლის ტურიზმი გახდა ძალიან მოთხოვნადი ბიზნესი
სოფლის მაცხოვრებლებისთვის და სულ უფრო ფინანსდება და მხარს უჭერს სხვადასხვა
ორგანიზაციები. ჩვენი კვლევის შედეგად გამოვლინდა შემდეგი გამოწვევები და
შეზღუდვები შემდგომი სტრატეგიული განვითარებისათვის: კოორდინაცია, მმართველობა
და მენეჯმენტი, შესაძლებლობების განვითარება და ინფორმირებულობა, პროდუქტის
დივერსიფიკაცია და მარკეტინგი.

სოფლის ტურიზმის ცენტრალური დახმარების სტრუქტურის დაკარგვა

საქართველოში არ არსებობს სოფლის ტურიზმის განვითარების საერთო ხედვა ან

გრძელვადიანი სტრატეგია და, შესაბამისად, ინდივიდუალური პროექტების განვითარება
გარკვეულწილად სპონტანური და ფრაგმენტულია. ზოგიერთ შემთხვევაში, მთავრობასა და
ადგილობრივ ტურიზმის მიმწოდებლებს შორის არსებობს კონფლიქტებიც, მაგალითად,
მაღალმთიან რაიონებში გზის მშენებლობის პოზიტიური ან უარყოფითი გავლენის
განხილვისას, ან როდესაც ტურისტული მარშრუტები მითითებულია ადგილობრივი
სოფლებისა და თემების ინტეგრირების გარეშე.

სამწუხაროდ, ტურიზმის გავლენა ჩვეულებრივ განიხილება ტურიზმის ზრდისა და

შემოსავლის თვალსაზრისით, ხოლო სხვა სოციალური და გარემოს დაცვის მოქმედი პირები
თანაბრად არ არის გათვალისწინებული. არსებობს მიმართულებები, რომლებსაც ბოლო
დროს მხარი დაუჭირეს ეროვნული და საერთაშორისო ინსტიტუტების მხრიდან, სადაც
ეკონომიკური გავლენა დადებითია, ხოლო გარემოზე საკმაოდ უარყოფითი გავლენა (მაგ.
სტეფანწმინდა ყაზბეგის რეგიონში).

სოფლის ტურიზმის პროვაიდერებს სჭირდებათ ეროვნული ორგანიზაციების მხარდაჭერა

და ლობირება. არსებული პოლიტიკის დოკუმენტები ეფექტურად უნდა იყოს
ჰარმონიზებული ახალი პოლიტიკის მიმართულებებთან, განსაკუთრებით ევროკავშირისა
და საქართველოს ასოცირების ხელშეკრულებასთან, განსაკუთრებით ეს ეხება
დანიშნულების მართვის ორგანიზაციების შექმნის იურიდიულ ჩარჩოს. დანიშნულების
მენეჯმენტის წარმატებული მაგალითები არსებობს ევროპის სხვადასხვა რეგიონში და ეს
კონცეფცია ემყარება კარგ თანამშრომლობას მომსახურების მიმწოდებლებს, საზოგადოების
მიერ მართულ პროდუქტებს, ეფექტურ ბრენდინგსა და პარტნიორობას, რაც ხელს უწყობს
სოფლის მართვის სისტემაში დეცენტრალიზაციის პროცესებს.

სოფლის ტურიზმის შეზღუდული საერთო გაგება

73
ტურიზმის ალტერნატიული ფორმების ტერმინოლოგიას და ტურიზმთან დაკავშირებულ
მიზნებს ბოლო სტრატეგიულ დოკუმენტებში სჭირდება საერთო გაგება და უკეთესი
ინტეგრაცია. სოფლის ტურიზმის კონცეფციის ჰოლისტიკური ხედვა, რასაც მხარს უჭერს
ევროკავშირი, ითხოვს საზოგადოებაზე დაფუძნებულ ტურისტულ საქმიანობას,
მონაწილეობას, ინტეგრაციას და თანამშრომლობას სექტორებში.

RAG და LAG კოლაბორაციული მიდგომები შესანიშნავად ემხრობიან თემებზე დაფუძნებულ

პროექტებს, რადგან ისინი აძლიერებენ პროექტის განხორციელების გამჭვირვალობას და
ამაღლებენ სხვადასხვა ადგილობრივი მომსახურების მომწოდებლების ინფორმირებულობას.
ისინი ხელს უწყობენ ტერიტორიულ მიდგომას და აღიარებენ დაინტერესებული მხარეების
როლს ტერიტორიული განვითარების გზების განსაზღვრაში. კითხვა, თუ რამდენად
სასარგებლოა კოოპერატივების ფორმა სოფლის ტურიზმის მეწარმეებისთვის, საჭიროებს მეტ
კვლევას და მონიტორინგს.

სოფლის ტურიზმის ინოვაციური პროდუქტების ნაკლებობა

ბევრი ტურისტი ეძებს მრავალფეროვან გამოცდილებას, თუნდაც მოკლედ დასვენების დროს

სოფლად. მდგრადი ტურიზმის პრინციპები მოითხოვს კარგ კავშირს ადგილობრივი სოფლის
მეურნეობის პროდუქტთა ქსელთან და ტურიზმს შორის. სოფლის ტურიზმის მეწარმეები
საქართველოში საკმარისად არ იყენებენ ადგილობრივ სასოფლო-სამეურნეო და
გარემოსდაცვით რესურსებს თავიანთ ბიზნესში. მიუხედავად იმისა, რომ ბევრ სფეროში
ბევრი ადგილობრივი ცოდნა არსებობს, თემები თითქმის არ სარგებლობენ ამით.
ადგილობრივი კულინარიული ტრადიციები ხელს შეუწყობს უფრო ავთენტურ
გამოცდილებას. ყაზბეგის რეგიონში ტურისტებთან ინტერვიუების თანახმად, მათი საერთო
კმაყოფილების მიუხედავად, ისინი ხაზს უსვამენ უფრო მეტ ხარისხზე ორიენტირებულ
მომსახურებას და მრავალფეროვნებას ტრადიციული კერძებისთვის კაფეებსა და პატარა
რესტორნებში, ბერძნული სალათის ნაცვლად. ხელუხლებელი მთების მოგზაურები ეძებენ
კონკრეტულ პროდუქტებს რეგიონიდან და მზად არიან გადაიხადონ თუნდაც მაღალი
ფასები მათთვის.

მცირე, ოჯახის საკუთრებაში არსებული ბიზნესის წამოწყების ყველაზე კონკურენტუნარიანი

ნაწილი დამოკიდებულია პიროვნებებსა და გამოცდილებაზე, რომლებიც შემოთავაზებულია
ადგილზე და არა (აშენებულ) კაპიტალზე. ტურისტული ინფრასტრუქტურა და
მომსახურების ხარისხი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია, მაგრამ ისინი არ არიან საკმარისი
ვიზიტორების მოსაზიდად. სოფლის ტურიზმის პროექტებსა და სამომავლო სტრატეგიებს
ხელი უნდა შეუწყონ ინოვაციებს, რაც ხელს შეუწყობს სოფლის ტურიზმის ინოვაციური
პროდუქტების დივერსიფიკაციას და ინოვაციურ პროდუქტებს (როგორიცაა "მუსიკალური
ტურები სვანეთში", "ხალხური საცეკვაო ტური აჭარაში" ან "სოფლის მეურნეობის ტურები
კავკასიაში). ”). ადგილობრივი ინიციატივების მიერ შემუშავებული და მართული
პროდუქტები ქმნის იდენტურობას, შთამბეჭდავ სურათს და უნიკალურ "სულს"
დანიშნულების ადგილისთვის.

გარდა ამისა, სოფლის ტურიზმის პროდუქტებისა და მომსახურებების განვითარება

მოითხოვს ადგილობრივი თემების ინტეგრირებას დაგეგმვისა და მართვის პროცესებში.
ცოტა ხნის წინ განვითარებულმა საფეხმავლო ბილიკებმა ხევსურეთში, რაჭა-ლეჩხუმსა და

74
ზემო სვანეთში (საქართველოს მთიანი რეგიონები) უკეთესად უნდა ინტეგრირდნენ
ადგილობრივ თემებში. ეს თანამშრომლობა ასევე მნიშვნელოვანია ბილიკების
რეგულარული მონიტორინგისა და შენარჩუნებისთვის. გარდა ამისა, ზამთრის სეზონი
მოითხოვს განსაკუთრებულ ყურადღებას და დახვეწას პოტენციური საქმიანობის,
როგორიცაა თოვლის ფეხსაცმლის შეჯვარება ან სათხილამურო სპორტი და უკეთესი
კავშირები სოფლის ტურიზმის მეწარმეებთან.

ინფორმირებულობის და შესაძლებლობების ნაკლებობა ადგილობრივ და ეროვნულ დონეზე

მოგზაურები მოითხოვენ პროფესიონალურ მომსახურებას, სურსათის უვნებლობას და

უსაფრთხოებას. მასპინძელი თემები კვლავ აწყდებიან კომუნიკაციის, ბიზნესის დაგეგმვისა
და მენეჯმენტის, ფასების გაანგარიშებისა და (ციფრული) მარკეტინგის პრობლემებს.
მომსახურების ხარისხისა და სტანდარტების შესახებ ცნობიერების ამაღლება, მატერიალური
და არამატერიალური მემკვიდრეობის შეფასება და დაძლევა და სოფლის ტურიზმის ზოგადი
პრინციპები, როგორც მდგრადი განვითარების ძირითადი ასპექტები, აუცილებელია. არის
შემთხვევები მთიან რეგიონებში (მესტია, თუშეთი და ყაზბეგი), როდესაც ადგილობრივმა
მოსახლეობამ გარემონტდა სახლები და გაანადგურა ტერიტორიის ვინაობა. ზოგიერთმა
ახლად განვითარებულმა კონსტრუქციამ და მასშტაბურმა ინვესტიციურმა პროექტებმა მთიან
მიმართულებებში შეცვალა "აზრი" ტერიტორიის. ამ თვალსაზრისით, ყოველთვის
სასარგებლოა კომუნიკაციური ღონისძიებების ორგანიზება, როგორიცაა ფორუმები და
კონფერენციები, სხვადასხვა დაინტერესებული მხარეებისა და მკვლევარებისთვის სოფლის
ტურიზმის პრინციპების, გამოცდილების, განვითარების მეთოდოლოგიებისა და
საგანმანათლებლო მასალების განხილვის მიზნით.

საქართველოს სოფლის ტურიზმის დაბალი ხილვადობა ეროვნულ და საერთაშორისო

დონეზე

ძლიერი სოფლის ბიზნესი, რომელიც წარმოადგენს საქართველოს სოფლის ტურიზმის

მთავარ მამოძრავებელს, ხელს უწყობს მათ მომსახურებას საკუთარი ვებ – გვერდების
საშუალებით და ასევე იყენებს ინტერნეტით დაჯავშნის საერთაშორისო სისტემებს. ვინაიდან
საქართველოში არ არსებობს სოფლის ტურიზმის ცენტრალური წამყვანი სტრუქტურა,
სოფლის ტურიზმის პროდუქტის ხილვადობა შეზღუდულია როგორც საერთაშორისო, ასევე
შიდა ბაზარზე. არსებულ ასოციაციებს არ აქვთ მკაფიო მანდატი სოფლის ტურიზმის ბაზრის
შესასრულებლად, რადგან ეს მათი ძირითადი მისია არ არის. სოფლის ტურიზმს სჭირდება
ხილული და გამოყოფილი ვებსაიტი, სადაც პროდუქციის წარდგენა შესაძლებელია მათი
უნიკალური ბუნებით.

კვლევის შესაძლო შეზღუდვები

ჩვენს ინტერვიუებსა და ჯგუფურ დისკუსიებში მრავალი სხვადასხვა ორგანიზაციის და

გეოგრაფიული ადგილის დაინტერესებული მხარეების ჩართვით, ჩვენ შევეცადეთ
შეგვეკრიბა და ჩართულიყო ფართო სპექტრი

გამოცდილება და მოსაზრებები. ამასთან, ჩვენთვის ცნობილია, რომ ჩვენი ემპირიული

კვლევის ჩარჩომა პირობებმა შესაძლოა გარკვეული გავლენა იქონიოს პერსპექტივების
დიაპაზონში:
75
საერთაშორისო დონორი ორგანიზაციები, საერთაშორისო განვითარების ამჟამინდელი
პარადიგმების შესაბამისად - როგორც ეს მოხდა ჩვენს კვლევაში - ჩვეულებრივ იზიდავს
მსახიობებს, რომლებიც ორიენტირებულია ინტეგრაციული და კოოპერატიული
მიდგომებისკენ. ამრიგად, შეიძლება ხელიდან გავუშვათ იმ მსახიობების გარკვეული
პერსპექტივები, რომლებსაც ურჩევნიათ იმოქმედონ როგორც "მარტოხელა მებრძოლები"
საკუთარი ბაზრის ინდივიდუალური ნიშების დამკვიდრებით და დაცვით, რეგიონალურ
დონეზე სხვა საქმიანობასთან კავშირის გარეშე ასევე, გლობალურად აქტიური
კორპორატიული ბიზნესის პერსპექტივები (მაგალითად, სასტუმროების საერთაშორისო
ქსელები, სატრანსპორტო ინდუსტრია) შესაძლოა ნაკლებად იყოს წარმოდგენილი კვლევაში.
ამის მიუხედავად, ჩვენ მიგვაჩნია, რომ ჩვენი შედეგები ქმნის საკმარის საფუძველს შემდეგი
რეკომენდაციებისთვის და რომ მათი განხორციელება სასარგებლო იქნება სოფლის
ტურიზმის მოთამაშეთა დიდი უმრავლესობისთვის.

წინადადებები ინსტიტუციონალიზაციისა და შემდგომი მენეჯმენტის შესახებ

ჩვენ რეკომენდაციას ვუწევთ ორ დამატებით ზომას საქართველოში სოფლის ტურიზმის

ინსტიტუციონალიზაციისა და ამ დარგის შემდგომი განვითარების მიზნით.

უნდა შეიქმნას სოფლის ტურიზმის ეროვნული ასოციაცია, რომელიც გაერთიანდება

სხვადასხვა ინიციატივებისა და მასთან დაკავშირებული მომსახურების
მიმწოდებლებისთვის, რათა უზრუნველყოს გრძელვადიანი მდგრადობა და დაიცვას
აგროტურიზმისა და სოფლის ტურიზმის ძირითადი პრინციპები ქვეყანაში. იგი უნდა
მუშაობდეს როგორც ცენტრალური წამყვანი სტრუქტურა სოფლის ტურიზმის სტრატეგიულ
საკითხებსა და ზოგად ნორმებზე, როგორიცაა სტანდარტები, სტრატეგიული განვითარება,
კოორდინაცია ამ სექტორში, საერთაშორისო ორგანიზაციებში შესაძლო ინტეგრაცია და
სოფლის ტურიზმის წარმომადგენლობა შესაბამის საერთაშორისო საქმიანობაში.
ორგანიზაციამ უნდა შექმნას საერთო პლატფორმა დაინტერესებულ მხარეებს შორის
ეროვნულ და რეგიონულ დონეზე, რათა განიხილონ სოფლის ტურიზმის სტრატეგიები,
გამოწვევები და შესაძლებლობები სოფლის ტურიზმის პროდუქტის განვითარების,
ტრენინგის შესაძლებლობების, ლობირების, მარკეტინგისა და ბრენდინგის თვალსაზრისით.

