Professional Documents
Culture Documents
samarTlis Jurnali
#1, 2014
UDC (uak) 34(051.2)
s-216
mTavari redaqtori
saredaqcio kolegia:
ISSN 1987-7668
Sinaarsi
giorgi daviTaSvili
pasuxismgebloba Tavisa da saxis areSi miyenebuli
WrilobebisaTvis qarTul CveulebiT samarTalSi ...................................................................5
sulxan oniani
termin `ganCinebis~ mniSvnelobisaTvis Zvel qarTul samarTalSi ....................................26
gvanca gugeSaSvili
inteleqtualuri sakuTrebis obieqtebze arsebuli qonebrivi uflebebis
Senatanis saxiT ganxorcielebis Taviseburebani....................................................................33
lela janaSvili
samarTlebrivi usafrTxoeba, rogorc samarTlis ZiriTadi funqcia da
samarTlebrivi saxelmwifos umniSvnelovanesi principi.....................................................44
giga gabriCiZe
konkurenciis samarTlis kerZosamarTlebrivi gziT aRsrulebis
perspeqtivebi saqarTveloSi .........................................................................................................55
giorgi amiranaSvili
Secdoma kontrahentis pirovnebaSi – istoriuli sawyisi da Tanamedrove
gamoxatuleba .....................................................................................................................................67
qeTevan andRulaZe
eleqtronuli fostis meSveobiT dadebuli xelSekruleba ................................................77
Tamar lakerbaia
xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba
evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTalSi........................................................94
daviT maisuraZe
korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi RonisZiebis ganxorcieleba
aqcionerTa `SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
(SedarebiTsamarTlebrivi kvleva upiratesad delaverisa da
qarTuli sakorporacio samarTlis magaliTze) ....................................................................122
natalia mowoneliZe
subrogaciis gamijvna regresisa da cesiisagan .....................................................................158
qeTevan qoCaSvili
Tavisufleba da ufleba xelSeuval sikeTeTa WrilSi ........................................................183
naTia CitaSvili
Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba
rogorc valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi .....................204
nino jibuti
suverenuli reitingis arsi da mniSvneloba ...........................................................................244
sergi jorbenaZe
xelSekrulebis Tavisuflebis cneba .........................................................................................262
lana canava
mTavrobis pasuxismgebloba, rogorc Zalauflebis dabalansebis meqanizmi
xelisuflebis danawilebis sistemaSi ......................................................................................289
karlo nikoleiSvili
pirobiT vadamde gaTavisuflebis sakiTxis ganmxilveli adgilobrivi
sabWos damoukidebloba da miukerZoebloba..........................................................................310
laSa fanCuliZe
administraciuli da sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis gamijvnis
sakiTxi sabaJo samarTaldarRvevisaTvis ................................................................................329
Temur cqitiSvili
samarTlebrivi sikeTis dacva, rogorc safrTxis Semqmneli deliqtebis
dasjadobis legitimaciis safuZveli .......................................................................................357
niklas lumani
operaciuli daxuruloba da struqturuli kavSiri: samarTlis sistemis
diferencireba .................................................................................................................................394
1. Sesavali
5
samarTlis Jurnali #1, 2014
Sublis sami naoWis zemoT miyenebuli Wrilobis Sefasebis wesis gansxvaveba mis
qvemoT miyenebulis Sefasebis wesisgan ganpirobebuli iyo imiT, rom daaxloebiT Sub-
lis sami naoWis zemo adgils faravda Tma Tu qudi, rac aq miyenebul Wrilobas Tvalis-
gan uxilavad aqcevda, gansxvavebiT Sublis sami naoWis qvemoT miyenebuli Wrilobisa-
gan. m. kekelias erT-erTi xevsuri informatoris ganmartebiT: `ar izomeboda ....... Tav-
Si, TmaSi miyenebuli Wriloba. ...... Sublis sami naoWis qvemoT izomeba, zeviT ar izomeba,
es imitom, rom zeviT Wrilobebs qudi dafaravs~.2 sxva xevsuri informatoris TqmiT ki,
`Sublze sami naoWis zemoT Tu aris Wriloba, mas marcvali ar ewyoba, radgan mas Tma fa-
ravs. naoWebs qvemoT marcvlebi ewyoba~.3 amjerad, ganvixilavT Wrilobebs, miyenebuls
`Sublis sami naoWis zemoT~, romelTa simZimis ZiriTadi ganmsazRvreli Wrilobis siR-
rme iyo.
xevsuruli rjuli TavSi miyenebuli Wrilobis gadasaxadis odenobas safuZvlad
udebs Tavis anatomiur agebulebas. erT-erTi xevsuri informatori, romelic adgi-
lobrivi dastaqari iyo da kargad erkveoda TavSi miyenebuli Wrilobebis SefasebaSi,
ganmartavs: Tavis kanis qvemoT Zvalia, kansa da Zvals Soris aris Txeli garsi, Zvlis ze-
da zedapiri, romelsac xevsurebi uwodeben `skas~. am Zvlis qvemoT kidev meore Zvalia,
xolo am or Zvals Soris, e. w. `Cximi~. qveda Zvlis qvemoT ki tvinia.4 al. oCiauris TqmiT,
Tavis Wriloba ganisazRvreboda Zvlis mixedviT. misi ganmartebiT, `Zvali iyofa samad:
zeTa Zvali, Cximiani, da qveTa Zvali~.5 amdenad, xevsurebi asxvavebdnen zeda da qveda
Zvals. zeda ZvalSi igulisxmeboda Tavis qalis Zvali (an, rogorc al. oCiauri ganmar-
tavs: Tavis qalis Zvlis zeda piri), qveda ZvalSi ki magari garsi.6 xevsuruli rjuliT,
TavSi miyenebuli WrilobisaTvis gadasaxadi swored imis mixedviT ganisazRvreboda,
Tu sadamde iyo dayvanili miyenebuli Wriloba: skamde, pirvel Zvlamde, Cximamde, qveda
Zvlamde Tu tvinamde. rac ufro Rrmad iyo Wriloba Casuli Tavis areSi, miT meti gada-
saxadi daekisreboda damnaSaves.
Tavis Wrilobis simZimes gansazRvravda daWrilis mkurnali eqimi, adgilobrivi
dastaqari. sasamarTlo procesze, rjulis kacebi7 swored mas hkiTxavdnen: `romeli
Zvali amovida, zeTa Zvali, Cximiani, Tu qveTa Zvali?~8 `Zvalis amosvla~ niSnavda imas,
rom Zvali daimtvra (an zeda, an Cximiani, an qveda) da misma namsxvrevebma daiwyo maRla
amosvla, rac dastaqris ZalisxmeviT xdeboda. Tu romeli `Zvali amovida~, amiT zus-
tad ganisazRvreboda Wrilobis siRrme da simZime, ris safuZvelzec rjulis kacebi
adgendnen gadasaxadis odenobas.
2
kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №5,
29.
3
jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1988,
38.
4
zoiZe o., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1988, №1,
100.
5
oCiauri al., xevsureTis rjuli, 1945, xelnaweri, piradi arqivi, rveuli №3, 40.
6
xaraZe r., xevsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis
Sromebi, t. I, 1947, 171; oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, piradi arqivi, 1954, 6/1, 9.
7
rjulis kaci – mxareebis mier arCeuli mediatori mosamarTle xevsureTSi.
8
oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, piradi arqivi, 1954, 6/1, 5.
6
giorgi daviTaSvili, pasuxismgebloba Tavisa da saxis areSi miyenebuli WrilobebisaTvis
qarTul CveulebiT samarTalSi
7
samarTlis Jurnali #1, 2014
am monacemebidan kargad Cans, rom TavSi miyenebuli Wrilobis simZimis gansazRvra yve-
laze zustad daWrilis mkurnal dastaqars SeeZlo da amitom mis Cvenebas gadamwyveti
mniSvneloba hqonda rjulis kacebis mier TavSi miyenebuli WrilobisaTvis gadasaxa-
dis odenobis dadgenisas. aqve aRsaniSnavia isic, rom Wrilobis damZimebis mizniT masze
eqimis mier e. w. `dariSkanas~ dayra swored TavSi miyenebuli Wrilobisas xdeboda, rac
rjulis kacebma kargad icodnen da am garemoebas yovelTvis iTvaliswinebdnen.
axla konkretulad unda iqnes ganxiluli, Tu ramdeni iyo gadasaxadi TavSi miye-
nebuli WrilobebisaTvis, maTi siRrmidan gamomdinare. aRsaniSnavia, rom, ZiriTadad,
gadasaxadis winaswar gansazRvrul odenobebs Seexeba saqme.
8
giorgi daviTaSvili, pasuxismgebloba Tavisa da saxis areSi miyenebuli WrilobebisaTvis
qarTul CveulebiT samarTalSi
monacemTa didi umravlesobis mixedviT, zeda Zvlis `amosvla~ Rirda xuTi Zro-
xa.24 Cven mier naxsenebi xevsuri dastaqari miuTiTebs: `Zvali rom gaiWreboda da Cximi
1988, 12, 38; merabiSvili j., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli
rveuli, 1988, 45.
21
kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №6, 22.
22
jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1988, 12.
23
zoiZe o., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1988, №1,
100-101.
24
kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №5,
42; iqve, №6, 22; jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli
rveuli, 1988, 38.
9
samarTlis Jurnali #1, 2014
gamoCndeboda, es 5 Zroxa iyo~.25 b. gaburic imaves miuTiTebs: `Tu TavSi daWrils amauvi-
da sazeo Zvali, xuTi Zroxai-as, xuT Zroxa unda miscas damWrelm daWrils~.26 al. oCiau-
ris monacemebiTac: `Tu zeTa Zvals amoiRebda, xuTi Zroxa iyo drama~.27 masalebSi aRwe-
rili konkretuli SemTxvevebic miuTiTebs, rom zeda Zvlis `amosvla~ rjulis kacebma
xuT Zroxad Seafases.28 erT-erT SuRlTan dakavSirebiT al. oCiauri miuTiTebs: `orive
mxarem icoda, rom zeTa Zvals amosvla Rirda xuTi Zroxis drama~.29 am monacemebidan
gamomdinare, gasaTvaliswinebelia, rom xuT Zroxas ixdidnen zeda Zvlis `amosvlisas~,
damtvrevisas, rodesac `Cximi~ gamoCndeboda, magram ar daziandeboda, Wriloba ar iq-
neboda dasuli Cximamde. agreTve aRsaniSnavia isic, rom Zvlis `amosvla~, damtvreva
iyo maqsimalurad mZime dazianeba, romelic SesaZloa ama Tu im Zvals misdgomoda.
arsebobs zogierTi gansxvavebuli monacemic. magaliTad, n. xizanaSvili miuTi-
Tebs, rom Tu zeda Zvali gaiWreboda, gadasaxadi iqneboda xuTi Zroxa, magram SeiZleba
sami Zroxac yofiliyo.30 zeda Zvlis SedarebiT mcire dazianebis SemTxvevaSi, rodesac
es Zvali ar `amovidoda~ da mxolod gaiWreboda, SesaZloa damnaSavisTvis konkretul
SemTxvevaSi swored sami Zroxa daekisrebinaT. r. xaraZis da misi informatoris mixed-
viT ki: `Tu Tavis naWrevi Zvlis naxevramdea dayvanili, damnaSave ixdis 5 Zroxas. rode-
sac naWrevi imdenad Rrma aris, rom zeTa Zvali sul daimSxvreva, maSin damnaSave ixdis
8 xeliT Zroxas~. mgela jinWarauli ase agviwers am moments: `zeTa Zval ro amovasa da
Cximze Cava, maSinisa 8 xeliT Zroxas und gadaxda~.31 r. xaraZis es cnoba garkveul ko-
mentars saWiroebs. misgan gamomdinareobs, rom xuTi Zroxis dakisreba xdeba, Tu ze-
da Zvlis naWrevi mis naxevramdea dasuli, xolo Tu es Zvali imsxvreva, maSin gadasa-
xadia rva Zroxa. r. xaraZis es ganmarteba ar Seesabameba zemoT moyvanil monacemebs.
rogorc kvlevam aCvena, monacemTa umravlesobis mixedviT, zeda Zvlis `amosvlisas~
xuTi Zroxaa da ara rva. qvemoT warmoCindeba, rom monacemTa umravlesobis mixedviT,
8 Zroxa gaTvaliswinebulia, Tu Wriloba Cximamdea dasuli da mas azianebs. am Seusaba-
mobis mizezi is unda iyos, rom r. xaraZis informatoris, mgela WinWaraulis, ganmarte-
ba r. xaraZis mier arazustadaa interpretirebuli. mgela WinWarauli am SemTxvevaSi
ar saubrobs calke zeda Zvlis `amosvlaze~, aramed zeda Zvlis `amosvlas~ ukavSirebs
Wrilobis Cximamde dasvlas, Cximis dazianebas. fraza – `zeTa Zval ro amovasa da Cxim-
ze Cava~ – swored amas unda niSnavdes. saerTod, Wrilobis Cximamde `Casvla~ SeuZle-
belia zeda Zvlis `amosvlis~ gareSe da Cximis damazianebel Wrilobaze saubrisas zeda
Zvlis `amosvlis~ aRniSvna sruliad bunebrivia. aqedan gamomdinare, mgela WinWarauli
25
zoiZe o., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1988, №1,
101.
26
gaburi b., xevsuruli masalebi, `qarTuli saenaTmecniero sazogadoebis weliwdeuli~,
1923-1924, 141. imaves imeorebs s. makalaTiac (makalaTia s., xevsureTi, Tb., 1984, 94).
27
oCiauri al., mosisxleoba xevsureTSi, 7/14. piradi arqivi, 158.
28
kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №2,
56-57, 62; oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, piradi arqivi, 1954, 6/2, 23.
29
oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, piradi arqivi, 1954, 6/4, 44
30
xizanaSvili n., eTnografiuli nawerebi, Tb., 1940, 52.
31
xaraZe r., xevsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis
Sromebi, t. I, 1947, 171.
10
giorgi daviTaSvili, pasuxismgebloba Tavisa da saxis areSi miyenebuli WrilobebisaTvis
qarTul CveulebiT samarTalSi
rva Zroxis gadaxdas, upirveles yovlisa, ukavSirebs Cximis dazianebas. Tu mgela WinWa-
raulis monacemis Cveneul intepretacias marTebulad miviCnevT, maSin igi ar iqneba wi-
naaRmdegobaSi Cven mier motanil sxva monacemebTan. maT mixedviTac xom Wrilobis Cxi-
mamde CasvlisTvis, aseve, rva Zroxaa gaTvaliswinebuli. r. xaraZe ki, rodesac saubrobs
zeda Zvlis damsxvrevisaTvis rva Zroxis dakisrebaze, arafers ambobs am SemTxvevaSi
Wrilobis Cximamde dayvanaze. am ukanaskneli faqtoris gamoricxva ki, mgela WinWara-
ulis ganmartebis arazust interpretacias warmoadgens. Tan, aRsaniSnavia isic, rom r.
xaraZe, romelic detalurad aRwers gadasaxadebis sistemas TavSi miyenebuli Wrilo-
bebisaTvis, calke ar gamoyofs gadasaxads Cximis dazianebisaTvis. igi zeda Zvlis dam-
sxvrevisaTvis gadasaxadze saubridan pirdapir gadadis qveda Zvlis dazianebaze, rac
garkveuli xarvezia. savaraudod, r. xaraZis mxridan Cximis dazianebisaTvis gadasaxa-
dis mouxsenebloba, misi gamotoveba, swored mgela WinWaraulis ganmartebis arazusti
gagebis Sedegi unda iyos. xevsuri informatoris cnoba Cximis dazianebisaTvis gadasa-
xadis odenobis Sesaxeb r. xaraZem zeda Zvlis damsxvrevisaTvis gadasaxadis odenobad
CaTvala da amitom, Cximis dazianebisaTvis gadasaxadi saerTod gamotova.
daskvnis saxiT SeiZleba aRiniSnos, rom Cvens xelT arsebuli masalebis mixedviT,
xevsuruli rjuliT, Tavis zeda Zvlis dazianeba, misi damtvreva, `zeda Zvlis amosvla~
Sefasebulia xuT Zroxad, rac konkretuli faqtebiTac dasturdeba. Cveni mosazrebiT,
zeda Zvlis damsxvrevis SemTxvevaSic ki, Tu Cximi ar aris dazianebuli, xuT Zroxaze me-
ti gadasaxadi ar unda yofiliyo dawesebuli. Zvlis SedarebiT msubuqi dazianeba (maga-
liTad, rodesac Zvali gaWrilia, magram ar xdeba misi damtvreva, `amosvla~), SesaZloa,
Sefasebuliyo SedarebiT naklebad.
32
jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1988,
38; oCiauri al., xevsureTis rjuli, 1945, xelnaweri, piradi arqivi, rveuli №3, 40; misi-
ve, mosisxleoba xevsureTSi, piradi arqivi, 7/14. 158.
33
gaburi b., xevsuruli masalebi, `qarTuli saenaTmecniero sazogadoebis weliwdeuli~,
1923-1924, 141. imaves imeorebs s. makalaTiac (makalaTia s., xevsureTi, Tb., 1984, 94). sava-
raudod, s. makalaTia b. gaburis informacias eyrdnoba.
11
samarTlis Jurnali #1, 2014
amisaTvis damnaSaves rva Zroxis gadaxda daakisres.34 uTurgaT daviTisa da abikaT gigi-
ais SuRlis dros abikaT gigias TavSi Cximiani Zvali amouvida. rjulis kacebma amisaT-
vis aseve rva Zroxa gadauwyvites gadasaxdelad damnaSaves.35 konkretuli SemTxvevebi
yvelaze ukeT aCvenebs realobas da al. oCiauris mier dafiqsirebuli magaliTebi, sxva
zogad informaciasTan erTad, calsaxad miuTiTebs, rom Cximiani Zvlis amosvlisaTvis
gadasaxadis saxiT xevsuruli rjuliT dawesebuli iyo rva Zroxa.
zeda Zvlis amosvlasTan dakavSirebiT saubrisas moyvanil iqna r. xaraZis monace-
mi, romlis safuZvelze gamoiTqva varaudi, rom r. xaraZis informatori, rodesac am-
bobs: `zeTa Zval ro amovasa da Cximze Cava, maSinisa rva xeliT Zroxas und gadaxda~,
swored Cximis dazianebisTvis dawesebul gadasaxadze saubrobs da ara zeda Zvlis
amosvlisaTvis dadgenilze, rogorc amas r. xaraZe ganmartavs. Cximis dazianebasTan
dakavSirebiT Cven mier moyvanili monacemebi da maT Soris konkretuli faqtebi Cven
am varauds ganamtkicebs. am monacemebiT xom erTmniSvnelovnad Cans, rom Cximis Zvlis
amosvla namdvilad rva Zroxa Rirda da zeda Zvlis amosvla misi analogiuri Rirebu-
leba verafriT iqneboda.
12
giorgi daviTaSvili, pasuxismgebloba Tavisa da saxis areSi miyenebuli WrilobebisaTvis
qarTul CveulebiT samarTalSi
lobas: `qveTa Zval ro gaiWrebis da tvin amoCndebis, maSinisav Teqvsmet xeliT Zro-
xas unda gadaxda~.40 r. xaraZis informatoris msgavsad, bevri sxvac aRniSnul Wrilobas
tvinis, tvinis skis gamoCenas ukavSirebs. am dros xdeboda `tvinzeiT Zvalis amosvla~,41
anu qveda Zvlis `amosvla~.
r. xaraZis cnobiT, Wrilobas, romelsac tvinis skis gamoCena mohyveboda, `Sars~
uwodebdnen, `imas Sars vetyviT~.42 al. oCiauris informatori baTira arabuli bacali-
godan ganmartavs: `Sari, TavSari, tvinzeiT Zvalis amosvla. es erTi da igive aris. xSiri
iyo SemTxveva, rom xevsuri soflis aqimebi Zvals amoaclidnen, Tu is gaWrili an gate-
xili iyo. Zvalis Zirze da tvinis Tavze aqvs gadakruli qaRaldis sisxo, romelsac xev-
surebi tvinis skas eZaxian, marto es ska faravda tvins. Wriloba rom ganikurneboda, ma-
Sinac isev etyoboda tvinis moZraoba. swored aseTi Wriloba iyo Sefasebuli Teqvsmet
Zroxad~.43 al. oCiauris kidev erTi ganmartebiT: `TavSars eZaxdnen tvins zeviT Zvalis
amoRebas da tvinis amoCenas, romelsac martoRa tvinis apki faravda~.44 am cnobebSi
kargad Cans, rom TavSi miyenebuli yvelaze mZime Wrilobas, romelic tvinamde iyo da-
suli, xevsurebi uwodebdnen `Sars~, `TavSars~, `tvinzeiT Zvalis amosvlas~. Cans misi
maxasiaTeblebic: qveda Zvlis sruli amoReba, `amosvla~ da tvinis skis gamoCena. aseTi
Wriloba, cxadia, sicocxlisaTvis saSiSi iyo. xevsuri dastaqari babuca aludauri gan-
martavs, rom Saris fesvi mibmulia Tavis qalaze da Tu is Cavarda, adamianic mokvdeba.45
aRniSnuli zogadi monacemebis utyuarad dadasturebis saukeTeso saSualeba
konkretuli magaliTebia. TavSi miyenebuli, tvinamde dasuli Wrilobis ramdenime Sem-
Txvevas aRwers al. oCiauri.
gudanis jvarSi momxdari arabulebisa da WinWaraulebis masobrivi SuRlis dros
(asze meti kaci iRebda SuRlSi monawileobas) vinme gigiam (arabulma) TavSi daWra xnie-
ri kaci qarCauli (WinWarauli). al. oCiauri ase aRwers am daWras: `xmalma Zvaliv gasWra
da tvinis skazedamdin davida. bolos Zvali tvins zemodan sul amovida. tvinze gadak-
ruli apki ki sul feTqavda, romelsac xevsurebi tvinis skas eZaxdnen. roca saqme dam-
Svidda da naWrevebic gaikurna, gigiam da qarCaulmac irjules... rjulma Teqvsmeti
Zroxa daado TavSarisa, gigiasagan qarCaulisaTvis misacemi~.46 meore SemTxvevaSi Tav-
Si miyenebul Wrilobas ganixilaven rjulis kacebi: `Wrilobas etyoboda, rom Zvali
rveuli, 1988, №1, 101; jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTno-
grafiuli rveuli, 1988, 12, 38; merabiSvili j., masalebi xevsurul CveulebiT samarTal-
ze, eTnografiuli rveuli, 1988, 45; oCiauri al., mosisxleoba xevsureTSi, 7/14. piradi
arqivi, 158; gaburi b., xevsuruli masalebi, `qarTuli saenaTmecniero sazogadoebis we-
liwdeuli~, 1923-1924, 141; xizanaSvili n., eTnografiuli nawerebi, Tb., 1940, 52.
40
xaraZe r., xevsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis
Sromebi, t. I, 1947, 171.
41
oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, piradi arqivi, 1954, 6/5, 57
42
xaraZe r., xevsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis
Sromebi, t. I, 1947, 171.
43
oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, piradi arqivi, 1954, 6/5, 57
44
iqve, 55.
45
zoiZe o., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1988, №1,
101.
46
oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, piradi arqivi, 1954, 6/5, 55
13
samarTlis Jurnali #1, 2014
tvinzeiT sul amosuli iyo. marto tvinis ska iyo damrCali. tvinis moZraoba Wrilo-
bas etyoboda. aqimmac daamtkica, rom Zvali tvinzeiT amovida... rogorc tvinzeiT amo-
suli Zvali... gadaswyvites Teqvsmeti Zroxis drama~.47 am konkretul magaliTebSi kar-
gad Cans, rom Teqvsmet Zroxad Sefasebuli iyo Wriloba, romlis SemTxvevaSic Zvali
tvins zemoT mTlianad amovidoda da tvinis ska gamoCndeboda. al. oCiauris aRweril
kidev erT SemTxvevaSi pirovnebas aseTi ori Wriloba miayenes. rjulis kacebma wesis
mixedviT damnaSaves ormagi gadasaxadi daakisres: `TavSi iyo miyenebuli orive Wrilo-
ba... aqimma sul amoiRo orive Wrilobis Zvlebi. tvinidan orive WrilobaSi Sari aCnda...
rjulSi ori Saris drama, orjer 16, e. i. 32 Zroxa daafasa da ToTiam (damWrelma – g.d.)
gadauxada naxevari fexiTi, naxevari xeliTi~.48
saqarTvelos sxva romelime kuTxeSi Tavis Wrilobis Sefasebis msgavsi sistema eT-
nografiuli monacemebs ar Semounaxavs. Crdilo kavkasiis mTielTa CveulebiT samar-
TalSi ki aseTi sistema kargadaa cnobili. samagaliTod moyvanil iqna T. leontoviCis
cnobas inguSTa CveulebiTi samarTlidan. xevsureTis msgavsad, aqac Tavis Wrilobi-
saTvis gadasaxadis odenoba misi siRrmiT iyo ganpirobebuli: 1. Tu Wriloba miyenebu-
lia TavSi, kanis mciredi gaWriT, Zvlis dauzianeblad (ise rom Zvali ar Cans), Cveule-
biT sakmarisia Sesarigebeli gamaspinZleba: cxvriT da arayi qvabiT; 2. Tu aris Wriloba
Tavis qalaze nafxaWniT da moiTxovs daniT gawmendas, saWiroebs sami Zroxis gadaxdas,
xolo gamaspinZlebisaTvis sakmarisia mcire cxvari da oTxi qvabi arayi; 3. Wriloba
Tavis qalis gaCexviT meore, adgilobrivTa TqmiT, rbil Zvlamde, tvinis myar garsam-
de, Rirs eqvsi Zroxa. gamaspinZlebisaTvis saWiroa didi cxvari da eqvsi an oTxi qvabi
arayi; 4. Wriloba Tavis qalis gaCexviT, Casuli tvinamde (romelic jer ar Cans) – rva
Zroxa, gamaspinZlebisaTvis – didi cxvari da eqvsi qvabi arayi; 5. Wriloba Tavis qalis
gaxleCviT, adgilobrivTa TqmiT, Tu tvini gamoCnda, Rirs aTi Zroxa da erTi xari qso-
vilis naWeriT, sami maneTis Rirebulebis, rac Seadgens Tormet Zroxas. gamaspinZlebi-
saTvis aris didi cxvari da eqvsi qvabi arayi.49
aRniSnuli monacemebi aSkarad xevsurulis msgavsia. aqac umniSvnelo, msubuq Wri-
lobad iTvleba is, romelic ar azianebs Tavis Zvals da kanis gaWrasTan aris dakavSire-
buli. TviTon Tavis qalis dazianebisaTvis gadasaxadis gansazRvris kriteriumi faq-
tobrivad, xevsureTis analogiuria. aqac ganmsazRvrelia is, Tu Tavis qalis romel
fenamdea Casuli Wriloba, romeli Zvalia dazianebuli, Cans Tu ara tvini.50 Tavis dazi-
47
oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, piradi arqivi, 1954, 6/1, 5.
48
iqve, 6/7, 74.
49
еонтович Ф., Адаты кавказских горцев, т.2, Одесса, 1882, 162.
50
r. xaraZes mohyavs gvelesianis mier andiis olqis mxareebSi dadasturebuli cnobebi
Tavis WrilobebisaTvis gadasaxadebis Sesaxeb: `didoelebSi: Tavis WrilobisaTvis, ro-
melic araa Casuli Zvlamde 1 maneTi da 40 kapikia; Zvlamde Tua – 2 maneTia, xolo Tu
tvinamdea Casuli 8 maneTi; windalis adaTebis aRwerilobaSi vkiTxulobT: Wrilo-
bisaTvis, romelic araa Zvlamde Casuli damnaSave ixdis 1 maneTs da 40 kapiks, Tavis
WrilobisaTvis Zvlamde damnaSave ixdis 2 maneTs, Tu Tavis qalis Zvlis zeda nawilia
dazianebuli – 4 maneTs, Wrilobis tvinamde CasvlisaTvis – 8 maneTs; unkratlCamala-
lis adaTebis mixedviT, tvinamde Casuli WrilobisaTvis xdeba 30 maneTis gadaxda, eqims
ki SeTanxmebisamebr uxdian. Tu TavSi Wrilobis Sedegad mxolod kani gaiWra, damnaSave
dazaralebuls uxdis erT maneTs, Zvlamde WrilobisaTvis – 4 maneTs; Tu Zvlis zeda
14
giorgi daviTaSvili, pasuxismgebloba Tavisa da saxis areSi miyenebuli WrilobebisaTvis
qarTul CveulebiT samarTalSi
fena gaiWra, maSin 10 maneTs, meore fenis gaWrisaTvis 15 maneTs; karatinis adaTebSi: Tu
Wriloba Cava tvinamde – 25 maneTia, Tu Tavis kani gaiWra, magram Zvali ar gamoCnda, ga-
daixdeba 1 maneTi da 40 kapiki. Tu gamoCndeba – 2 man da 40 kap. Tu Tavis qalis Zvlis zeda
nawilia gaWrili – 15 maneTia, Tu Zvlis moWrili nawili mocilda – 17 maneTi~ (xaraZe
r., xevsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis Sro-
mebi, t. I, 1947, 175). am monacemebSic kargad Cans, rom Tavis WrilobisaTvis gadasaxadis
odenoba mis siRrmeze iyo damokidebuli. aqac, xevsureTis msgavsad, Tavis Wrilobis
simZimes gansazRvravdnen imis mixedviT, Wrilobam mxolod kani gaWra, Zvlamde davida,
Zvali daaziana, Tu tvinamde davida.