ეროვნულ დონეზე დამატებით რეგიონულმა ორგანიზაციებმა, როგორიცაა დანიშნულების

მენეჯმენტის ორგანიზაციები და ადგილობრივი სამოქმედო ჯგუფები, უნდა ინტეგრირონ
ზოგადი დებულებები რეგიონალურ კანონმდებლობაში, ტურისტების უსაფრთხოების და
უსაფრთხოების სტანდარტების, მენეჯმენტის, მარკეტინგისა და სოფლის ტურიზმის
ბრენდინგის ადგილობრივი თანამშრომლობის მჭიდრო თანამშრომლობით. მეწარმეები,
ფერმერები, რეგიონული მუნიციპალიტეტები და არასამთავრობო ორგანიზაციები.

შემდგომში ჩვენ ვთავაზობთ უფრო კონკრეტულ ქმედებებს ინტერვენციის სხვადასხვა

სფეროში საქართველოში სოფლის ტურიზმის სამომავლო განვითარების მიზნით (იხ.
ცხრილი 2).

საბოლოოდ, შემოთავაზებულმა დამატებითმა ზომებმა და მოქმედებებმა ერთად უნდა

გამოიწვიოს სოფლის ტურიზმის უფრო მდგრადი განვითარება და ასევე დაეხმაროს
76
ტურიზმს ეფექტური წვლილის შეტანაში გაეროს მდგრადი განვითარების მიზნების
განხორციელება.

რეკომენდებული ღონისძიებები საქართველოში სოფლის ტურიზმის განვითარების მიზნით

ინტერვენციის სფერო შემოთავაზებული მოქმედებები

ხელი შეუწყონ კომუნიკაციასა და თანამშრომლობას (როგორც ეროვნულ, ისე რეგიონულ

დონეზე) სოფლად ტურიზმთან დაკავშირებულ ეროვნულ ასოციაციებს, ტურიზმის
ეროვნულ ადმინისტრაციას, მასთან დაკავშირებულ არასამთავრობო ორგანიზაციებსა და
სხვა ინსტიტუტებს შორის (შემოთავაზებული) ინსტიტუტების / სააგენტოების მეშვეობით;
გაითვალისწინონ დაინტერესებული მხარეების ინტერესები გადაწყვეტილების მიღების
პროცესში; ერთობლივი პროექტების წამოწყება.

მენეჯმენტი და მმართველობა

შეიმუშაოს პოლიტიკა და წამოიწყოს სოფლის ტურიზმის სამართლებრივი რეგულაციების

შექმნა ახალი პოლიტიკის მიმართულებების შესაბამისად (ევროკავშირი - საქართველოს
ასოცირების ხელშეკრულება).

საჭიროების შემთხვევაში ქვეყანაში დანიშნულების ორგანიზაციების ქსელის ორგანიზება და

განვითარება

დანიშნულების მენეჯმენტის ორგანიზაციის საქმიანობის ინტერნაციონალიზაცია ევროპულ

პარტნიორებთან გაცვლითი და ერთობლივი პროექტების ინიცირებით, როგორიცაა
დაძმობილების პროექტები ევროპის სხვა რეგიონებთან (მაგ., სამხრეთ ტიროლი იტალიაში ან
ტიროლი ავსტრიაში), მარკეტინგული გეგმების შემუშავების მიზნით დანიშნულების
ადგილები.

შესაძლებლობების განვითარება და ცნობიერების ამაღლება

სისტემური ტრენინგის ორგანიზება და სასარგებლო და განახლებული მასალების მიწოდება

ტურიზმისა და მასპინძლობის სფეროში ინოვაციების კომუნიკაციის, ბიზნესის დაგეგმვისა
და ადმინისტრირების, დანიშნულების მენეჯმენტისა და მარკეტინგისთვის.

ფორუმების, კონფერენციების და სხვა ღონისძიებების ორგანიზება სოფლებში ტურიზმის

მიმართულებით სხვადასხვა დაინტერესებული მხარეების, პრაქტიკოსებისა და
მკვლევარების მონაწილეობით.

პროდუქტის განვითარება და დივერსიფიკაცია

ხელი შეუწყოს ინოვაციური, სათემო ტურიზმის პროდუქტებისა და მრავალჯერადი

გამოცდილების განვითარებას.

მარკეტინგი, ბრენდინგი

სოფლის ტურიზმის ხელშეწყობა საერთაშორისო და ეროვნული ბაზრობებისა და

ელექტრონული მარკეტინგის საშუალებით, რეგიონალური იდენტურობის შესახებ
ცნობიერების ასამაღლებლად და მცირე და საშუალო საწარმოთა (მცირე და საშუალო
77
ბიზნესის) თანამშრომლობის ხელშეწყობა, ხარისხის საერთო კრიტერიუმების დადგენით
დანიშნულების ბრენდები.

ავტორთა წვლილი: კონცეპტუალიზაცია, L.K., A.M. და I.K .; მეთოდოლოგია და ანალიზი, ა.მ .;

მონაცემთა შეგროვება, L.K., T.D. და I.K .; წერა, ლ.კ. და ა. მ. განხილვა და რედაქტირება, A.M., I.K.
და T.D.

დაფინანსება: ეს კვლევა ჩატარდა პროექტის ”ტრანსდისციპლინარობა მდგრადი ტურიზმის

განვითარებისათვის კავკასიის რეგიონში | CaucaSusT ”, რომელიც დააფინანსა ავსტრიის
განვითარების თანამშრომლობამ ავსტრიის პარტნიორობის პროგრამის მეშვეობით უმაღლესი
განათლებისა და განვითარების კვლევაში (APPEAR). ამ კვლევის ნაწილი განხორციელდა
პროექტებში ”მდგრადი ტურიზმი და სოფლის მეურნეობის განვითარება საქართველოში”
(ავსტრიის განვითარების სააგენტო, 2018) და ”საქართველოში აგროტურიზმის განვითარების
გასაუმჯობესებლად ფაქტების ძიება” (ჰოლანდიის საელჩო საქართველოში, 2017).

მადლობა: ამ სტატიის ღია წვდომის ჟურნალში გამოქვეყნებამ მხარი დაუჭირა BOKU Vienna
Open Access საგამომცემლო ფონდმა. მადლობას ვუხდით ყველა რესპონდენტს ჩვენს
გამოკითხვაში მონაწილეობისთვის. ინტერესთა კონფლიქტი: ავტორები არ აცხადებენ
ინტერესთა კონფლიქტს.

გამოყენებული ლიტერატურა

1. ლეინი, ბ. სოფლის ტურიზმი: მიმოხილვა: ტურიზმის კვლევების SAGE სახელმძღვანელო;

Sage Publications Ltd.: ლონდონი, დიდი ბრიტანეთი, 2009; გვ. 354–370.

2.ვილსონი, ს. ფესენმაიერი, დ. რ .; ფესენმაიერი, ჯ. ვან ეს, ჯ. სოფლის ტურიზმის

განვითარების წარმატების ფაქტორები. J. Travel Res. 2001, 40, 132–138. [CrossRef]

3. ტურიზმის სამდივნოს განვითარების კომიტეტი. ტურიზმის სტრატეგიები და სოფლის

განვითარება; OECD: პარიზი, საფრანგეთი, 1994 წ.

4. შესახვევი, ბ. კასტენჰოლცი, ე. სოფლის ტურიზმი: პრაქტიკისა და კვლევის მიდგომები;

ახალი თაობის კონცეფციისკენ? ჯ. ტური 2015, 23, 1133–1156. [CrossRef].

5.ელიზბარაშვილი, ნ. მეესენი, ჰ. ხოეციანი, ა. მელაძე, გ. კოლერი, თ. მთის მდგრადი

განვითარება და რესურსების მენეჯმენტი: სახელმძღვანელო უმაღლესი განათლების
სტუდენტებისათვის; თსუ: თბილისი, საქართველო, 2018; გვ. 304.

6. სომერვილი, პ. ლი, ე. შავგულიძე, რ. კვიტაიშვილი, ი. ანალიტიკური საფუძვლების

შეფასება - სოფლის მეურნეობა (სოფლის პროდუქტიულობა); USAID / Georgia: თბილისი,
საქართველო, 2011 წ.

7.ო’ბრაიენი, დ. ჯ. ვეგრენმა, ს.კ. (რედ.) სოფლის რეფორმა პოსტსაბჭოთა რუსეთში; ვუდრო

ვილსონის ცენტრის პრესა ჯონ ჰოპკინსის უნივერსიტეტის პრესასთან: ვაშინგტონი, აშშ, აშშ,
2002; გვ. 3–5.

78
8.ლიბერალური აკადემია თბილისი. საქართველოს ეკონომიკური გარდაქმნა
დამოუკიდებლობის 20 წლის განმავლობაში: დისკუსიის დოკუმენტის შეჯამება; EastWest
მართვის ინსტიტუტი (EWMI): თბილისი, საქართველო, 2012 წ.

9. საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური (საქსტატი). მოსახლეობის ზოგადი

აღწერა; საქსტატი: თბილისი, საქართველო, 2014 წ.

10. გუგუშვილი, თ. სალუქვაძე, გ. სალუქვაძე, ჯ. ფრაგმენტული განვითარება: ტურიზმიდან

გამომდინარე ეკონომიკური ცვლილებები ყაზბეგში, საქართველო. ანა აგრარელი.
სამეცნიერო 2017, 15, 49–54. [CrossRef].

11.ფარესიშვილი, ო. კვარაცხელია, ლ. მირზაევა, ვ. სოფლის ტურიზმი, როგორც მცირე

ბიზნესის პერსპექტიული ტენდენცია საქართველოში: აქტუალობა, შესაძლებლობები,
თავისებურებები. ანა აგრარელი. სამეცნიერო 2017, 15, 344–348. [CrossRef].

12. ქინქლაძე, რ. საქართველოს აგრარული სექტორის განვითარების თანამედროვე

ტენდენციები და პერსპექტივები. პროცედურა-სოც. ბეჰავ. სამეცნიერო 2015, 213, 562–568.
[CrossRef].

13.ბადურაშვილი, ი. ნადარეიშვილი, მ. ემიგრაციისა და სოფლად ურბანული მიგრაციის

სოციალური გავლენა ცენტრალურ და აღმოსავლეთ ევროპაში, საბოლოო ანგარიში; 2012.
ინტერნეტით ხელმისაწვდომი: ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId= 8862 & langId = fr
(ხელმისაწვდომია 2019 წლის 9 იანვარს).

14. საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტრო. საქართველოს სოფლის განვითარების

სტრატეგია 2017-2020: მომზადებულია ENPARD– ის ჩარჩოებში; MEPA: თბილისი,
საქართველო, 2017 წ.

15. მიგრაციის საკითხთა სახელმწიფო კომისია. 2015 წლის საქართველოს მიგრაციის

პროფილი; მიგრაციის პოლიტიკის შემუშავების საერთაშორისო ცენტრი: ვენა, ავსტრია, 2015
წ.

16. ჭუმბურიძე, მ. ღვინაძე, ნ. გვაზავა, ს. ჰოსნე, რ. ვაგნერი, ვ .; ზურაბიშვილი, თ. მიგრაციის

მდგომარეობა საქართველოში: ანგარიში შემუშავდა ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული
საქართველოს მიგრაციის მენეჯმენტის გაძლიერების პროექტის (ENIGMMA) ფარგლებში;
მიგრაციის პოლიტიკის შემუშავების საერთაშორისო ცენტრი (ICMPD): ვენა, ავსტრია, 2015 წ.

17. ვოლი, ფ. Mosedale, J. პოლიტიკურ-ეკონომიკური გარდატეხი საქართველოში და მისი

შედეგები ტურიზმზე სვანეთში. TIMS. Acta 2015, 9, 91–103. [CrossRef].

ოდლ-ვიზერი, თ. დაქსი, თ. ფიშერი, მ. ახალი მიდგომა საქართველოში სოფლის

მონაწილეობრივი განვითარებისათვის - ცოდნის გადაცემის ასახვა და ინოვაციების
გაძლიერება არაევროპული კონტექსტში. საყრდენი აგრარული ეკონ. 2017, 119, 48–54.
[CrossRef]

19. ხელაშვილი, I. პპინციპები და მეთოდები, რომლებიც გამოხატავს რეკრეაციულ ტესტებს

CCCP (CCP– ს მიერ გამოყენებული გრუზინსკოით). Диссертaции o Земле; 1984.

79
ხელმისაწვდომია ინტერნეტით: http://earthpapers.net/#ixzz5OzpeGVyr (ხელმისაწვდომია 2018
წლის 10 ოქტომბერს).

20. კაპუჩი, მ. პავლიაშვილი, ნ. Zarrilli, L. ახალი ტენდენციები მთასა და მემკვიდრეობის

ტურიზმში: ზემო სვანეთის შემთხვევა საქართველოს ტურისტული სექტორის კონტექსტში.
GeoJ. ტური Geosites 2015, 15, 67–80.

21. პერტაია, გ. დინამიური ინვესტიციების ზრდა საქართველოში. საქართველოში -

მოგზაურობისა და სავაჭრო სახელმძღვანელოში; შპს TTG Georgia .: თბილისი, საქართველო,
2013; ინტერნეტით ხელმისაწვდომი: www.thegegianonline.com (ხელმისაწვდომია 2019 წლის 13
იანვარს).

22. პაპავა, ნ. ირემაშვილი, გ. საქართველოს ტურიზმის სექტორი: მაღალ სიჩქარეზე გადასვლა;

ინდუსტრიის მიმოხილვა; შპს გალტ & თაგგარტი .: თბილისი, საქართველო, 2016 წ.

23. TTG Georgia. ინვესტირება საქართველოში 2017 წელს. ინტერნეტში ხელმისაწვდომია:

www.thegeorgiaonline.com (ხელმისაწვდომია 2019 წლის 13 იანვარს).

24. საქართველოს ტურიზმის ეროვნული ადმინისტრაცია. ქართული ტურიზმი ციფრებით.

ხელმისაწვდომი ინტერნეტით: https: // gnta. ge / wp content / uploads / 2016/08 / ENG-2016.pdf
(ხელმისაწვდომია 2019 წლის 13 იანვარს).

25. მოგზაურობა და ტურიზმი ეკონომიკური ზემოქმედება 2017; მსოფლიო მოგზაურობისა

და ტურიზმის საბჭო (WTTC): ლონდონი, დიდი ბრიტანეთი, 2017 წ.

26. Gyr, U. ისტორია ტურიზმისა: სტრუქტურები თანამედროვეობისკენ; European History

Online (EHO), 2010. ხელმისაწვდომია ინტერნეტით: http://ieg-ego.eu/en/threads/europe-on-the-
road/the-history-of-ourism (იხილეთ 2019 წლის 13 იანვარს)

27. ირშადი, ჰ. სოფლის ტურიზმი - მიმოხილვა; ალბერტას მთავრობა, სოფლის მეურნეობისა

და სოფლის მეურნეობის განვითარება: ალბერტა, კანადა, 2010 წ.