51
xizanaSvili n., eTnografiuli nawerebi, Tb., 1940, 51.
52
`wori~ – svanur CveulebiT samarTalSi mkvlelobisaTvis gaTvaliswinebuli gadasaxadi.
53
gabliani eg., Tavisufali svaneTi, Tb., 1927, 111.
15
samarTlis Jurnali #1, 2014
16
giorgi daviTaSvili, pasuxismgebloba Tavisa da saxis areSi miyenebuli WrilobebisaTvis
qarTul CveulebiT samarTalSi
17
samarTlis Jurnali #1, 2014
qvaze qviTav davswerT, gamovxatavT naWrevs. mere marcvals moviRebT naxevars ifqls,
naxevars qers, erTsa kudiT davawyobT, meores gardigardmo~ (ukan xadu, uncrua qera-
uli). mgela WinWaraulis aRweriT: Tu saxeze, Sublis sami naoWis qveiT sWirs naWrevi,
maSin `...naWrevs galiT gazomen, naxSiriT gamosweren imas sipze. memr imas marcvlebs
daasxmen ifqlisas sigrZeze, qerisas midamoRm. memr dazomen, ramTven marcval daidos,
xuT daidos, Svid daidos, memr imTensa Zroxasa und micema, ramdensac marcvals dai-
debs~ (sof. gudani). rodesac gamoTvlian, ramdeni marcvali daetia naWrevze, marcvlis
saerTo raodenobas ors gamoakleben da imden xeliT Zroxas gadaaxdevineben damnaSa-
ves. ase magaliTad, Tu aTi marcvali daetia, ors gamoaklaven da rva xeliT Zroxas ga-
daaxdevineben, radganac Wriloba morCenis Semdeg Semokldebao~.66 am monacemSi kargad
Cans, Tu ra SemTxvevaSi xdeboda xevsureTSi Wrilobis sigrZis marcvlebiT gazomva da
ra wesiT. Tavis areSi miyenebuli Wrilobebis Sesaxeb saubrisas aRiniSna, rom Wrilo-
ba izomeboda, Tu is miyenebuli iyo Sublis `sami naoWis qvemoT~, anu mxedvelobaSia is
adgili, romelic ar ifareba TmiT Tu qudiT da xilulia. amas adastureben m. kekelias
informatorebic.67 g. TedoraZe kidev ufro azustebs saxis im areals, sadac xdeboda
Wrilobis marcvlebiT gazomva. misi ganmartebiT: `Tu Wriloba saxezea miyenebuli, ma-
Sin gamoangariSeba xdeba marcvlebis dadebiT. saxeo, rom vambobT, igulisxmeba Semdegi
farglebi: zevidan Sublis sami naoWi, qvevidan nikapi da gverdebidan yuris Zirebi. am
farglebSi miyenebul Wrilobas saxis Wriloba hqvia~...68
rogorc vxedavT, r. xaraZis informatorebi detalurad aRweren saxis Wrilobis
marcvlebiT gazomvis wess, miuxedavad misi sakmao siZvelisa.
xevsureTSi saxis Wrilobis marcvlebiT gazomvis wesi r. xaraZis garda araerT av-
torTan (vaJa-fSavela, n. xizanaSvili, s. makalaTia, al. yamarauli, m. kovalevski, g. Te-
doraZe, b. gaburi, al. oCiauri) gvxvdeba. TiToeuli maTgani, faqtobrivad, iseve aRwers
am wess, rogorc r. xaraZis informatorebi. magaliTad, saubroben Wrilobis Sexorce-
bis Semdeg gazomvaze, marcvlebis gardigardmo dalagebaze da gasazomad ifqlis (xor-
blisa) da qeris marcvlebis gamoyenebaze, Wrilobis zomis qvaze gadatanaze da sxva.69
calkeuli niuansi gansxvavebuladac aris gadmocemuli. magaliTad, zogierTi cnobiT,
Wrilobis zomis aReba SeiZleba momxdariyo ara Calis ReroTi (WyumiT), aramed ZafiT,70
xolo Wrilobis zomis gadatana ara sip qvaze, aramed ficarze71 an qaRaldze.72
saxis Wrilobis qeris marcvlebiT gazomvis wesis sailustraciod moviyvanT, ase-
ve, al. oCiauris cnobasac, romelic saxeze Wrilobis miyenebis konkretuli SemTxvevas
66
xaraZe r., xevsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis
Sromebi, t. I, 1947, 172.
67
kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №1,
62; №4, 29; №6, 22.
68
TedoraZe g., xuTi weli fSav-xevsureTSi, tf., 1930, 112.
69
vaJa-fSavela, xevsuris Tavi, TxzulebaTa sruli krebuli aT tomad, t. 1964, 284; xi-
zanaSvili n., fSav-xevsureTi, eTnografiuli nawerebi, Tb., 1940, 51; TedoraZe g., xuTi
weli fSav-xevsureTSi, tf., 1930, 113; oCiauri al., xevsureTis rjuli, 1945, xelnaweri,
piradi arqivi, rveuli №3, 39 da sxva.
70
oCiauri al., iqve; TedoraZe g., iqve; makalaTia s., iqve; xizanaSvili n., iqve.
71
TedoraZe g., iqve.
72
xizanaSvili n., iqve.
18
giorgi daviTaSvili, pasuxismgebloba Tavisa da saxis areSi miyenebuli WrilobebisaTvis
qarTul CveulebiT samarTalSi
aRwers: `naWrevi ZafiT dazomes, Zafi sip qvaze dadves da imis sigrZe xazi gaavles. mi-
itanes qeris da puris marcvlebi da xazze daawyves. TiTo marcvali sigrZeze da TiTo
gardi-gaRme. TiTo marcvali purisa da TiTo qerisa. sul daetia Tormeti marcvali
(kiloni gadayarnes), ori marcvali napirebidan gadaagdes da darCa aTi marcvali~.73
rogorc vxedavaT, xevsureTSi ori kidura marcvlis gamoklebas `kilonis74 gadayras~
uwodeben. zogan `kiloT gadayra gvxvdeba~.75
aRsaniSnavia, rom saxis Wrilobis qeris marcvlebiT gazomvis wesi sakmaod srul-
yofili saxiT fiqsirdeba m. kekelias da mis mier daarsebuli `qarTuli CveulebiTi
samarTlis Semswavleli laboratoriis~ TanamSromelTa mier XX saukunis 70–80-ian
wlebSi xevsureTSi Caweril masalaSic. es miuTiTebs, rom aRniSnuli wesis moqmedeba
xevsureTSi sakmaod didxans SemorCa da XX saukunis ganmavlobaSi Cveulebriv movle-
nas warmoadgenda. am masalebiT, faqtobrivad, dasturdeba saxis Wrilobis marcvle-
biT gazomvis wesis yvela is niuansi, romelsac zemoT naxseneb avtorebTan vxvdebiT.
magaliTad, m. kekelias erT-erTi arxoteli informatori aRwers misTvis miyene-
buli Wrilobis gazomvis peripetiebs: `WyumiT (balaxis ReroTi) gazomes Wriloba. es
zoma gadaitanes sipze, gauxazes boloebi da daawyves zed ifqlis ...... da qeris marcvle-
bi. daawyves ase: jer qeri ibtyiv (ganiT), mere ifqali – sigrZiT, Semdeg qeri sigrZiT,
ifqaliT ibtyiv da ase daewyo mi da moRma, sul 9 marcvali daetia~.76 aseTive aRweras
sxva xevsur informatorebTanac vxvdebiT.77 imave masalebiT aseve dasturdeba, rom
Wrilobis marcvlebiT gazomva xdeboda misi Sexorcebis Semdeg.78 es monacemebi gviCve-
nebs, rom saxis Wrilobis marcvlebiT gazomvis wesSi XX saukunis II naxevarSic araferi
Secvlila da am droisTvisac Zveli, tradiciuli saxiT tardeboda.
Tu saxis areSi ramdenime Wriloba iqneboda miyenebuli, isini cal-calke gaizo-
meboda, ganisazRvreboda, Tu TiToeulze ramdeni marcvali ewyoba da yoveli Wrilo-
bis zomaze dawyobil marcvlebs gamoakldeboda or-ori kidura marcvali, darCenili
marcvlebi Sejamdeboda. g. TedoraZis miTiTebiT, `magaliTad, sam WrilSi moTavsda 30
marcvali. ukve aRniSnul dazomvis wesiT ocdaaTs unda gamovakloT eqvsi marcvali...
darCeba 24, maSasadame damWrelma unda zRos ocdaoTxi drama~,79 anu saxeze miyenebuli
yvela Wrilobis sigrZeze dawyobili marcvlebis saerTo raodenobas unda gamoakldes
WrilobaTa raodenobis orze namravli.
73
oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, 6/1, piradi arqivi, 11. aRniSnuli wesis analo-
giur aRweras vxvdebiT al. oCiauris sxva monacemebSic (ix. iqve, 6/6, 65; oCiauri al., xe-
vsureTis rjuli, 1945, xelnaweri, piradi arqivi, rveuli №3, 39-40).
74
kiloni – `napiris marcvlebi~ (oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, 6/3, piradi arqivi,
31).
75
oCiauri al., xevsureTis rjuli, 1945, xelnaweri, piradi arqivi, rveuli №3, 40.
76
kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №1,
60-61.
77
kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №5,
29, 42; jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli,
1988, 10.
78
jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1988,
10;
79
TedoraZe g., xuTi weli fSav-xevsureTSi, tf., 1930, 113.
19
samarTlis Jurnali #1, 2014
20
giorgi daviTaSvili, pasuxismgebloba Tavisa da saxis areSi miyenebuli WrilobebisaTvis
qarTul CveulebiT samarTalSi
21
samarTlis Jurnali #1, 2014
farul adgilas miyenebuli Wriloba imitom fasobda SiSvel adgilas miyenebul Wri-
lobasTan SedarebiT mcired (magaliTad, pirveli Wrilobisas mis naxevrad), rom igi
naklebad TvalsaCino iyo.
saxis wveriT dafarul adgilas miyenebuli Wriloba rom gansxvavebulad fasde-
boda, SedarebiT Zveli periodis zogierT avtorTanac fiqsirdeba. magaliTad, b. ga-
buri miuTiTebs saxis areSi miyenebuli Wrilobis Sesaxeb: `Tu laSybaT sWirs, naxevar
marcval gadvardebis da naxevris marcvlis saqons aiRebs daWrili~93 (laSybaSi wveriT
dafaruli adgili igulisxmeba). al. oCiaurTanac aris miniSneba, rom saxis `ybiT~ dafa-
ruli Wriloba gansxvavebulad fasdeba, vidre `TmaSiSveli~ Wriloba.94
SesaZloa, saxis Wriloba nawilobriv wveriT dafarul adgilas yofiliyo ganTav-
sebuli da nawilobriv SiSvel adgilas. am dros Wrilobis wveriT dafarul adgilze
dateul marcvlebs gaanaxevrebdnen, xolo Wrilobis SiSvel adgilas ganTavsebul mar-
cvlebs an ucvlelad iangariSebdnen (Tu `piris seris Serevas~ hqonda adgili), an or
kidura marcvals gamoaklebdnen (Tu es ar iqneboda saxeze miyenebuli pirveli Wrilo-
ba). aseTi saxiT Wrilobis SiSvel da wveriT dafarul adgilas ganTavsebul nawilebze
cal-calke naangariSeb marcvlebs Sekrebdnen da ramdeni marcvalic darCeboda, imde-
ni Zroxis drama gadaxdeboda damnaSaves.95
saxis Wrilobis marcvlebiT gazomvis, faqtobrivad, analogiuri wesi fiqsirdeba
fSavsa da TuSeTSi.
fSavSi aRniSnuli wesi srulyofilad Seswavlili aqvs j. merabiSvils. misi ganmar-
tebiT, fSavSi saxis Wrilobis marcvlebiT gazomva xevsureTSi moqmedi wesis analo-
giurad xdeboda. kerZod, fSavSi Cawerili masalebis mixedviT, Wrilobas jer TokiT
(sabliT, balaxis ReroTi da sxva) gazomavdnen, Semdeg am anazom Toks ficarze (qvaze,
miwaze) dadebdnen, daalagebdnen Wrilobis sigrZeze xorblis marcvlebs da ramdeni
marcvalic daeteoda, imdeni Zroxa unda gadaexada damWrels.96 aseTive wess vxvdebiT
vaJa-fSavelasTan, s. makalaTiasTan. maT mixedviTac fSavSi saxis Wrilobas marcvle-
biT zomavdnen da erTs sigrZeze debdnen, xolo meores siganeze. samarTlebrivi Sedegi
igive iyo.97 xevsureTSi moqmed wesTan msgavseba aSkaraa, Tumca j. merabiSvili miuTi-
Tebs, rom misi moqmedeba fSavSi TiTqmis ukve gamqralia, xolo xevsureTSi XX saukunis
bolosac Cveulebriv grZeldeba. amave dros fSauri samarTali, xevsurulisagan gan-
sxvavebiT, ver mijnavda im sazRvrebs, romlis mixedviTac saxeze miyenebuli Wriloba
ufro damZimdeboda an ufro Semsubuqdeboda. kerZod, fSavSi, xevsureTisagan gansxva-
vebiT, ar fiqsirdeba ori kidura marcvlis gamoklebis wesi da `piris seris Serevisas~
93
gaburi b., xevsuruli masalebi, `qarTuli saenaTmecniero sazogadoebis weliwdeuli~,
1923-1924, iqve.
94
oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, 6/3, piradi arqivi, 31.
95
kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №6, 22.
96
merabiSvili j., sicocxlisa da janmrTelobis winaaRmdeg mimarTuli danaSauli (naS-
romis – `fSauri CveulebiTi samarTali~, I Tavis – `danaSauli~ – me-2 nawili), krebuli
`qarTuli CveulebiTi samarTali~, 3, Tb., 1991, 55-56.
97
vaJa-fSavela, TxzulebaTa sruli krebuli aT tomac, t. IX, Tb., 1964, 72; makalaTia s.,
fSavi, Tb., 1985, 79
22
giorgi daviTaSvili, pasuxismgebloba Tavisa da saxis areSi miyenebuli WrilobebisaTvis
qarTul CveulebiT samarTalSi
98
vaJa-fSavela, TxzulebaTa sruli krebuli aT tomac, t. IX, Tb., 1964, 72; makalaTia s.,
fSavi, Tb., 1985,56-57.
99
xaxanaSvili al., mgzavris dRiuridam, `iveria~, 1888, №185.
100
lagaziZe v., TuSeTis eTnografiul-istoriuli warsulidan, Tb., 1966, 299 (xelnaweris
uflebiT, sakandidato disertacia), 146.
101
qarTuli samarTlis Zeglebi, i. doliZis redaqciiT, t. I, Tb., 1963, 494-495.
102
xaraZe r., xevsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis
Sromebi, t. I, 1947, 176.
103
Ковалевский М., Современный обычай и древний закон, т. 2, М., 1886, 139.
104
iqve, 140.
23
samarTlis Jurnali #1, 2014
4. daskvna
105
Ковалевский М., Современный обычай и древний закон, т. 2, М., 1886, 139-140. Wrilobis TiTe-
biT gazomvis wesi erT-erTi daRestneli xalxis adaTebSic gvxdeba, romlis mixedviTac,
WrilobaSi TiTebs deben da ramdeni TiTic daeteva, imden 3 maneTs ixdian (xaraZe r., xe-
vsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis Sromebi, t.
I, 1947, iqve).
24
giorgi daviTaSvili, pasuxismgebloba Tavisa da saxis areSi miyenebuli WrilobebisaTvis
qarTul CveulebiT samarTalSi
25
sulxan oniani*
1. Sesavali
iuridiuli ena, iseve rogorc nebismieri sxva profesiuli Tu dargobrivi ena, sa-
metyvelo enis ganuyofeli nawilia. sametyvelo enis msgavsad, iuridiul enaSic TiTo-
eul sityvas Tavisi gansakuTrebuli adgili aqvs da ama Tu im konkretul cnebas, sagans
Tu movlenaTa jgufs aRniSnavs.
h. bermanis mosazrebis erTgvari perifraziT SeiZleba iTqvas, rom samarTals, da
miT ufro samarTlebriv termins, `aqvs ara mxolod istoria, aramed is Tavad mogviTx-
robs istorias~.1 TiToeul terminSi Cans samarTalSemoqmedis istoriuli neba da igi
erTgvari gasaRebia imdroindeli samarTlis filosofiis Sesacnobad. swored es gana-
pirobebs samarTlis istoriis mkvlevarTa gansakuTrebul interess TiToeuli iuri-
diuli terminis mimarT, romlebic samarTlis Zeglebsa da arapirdapir wyaroebSia gab-
neuli.
termini `ganCineba~ (`ganaCeni~) sayovelTaod damkvidrebulia dRevandel samar-
TalwarmoebaSi da igi farTod gamoiyeneboda Zvel qarTul sasamarTlo procesSic.
mocemuli statiis mizania pasuxis gacema kiTxvaze: ratom aRniSnavs sasamarTlos
mier gamotanil gadawyvetilebas termini `ganCineba~, ratom mieniWa am sityvas swored
es iuridiuli mniSvneloba da ras mogviTxrobs igi sakuTar Tavze? sxvagvarad: ratom
hqvia ganCinebas `ganCineba~?
aRniSnul kiTxvaze pasuxis gacemamde saWiroa xazi gaesvas im garemoebas, rom `gan-
Cineba~ Zvel qarTul samarTalSi ara mxolod sasamarTlo gadawyvetilebas, aramed –
sakanonmdeblo organos mier miRebul normatiul aqts da metic, Tanamedrove gagebiT,
individualur administraciulsamarTlebriv aqtsac aRniSnavs.
26
sulxan oniani, termin `ganCinebis~ mniSvnelobisaTvis Zvel qarTul samarTalSi
mizezi, ris gamoc Zvel qarTul samarTalSi `ganCinebaSi~ moiazreba rogorc nor-
matiuli aqti, ise – sasamarTlos mier miRebuli gadawyvetileba da, Tanamedrove ga-
gebiT, individualuri administraciulsamarTlebrivi aqti, martivad asaxsnelia: fe-
odalur saqarTveloSi kanonSemoqmedebisa da marTlmsajulebis uflebebi mkacrad
gamijnuli ar yofila da, rogorc wesi, kanonmdebels (mefes, darbazs da a.S.) msjavris
dadebis uflebac gaaCnda. bunebrivia, administraciuli aparatic mas emorCileboda.2
yvelaze uxvad termin `ganCinebas~ giorgi V-is Zeglisdeba iyenebs. SesavalSi sa-
gangebodaa miTiTebuli im mizezebze, ramac ganapiroba aseTi sakanonmdeblo inicia-
tiva: `Zeman yovlTa Soris warCinebulisa mefeT-mefis dimitrisaman, davdeviT Zegli
ganaCeni ese.... vscaniT ese, rome RmrTiv g¢rg¢nosanTa da sanatrelTa CuenTa Camoma-
valTa mefeTagan amad ar gasCenoda ZegliTa gaCeniTa da dadebiTa sisxlisa da sxuaTa
mravalTa uwesoTa mimZlavrebulTa saqmeTa: romelTame saqmisa romlisaT¢sme hpria-
nebodaT aRreviT yofa erTmaneTsa Sigan, da romelTame sx¢s Jamisa SemosrulobisaT¢s
ukue gaCena ver swreboda-Ra srulad mTiulTa saqmis moklebasa da gaCenasa. ...erTma-
neTis amosula ar iqneboda, ganaCen-daudebloba eqmnaT. da aw yuela gavaCine, ra rigad
vis ra eyos erTmaneTis avi, sisxli dges anu sxua sasaqmo ra ginda ra iyos – garda£des.
...es ganaCeni davdeviT. ...Cuen msofliosa misi sisxli, pativi da sasaqmo gag¢Cenia~.3 Se-
savlis Semdgom ZeglisdebaSi TiTqmis yvela muxli `ganCinebis~ saxelwodebas atarebs
– `erisTavisa asre gag¢Cenia~,4 `ganmgeblisa asre gavaCineT~,5 `£evisberisa..., herovani-
sa..., cixisTavTa..~.6 da a.S. Zeglisdebis muxlebSi `gagviCenia~/`gavaCineT~ forma aSka-
rad dominirebs,7 gamonaklisia ramdenime muxli, romlis saTauradac `asre iqnas~8 da
`asre iyos~9 aris miTiTebuli.
beqasa da aRbuRas samarTlis wignSic giorgi V-is Zeglisdebis msgavsi miTiTebe-
bia `ganCinebaze~ – `uwin sisxlisa gavaCineT~,10 `naparevisa gaCena asre iqnebis~,11 `mekob-
risa asre gavaCineT~.12
sainteresod da vrclad iyenebs aRniSnul termins bagrat kurapalatis samar-
Tlis wignis Sesavalic: `saxeliTa RmrTisa¡Ta daiwyebis saRmrTo¡sa gaCenili da ga-
saCeneli, pirvelad daviTian bagrat kurapalatisa da aRmaSenebelTa mefeT-mefeTa
brZanebiTa da merme ebiskopozTa, didebulTa da aznaurTa da WkuianTa kacTa mefeTa
2
feodaluri saqarTvelos mravalsaukunovan istoriaSi xelisuflebis danawilebis
erTaderTi realuri mcdeloba – XII saukunis 80-ian wlebSi yuTlu-arslanis dasis
gamosvla Tamar mefis winaaRmdeg – uSedegod dasrulda, xolo daviT aRmaSeneblis
mier umaRlesi sasamarTlo dawesebulebis, `saajo karis~, Seqmna, cxadia, xelisuflebis
danawilebis ideisagan Sors dgas.
3
doliZe i., qarTuli samarTlis Zeglebi, t. I, Tb., 1963, 401-402.
4
iqve, 403.
5
iqve, 402.
6
iqve, 405, 407.
7
iqve, 414, 415, 416, 419, 420.
8
iqve, 405, 416, 418.
9
iqve, 416.
10
iqve, 426.
11
iqve, 448.
12
iqve, 450.
27
samarTlis Jurnali #1, 2014
28
sulxan oniani, termin `ganCinebis~ mniSvnelobisaTvis Zvel qarTul samarTalSi
29
samarTlis Jurnali #1, 2014
30
sulxan oniani, termin `ganCinebis~ mniSvnelobisaTvis Zvel qarTul samarTalSi
simokle borotisa, keTilia misi grZeli;~ `mze mogveaxla, ukuni CvenTvis aRara bnelia,
borotsa sZlia keTilman, arseba misi grZelia!~33
31
samarTlis Jurnali #1, 2014
gzidan acdenas, `fexis acdenas~ ukavSirdeba. Sdr.: `cdena – marTali SeacTunos; cdu-
neba – marTlis SecTuneba; SecTomili – gzadakarguli~ (saba);39
meore opozicias (`mTeli – darRveuli~) adasturebs kvlav termini `samarTali~,
romelic sisworis garda `mrTels~, mTliansac unda aRniSnavdes – `mrTeli – ese ars
Seumusravi, gina unaklebo, gina useno~ (saba).40 sawinaaRmdego mniSvnelobisaa `samar-
TaldaRveva~, rogorc daSla, danawileba – `winaaRmdgomi da damarRueveli kanonisai~,
– igive `ukanonoba¡~, wesierebis gadalaxva, `da£sna¡~;41 aqvea `naklulevaneba¡~, rome-
lic arasrulyofilebis, codvis qonis sinonimia, ara-mTlianis, arasavsisa; `ganrRve-
uls~ da `rRvevas~ ukavSirdeba `Sla~, `daSla~ (nebis armicema), `SeSla~ (rogorc Sec-
doma) da `SeSla~ (rogorc gadacdoma, Wkuidan).
mesame opoziciaSi (`naTeli – bneli~) moTavsdeba `gaCenili~, `ganaCeni~, rogorc
sinaTle, naTeli, `CinTan~ (sinaTlesTan) dakavSirebuli. Sdr.: `Cena – Tvalis xedva; Ci-
ni – Tvalis Cena; ganCineba – samarTlis daskvna; ganaCeni – wigni gansagebeli~ (saba);42
maSasadame, `gaCenili samarTali~, `samarTlis gaCena~, `ganCineba~, garda `Seqmnis~ mniS-
vnelobisa, atarebs sinaTlis mniSvnelobasac. anu is, rac sibneleSia, ar Cans. SeiZleba
uamravi varaudi da dava imis Sesaxeb, Tu ra SeiZleba iyos sibneleSi, magram sakmarisia
misTvis sinaTlis miSuqeba (Sdr.: `sakiTxis gaSuqeba~, `naTeli mohfina~), rom cxadad
gamoCndes, Tu raa igi da Sewydes dava. Sdr.: `gamoCena – sacxadod qmna~(saba).43 amasve
ukavSirdeba `ganxilva~ (naxva, sakuTari TvaliT xilva). is, rac cxadia (aqedan `gancxa-
deba~, `gamocxadeba~) da misi sapirispiro movlena – `danaSauli~, `daSaveba~, anu Savad,
bnelad gardaqmna. Sdr.: `danaSauli – Secodeba, ese igi ars Savad qmna saqmisa; daSaveba
– xeibrad Seqmna; xeibari – kaci daSavebuli~ (saba).44
sayuradReboa, rom `gaCaveba~ (moxevurad, qiziyurad) da `gaCieba~ (ingilourad)
gamJRavnebas, saidumlos gamxelas niSnavs. roca vinmes saidumlos andoben, etyvian:
`arsad gaaCao~.45 megrul enaSi ki `Ce~ TeTrs niSnavs, xolo `uCa~ – Savs, anu `uTeTros~,
siTeTris armqones (Sdr.: `sikeTe~ – `ukeTureba~).
3. daskvna
39
orbeliani s., leqsikoni qarTuli, Tb., 1993, t.II, 332, 297.
40
orbeliani s., leqsikoni qarTuli, Tb., 1991, t. I, 519.
41
javaxiSvili iv., Txzulebani 12 tomad, Tb., 1984, t. VII, 190-191.
42
orbeliani s., leqsikoni qarTuli, Tb., 1993, t.II, 318, 320; Tb., 1991, t. I, 144, 136.
43
iqve, Tb., 1991, t.I, 134.
44
iqve, Tb., 1991, t. I, 195, 207; Tb., 1993, t. II, 420.
45
Rlonti al., qarTul kilo-TqmaTa sityvis kona, Tb., 1984, 142, 143.
32
gvanca gugeSaSvili*
1. Sesavali
33
samarTlis Jurnali #1, 2014
1
burduli i., Tanamedrove sakorporacio samarTlis Teoriuli da praqtikuli sakiTxe-
bi, avtorTa koleqtivi, red. n. elizbaraSvili, Tb., 2009, 211.
2
Kindler P., Grundkurs Handels-und Gesellchaftsrecht, München, 2008, 240.
3
Hueck G., Gesellschaftsrecht, München, 1991, 51.
4
Ferran E., Principles of Corporate Finance Law, Oxford, 2008, 14.
5
burduli i., Tanamedrove sakorporacio samarTlis Teoriuli da praqtikuli sakiTxe-
bi, avtorTa koleqtivi, red. n. elizbaraSvili, Tb., 2009, 211.
6
Hamilton R. W., The Law of Corporations, St. Paul, Minn, 2000, 142.
7
Schneeman A., The Law of Corporations and other Business Organizations, Delmar Cengage Learning, 5th ed.,
New York, 2010, 67.
8
Bevans N. R., Business Corporations and Corporate law, Thomson Delmar Learning, New York, 2007, 5.
34
gvanca gugeSaSvili, inteleqtualuri sakuTrebis obieqtebze arsebuli qonebrivi
uflebebis Senatanis saxiT ganxorcielebis Taviseburebani
baSi gadasacemad. iuridiuli piris qoneba iuridiuli piris, rogorc samarTlis subi-
eqtis, sakuTrebaa da ara misi damfuZneblebis an masSi monawileebis.9
3. Setanaunariani obieqtebi
9
zioZe b., Tanamedrove sakorporacio samarTlis Teoriuli da praqtikuli sakiTxebi,
avtorTa koleqtivi, Tb., 2009, 79.
10
`mewarmeTa Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni, <https://matsne.gov.ge/index.php?option=com_ldmssearc
h&view=docView&id=28408&lang=ge>, [20.02.2014].