28. ლეინი, ბ. (რედაქტორი) მეორე თაობის სოფლის ტურიზმი: კვლევის პრიორიტეტები და

საკითხები. Proasations of the Atas do VIII CITURDES: Turismo Rural em Tempos de Novas
Ruralidades, ჩავესი, პორტუგალია, 2012 წლის 25–27 ივნისი; გვ. 1021–1040.

29. ფლეიშერი, ა. პიზამი, ა. სოფლის ტურიზმი ისრაელში. ტური მანაგი 1997, 18, 367–372.
[CrossRef]

30. ტელფერი, დ. (რედაქტორი) ტურიზმის განვითარება და განვითარების თეორია.

ტურიზმსა და განვითარებაში: ცნებები და საკითხები; არხის ხედვის პუბლიკაციები:
კლევედონი, დიდი ბრიტანეთი, 2002; გვ. 35–80.

31. მარტინი, პ. Weingarten, P. ფერმერული ტურიზმი: მითი ან რეალობა. სოფლის

მეურნეობის როლში ცენტრალურ და აღმოსავლეთ ევროპის სოფლის განვითარებაში:
ცვლილების ძრავა თუ სოციალური ბუფერი? Institut für Agrarentwicklung in Mittel- und
Osteuropa (IAMO): Halle, გერმანია, 2004; გვ. 286–304.

80
32. კლემენსონი, ჰ. ა .; ლეინი, ბ. ნიშის ბაზრები, ნიშა მარკეტინგი და სოფლად დასაქმება.
სოფლად დასაქმების დროს: საერთაშორისო პერსპექტივა; Bollman, R.D., Bryden, J.M., Eds .;
CAB International: Wallingford, დიდი ბრიტანეთი, 1997; გვ. 410–426.

33. კიზოსი, თ. Iosifides, T. საბერძნეთში აგროტურიზმის განვითარების წინააღმდეგობები:

სამი შემთხვევის შესწავლა. სამხრეთ ევრო. სოც. პოლიტიკა 2007, 12, 59–77. [CrossRef]

34. ნოველი, მ. შმიცი, ბ. სპენსერი, თ. ქსელები, კლასტერები და ინოვაციები ტურიზმში:

დიდი ბრიტანეთის გამოცდილება. ტური მანაგი 2006, 27, 1141–1152. [CrossRef]

35. იძიაკი, ვ .; მაჯევსკი, ჯ. Zmy´slony, P. საზოგადოების მონაწილეობა მდგრადი სოფლის

ტურიზმის გამოცდილების შექმნაში: გრძელვადიანი შეფასება და გაკვეთილები თემატური
სოფლების პროექტიდან პოლონეთში. ჯ. ტური 2015, 23, 1341–1362 წწ. [CrossRef].

36. მერფი, პ. ტურიზმი: საზოგადოების მიდგომა (RLE ტურიზმი); Routledge: Abingdon-on-

Thames, დიდი ბრიტანეთი, 2013 წ.

37. საქსანა, გ. ურთიერთობები, ქსელები და სასწავლო რეგიონები: მტკიცებულებები პიკის

რაიონის ეროვნული პარკიდან. ტური მანაგი 2005, 26, 277–289. [CrossRef]

38. კარანტა, გ. Citro, E; Salvia, R. ეკონომიკური და სოციალური მდგრადი სინერგიები

სოფლის ტურიზმისა და ადგილობრივი განვითარების ინოვაციების ხელშესაწყობად.
მდგრადობა 2016, 8, 668. [CrossRef]

39. ტოლსტადი, ჰ.კ. სოფლის ტურიზმის გამოცდილების განვითარება ქსელის საშუალებით:

მაგალითი გუდბრანდსდალენიდან, ნორვეგია. Norsk Geografisk Tidsskrift- ნორვეგიელი J.
Geogr. 2014, 68, 111–120. [CrossRef]

40. Kayat, K. (რედაქტორი) თემზე დაფუძნებული სოფლის ტურიზმი: შემოთავაზებული

მდგრადობის ჩარჩო; EDP მეცნიერებები: Les Uls, საფრანგეთი, 2014 წ.

41. გაეროს გარემოსდაცვითი პროგრამა. ტექნოლოგიის განყოფილება. ტურიზმის უფრო

მდგრადი განვითარების მიზნით: სახელმძღვანელო პოლიტიკის შემმუშავებლებისთვის;
UNEP და WTO პუბლიკაცია: პარიზი, საფრანგეთი, 2005 წ.

42. კრიპენდორფი, ჯ. სადღესასწაულო მარკერები; ჰაინემანი: ლონდონი, დიდი ბრიტანეთი,

1987 წ.

43. მიურეი, ა. Kline, C. სოფლის ტურიზმი და ხელნაკეთობების მქონე ლუდის გამოცდილება:

ფაქტორები, რომლებიც გავლენას ახდენენ ბრენდის ერთგულებაზე ჩრდილოეთ კაროლინის
სოფლებში, აშშ. ჯ. ტური 2015, 23, 1198–1216 წწ. [CrossRef]

44. შნაიდერი, მ. პროზეზბორსკა, ლ. Scrimgeour, F. Agritourism; CABI: უალინგფორდი, დიდი

ბრიტანეთი, 2009 წ.

45. პეტროვიჩი, მ. ვუჟკო, ა. გაჯიჩი, თ. ვუკოვიჩი, დ. ბ .; რადოვანოვიჩი, მ. იოვანოვიჩი, ჯ. მ .;

ვუკოვიჩი, ნ. ტურიზმი, როგორც მიდგომა სოფლის მდგრადი განვითარების პოსტ-

81
სოციალისტურ ქვეყნებში: სერბეთისა და სლოვენიის შედარებითი კვლევა. მდგრადობა 2017,
10, 54. [CrossRef].

46. მერფი, პ. ხარისხის მენეჯმენტი ურბანულ ტურიზმში; ვაილი: ჰობოკენი, ნიუ – იორკი,
აშშ, 1997 წ.

47. მერფი, პ. ტურიზმი: საზოგადოების მიდგომა. მეთუენი: ნიუ იორკი და ლონდონი. ტური
Rev. 1985, 6, 9–10.

48. ბოჯნეცი, ს. სოფლის ტურიზმი, სოფლის ეკონომიკის დივერსიფიკაცია და მდგრადი

განვითარება. Academica Turistica, 2010 წელი, 3, 1–2.

49. ასკერი, ს. ა .; ბორონიაკი, ლ. ჯ. კარარდი, ნ. რ .; Paddon, M. ეფექტური თემზე

დაფუძნებული ტურიზმი: საუკეთესო პრაქტიკის სახელმძღვანელო; მდგრადი ტურიზმის
კოოპერატივების კვლევითი ცენტრი: სიდნეი, ავსტრალია, 2010 წ.

50. სიდალი, კ. ლ .; კასტენჰოლცი, ე. ბიანჩი, რ. სურსათის ტურიზმი, ნიშური ბაზრები და

პროდუქტები სოფლის ტურიზმში: ინტიმური ურთიერთობის მოდელისა და გამოცდილების
ეკონომიკის კომბინაცია, როგორც სოფლის განვითარების სტრატეგია. ჯ. ტური 2015, 23,
1179–1197 წწ. [CrossRef]

51. კავიტა, ე. Saarinen, J. ტურიზმი და სოფლის საზოგადოების განვითარება ნამიბიაში:

პოლიტიკის საკითხების მიმოხილვა. ფენია-ინტ. ჯ. გეოგრ. 2016, 194, 79–88 წწ. [CrossRef]

52. ჩირანი, ა. ჯიტრეანუ, ა.ფ .; გიანდუ, ე. Ciornei, L. ევროპის ზოგიერთ ქვეყანაში სოფლის
ტურიზმისა და აგროტურიზმის განვითარება. Lucrări S, tiint, ifice Management Agricol 2016,
18, 225.

53. Embacher, H. Farm Holidays ავსტრიაში - სტრატეგია და წვლილი მდგრადი განვითარების

მიმართულებით; ავსტრიის ფერმების დღესასწაულების ასოციაცია: ზალცბურგი, ავსტრია,
2014 წ.

54. ვერბოლე, ა. სოფლის ტურიზმი და მდგრადი განვითარება: შემთხვევის შესწავლა

სლოვენიის შესახებ; Ashgate Publishing Ltd.: ლუბლიანას, სლოვენიის, 1997 წ

55. გუდვინი, ჰ. სანტილი, რ. თემზე დაფუძნებული ტურიზმი: წარმატება. ICRT

შემთხვევითი ქაღალდი; 2009. ინტერნეტით ხელმისაწვდომი:
http://www.haroldgoodwin.info/uploads/CBTaSuccessPubpdf.pdf (ხელმისაწვდომია 2019 წლის 9
იანვარს).

56. მუკოსი, გვ. მიტჩელი, ჯ. არასწორი ძიება: თემზე დაფუძნებული ტურიზმი ლათინურ
ამერიკაში; ODI: ლონდონი, დიდი ბრიტანეთი, 2008 წ.

57. კლეპერსი, ა. მიკრო კლასტერების შექმნის პრობლემები მცირე ტურისტულ

მიმართულებებში. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczeci ´nskiego. Ekonomiczne Problemy
Turystyki 2010, 14, 51–60.

82
58. ტინსლი, რ. ლინჩი, პ. მცირე ტურიზმის ბიზნესის ქსელები და დანიშნულების
ადგილების განვითარება. ინტ. ჯ. ჰოსპი. მანაგი 2001, 20, 367–378. [CrossRef]

59. ელკანა. სოფლის ტურიზმის ქსელი. ხელმისაწვდომია ინტერნეტით: www.ruraltourism.ge

(ხელმისაწვდომია 2019 წლის 9 იანვარს).

60. ხარტიშვილი, ლ. სოფლის ტურიზმი; ელკანა: თბილისი, საქართველო, 2008 წ.

61. ფილიპი, ს. ჰანტერი, ს. ბლექსტოკი, კ. აგროტურიზმის განსაზღვრის ტიპოლოგია. ტური

მანაგი 2010, 31, 754–758. [CrossRef]

62. სირსი, ჯ. ხარტიშვილი, ლ. საქართველოს დაცულ ტერიტორიებზე ტურიზმის

განვითარების სტრატეგია; 2016. ხელმისაწვდომი ინტერნეტით: http://tjs-caucasus.org/wp-
content/uploads/2015/04/Ecotourism-PA-Georgia-Strategy_Final.pdf (ხელმისაწვდომია 2019 წლის
9 იანვარს).

63. საქართველოს მთავრობა. საქართველოს კანონი მაღალმთიანი რეგიონების განვითარების

შესახებ; საქართველოს პარლამენტი: ქუთაისი, საქართველო, 2015 წ.

64. ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს ეკონომიკური პოლიტიკის

დეპარტამენტი. საქართველოს მცირე და საშუალო ბიზნესის განვითარების სტრატეგია 2016-
2020 წწ; ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს ეკონომიკური პოლიტიკის
დეპარტამენტი: თბილისი, საქართველო, 2016 წ. ბლანა, სლოვენია, 1997 წ.

65. ევროკავშირი-საქართველო. ასოცირების ხელშეკრულება ევროკავშირსა და საქართველოს

შორის: AA. გამორთულია ჯ. ევრო. კავშირი 2014

66. გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაცია (FAO). საქართველოს

პროგრამირების ჩარჩო 2016-2020 წლებისთვის; FAO: თბილისი, საქართველო, 2016 წ.

67. ადორნი, გ. ჰ .; ბრედლი, დ. Pohl, C; რისტი, ს. Wiesmann, U. ტრანსდისციპლინარულობის

შედეგები მდგრადობის კვლევისთვის. ეკოლ. ეკონ. 2006, 60, 119–128. [CrossRef]

68. ხოხობაია, მ. ტურიზმის პოლიტიკის გამოწვევები პოსტსაბჭოთა საქართველოში. ინტ. ჯ.

სოც. ბეჰავ. განათლება. ეკონ. ავტობუსი ინჟინ. ინჟინ. 2015, 9, 986–989.

69. საქართველოს ტურიზმის ეროვნული ადმინისტრაცია. საქართველოს კანონი ტურიზმისა

და კურორტების შესახებ; საქართველოს პარლამენტი: თბილისი, საქართველო, 1997 წ.

70. ლეკაშვილი, ე. დოდაშვილი, ვ. ტურიზმის ბიზნესის სამართლებრივი რეგულირება

საქართველოში. კოპერნიკი ჯ. ფინანს. ანგარიში 2017, 6, 67–76. [CrossRef]

71. მუჰარი, ა. Siegrist, D. 10 სინერგია ტურიზმს, გარე დასვენებას და ლანდშაფტის

ხელმძღვანელობას შორის. ლანდშაფტის ხელმძღვანელობის მეცნიერებასა და პრაქტიკაში;
კემბრიჯის უნივერსიტეტის პრესა: კემბრიჯი, დიდი ბრიტანეთი, 2017; გვ. 184–199.

© 2019 ავტორების მიერ. ლიცენზიატის MDPI, ბაზელი, შვეიცარია. ეს სტატია არის ღია
წვდომის სტატია, რომელიც ვრცელდება Creative Commons Attribution (CC BY) ლიცენზიის
პირობებში (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/).
83
წყარო: file:///C:/Users/Atino/Desktop/sustainability-11-00410.pdf

2.3. დასავლეთ საქართველოს რეგიონების ტურისტული პოტენციალის ამაღლების

ძირითადი მიმართულებანი
პროექტის სტრატეგიის ძირითადი მიზანია საქართველოში დაცული ტერიტორიების
ტურიზმის სერვისებისა და ტურიზმის შემოსავლების გაძლიერება, ხოლო საქართველოში
ტურიზმის სექტორის შემდგომი განვითარების ხელშეწყობა. სტრატეგია გააუმჯობესებს
ფინანსურ მდგრადობას, რაც ხელს შეუწყობს პასუხისმგებლობას ტურიზმის პრინციპების
დანერგვაში საქართველოს ტურიზმში

სექტორის შექმნა და საქართველოს, როგორც ტურისტული დანიშნულების, უფრო

მიმზიდველი იმიჯის შექმნა.საქართველოში დაცული ტერიტორიების ტურიზმის
განვითარების სტრატეგია მომზადდა როგორც დაცული ტერიტორიების ვიზიტორების
მზარდი რაოდენობის საპასუხოდ, ამ ვიზიტების დადებითი და უარყოფითი შედეგები,
ადგილობრივი მოსახლეობისა და მოსახლეობის მოლოდინი ისარგებლონ ტურიზმის
განვითარებით და APA– ს და ადმინისტრაციების მხრიდან საჭიროება, რომ გაიზარდოს
ტერიტორიული დახმარების ჯგუფების ფინანსური მდგრადობა, უფრო კომერციული
საქმიანობით, ძირითადად ტურიზმთან დაკავშირებული. ტურიზმის განვითარების ეს
სტრატეგია გთავაზობთ APA– ს სახელმძღვანელოს დაცულ ტერიტორიებზე ტურისტული
საქმიანობის სისტემატური, კონტროლირებადი და სინერგიული განვითარებისათვის,
გრძელვადიანი ხედვისა და ძირითადი მიზნების შესაბამისად, აგრეთვე შეზღუდვების
დაცვით.

ბუნების დაცვა აკისრებს კომერციულ საქმიანობას ტერიტორიულ გარემოში.

სტრატეგიულად ტურიზმის განვითარებამ საქართველოს ტერიტორიულ ორგანოებში უნდა
მოუტანოს სარგებელს ადმინისტრაცია, ადგილობრივი თემები და მოსახლეობა და უნდა
გაავრცელოს ბუნებისა და მისი მემკვიდრეობის შესახებ ცნობიერება ადგილობრივ და
საერთაშორისო ვიზიტორებში.

შემოთავაზებული სტრატეგია წარმოადგენს APA– ს სახელმძღვანელო პრინციპებს ტურიზმის

განვითარებისათვის, რომლებიც თავსებადია GNTA– ს ხედვასთან, მისიასთან და ძირითად
საქმიანობასთან, რაც ასახავს სტრატეგიულ ტურიზმს.

განვითარების ორიენტაცია ქვეყანაში. GNTA– ს ხედვა, როგორც მათ ვებ – გვერდზეა ნათქვამი,
არის საქართველოს წარმოჩენა, როგორც მსოფლიოს აღმოჩენილი უნიკალური სამგზავრო
დანიშნულების ადგილი, ტერიტორიის შესწავლის წახალისება და დაბრუნების ინსპირაცია.
მისი მისიაა უზრუნველყოს ტურიზმის მდგრადი განვითარება, როგორც საერთაშორისო
ტურისტულ რუკაზე საქართველოს პოზიციონირება, როგორც მოგზაურობის უნიკალური
მიმართულება, ვიზიტორების გამოცდილების გაუმჯობესება და მათი ხარჯების
მაქსიმალურად გაზრდა, რათა მნიშვნელოვან წვლილს შეიტანოს ეროვნული ეკონომიკა
სტრატეგიულ პარტნიორებთან ეფექტური თანამშრომლობით.

84
ამჟამად GNTA ამზადებს საქართველოს ტურიზმის ეროვნულ სტრატეგიას მსოფლიო ბანკის
მკაცრი მხარდაჭერით. ტურიზმის ეროვნული სტრატეგიის ფარგლებში, სტრატეგიული
წინადადებები უნდა იყოს ტურიზმის საქმიანობის შესახებ დასახლებულ პუნქტებში

ინტეგრირებულია პროდუქტების განვითარების, მარკეტინგის, ორგანიზაციისა და

თანამშრომლობის და პოლიტიკის თვალსაზრისით. ამ დოკუმენტის შემუშავების დროს,
პროექტის ექსპერტებმა განიხილეს GNTA– ს მაღალჩინოსნებთან და WB– ის ექსპერტებთან
სამომავლო ტურიზმის განვითარების საკითხებზე, სტრატეგიული განვითარების
წინადადებებსა და APA– სა და GNTA– ს შორის თანამშრომლობის შესაძლებლობებზე. გარდა
ამისა,

GNTA და WB წარმომადგენლები ასევე ესწრებოდნენ ამ სემინარებს. შესაბამისად, PA– ში

ტურიზმის სტრატეგიამ უნდა უზრუნველყოს GNTA– სთან უკეთესი სექტორული
თანამშრომლობა, რათა შემუშავდეს დაუდგენელი უნიკალური ბუნება PA– ში, როგორც
სამგზავრო დანიშნულების ადგილი; დასაქმებით და შემოსავლებით ეროვნული ეკონომიკის
წვლილის შეტანა, ადგილობრივი მოსახლეობისა და თემების კეთილდღეობა და
საქართველოში მდგრადი ტურიზმის განმტკიცება.

საქართველოში დაცულ ტერიტორიებზე ტურიზმის განვითარების შეფასებამ, მათმა

პოტენციალმა, რესურსებმა და შესაძლებლობებმა შემდგომი განვითარებისათვის
მობილიზება აჩვენა უკვე მიღწეული მნიშვნელოვანი შედეგები და ასევე გამოწვევები,
რომლებიც უნდა მოგვარდეს ხარვეზებისა და დაბრკოლებების თავიდან ასაცილებლად.

APA– ს რამდენიმე მნიშვნელოვანი და თვალსაჩინო მიღწევაა PA– ში:

 PA– ს სისტემის სწრაფი და ეფექტური განვითარება, საერთაშორისო სტანდარტების

შესაბამისად უფრო დაცული ბუნებისკენ მიმავალი;
 APA და PA ემსახურებიან ბუნების დაცვას, მართვას და ბუნების პოპულარიზაციას;
 ტურიზმის ობიექტებსა და მომსახურებებში ინვესტიციების ტენდენციის ზრდა.
შედეგად, დევნილთა ჯგუფები აუმჯობესებენ თავიანთ იმიჯს და ზრდის
ვიზიტორთა რაოდენობას ძირითადი მომსახურების შეთავაზებისას;
 მნიშვნელოვნად გაიზარდა ვიზიტების სააგენტოები და შემოსავლების გენერირება,
რამაც გამოიწვია APA და PAs ფინანსური მდგრადობის ზრდა;
 ადგილობრივი მრეწველობა მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს ადგილობრივ თემებში
ეკონომიკურ და სოციალურ განვითარებაზე ადგილობრივი მეწარმეების,
მომწოდებლებისა და შემოსავლების ზრდის გამო. შედეგად, ადგილობრივ
მოსახლეობაში ხდება ცხოვრების დონის ამაღლება.
 ვიზიტი დაცულ ტერიტორიებზე კვლავ მისაღები და გამტარუნარიანობის
ფარგლებში. კონტროლდება კონტროლის პალატის უბნებზე ვიზიტის უარყოფითი
შედეგები.

საქართველოში ტურიზმის განვითარების საბაზრო პოტენციალი დიდია საქართველოში.

საშინაო ბაზარს განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს: ოჯახები, ახალგაზრდები ბუნებას და
კულტურას იკვლევენ ან ეძებენ თავგადასავლები, სკოლის მოსწავლეები განათლებისთვის 1,
უფრო დიდ ქალაქებში მცხოვრები ხალხი, ქართული დიასპორა; საერთაშორისო ბაზრის

85
მნიშვნელობის ზრდა: მყარი და რბილი ეკოტურისტები, მძიმე და რბილი თავგადასავლების
ტურისტები, დამსვენებლები ზღვისპირა ან / და ქვეყანაში, საკრუიზო ტურისტები;
საერთაშორისო ბიზნეს ვიზიტორები და საერთაშორისო მისიები საქართველოში; ნიშის
ბაზრები (საშინაო და საერთაშორისო): მეცნიერები, მკვლევარები, პედაგოგები,
სპელეოლოგები, სპორტული ღონისძიებებისა და შეჯიბრებების მონაწილეები, ფრინველის
დამთვალიერებლები და ა.შ.

გეოგრაფიულად ტრადიციული საერთაშორისო ბაზრები წარმოადგენს შემდგომ

გაფართოების კარგ პოტენციალს და მიზნად უნდა ისახავდეს სარეკლამო კამპანიებსა და
პროდუქტებს: რუსეთი, თურქეთი, აზერბაიჯანი, სომხეთი, ისრაელი, ევროკავშირი -
ევროპული ბაზრები: განსაკუთრებით ბუნებისა და კულტურის თვალსაზრისით უფრო
ორიენტირებული ქვეყნები, როგორიცაა ბენილუქსი, ბალტიის ქვეყნები, გერმანია, ავსტრია,
ჩეხეთი, სლოვაკეთი და პოლონეთი და საზღვარგარეთის ბაზრები, როგორიცაა აშშ,
ავსტრალია.

სტრატეგია ფოკუსირებულია 2020 წლის ჰორიზონტზე. ის სტრუქტურაშია მოცემული

სიტუაციების ანალიზის, ორგანიზაციისა და დაინტერესებულ მხარეებთან
თანამშრომლობისა და განვითარების პოტენციალის შეფასების თავებში. სტრატეგია
ითვალისწინებს ბაზრის ამჟამინდელი ვითარების და მოთხოვნის სეგმენტების დეტალურ
წარმოდგენას. დოკუმენტში მოყვანილია ბენეფიციარების ხედვა, მისია და ძირითადი
მიზნები და შემუშავებულია სტრატეგიული ტურიზმის პროდუქტის შემუშავება
მარკეტინგის კონცეფციის საფუძველზე. შემდეგ თავში აღწერილია სტრატეგიის
განხორციელების მოდელი ძირითადი პროექტებისა და ინვესტიციების, ადამიანური
რესურსების საჭიროებების, მარკეტინგის, პოლიტიკის ზომებისა და მდგრადობის
განხორციელების პოლიტიკის შესახებ. დოკუმენტი მთავრდება შეფასებით სტრატეგიის
ეკონომიკური და სოციალური შედეგები, შეზღუდვები და გამოწვევები სტრატეგიის
განხორციელებასთან დაკავშირებით. სტრატეგიის დოკუმენტს აქვს რამდენიმე დანართი,
რომელიც შემდგომ განმარტავს ტურიზმის განვითარებული ქვეყნების ტურიზმის
განვითარების სხვადასხვა სფეროების დასკვნებსა და კარგ პრაქტიკას.

”საქართველოში დაცულ ტერიტორიებზე ტურიზმის განვითარების სტრატეგია”, როგორც

ნებისმიერი სხვა დოკუმენტი, ეფუძნება განსაზღვრულ პირობებსა და შეფასებებს, აგრეთვე
შიდა და გარე ფაქტორებს, რომელთა განხორციელების დროში წარმოიქმნება სხვადასხვა
ეფექტის სპექტრი. ამრიგად, სტრატეგიის განხორციელების მონიტორინგი ასევე იძლევა
მითითებებს, თუ როგორ (როდის და სად) უნდა იქნას მიღებული სტრატეგია ან
განხორციელების პოლიტიკის ჩარჩო, რათა შევინარჩუნოთ სწორი მიმართულება, რასაც
გრძელვადიანი ხედვა მიგვიყვანს.

მეთოდოლოგია

პროექტის განხორციელება და ”საქართველოში დაცულ ტერიტორიებზე ტურიზმის

განვითარების სტრატეგიის” მომზადება რამდენიმე ფაზად განხორციელდა. შექმნის მოკლე
ფაზამ პროექტის გუნდს გააცნო საქართველოში დაცული ტერიტორიების ტურიზმის
განვითარების ძირითადი პრობლემები და ბენეფიციარისა და კლიენტის მოლოდინები.
ექსპერტთა გუნდი შეხვდა ყველაზე მნიშვნელოვან დაინტერესებულ მხარეებს, რომლებიც

86
ქმნიან ფართო და ძლიერ კოალიციას საქართველოში დაცული ტერიტორიების
განვითარებისთვის. ამ ეტაპზე ექსპერტებმა შეაგროვეს ძირითადი დოკუმენტები, მასალები
და მონაცემები, განიხილეს პროექტის გეგმა და მოამზადეს პროექტის განხორციელების
ოპერატიული სამუშაო გეგმა, რომელიც დააკმაყოფილებს მიზნებს და საბოლოო შედეგების
მიღწევის საშუალებას იძლევა. მომზადდა ექსპერტთა დეტალური საველე ვიზიტის
პროგრამა, რათა ჯგუფმა შეძლოს შეფასების შეფასება სიტუაცია და პოტენციალი ასევე
სფეროდან.

I ფაზაში მოცემულია ეკოტურიზმის პოტენციალის შეფასება და შეფასება შერჩეულ

დასახლებულ პუნქტებში, სადაც გაანალიზებულია ბუნებრივი და სხვა პოტენციალები და
არსებული ტურისტული პროდუქტები. გარდა ამისა, ჩატარდა SWOT ანალიზი და
განიხილეს დაინტერესებულ მხარეებთან თანამშრომლობის მოდელი, რათა პარტნიორობა
დამყარდეს ადგილობრივ წარმომადგენლებთან, ტურიზმის მომწოდებლებსა და
ადგილობრივ მოსახლეობას შორის. განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმო მოთხოვნას და
ბაზრის მდგომარეობას.

საქართველოში დაცული ტერიტორიების მდგომარეობის შესაფასებლად APA– მ შეარჩია 7

პრიორიტეტული დაცული ტერიტორია:

- მტირალას დაცული ტერიტორია

- იმერეთის მღვიმეების დაცული ტერიტორია (პრომეთეს მღვიმის ბუნების
ძეგლი, სათაფლიას აღკვეთილი და ნაკრძალი, ოკაცეს კანიონის ბუნების
ძეგლი)
- ბორჯომი-ხარაგაულის დაცული ტერიტორია
- ჯავახეთის დაცული ტერიტორია
- თბილისის დაცული ტერიტორია
- თუშეთის დაცული ტერიტორია
- ლაგოდეხის დაცული ტერიტორია

დაგეგმილი და ორგანიზებული იყო პროექტის ექსპერტების საველე ვიზიტები შერჩეულ

დასახლებებში APA, TJS და PAs ადმინისტრაციასთან ერთად. საველე სამუშაოები ჩატარდა
2014 წლის 5 – დან 27 აგვისტოს ჩათვლით. პროექტის გუნდი შეხვდა ტერიტორიული
გარემოს დაცვის ადმინისტრაციის წარმომადგენლებს, დირექტორებს, რეინჯერებს,
ინსტრუქტორებს, ვიზიტორთა ცენტრების თანამშრომლებს, მუნიციპალიტეტებისა და
ტურისტული ორგანიზაციების წარმომადგენლებს, ტურიზმის მომწოდებლებს, როგორც
სასტუმრო სახლების მფლობელებს. , რესტავრატორები, სურსათისა და სუვენირების
მწარმოებლები, ტუროპერატორები და ტურისტული სააგენტოები, გიდები, მძღოლები და ა.შ.
დისკუსიები ორგანიზებული იყო ინდივიდუალურად PA ადმინისტრაციის დირექტორებთან
და მუნიციპალიტეტების ხელმძღვანელებთან და ორგანიზებულ სემინარებთან სხვადასხვა
დაინტერესებულ მხარეებთან, რომლებიც დაკავშირებულია PA– სთან. პროექტის
ექსპერტებმა გამოიყენეს საველე ვიზიტები ასევე მოკლე ინტერვიუებისთვის
ინდივიდუალური მომწოდებლები, ტურისტული გიდები და ვიზიტორებიც კი. მიუხედავად
საველე ვიზიტებისთვის ძალიან მცირე დროისა, ექსპერტებმა ასევე მოკლედ მოინახულეს
ტერიტორიების მიმზიდველი ტურისტული ადგილები. დასრულდა 70 ადამიანი 7
შერჩეული დასახლებული პუნქტიდან და მუნიციპალიტეტებიდან, ტურისტული
87
სააგენტოებიდან და საინფორმაციო ცენტრებიდან, ტურისტული მომსახურებებიდან და სხვა
დაინტერესებული მხარეებიდან.