11
saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, <https://matsne.gov.ge/index.php?option=com_ldmssearch&vie
w=docView&id=31702&lang=ge>, [20.02.2014].
12
iqve.
13
Eisenhardt U., Gesellschaftsrecht, München, 2002, 277.
14
Schmidt K., Lutter M. AktG, Köln, 2008, 404.
35
samarTlis Jurnali #1, 2014
36
gvanca gugeSaSvili, inteleqtualuri sakuTrebis obieqtebze arsebuli qonebrivi
uflebebis Senatanis saxiT ganxorcielebis Taviseburebani
37
samarTlis Jurnali #1, 2014
38
gvanca gugeSaSvili, inteleqtualuri sakuTrebis obieqtebze arsebuli qonebrivi
uflebebis Senatanis saxiT ganxorcielebis Taviseburebani
faqtori aris is, rom geografiuli aRniSvna realuri adgilis aRwerilobiTi niSania
da misi gamoyenebis ufleba im saqonlisaTvis, romelic warmoSobilia Sesabamisi geog-
rafiuli adgilidan, aqvs yvela mewarmes, romelic moRvaweobs mocemul teritoriaze.
rac Seexeba sasaqonlo niSans, igi ganasxvavebs konkretuli konkurentis saqonelsa da
momsaxurebas sxva konkurentebis saqonlisa da momsaxurebisagan.34
arakeTilsindisieri konkurenciis aRkveTa, rogorc inteleqtualuri sakuTre-
bis obieqti, SeiZleba iTqvas, rom saqarTvelos kanonmdeblobiT dResdReobiT aris
daculi, Tumca, saqarTvelos kanoni konkurenciis Sesaxeb Zalian zogadi xasiaTisaa.
kanonis pirveli muxlis, me-4 punqtis b) qvepunqtSi miTiTebulia, rom es kanoni ar
vrceldeba inteleqtualuri sakuTrebis uflebebTan dakavSirebul urTierTobebze,
garda im SemTxvevisa, rodesac es uflebebi konkurenciis SezRudvisa da aRkveTisaT-
vis gamoiyeneba.35 umjobesi iqneboda, Tuki kanonSi ufro dakonkretebuli iqneboda
arakeTilsindisieri konkurentuli qmedebebi.
inteleqtualuri sakuTrebis msoflio organizaciis saerTaSoriso biuros mi-
er SemuSavebuli arakeTilsindisieri konkurenciis Sesaxeb sanimuSo debulebebis me-2
muxlis mixedviT, nebismieri qmedeba an saqmianoba, ganxorcielebuli samewarmeo an
komerciuli saqmianobisas, romelic iwvevs anda SeiZleba gamoiwvios aRreva sxvisi sa-
warmos an saqmianobasTan dakavSirebiT, gansakuTrebiT nawarmsa da momsaxureobasTan
dakavSirebiT, romelsac sTavazobs es sawarmo momxmarebels, warmoadgens arakeTil-
sindisier konkurentul qmedebas.36
arakeTilsindisieri konkurenciis aRkveTis aRniSnuli definicia cxadyofs, rom
samrewvelo sakuTrebis mocemuli obieqti SeuZlebelia Sesatanis saxiT iqnes gamoye-
nebuli.
Senatanis funqcias ver Seasrulebs adgilwarmoSobis dasaxeleba da geografiu-
li aRniSvna.
safirmo saxelwodeba mxolod sawarmosTan erTad SeiZleba iqnes Setanili sazo-
gadoebis kapitalSi.37safirmo saxelwodeba, damoukideblad Senatanad ver iqneba gamo-
yenebuli.
sasaqonlo niSanic Setanaunariani obieqtia. saqarTvelos kanonis sasaqonlo niS-
nebis Sesaxeb 25-e muxlis me-2 punqtis Tanaxmad, sasaqonlo niSani gadaecema sxva pirs
sawarmosTan erTad an mis gareSe. gamodis, rom sasaqonlo niSnis Senatanad ganxorcie-
leba SesaZlebelia sawarmos gareSec moxdes.
sapatento da saavtoro uflebebi Tavisuflad SeiZleba gamoyenebul iqnes Sena-
tanis saxiT.
34
Resinek N., Geographical Indications and Trademarks: Coexistence or “First in Time, First in Right Princip-
le”, European Intellectual Property Review 29(11), 2007, 448.
35
`konkurenciis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni, <https://matsne.gov.ge/index.php?option=com_ldms
search&view=docView&id=1659450&lang=ge>, [12.02.2014].
36
Model Provisions on Protection against Unfair Competition, WIPO Pub. №725 (E), Geneva, WIPO, 1994.
37
Wanturia l., niniZe T., mewarmeTa Sesaxeb kanonis komentari, mesame gamocema, Tb., 2002,
51.
39
samarTlis Jurnali #1, 2014
38
burduli i., saaqcio samarTlis safuZvlebi, t. I, Tb., 2010, 200.
39
maxarobliSvili g., Setanaunariani obieqtebis gansazRvris pozitiuri da negatiuri Si-
naarsi, `marTlmsajuleba da kanoni~, 2012, # 1, 106.
40
iqve, 107.
41
WilaZe g., aramaterialuri aqtivebis Sefasebis meTodologia, `biznesi da kanonmde-
bloba~, 2010, <http://b-k.ge/templates/Jordan/pdf/biznesi%20seqt-2010.pdf>, [12.03.2014].
42
OGH, Judikatur, 2189, 304, 1979, OGH B1, miTiTebulia: burduli i., qonebrivi urTierToba
saaqcio sazogadoebaSi, Tb., 2008, 129.
40
gvanca gugeSaSvili, inteleqtualuri sakuTrebis obieqtebze arsebuli qonebrivi
uflebebis Senatanis saxiT ganxorcielebis Taviseburebani
SesaZlebeli gaxdeba imis dadgena, Tu ramdenad imsaxurebs igi mowonebas, ramdenad iq-
neba SesaZlebeli misi gayidva da a.S. am da sxva garemoebebis gaTvaliswinebiT, SeiZleba
dadgindes nawarmoebis Rirebuleba da mxolod amis Semdeg gaxdeba nawarmoebi Setana-
unariani. Sesabamisad, saavtoro uflebaTa mflobeli SeZlebs Tavisi nawarmoebis Sena-
tanis saxiT gamoyenebas.
saavtoro samarTlis obieqtebis msgavsad, samrewvelo sakuTrebis obieqtebic
mxolod mas Semdeg SeiZleba iqnes gamoyenebuli Sesatanis saxiT, rodesac maTi Rire-
bulebis dadgena SesaZlebeli gaxdeba.
patentebi da sasaqonlo niSnebi SeiZleba iZleodnen winaswar gaangariSebulze
ufro maRal ekonomikur sargebels.43 Tumca, veranairi winaswari Tu Semdgomi gaanga-
riSeba ver gaxdis inteleqtualuri sakuTrebis obieqts Setanaunarians, Tu mas Sesata-
nis ganxorcielebis momentSi ar aqvs gansazRvruli Rirebuleba.
qonebrivi Sesatani, Rirebulebis dadgenis SesaZleblobasTan erTad, kidev erT
mniSvnelovan moTxovnas unda akmayofilebdes. kerZod, sazogadoebas unda SeeZlos Se-
natanis Tavisufali gankargva.44
ra igulisxmeba Senatanis Tavisufal gankargvaSi, rodesac saqme exeba inteleq-
tualuri sakuTrebis obieqts?
inteleqtualuri sakuTrebis obieqtebze warmoSobili qonebrivi uflebebi maT
mflobels SesaZleblobas aZlevs Tavad gamoiyenos konkretuli obieqti. mxolod qo-
nebrivi uflebis mflobelia uflebamosili, mesame pirs neba darTos an aukrZalos in-
teleqtualuri sakuTrebis obieqtis gamoyeneba. gamoyenebis forma mravalgvari SeiZ-
leba iyos imisda mixedviT, romel obieqts exeba da ra mizniT gamoiyeneba igi.
im SemTxvevaSi, Tuki sawarmoSi, Senatanis saxiT, inteleqtualuri sakuTrebis
obieqtis Setana moxdeba, sawarmo uflebamosili iqneba, gamoiyenos es obieqti. Tumca,
aq sainteresoa gairkves, ra moculobiT SeuZlia sawarmos inteleqtualuri sakuTre-
bis obieqtis gamoyeneba.
upirveles yovlisa, unda aRiniSnos, rom inteleqtualuri sakuTrebis obieqtis
Senatanad ganxorcielebisas saWiroa daidos xelSekruleba qonebrivi uflebebis ga-
dacemasTan dakavSirebiT. aRniSnul xelSekrulebaSi zustad unda iyos gansazRvru-
li inteleqtualuri sakuTrebis obieqtis gamoyenebis farglebi. is, rom inteleqtu-
aluri sakuTrebis obieqti sawarmos sakuTrebaSi gadadis, sulac ar niSnavs, rom masze
warmoSobili yvela qonebrivi ufleba gadavida sawarmoze. magaliTad, saqarTvelos
kanonis saavtoro da momijnave uflebaTa Sesaxeb me-7 muxlis pirvel punqtSi pirda-
pir aris miTiTebuli, rom `saavtoro ufleba ar aris damokidebuli im materialuri
obieqtis sakuTrebis uflebaze, romelSic gamoxatulia nawarmoebi”.45
materialuri obieqtis gadacema avtomaturad ver gamoiwvevs saavtoro qoneb-
rivi uflebebis gadacemasac. amasTan, Tu avtors an saavtoro qonebrivi uflebebis
43
WilaZe g., aramaterialuri aqtivebis Sefasebis meTodologia, `biznesi da kanonmde-
bloba~, 2010, <http://b-k.ge/templates/Jordan/pdf/biznesi%20seqt-2010.pdf>, [13.02.2014].
44
Kindler P., Grundkurs Handels-und Gesellchaftsrecht, München, 2008, 323.
45
`saavtoro da momijnave uflebebi Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni,<https://matsne.gov.ge/index.
php?option=com_ldmssearch&view=docView&id=16198&lang=ge>, [20.02.2014].
41
samarTlis Jurnali #1, 2014
sxva mflobels survili aqvs da mesame piri Tanaxmaa, saavtoro qonebrivi uflebebis
gadacemisaTvis saerTod ar aris saWiro materialuri obieqtis gadacema.46
im SemTxvevaSi, Tuki sawarmos interesSi Sedis saavtoro samarTlis obieqtze
gansakuTrebuli uflebebis mopoveba, maSin Senatanis ganmaxorcielebel pirsa da sa-
warmos Soris unda daidos saavtoro xelSekruleba, romelSic gansazRvruli iqneba,
ra moculobiT gadascems avtori an saavtoro uflebaTa mflobeli qonebriv ufle-
bebs sawarmos. avtors an saavtoro uflebaTa mflobels SeuZlia yvela qonebrivi uf-
leba an maTi nawili gadasces uflebamonacvles.kanonis imperatiuli moTxovnaa, rom
saavtoro uflebaTa gadacemis Sesaxeb xelSekruleba unda daidos werilobiTi for-
miT.47
xelSekrulebis formasTan dakavSirebiT igive wesi moqmedebs samrewvelo sa-
kuTrebis samarTalSi. sapatento kanonis me-601 muxlis mixedviT, gansakuTrebuli uf-
lebebis gadacemis Sesaxeb xelSekruleba ideba werilobiTi formiT. amave muxlidan
gamomdinareobs, rom sapatento gansakuTrebuli uflebebis gasxviseba unda daregis-
trirdes saqpatentSi arsebuli samrewvelo sakuTrebis reestrSi, winaaRmdeg SemTxve-
vaSi gadacemas Zala ar eqneba mesame pirebis winaSe.48
garkveul formalur procedurebTanaa dakavSirebuli sasaqonlo niSanze ar-
sebuli gansakuTrebuli uflebebis gadacemac. sasaqonlo niSnebis Sesaxeb kanonis 25-e
muxlis mixedviT, xelSekruleba sasaqonlo niSnis gadacemis Sesaxeb formdeba weri-
lobiT. sasaqonlo niSnis gadacemidan gamomdinare cvlilebebi Seitaneba samrewvelo
sakuTrebis reestrSi. cvlilebebis reestrSi Setanis gareSe, sasaqonlo niSnis axal
mflobels ar SeuZlia uflebebis gamoyeneba mesame pirebis winaaRmdeg.49
zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba iTqvas, rom sawarmos samrewvelo sa-
kuTrebis obieqtebis Senatanad miRebis SemTxvevaSi, mxolod maSin warmoeSoba gansa-
kuTrebuli uflebebi, Tuki werilobiT dadebul xelSekrulebasTan erTad, am ufle-
baTa gadacemis faqti dafiqsirebuli iqneba samrewvelo sakuTrebis reestrSi.
6. daskvna
46
saavtoro da momijnave uflebaTa Sesaxeb saqarTvelos kanonis komentari, red. l. Wan-
turia, Tb., 2003, 56.
47
`saavtoro da momijnave uflebaTa Sesaxeb~ kanonis 42-e muxli, <https://matsne.gov.ge/index.
php?option=com_ldmssearch&view=docView&id=16198&lang=ge>, [20.02.2014].
48
ZamukaSvili d., inteleqtualur uflebaTa samarTali, Tb., 2012, 291.
49
`saqarTvelos kanonis sasaqonlo niSnebis Sesaxeb~, <https://matsne.gov.ge/index.php?option=-
com_ldmssearch&view=docView&id=11482&lang=ge>, [22.02.2014].
42
gvanca gugeSaSvili, inteleqtualuri sakuTrebis obieqtebze arsebuli qonebrivi
uflebebis Senatanis saxiT ganxorcielebis Taviseburebani
43
lela janaSvili*
1. Sesavali
44
lela janaSvili, samarTlebrivi usafrTxoeba, rogorc samarTlis ZiriTadi funqcia da
samarTlebrivi saxelmwifos umniSvnelovanesi princi pi
45
samarTlis Jurnali #1, 2014
profesori giorgi xubua samarTlis funqciebs yofs Semdeg sam jgufad: samar-
Tlis regulaciuri, wesrigis da anTropologiur-personaluri funciebi, xolo samar-
Tlebrivi usafrTxoeba samarTlis wesrigis funqciaTa jgufSia ganxiluli.
usafrTxoeba Zalze farTo cnebaa, Tumca, romeli kuTxiTac ar unda ganvixiloT,
upirveles yovlisa, is gulisxmobs piris Tavisuflebas. uflebas, rodesac individs
aqvs sxvadasxva uflebis ganxorcielebis SesaZlebloba. rogorc xSirad xdeba samar-
Tlebriv koncefciebTan da cnebebTan mimarTebaSi, samarTlebrivi usafrTxoebis cne-
bis ganmarteba misive Sinaarsidan gamomdinareobs.
espaneTis samefo akademiis espanuri enis leqsikonis mixedviT, samarTlebrivi
usafrTxoeba ganmartebulia, rogorc marTlwesrigis maxasiaTebeli, rac gulisxmobs
samarTlebriv normaTa simyaresa da misi gamoyenebis kanonierebas.11
samarTlis TeoriaSi `cnebebis~ mniSvnelobas Tu gaviTvaliswinebT da aseve im
sirTuleebs, rac mis CamoyalibebasTan aris dakavSirebuli, SeiZleba iTqvas, rom `sa-
marTlebrivi usafrTxoebis~ leqsikografiuli ganmarteba met-naklebad emTxveva mis
Sinaarss, gansakuTrebiT maSin, rodesac saubaria samarTlis normaTa sazustesa da mis
avTenturobaze.
kontinenturi evropis samarTlis ojaxSi, gansakuTrebiT ki romanuli samarTlis
qveynebis jgufSi (italia, espaneTi), rodesac saubroben samarTlebriv usafrTxoebaze,
xazs usvamen normis avTenturobas, gonivrulobas, sizustesa da namdvilobas.12
samarTlebrivi usafrTxoeba aris is faqti, is maxasiaTebeli, romelic ara marto
samarTlis normas xdis namdvils, realurs, aramed samarTlebriv urTierTobebsa da
yvela institucias, radganac, samarTlis mecniereba adasturebs, rom samarTlebrivi
usafrTxoeba ar gulisxmobs mxolod normebTan mimarTebas, aramed sxva samarTlebriv
movlenebsa da samarTlebriv realobebs.13
samarTlebrivi usafrTxoeba Tanamedrove iuridiul mecnierebaSi ganixileba, ro-
gorc sicxade, simyare, ganWvreta, kanonzomieri mocemuloba. Tu samarTlebrivi norme-
bi da samarTlebrivi institutebi ar iqnebian winaswar cnobili, zusti da myari, Tu isini
Seicaven `saidumloebebs~ da Camoyalibebuli arian bundovnad, am SemTxvevaSi samarTa-
li Tavis funqcias ver axorcielebs.
`samarTlebrivi usafrTxoebis erT-erT mniSvnelovan moTxovnas warmoadgens gar-
kveuloba. mis mixedviT, kanonebi da misgan gamomdinare samarTlebrivi aqtebi sakmarisad
garkveuli da gansazRvruli unda iyos. Tu samarTlebrivi normebi winaaRmdegobrivi da
gaurkveveli xasiaTisaa, maSin maTi adresati ver SeZlebs am normebze sakuTari moqme-
debis orientirebas... garkveulobasTan erTad, ndobis dacvis principi samarTlebrivi
usafrTxoebis mniSvnelovani elementia. aRniSnuli principi moqmedi samarTlis mimarT
11
DRAE – Diccionario de la Lengua Española de la Real Academia Española. 22 edición.
12
iurisprudenciisa da kanonmdeblobis samefo akademia, avila alsinas moxseneba 1999
wlis 8 Tebervals Temaze:`samarTlebrivi usafrTxoeba da samarTlis mecniereba~, sa-
dac saubrobs 1842 wels romSi gamoqveynebul lopes de oniates naSromze `samarTlis
sizuste~.
13
Amorós Dorada F.J., Seguridad Jurídica, Fundación Sociedad de la Información – SOCINFO, seminario ,,Se-
guridad Jurídica y Administración electrónica~, Madrid, 9 de mayo de 2012, 3.
46
lela janaSvili, samarTlebrivi usafrTxoeba, rogorc samarTlis ZiriTadi funqcia da
samarTlebrivi saxelmwifos umniSvnelovanesi princi pi
47
samarTlis Jurnali #1, 2014
48
lela janaSvili, samarTlebrivi usafrTxoeba, rogorc samarTlis ZiriTadi funqcia da
samarTlebrivi saxelmwifos umniSvnelovanesi princi pi
49
samarTlis Jurnali #1, 2014
2. samarTlis norma winaswar cnobili unda iyos normis adresatis mier. normis ad-
resatebis molodini qcevis SesaZlo modelis Sesaxeb unda iyos stabiluri – individma
winaswar unda icodes, Tu ras moiTxovs misgan samarTlis norma.28 ver visaubrebT samar-
Tlebriv usafrTxoebaze, Tu ver sruldeba miTiTebuli mocemuloba. aRniSnulis Ta-
vidan acilebis erTaderTi gza ki normis sajaro xasiaTia, rac gamoricxavs saidumlo
normebis arsebobas, romlebic dafarulia samarTlis subieqtebisaTvis. ra Tqma unda,
aq saubari ar aris imaze, rom samarTlis yvela subieqtma unda icodes samarTlis yvela
norma, rac, faqtobrivad, miuRwevelia. saubaria mxolod samarTlis normis Sinaarsis
gacnobis SesaZleblobaze - aravis ar SeiZleba aekrZalos da CamoerTvas aRniSnuli Se-
saZlebloba. amasTan, innorantia juris non excusat (kanonis arcodna ar niSanvs mis Seusruleb-
lobas) zogierTi avtoris mier Sefasebul iqna, rogorc samarTlebrivi usafrTxoebis
negacia.
3. normis gzavnili adekvaturad unda iqnes aRqmuli adresatis mier. `adekvatu-
roba~ warmoSobilia ramdenime problemidan, rogoricaa normis orazrovneba, bundo-
vaneba, gaurkvevloba, rac samarTlebriv enas arcTu iSviaTad axasiaTebs. Tumca, mxed-
velobaSi unda miviRoT isic, rom SeiZleba arsebobdes absoluturad gaurkvevlad
Camoyalibebuli qcevis wesi.29
4. amasTan, „kanonis teqstic maqsimalurad adekvaturad unda asaxavdes socia-
luri sinamdvilis kanonzomierebebs. kanonis teqstSi unda iyos imdeni samarTlebrivi
sinamdvile, ramdenic saWiroa da teqsti unda iyos imdenad gasagebi, ramdenadac es Se-
saZlebelia. problemis idealuri gadawyveta ar arsebobs. es aris rogorc wris kvadra-
tura – Teoriulad uimedo, praqtikulad SesaZlebeli“.30
50
lela janaSvili, samarTlebrivi usafrTxoeba, rogorc samarTlis ZiriTadi funqcia da
samarTlebrivi saxelmwifos umniSvnelovanesi princi pi
li. ra Sedegebi SeiZleba mohyves kanonmdeblobis xSir cvlas? aRniSnuli, pirvel rigSi,
iwvevs adresatebis mier qcevis sasurveli masStabis winaswar gansazRvras, rac uaryo-
fiTad aisaxeba marTlwesrigis saerTo mdgomareobaze. mxolod stabiluri kanonmdeb-
loba SeiZleba iyos kanonis moTxovnaTa dacvis garanti. aseve gasaTvaliswinebelia, rom
„samarTali unda iyos stabiluri da amasTan, evoluciuri, radgan usafrTxoeba moicavs
aseve cvalebadi situaciebis aRiarebas~.33
amdenad, samarTali unda iyos stabiluri da amasTan evoluciuri, radgan usaf-
rTxoeba adaptirdeba cvalebad situaciebTan. Tanamedrove samarTlebrivi saxelmwi-
fos mizani swored es aris: oqros Sualedis moZebna cvalebadobasa da stabilurobas
Soris. saxelmwifo yovelTvis mzad unda iyos am Tanasworobis misaRwevad.
51
samarTlis Jurnali #1, 2014
37
xubua g., samarTlis Teoria, Tb., 2004, 48.
38
<http://www.cinder.info/wp-content/uploads/file/DocumentosFortaleza/Castellano.pdf>.
39
xubua g., samarTlis Teoria, Tb., 2004, 48.
40
zoiZe b., sakonstitucio kontroli da RirebulebaTa wesrigi saqarTveloSi, germaniis
teqnikuri TanamSromlobis sazogadoeba, 2007, Tb., 45.
41
iqve.
42
Ávila H., Teoría de la Seguridad Jurídica, Marcial Pons, Madrid, Barcelona, Buenos Aires, 2012, 20.
52
lela janaSvili, samarTlebrivi usafrTxoeba, rogorc samarTlis ZiriTadi funqcia da
samarTlebrivi saxelmwifos umniSvnelovanesi princi pi
53
samarTlis Jurnali #1, 2014
saxelmwifos mier miniWebuli uflebiT 2007 wlidan 2012 wlamde. sadavo normebiT dad-
genili regulireba ar SeiZleba CaiTvalos ndobis principis sawinaaRmdegod da ar war-
moadgens sakuTrebis SeZenis legitimuri molodinis gaumarTlebel da dausabuTebel
SezRudvas. Sesabamisad, saxeze ar aris winaaRmdegoba saqarTvelos konstituciis 21-e
muxlTan~.43
mniSvnelovania espaneTis sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi samar-
Tlebrivi usafrTxoebis sakiTxebTan mimarTebaSi. kerZod, sakonstitucio sasamarTlos
1981 wlis 20 ivlisis gadawyvetilebiT, `samarTlebrivi usafrTxoeba es aris erTianoba
legalurobisa da sizustis, ukuZalis dauSveblobis, normaTa ierarqiisa da gamoqvey-
nebis~, magram `igi ar moicavs istoriulad Camoyalibebuli arsebuli samarTlebrivi
reJimis gaurkveveli vadiT dacvis saWiroebas, rac marTlwesrigis stagnacias gamoiw-
vevs~.44
`kanonmdebelma unda gaiTvaliswinos samarTlis normis sicxade da ara normati-
uli dabneuloba, samarTlis normis adresatebi, iuridiuli pirebi da moqalaqeebi in-
formirebulni unda iyvnen qcevis SesaZlo modelis Sesaxeb.... ar dauSvan normebiT ma-
nipulireba, romelic gamoiwvevs bundovanebas~, naTqvamia espaneTis sakonstitucio
sasamarTlos gadawyvetilebebSi.45
6. daskvna
43
sasamarTlos gadawyvetileba ixileT <www.http://constcourt.ge>.
44
STC 227/1988.
45
STC 46/1990; STC 146/1993.
46
zoiZe b., sakonstitucio kontroli da RirebulebaTa wesrigi saqarTveloSi, germaniis
teqnikuri TanamSromlobis sazogadoeba, 2007, Tb., 46.
54
giga gabriCiZe*
1. Sesavali
55
samarTlis Jurnali #1, 2014
1
Weissbuch der Kommission, Schadenersatzklagen wegen Verletzung des EG-Wettbewerbsrechts, KOM
(2008), 165 endg., 2. <http://ec.europa.eu/competition/antitrust/actionsdamages/files_white_paper/whitepa-
per_de.pdf>, [02.05.2014].
56
giga gabriCiZe, konkurenciis samarTlis kerZosamarTlebrivi gziT aRsrulebis
perspeqtivebi saqarTveloSi
deboda konkurenciis samarTlis darRveva. es imas niSnavs, rom aseTi saxis sarCelebi
aSS-Si ufro metad damatebiTi sanqciis funqcias atareben da, aqedan gamomdinare, gar-
kveulwilad, gadaWarbebulad SeiZleba CaiTvalos mosazreba, TiTqos aSS-Si kerZo pir-
Ta mier konkurenciis samarTlis aRsrulebam saxelmwifos roli konkurenciis dacvis
sferoSi sagrZnoblad daaknina.2 amasTan, aucileblad unda iqnes gaTvaliswinebuli is
faqtic, rom kerZo pirTa aseTi „warmateba“ aSS-Si gamowveulia garkveuli winapirobe-
biT, romelic saqarTveloSi konkurenciis Sesaxeb axali kanonis miRebis Semdegac ar
arsebobs. am mxriv, gansakuTrebiT xazgasasmelia Semdegi aspeqtebi:
- konkurenciis samarTlis darRveviT miyenebuli zianis sammagi odenobiT anazR-
aurebis moTxovnis SesaZlebloba. gamomdinare iqidan, rom aseTi regulacia uaryofiT
gavlenas axdens aSS-Si moqmed TanamSromlobis programaze (“Leniency Program“), ekono-
mikuri agentisaTvis, romelic iTanamSromlebs gamoZiebasTan, arsebobs gamonaklisi:
mis mier miyenebuli ziani SeiZleba anazRaurdes mxolod erTmagi odenobiT.
- aSS-Si moqmedi kanonmdeblobis Sesabamisad, mosarCele sarCelis daukmayofi-
lebis SemTxvevaSi ar ixdis mopasuxis mier gaweul xarjebs. Sedegi: mosarCeles mniS-
vnelovnad umcirdeba xarjebi.
- mtkicebulebis mopovebis gamartivebuli wesi (pre-trial discovery), romelic kerZo
pirebs umsubuqebs konkurenciis samarTlis darRvevis tvirTs.
„konkurenciis Sesaxeb“ kanonis me-18 muxlis 1-li punqtis „a“ qvepunqtis Tanax-
mad, konkurenciis saagento uflebamosilia awarmoos saqmis mokvleva wardgenili gan-
cxadebis an/da saCivris safuZvelze [an sakuTari iniciativiT]. amave kanonis me-3 mux-
lis „n“ da „o“ punqtebi ganmartavs, vin SeiZleba iyos ganmcxadebeli an momCivani:
„ganmcxadebeli – piri, romelsac aqvs informacia an mtkicebuleba, rom arsebi-
Tad irRveva konkurenciis Sesaxeb saqarTvelos kanonmdebloba, Tumca amis Sedegad
mas uSualod ar adgeba qonebrivi ziani [gamoyofilia avtoris mier], razedac Sesabami-
si gancxadebiT mimarTavs konkurenciis saagentos.
2
Möschel W., Behördliche oder privatrechtliche Durchsetzung des Kartellrechts? Wirtschaft und Wettbewerb
2007, 483, (486).
57
samarTlis Jurnali #1, 2014
58
giga gabriCiZe, konkurenciis samarTlis kerZosamarTlebrivi gziT aRsrulebis
perspeqtivebi saqarTveloSi
59
samarTlis Jurnali #1, 2014
3
Schmidt A., Voigt S., Der „more economic approach“ in der Missbrauchsaufsicht, Wirtschaft und Wettbewerb
2006, 1097, (1103).
4
Kuhn T., Preishöhenmissbrauch (excessive pricing) im deutschen und europäischen Kartellrecht, Wirtschaft
und Wettbewerb 2006, 578, (579).
5
Möschel W., Behördliche oder privatrechtliche Durchsetzung des Kartellrechts? Wirtschaft und Wettbewerb
2007, 483, (485).
6
Weissbuch der Kommission, Schadenersatzklagen wegen Verletzung des EG-Wettbewerbsrechts, KOM
(2008), 165 endg., 2.
7
iqve, 5.
60
giga gabriCiZe, konkurenciis samarTlis kerZosamarTlebrivi gziT aRsrulebis
perspeqtivebi saqarTveloSi
61
samarTlis Jurnali #1, 2014
62
giga gabriCiZe, konkurenciis samarTlis kerZosamarTlebrivi gziT aRsrulebis
perspeqtivebi saqarTveloSi
63
samarTlis Jurnali #1, 2014
roca saqme exeba konkretul bazars, xSir SemTxvevaSi kerZo mosarCele ufro
kompetenturia, vidre konkurenciis saagentos TanamSromeli. garda amisa, kerZosa-
marTlebrivi gziT zianis anazRaurebis valdebuleba warmoadgens konkurenciis Se-
saxeb kanonis damrRvevisaTvis damatebiT sanqcias. Tumca am upiratesobebTan erTad,
konkurenciis samarTlis aRsruleba dakavSirebulia mraval uaryofiT garemoebas-
Tan. maT Soris aRsaniSnavia Semdegi:
- konkurenciis samarTali moicavs mraval, bolomde dauzustebel samarTleb-
riv termins, romelTa interpretireba konkurenciis saagentos mier TiToeuli Sem-
TxvevisaTvis individualurad SeiZleba moxdes;
- mosarCelis danaxarjebi mis mier sasamarTlo procesis wagebis SemTxvevaSi ma-
Ralia: igi valdebulia, gadaixados ara marto sakuTari, aramed mopasuxe mxaris mier
gaweuli xarjebi;
- konkurenciis samarTlis kerZosamarTlebrivi gziT aRsrulebis erT-erT mTa-
var nakls warmoadgens am uflebis borotad gamoyenebis saSiSroeba18. es xdeba im Sem-
TxvevaSi, rodesac ekonomikuri agenti, romelic ver axerxebs jansaRi konkurenciis
gawevas konkurentTan, cdilobs konkurenciis samarTlis „daxmarebiT“ xeli SeuSalos
mas.
18
Möschel W., Behördliche oder privatrechtliche Durchsetzung des Kartellrechts? Wirtschaft und Wettbewerb
2007, 483, (483).
64
giga gabriCiZe, konkurenciis samarTlis kerZosamarTlebrivi gziT aRsrulebis
perspeqtivebi saqarTveloSi
a) sajarosamarTlebrivi aRsruleba
konkurenciis saagento sajaro interesebis dacvis meqanizmia. saxelmwifom mas-
ze jansaRi konkurenciis xelSewyobis valdebulebis delegireba moaxdina.
b) kerZosamarTlebrivi aRsruleba
kerZo pirebs, rogorc wesi, amoZravebT mxolod sakuTari interesi. aqedan gamom-
dinare, konkurenciis samarTlis kerZosamarTlebrivi aRsruleba SeiZleba ganxilul
iqnes mxolod rogorc sajarosamarTlebrivi aRsrulebis Semavsebeli faqtori.
maSasadame, sajarosamarTlebriv da kerZosamarTlebriv aRsrulebas sxvadasxva
mizani aqvs. kerZosamarTlebrivi aRsrulebis gaZlierebiT ver Semsubuqdeba konku-
renciis saagentos mier gasawevi samuSao, radgan mis mier Catarebuli mokvlevis ga-
reSe kerZo pirisaTvis Zalian rTuli iqneba sasamarTlos winaSe konkurenciis Sesaxeb
kanonis darRvevis damtkiceba.
konkurenciis samarTlis normebis dacva sazogadoebis interesis sagania. Sesa-
bamisad, mizanSewonilia konkurenciis samarTlis dacvis kontrolis gadacema Sesaba-
misi damoukideblobiT aRWurvili organosaTvis. Tumca, aseve gasaTvaliswinebelia,
rom konkurentebi, rogorc wesi, uSualod floben informacias konkurenciis samar-
Tlis darRvevis Sesaxeb da piradad arian dainteresebuli samarTlis aRsrulebiT.
6. daskvna
65
samarTlis Jurnali #1, 2014
66
giorgi amiranaSvili*
1. Sesavali
8
zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, Tb., 2005, 237.
9
kniperi r., kodifikaciis meTodebi da koncefciebi gardamavali periodis sazogadoe-
bebSi (saqarTvelos mdgomareobis gaTvaliswinebiT), krebulSi: samarTlis reforma
saqarTveloSi, 1994 wlis 23-25 maiss TbilisSi gamarTuli saerTaSoriso konferenciis
masalebi, Tb., 1994, 185.
10
zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, Tb., 2005, 348-349. an-
gloamerikul samarTalSi normebi garigebaTa Sesaxeb Sedis Law of Contract-Si. miuxeda-
vad amisa, am qveynebis samarTlis mecniereba aRiarebs xsenebuli institutis did mniS-
vnelobas: Чантурия Л.Л., Введение в общую часть гражданского права (сравнительно-правовое
исследование с учетом некоторых особенностей постсоветского права), Изд. “Статут”, М., 2006, 229.
11
laTinuri terminis ganmartebis Sesaxeb ix. Dumesnil J.B.G., Latin synonyms, with their differ-
ent significations, and examples taken from the best Latin authors, Printed for G. B. Whittaker etc., London,
1819, 227, <http://ia600502.us.archive.org/19/items/latinsynonymswit00garduoft/latinsynonymswit00gardu-
oft.pdf>,[28.03.13].
12
ix. Яковлев В.Н., Древнеримское частное право и современное российское гражданское право, Изд.
“Волтерс Клувер”, М., 2010, 429.
68
giorgi amiranaSvili, Secdoma kontrahentis pirovnebaSi – istoriuli sawyisi da
Tanamedrove gamoxatuleba
69
samarTlis Jurnali #1, 2014
20
Новицкий И.Б., Сделки. Исковая давность, Госюриздат, М., 1954, 102.
21
iqve, 103.
70
giorgi amiranaSvili, Secdoma kontrahentis pirovnebaSi – istoriuli sawyisi da
Tanamedrove gamoxatuleba
71
samarTlis Jurnali #1, 2014
28
ix. zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, Tb., 2005, 235-236.
29
zoiZe b., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni I, samoqalaqo kodeqsis
zogadi debulebani, muxli 50, Tb., 1999, 166.
30
Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 292.
31
iqve, 293.
32
zoiZe b., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni I, samoqalaqo kodeqsis
zogadi debulebani, muxli 59, Tb., 1999, 196.
33
iqve, muxli 50, 166.
34
ix. Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 360.
35
iqve, 394.
36
zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, Tb., 2005, 270.
72
giorgi amiranaSvili, Secdoma kontrahentis pirovnebaSi – istoriuli sawyisi da
Tanamedrove gamoxatuleba
73
samarTlis Jurnali #1, 2014
44
moqmedi kodeqsisa da am kodifikaciebis saerTo niSania is, rom sacilooba garigebis
Sesaxeb moZRvrebis nawilad aris moazrebuli da masTan urTierTkavSirSia mowesrige-
buli: kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 317.
45
gamonaklisia azerbaijanis respublikis 1999 wlis 28 dekembris samoqalaqo kodeqsi,
romlis 347-e muxli did msgavsebas avlens qarTul kodeqsSi arsebul normebTan ro-
gorc struqturuli, ise Sinaarsobrivi TvalsazrisiT.
46
zoiZe b., saerTo (inglisur-amerikuli) samarTlis gavlena qarTul samoqalaqo kod-
eqsze, Jurn. `qarTuli samarTlis mimoxilva~, pirveli-meore kvartali, 1999, 18.
47
zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, Tb., 2005, 237. am sakiTxTan
dakavSirebiT, aseve, ix. kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi,
Tb., 2009, 319.
48
Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 365.
49
literaturaSi gamoTqmuli mosazebis Tanaxmad, formulireba – `garigeba SeiZleba
sacilo gaxdes~ ar aris sakmarisad zusti. avtoris varaudiT, kanonmdebeli gulisx-
mobs, rom `garigeba saciloa~ da misi gamoxatva surda fraziT – `garigeba SeiZleba
Secilebul iqnes~: kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb.,
2009, sq. 1589, 318. avtoris pozicia ufro metad Teorizebulia, ramdenadac ar Cans, Tu
ra praqtikul Sedegamde mivyavarT mis mier SemoTavazebul formulirebas. aq kanon-
mdeblis logika sruliad naTelia. kerZod, ramdenadac sacilo garigebaTa momwesrige-
beli normebi pirs aniWeben garigebis Secilebis SesaZleblobas da ara valdebulebas,
formulireba – `garigeba SeiZleba sacilo gaxdes~ niSnavs imas, rom SeiZleba arc gax-
des, Tuki uflebamosili piri, gansazRvrul vadaSi, Sesabamis nebas ar gamoavlens.
50
moqmedi kodeqsis 72-e da 52-e muxlebis urTierTdamokidebulebis Sesaxeb ix. cipeliu-
si r., iuridiuli meTodebis moZRvreba, Tb., 2009, 65-66.
74
giorgi amiranaSvili, Secdoma kontrahentis pirovnebaSi – istoriuli sawyisi da
Tanamedrove gamoxatuleba
namdvileSi surs.51 amdenad, Secdomam, e.i. nebis naklma, SeiZleba gamoiwvios garigebis
baTiloba, magram nebismieri Secdoma garigebis baTilobis safuZveli rom iyos, amiT
samoqalaqo brunvas safrTxe daemuqreboda, swored amitom usvams xazs kanonmdebeli,
rom garigebis Secileba SeiZleba mxolod arsebiTi Secdomis SemTxvevaSi.52
moqmedi kodeqsis upiratesoba isaa, rom masSi SecdomiT dadebul garigebasTan
dakavSirebuli sakiTxi, gansxvavebiT sxva qveynebis kanonmdeblobisagan, dawvrilebiT
aris mowesrigebuli. es normebi sazRvargareTis qveynebis sasamarTlo praqtikis did
gamocdilebas emyareba.53
moqmedi kodeqsis 72-e muxli garigebis erT-erT mxares aniWebs Secilebis ufle-
bas, Tu nebis gamovlena moxda arsebiTi Secdomis safuZvelze. 73-e muxlis saTauris
formulireba iZleva imis molodins, rom masSi CamoTvlili iqneba Secdomis yvela is
saxe, romelsac kanoni miiCnevs arsebiTad. Tumca, 74-e, 75-e da 76-e muxlebSi arsebuli
Canaweri – `Secdoma... mxolod maSin (Ca)iTvleba arsebiTad, Tu...~; `Secdoma... arsebi-
Ti mniSvnelobisaa mxolod im SemTxvevaSi, Tuki...~; `Secdoma... ar CaiTvleba arsebiTad,
garda im SemTxvevebisa, rodesac...~ – mianiSnebs imaze, rom 73-76-e muxlebSi kanonmdebe-
li gvTavazobs arsebiT SecdomaTa amomwurav CamonaTvals. kerZod, kanoni adgens, Tu
ra winapiroba unda arsebobdes, garigeba rom sacilo gaxdes; amdenad, aq saqme gvaqvs
nebis gamovlenis namdvilobisaTvis aucilebel negatiur winapirobebTan.54
amrigad, qarTveli kanonmdebeli moqmedi kodeqsis 73-76-e muxlebSi ganamtkicebs
arsebiTi Secdomis Svid55 saxes: 1) Secdoma garigebis tipis arCevaSi; 2) Secdoma garige-
bis SinaarsSi; 3) Secdoma garigebis safuZvelSi; 4) Secdoma kontrahentis pirovnebaSi;
5) Secdoma sagnis ZiriTad TvisebebSi; 6) Secdoma uflebaSi; 7) Secdoma garigebis mo-
tivSi.
kontrahentis pirovnebaSi Secdoma mowesrigebulia moqmedi kodeqsis 74-e mux-
lis pirveli nawiliT. arsebiTi Secdomis am saxes ganamtkicebs, magaliTad, `valdebu-
lebaTa Sesaxeb~ Sveicariis kanonis 24-e muxlis pirveli punqtis me-2 qvepunqti; ita-
liis samoqalaqo kodeqsis 1429-e muxlis me-3 nawili; germaniis samoqalaqo kodeqsis
119-e paragrafis me-2 abzaci; avstriis zogadi samoqalaqo kodeqsis 873-e paragrafi;
safrangeTis samoqalaqo kodeqsis 1110-e muxli; espaneTis samoqalaqo kodeqsis 1266-e
muxli; luizianas samoqalaqo kodeqsis 1950-e muxli da kvebekis samoqalaqo kodeqsis
1400-e muxli.
postsabWoTa kodifikaciebidan gamonakliss warmoadgens azerbaijanis samo-
qalaqo kodeqsi, romelic iTvaliswinebs arsebiTi Secdomis mocemul saxes. ruseTis
51
zoiZe b., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni I, samoqalaqo kodeqsis
zogadi debulebani, muxli 72, Tb., 1999, 223. am sakiTxTan dakavSirebiT, aseve, ix. Tuman-
iSvili g.g., garigebebi (samarTlebrivi buneba da normatiuli regulireba), Tb., 2012, 54.
52
Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 365. aseve, ix. WeWelaSvili
z., saxelSekrulebo samarTali (SedarebiT-samarTlebrivi kvleva ZiriTadad qarTuli
samarTlis safuZvelze), (meore gadamuSavebuli gamocema), Tb., 2010, 49.
53
Wanturia l., Sesavali samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi, Tb., 1997, 370.
54
Sead. cipeliusi r., iuridiuli meTodebis moZRvreba, Tb., 2009, 5-6.
55
Sead. jorbenaZe s., garigebaSi daSvebuli Secdomis saxeebi saqarTvelos samoqalaqo
kodeqsis mixedviT, wignSi: roman Sengelia – 70, saiubileo krebuli, samarTlis prob-
lemebi, Tb., 2012, 401.
75
samarTlis Jurnali #1, 2014
7. daskvna
56
ix.: Садиков О.Н., Комментарий к Гражданскому кодексу Российской Федерации, части первой, Изд.
“Контракт”, “Инфра-М”, М., 1997, 224; Толстой Ю.К., Сергеев А.П. (ред.), Гражданское право, Т. 1,
Изд. “Проспект”, Санкт-Петербург, 1996, 213.
57
am Temaze daculi erT-erTi uaxlesi disertacia 2008 wliT TariRdeba: <http://www.dis-
sercat.com/content/zabluzhdenie-pri-sovershenii-sdelki-evropeiskaya-pravovaya-traditsiya-i-sovremennoe-
rossiisk>, [28.03.13].
58
Sead. Саволайнен А.Н., Актуальные проблемы, связанные со сделками, совершенными под влиянием
заблуждения, Электронный журнал “Современные научные исследования и инновации”, Октябрь,
2011, <http://web.snauka.ru/issues/2011/10/3016>, [28.03.13].
76
qeTevan andRulaZe*
1. Sesavali
2. eleqtronuli fosta
77
samarTlis Jurnali #1, 2014
78
qeTevan andRulaZe, eleqtronuli fostis meSveobiT dadebuli xelSekruleba
3. saerTaSoriso midgomebi
9
Murray A., Entering into Contract Electronically: The Real W.W.W, Oxford, 2000, 9.
10
The Flat World Theory.
11
direqtiva kontinenturi da angloamerikuli midgomebis Sejerebas iTvaliswinebs: Elec-
tronic Commerce Directive, European Commission, 1998, <http://ec.europa.eu/internal_market/e-commerce/
directive/index_en.htm>.
12
UNCITRAL Model Law on Electronic Commerce with Guide to Enactment (1996) with additional ar-
ticle 5 bis as adopted in 1998, <http://www.uncitral.org/pdf/english/texts/electcom/05-89450_Ebook.pdf>,
[24.09.2013].
79
samarTlis Jurnali #1, 2014
13
UNCITRAL Model Law on Electronic Commerce with Guide to Enactment (1996) with additional article 5
bis as adopted in 1998, Article 13 (2) (b), <http://www.uncitral.org/pdf/english/texts/electcom/05-89450_Eb-
ook.pdf>, [24.09.2013].
14
Glatt C., Comparative Issues in the Formation of Electronic Contracts, International Journal of Law and In-
formation Technology, Vol. 6, No. 1, 1997, 59, <http://ecommercelaw.ru/sites/default/files/comparative%20
issues%20in%20formation%20of%20electronic%20contracts.pdf>, [23.10.2013].
15
Tavad am sityvaSi, gansazRvrulobaSi ar unda iqnes nagulisxmevi SemTxveva, rodesac
eleqtronuli fostis misamarTi ubralod miTiTebulia werilis formaze. mxareebs
sakomunikaciod cxadad unda hqondeT aRniSnuli esa Tu is sistema: Glatt C., Comparative
Issues in the Formation of Electronic Contracts, International Journal of Law and Information Technology,
Vol. 6, No. 1, 1997, 60, <http://ecommercelaw.ru/sites/default/files/comparative%20issues%20in%20forma-
tion%20of%20electronic%20contracts.pdf>, [23.10.2013].
16
UNCITRAL Model Law on Electronic Commerce with Guide to Enactment (1996) with additional article
5 bis as adopted in 1998, 54-55,<http://www.uncitral.org/pdf/english/texts/electcom/05-89450_Ebook.pdf>,
[24.09.2013]; Ibrahim M.A., Ababneh A., Tahat H., The Postal Acceptance Rule in the Digital Age, Journal of
International Commercial Law and Technology, Vol.2, Issue 1, 2007, 51.
17
aRniSnulTan dakavSirebiT ix.: Johnson K.D., Measuring Minimum Contracts over the Internet: How
Courts Analyze Internet Communications to Acquire Personal Jurisdiction over the Out-of-state Person, Uni-
versity of Louisville Law Review, Vol. 46, 2008.
18
UNCITRAL Model Law on Electronic Commerce with Guide to Enactment (1996) with additional article
5 bis as adopted in 1998, 56, <http://www.uncitral.org/pdf/english/texts/electcom/05-89450_Ebook.pdf>,
[24.09.2013].
80
qeTevan andRulaZe, eleqtronuli fostis meSveobiT dadebuli xelSekruleba
mTavari principi ofertisa (mxaris mboWveli neba) da aqceptis, rogorc nebis ga-
movlenis formis, namdvilobasTan dakavSirebiT aris is, rom isini, miuxedavad imisa,
mimarTulia Tanmyofi25 Tu araTanmyofi pirisaTvis, „mimRebis Zalauflebis sferoSi“26
unda moeqces da maTi Sinaarsis realurad codna araa saWiro; Tumca, gasaTvaliswine-
belia, rom unda arsebobdes molodini mis miRebasTan dakavSirebiT.27
Tuki SevajerebT am yovelives eleqtronul fostasTan, miviRebT TiTqmis iden-
tur wess. eleqtronuli Setyobinebis miReba da Senaxva xdeba mimRebis kompiuteris
safosto yuTis meSveobiT. eleqtronuli Setyobinebebis gacvla SesaZlebelia pirda-
pir28 an „miRebisa da gadamisamarTebis“ sistemis gamoyenebiT. swored es ukanaskneli
gulisxmobs eleqtronuli fostis meSveobiT monacemTa gacvlas.
xelSekrulebis formulireba, rogorc zemoT araerTxel aRiniSna, mxareTa nebis
gamovlenis meSveobiT xdeba. imavdroulad, cnobilia, rom xelSekrulebis nebismieri
piroba eleqtronuli formiT xelSekrulebis dadebisas SesaZloa mTlianad teqnikis
meSveobiT ganxorcieldes. radgan teqnikis mier ganxorcielebuli raime qmedeba/ pa-
suxi saboloo jamSi konkretuli fizikuri piris nebas ukavSirdeba, amitom garkveuli
sasamarTlo praqtikiT ukve dadgenilia, rom „teqnikis neba“ samarTlebriv Sedegebs
warmoSobs.29
germaniaSi eleqtronuli fostis gamoyenebiT dadebuli xelSekruleba araTan-
myof pirTan dadebuli xelSekrulebebis kategorias miekuTvneba. erTaderTi, rac
dasamtkicebelia, is aris, Tu ramdenad asaxulia xelSekrulebis ZiriTadi pirobebi
25
magaliTad, rodesac ofertis Semcveli werili uSualod xelSia gadacemuli aqcep-
tantisaTvis da am dros, ramdenad realurad icoda aqceptantma werilSi aRwerili
ofertis Sesaxeb, aRar aris mniSvnelovani Tavad ofertis namdvilobisaTvis. ix. Glatt C.,
Comparative Issues in the Formation of Electronic Contracts, International Journal of Law and Information
Technology, Vol. 6 No. 1, 1997, 39, <http://ecommercelaw.ru/sites/default/files/comparative%20issues%20
in%20formation%20of%20electronic%20contracts.pdf>, [23.10.2013].
26
kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 247.
27
Glatt C., Comparative Issues in the Formation of Electronic Contracts, International Journal of Law and Infor-
mation Technology, Vol. 6 No. 1, 1997, 39-40, <http://ecommercelaw.ru/sites/default/files/comparative%20
issues%20in%20formation%20of%20electronic%20contracts.pdf>, [23.10.2013].
28
EDI – eleqtronuli monacemebis gacvla – rac moicavs monacemebis gagzavnas erTi kom-
piuteridan meoresTan eleqtronuli gziT. msgavsi Setyobinebebi gadaicema sxvadasxva
qselis gavliT, rac, xSir SemTxvevaSi, imasac gulisxmobs, rom mezobel oTaxSi gagza-
vnilma Setyobinebam SeiZleba msoflios sxvadasxva qveynis movliT miaRwios adresa-
tamde, Christen S., Formation of Contracts by Email – Is it Just the Same as the Post?, Queensland Univer-
sity of Technology Law & Justice Journal, 2001, 32-33, <https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&es
rc=s&source=web&cd=2&ved=0CDIQFjAB&url=https%3A%2F%2Flr.law.qut.edu.au%2Farticle%2Fdow
nload%2F58%2F57&ei=vpOLUuD7NMS2hQfii4HACg&usg=AFQjCNF5Jx_XHcbDqJ77YBm55CavMkZ
TuA&sig2=MJTUYh8JaO12_j_dhl261g&bvm=bv.56643336,d.bGE>, [19.10.2013]; Glatt C., Comparative
Issues in the Formation of Electronic Contracts, International Journal of Law and Information Technology,
Vol. 6 No. 1, 1997, 37; <http://ecommercelaw.ru/sites/default/files/comparative%20issues%20in%20forma-
tion%20of%20electronic%20contracts.pdf>, [23.10.2013].
29
Glatt C., Comparative Issues in the Formation of Electronic Contracts, International Journal of Law and
Information Technology, Vol. 6 No. 1, 1997, 45,<http://ecommercelaw.ru/sites/default/files/comparative%20
issues%20in%20formation%20of%20electronic%20contracts.pdf>, [23.10.2013].
82
qeTevan andRulaZe, eleqtronuli fostis meSveobiT dadebuli xelSekruleba
30
Glatt C., Comparative Issues in the Formation of Electronic Contracts, International Journal of Law and Infor-
mation Technology, Vol. 6 No. 1, 1997, 47-49, <http://ecommercelaw.ru/sites/default/files/comparative%20
issues%20in%20formation%20of%20electronic%20contracts.pdf>, [23.10.2013].
31
Glatt C., Comparative Issues in the Formation of Electronic Contracts, International Journal of Law and In-
formation Technology, Vol. 6 No. 1, 1997, 52, <http://ecommercelaw.ru/sites/default/files/comparative%20
issues%20in%20formation%20of%20electronic%20contracts.pdf>, [23.10.2013].
32
Murray A., Entering into Contract Electronically: The Real W.W.W, Oxford, 2000, 4 da Semdgomni; dam-
atebiT ix. Ibrahim M.A., Ababneh A., Tahat H., The Postal Acceptance Rule in the Digital Age, Journal of
International Commercial Law and Technology, 2007, 47.
33
Christen S., Formation of Contracts by Email – Is it Just the Same as the Post?, Queensland University of
Technology Law & Justice Journal, 2001, 33-34, <https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&sou
rce=web&cd=2&ved=0CDIQFjAB&url=https%3A%2F%2Flr.law.qut.edu.au%2Farticle%2Fdownload%2F
58%2F57&ei=vpOLUuD7NMS2hQfii4HACg&usg=AFQjCNF5Jx_XHcbDqJ77YBm55CavMkZTuA&sig2
=MJTUYh8JaO12_j_dhl261g&bvm=bv.56643336,d.bGE>, [19.10.2013].
83
samarTlis Jurnali #1, 2014
4.1. kanonmdebloba
84
qeTevan andRulaZe, eleqtronuli fostis meSveobiT dadebuli xelSekruleba
ssk adgens mboWavi Zalis mqone xelSekrulebis zogad elementebs, magram ar iTx-
ovs xelSekrulebis dadebis konkretul meTods an formas. miRebulia, rom xelSekru-
leba SeiZleba daidos sxvadasxva meTodis meSveobiT41, rogoricaa:
1) zepiri formiT Tanmyof pirTan an telefonis meSveobiT;
2) kanoniT an mxareTa mier gansazRvruli werilobiTi formiT, korespondenciis
fostis, teleqsis an faqsimilis gacvlis meSveobiT an blanketuri xelmoweriT;
3) sanotaro formiT;
4) da bolos, eleqtronuli formiT.
imisaTvis, rom xelSekruleba daidos,42 aucilebelia ori momentis arseboba – wi-
nadadebis SeTavazeba da misi miReba, riTic gamoixateba mxareTa neba, dadon xelSek-
ruleba, raTa warmoiSvas saTanado samarTlebrivi Sedegi.43 samoqalaqo kodeqsis 51-e
muxli exeba nebis gamovlenas da amdenad, exeba xelSekrulebasac. nebis gamovlenasTan
dakavSirebiT arsebuli Teoriebidan aRniSnuli muxlis mier gaziarebulia nebis ga-
movlenis miRebis Teoria.44
Tanamedrove samyaroSi eleqtronuli fostiT komunikacia mxareTa Soris Cveu-
lebrivi movlenaa. Tuki eleqtronuli formiT gaformebul xelSekrulebas Cveuleb-
riv, tradiciuli gagebiT werilobiT gaformebul xelSekrulebas gavuTanabrebT, Ta-
39
sasamarTlos mier xdeba eleqtronuli fostis gamoyeneba Zalian efeqturad, ix., mag.:
uzenaesi sasamarTlos gadawyvetileba saqmeze: №as-1633-1623-2011, 26 dekemberi, 2011,
<http://prg.supremecourt.ge/DetailViewCivil.aspx>, [04.11.2013].
40
samarTlis norma SesaZloa sulac ar moqmedebdes misi pirveladi formiT, risi maga-
liTicaa safrangeTis samoqalaqo kodeqsis saTanado muxli, romelsac damoukidebeli
funqcia ar gaaCnda, xolo SemdgomSi, miRebidan TiTqmis 100 wlis Semdgom, garkveuli
samarTlebrivi urTierTobis Sefasebis umniSvnalovanesi safuZveli gaxda, ix.: kerese-
liZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 59.
41
Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 339-348.
42
ssk-is 327-e I muxli.
43
axvlediani z., valebulebiTi samarTali, Tb., 1999, 14.
44
jorbenaZe s., axvlediani z., besarion z., niniZe T., Wanturia l., saqarTvelos samoqa-
laqo kodeqsis komentari, wigni pirveli, 2002, 170.
85
samarTlis Jurnali #1, 2014
a) zogadi wesi
45
am mosazrebasTan dakavSirebiT dawvrilebiT ix.: Holmes S., Stevens v. Publicis: The Rise of “No
E-Mail Modificaton” Clauses?, Washington Journal of Law, Technology& Arts, Vol. 6, Issue 1, 2010.
46
Wanturia l., Sesavali saqarTvelos samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi, Tb., 2000,
311.
47
iqve, 312-313; mariamiZe g., saxelmZRvanelo konspeqti iuristebisTvis, samoqalaqo
samarTali, zogadi nawili, I nawili, Tb., 2011, 51 da Semdgomni.
48
mariamiZe g., saxelmZRvanelo konspeqti iuristebisTvis, samoqalaqo samarTali, zoga-
di nawili, I nawili, Tb., 2011, 92.
49
Kenntnis nehmen – gageba, wakiTxva, danaxva da a.S. mariamiZe g., saxelmZRvanelo konspeqti
iuristebisTvis, samoqalaqo samarTali, zogadi nawili, I nawili, Tb., 2011, 92.
50
mariamiZe g., saxelmZRvanelo konspeqti iuristebisTvis, samoqalaqo samarTali, zoga-
di nawili, I nawili, Tb., 2011, 93.
51
iqve,95-96.