ექსპერტთა დაკვირვებები და მიგნებები საველე ვიზიტების შედეგად, გაერთიანდა და

გაუმჯობესდა ხელმისაწვდომი დოკუმენტებით, რომლებიც ეხებოდა PA– ს, ასევე ამ საკითხის
შემცველ დოკუმენტებსა და ლიტერატურას. შეგროვებული სხვადასხვა წყაროდან. პროექტის
ჯგუფმა გამოიყენა რამდენიმე სტანდარტიზებული მეთოდი შეფასების ამ ეტაპზე, როგორც
ინდივიდუალური დისკუსიები / ინტერვიუები, სემინარები, სამუშაო მაგიდა და გუნდური
მუშაობა სტანდარტიზებულ კითხვარებთან და ფორმებთან, რამაც შესაძლო გახადა
დასკვნების შედგენა და განზოგადება და შემდგომი დასკვნების, წინადადებებისა და
რეკომენდაციების მომზადება.

შეფასების ანალიზი და ზოგიერთი წინასწარი დასკვნების შედეგები წარმოადგინეს და

განიხილეს სემინარზე 2014 წლის 18 სექტემბერს. მასში მონაწილეობა მიიღო 26 მონაწილემ,
მათ შორის: თავჯდომარემ და თავმჯდომარის მოადგილემ და APA– ს მრჩევლებმა, დაცული
ტერიტორიების მენეჯერებმა და წარმომადგენლებმა, მუნიციპალიტეტების ტურიზმის
სპეციალისტებმა და საერთაშორისო წარმომადგენლებმა. ორგანიზაციები საქართველოში.
სემინარის მონაწილეებმა განიხილეს და დაამატეს თავიანთი შეხედულებები და
წინადადებები SWOT– ის გაუმჯობესების და პრიორიტეტული მნიშვნელობების ძლიერი,
სისუსტეების, შესაძლებლობებისა და საფრთხეების შესახებ. დაინტერესებულ მხარეთა
ჯგუფებმა ახალი დაინტერესებული მხარეები შეიტანეს პროექტის გუნდის მიერ
მომზადებულ უკვე გრძელ სიაში და გაეცნენ იდეებს, თუ როგორ უნდა განმტკიცდეს
თანამშრომლობის ჯგუფების ადმინისტრაციები და დაინტერესებული მხარეები. დისკუსიამ
ტურისტულ პროდუქტებზე წარმოადგინა წინადადება იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა
გაუმჯობესდეს არსებული ტურისტული პროდუქტები PA– ში და სად და როგორ უნდა
განვითარდეს ახალი ტურისტული პროდუქტები PA– ში.

შეფასების ანალიზისა და პირველი სემინარის შედეგების საფუძველზე, პროექტის ჯგუფმა

შეიმუშავა ტურიზმის სტრატეგიის სტრუქტურა და წინადადებები საქართველოში
ტურიზმის სამომავლო განვითარების შესახებ. ამ ფაზაში დამატებით იქნა შეგროვებული
ინფორმაცია და გაგრძელდა დისკუსიები, კონსულტაციები და თანამშრომლობა APA- სთან,
GNTA- სთან, NACHPG- სთან, ინფრასტრუქტურის სამინისტროს საგზაო დეპარტამენტთან,
GITOA- სთან, ტუროპერატორებთან და სხვა ორგანიზაციებთან და პირებთან. ჩატარდა
ფართო სამაგიდო კვლევა ტურიზმის პროდუქტის შემუშავების, ტურიზმის ნაკადის
მართვისა და მონიტორინგის, პოპულარიზაციისა და მარკეტინგის კარგი პრაქტიკის
მოსაძებნად.

მომზადდა დოკუმენტის პროექტი ”საქართველოში დაცული ტერიტორიების ტურიზმის

განვითარების სტრატეგია” და წარმოდგენილი იქნა სემინარზე, რომელიც ჩატარდა 2014
წლის 23 ოქტომბერს. მონაწილეები APA– სგან, 7 – მა შეაფასა დაცული ტერიტორიები და
საერთაშორისო ორგანიზაციები შეთანხმდნენ სტრატეგიული ტურიზმის განვითარების
ხედვაზე განხორციელებული მოდელისა და პოლიტიკის მითითებული მითითებები და
კომენტარი მისცა ინსტიტუციური შესაძლებლობების შესახებ მენეჯმენტისა და მარკეტინგის
წინადადებების განსახორციელებლად, PA– ს ადმინისტრაციის მიერ კომერციული
საქმიანობის შესასრულებლად, და გარკვეული წინადადებების შემუშავება შემდგომი
88
შემუშავებისთვის. ეს წინადადებები ემყარებოდა შემოსავლების გენერირებას და
დათმობებზე მიცემულ პრაქტიკასა და პოლიტიკას, შესასვლელ გადასახადებს

1 ეს სხვადასხვა ადგილობრივი ვიზიტორი გთავაზობთ კარგ შესაძლებლობებს ეკო – განათლებისა და ბუნების დაცვის შესახებ
ცნობიერების ასამაღლებლად. ეს არის ერთი APA და დაცული ტერიტორიების ძირითადი ამოცანები.

და ფასების პოლიტიკა, სტუმართმოყვარეობის გუნდების ორგანიზება APA და PAs

ადმინისტრაციებში და დაცულ ტერიტორიებზე მდგრადი და უსაფრთხოების ზომები.

საქართველოს დაცულ ტერიტორიებზე ვიზიტის სტატისტიკური მტკიცებულებების

ისტორია საკმაოდ მოკლეა, ჯერ კიდევ დამუშავების პროცესშია და არ იძლევა დაცულ
ტერიტორიებზე რეალური ვიზიტების ზუსტ, სანდო მონაცემებს. შიგნით ყოფნა
გაითვალისწინეთ ეს სტატისტიკური სისტემის განვითარება, რეალური პრობლემები, თუ
როგორ უნდა დავარეგისტრიროთ თავშესაფრების ფართო ტერიტორიებზე ვიზიტები
რამდენიმე ჩანაწერით და ჩვენი საველე მისიის დასკვნებით, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ
ტურისტების ვიზიტების შესახებ APA მნიშვნელოვნად არ არის შეფასებული.

APA– მ და დაცულმა ტერიტორიებმა მოახდინეს ინფრასტრუქტურის, სერვისების

შთამბეჭდავი განვითარება და ასევე დაცული ტერიტორიების პოპულარიზაცია. ამან
გამოიწვია PA– ს ვიზიტების დიდი ზრდა. APA– ს, PA– ს ვიზიტების სტატისტიკის
მიხედვით, გასულ წელს (2013) 350,642 ადამიანი ეწვია დასახლებულ პუნქტებს, მათი 29%
უცხოელები იყვნენ (წყარო APA). ძირითადი სეზონი მაისიდან ოქტომბრამდეა, როდესაც
განხორციელებულია ვიზიტების 81%. ვიზიტორები ძირითადად იმყოფებიან სათაფლიასა
და პრომეთეს მღვიმეებში იმერეთში - 145 375 ვიზიტორი (საქართველოში PA– ს ვიზიტორთა
41%), შემდეგ მოსდევს ყაზბეგის PA - 47,533 ვიზიტორი, ბორჯომი – ხარაგაულის PA - 42,490
და ლაგოდეხი - 32,318 ვიზიტორი 2013 წელს.

სტუმრებმა ასევე წარმოადგინეს რამდენიმე კომენტარი და რეკომენდაცია:

> გზების მოვლა-პატრონობის გაუმჯობესება, დაცული ტერიტორიების ტერიტორიებზე

უკეთესი მისასვლელი გზები, ბილიკები დაცულ ტერიტორიებზე

> ნარჩენების შეგროვებისა და ტუალეტის ობიექტების გაუმჯობესება

> დასვენებისა და საპიკნიკე ადგილების და დასასვენებელი ადგილების ორგანიზება

> რუკების, ხელმოწერის სისტემის, სარეკლამო და PR მასალების გაუმჯობესება

> ვებ – გვერდების რეგულარული განახლება და ვიზიტორების დაჯავშნის სისტემის

დანერგვა

> უფასო მომსახურება მოსწავლეებისა და ბავშვებისათვის.

89
დაცული ტერიტორიების ტურიზმის ვიზიტების ინტენსივობა

ვიზიტის ინტენსივობისა და ამ ვიზიტის შედეგების სისტემატური მონიტორინგი არ ხდება.

მხოლოდ ნაწილობრივი საქმიანობა ხორციელდება იმერეთის გამოქვაბულებსა და დაცულ
ადგილებში, სადაც განიხილეს მფრინავების ტრანსპორტირების შესაძლებლობები.
ადმინისტრაციებისა და აგრეთვე ზოგიერთი საერთაშორისო ორგანიზაციის ზოგადი
მოსაზრებაა, რომ ვიზიტორთა რაოდენობა კვლავ გაცილებით დაბალია, ვიდრე
გამტარუნარიანობის დონე.

ქვემოთ მოყვანილი ცხრილი გვიჩვენებს ყოველდღიური ვიზიტორების რაოდენობას ყოველ

პაპზე ყოველ ღია თვეში და განსაკუთრებით აგვისტოში, როგორც პიკის სეზონის თვეში
საქართველოში. ყველა PA– ს საშუალო მაჩვენებელი 4 ვიზიტორია 1000 ჰექტარზე (4 კმ 10 კმ
2). ყველაზე მაღალი კონცენტრაცია ყოველდღიურად იმერეთის გამოქვაბულებში ხდება,
სადაც აგვისტოში დღეში 761 ვიზიტორი მოდის, შემდეგ მოდის BKNP და ლაგოდეხის PA.
აგვისტოში, ყველაზე მაღალი კონცენტრაციის პერიოდში, იმერეთის გამოქვაბულებში
მიიღეს 15 ვიზიტორი ჰექტარზე, ლაგოდეხი 8 ვიზიტორი, მტირალა და თბილისის PA 7
ვიზიტორი, BKNP 4 და თუშეთი 1 ვიზიტორი 1000 ჰექტარზე.

2013 წლის მონაცემთა ბაზაში დაცული ტერიტორიების ვიზიტების ინტენსივობა:

GNTA - საქართველოს ტურიზმის ეროვნული ადმინისტრაცია არის საერთაშორისო და შიდა

ბაზრებზე ქართული ტურიზმის პოპულარიზაციის ცენტრალური ეროვნული სააგენტო.
მისი ბიუჯეტი 2014 წლისთვის შეადგენს 10,400,000 ლარს და მოიცავს სარეკლამო მასალების,
გარე კამპანიების, სატელევიზიო და ინტერნეტ რეკლამების წარმოებას, სამოგზაურო
ბაზრობებზე მონაწილეობას და TO / TA– ებისა და ჟურნალისტების FAM ვიზიტებს. GNTA
აპირებს დაესწროს სულ 19 – ს 2014 წელს საერთაშორისო სამოგზაურო ბაზრობები, მათ
შორის 12 ევროპაში, 2 მეზობელ ქვეყნებში და 5 შორეული და შუა აღმოსავლეთის ქვეყნებში.
GNTA ორგანიზებას უწევს სამართლიან პრეზენტაციებს საქართველოს სტენდზე, რომელსაც
GNTA უზიარებს ტუროპერატორებს. ტურიზმის ბაზრობების სრული სია, რომელსაც GNTA
2014 ესწრებოდა, მოცემულია დანართ 1-ში. მიმდინარე სარეკლამო და პიარ კამპანიები 2014
წელს ორიენტირებულია შემდეგ ქვეყნებზე: უკრაინა, პოლონეთი, აზერბაიჯანი, გერმანია,
ნიდერლანდები, ავსტრია, ბელორუსია, რუსეთი, უნგრეთი და საქართველო (თბილისის და
ბათუმის აეროპორტებში). საშუალოდ GNTA ხარჯავს 2,5 ლარს თითო საერთაშორისო
ტურისტზე და იმავე ვიზიტორზე (გარდა სატრანზიტო მგზავრებისა), რაც შეესაბამება
UNWTO– ს რეკომენდაციებს.

დაცული ტერიტორიების ტურიზმის ეკონომიკური განზომილება

ტურისტული საქმიანობიდან მიღებული ეკონომიკური შემოსავალი 2013 წლის მთლიანი

განვითარების სააგენტოს და PA– ს ბიუჯეტის 16% -ს შეადგენს. შემოსავლების ყველაზე მეტი
პროცენტი მოდის იმერეთის მღვიმეების დაცულ ტერიტორიზე - ტურიზმის შემოსავლების
90
90% ყველა დასახლებულ პუნქტში. საშუალოდ, საქართველოს ყველა დაცულ ტერიტორიაზე
ერთ ვიზიტორზე მიღებული შემოსავალი შეადგენს 3 ლარს. იმერეთის მღვიმეების
შემოსავალი ამ თანხას აორმაგებს - 6 ლარი / ვიზიტორი. ამის გათვალისწინებით, თუ ჩვენ

იმერეთის გამოქვაბულებიდან ჩამოჭერით ტურიზმის შემოსავლები და გამოითვალეთ

საშუალო შემოსავლები თითო ვიზიტორზე საქართველოში ყველა სხვა დასახლებულ
პუნქტში, ვიღებთ საშუალო შემოსავალს თითო ვიზიტორზე მხოლოდ 0,30 ლარს /
ვიზიტორზე.

დღეისათვის ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლების დაახლოებით 90% ყველა დასახლებულ

პუნქტში შეესაბამება იმერეთის მღვიმეებში შესასვლელ მოსაკრებლებს. დანარჩენი ნაწილი
წარმოადგენს სხვა იურიდიულ პირებს, ტურიზმის ობიექტების დათმობებზე მიღებულ
შემოსავალს, მათი მართვისა და მართვის მიზნით. საკონცესიო პოლიტიკა და პრაქტიკა APA–
ში არ არის ხანგრძლივი და აქვს დადებითი და უარყოფითი შედეგები. PA– ები იძლევიან
კონცესიურ სუვენირების მაღაზიებს, კაფეებს, განსახლების ობიექტებს (სასტუმროები,
ბანაკები) და საპიკნიკე ადგილებს. ინტერესი მოდის ადგილობრივი ბიზნესმენებისგან ან
თუნდაც ასოციაციის მხრიდან მეგობრები PA. მხოლოდ რამდენიმე წარმატებული
შემთხვევაა, მაგრამ ისინი პრაქტიკულად არ არის მნიშვნელოვანი ტურიზმის უფრო
ეფექტური განვითარებისათვის და არც შემოსავლებისთვის. ტურისტული
შესაძლებლობებისა და ობიექტების უმეტესობა მცირეა, საჭიროებს რემონტს, გაფანტულია
დიდ ტერიტორიაზე; PA– ს ვიზიტების სეზონი მოკლეა და ა.შ., PA– ს ადმინისტრაციებს არ
აქვთ ტურიზმის პერსონალი, ცოდნა და გამოცდილება ტურიზმის სფეროში მუშაობისთვის.