86
qeTevan andRulaZe, eleqtronuli fostis meSveobiT dadebuli xelSekruleba
b) dro da adgili
87
samarTlis Jurnali #1, 2014
g) forma
88
qeTevan andRulaZe, eleqtronuli fostis meSveobiT dadebuli xelSekruleba
89
samarTlis Jurnali #1, 2014
90
qeTevan andRulaZe, eleqtronuli fostis meSveobiT dadebuli xelSekruleba
5. daskvna
91
samarTlis Jurnali #1, 2014
92
qeTevan andRulaZe, eleqtronuli fostis meSveobiT dadebuli xelSekruleba
rodis iTvleba msgavsi nebis gamovlena miRebuli, ra SemTxvevaSi CaiTvleba, rom miRe-
buli Setyobineba mimRebis gavlenis sferoSia moqceuli, `teqnikis mier gamovlenili
neba~ asocirdeba Tu ara fizikuri piris mier gamovlenil nebasTan, ra wesi unda gamo-
iyenebodes fizikuri da iuridiuli pirebis mimarT eleqtronuli fostis Semowmebas-
Tan dakavSirebiT, formis ra moTxovnebs unda akmayofilebdes gamovlenili neba, rom
namdvilad CaiTvalos da a.S.
sasamarTlos praqtikis analiziT SeiZleba iTqvas, rom ukve droa nebis eleqtro-
nuli formiT gamovlenas detaluri samarTlebrivi Sefaseba mieces da Camoyalibdes
swori praqtika da ar SevqmnaT damabrkolebeli garemoebebi msgavsi formiT mxareTa
Soris komunikaciisaTvis.
93
Tamar lakerbaia*
1. Sesavali
Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti.
94
Tamar lakerbaia, xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba
evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTalSi
95
samarTlis Jurnali #1, 2014
96
Tamar lakerbaia, xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba
evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTalSi
97
samarTlis Jurnali #1, 2014
wnexi imdenad didi iyo, rom sabolood aman gamoiwvia mniSvnelovani cvlilebebi. dRes,
momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTali, rogorc kategoria, aRiarebulia da misi
mniSvneloba dRiTi dRe izrdeba. samarTlis am dargis mniSvnelovani niSan-Tvisebaa
interdisciplinuri midgoma. is ara mxolod samarTlebriv, socialur, ekonomikur
da politikur aspeqtebs aerTianebs, aramed Tavs uyris danawesebs, romlebic damaxa-
siaTebelia sxvadasxva samarTlis dargisaTvis, rogoricaa konstituciuri, adminis-
traciuli, kerZo da sisxlis samarTali.15
termini `momxmarebeli~ udavod me-20 saukunis pirmSoa. unda iTqvas, rom igi
Tavdapirvelad ekonomikur-sociologiur kategoriad miiCneoda.16 mxolod meore
msoflio omis Semdgom SeiZina man samarTlebrivi datvirTva. momxmareblis iuridiul
fenomenad aRiarebas win uswrebda im periodis RirebulebaTa gadafaseba – warmoebaze
orientirebuli sazogadoebidan momxmarebelze orientirebul sazogadoebad Camoya-
libeba.17
momxmareblis definicias gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba kerZo samarTal-
Si, vinaidan igi gansazRvravs samomxmareblo samarTlis moqmedebis farglebs. Tumca,
erTiani midgoma am sakiTxis mimarT ar arsebobs arc evropis da arc wevri saxelmwi-
foebis samarTalSi.18
sagulisxmoa, rom evropis gaerTianebis yoveli aqti `momxmarebels~ sakuTari
miznebisTvis ganmartavda. aucilebeli gaxda `momxmareblis~ erTiani da Tanmimdevru-
li cnebis Camoyalibeba, romelic daawesebda minimalur standarts da SezRudavda
Semdgomi ganmartebis farglebs.19
98
Tamar lakerbaia, xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba
evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTalSi
miRebuli direqtivebiT,21 momxmareblis cneba daixvewa da mas kidev erTi piroba dae-
mata. sabolood Camoyalibda Semdegi definicia: momxmarebeli aris fizikuri piri,
romelic moqmedebs Tavisi savaWro, samewarmeo anda profesiuli saqmianobis miRma.22
evropis sabWos direqtivebSi momxmareblis gansxvavebuli ganmartebebis miuxe-
davad, yvela maTgani Seicavs miTiTebas imaze, rom
- momxmarebli, upirveles yovlisa, fizikuri piria da, meore
- moqmedebis interesi – savaWro, samewarmeo da profesiuli saqmianobis miRma.23
mocemul ganmartebaSi ori ZiriTadi sakiTxi ikveTeba. pirveli, subieqtur kri-
teriums gulisxmobs da gansazRvravs, rom momxmreblad miiCneeva mxolod individi,
xolo meore niSani funqciur kriteriums efuZneba da am moqmedebis mizanSi gamoixate-
ba.24 erTi SexedviT amomwuravi ganmartebis miuxedavad, xSir SemTxvevaSi wevri saxelm-
wifoebis kanonmdebloba momxmarebelSi gulisxmobs gacilebiT mets, vidre es evropis
kavSiris samarTliT iqna dadgenili.25
21
evropis sabWos 93/13, 97/7, 99/44, 2000/31 da 2002/65 direqtivebi.
22
Schulte-Nolke H., Twigg-Fllesner CH., Ebers M., EC Sonsumer Law Compedium, The Consumer Aquis and
its transposition in the Member States, Sellier, European Law Publishers, Münich, 2008, 454.
23
Howells G., Consumer Concepts for a European Code?, New Features in Conctract Law, R. Schulze sd. pub.
München, Sellier, European Law Publishers, 2007, 119-135.
24
ramiSvili a., momxmarebelTa uflebebis dacvis kerZosamarTlebrivi meqanizmebi samo-
mxmareblo kreditis xelSekrulebaSi, ,,samarTlis Jurnali~, #2, 2011, 117.
25
Sead., Rafal M., The Notion of “Consumer” in EU law, Library Briefing, Library of the European Parliament,
<http://www.europarl.europa.eu/RegData/bibliotheque/briefing/2013/130477/LDM_BRI(2013)130477_
REV1_EN.pdf>, [27.03.2014].
26
iqve.
27
Schulte-Nolke H., Twigg-Fllesner CH., Ebers M., EC Consumer Law Compedium, The Consumer Aquis and
its Transposition in the Member States, Sellier, European Law Publishers, Münich, 2008, 457.
99
samarTlis Jurnali #1, 2014
evropis kavSiris samarTlis mixedviT, arc patara da mcire zomis sawarmo ganixi-
leba momxmarebelad, individualuri mewarmeobis da saojaxo biznesis SemTxvevaSic ki.
28
Hondius E., The Notion of Consumer: European Union versus Member States, Sidney Law Review, Vol.
28:29, 2006, 95, <http://sydney.edu.au/law/slr/slr28_1/Hondius.pdf>, [04.04.2014].
29
Case C-361/89, Patrice Di Pinto, [1991] ECR, <http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CE
LEX:61989CJ0361:EN:PDF>, [22.05.2014].
30
Schulte-Nolke H., Twigg-Fllesner CH., Ebers M., EC Consumer Law Compedium, The Consumer Aquis and
its Transposition in the Member States, Sellier, European Law Publishers, Münich, 2008, 457.
31
Sead., Rafal M., The Notion of “Consumer” in EU Law, Library Briefing, Library of the European Parliament.
<http://www.europarl.europa.eu/RegData/bibliotheque/briefing/2013/130477/LDM_BRI(2013)130477_
REV1_EN.pdf>, [27.03.2014].
32
Schulte-Nolke H., Twigg-Fllesner CH., Ebers M, EC Consumer Law Compedium, The Consumer Aquis and
its Transposition in the Member States, Sellier, European Law Publishers, Münich, 2008, 458. preceden-
tul gadawyvetilebad, am TvalsazrisiT, miiCneva safrangeTis sakasacio sasamarTlos
1987 wlis 28 aprilis gadawyvetileba. saqmis masalebis mixedviT, uZravi qonebis saagen-
tom Tavisi ofisisaTvis SeiZina signalizaciis sistema, romelic kargad ar muSaobda.
saqmianobis zogadi wesebis Tanaxmad, myidvels ar SeeZlo arc xelSekrulebis moSlis
da arc zianis anazRaurebis moTxovna. sakasacio sasamarTlos ganmartebiT, safran-
geTis samomxmareblo kodeqsis normebis gamoyeneba mainc SesaZlebeli iyo. vinaidan,
xelSekrulebis sagans ar hqonda pirdapiri kavSiri samewarmeo saqmianobasTan, xolo
saagentos ar gaaCnda teqnikuri gamocdileba signalizaciis sistemebTan dakavSire-
biT. am garemoebebze miTiTebiT, sasamarTlom ganmarta, rom aseT SemTxvevaSi myidveli
unda ganixilebodes, rogorc momxmarebeli. mogvianebiT miRebul gadawyvetilebaSi
sasamarTlom aseve ganmarta, rom samomxmareblo kodeqsis gavrcelebis ZiriTadi kri-
teriumia ara profesiis farglebSi moqmedi piris teqnikuri kompetencia, aramed ganx-
orcielebuli qmedebis kavSiri samewarmeo saqmianobasTan (safrangeTis sakasacio sa-
samarTlos 1995 wlis 24 ianvris gadawyvetileba).
100
Tamar lakerbaia, xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba
evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTalSi
101
samarTlis Jurnali #1, 2014
102
Tamar lakerbaia, xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba
evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTalSi
41
Rafal M., The Notion of “Consumer” in EU Law, Library Briefing, Library of the European Parliament,
<http://www.europarl.europa.eu/RegData/bibliotheque/briefing/2013/130477/LDM_BRI(2013)130477_
REV1_EN.pdf>, [27.03.2014].
42
Hondius E., The Notion of Consumer: European Union versus Member States, Sidney Law Review, Vol.
28:29, 2006, 95, <http://sydney.edu.au/law/slr/slr28_1/Hondius.pdf>, [04.04.20134].
103
samarTlis Jurnali #1, 2014
43
Katz A.W., Is Electronic Contracting Different? Contract Law in the Information Age, Ökonomische Anal-
yse des Sozialschutzprinzips im Zivilrecht (Economic Analysis of the Social Protection Principle in Civil
Law), ed. Hans-Bernd Schäfer and Claus Ott.Tübingen: Mohr Siebeck, 2004, 2-4, <http://www.columbia.
edu/~ak472/papers/Electronic%20Contracting.pdf>, [12.03.2014].
44
Haupt S., An Economic analysis of Consumer Protection In Contract Law, German Law Journal, Vol. 04,
No.11, 1148, 2003, <http://www.germanlawjournal.com/pdfs/Vol04No11/PDF_Vol_04_No_11_1137-1164_
Private_Haupt.pdf>, [ 12.04.2014].
45
Gheorghe A.N., Spasici C., Consumer’s Right to Withdraw, The International Conference CKS 2013, Chal-
lenges of the Knowledge Society; Bucharest, 17th -18th May 2013, 7th ed.; Pro Univertitaria Bucutsit, 2013,
270, <http://cks.univnt.ro/download/100_e_book_final_.pdf >, [25.04.2014].
46
Haupt S., An Economic analysis of Consumer Protection in Contract Law, German Law Journal, Vol. 04,
No.11, 1148, <http://www.germanlawjournal.com/pdfs/Vol04No11/PDF_Vol_04_No_11_1137-1164_Pri-
vate_Haupt.pdf>, [12.04.2014].
104
Tamar lakerbaia, xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba
evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTalSi
105
samarTlis Jurnali #1, 2014
106
Tamar lakerbaia, xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba
evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTalSi
107
samarTlis Jurnali #1, 2014
lenis formis, nebis naklisa da misi gamovlenis xarvezebis gamo, rac SeiZleba ukav-
Sirdebodes pirovnebis gacnobierebul an uneblie moqmedebas.67
amasTan, ramdenime proceduruli standarti SeiZleba miviCnioT xelSekrulebis
gauqmebis klasikur safuZvlad: SecdomiT, motyuebiTa da iZulebiT dadebuli garige-
bebi. Tumca, me-20 saukunis meore naxevridan Tavs imkvidrebs xelSekrulebis mboWavi
Zalisagan gaTavisuflebis axali wesi, romelic, erTi mxriv, icavs urTierTobis
konkretuli subieqtis – momxmareblis saxelSekrulebo Tavisuflebas, xolo meore
mxriv, uzrunvelyofs misTvis xelSekrulebisagan gaTavisuflebis SesaZleblobas.
108
Tamar lakerbaia, xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba
evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTalSi
109
samarTlis Jurnali #1, 2014
75
Jansen N., Zimmermann R., Contract Formation and Mistake in European Contract Law: A Genetic Compari-
son of Transnational Model Rules, Oxford Journal of Legal Studies Advance Access, 2011, 15-16, <http://
papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1788882>, [10.04.2014].
76
Rott P., Harmonizing Different Rights of Withdrawal: Can German Law Serve as an Example for EC Con-
sumer Law?, Developments, German Law Journal, vol. 07, No. 12, 2006, 1110, <http://heinonline.org/HOL/
LandingPage?handle=hein.journals/germlajo2006&div=110&id=&page=>, [9.04.2014].
77
baRiSvili e., nebis gamovlenis (ofertis) gamoTxova unificirebul kerZo samarTalSi,
`qarTuli samarTlis mimoxilva~, specialuri gamoSveba, 2007, 76-80.
78
saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, parlamentis uwyebani, 31, 24/07/1997.
79
zoiZe b., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni I, muxli 51-e, Tb., 2002,
170-172. kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 248 da
Semdgomni.
80
Rott P., Harmonizing Different Rights of Withdrawal: Can German Law Serve as an Example for EC Con-
sumer Law?, Developments, German Law Journal, vol. 07 No. 12, 2006, 1110, <http://heinonline.org/HOL/
LandingPage?handle=hein.journals/germlajo2006&div=110&id=&page=>, [9.04.2014].
110
Tamar lakerbaia, xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba
evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTalSi
81
Sir Markesinis B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract, Hart Publishing, Oxford and
Portland, Oregon, 2006, 263.
82
Gheorghe A.N., Spasici C., Consumer’s Right to Withdraw, The International Conference CKS 2013, Chal-
lenges of the Knowledge Society; Bucharest, 17th -18th May 2013, 7th ed., Pro Univertitaria Bucursit, 2013,
268, <http://cks.univnt.ro/download/100_e_book_final_.pdf>, [25.04.2014].
83
Rott P., Harmonizing Different Rights of Withdrawal: Can German Law Serve as an Example for EC Con-
sumer Law?, Developments, German Law Journal, Vol. 07 No. 12, 2006, 1110, <http://heinonline.org/HOL/
LandingPage?handle=hein.journals/germlajo2006&div=110&id=&page=>, [9.04.2014].
84
Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law Draft Common Frame of Reference
(DCFR); Edited by Ch. von Bar, E.Clive, H. Schulte-Nölke and others, Sellier, Munich, 2009, 201-204.
85
Gheorghe A.N., Spasici C., Consumer’s Right to Withdraw, The International Conference CKS 2013,Chal-
lenges of the Knowledge Society; Bucharest, 17th -18th May 2013, 7th ed., Pro Univertitaria Bucursit, 2013,
269, <http://cks.univnt.ro/download/100_e_book_final_.pdf>, [25.04.2014].
86
iqve.
87
Wanturia l., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, 336-e muxli, Tb.,
2001, 150.
111
samarTlis Jurnali #1, 2014
88
Haupt S., An Economic Analysis of Consumer Protection in Contract Law, German Law Journal, Vol. 04
No.11, 1148, < http://www.germanlawjournal.com/pdfs/Vol04No11/PDF_Vol_04_No_11_1137-1164_Pri-
vate_Haupt.pdf>, [12.04.2014].
89
Loos M., Rights of Withdrawal, Centre for the Study of European Contract Law Working Paper Series No.
2009/04, 3, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1350224>, [12.1.2013].
90
Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law Draft Common Frame of Reference
(DCFR); Edited by Ch. von Bar, E.Clive, H. Schulte-Nölke and others, Sellier, Munich, 2009, 201-204.
91
Loos M., Rights of Withdrawal, Centre for the Study of European Contract Law Working Paper Series No.
2009/04 , 3, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1350224>, [12.1.2014].
92
Jansen N., Zimmermann R., Contract Formation and Mistake in European Contract Law: A Genetic Compari-
son of Transnational Model Rules, Oxford Journal of Legal Studies Advance Access, 2011, 33-35, <http://
papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1788882>, [10.04.2014].
93
Smith J.M., Rethinking the Usefulness of Mandatory Rights of Withdrawal in Consemer Contracts Law: The
Right to Change Your Mind?, Maastricht European Private law Institute, Working Paper No. 2001/01, 7,
<http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1719104>, [21.11.2013].
112
Tamar lakerbaia, xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba
evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTalSi
113
samarTlis Jurnali #1, 2014
114
Tamar lakerbaia, xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba
evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTalSi
105
Sir Markesinis B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract, Hart Publishing, Oxford and
Portland, Oregon, 2006, 267.
106
Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law Draft Common Frame of Reference
(DCFR); Edited by Ch. von Bar, E.Clive, H. Schulte-Nölke and others, Sellier, Munich, 2009, 201-204.
107
ZlieriSvili z., cercvaZe g., robaqiZe i., svanaZe g., cercvaZe l., janaSia l., saxelSek-
rulebo samarTali, Tb., 2014, 29.
108
Gheorghe A.N., Spasici C., Consumer’s Right to Withdraw, The International Conference CKS 2013, Chal-
lenges of the Knowledge Society; Bucharest, 17th -18th May 7th ed., Pro Univertitaria Bucursit, 2013, 269 <
http://cks.univnt.ro/download/100_e_book_final_.pdf>, [25.04.2014]..
109
Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law Draft Common Frame of Reference
(DCFR); Edited by Ch. von Bar, E.Clive, H. Schulte-Nölke and others, Sellier, Munich, 2009, 201-204.
110
ZlieriSvili z., cercvaZe g., robaqiZe i., svanaZe g., cercvaZe l., janaSia l., saxelSek-
rulebo samarTali, Tb., 2014, 29.
115
samarTlis Jurnali #1, 2014
rulebis uaryofis SesaZleblobac ar aris upirobo. naTelia, rom nebis ukan gamoTxovis
ufleba gamonaklisia saxelSekrulebo samarTlis zogadi midgomidan. Tumca, es sagam-
onakliso regulacia savaldebulo wesiT moqmedebs ar yvela SesaZlo xelSekrulebis
mimarT, aramed mxolod iseT SemTxvevebSi, romelic pirdapiraa gaTvaliswinebuli ka-
noniT. misi moqmedeba Semoifargleba konkretuli xelSekrulebebiT, sadac momxmare-
blis nebis formireba garkveul TaviseburebebTan aris dakavSirebuli. Sesabamisad,
momxmareblisaTvis miniWebuli nebis ukan gamoTxovis uflebis samarTlebrivi bunebis
ganxilvisaTvis mniSvnelovania am uflebis moqmedebis farglebis dadgena.
116
Tamar lakerbaia, xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba
evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTalSi
117
samarTlis Jurnali #1, 2014
118
Tamar lakerbaia, xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba
evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTalSi
119
samarTlis Jurnali #1, 2014
7. daskvna
120
Tamar lakerbaia, xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba
evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTalSi
121
daviT maisuraZe*
korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi
RonisZiebis ganxorcieleba aqcionerTa
`SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
(SedarebiTsamarTlebrivi kvleva upiratesad delaverisa da
qarTuli sakorporacio samarTlis magaliTze)
1. Sesavali
122
daviT maisuraZe, korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi
RonisZiebis ganxorcieleba aqcionerTa `SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
1
Black S. L. Jr., Why Corporations Choose Delaware, Delaware Department of State, 2007, <http://corp.dela-
ware.gov/pdfs/whycorporations_english.pdf>.
2
Unocal Corp. v. Mesa Petroleum Co., Delaware Supreme Court, 1985, 493 A.2d 946.
3
Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers, NY, 2006, 762.
4
iqve, 766.
5
Stakeholders – are persons interested in the corporation’s success, among them are: shareholders, employees,
local community and etc. Joo W. T., Corporate Governance, Law, Theory and Policy, Kent Greenfield, There’s
a Forest in Those Trees: Teaching About the Role of Corporations in Society, Carolina Academic Press, 2nd
ed., Durham, 2010, 12-17.
6
Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers, NY, 2006, 762.
7
Wanturia l., korporaciuli marTva da xelmZRvanelTa pasuxismgebloba sakorporacio
samarTalSi, Tb., 2006, 231-232.
123
samarTlis Jurnali #1, 2014
124
daviT maisuraZe, korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi
RonisZiebis ganxorcieleba aqcionerTa `SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
12
Delaware General Corporation Law, 141 (a): “the business and affairs of every corporation organized under
this chapter shall be managed by or under the direction of a board of directors, except as may be otherwise
provided in thic chapter or in its certificate of incorporation. If any such provision is made in the certificate of
incorporation, the powers and duties conferred or imposed upon the board of directors by this chapter shall be
exercised or performed to such extent and by such person or persons as shall be provided in the certificate of
incorporation.”
13
Joo W. T., Corporate Governance, Law, Theory and Policy, Lucian Arye Bebchuk, The Case Against Board
Veto in Corporate Takeover, Carolina Academic Press, 2nd ed., Durham, 2010, 562.
14
iqve, 576-577.
15
Air Products and Chemicals, Inc. v. Airgas, Inc. 2011 WL 806417 (Del. Ch. 2011).
16
saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~, 1994, muxli 9.1.
125
samarTlis Jurnali #1, 2014
mesame pirebTan urTierTobaSi~.17 amave kanonis mecxre muxlis mesame punqtis Tanaxmad,
`xelmZRvanelobis uflebamosileba gulisxmobs warmomadgenlobiT uflebamosile-
basac, Tu partniorTa SeTanxmebiT (wesdebiT) sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli~.18
aseve, aRsaniSnavia dasaxelebuli kanonis 56-e muxli, romelic uSualod exeba saaqcio
sazogadoebis direqtorebis uflebamosilebas. kerZod, aRniSnuli muxlis pirveli
punqtis Tanaxmad, `sazogadoebis xelmZRvaneloba da warmomadgenloba evalebaT di-
reqtorebs~.19
`mewarmeTa Sesaxeb~ kanonis dasaxelebuli muxlebis safuZvelze SegviZlia
vTqvaT, rom direqtorebis uflebamosilebaSi Sedis xelmZRvanelobis uflebamosi-
lebis ganxorcieleba, xolo Tavdacvis RonisZiebebis gatareba, rogorc delaveris
sakorporacio samarTlis SemTxvevaSi, saqarTvelos kanonis mixedviTac am xelmZRva-
nelobis uflebamosilebis nawilia, Tu, ra Tqma unda, es uflebamosileba ar aris SezR-
uduli partniorTa saregistracio ganacxadiT an wesdebiT.
aseve, sainteresoa `mewarmeTa Sesaxeb~ kanonis 54-e muxlis me-6 punqti, romelic
gansazRvravs korporaciis saerTo krebis uflebamosilebaTa CamonaTvals, xolo da-
saxelebuli punqtis~l~ ) qvepunqtis bolo winadadebis Tanaxmad, wesdebiT SeiZleba
me-6 punqtSi CamoTvlili saerTo krebis20 uflebamosilebebis samerTvalyureo sabWo-
ze an/da direqtorebze gadanawileba.21 aRniSnuli Zalian mniSvnelovania, radgan kor-
poraciisTvis mniSvnelovan da kritikul dros SeiZleba gaaZlieros bordis, rogorc
Tavdacvis RonisZiebebis ganmaxorcielebeli organos, efeqturi saqmianoba.
SemdgomSi uSualod sasamarTlo praqtikis magaliTebis ganxilvis drosac da-
dasturdeba, rom sakorporacio samarTalSi TavdacviTi RonisZiebebis ganxorciele-
bis mTavar iniciatorebs, Tavdacvis korporaciuli RonisZiebebis ganmaxorcielebel
subieqtebs, warmoadgenen swored direqtorebi.
126
daviT maisuraZe, korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi
RonisZiebis ganxorcieleba aqcionerTa `SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
127
samarTlis Jurnali #1, 2014
27
burduli i., saaqcio samarTlis safuZvlebi, tomi I, Tb., 2010, 331.
28
saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~, 1994, muxli 52.11.
128
daviT maisuraZe, korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi
RonisZiebis ganxorcieleba aqcionerTa `SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
4. `iunikalis~ testi
129
samarTlis Jurnali #1, 2014
31
Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers, NY, 2006, 775, “In
the board’s exercise of corporate power to forestall a takeover bid our analysis begins with the basic principle
that corporate directors have a fiduciary duty to act in the best interests of the corporation’s stockholders. As
we have noted, their duty of care extends to protecting the corporation and its owners from perceived harm
whether a threat originates from third parties or other shareholders.”
32
Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers, NY, 2006, 777, “In
conclusion, there was directorial power to oppose the Mesa tender offer, and to undertake a selective stock
exchange made in good faith and upon a reasonable investigation pursuant to a clear duty to protect the corpo-
rate enterprise. Further, the selective stock repurchase plan chosen by Unocal is reasonable in relation to the
threat that the board rationally and reasonably believed was posed by Mesa’s inadequate and coercive two-tier
tender offer. Under those circumstances the board’s action is entitled to the measured by the standards of the
business judgement rule.”
130
daviT maisuraZe, korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi
RonisZiebis ganxorcieleba aqcionerTa `SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
mtruli SeZenisas bordi valdebulic kia gamoikvlios, sawarmos SeZena Sedis Tu ara
korporaciis an aqcionerebis interesebSi~.33
aRniSnulidan gamomdinare, bordis mier miRebuli Tavdacvis RonisZiebebi maSin
aris xelmZRvanelobis valdebulebis Sesabamisi, rodesac bordis gadawyvetileba ak-
mayofilebs iunikalis testis orive kriteriums.
131
samarTlis Jurnali #1, 2014
132
daviT maisuraZe, korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi
RonisZiebis ganxorcieleba aqcionerTa `SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
Poison Pills, anu damatebiTi ufleba – ras gulisxmobs aRniSnuli termini? vin Se-
iZleba iyos aRniSnuli uflebis matarebeli da rogor SeiZleba am uflebis ganxorci-
eleba?40
aRniSnuli Tavdacvis RonisZiebebi gaTvaliswinebulia delaveris sakorporacio
samarTliT,41 maT, aseve, iTvaliswinebs modeluri kanoni korporaciebis Sesaxeb.42 Poi-
son Pills, anu am terminis sityvasityviTi mniSvnelobiT `mowamluli abebi~ aqcionerebi-
saTvis miniWebuli uflebebis krebiTi saxelia, romelic SesaZleblobas aZlevs aqcio-
ners, konkretuli movlenis dadgomis SemTxvevaSi moiTxovos kompaniisgan damatebiTi
fasiani qaRaldebi.43 bordis mier aRniSnuli RonisZiebis, iseve rogorc sxva Tavdacvis
RonisZiebebis, ganxorcielebis SemTxvevaSi unda dakmayofildes iunikalis testiT
gaTvaliswinebuli orive kriteriumi.
Poison Pills ZiriTadad ori saxisaa.44 pirvel SemTxvevaSi, direqtorebi kompaniis
yvela aqcioners aniWeben gansazRvrul uflebebs, romelTac Cveulebriv SemTxveva-
Si ar aqvT Rirebuleba. magram maTi Rirebuleba warmoiqmneba im SemTxvevaSi, rodesac,
magaliTad, SemZeni gadawyvets dasaxelebul kompaniaSi aqciebis 20%-is an 25%-is Se-
Zenas, an gamoacxadebs satendero SeTavazebas. aseTi movlenebis dadgomis SemTxveva-
Si kompaniis yvela aqcioneri, igulisxmeba kompaniis Tavdapirveli aqcionerebi, iZens
uflebas, Seisyidos kompaniis mier gamoSvebuli damatebiTi aqciebi sabazro Rirebu-
lebaze bevrad ufro iafad (flip-in). Semsyidvel kompanias igive ufleba ar aqvs. Sede-
gad Semsyidvel kompanias gacilebiT ufro Zviri SeiZleba daujdes samiznis SeZena.
meore SemTxvevaSi, dasaxelebuli Tavdacvis RonisZiebis safuZvelze, samizne kompa-
niis aqcionerebs eniWebaT ufleba, SeiZinon SeRavaTian fasad im kompaniis aqciebi, ro-
mel kompaniaSic unda gaerTiandes samizne kompania (flip-over).45 Tu Semsyidveli kompania
tranzaqciis pirvel etapze moaxerxebs samizne kompaniis aqciebis sakontrolo pake-
tis xelSi Cagdebas (`mowamluli abebis~ meore varianti), xels SeuSlis Semsyidvels,
gaerTiandes samiznesTan da miscems SesaZleblobas samizne kompanias, ganviTardes da-
moukideblad.46
40
Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers, NY, 2006, 779.
41
DGCL, §151.
42
MBCA, §6.01.
43
Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers, NY, 2006, 779, “poi-
son pill” is a colloquial name for various rights given to shareholders entitling them to additional securities of
the company upon the happening of certain events. These plans have been adopted by more than 1000 public
corporations and over half of the largest 500 American corporations, making them one of the most popular
defensive tactics adopted by management seeking to deter hostile takeovers”.
44
Wachtell, Lipton, Rosen & Katz, Takeover Law and Practice, 2012, 64, <http://www.law.qmul.ac.uk/docs/
events/corporate%20law/65795.pdf>.
45
Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers, NY, 2006, 779.
46
SesaZlebelia, Segvxvdes mowamluli abebis sxva CamonaTvalic, magaliTad, “Flip-over“
Rights allow the holders to purchase shares in the acquiring company under certain circumstances, “flip-in“
Rights allow the holders to purchase shares of the target company, and “back-end” Rights entitle the holders
to acquire debt securities or other assets,” Velasco J., The Enduring Illegitimacy of the Poison Pill, 27 Iowa
Journal of Corporation Law 381, 2002, 2.
133
samarTlis Jurnali #1, 2014
134
daviT maisuraZe, korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi
RonisZiebis ganxorcieleba aqcionerTa `SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
nis safuZvelze, aqciis mflobelis an korporaciis mier imave an sxva klasis aqcieb-
Si saregistracio ganacxadis an bordis mier miRebuli gadawyvetilebis safuZvelze
dadgenil fasad da wesiT.50 xolo 157 (a) muxlis Tanaxmad, sazogadoebis saregistracio
ganacxadis Sesabamisad, korporaciis bordis gadawyvetilebis safuZvelze, yvela kor-
poracias SeuZlia Seqmnas da gamouSvas aqciasTan da sxva fasiani qaRaldis gamoSvebasa
da gayidvasTan dakavSirebuli an masTan kavSiris gareSe arsebuli ufleba, romelic
mflobels aniWebs korporaciis aqciebis Sesyidvis uflebas.51
modeluri kanonis korporaciebis Sesaxeb, kerZod, am kanonis 6.01 (c)(2)-s Tanax-
mad, `saregistracio ganacxadi SeiZleba iTvaliswinebdes, rom aqciaTa gansazRvrul
klasebs SeiZleba hqondeT gamosyidvis an gardaqmnis ufleba korporaciis, aqcioneris
gadawyvetilebis an konkretuli movlenis dadgomis safuZvelze fasiani qaRaldis,
fulis, valis an sxva qonebis nacvlad dadgenili wesiT gansazRvruli odenobiT~.52
zemoaRniSnulidan gamomdinare, SegviZlia vTqvaT, rom saxezea aqciasTan dakavSi-
rebuli ufleba, gardaiqmnas sxva fasian qaRaldad, an iyos gamosyiduli gansazRvrul
fasad. am uflebis matarebeli aris samizne korporaciis aqcioneri. amasTan, sxva fasian
qaRaldad gardaqmna SesaZlebelia ara mxolod im kompaniaSi, romlis aqcionerebic ari-
an, aramed aseve sxva kompaniaSic da, rac mTavaria, aRniSnuli uflebis asamoqmedeblad
aucilebelia konkretuli movlenis (triggering event an substantial event) dadgoma. ra Tqma
unda, direqtorebis gadawyvetileba ver iqneba saregistracio ganacxadiT dadgenili
wesis sawinaaRmdego. direqtorebi gvevlinebian rogorc aRmasruleblebi, romlebic
saregistracio ganacxadiT da kanonmdeblobiT dadgenili wesiT moqmedeben.53
modeluri kanonis 6.02 muxli saubrobs, rom direqtorebs saregistracio ganacxa-
diT SeiZleba mieniWos nebadarTuli54 aqciebisTvis uflebebis da damatebiTi pirobebis
gansazRvris SesaZlebloba, rac imavdroulad mianiSnebs bordis uflebaze, rom gaiT-
valiswinos aqciebis gamoSvebis dros aqciebis gamosyidvis an gardaqmnis privilegiac.
50
DGCL, § 151 (e), “Any stock of any class or of any series thereof may be made convertible into, or exchange-
able for, at the option of either the holder or the corporation or upon happening the specified event, shares of
any other class or classes or any other series of the same or any other class or classes of stock of the corpora-
tion, at such price or prices or at such rate or rates of exchange and with such adjustments as shall be stated in
the certificate of incorporation or in the resolution or resolutions providing for the issue of such stock adopted
by the board of directors as hereinabove provided”.
51
DGCL, § 157 (a), “Subject to any provisions in the certificate of incorporation, every corporation may create
and issue, whether or not in connection with the issue and sale of any shares of stock or other securities of
the corporation, rights or options entitling the holders thereof to aquire from the corporation any shares of its
capital stock of any class or classes, such rights or options to be evidenced by or in such instrument or instru-
ments as shall be approved by the board of directors”.
52
MBCA, §6.01 (c), “The articles of incorporation may authorize one or more classes of shares that: (2) are deem-
able or convertible as specified in the articles of incorporation: (i) at the option of the corporation, the share-
holder, or another person or upon the occurrence of a specified event; (ii) fro cash, indebtedness, securities, or
other property; and (iii) at prices and in amounts specified, or determined in accordance with a formula”.
53
rogorc zemoT aRiniSna, delaveris sakorporacio samarTali da sasamarTlo praqtika
gansakuTrebul xazs usvams bordis mier kompaniis xelmZRvanelobis sakiTxs, DGCL, §141.
54
saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~, 1994. 59-e muxli ganmartavs `nebadarTuli
aqciebis~ mniSvnelobas.
135
samarTlis Jurnali #1, 2014
rac Seexeba TviTon termins Poison Pills, pirdapiri mniSvnelobiT aRniSnavs `mo-
wamlul abebs~. Sinaarsobrivi mniSvneloba xazs usvams aqcionerisaTvis damatebiTi
uflebis miniWebis sakiTxs da swored es damatebiTi uflebebi aris Tavdacvis Ronis-
Ziebis ganmapirobebeli faqtori. amasTan, rogorc gansaxilvel sasamarTlo saqmeebSi
vnaxavT, ar arsebobs `mowamluli abebis~ erTi konkretuli mimarTuleba, is ufro sxva-
dasxva saxis RonisZiebebis aRmniSvneli erToblivi saxelia. Sesabamisad, mowamluli
abebis qarTul Sesatyvisad SegviZlia gamoviyenoT termini `damatebiTi ufleba~, anu
Tavdacvis korporaciuli RonisZiebebis gamoyenebis WrilSi, aqcionerebisaTvis mini-
Webuli damatebiTi ufleba. es damatebiTi ufleba miscems aqcioners samizne kompaniis
mier gamoSvebuli an Semsyidveli kompaniis aqciebis sabazro Rirebulebaze ufro da-
bal fasad Sesyidvis uflebas.
imisaTvis, rom kargad gavaanalizoT `mowamluli abebis~, rogorc TavdacviTi
RonisZiebis gamoyenebis SesaZlebloba, aucilebelia, ganvixiloT sasamarTlo praq-
tikis magaliTebi.55 erT-erTi yvelaze mniSvnelovani sasamarTlo saqme, romelic gani-
xila delaveris sasamarTlom da romelmac ganamtkica `mowamluli abebis~ samarTleb-
rivi mdgomareoba, aris saqme morani haushold inTerneiSenalis winaaRmdeg.56
haushold inTerneiSanali diversificirebuli kompaniaa, romelsac aqvs Svilo-
bili kompaniebi finansur servisebSi, transportirebis da manufaqturis mimarTule-
biT. morani iyo hausholdis erT-erTi direqtori da daison-kisner-moranis xelZRva-
neli. dasaxelebuli kompania imavdroulad aris haushold inTerneiSenalis yvelaze
didi aqcioneri. 1984 wels haushold inTerneiSenalis bordma miiRo gadawyvetileba
Tavdacvis korporaciuli RonisZiebebis saxiT `uflebaTa xelSekrulebis~ damtkice-
bis Sesaxeb. aRniSnuli dokumenti gulisxmobda Semdegs – kompaniis Cveulebrivi klasis
aqciebis mflobelebs eqnebodaT erTi `ufleba~ erTi aqciis sanacvlod, romelic gau-
aqtiurdebodaT sxvadasxva safuZvelze dayrdnobiT. es safuZvlebi iyo Semdegi saxis
– hausholdis aqciaTa 30%-ze satendero SeTavazebis gamocxadeba da meore, haushol-
dis aqciaTa 20%-is SeZena nebismier sxva organizaciis an sxva aqcionerTa jgufis mier.
Tu gamocxaddeboda kompaniis 30%-ze satendero SeTavazeba, Tavdacvis RonisZiebiT
55
`mowamluli abebis~ gamoyenebis da sasamarTlos mier ganxilvis pirveli SemTxveva
dafiqsirda niu jersis StatSi, Cohen M. M., “Poison pills” as a negotiating tool: seeking a cease-fire
in the corporate takeover wars, Columbia Business Law Review 459, 1987, 4, “Lenox, Inc. (“Lenox”) issued
the first poison pill to initiate litigation in June 1983 in response to the unwelcome advances of Brown-Forman
Distillers Corp. (“Brown-Forman”). Brown-Forman had commenced a tender offer for “any and all” shares of
Lenox at $ 87 and announced a follow-up merger. Lenox responded by issuing an original pill - a dividend of
convertible preferred stock at the ratio of one share for every forty common shares. This preferred stock was
convertible into the voting common stock of the acquirer should Lenox merge with another entity or sell all of
its assets. Brown-Forman sought a temporary restraining order, but the Federal District Court in New Jersey
refused to issue the order. The court found that Lenox’s defensive tactics, including the pill, were not “clearly
illegal and contrary to the shareholder’s interests.” Thus, the poison pill appeared to have withstood its first
legal challenge. This victory would proved short-lived - the first crude poison pill had been too weak. Share-
holders were still enticed to tender because of the large premium offered. The preferred stock had not deterrent
effect because it only provided an additional dividend of twelve cents per share. Lenox finally capitulated and
sold out at $ 90 per share, but not before Brown-Forman agreed to retain upper management.“
56
Moran v. Houshold International, Inc. Delaware Supreme Court, 1985, 500 A.2d 1346.
136
daviT maisuraZe, korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi
RonisZiebis ganxorcieleba aqcionerTa `SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
137
samarTlis Jurnali #1, 2014
138
daviT maisuraZe, korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi
RonisZiebis ganxorcieleba aqcionerTa `SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
in making a business decision the directors of a corporation acted on an informed basis, in good faith and in
the hobest belief that the action taken was in the best interests of the company.
61
Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers, NY, 2006, 781, “...
here we have a defensive mechanism adopted to ward off possible future advances and not a mechanism ad-
opted in reaction to a specific threat. This distinguishing factor does not result in the Directors losing the pro-
tection of the business judgement rule. To the contrary, pre-planing for the contingency of a hostile takeover
might reduce the risk that, under the pressure of a takeover bid, management will fail to exercise the reason-
able judgement. Therefore, in reviewing a pre-planned defensive mechanism it seems even more appropriate
to apply the business judgement rule.”
62
Henry L. H., Continuing Directors Provisions: these next generation shareholder rights plans are fair and rea-
soned responses to hostile takeover measures, 79 Boston Law Review 989, 1999, 3, “The court then addressed
whether the directors had met their burden under the business judgment rule. The court held that the business
judgment rule protects the board’s decision to implement the rights plan. When the business judgment rule is
applied to defensive mechanisms, the initial burden lies with the directors. First, the directors must show that
they had reasonable grounds to believe that a danger to corporate policy and effectiveness existed. The direc-
tors meet that burden by showing good faith and reasonable investigation. Second, the directors must show
that the defensive tactic is reasonable in relation to the threat posed. Only then does the burden shift back to
the plaintiffs, who have the ultimate burden of demonstrating that the directors breached their fiduciary duty.“
139
samarTlis Jurnali #1, 2014
140
daviT maisuraZe, korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi
RonisZiebis ganxorcieleba aqcionerTa `SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
141
samarTlis Jurnali #1, 2014
unda aqciebis gayidva, magram `iZulebulni~ arian, rom ase moiqcnen, Joo W. T., Corporate
Governance, Law, Theory and Policy, Carolina Academic Press, 2nd ed., Durham, 2010, Pills, Polls, and Pro-
fessors Redux, 575, “Tender offers are not functional equivalents of free votes, since the decision not to tender
(whether into an all-cash, all-shares offer or a two-tier, front-end loaded offer) carries with it economic risks
and detriments; not knowing whether the mass of other shareholders will tender or not, the individual holder
faces the classic “prisoner’s dilemma” and is effectively stampeded into tendering. The proponents of take-
over defenses also observed that many hostile bids were opportunistic attempts to buy assets on the cheap, and
that there was no empirical evidence that such takeovers were always (or ever) good for the economy.”
67
saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~, 1994, muxli 54.6.
142
daviT maisuraZe, korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi
RonisZiebis ganxorcieleba aqcionerTa `SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
`b~ kompanias aqvs aqciebis erTi klasi – Cveulebrivi xmis uflebis mqone aqciebi. `a~
kompaniam SeiZina `b~ kompaniis aqciebis 20%. rogor unda moiqces `b~ kompania imisaT-
vis, rom `a~ kompaniis mier `b~ kompaniis aqciebis mflobeloba Semcirdes, magaliTad,
Camovides 5%-mde. Tu `b~ kompania gadawyvets damatebiTi aqciebis gamoSvebas, yvela
aqcioners eqneba damatebiT gamoSvebuli aqciebis Sesyidvis ufleba? Tu amis ufleba
yvela aqcioners eqneba, es niSnavs, rom `a~ kompaniasac eqneba damatebiT gamoSvebul aq-
ciebTan dakavSirebiT upiratesi Sesyidvis ufleba da Sesabamisad, `a~ kompaniis mflo-
belobaSi arsebuli `b~ kompaniis aqciebis raodenoba ar Semcirdeba.
`mewarmeTa Sesaxeb~ kanonSi aRniSnulia, rom saerTo kreba uflebamosilia mTli-
anad an nawilobriv gaauqmos aqcioneris mier fasiani qaRaldebis upiratesi Sesyidvis
ufleba fasiani qaRaldebis gamoSvebis gziT kapitalis gazrdis SemTxvevaSi. upirate-
si Sesyidvis ufleba arsebobs marto fasiani qaRaldebis damatebiT gamoSvebasTan mi-
marTebaSi. `SeuZlia Tu ara mas (aqcioners) nebismier dros sazogadoebis sxva partnio-
ris mier aqciis gasxvisebisas, daeyrdnos ra upiratesi Sesyidvis samarTlebriv reJims,
pirvel rigSi Seisyidos es wili? amaze `mewarmeTa Sesaxeb~ kanonis 54-e muxlis me-6 pun-
qtis `g~ qvepunqti amomwurav pasuxs iZleva. aRniSnuli normis Sesabamisad, aqcionerTa
saerTo krebis kompetenciaSi wilTa upiratesi Sesyidvis uflebis gauqmebis sakiTxi
Sedis. kanoni upiratesi Sesyidvis uflebis gamoyenebas mxolod maSin adgens, rodesac
xdeba axali aqciebis gamoSvebis gziT kapitalis gazrda~.68 `mewarmeTa Sesaxeb~ kanoni
ganamtkicebs saerTo krebis uflebamosilebas, `mTlianad an nawilobriv gaauqmos aq-
ciebis upiratesi Sesyidvis ufleba~. niSnavs Tu ara aqciebis upiratesi Sesyidvis uf-
lebis gauqmeba aqcionerebis araTanabar mdgomareobaSi Cayenebas?
zemoT ganvixileT `mewarmeTa Sesaxeb~ kanonis 52-e muxli, sadac saubaria aqcia-
Ta Tanabar ufleba-movaleobebze da ganvixileT, aseve, mosazreba, romlis Tanaxmadac
SesaZlebelia aqcionerebis araTanabar mdgomareobaSi Cayeneba. Tu Cven mier zemoT
dasaxul mosazrebas mivyvebiT, aRmoCndeba, rom 54-e muxlis me-6 punqtis g) qvepunqti
Seesabameba am pozicias. kerZod, saerTo krebas aqvs uflebamosileba, gaauqmos aqcio-
neris upiratesi Sesyidvis ufleba. aqcioneris upiratesi Sesyidvis ufleba aris ara
fundamenturi da Tandayolili, aramed garkveul pirobaze damokidebuli ufleba,69
romlis mTliani an nawilobrivi gauqmebac SesaZlebelia. Cven mier ganxilul magaliT-
Si, SesaZlebelia Tu ara, rom `a~ kompaniis mier `b~ kompaniis aqciebis yidva gaxdes `a~
kompaniis mier nayidi aqciebisTvis upiratesi Sesyidvis uflebis gauqmebis safuZve-
li? Tu SesaZlebelia, es niSnavs, rom `a~ kompaniis mier `b~ kompaniaSi aqciebis yidva
gaxdeba `b~ kompaniis mier damatebiTi raodenobis aqciebis gamoSvebis safuZveli, ro-
melTa mimarTebaSi `a~ kompaniis aqcionerebs (miuxedavad imisa, rom floben `b~ kompa-
niis aqciebis nawils) ar eqnebaT upiratesi Sesyidvis ufleba. `b~ kompania damatebiT
gamouSvebs aqciebs. `b~ kompaniis mier damatebiT gamoSvebuli aqciebis mimarT upira-
tesi Sesyidvis ufleba eqnebaT `b~ kompaniis ZirZvel aqcionerebs, rac gamoiwvevs `a~
kompaniis aqciaTa procentuli raodenobis Semcirebas.70 aseT SemTxvevaSi `mewarmeTa
68
burduli i., saaqcio samarTlis safuZvlebi, II tomi, Tb., 2013, 248.
69
iqve, 248.
70
SesaZlebelia, `b~ kompaniis ZirZveli aqcioners mivaniWoT damatebiT gamoSvebuli
aqciis sabazro Rirebulebaze iafad Sesyidvis upiratesi ufleba. es iqneba swored
143
samarTlis Jurnali #1, 2014
144
daviT maisuraZe, korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi
RonisZiebis ganxorcieleba aqcionerTa `SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
redeeming a pill; however, the board usually acts on its own. Furthermore, poison pills can be adopted by the
target board as a pre-offer defensive technique or as a defensive measure in the face of a threat or an actual
hostile offer”, Ji L. X., “A New Look at Dead Hand Provisions in Poison Pills: Are They Per Se Invalid After
Toll Brothers and Quiturn?”, 44 Saint Louis University Law Journal 223, 2000, 3.
74
burduli i., saaqcio samarTlis safuZvlebi, II tomi, Tb., 2013, 254-255.
75
Wanturia l., niniZe T., `mewarmeTa Sesaxeb kanonis~ komentari, mesame gamocema, Tb., 2002,
376.
76
zemoT Cven vsaubrobdiT delaveris sakorporacio samarTalSi aqcionerTa Soris dis-
kriminaciaze `mowamluli abebis~ gamoyenebis dros, saintereso iqneba `mowamluli
abebis~ SerCeviT xasiaTs Tu SevadarebT upiratesi Sesyidvis uflebis SerCeviT xasiaTs,
aseT SemTxvevaSi upiratesi Sesyidvis ufleba, swored kompaniis SigniT aqciebisTvis
damatebiTi uflebebis miniWebaSi SeiZleba gamoixatos, anu SesaZlebeli iqneba dis-
kriminacia aqcionerebs Soris da ara aqciebs Soris. aseve, Tu xazs gavusvamT im faqts,
rom `mewarmeTa Sesaxeb“ kanonis 54-e muxlis me-6 punqtis g) qvepunqti saubrobs `aqcio-
neris~ upiratesi Sesyidvis uflebaze. aSS-s bevri Statis sasamarTlos korporaciis
SigniT aqcionerebisaTvis damatebiTi uflebis SerCeviTi miniWeba arasamarTlebrivad
aqvs gamocxadebuli. delaveris sasamarTlos, korporaciis SigniT damatebiTi uflebis
gamoyenebisas, aqcionerTa erT klasSi gansxvavebuli uflebebis arsebobaze pirdapir
arasodes umsjelia, Tumca, rogorc aRiniSna, delaveris sakorporacio samarTali ar
krZalavs erTi klasis aqciebs Soris gansxvavebuli uflebebis arsebobas, maSin rode-
sac modeluri kanoni korporaciebis Sesaxeb amis SesaZleblobas ar iZleva. am mxriv
sainteresoa Semdegi mosazreba: “The Moran case involved a flip-over rights plan, and not a flip-in
plan. Under a flip-in plan, all shareholders of the target company, except the bidder, are entitled to exercise
their rights to purchase stock of the target upon the occurrence of the triggering event. Thus, a flip-in plan can
create two new categories of shareholders of the target company - bidder shareholders and non-bidder share-
holders - and treat each category differently. This proved not to be an issue in Delaware because Delaware law
allows disparate treatment of different holders of shares of the same class. Nevertheless, this discriminatory
feature of the flip-in plan was a cause of concern to a number of courts in different jurisdictions and initially
was held invalid in some. In response, the legislatures of those states passed laws expressly upholding their
legality. These statutes often grant directors broad discretion to determine the terms of rights issued under
poison pills. Some of them have been used to “justify yet stronger varieties of poison pills”, Ji L. X., A New
145
samarTlis Jurnali #1, 2014
Look at Dead Hand Provisions in Poison Pills: Are They Per Se Invalid After Toll Brothers and Quiturn?, 44
Saint Louis University Law Journal 223, 2000, 6-7.
77
DGCL § 102 (b) (3) “No stockholder shall have any preemptive right to subscribe to an additional issue of
stock or to any security convertible into such stock unless, and except to the extent, that such right is expressly
granted to such stockholder in the certificate of incorporation”.
78
juReli g., kapitalis dacva saaqcio sazogadoebaSi, Tb., 2010, 202-203.
79
MBCA §6.30.
146
daviT maisuraZe, korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi
RonisZiebis ganxorcieleba aqcionerTa `SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
aseve, aqciebis, maT Soris sxva kompaniis aqciebis safuZvelze~.80 dasaxelebuli muxli
aseve iTvaliswinebs, rom aqciebis gamosyidva SeiZleba moxdes saregistracio ganacxa-
dis an bordis mier miRebuli gadawyvetilebis safuZvelze dadgenili wesiT – gansazR-
vrul dros, fasad da SefardebiT. aqciebis gamosyidvis sakiTxs iTvaliswinebs aseve
modeluri kanoni korporaciebis Sesaxeb.81
naSromis miznebidan gamomdinare, mniSvnelovania ganisazRvros, aZlevs Tu ara
saqarTelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~ sazogadoebebs sakuTari aqciebis Sesyidvis Se-
saZleblobas.
`mewarmeTa Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis 531-e muxli aregulirebs sazogadoebis
mier aqciaTa gamosyidvis sakiTxs.82 ZiriTadad, muxlSi ganxilulia sazogadoebis mi-
er aqciaTa gamosyidva, rogorc gansxvavebuli poziciis mqone aqcioneris ufleba, sa-
zogadoebas mosTxovos sakuTari aqciebis gamosyidva im SemTxvevaSi, Tu is ar uWers
mxars saerTo krebis iseT gadawyvetilebas, romelic exeba sawarmos reorganizacias,
an arsebiTad laxavs aqcioneris uflebebs. aseT SemTxvevaSi aqcioners ufleba aqvs
mosTxovos sazogadoebas sakuTari aqciebis gamosyidva, xolo sazogadoeba valdebu-
lia daakmayofilos aqcioneris moTxovna. dasaxelebuli muxli, aseve, asaxavs aqciebis
gamosyidvis proceduras, Rirebulebis gansazRvris wess da SemTxvevebs, rodesac aq-
ciaTa gamosyidva ar daiSveba. Cveni naSromisTvis gansakuTrebiT mniSvnelovania dasa-
xelebuli muxlis bolo punqti, romelic zogadad saubrobs sazogadoebis mier aqcia-
Ta gamosyidvis wesze da ara rogorc gansxvavebuli poziciis mqone aqcioneris ufle-
baze, rom sazogadoebas mosTxovos aqciebis gamosyidva. `am SemTxvevaSi kanoni uSvebs
sakuTari aqciebiT vaWrobas, Tumca es garkveuli samarTlebrivi da ekonomikuri Se-
degis Semcvelia~.83 kerZod, 531-e muxlis me-9 punqtis Tanaxmad, `sazogadoebas ufleba
aqvs SeiZinos sakuTari ganTavsebuli aqciebi (saxazino aqciebi) da SemdgomSi gaasxvi-
sos Tavisi Sexedulebisamebr. saxazino aqciebis raodenoba arc erT momentSi ar unda
aRematebodes ganTavsebuli aqciebis 25%-s, Tu wesdebiT ufro mcire zRvari ar aris
gaTvaliswinebuli. xmis daTvlis, dividendis ganawilebis, likvidaciis dros da aqci-
ebis flobidan gamomdinare sxva uflebebis realizaciis miznebisaTvis (SemTxvevebSi)
sazogadoebis mflobelobaSi arsebuli saxazino da Svilobili sawarmos kuTvnili aq-
ciebi mxedvelobaSi ar miiReba~.84 `kanonis es damateba dasavleTis qveynebis gamocdi-
lebis gaziarebad unda CaiTvalos, rac udavod dadebiTi nabijia saqarTvelos ekono-
mikuri realobisTvis~.85
`mewarmeTa Sesaxeb~ kanonis 59-e muxlis 1-li punqti gansazRvravs ganTavsebu-
li aqciebis definicias, kerZod, `aqcia ganTavsebulad iTvleba, Tu is gacemul iqna
80
DGCL, §151 (b), “...Any stock which may be made redeemable under this section may be redeemed for cash,
property or rights, including securities of the same or another corporation, at such time or times, price or
prices, or rate or rates, and with such adjustments, as shall be stated in the certificate of incorporation or in the
resolution or resolutions providing for the issue of such stock adopted by the board of directors...“.
81
MBCA 6.01 (c)(2).
82
saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~, 1994, muxli 531.
83
burduli i., saaqcio samarTlis safuZvlebi, tomi I, Tb., 2010, 377.
84
saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~, 1994, muxli 531.9.
85
burduli i., saaqcio samarTlis safuZvlebi, tomi I, Tb., 2010, 381.
147
samarTlis Jurnali #1, 2014
148
daviT maisuraZe, korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi
RonisZiebis ganxorcieleba aqcionerTa `SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
149
samarTlis Jurnali #1, 2014
ameriqan generali aris ojaxuri dazRvevis yvelaze ufro didi provaideri ame-
rikul bazarze. iuniTrini aris, aseve, sadazRvevo biznesSi da saojaxo dazRvevis me-
same yvelaze ufro didi provaideri. 1994 wlis 12 ivliss ameriqan generalma werili
gaugzavna iuniTrinis aRmasrulebel direqtors, vies, romelsac sTavazobda Serwymis
xelSekrulebis dadebas, sadac ameriqan generali SeiZenda iuniTrinis yvela savaWrod
daSvebul aqcias – 50 da 3/8 dolarad erT aqcias, fulis sanacvlod. SeTavazeba 30%-
iT aRemateboda iuniTrinis im dros arsebul sabazro fass. ameriqan generali aseve
mzadyofnas gamoTqvamda, rom gaezarda SeTavazebis fasi, Tu iuniTrini moaxdenda da-
matebiTi aqtivebis demonstrirebas. iuniTrinis bordi Seikriba 25 ivliss da ganixila
ameriqan generlis SeTavazeba. sainvesticio kompania – morgan stenli, romelic warmo-
adgenda iuniTrinis finansur mrCevels, urCia bords, rom ameriqan generlis mier Se-
Tavazebuli fasi ar iyo adekvaturi. samarTlebrivma mrCevlebma bords rekomendacia
gauwies, rom iuniTrinis da ameriqan generlis gaerTianeba gamoiwvevda samarTlebriv
problemebs da konkurenciis Sesustebas saojaxo dazRvevis bazarze, sadac konkuren-
cia isedac susti iyo. bordma uaryo SeTavazeba, radgan is ar iyo iuniTrinis saukeTe-
so interesebis Sesabamisi.