ტურიზმის დაინტერესებული მხარეები დაცულ ადგილებში

დაცულ ტერიტორიებსა და APA– ს ძირითადი ამოცანაა ბუნების დაცვა, დაცვა და მართვა.

ადგილობრივი მოსახლეობისა და საერთაშორისო მოგზაურების მზარდი ინტერესითა და
ვიზიტებით, გაიზარდა ორგანიზებული ვიზიტებისა და სამოგზაურო მოგზაურობების
ადგილობრივ წარმომადგენლებთან ერთად, რაც უფრო მეტი სერვისისა და მათი ხარისხის
გაზრდის საჭიროებას ითვალისწინებს. ამ სერვისების - ბილიკები, სადამკვირვებლო
პლატფორმები, ინტერპრეტაციის მაგიდები, საცხოვრებელი ადგილები, საპიკნიკე ადგილები
და ა.შ. მიზანი იყო ბუნებაზე შესაძლო უარყოფითი ზემოქმედების კონტროლი და
ვიზიტორთა მოლოდინის დაკმაყოფილება.

გაზრდილი ვიზიტი შეეხო ადგილობრივი თემების მცხოვრებლებსა და რამდენიმე სხვას,

რომ ამ ვიზიტორებისთვის სხვა ობიექტები და მომსახურებები შემუშავებულიყო და
შესთავაზონ მათ, PA– ის საზღვრებში ან სამეზობლოში. რაც უფრო მეტი ადამიანი,
მომწოდებელი, დაწესებულება და დაინტერესებული მხარეა ჩართული, მით უფრო იზრდება
ორგანიზაციული კომუნიკაციის, გარკვეული წესებისა და სტანდარტებისა და
თანამშრომლობის საჭიროება.

ტურისტული პროდუქტები და პოტენციალები PAS- ში

დაცულმა ტერიტორიებმა და APA– მ ჯერჯერობით შეიმუშავეს რამდენიმე ტურისტული

პროდუქტი და მომსახურება, რომელთაგან ზოგიერთი საერთაშორისო პროექტისა და
ორგანიზაციების მნიშვნელოვანი მხარდაჭერით ხორციელდება. PA სტუმრებს სთავაზობს:
91
ინფორმაცია ვიზიტორთა ცენტრებში, რუქები და საინფორმაციო მასალები, რეინჯერები და
სახელმძღვანელოები. ვიზიტორთა ცენტრები ასევე გვთავაზობენ ექსპოზიციებს,
ინტერპრეტაციის მაგიდებს, ზოგიერთ შემთხვევაში საცხოვრებელს, საჭმლის და სასმელებს,
მაღაზიებსა და შეხვედრების ოთახებს. ზოგიერთ უბანში ასევე არის პატარა სასტუმროები ან
ოთახები და რესტორნები.

შემსრულებლები შეიმუშავეს თავიანთი ვიზიტორებისთვის საფეხმავლო, ლაშქრობისა და

ცხენოსნობის ბილიკებისთვის, კიდევ რამდენიმე თავგადასავლების სერვისები, როგორიცაა
ველოსიპედის ბილიკები, კანიონირება და zip-line. ბილიკები მონიშნულია, ზოგიერთს აქვს
ინტერპრეტაციის მაგიდა და ორგანიზებულია სახელმძღვანელო. სტუმრები ასევე
სთავაზობენ თავშესაფრებს, კარვებს და საძილე ტომრებს ვიზიტორებისთვის.

ვიზიტორთა რაოდენობის ზრდა და ზოგადად მოთხოვნა იწვევს უფრო მეტი პროდუქტისა

და მომსახურების გაზრდას PA– ში. ვიზიტორთა მომსახურების განვითარება უნდა დაიცვას
რამდენიმე პრინციპი, რომლებიც ითვალისწინებს დაცული ტერიტორიების პირველ
ხასიათს, ვიზიტორების სავარაუდო გამოცდილებას, ვიზიტორების მოტივებს და ქცევის
წესებს და ბაზარზე მოთხოვნილების ინტენსივობას.

დაცულმა ტერიტორიებმა უნდა გაითვალისწინონ ეს, კონკრეტული ჯგუფებისათვის

ტურისტული პროდუქტებისა და მომსახურების შემუშავებისას. აღსანიშნავია ისიც, რომ
ეკოტურისტები ძირითადად ზრუნავენ უსაფრთხოებაზე (დანაშაული, ჰიგიენა),
ადგილობრივი მოსახლეობის კეთილგანწყობა, ნამდვილი კულტურა და ცხოვრების წესი,
კვების ხარისხი, ფასები და საცხოვრებლის ხარისხი. მათთვის ნაკლები მნიშვნელობის
საკითხებია: პაკეტის ტურების არსებობა, მსოფლიო კლასის და ცნობილი ატრაქციონები და
ინფრასტრუქტურის ხარისხი (გზები, ჯანმრთელობის ცენტრები და ა.შ.)

შეფასების ფაზაში და დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციებთან შემდგომი განხილვისას

ჩვენ დავადგინეთ ტურიზმის ძირითადი პროდუქტები ან პროდუქტებისა და მომსახურების
ჯგუფები ტერიტორიების ტერიტორიებზე და მიმდებარე ტერიტორიებზე - დანიშნულების
ადგილი. ისინი ძირითადად გვთავაზობენ ბუნების გამოცდილებას რბილი საქმიანობის,
ბუნებისა და კულტურის ინტერპრეტაციის, საგანმანათლებლო პროგრამებისა და
რეკრეაციული ღონისძიებების შესახებ. მხოლოდ ბოლო პერიოდში შეიქმნა კიდევ უფრო
მძიმე სათავგადასავლო ტურიზმის პროდუქტები, როგორიცაა zip line, canyoning და mountain
biking, რომ ასევე უფრო მეტი სპორტული ვიზიტორი მიიზიდოს.

საერთოდ, ტურისტული პროდუქტები და მომსახურება კარგად არის მიღებული ბაზრის

მიერ, მაგრამ არ აკმაყოფილებს ვიზიტორთა ყველა საჭიროებას და არ აქვს
სტანდარტიზებული ხარისხი. მხოლოდ იმერეთის მღვიმეები დაცული ტერიტორია
გთავაზობთ რამდენიმე ტურისტულ პროდუქტს - ვიზიტებს მღვიმეებსა და ბუნების პარკში
და აღნიშნავს მნიშვნელოვან შემოსავალს ტურიზმიდან. სხვა დაცული ტერიტორიები
ავითარებენ ტურისტულ პროდუქტებსა და მომსახურებებს, მაგრამ მათ აქტიურად არ
უწყობენ ხელს და არ ყიდიან ამ პროდუქტებს და მომსახურებებს, არამედ ეძებენ
კონცეფციონერებს ან ამ პროდუქტების სხვა ტიპის მენეჯმენტს. ყველაზე ხშირად, კერძო
კომპანიები ან სხვა პირები თავიანთი ბიზნესისთვის იყენებენ ბილიკებს და PA– ს სხვა
საშუალებებს, PA– ს ადმინისტრაციებისთვის ყოველგვარი ფინანსური კომპენსაციის გარეშე.

92
შეფასების ეტაპზე და ვორქშოპზე განვსაზღვრეთ პოტენციური ტურისტული პროდუქტების
ფართო ასორტიმენტი, რომელთა შემუშავებაც შეუძლიათ საქართველოში არსებულ
ადგილობრივ წარმომადგენლებს, რათა დააკმაყოფილონ თავიანთი ვიზიტორების
გამოცდილება და მოლოდინები. PA– ში ტურისტული პროდუქტების მრავალი ნაწილისთვის
ჩვენ მოვამზადეთ მე –4 დანართში მოცემული ფოტოგრაფიული ილუსტრაცია. პოტენციური
ტურისტული პროდუქტების ჩამონათვალი ასახავს ტერიტორიების განვითარების
სააგენტოების ადმინისტრაციებს, საჯარო და კერძო დაინტერესებულ მხარეებს და სხვებს
მათი განვითარებისათვის. ტურიზმის განვითარების სტრატეგიული კონცეფციისთვის,
ჯგუფური გვაქვს არსებული და პოტენციური პროდუქტები და მომსახურება SBU– ების -
სტრატეგიული ბიზნეს ერთეულების მიხედვით და დავამატეთ მიზნობრივი ბაზრის
მოთხოვნა მე –11 თავში.

დაცულ ტერიტორიებზე ტურიზმის ტენდენციები და სახელმძღვანელო პრინციპები

მორგებული გამოცდილება

მომდევნო წლების ერთ-ერთი მთავარი ტენდენცია იქნება ტუროპერატორები, რომლებიც

გააფართოებენ თავიანთი შეკვეთით სადღესასწაულო შეთავაზებებს მომხმარებელთა
მზარდი მოთხოვნის საპასუხოდ უფრო მოქნილ მარშრუტებზე, მაგრამ პაკეტის ყველა
უსაფრთხოებასა და უპირატესობებზე. გლობალური მოგზაურობის უფრო
გავრცელებისთანავე, მომხმარებლები ეძებენ უფრო ინდივიდუალურ სადღესასწაულო
გამოცდილებას, რაც მათ მეგობრებს / ოჯახს არ უნდა გაეკეთებინათ. გარდა ამისა, როგორც
დამსვენებლები უფრო ხშირად მოგზაურობენ, მათ შეიძლება უფრო მკაფიო წარმოდგენა
ჰქონდეთ იმაზე, თუ რა სახის ღირსშესანიშნაობები და საქმიანობა აინტერესებთ მათ და
სურთ უზრუნველყონ, რომ მათ ყველაზე მეტად მიიღონ თავიანთი არდადეგები იმ
საქციელის გაკეთებით და ნახვით, რაც ნამდვილად მოსწონთ. მიუხედავად იმისა, რომ ადრე
ტურისტული ტურები მხოლოდ ბაზრის მდიდრული დასასრულისთვის იყო, ახლა ბევრი
ტურ – ოპერატორი გვთავაზობს უფრო ხელმისაწვდომ ვარიანტებს, ამგვარი
დღესასწაულების პოპულარობის ზრდის გამო. მრავალცენტრიანი არდადეგების ზრდა,
სადაც დამსვენებლებს შეუძლიათ თავიანთი მოგზაურობის დროს ორი ან მეტი
მიმართულება დააკავშირონ, ასევე იზრდება პოპულარობა და ზრდის ტენდენციას
მორგებული არდადეგებისკენ. ეს განსაკუთრებით ეხება უფრო დიდხანს დასვენების დღეებს,
როდესაც მოგზაურები ცდილობენ მაქსიმალურად გამოიყენონ თავიანთი მოგზაურობები,
მაგრამ ასევე უფრო პოპულარულია ევროპაში დასვენების დროს.

თავგადასავლების ძიებაში

თანამედროვე ცხოვრების სწრაფმა ტემპმა გამოიწვია სათავგადასავლო მოგზაურთა

რაოდენობის ზრდა, რომელთათვისაც ორი კვირა სანაპიროზე ნაკლებად იზიდავს. ABTA– ს
კვლევის თანახმად, მომხმარებელთა 5% სავარაუდოდ, მომდევნო წლებში მიიღებს
თავგადასავლებს ან დასვენების დღესასწაულს. იქნება ეს ცხელი ჰაერით თურქეთში ან
თეთრი წყლის ჯომარდობა ჩრდილოეთ ესპანეთში, ტუროპერატორები გთავაზობთ უფრო
მეტ ვარიანტს დამსვენებლების თავგადასავლების მზარდი გრძნობა. მოგზაურებს,
რომლებიც მოგზაურობენ სათავგადასავლო შვებულებაში, გირჩევთ, დარწმუნდნენ, რომ
ისინი აიღებენ სწორ დაზღვევას, რათა დაფარონ ნებისმიერი საქმიანობა, როგორც ამას

93
მოითხოვს მრავალი პოლისი სათავგადასავლო სპორტული საფარი უნდა იქნას მიღებული,
როგორც დამატებითი.

მნიშვნელობა

მომხმარებლები გააგრძელებენ ფულის ღირებულების ძიებას შვებულებიდან, ვიდრე

წასვლის შემცირებას. ONS– ის სტატისტიკა აჩვენებს, რომ დღესასწაულების ბაზარი
შედარებით მდგრადი იყო ვარდნა; ამასთან, მომხმარებლები უეჭველად ეძებენ გზებს,
რომლითაც ფული კიდევ უფრო გაიჭიმება.

მომდევნო წლებში მოსალოდნელია ერთი ტენდენცია, რომ მომხმარებლებმა უფრო ადრე

გააკეთონ ჯავშნები, რათა უზრუნველყონ კარგი არდადეგების გაფორმება. ABTA– ს კვლევამ
აჩვენა, რომ მომხმარებელთა მესამედმა (34%) წინა წლებთან შედარებით წინასწარ
გააფრთხილა შვებულება. წინასწარი შეკვეთისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი მიზეზი იყო
უკეთესი გარიგებების / იაფი ფასების უზრუნველყოფა (68%).

პაკეტის არდადეგები

მოსალოდნელია პაკეტის სადღესასწაულო ჯავშნების ზრდის ტენდენციის შენარჩუნება. ამ

ტენდენციას, სავარაუდოდ, ხელს შეუწყობს მომხმარებელი, რომელიც აფასებს
უსაფრთხოების და ხარჯების ეფექტურობას, რასაც პაკეტის არდადეგები უზრუნველყოფს,
განსაკუთრებით ამჟამინდელ ეკონომიკურ პირობებში. კვლევამ აჩვენა, რომ უსაფრთხო და
უსაფრთხო საცხოვრებელი ადგილები, ფინანსური დაცვა, ATOL დაცვა და ABTA წევრობა
წარმოადგენს ადამიანთა ჯავშნების სათავეში აუცილებელ ნივთებსა და პაკეტებს შეუძლია
შემოგთავაზოთ ეს ყველაფერი, პლუს დაჯავშნის პროცესი და ფულის დიდი ღირებულება.
ამავდროულად, პაკეტების დღესასწაულის ბაზარი ასევე განვითარდა, რათა დამსვენებლებს
უფრო მეტი არჩევანი და დახვეწილობა შესთავაზონ, ისევე როგორც უფრო მორგებული
მარშრუტები.

ძვირადღირებული - დიდი დღესასწაულის დაბრუნება

ფუფუნების ბაზარი ბოლო წლების განმავლობაში საოცრად კარგად გამოირჩეოდა.

განსაკუთრებით კარგი წლები იქნება ფუფუნების ტურ-ოპერატორებისთვის, ზოგი ტურ-
ოპერატორის თანახმად, ისინი, ვინც ბოლო წლების განმავლობაში დიდ შვებულებაში არ
იმყოფებოდნენ, მოგზაურობას შემდეგ წლებში აპირებენ.

მატარებელი, მწვრთნელი და საკრუიზო

სამგზავრო გადაზიდვების ასოციაციის (PSA) თანახმად, მოსალოდნელია, რომ დიდ

ბრიტანეთში უფრო მეტმა მგზავრმა ოკეანეში საკრუიზო არდადეგები გაიარა, ხოლო
მაჩვენებელი 1,72 მილიონამდე გაიზარდა - 20 000 მგზავრი 2011 წელზე მეტია. მუდმივი
ნდობის ნიშნად, $ 5 მილიარდი ინდუსტრიამ გლობალური ინვესტიცია განახორციელა 2012
წელს ექვს ახალ გემში და 3,2 მილიონი აშშ დოლარი დაიხარჯა დამატებით ექვს გემზე,
რომლებიც მომავალ წელს უნდა შევიდნენ მომსახურებაში. PSA პროგნოზირებს 2013 წელს
ბრიტანეთში საკრუიზოების კიდევ 2% -ით გაზრდას 1,76 მილიონ მგზავრამდე.გლობალური
მასშტაბით, 2012 წელს ექვსი ახალი გემით ინდუსტრიის მიერ და 3,2 მილიონი აშშ დოლარი
იხარჯება დამატებით ექვს გემზე, რომლებიც მომავალ წელს უნდა შევიდნენ მომსახურებაში.
94
PSA დიდ ბრიტანეთში კიდევ 2% -ით ზრდას პროგნოზირებს საკრუიზო 2013 წელს 1,76
მილიონ მგზავრამდე.

ასაკობრივი ჯგუფის ტენდენციები

ABTA– ს კვლევამ აჩვენა, რომ ახალგაზრდა მოგზაურები უფრო მეტ დასვენებას ღებულობენ.
ბოლო 12 თვის განმავლობაში 15-24 წლის ასაკში საშუალოდ თითქმის ხუთი შესვენება
მიიღეს დიდ ბრიტანეთში ან საზღვარგარეთ, ვიდრე ერთი წლის წინანდელი პერიოდის
საშუალოდ ოთხი არდადეგები. 25-34 წლის მოზარდებმა გაატარეს 8 საშუალოდ 4,5
არდადეგები დიდ ბრიტანეთში და საზღვარგარეთ, ვიდრე ერთი წლის წინანდელი ოთხი.
ყველა ასაკობრივ ჯგუფში საშუალო რიცხვია საზღვარგარეთ და შინ არდადეგებმა 3.5
შესვენება შეადგინა. საერთო ჯამში, 15-34 წლის ასაკში უფრო მეტ დასვენებას იღებენ
საზღვარგარეთ, ვიდრე ნებისმიერი სხვა ასაკობრივი ჯგუფი. განსაკუთრებით
პოპულარულია მოკლე შესვენებები, განსაკუთრებით მუსიკალურ ფესტივალებზე
ახალგაზრდა მოგზაურთა შორის, 15-24 წლის ასაკის 15% გეგმავს ამ სახის მოგზაურობას.

დაცული ტერიტორიების ტურიზმის ტენდენციები

არ არსებობს ისეთი რამ, როგორც ”საშუალო დაცული ტერიტორიის ვიზიტორი”.

სინამდვილეში, ბაზრები მოიცავს მრავალ სეგმენტს, რომელთაგან თითოეულს აქვს
განსხვავებული მახასიათებლები, მოლოდინები, აქტივობის მონაწილეობა და ხარჯვის
სქემები. მარკეტინგი იყენებს ამ ვიზიტორთა სეგმენტებს პარკის ბიოფიზიკურ და
კულტურულ ატრიბუტებთან შედარების და შესატყვისობის და შემდეგ სამიზნე სეგმენტის
შესაბამისი დაცული ტერიტორიის ატრიბუტების მგრძნობიარე პოპულარიზაციით. ეს
ამცირებს მავნე ზემოქმედებას დაცულ ტერიტორიებზე, ზრდის ეკონომიკურ სარგებელს და
უფრო მეტად აქცევს მას, ვიდრე ვიზიტორები კმაყოფილი არიან.

კარგად მართულ ტურიზმს შეუძლია დაეხმაროს საზოგადოების ან რეგიონის კულტურული

და ბუნებრივი მემკვიდრეობის დაცვაში ან აღდგენაში. დაცულ ტერიტორიებს
მნიშვნელოვანი როლი აქვთ აშენებული მემკვიდრეობის მხრივ. ბევრი დაცული ტერიტორია
შეიცავს მნიშვნელოვან ისტორიულ, არქეოლოგიურ რესურსებს. ტურიზმს შეუძლია
შემოსავალი უზრუნველყოს ისეთი მნიშვნელოვანი შენობების და ლანდშაფტის
მახასიათებლების შენარჩუნებაში ან შეკეთებაში.

ტურიზმის განვითარების ხედვა, მისია და მიზნები დასახლებულ ტერიტორიებზე

ხედვა

 საქართველოში დაცული ტერიტორიები ერთ-ერთი ყველაზე მიმზიდველი

მიმართულება იქნება და გააძლიერებს საქართველოს იმიჯს. ისინი ადგილობრივ და
საერთაშორისო ვიზიტორებს შესთავაზებენ უნიკალურ და ნამდვილ გამოცდილებას
მათი ბუნების, მდიდარი ბიომრავალფეროვნების, უდაბნოსა და მაღალი ხარისხის
მომსახურებებში.
 ტურიზმი ადგილობრივ მოსახლეობაში ადგილობრივი და რეგიონული
განვითარების მამოძრავებელი ძალა იქნება, როგორც ადგილობრივი დასაქმებისა და

95
 შემოსავლის წყარო მოსახლეობა და შემოსავლების მნიშვნელოვანი წყარო APA და
დაცული ტერიტორიების ადმინისტრაციებისთვის.

მისია

 ხელი შეუწყონ ბუნების დაცვას, დაცვას და მართვას ადგილობრივ და

საერთაშორისო ვიზიტორებს, რაც საშუალებას მისცემს განიცადონ ავთენტური
ბიომრავალფეროვნება, უდაბნო, ბუნებრივი ძეგლები და ატრაქციონები და
კულტურული ლანდშაფტები. ტურიზმი PA– ში ხელს შეუწყობს დაცული
ფინანსური მდგრადობის განმტკიცებას ტერიტორიების მენეჯმენტი და
ადგილობრივი საზოგადოებებისთვის სასარგებლო სარგებელი დაცულ
ტერიტორიებზე და მის გარშემო მცხოვრებ მოსახლეობას.

მიზნები

 საქართველოს ტურიზმის განვითარების სტრატეგია ხაზს უსვამს ჯანსაღ გარემოს,

იცავს ბუნებრივი და ადამიანის მიერ შექმნილი ლანდშაფტების რეკრეაციული
ხარისხს, რომელიც აერთიანებს ბუნებას, კულტურასა და ადამიანის გარემოს. ეს
ხელს უწყობს კონკურენტუნარიანი ხარისხის ტურისტულ ბიზნესს და ქმნის
დამაკმაყოფილებელ პირობებს ვიზიტორებისა და მოსახლეობისთვის.

ტურიზმის პროდუქტის განვითარება და სპეციალიზაცია PA– ში

დაცულ ტერიტორიებზე პროდუქტის განვითარება უნდა შეესაბამებოდეს ბაზრის

ტენდენციებს და არსებულ და მოსალოდნელ მოთხოვნას. პროდუქტებმა და მომსახურებებმა
ხელი უნდა შეუწყონ ვიზიტორების მოსალოდნელ მიღწევას გამოცდილებას, მხარს უნდა
დაუჭერს მხარის უნიკალური იმიჯის შექმნას და ხელი უნდა შეუწყოს ადგილობრივი
მოსახლეობის დაბალანსებული და მდგრადი განვითარებას.

ამიტომ, ჩვენ ვთავაზობთ განვიხილოთ ტურიზმის პროდუქტებისა და სერვისების

განვითარება SBU პრინციპებზე დაყრდნობით. ჩვენ დავაჯგუფეთ არსებული ტურისტული
პროდუქტები ძირითადი SBU– ს მიხედვით, რომლებიც PA– ში ჭარბობს: ბუნება, კულტურა
და განათლება, სპორტი და თავგადასავალი და აგრეთვე სხვა, რომლებიც უნდა შექმნან
კლასტერი ძირითადი SBU– ით: ჯანმრთელობა, სიამოვნება, მაუსები და გართობა და
გართობა. შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ, რომ დამატებით SBU ბუნებასთან ერთად შეიძლება
განვითარდეს სიამოვნება საკვებითა და ღვინით ბუნებრივ საფუძველზე და ბუნებაში
არსებული ველნესი. ჩვენ შეგვიძლია სპორტისა და თავგადასავლების SBU- ს დავუმატოთ
MICE პროგრამები გუნდის შექმნისა და მასთან დაკავშირებული სხვა ღონისძიებებისთვის. ან
რადგან ჩვენ გვაქვს ძლიერი SBU კულტურა და განათლება PA– ში და შეგვიძლია
განვავითაროთ დამხმარე ტურისტული პროდუქტი გართობიდან და გასართობიდან, რადგან
გვინდა მოსწავლეები მოვიზიდოთ PA– ებში და მივცეთ მათ ცოდნა ბუნების ღირებულების
შესახებ.

2013 და 2020 წლებში საქართველოში ტურიზმის პროდუქტის სტრუქტურა ადგილობრივ

პირებში

96
არსებული ტურისტული პროდუქტებისა და მომსახურების შეფასების საფუძველზე
შერჩეულ დასახლებულ პუნქტებში და ვიზიტორების მოტივაციებზე, ჯგუფები
დავაჯგუფეთ SBU– ში, ვიზიტორებისთვის შეთავაზებული გამოცდილების შესაბამისად.
დღეს დაცული ტერიტორიები გთავაზობთ ძირითადად ბუნების გამოცდილებას - 62%. დიდი
წილი აქვს კულტურას და განათლებას - 33%, მაგრამ ძირითადად სკოლის ჯგუფების გამო და
ძალიან მცირე წილს აქვს პროდუქტები, რომლებიც დააკმაყოფილებს სპორტისა და
თავგადასავლების სტუმრებს - მხოლოდ 5%. დაცული ტერიტორიები არ გვთავაზობს
პროდუქტებს მათთვის, ვინც სიამოვნებას ეძებს ველნესი და დასვენება.

დაცული ტერიტორიების ტურიზმის სამომავლო განვითარება ხელს შეუწყობს

პროდუქტებისა და მომსახურების უფრო მრავალფეროვან შეთავაზებას, უფრო და უფრო
მეტი ვიზიტორთა ჯგუფების მოსაზიდად და დაკმაყოფილების მიზნით. უფრო მეტი
სპორტული და სათავგადასავლო ობიექტები შემოდის PA– ს ტურისტულ შეთავაზებაში,
მაგალითად: იმერეთის მღვიმეები მღვიმეში სამკურნალო პროგრამას ავითარებენ, უნდა
შემუშავდეს გასართობი პროგრამები, განსაკუთრებით ოჯახებისა და ბავშვებისათვის და
უფრო მეტი MICE პროდუქტის შეთავაზება.

HR - ადამიანური რესურსი, განათლება და ტრენინგები

დაცული ტერიტორიების შეფასება და მათი ტურიზმის მაჩვენებლები ასახავდა

პროფესიონალი სტუმართმოყვარეობის პერსონალის დიდ ნაკლებობას, უკვე არსებული
ტურისტული ობიექტებისა და პროდუქტების მენეჯმენტს და ძირითადი მომსახურებების
მიწოდებას. დაცული ტერიტორიების ტურისტული ვიზიტის გაზრდა მხოლოდ უფრო მეტ
პერსონალის ნაკლებობასა და სტუმართმოყვარეობის პროფესიონალების საჭიროებას
გამოიწვევს.

ამ პრობლემის გადასაჭრელად და ტურიზმის განვითარების შემდგომი მოთხოვნების

დასაკმაყოფილებლად, ჩვენ ვაფასებთ შემდეგი ადამიანური რესურსების საჭიროებას APA– ს
და დაცული ტერიტორიების ინდივიდუალურ ადმინისტრაციებში:

ტურიზმი - სტუმართმოყვარეობის უფროსი მენეჯერი - პასუხისმგებელია ტურიზმის

განვითარების სტრატეგიის მონიტორინგის, მარკეტინგის დაგეგმვისა და რეალიზაციის,
ტურიზმის მუშაობის ორგანიზებაზე - სტუმართმოყვარეობის პერსონალი APA– ში,
თანამშრომლობა სხვა ორგანიზაციებთან, როგორიცაა GNTA, პარტნიორთა მეგობართა
ასოციაცია, საზღვარგარეთ სარეკლამო და სარეკლამო ღონისძიებების ორგანიზება.
საქართველოში ტურიზმის კორპორატიულ ბაზართან მუშაობა (TO / TA, MICE, ასოციაციები
და ა.შ.), ტურიზმის სტუმართმოყვარეობის პერსონალის ორგანიზება და კოორდინაცია
სააგენტოებში და პასუხისმგებელია ტურისტული საქმიანობის შედეგებზე;

ტურიზმის პროდუქტის, მომსახურების და ხარისხის სტანდარტების შემქმნელი, რომელიც

პასუხისმგებელია ტურიზმის პროდუქტებისა და მომსახურების შემუშავებაზე, ამ
პროდუქტების მოვლაზე, მათ სწორად გამოყენებაზე, ამ პროდუქტების ხარისხის
სტანდარტების შემუშავებაზე, პროდუქტებისა და მომსახურებების სერტიფიკაციის გეგმის
შემუშავებაზე, სტანდარტების სხვა პროდუქტებსა და მომსახურების მიმწოდებელზე PA და
მის გარშემო;

97
ტურისტული ინფორმაციის სპეციალისტი - პასუხისმგებელია შესაბამისი ინფორმაციის
შეგროვებაზე, ამ ინფორმაციის მენეჯმენტზე (კლასიფიკაცია, მონაცემთა ბაზის ორგანიზაცია,
დისტრიბუცია სარეკლამო და მარკეტინგული გამოყენებისათვის) და მომხმარებლებისთვის
ინფორმაციის მიწოდება პირდაპირ ან არაპირდაპირი გზით.

პოპულარიზაცია და მარკეტინგი

პოპულარიზაცია და მარკეტინგი აუცილებელია დაცული ტერიტორიების მონახულების

გაზრდისთვის და ბუნების, მისი ღირებულებებისა და მემკვიდრეობის შესახებ ცნობიერების
ამაღლებისთვის. სარეკლამო რგოლებთან ერთად ასევე უნდა გაიზარდოს ცნობიერება
ბუნების შესახებ, მარკეტინგულმა ზომებმა უნდა გაზარდოს ვიზიტი და ვიზიტორების
შემოსავალი.

ძირითადი ლიტერატურა და წყაროები

1. ეკოტურიზმის პოტენციალის შეფასება საქართველოში; IUCN; 2008 წ

2. მიზანშეწონილობის შესწავლა საქართველოში ტურიზმის განვითარების შესახებ დაცული

ტერიტორიების საფუძველზე; WWF; 2007 წ

3. დაცული ტერიტორიების სააგენტოს 2007 - 2012 წლების ანგარიში; APA; 2013 წ

4. დაცული ტერიტორიების ტურიზმის დათმობების საუკეთესო პრაქტიკა: დარგის

მიმოხილვა; Miriam Wyman et all, ტყეები; 2011/2 წწ

5. ბიომრავალფეროვნების დაგეგმვის მხარდაჭერის პროგრამა. დარგობრივი ინტეგრაციის

საუკეთესო პრაქტიკის სახელმძღვანელო: ბიომრავალფეროვნების ინტეგრირება ტურიზმში;
UNEP; 2012 წ

6. მოთხოვნა არდადეგებზე, მოგზაურობა დაცულ ადგილებში - ტურისტების ეკოლოგიური

ქცევის განზომილება; Minciu R., Padurean M., et all; ტურიზმის მიმოხილვა; 2012 წ

7. ტურისტული პროდუქტის ეფექტური განვითარება PAN პარკების რეგიონში; PAN პარკების

ფონდი; 2007 წ.