1994 wlis agvistoSi, ameriqan generalma presrelizi gamoaqveyna, sadac gaaxmau-
ra iuniTrinis yvela savaWrod daSvebuli aqciis Sesyidvis survili, erTi aqcia 50 da
3/8 dolarad. presrelizi, aseve, aRniSnavda, rom iuniTrinis bordma aRniSnuli SeTa-
vazeba uaryo. presrelizis gamoqveynebis Semdeg iuniTrinis aqciebze fasi gaizarda. 3
agvistos Seikriba iuniTrinis bordi da ganixiles aRniSnuli presrelizi. aseve, maT-
Tvis cxadi gaxda, rom ameriqan generalis SeTavazeba ukve mtrul xasiaTs atarebda. xo-
lo aqciebze fasebis zrdiT da ameriqan generlis SeTavazebiT SesaZloa, aqcionerebi
wamgebian poziciaSi aRmoCeniliyvnen.
iuniTrinis bordma 12 agvistomde gamoaqveyna ramdenime presrelizi, sadac aR-
niSnavda: pirveli, iuniTrinis aqciis fasi iyo ufro maRali, vidre es ameriqan generlis
SeTavazebaSi iyo asaxuli; meore, ameriqan generlis SeTavazeba ar asaxavda iuniTrinis,
rogorc damoukidebeli organizaciis, Sors mimaval biznesperspeqtivebs; mesame, iu-
niTrinis namdvili Rirebuleba ar iyo asaxuli iuniTrinis savaWrod daSvebul Cveu-
lebriv aqciebSi da sakuTriv iuniTrinis pozicia finansuri TvalsazrisiT iyo Zalian
kargi; meoTxe, ameriqan generalTan gaerTianeba gamoiwvevda antimonopoliuri kanon-
mdeblobis darRvevas; mexuTe, bordma gaatara Tavdacvis RonisZiebebi `mowamluli
abebis~ da aqciebis gamosyidvis saxiT, rom daecva Tavi arasasurveli SeZenisgan.95 iu-
niTrinis bordi Seikriba 11 agvistos da miiRo aTi milioni savaWrod daSvebuli aqciis
gamosyidvis gadawyvetileba (iuniTrinis savaWrod daSvebuli aqciebis saerTo raode-
noba Seadgens 51.8 milion dolars).
12 agvistos iuniTrinma sajarod gamoacxada aqciebis gamosyidvis programa. iu-
niTrinis bordis azriT, iuniTrinis aqciebis fasi ar iyo bazarze kargad asaxuli da am
gamosyidvas unda gaezarda darCenili aqciebis fasic. aseve, am gamosyidvis programaSi
ar monawileobdnen aqcionerebi, romlebic iyvnen imavdroulad direqtorebi. 12 ag-
vistosTvis direqtorebs iuniTrinis aqciebis 23% hqondaT. 12 agvistodan 24 agvistos
CaTvliT, morgan stenlim, iuniTrinis TxovniT, SeiZina iuniTrinis daaxloebiT 5 mi-
95
Oesterle A. D., The Law of Mergers and Acquisitions, Thomson/West, 3rd ed., Ohio, 2005, 535.
150
daviT maisuraZe, korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi
RonisZiebis ganxorcieleba aqcionerTa `SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
lioni aqcia. aqciebis Sesyidvis fasi iyo odnav ufro meti, vidre es ameriqan generalma
SesTavaza. damatebiT, aseve, unda aRiniSnos, rom iuniTrins wesdebiT gaTvaliswinebu-
li hqonda didi umravlesobiT gadawyvetilebis miRebis principi.96 Tu romelime kom-
pania SeiZenda iuniTrinSi aqciebis 15%-s, es principi avtomaturad amoqmeddeboda.
radgan bordma gaatara Tavdacvis RonisZieba, gatarebuli Tavdacvis RonisZieba
unda SevufardoT iunikalis standarts. pirveli es aris gonivrulobis kriteriumi,
romlis Tanaxmadac bordma unda aCvenos, rom mas hqonda gonivruli, keTilgonieri sa-
fuZvlebi, rom safrTxe emuqreboda korporaciis efeqtur funqcionirebas da meore,
proporciulobis kriteriumi, sadac unda asaxuliyo, rom bordis mier gatarebuli
Tavdacvis RonisZieba iyo gonivruli arsebul safrTxesTan mimarTebaSi.97
iunikalis testis pirveli kriteriumi – gonivrulobis standarti – iTxovs iu-
niTrinis bordisgan, rom keTilsindisierebis da gonivrulobis safuZvelze, bordis-
gan moZiebuli da gacxadebuli iyos, rom iuniTrinisTvis arsebobda safrTxe.98 saqmis
ganxilvis dros, rogorc vnaxeT, ZiriTadad ori saxis safrTxe gamoikveTa, es iyo ara-
adekvaturi fasi da monopoliasTan dakavSirebuli sakiTxebi. sasamarTlom ganacxada,
rom antimonopoliur kanonmdeblobasTan mimarTebiT SesaZlo darRvevebi da fasis
araadekvaturoba, rasac SesaZloa SecdomaSi Seeyvana iuniTrinis aqcionerebi, warmo-
adgenda Tavdacvis RonisZiebis gatarebis safuZvels. Tumca damatebiT sasamarTlom,
aseve, aRniSna, rom aqcionerebis SecdomaSi Seyvana, fasis araadekvaturobis gamo, iyo
saSualo donis, `rbili~ safrTxe, radgan aqcionerebTan fasze molaparakeba iyo Se-
saZlebeli.99 sasamarTlos gadawyvetilebiT, bordma iunikalis testis gonivrulobis
standarti daakmayofila.
96
didi umravlesobiT gadawyvetlebis miRebis principi aris Tavdacvis korporaciul-
samarTlebrivi RonisZiebis erT-erTi saxe, rodesac korporacia wesdebiT iTval-
iswinebs sakiTxis gadasawyvetad xmaTa procentulad ufro didi raodenobis Tanxmo-
bas, vidre es Cveulebriv SemTxvevaSi iqneboda saWiro. magaliTad, `mewarmeTa Sesaxeb~
kanonis 54-e muxlis me-6 da me-7 punqtebis Tanaxmad, sazogadoebis reorganizaciis Ses-
axeb gadawyvetilebis misaRebad saWiroa damswre xmis uflebis mqone partniorTa 75%-
ze metis Tanxmoba, Tu saaqcio sazogadoebis wesdebiT sxva ram ar aris gaTvaliswineb-
uli. Sesabamisad, korporaciis wesdebiT SeiZleba ganvsazRvroT, rom reorganizaciis
Sesaxeb gadawyvetilebis misaRebad saWiro iyos damswre xmis uflebis mqone aqcioner-
Ta 80% an 90%-ze metis Tanxmoba. Tu Semsyidvelma SeiZina xmis uflebis mqone aqcia-
Ta garkveuli raodenoba samizne korporaciaSi, didi umravlesobiT gadawyvetilebis
miRebis principi ar miscems Semsyidvels SesaZleblobas, samizne korporaciis ZirZvel
aqcionerTa xmebis gareSe miiRos romelime sakiTxze, am SemTxvevaSi reorganizaciaze,
gadawyvetileba, Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers,
NY, 2006, 764.
97
Oesterle A. D., The Law of Mergers and Acquisitions, Thomson/West, 3rd ed., Ohio, 2005, 537, “First, a rea-
sonableness test, which is satisfied by a demonstration that the board of directors had reasonable grounds for
believing that a danger to corporate policy and effectiveness existed, and Second, a proportionality test, which
is satisfied by a demonstration that the board of directors’ defensive response was reasonable in relation to the
threat posed.”
98
Oesterle A. D., The Law of Mergers and Acquisitions, Thomson/West, 3rd ed., Ohio, 2005, 537.
99
iqve; “The Court of Chancery then noted, however, that the threat to the Unitrin stockholders from American
General’s inadequate opening bid was “mild,” because the offer was netotiable both in price and structure”.
151
samarTlis Jurnali #1, 2014
152
daviT maisuraZe, korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi
RonisZiebis ganxorcieleba aqcionerTa `SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
103
Oesterle A. D., The Law of Mergers and Acquisitions, Thomson/West, 3rd ed., Ohio, 2005, 541.
104
iqve; “Fayez Sarofim, one of the Unitrin directors that holds a substantial number of shares, testified that
“everything has a price parameter”.
105
Unitrin, Inc. v. Am. Gen. Corp., 651 A.2d 136, 1388-1389 (Del. 1995).
106
delaveris uzenaesma sasamarTlom am konkretul nawilSi saqme ukan daubruna raionul
sasamarTlos, rom am ukanasknels gadaewyvita iyo, Tu ara gamosyidvis programa safrTx-
is adekvaturi.
153
samarTlis Jurnali #1, 2014
turi; (3) gamosyidvis programiT bordma aRiara, rom yvela aqcioneri ar iyo erTnai-
ri, kerZod, iyvnen aqcionerebi, romlebsac dauyovnebliv undodaT aqciebis Sesabamisi
Tanxis miReba.107
delaveris uzenaesma sasamarTlom aRniSna, rom raionuli sasamarTlo Secda,
rodesac miuTiTa, rom aqciebis gamosyidvis programa aucilebeli ar iyo. iuniTri-
nis bords hqonda ufleba da valdebuleba, rom, gonivrulobis safuZvelze arsebuli
safrTxidan gamomdinare, daecva iuniTrinis aqcionerebi imisgan, rasac is safrTxed
miiCnevda. Tu raionuli sasamarTlo gadawyvets, rom RonisZiebebi rogorc individu-
alurad, aseve erTad iyo safrTxis proporciuli, maSin iuniTrinis bordis qmedeba
ganixileba samewarmeo gansjis wesis farglebSi. mtkicebis tvirTi daubrundebaT mo-
sarCeleebs. samewarmeo gansjis wesis gadasalaxavad, mosarCeleebma unda daamtkicon,
rom direqtorebis mier miRebuli gadawyvetilebis mizani iyo maTi samuSao adgilebis
SenarCuneba, an saxezea maTi mxridan uflebamosilebis gadameteba an gadawyvetileba
miRebul iqna informirebulobis principis darRveviT.108
154
daviT maisuraZe, korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi
RonisZiebis ganxorcieleba aqcionerTa `SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
155
samarTlis Jurnali #1, 2014
111
Joo W. T., Corporate Governance, Law, Theory and Policy, Ronald J. Gilson, Unocal Fifteen Years Later, (And
What We Can Do About It), Carolina Academic Press, 2nd ed., Durham, 2010, 544-554.
112
iqve, 548-549.
113
radgan, rogorc zemoT aRiniSna, miuxedavad imisa, rom sasamarTlom mxari dauWira
aseTi meTodis ganxorcielebas, kanonmdeblobiT aikrZala aqciebis Sesyidva SerCeviTi
satendero SeTavazebis gziT.
156
daviT maisuraZe, korporaciulsamarTlebrivi TavdacviTi
RonisZiebis ganxorcieleba aqcionerTa `SerCeviTi Tanabari mopyrobis~ WrilSi
8. daskvna
157
natalia mowoneliZe*
I. Sesavali
158
natalia mowoneliZe, subrogaciis gamijvna regresisa da cesiisagan
основании закона, Российская юстиция. 1998. №12, 13; Новицкий И.Б., Регрессные обязательства меж-
ду социалистическими хозяйственными организациями, Госюриздат, 1952, 192; Серебровский В.И.,
Избранные труды по наследственному и страховому праву, Статут (в серии “Классика российской ци-
вилистики”), 1997, 548.
4
Агарков М.М., Обязательство по советскому гражданскому праву. М., 1940, 160; Юдельсон К.С., Ос-
новные проблемы права регресса в советском гражданском праве, Ученые труды ВИЮН. Вып. 9, 1947;
Новицкий И.Б., Регрессные обязательства между социалистическими организациями, М., 1952, 145-
195, Гольмстен А.Х., Опыт построения общего учения о праве регресса, Юридические исследования и
статьи. Том второй. Санкт-Петербург, 1913, 184.
5
Гендзехадзе Е., Мартьянова Т., Страхование ответственности риска непогашения кредита, Закон. № 4,
1994. 31.
6
Sieg K., in: Bruck E., Möller H., Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz und zu den Allgemeinen Ver-
sicherungsbedingungen unter Einfluss des Versicherungsmittlerrechtes, 8. Auflage, Berlin, 1961, §67, Rn.97
7
von Koppenfels-Spiels K., in: Looschelders D., Pohlmann P., VVG Versicherungsvertragsgesetz, Kommentar,
2. Auflage, 2011, §86; Hormuth H., in: Beckmann R.M., Matusche-Beckmann A., Versicherungsrechts-Hand-
buch, 2. vollständige Auflage, Verlag C.H. Beck München, 2009, §22.
8
mzRvevelze dazRveulis moTxovnis uflebis gadasvlis sakiTxi daregulirebuli iyo
germaniis sadazRvevo xelSekrulebis Sesaxeb kanonis Zveli redaqciis 67-e paragrafiT,
xolo kanonis axali redaqciiT daregulirebulia 86-e paragrafiT.
9
“gesetzliche Förderungsübergang“.
10
Дедиков С.В., Регресс и суброгация по договорам ОСАГО, Хозяйство и право, № 9, 2004,67.
11
Кисель И.В., Обязательства с участием третьих лиц: Дисс. М., 2002, 122.
12
Белов В.А., Сингулярное правопреемство в обязательстве. 2-е изд., стер. М., 2001, 98.
159
samarTlis Jurnali #1, 2014
13
Сарбаш С.В., Общее учение об исполнении договорных обязательств: Дисс. д.ю.н. М., 2005, 158.
14
ЧебунинА.В., Tеоретические и практические вопросы суброгации в страховых отношениях, Сиб. Вест-
ник № 4 – 2001, <http://law.isu.ru/ru/science/vestnik/20014/kravcov.html>,
15
Sead. ssk-is 37-e muxlis pirvel nawils da ssk-is 997-e muxls.
16
CikvaSvili S., Wanturia l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j. (red.), saqarT-
velos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni meoTxe, t. II, Tb., 2001, 403.
17
Ломидзе О., Переход прав кредитора к другому лицу на основании закона, Российская юстиция, №12,
1998, 16-18.
160
natalia mowoneliZe, subrogaciis gamijvna regresisa da cesiisagan
18
Смирнов В.Т., Регрессные иски в обязательствах из причинения вреда. М., 1960, 5.
19
ssk-is 832-e muxlis pirveli nawilis meore winadadeba.
20
Мусин В.А., Суброгация в советском гражданском праве, Советское государство и право, №7, 1976,
129.
21
msgavsad, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palata, 2012 wlis
gadawyvetilebaTa krebuli 12. saqme №as-581-549-2011, 61. <http://www.supremecourt.ge/files/
upload-file/pdf/kr201212.pdf>.
161
samarTlis Jurnali #1, 2014
22
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2012 wlis 17 Teberv-
lis №as-663-624-2011 ganCineba. 2012 wlis gadawyvetilebaTa krebuli 11, 72, <http://www.
supremecourt.ge/files/upload-file/pdf/kr201211.pdf>.
23
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palata, 2012 wlis 5 seqtembris
№as-581-549-2011 gadawyvetileba, 61, gadawyvetilebaTa krebuli 12, <http://www.suprem-
ecourt.ge/files/upload-file/pdf/kr201212.pdf>,.
162
natalia mowoneliZe, subrogaciis gamijvna regresisa da cesiisagan
24
Hormuth H., in: Beckmann R.M., Matusche-Beckmann A.,Versicherungsrechts-Handbuch, 2. vollständige
Auflage, Verlag C.H. Beck, München, 2009, §22, Rn.66.
25
Ломидзе О., Переход прав кредитора к другому лицу на основании закона, `Российская юстиция~, №
12,1998, 13-14.
26
BGH VersR 1961, 910, miTiTebulia: Bumann H., Berliner Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz,
hrsg. Honsell H., Springer, Berlin, New York, 1999 §67, Rn.138; OLG DüsseldorfVersR 1956, 325 Sieg K., in:
Bruck E., Möller H., Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz und zu den Allgemeinen Versicherungsbe-
dingungen unter Einfluss des Versicherungsmittlerrechtes, 8. Auflage, 1980, §67, Rn.97
27
aRsaniSnavia, rom ruseTis samoqalaqo kodeqsis 200-201 muxlebiT, subrogaciis SemTx-
vevaSi, kanonmdeblis mier pirdapir aris gaTvaliswinebuli xandazmulobis vadis denis
gagrZeleba, xolo regresuli valdebulebebis SemTxvevaSi, 201-e muxlis me-3 nawilis
mixedviT, sasarCelo xandazmulobis vadis aTvla iwyeba ZiriTadi valdebulebis Sesru-
lebis momentidan.
163
samarTlis Jurnali #1, 2014
28
msgavsad, ruseTis federaciuli respublika. ixileT: ruseTis samoqalaqo kodeqsis
961-e muxli.
29
ix. winamdebare naSromis Tavi: „subrogaciis da regresis gamijvnis samarTlebrivi
safuZvlebi“.
30
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palata, 2012 wlis 5 seqtembris
№as-581-549-2011 gadawyvetileba, 61. gadawyvetilebaTa krebuli 12, <http://www.suprem-
ecourt.ge/files/upload-file/pdf/kr201212.pdf>.
164
natalia mowoneliZe, subrogaciis gamijvna regresisa da cesiisagan
31
ssk-is 668-e muxli.
32
msgavsi praqtika aqvs ruseTis umaRlesi saarbitraJo sasamarTlos prezidiums, vrclad
ix. Вестник Высшего Арбитражного Суда РФ,№3, 1998, 37-38.
165
samarTlis Jurnali #1, 2014
4. Sejameba
166
natalia mowoneliZe, subrogaciis gamijvna regresisa da cesiisagan
36
Müller H.F., in: Prütting H., Wegen G., Weinreich G. (Hrsg.), BGB Kommentar, Köln, 2013, §398, Rn.4.
37
subrogaciis doqtrinas germaneli kanonmdebeli aRniSnavs terminiT – “gesetzliche
Förderunsgübergan”,xolo cesias – “Abtretung”.
38
kanonis ZaliT moTxovnis daTmobis dros gamoiyeneba ssk-is 198-206-e muxlebi.
39
kanonis ZaliT moTxovnis daTmobis mimarT gamoiyeneba gsk-is 399-404-e da 406-410-e para-
grafebi, garda gsk-is 405-e paragrafisa, romelic dokumentis wardgeniT moTxovnis
daTmobas exeba. vrclad, Hormuth H., in: Beckmann R.M., Matusche-Beckmann A.,Versicherungsrechts-
Handbuch, 2. vollständige Auflage, Verlag C.H. Beck, München 2009, §22, Rn.63.
40
Müller H.F., in: Prütting H., Wegen G., Weinreich G., (Hrsg.), BGB Kommentar, Köln, 2013, §412, Rn.1.
41
Кораев К.Б., Понятие цессии, суброгации и регресса в гражданском праве Pоссии, “Нотариус”, Науч.-
практ. и информ., федеральное изд. М., Юрист, №3, 2008, 21-25.
167
samarTlis Jurnali #1, 2014
168
natalia mowoneliZe, subrogaciis gamijvna regresisa da cesiisagan
169
samarTlis Jurnali #1, 2014
navs, rom sadazRvevo xelSekrulebis ararsebobis gamo, saxeze ar iqneba arc mzRveveli
da arc dazRveuli,54 rac subrogaciis ganxorcielebis aucilebeli winapirobaa. ufro
metic, imisaTvis, rom ar moxdes urTierTobis romelime mxaris usafuZvlo gamdidre-
ba, dazRveulma ukan unda daabrunos miRebuli anazRaureba,55 xolo im SemTxvevaSi Tu
mzRvevels ukve ganxorcielebuli aqvs subrogaciuli moTxovna - ukan daabrunos mi-
Rebuli Sesruleba da sadazRvevo premia.56
sasamarTlom, BGH VersR 1963, 1192, 1193 Sead. Hormuth H., in: Beckmann R.M., Matusche-Beckmann
A., Versicherungsrechts-Handbuch, 2. vollständige Auflage, Verlag C.H. Beck, München 2009, §22, Rn.43.
54
ix. Sieg K., in: Bruck E., Möller H., Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz und zu den Allgemeinen
Versicherungsbedingungen unter Einschluss des Versicherungsvermittlerrechts, 8. Aufl., Berlin : De Gruyter,
1961, § 67 Anm. 57.
55
ssk-is 976-e muxli. analogiurad, gsk-is 812-e paragrafi. ix. Hormuth H., in: Beckmann R.M.,
Matusche-Beckmann A., Versicherungsrechts-Handbuch, 2. vollständige Auflage, Verlag C.H. Beck, Mün-
chen, 2009, §22, Rn.43.
56
Sieg K., in: Bruck E., Möller H., Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz und zu den Allgemeinen Versi-
cherungsbedingungen unter Einschluss des Versicherungsvermittlerrechts, 8. Aufl., Berlin : De Gruyter, 1961,
§ 67 Anm. 57.
57
Ломидзе О., Переход обязательственных прав: общее правило и исключения, Российская юстиция,
2000,№ 9, 16-18; Ломидзе О., Переход прав кредитора к другому лицу на основании закона, Российская
юстиция, №12, 1998, 13.
58
Сергеева А.П., Толстого Ю.К., Гражданское право. т. 1, М., 2006, 629; Вошатко А.В. О сущности
уступки требования, Очерки по торговому праву. Под ред. Е.А. Крашенинникова, вып. 7, Ярославль,
2000, 16; Почуйкин В.В., Основные проблемы уступки права требования в современном гражданском
праве России, 2003, 23-24; Терехов А.В., Соотношение суброгации и цессии в гражданском праве Рос-
сии, Вестник Московского университета МВД России, № 3, 2007,116.
170
natalia mowoneliZe, subrogaciis gamijvna regresisa da cesiisagan
171
samarTlis Jurnali #1, 2014
172
natalia mowoneliZe, subrogaciis gamijvna regresisa da cesiisagan
827-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, evaleba mxolod zianis 30%-is anazRaureba,
maSin dazRveuli miiRebs mxolod 3000 laris kompensacias, xolo 7000 lari aunazRau-
rebeli darCeba. aseT dros, bunebrivia, dazaralebuls aqvs sruliad legitimuri uf-
leba, deliqturi urTierTobidan gamomdinare, moiTxovos zianis mimyenebeli pirisa-
gan darCenili zianis anazRaureba. swored aq iCens Tavs zemoaRniSnuli problema, ro-
melic moTxovnis gadacemis dros pirTa upirobo uflebamonacvleobas ukavSirdeba.
Tu davuSvebT, rom subrogaciis SemTxvevaSic, cesiis msgavsad, valdebulebaSi
pirTa Secvla upirobod xdeba, maSin dazRveuli, imis gamo, rom igi gavida valdebule-
biTi urTierTobidan, dakargavs deliqturi urTierTobidan gamomdinare yovelgvari
moTxovnis uflebas. Sesabamisad, subieqti aRar iqneba uflebamosili, moiTxovos zia-
nis mimyenebeli mesame pirisagan darCenili zianis anazRaureba – moyvanil magaliTSi,
7000 lari. mis adgils, subrogaciis ZaliT, daikavebs mzRveveli, romelic dazRveuls
Caanacvlebs valdebulebaSi. Tumca, rogorc wesi, mzRvevelis mier dazRveulis Ca-
nacvleba ar gulisxmobs masze yvela im moTxovnis avtomatur gadasvlas, rac dazRve-
uls zianis mimyenebli mesame piris mimarT hqonda. kanonmdebeli calsaxad aRniSnavs,
rom mzRvevelze subrogaciuli moTxovnis ufleba gadadis mxolod kompaniis mier
dazRveulisaTvis anazRaurebeli zianis farglebSi66 - moyvanil magaliTSi 3000 laris
farglebSi. subrogaciisas, valdebulebiT urTierTobaSi pirTa upirobo uflebamo-
nacvelobis SemTxvevaSi, aunazRaurebel zianze moTxovnis samarTlebrivi safuZveli
aRar rCeba arc dazaralebul-dazRveuls da arc mzRvevels. Sesabamisad, movalisadmi
moTxovnis ufleba Semoifargleba 3000 lariT, xolo danarCeni 7000 lari aunazRau-
rebeli rCeba. es ki, bunebrivia, movalis usafuZvlo gamdidrebis safrTxes warmoSobs.
dasaxelebuli samarTlebrivi problemis prevencia ki subrogaciis institutis um-
Tavresi amocanaa.67
swored aqedan gamomdinare, arsebobs Sexeduleba, romlis mixedviTac, yovelgva-
ri uflebamonacvleoba ar gulisxmobs pirTa upirobo Secvlas valdebulebaSi. nor-
mebi, romlebic moTxovnis daTmobas aregulirebs, dispoziciuri xasiaTis normebad
miiCneva. Sesabamisad, zogierTi mecnieris azriT, kanonmdeblis mier subieqtTa saval-
debulo Secvlis wesidan gamonaklisis daSvebisas mas aqvs konkretuli mizani, gaamar-
tivos samarTalurTierToba.68 zemoaRniSnulis naTlad aRqma SesaZlebelia naSromis
momdevno TavSi mocemuli analizis safuZvelze.
66
ix. ssk-is 832-e muxli.
67
ix. Hawellek J., Die persönliche Surrogation, Eine vergleichende Untersuchung von Rechtsübergänge zu
Regresszwecken in Deutschland Spanien und England, Mohr Siebeck, Hamburg, 2010, 152; Frick I., Regress
und Anrechnungsprobleme in der Summenversicherung, Peter Lang Frankfurt am Main. Bern, NewYork,
1985, 1.
68
ix. Ломидзе О., Переход обязательственных прав: общее правило и исключения, Российская юстиция,
№ 9, 2000, 16-18.
173
samarTlis Jurnali #1, 2014
174
natalia mowoneliZe, subrogaciis gamijvna regresisa da cesiisagan
taro wesiT damowmebuli xelmoweriT. warwera fasian qaRaldze aris calmxrivi gari-
geba, xolo mowmobaze uflebis gadacema – moTxovnis daTmoba (cesia). ipoTekis mowmo-
ba adasturebs ara mxolod mowmobis mflobelis uflebasac ipoTekaze, aramed aseve,
ipoTekis mowmobis mflobelis uflebas, miiRos ipoTekiT uzrunvelyofili fuladi
valdebulebis Sesrulebac.75 magaliTad, ipoTekaze, romelic uzrunvelyofs myidve-
lis valdebulebis Sesrulebas, periodulad gadaixados misTvis miwodebuli saqon-
lis safasuri, ipoTekis mowmoba adgens rogorc piris uflebas ipoTekaze, ise uflebas
zemoaRniSnuli valdebulebis Sesrulebis miRebaze. amasTan, uflebis mflobels aRar
moeTxoveba aRniSnuli uflebis damadasturebeli damatebiTi mtkicebulebis war-
dgena. aseve, magaliTad, ipoTekis SemTxvevaSi, romliTac uzrunvelyofilia damqira-
veblis valdebuleba qiris gadaxdis Taobaze (magaliTad, lizingis xelSekrulebidan
gamomdinare), ipoTekis mowmoba uzrunvelyofs rogorc ipoTekis arsebobis dadastu-
rebas, aseve adgens gamqiraveblis uflebas, miiRos qira damqiraveblisagan. es ukanas-
kneli ki, SeiZleba ipoTekis kanonieri mflobelis mier, ssk-is 198-e muxlidan gamom-
dinare, cesiis gziT mesame pirs gadaeces. aRniSnuli SesaZlebelia im SemTxvevaSic ki,
Tu es valdebuleba warmoadgens rTuli valdebulebiTsamarTlebrivi konstruqciis
mxolod nawils. am SemTxvevaSi ZiriTadi valdebulebis (ipoTekis) monawile mxareebi -
kreditori da movale – ucvleli darCeba.
meore SemTxveva, rodesac SesaZlebelia moTxovnis daTmoba valdebulebaSi pir-
Ta cvlilebis gareSe, aris universaluri samarTalmemkvidreoba.76 universaluri mem-
kvidreobis mizania mamkvidreblis qoneba memkvidreebze ucvlelad gadavides.77 mas-
Si igulisxmeba rogorc sanivTo, ise valdebulebiTi da subieqturi valdebulebebi.
universaluri samarTalmemkvidreobisas pirTa uflebamonacvleoba xdeba kanonis Za-
liT.78 Tumca, universaluri memkvidreobis SemTxvevaSic yovelTvis ar xdeba memkvid-
ris dayeneba mamkvidreblis adgilze, anu mis mier mamkvidreblis avtomaturi Canac-
vleba im uflebebSi, rac mamkvidrebels uflebaTa gadacemis droisTvis gaaCnda. maga-
liTad, mewarmeTa Sesaxeb saqarTvelos kanonis 43-e muxlis pirveli nawilis mixedviT,
SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoebaSi wilis memkvidreobiT gadacema SeiZleba
aikrZalos sazogadoebis wesdebiT, aseve amave kanonis 62-e muxlis me-4 punqtis Tanax-
mad, kooperativis wesdebiT, memkvidreobisas piris uflebamonacvleoba SeiZleba da-
mokidebuli iyos uflebamonacvlis pirovnul faqtorze.79 kerZod, SesaZloa mas uari
75
Sead. ssk-is 2891-e muxlis „a“ qvepunqti.
76
saqarTvelos uzenaesma sasamarTlom samoqalaqo saqmeTa palatis 2010 wlis 28 dekem-
bris №as-747-700-2010 ganCinebiT miuTiTa, rom materialuri samarTali iTvaliswinebs
universalur da singularul uflebamonacvleobas. universaluri, anu zogadi ufle-
bamonacvleobaa, rodesac uflebamonacvleze gadadis misi winamorbedis yvela ufleba-
movaleoba. singularuli (kerZo) uflebamonacvleobaa, rodesac uflebamonacvleze
gadadis mxolod calkeuli ufleba (moTxovnis daTmoba). sasamarTlos zemoaRniSnuli
ganCineba, <http://www.supremecourt.ge/files/upload-file/pdf/kr20113.pdf>.