8. ქართული ტურიზმი ციფრებით 2013; საქართველოს ტურიზმის ეროვნული

ადმინისტრაცია; 2013 წ

9. გლობალური მდგრადი ტურიზმის კრიტერიუმები; მსოფლიო კონსერვაციის კონგრესი;

2008 წ

10. სახელმძღვანელო პრინციპები ბიომრავალფეროვნებისა და ტურიზმის განვითარების

შესახებ; CBD; 2004 წ

11. ტურიზმის მიმართულებების მდგრადი განვითარების მაჩვენებლები; UNWTO და UNEP;

2004 წ

12. ITB მსოფლიო მოგზაურობის ტენდენციების ანგარიში, 2012/2013; Messe Berlin GmbH; 2012 წ
98
13. ბუნების ლეგენდები - საქართველო; KfW; 2013 წ

14. ევროპელების უპირატესობები ტურიზმის მიმართ. Flash ევრობარომეტრი 392; Ევროპის

კომისია; 2014 წ.

15. დაცული ტერიტორიების სისტემის შესაძლებლობების განვითარების სამოქმედო გეგმა

საქართველოსთვის; WWF; 2008 წ

16. დაცული ტერიტორიების მდგრადი ტურიზმის ევროპული ქარტია; EUROPARC; 1995 წ

17. 2013 წლის მოგზაურობის ტენდენციების ანგარიში; ABTA; 2012 წ

18. დაცული ტერიტორიების მდგრადი ტურიზმი: დაგეგმვისა და მართვის სახელმძღვანელო

პრინციპები; დაცული ტერიტორიების მსოფლიო კომისია და IUCN; 2002 წ

19. მდგრადი ტურიზმი და Natura 2000 - სახელმძღვანელო მითითებები, ინიციატივები და

კარგი პრაქტიკა ევროპაში; Ევროპის კომისია; 2000 წ.

დაცული ტერიტორიების მთავარი SBU– ს დაკავშირებული ზოგიერთი ტურისტული

პროდუქტის ილუსტრაცია

ავანტიურა და სპორტი

მთის ველოსიპედები არის სპორტის სახეობა ველოსიპედებით გასეირნებაზე, ხშირად უხეში

რელიეფის გავლით, სპეციალურად შექმნილი მთის ველოსიპედების გამოყენებით. სამთო
ველოსიპედები სხვა ველოსიპედებთან მსგავსებას წარმოადგენს, მაგრამ მათში შედის
თვისებები გამძლეობისა და მუშაობის გასაუმჯობესებლად უხეში რელიეფში. ზოგადად
სამთო ველოსიპედები შეიძლება დაიყოს მრავალ კატეგორიად: კროს-ქანთრი, ბილიკი, ყველა
მთა, დაღმართი, უფასო გასეირნება, ჭუჭყიანი ნახტომი და საცდელები. მთის
ველოსიპედების აბსოლუტური უმრავლესობა რეკრეაციული კროს ქვეყნისა და ბილიკებით
სეირნობის კატეგორიებში ხვდება.

Abseiling, ასევე მოუწოდა rappelling, არის კონტროლირებადი დაღმართი კლდის სახეზე თოკის
გამოყენებით. ალპინისტები იყენებენ ამ ტექნიკას, როდესაც კლდე ან ფერდობზე ჩამოსვლა
ძალიან ციცაბოა და / ან საშიშია.

პარაშუტირება, ან პარაშუტის ჩაფრენა - ეს არის მოქმედების სპორტი თვითმფრინავიდან

გასვლისა და დედამიწაზე სიმძიმის დახმარებით დაბრუნების, შემდეგ დაცემის ტემპის
შენელების ბოლო ნაწილში პარაშუტის გამოყენებით შენელება.

პარაპლანით ფრენა არის პარაპლანეტების რეკრეაციული და კონკურენტული

სათავგადასავლო სპორტი: მსუბუქი, თავისუფლად მფრინავი, ფეხით გაშვებული პლანერი,
მყარი პირველადი სტრუქტურის გარეშე.

99
ცხელი ჰაერის ავიაცია არის საჰაერო ბურთების მფრინავი საქმიანობა. საჰაერო ხომალდის
მიმზიდველ ასპექტებს მიეკუთვნება განსაკუთრებული სიჩუმე (გარდა იმ შემთხვევისა,
როდესაც პროპანის სანთურები ისვრის), მოძრაობის შეგრძნების არარსებობა და ჩიტის
თვალის ხედი.

Zip Line შედგება საკაბელოზე შეჩერებული ჭრილისგან, რომელიც ჩვეულებრივ

დამზადებულია უჟანგავი ფოლადისგან, დამონტაჟებულია დახრილზე. იგი შექმნილია
იმისთვის, რომ მიზიდულობის მქონე მომხმარებელმა შეძლოს დახრილი კაბელის ზემოდან
ქვევიდან გადაადგილება თავისუფლად მოძრავი საკრავის დაჭერით ან მიმაგრებით.

Paintball არის სპორტი, რომელშიც მოთამაშეები მონაწილეობენ გუნდურად ან

ინდივიდუალურად, მოწინააღმდეგეების აღმოსაფხვრელად, კაპსულებით მონიშვნით,
რომლებიც შეიცავს წყალში ხსნად საღებავს და ჟელატინის გარსს (მოიხსენიება როგორც
საღებავის ბურთები), რომელიც აწარმოებს მოწყობილობას, რომელსაც პინტბოლის მარკერი
ეწოდება.

მშვილდოსნობა მშვილდის ხმარების ისარი ხელოვნების, პრაქტიკისა და უნარების ისარია.

მისი ორგანიზება შესაძლებელია როგორც ბილიკები, ასევე ტურნირები.

ადრენალინის პარკის საქმიანობა შესაფერისია ინდივიდებისთვის ან სხვადასხვა

ჯგუფებისთვის (სკოლები, ბიზნესჯგუფები, სპორტსმენები და სპორტული გუნდები).

ავანტიურა და სპორტი: წყლის ბაზაზე დაფუძნებული

ჯომარდობა ან თეთრი წყლის ჯომარდობა არის გასართობი გარე საქმიანობა, გასაბერი

რაფტის გამოყენება მდინარეზე ან წყლის სხვა ობიექტებზე გადასასვლელად. ეს ხშირად
კეთდება თეთრ წყალზე ან სხვადასხვა ხარისხის უხეში წყლით, რაფტის მგზავრების
აღფრთოვანებისა და აღგზნების მიზნით.

კანიონები, რომლებიც იდეალურია კანიონირებისთვის, ხშირად იჭრება ფსკერის ქვაში,

ქმნიან ვიწრო ხეობებს უამრავი წვეთებით, ლამაზად გამოძერწილი კედლებით და ზოგჯერ
სანახაობრივი ჩანჩქერებით.

კაიაკი წყლის გადასაადგილებლად კაიაკის გამოყენებაა. კანოერობისგან იგი გამოირჩევა

paddler- ის მჯდომარე მდგომარეობით და paddle- ზე პირების რაოდენობით.

მტკნარი წყლის მყვინთავა არის მყვინთავების ტიპი, რომელსაც აქვს შემდგომი რისკები. იგი
ჩვეულებრივ დასრულდა მტკნარი წყლის ტბაში, მაგრამ ხშირად მდინარეში ან მღვიმეში.
პოტენციურად საშიში საქმიანობის მიუხედავად, იგი შეიძლება დაჯილდოვდეს საინტერესო
საზღვაო ცხოვრებით და ზოგიერთ რაიონშიც კი ძალიან მაღალი ხილვადობა, რომელიც
ხშირად გვხვდება მღვიმეებში.

მილსადენზე მილები ზოგადად ორი ფორმისგან შედგება: ბუქსირებისა და თავისუფალი

მცურავის, ასევე ცნობილი როგორც მდინარის მილები. ბუქსირით მილები ჩვეულებრივ
ხდება წყლის დიდ ნაწილზე, როგორიცაა ტბა ან მდინარე.

ავანტიურა და სპორტი: ზამთარი

100
ყინულზე ასვლა არის დახრილი ყინულის წარმონაქმნების აღმაფრენა. ჩვეულებრივ,
ყინულზე ასვლა გულისხმობს ბაგირ და დაცულ ასვლას ისეთი თვისებებით, როგორიცაა
ყინულის ჩანჩქერები, გაყინული ჩანჩქერები და კლდეები და კლდის ფილები, რომლებიც
დაფარულია წყლის ნაკადებიდან გაყინული ყინულით.

ფრირიდინგი არის სნოუბორდის სტილი, რომელიც ხორციელდება ბუნებრივ,

მოუხერხებელ, რელიეფზე, განსაზღვრული კურსის, მიზნებისა და წესების გარეშე.
Freeriding აერთიანებს სნოუბორდის სხვადასხვა ასპექტებს სტილში, რომელიც ეგუება
ბუნებრივი, საცურაო აუზის რელიეფის ვარიაციებსა და გამოწვევებს და თავს არიდებს
ადამიანის მიერ შექმნილ მახასიათებლებს, როგორიცაა ნახტომები, რელსები, ნახევრად
მილები ან მოვლილი თოვლი.

ტრანსსასაზღვრო სათხილამურო (ან XC სათხილამურო) არის სათხილამურო ტურის

ფორმა, რომელშიც მონაწილეები თავს იყრიან თოვლის დაფარულ რელიეფზე
თხილამურებისა და ბოძების გამოყენებით.

ბუნება და გართობა

Segway Personal Transport არის ორი ბორბლიანი, თვითდაბალანსებადი, აკუმულატორით

დატვირთული ელექტრო მანქანა, რომელსაც ვიზიტორი შეიძლება იყენებდეს NP / PA– ში
მოგზაურობის დროს.

ბოღმით სიარული შესაძლებელია ხის დაფის ან შესაბამისი ბოგის ფეხსაცმლის

დახმარებით. ბოღმის ფეხსაცმლით სიარული შეიძლება ცოტათი უფრო ამაღელვებელი
და ველური იყოს, ვიდრე კომფორტული ბორდიურების გამოყენება. ბოღმის ფეხსაცმლით
სიარული წონასწორობის დაცვა ჰგავს პუდინგზე სიარულით ან ღრუბლის თავზე.
მიუხედავად ამისა, ეს არც ისე რთულია, ასაკის ადამიანებსაც შეუძლიათ გაუმკლავდნენ
ამას.

Stand Up Paddling არის სპორტი, რომელიც შექმნილია ყველასათვის, რაც უზრუნველყოფს

გართობას და წყლის დაბალი გავლენას. SUP- ები, სადგომი paddleboards, მართულია
ცალკეული bladed paddle და ჩვეულებრივ გამოიყენება ტალღების surf მდინარეებში და
ტბები, ასევე ნავიგაცია ადვილი მდინარეები.

ცხენებით და ვაგონებით სიარული შესაფერისია ზაფხულსა და ზამთარში დრო ტურების

გარშემო ტბებისთვის, დაბლობებზე და ა.შ.

მზის ჩასვლის / ამოსვლის ტურები გთავაზობთ სხვადასხვა სახის საქმიანობას მზის

ამოსვლის ან ჩასვლის დროს (კაიაკინგი, ლაშქრობა, მედიტაცია და ა.შ.)

შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთათვის ხელმისაწვდომი ბილიკები გთავაზობთ

საგანმანათლებლო, დასასვენებელ ან რბილ სპორტულ ღონისძიებებს NP– ებში.

ველური ბუნების სანახავი ტურები არის დაცული ტერიტორიების ცხოველებსა და

ველურ ბუნებაზე დაკვირვება.

101
 სათამაშო მოედნების ბილიკები ბავშვებისთვის შეიძლება მოეწყოს, როგორც ბილიკი ან
ცალკე ადგილი პარკის ტერიტორიაზე.

განათლება

ბოტანიკური ტური - გთავაზობთ შერჩეული ტერიტორიის ფლორისა და ფაუნის

ინტერპრეტაციას და შესაფერისია ინდივიდებისთვის ან ჯგუფებისთვის.

სიამოვნება

ბიოენერგეტიკული ბილიკები: მაგნიტური სიგნალი ბუნების პულსირება და სხეული

ენერგიას აღადგენს ბუნებრივი გზით.

შუამავლობის ბილიკი ჩვეულებრივ გთავაზობთ მედიტაციის, სულიერი დაფიქრებისა და

პილიგრიმობის სიარულის საშუალებას.

გონგის აბაზანის ბილიკები გთავაზობთ მედიტაციის საშუალებას და შესაფერისია

ინდივიდებისა და ჯგუფებისათვის.

მეგობრების ხარისხის სტანდარტების, სერთიფიცირებისა და ორგანიზაციის ზოგიერთი

მაგალითი

BAVARIAN ტყის ეროვნული პარკის პარტნიორები

(http://www.nationalparkpartner.com/en/packages-offers/holiday-accommodation.html)

ეროვნული პარკის პარტნიორები მხარს უჭერენ ეროვნული პარკის კონცეფციას რეგიონში

მასპინძლების ყოველდღიურ მუშაობაში. მათ უყვართ ჩვენი ენთუზიაზმით და ეროვნული
პარკის ცოდნით ჩვენი სტუმრებისთვის კომუნიკაცია. იმისათვის, რომ გაეცნონ
შესაძლებლობებსა და შეთავაზებებს ეროვნულ პარკში, პარტნიორები ესწრებიან
რეგულარულ ლექციებსა და სემინარებს ეროვნული პარკის მიერ.

ეროვნული პარკის პარტნიორები:

პარკის პარტნიორები:

> სასტუმროები

> სასტუმროები და საუზმეები

> თვითკვება

> ფერმები

> ახალგაზრდული ჰოსტელები

> საკვები, სასმელი და მთის ქოხები

> მომსახურების კომპანიები

102
PA- ს პარტნიორების იდენტიფიკაცია:

თავიანთი ფერები ეროვნული პარკის ანძას მიამაგრეს

> სერთიფიცირებულია ეროვნული პარკის მიერ და აქვს უფლება აჩვენოს ეროვნული პარკის
ლოგო

> კლასიფიცირებულია როგორც მაღალი ხარისხის ტურისტული დაწესებულებები

> რეგიონალურ პროდუქტებთან მუშაობა

> ავტობუსით და მატარებლით ეკოლოგიურად სუფთა მოგზაურობის მხარდაჭერა

> ბუნების დღესასწაული ნამდვილ გამოცდილებად აქციეთ.

წყარო: http://tjs-caucasus.org/wp-content/uploads/2015/04/Ecotourism-PA-Georgia-
Strategy_Final.pdf

დასკვნა

103