77
ix. Große-Wilde F. M., Ouart P. E.(Hrsg.), Deutscher Erbrechtskommentar, 2. Auflage, (§1922-2385 BGB,
Art. 25, 26, 235 EGBGB mit Formulierungshilfe und Mustern, Carl Heymanns Verlag, 2010, Rn. 13.
78
ix. ssk-is 1328-e muxli.
79
1994 wlis 28 oqtombris saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~ 2014 wlis 17 aprilis
mdgomareobiT, <https://matsne.gov.ge/index.php?option=com_ldmssearch&view=docView&id=28408
&lang=ge>.
175
samarTlis Jurnali #1, 2014
176
natalia mowoneliZe, subrogaciis gamijvna regresisa da cesiisagan
178
natalia mowoneliZe, subrogaciis gamijvna regresisa da cesiisagan
179
samarTlis Jurnali #1, 2014
IV. daskvna
180
natalia mowoneliZe, subrogaciis gamijvna regresisa da cesiisagan
vlad, cesioners moTxovnis ufleba movalis mimarT mainc 10000 laris odenobiT war-
moeSoba.98 aRniSnuli gansxvavdeba subrogaciisagan. kerZod, subrogaciis dros, axal
kreditors moTxovnis ufleba warmoeSoba mxolod mis mier dazRveulisTvis anazR-
aurebuli zianis farglebSi. Sesabamisad, mesame piris pasuxismgeblobis moculoba
mzRvevelis winaSe ganisazRvreba ara mas da dazaralebuls Soris arsebuli deliq-
turi urTierTobidan, aramed mzRvevelsa da dazRveuls Soris arsebuli sadazRvevo
xelSekrulebidan.99 dazaralebuli (dazRveuli) mesame pirisagan zianis anazRaurebis
moTxovnis uflebas deliqturi urTierTobidan gamomdinare inarCunebs.100
im faqtze, rom cesia da subrogacia ori erTmaneTisagan damoukidebeli samar-
Tlebrivi institutia da isini erTmaneTis identuri ar aris, kidev erTxel miuTiTebs
mecnierebasa101 da sasamarTlo praqtikaSi102 arsebuli mosazreba, romelic subrogaci-
uli moTxovnis uflebis cesiis gziT daTmobis SesaZleblobis sakiTxs exeba. is gare-
moeba, rom, Tundac Teoriul doneze, subrogaciuli moTxovna SeiZleba cesiis gziT
moTxovnis uflebis gadacemis sagani gaxdes, calsaxad miuTiTebs am institutebis gan-
sxvavebul samarTlebriv daniSnulebasa da bunebaze.
zemoaRniSnul institutTa erTmaneTisagan gamijvna mniSvnelovania ara mxolod
Teoriuli, aramed praqtikuli TvalsazrisiTac. ganxorcielebuli kvleva cxadyofs,
rom TiToeul instituts erTmaneTisagan damoukidebeli samarTlebrivi buneba da iu-
ridiuli konstruqcia aqvs. es ki, bunebrivia, ganapirobebs subrogaciis regresisa da
cesiis urTierTobis monawile subieqtebis gansxvavebul ufleba-movaleobebs. saka-
nonmdeblo doneze maTi mkafio urTierTgamijvnis ararsebobis gamo, xSirad, urTier-
Tobis monawile subieqtebs ar aqvs zusti warmodgena im uflebebis Sesaxeb, romelic
maT konkretuli urTierTobis farglebSi kanonmdeblis mier aqvT miniWebuli. aRniS-
nuli bundovaneba, zogierT SemTxvevaSi, urTierTobis monawile subieqtebs xels uS-
lis kanoniT miniWebuli uflebis saTanadod ganxorcielebaSi.103 aqedan gamomdinare,
Zalze mniSvnelovania sakanonmdeblo doneze am institutebis erTmaneTisagan gamij-
vna. amisaTvis, mizanSewonilia, upirveles yovlisa, kanonmdeblobaSi dazustdes Ti-
98
magaliTad, rodesac 10000 laris moTxovnis uflebis daTmoba xdeba 5000 laris nacv-
lad, cesioners moTxovnis ufleba movalis mimarT mainc 10000 laris odenobiT war-
moeSoba. Годэмэ Е., Общая теория обязательств: Юридическое изд-во м-ва юстиции СССР, М., 1948,
471.
99
Данилочкина М.А., Савинский Р.К., Цессия прав требования страховщика, перешедших к нему в поряд-
ке суброгации, «Юридическая и правовая работа в страховании», 2007, №2.
100
Hormuth H., in: Beckmann R.M., Matusche-Beckmann A.,Versicherungsrechtshandbuch, 2. vollständige Auf-
lage, Verlag C.H. Beck, München, 2009, §22, Rn.48.
101
Данилочкина М.А., Савинский Р.К., Цессия прав требования страховщика, перешедших к нему в поряд-
ке суброгации, “Юридическая и правовая работа в страховании”, 2007, №2.
102
Решение арбитражного суда г. Москвы от 26 июня 2006 г. по делу Н А40-6918/06-24-46, Решение Ар-
битражного суда Московской области от 23 августа 2006 г. по делу N А41-К1-8730/06.
103
zemoaRniSnulis magaliTia naSromis dasawyisSi moyvanili sasamarTlo gadawyvetile-
ba xandazmulobis vadis gasvlis gamo mosarCelisaTvis sarCelis dakmayofilebaze ua-
ris Tqmis Taobaze. vrclad ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa
palata, 2012 wlis 5 seqtembris №as-581-549-2011 gadawyvetileba, 61. gadawyvetilebaTa
krebuli 12, <http://www.supremecourt.ge/files/upload-file/pdf/kr201212.pdf>.
181
samarTlis Jurnali #1, 2014
182
qeTevan qoCaSvili*
eZRvneba
saqarTveloSi da mis farglebs gareT
aRiarebul civilists, profesor lado Wanturias,
romlis mravalmxrivi da nayofieri moRvaweoba
kidev erTi dasturia qarTuli genisa da niWis
mZlavrobisa da saucxoo nimuSi samSoblosadmi
TavdadebiT msaxurebisa.
Tavisufleba da ufleba
xelSeuval sikeTeTa WrilSi
183
samarTlis Jurnali #1, 2014
184
qeTevan qoCaSvili, Tavisufleba da ufleba xelSeuval sikeTeTaA WrilSi
rom amiT sxvas SeeZlos iyos Tavisufali.16 swored, Tavisuflebis SezRudvaSi vlinde-
ba adamianuri moqmedebis namdvili Tavisufleba.17 TiToeulis Tavisuflebis SezRud-
va obieqturi da adamianisgan damoukidebeli zomaa, mas iZulebiTi samarTlianobis sa-
xeliT moixsenieben. swored es iZulebiTi Tviseba samarTlianobisa aris imis garanti,
rom individis Tavisufleba ara mxolod ar irRveva, aramed realizdeba yvelas mier.18
Tavisufleba saxelmwifos SeqmniT dgindeba da es ukanaskneli adamianTa nebismi-
eri moqmedebis sazomi xdeba.19 adamiani, rogorc mowesrigebuli cxovrebis garkveul
wess daqvemdebarebuli subieqti, sakuTar Tavs swored saxelmwifoSi, rogorc adami-
anTa organizebis formaSi, avlens.20 volteris ganmartebiT, saukeTeso xelisufali
is aris, vinc adamians, dabadebiT Tavisufals, SeunarCunebs bunebis am saCuqars rac
SeiZleba meti zomiT SesaZleblobis farglebSi.21 totalitarul saxelmwifoSi, sadac
xelisuflebas gaaCnia SeuzRudavi Zala, romelic akontrolebs pirovnebis qcevis yve-
la aspeqts, Tavisufleba Seucnobelia. mxolod demokratiul (`demos~ - berZ. ubralo
xalxi, `kratos~ – Zalaufleba) saxelmwifoSia Tavisuflebis gancda SesaZlebeli.22
miiCneva, rom saxelmwifos mier dadgenili socialuri normebis erToba – samar-
Tali - adamianuri Tavisuflebis mxolod minimumia.23 jer kidev romaelTa ganmarte-
biT, Tavisufleba aris bunebrivi SesaZlebloba imisa, rom TiToeulma akeTos is, rac
surs, Tu es ZaliT an samarTliT ar aris akrZaluli.24 Tavisufleba pirovnebis mier
sakuTari nebis Tavisufali gamJRavnebaa kanoniT dadgenil farglebSi.25 amdenad, sa-
xelmwifoSi, sadac moqmedebs kanoni, Tavisufleba SesaZloa mdgomareobdes SesaZleb-
lobaSi akeTo is, rac jer ars da ar iyo iZulebuli akeTo is, rac jer ars.26
amasTan, TiToeuli individis moqmedebis upirveles RirebulebiT sazomad keTi-
li neba unda iqces, rac adamianis Rirseulad cxovrebis, bednierebis Rirsad yofnis
garduval pirobad miiCneva.27 keTil nebas, rogorc adamianuri cxovrebis kanons, sayo-
16
Wanturia l., Sesavali saqarTvelos samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi, Tb., 1997, 56.
17
zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda (upiratesad adamianis uf-
lebaTa WrilSi), eseebi, Tb., 2013, 29.
18
Хайруллин В.И., Гумбольдт о справедливости, ж. «Государство и право», № 4, 2003, 95.
19
zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda (upiratesad adamianis
uflebaTa WrilSi), eseebi, Tb., 2013, 29.
20
iqve, 9.
21
mosazreba miTiTebulia: kutalia r., i. WavWavaZis samarTlebriv-politikuri Sexedu-
lebebi da samarTlis filosofia, Tb., 2004, 54.
22
qanda j., beri j. m., goldmeni j., amerikuli demokratia, inglisuridan Targmna r. gaCe-
CilaZem, Targmanis red. m. ugrexeliZe , Tb., 1995, 14.
23
Вердяев Н.А., Философия неравенства, М.,1990, 90. miTiTebulia: Чеговадзе Л.А., Структура и со-
стояние гражданского правоотношения, М., 2004, 116.
24
florentinusi, instituciebi, w. me-9, romis samarTlis Zeglebi, iustinianes digest-
ebi, Sesavali konstituciebi, w. 1, 2. laTinuridan Targmna, winasityvaoba, SeniSvnebi,
saZieblebi da leqsikoni daurTo n. surgulaZem, saredaqcio jgufi: n. surgulaZe, v.
metreveli, b. zoiZe, m. gariSvili, d. bostoRanaSvili, a. wignaZe, m. xoferia, Tb., 2012, 87.
25
RuWaSvili z., sityvis Tavisuflebis zneobrivi da iuridiuli safuZvlebi, Tb., 2004,
192.
26
monteskie S. l., kanonTa goni, frangulidan Targmna d. labuCiZem, Tb., 1994, 180.
27
kanti i., zneobis metafizikis dafuZneba, Targmna l. ramiSvilma, red. n. naTaZe, Tb., 2013,
45.
185
samarTlis Jurnali #1, 2014
28
vaCeiSvili al., samarTlis zogadi Teoria, red. o. gamyreliZe , m. marinaSvili, Tb., 2010,
42.
29
kanti i., zneobis metafizikis dafuZneba, Targmna l. ramiSvilma, red. n. naTaZe, Tb., 2013,
71.
30
gvazava g., danawileba xelmwifebisa, gazeTi `saqarTvelo~, 1920, miTiTebulia: qanTaria
b., konstitucionalizmis fundamenturi principebi da mmarTvelobis formis samarT-
lebrivi buneba pirvel qarTul konstituciaSi, Tb., 2013, 508.
31
eremaZe q., interesTa dabalanseba demokratiul sazogadoebaSi, Tb., 2013, 166.
32
zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda (upiratesad adamianis uf-
lebaTa WrilSi), eseebi, Tb., 2013, 15. ufleba garegnuli Tavisuflebis sferoa, rome-
lic eZleva pirs obieqturi samarTlis normebiT, ix. niniZe T., koingis `iuridiuli ar-
qeologia~, Jurn. `samarTlis Jurnali~, #1, 2011.
33
zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda (upiratesad adamianis
uflebaTa WrilSi), eseebi, Tb., 2013,15.
34
radbruxi g., samarTlis filosofiis xuTi wuTi, Targmna d. gegenavam, Jurn. `sarCevi~,
#1-2 (3-4), 2012, 249.
35
zoiZe b., ZiriTadi uflebis arsis SenarCunebis principi, Jurn. `sakonstitucio sam-
arTlis mimoxilva~, #5, 2012, 138.
36
Коркунов Н. М., История философии права , Изд. 5-ое,СПВ, 1908, 337.
37
Saio an., Tavdacvisunariani demokratiidan prevenciul saxelmwifomde, Jurn. `sakon-
stitucio samarTlis mimoxilva~, # 1, 2009, 87.
186
qeTevan qoCaSvili, Tavisufleba da ufleba xelSeuval sikeTeTaA WrilSi
`uflebis arsis gansazRvra da dadgena ufro metad saWiroa, vidre sxva raime~
(ilia WavWavaZe).38 ufleba ar warmoadgenda berZeni filosofosebis msjelobis sagans,
isini kamaTobdnen mxolod imaze, Tu ra iyo swori da samarTliani. arc romis samarTa-
li icnobda uflebis calsaxa gansazRvrebas. “Ius”39 sxvadasxva mniSvnelobiT gamoiye-
neboda, romelTagan erT-erTi samarTliT aRiarebuli Tavisufleba iyo.40 samarTlis
istoriaSi uflebis raobis ganviTarebis ramdenime etapi ikveTeba. antikur da glosa-
torebis epoqaSi ufleba sarCelTa sistemas ukavSirdeba, mogvianebiT masSi materia-
lur-samarTlebrivi Zalaufleba igulisxmeba.41 uflebis arsebuli sxvadasxva mniSvne-
lobidan, rogoricaa: aRiarebuli, daculi interesi; unari – sxva piris konkretuli
qcevis SezRudvis politikurad organizebuli sazogadoebis ZaliT;42 samarTlebrivi
uflebamosileba uflebisa da movaleobis warmoSobis, Secvlisa da Sewyvetis; xel-
Seuxeblobis specialuri piroba-privilegia (uflebamosili piris gansakuTrebuli
upiratesoba, romelsac Seesatyviseba gansazRvruli piris an samarTlis yvela SesaZ-
lo subieqtis valdebuleba)43, ufleba, aseve, moiazreba Tavisuflebis azriT, kerZod,
rogorc bunebrivi unaris gamoyenebis samarTlebrivi xelSeuxebloba. bunebiTsamar-
Tlebrivi TvalsazrisiTac, ufleba Tavisuflebad ganixileba, hobsi da spinoza uf-
lebas swored Tavisuflebis xarisxis mniSvnelobiT gansazRvravdnen.44
187
samarTlis Jurnali #1, 2014
188
qeTevan qoCaSvili, Tavisufleba da ufleba xelSeuval sikeTeTaA WrilSi
56
obolaZe r., adamianis uflebebis zogadi mimoxilva, Jurn. `samarTali~, #12, 2001, 95.
arsebobs mosazreba, rom Tanasworobis principis arseboba tipuri evropuli movlenaa,
Wanturia l., Sesavali saqarTvelos samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi, Tb., 1997, 77.
57
smiti r. k. m., adamianis saerTaSoriso uflebebi, me-2 gamocema, Tb., 2005, 45.
58
igi Tavisi arsiT warmoadgenda SeTanxmebas inglisis mefesa da didgvarovnebs Soris am
ukanasknelTa uflebebis aRiarebis Sesaxeb. ix. saqarTvelos sakonstitucio samarTa-
li, avtorTa koleqtivi: gegenava d., qanTaria b., canava l., TevzaZe T., maWaraZe z., javax-
iSvili p., erqvania T., papaSvili T., red. d. gegenava, Tb., 2013, 369.
59
kublaSvili k., ZiriTadi uflebebi, Tb., 2003, 28.
60
saqarTvelos sakonstitucio samarTali, avtorTa koleqtivi: gegenava d., qanTaria b.,
canava l., TevzaZe T., maWaraZe z., javaxiSvili p., erqvania T., papaSvili T., red. d. gegena-
va, Tb., 2013, 370.
61
noe Jordania, mosazreba miTiTebulia: qanTaria b., konstitucionalizmis fundamentu-
ri principebi da mmarTvelobis formis samarTlebrivi buneba pirvel qarTul konsti-
tuciaSi, Tb., 2013, 44.
62
zoiZe b., sakonstitucio kontroli da RirebulebaTa wesrigi saqarTveloSi, Tb., 2007,
153.
63
heberle p., saqarTvelos 1995 wlis konstituciis `sakuTari saxe~, Targmna l. bregvaZem,
Jurn. `sarCevi~, #1-2(3-4), 2012, 246.
189
samarTlis Jurnali #1, 2014
64
Алекси Р., Существование прав человека, ж. “Правоведение”, # 5, 2011, 24.
65
zoiZe b., ZiriTadi uflebis arsis SenarCunebis principi, Jurn. `sakonstitucio samar-
Tlis mimoxilva~, #5, 2012, 138. amdenad, ara aqvs mniSvneloba imas, Cawerilia Tu ara es
uflebebi konstituciaSi an sxva sakanonmdeblo aqtebSi, radgan adamianis kuTvnili
uflebebi da Tavisuflebebi yvela konstituciaze da kanonmdeblobaze maRla dgas, ix.
gelaSvili n., ZiriTad uflebaTa da movaleobaTa urTierTmimarTeba, Jurn. `marTlmsa-
juleba da kanoni~, #2, 2010, 18.
66
Svabe i., germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi, ger-
manulidan Targmna e. CaCaniZem, samecniero redaqtorebi: kublaSvili k., niniZe T., lo-
laZe b., eremaZe q., Tb., 2011, 137.
67
ruxaZe z., konstituciuri samarTali, Tb., 1999, 123.
68
saqarTvelos sakonstitucio samarTali, avtorTa koleqtivi: gegenava d., qanTaria b.,
canava l., TevzaZe T., maWaraZe z., javaxiSvili p., erqvania T., papaSvili T., red. d. gegena-
va, Tb., 2013, 752.
69
mosazreba miTiTebulia: glaseri a., uflebaTa bili - mokle istoria, n. rurua, krebu-
li: Tavisuflebis kanoni, Tb., 2003, 131.
70
zoiZe b., Sromis Tavisuflebis arsi saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos praqti-
kaSi, krebuli: Sromis samarTali, 1-li t., red. v.zaaliSvili, koordinatori g. amiranaS-
vili, Tb., 2011, 5.
190
qeTevan qoCaSvili, Tavisufleba da ufleba xelSeuval sikeTeTaA WrilSi
191
samarTlis Jurnali #1, 2014
85
Kraft, Die Grundlagen einer wissenschaftlichen Wertlehre, 2, Aufl, 1951, 10. miTiTebulia: izoria l.,
saqarTvelos konstituciis komentari, me-2 Tavi, saqarTvelos moqalaqeoba, adamianis
ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, avtorTa koleqtivi: burduli i., gociriZe e.,
erqvania T., zoiZe b., izoria l., kobaxiZe i., loria a., maWaraZe z., turava m., fircxalaS-
vili a., futkaraZe i., qanTaria b., wereTeli d., jorbenaZe s., Tb., 2013, 11.
86
preambulebis meSveobiT xdeba konstituciis mniSvnelobis dayvana moqalaqeTaTvis ga-
sageb enaze. isini uzrunvelyofen konstituciuri istoriis gadamuSavebas da konsti-
tuciuri momavlis programul gadmocemas, ix. heberle p., saqarTvelos 1995 wlis kon-
stituciis `sakuTari saxe~, Targmna l. bregvaZem, Jurn. `sarCevi~, #1-2 (3-4), 2012, 240.
87
Саидов А.С., Сравнительное правоведение, 2-ое изд. Под. ред. Туманова В.А., М., 2009, 212.
88
Svabe i., germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi, ger-
manulidan Targmna e. CaCaniZem, samecniero redaqtorebi: k. kublaSvili, T. niniZe, b.
lolaZe, q. eremaZe, Tb., 2011, 60.
89
gociriZe e., saqarTvelos konstituciis komentari, me-2 Tavi, saqarTvelos moqalaqeo-
ba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, avtorTa koleqtivi: burduli i.,
gociriZe e., erqvania T., zoiZe b., izoria l., kobaxiZe i., loria a., maWaraZe z., turava m.,
fircxalaSvili a., futkaraZe i., qanTaria b., wereTeli d., jorbenaZe s., Tb., 2013, 108.
90
kublaSvili k., ZiriTadi uflebebi, Tb., 2003, 92.
91
gociriZe e., saqarTvelos konstituciis komentari, me-2 Tavi, saqarTvelos moqalaqe-
oba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, avtorTa koleqtivi: burduli i.,
gociriZe e., erqvania T., zoiZe b., izoria l., kobaxiZe i., loria a., maWaraZe z., turava m.,
fircxalaSvili a., futkaraZe i., qanTaria b., wereTeli d., jorbenaZe s., Tb., 2013, 108.
193
samarTlis Jurnali #1, 2014
194
qeTevan qoCaSvili, Tavisufleba da ufleba xelSeuval sikeTeTaA WrilSi
116
mosazreba miTiTebulia:qanTaria b., saqarTvelos konstituciis komentari, me-2 Tavi,
saqarTvelos moqalaqeoba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, avtorTa
koleqtivi: burduli i., gociriZe e., erqvania T., zoiZe b., izoria l., kobaxiZe i., loria
a., maWaraZe z., turava m., fircxalaSvili a., futkaraZe i., qanTaria b., wereTeli d., jor-
benaZe s., Tb., 2013, 384.
117
CaCava s., vadiani da uvado SromiTi xelSekrulebis moSlis mimarT moqmedi kanonmde-
blobis samosamarTleo samarTliT srulyofis rekomendaciebi, krebuli: Sromis sam-
arTali, red. v. zaaliSvili, koordinatori g. amiranaSvili, Tb., 2011, 35.
118
Huber, mosazreba miTiTebulia: qanTaria b., saqarTvelos konstituciis komentari, me-2
Tavi, saqarTvelos moqalaqeoba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, av-
torTa koleqtivi: burduli i., gociriZe e., erqvania T., zoiZe b., izoria l., kobaxiZe i.,
loria a., maWaraZe z., turava m., fircxalaSvili a., futkaraZe i., qanTaria b., wereTeli
d., jorbenaZe s., Tb., 2013, 390.
119
izoria l., saqarTvelos konstituciis komentarebi (adamianis ZiriTadi uflebani da
Tavisuflebani), avtorTa koleqtivi: izoria l., korkelia k., kublaSvili k., xubua g.,
Tb., 2005, 23.
120
monteskie S. l., kanonTa goni, frangulidan Targmna d. labuCiZem, Tb., 1994.
121
eremaZe q., interesTa dabalanseba demokratiul sazogadoebaSi, Tb., 2013, 8.
197
samarTlis Jurnali #1, 2014
122
izoria l., saqarTvelos konstituciis komentarebi (adamianis ZiriTadi uflebani da
Tavisuflebani), avtorTa koleqtivi: l. izoria, k. korkelia, k. kublaSvili, g. xubua,
Tb., 2005, 24.
123
saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 7.11.2003. gadawyvetileba, miTiTebulia: ke-
reseliZe T., Sromis xelSekrulebis dadebamde damsaqmeblis mier kandidatisTvis da-
smuli diskriminaciuli SekiTxvis samarTlebrivi Sedegebi, krebuli: Sromis samarTa-
li, 1-li tomi, red. v. zaaliSvili, koordinatori g. amiranaSvili, Tb., 2011, 72.
124
qanTaria b., saqarTvelos konstituciis komentari, me-2 Tavi, saqarTvelos moqalaqe-
oba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, avtorTa koleqtivi: saqarTvel-
os konstituciis komentari, me-2 Tavi, saqarTvelos moqalaqeoba, adamianis ZiriTadi
uflebani da Tavisuflebani, avtorTa koleqtivi: burduli i., gociriZe e., erqvania T.,
zoiZe b., izoria l., kobaxiZe i., loria a., maWaraZe z., turava m., fircxalaSvili a., fut-
karaZe i., qanTaria b., wereTeli d., jorbenaZe s., Tb., 2013, 389.
125
demetraSvili a., kobaxiZe i., konstituciuri samarTali, Tb., 2010, 77-78.
126
canava l., socialur-ekonomikuri uflebebi 1921 wlis konstituciis mixedviT, krebu-
li: saqarTvelos demokratiuli respublika da 1921 wlis konstitucia, red. d. gegena-
va, Tb., 2013, 61.
198
qeTevan qoCaSvili, Tavisufleba da ufleba xelSeuval sikeTeTaA WrilSi
199
samarTlis Jurnali #1, 2014
meblis nebis zegavlenis qveS, damokidebuli xdeba mis miTiTebebze (grZelvadian ur-
TierTobaSi xelSekrulebis pirobebis dazustebis) da mis mier gansazRvrul organi-
zaciul pirobebze.133 mxareTa interesebisa da uflebrivi mdgomareobis gawonaswore-
bis mizniT,SromiT urTierTobaSi daqvemdebarebis elementis arseboba ganapirobebs
saxelmwifos mxridan Carevas specialur RonisZiebaTa ganxorcielebiT,134 upirveles
yovlisa, konstituciiT da Sromis samarTlis danawesebiT mxareTa interesebis Tanab-
rad dacvis garantiebis Seqmnas, rac qveynis ekonomikuri ganviTarebis sawindaricaa.
saerTaSorisod aRiarebuli kanonis winaSe mxareTa Tanasworobis principi saqarTve-
los saxelmwifos avaldebulebs sazogadoebisTvis im saxis samarTlebrivi aqtebis
Seqmnas da SeTavazebas, romelic miscems Sromis urTierTobis monawileebs Tanabari
sastarto pirobebis samarTlebriv garantias.135
dauSvebelia SromiT urTierTobebSi ama Tu im formiT diskriminaciis gamovlena.
diskriminacia adamianTa gaumarTlebeli, uTanasworod mopyrobaa. is Tavisi arsiT Ta-
nasworuflebianobis darRvevas gulisxmobs.136 samoqalaqo da politikuri uflebebis
saerTaSoriso aqtSi gamoyenebuli mniSvnelobiT, termini `diskriminacia~ gulisxmobs
gansxvavebas, SezRudvas an upiratesobis miniWebas raime niSnis mixedviT, romlis mi-
zania an iwvevs Tanaswor safuZvelze yvela adamianis mier uflebebisa da Tavisufle-
bebis aRiarebis, sargeblobis an gamoyenebis gauqmebas an gauaresebas.137 saqarTvelos
Sromis kodeqsis Tanaxmad, diskriminaciad iTvleba pirisTvis iseTi pirobebis Seqmna,
romelic pirdapir da arapirdapir auaresebs mis mdgomareobas analogiur pirobebSi
myof sxva pirebTan SedarebiT.138 SromiTi diskriminaciis mniSvnelovani formaa - pir-
200
qeTevan qoCaSvili, Tavisufleba da ufleba xelSeuval sikeTeTaA WrilSi
139
SveliZe z., SromiTi diskriminaciis Sesaxeb davis ganxilvis Taviseburebani saqarT-
velos uzenaesi sasamarTlos 19.10.2010 wlis as-549-517-2010 ganCinebis magaliTze, kre-
buli: Sromis samarTali, me-2 tomi, red. b. zoiZe, koordinatori: g. amiranaSvili, Tb.,
2013, 14.
140
samuSaos Sesrulebis nacvlad miRebuli fuladi Tanxis farTo ganmartebaSi moiazreba
xelfasi, bonusi da yvela sxva saxis angariSsworeba, ganxorcielebuli damsaqmeblis
mier dasaqmebulisTvis, rogorc gasamrjelo SromisTvis, ix. SveliZe z., saqarTvelos
Sromis kodeqsiT gaTvaliswinebuli dasaqmebulis samarTlebrivi statusis maxasiaTe-
blebi, krebuli: Sromis samarTali, 1-li tomi, red. v.zaaliSvili, koordinatori: g. ami-
ranaSvili, Tb., 2011, 117.
141
Svabe i., germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi, ger-
manulidan Targmna e. CaCaniZem, samecniero redaqtorebi: k. kublaSvili, T. niniZe, b.
lolaZe, q. eremaZe, Tb., 2011, 410.
142
Svabe i., germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi, ger-
manulidan Targmna e. CaCaniZem, samecniero redaqtorebi: k. kublaSvili, T. niniZe, b.
lolaZe, q. eremaZe, Tb., 2011, 315-316.
143
saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi, 1996-1997, Tb., 57-58.
miTiTebulia:zoiZe b., Sromis Tavisuflebis arsi saqarTvelos sakonstitucio sa-
samarTlos praqtikaSi, krebuli: Sromis samarTali, 1-li tomi, red. v. zaaliSvili,
koordinatori: g. amiranaSvili, Tb., 2011, 4.
201
samarTlis Jurnali #1, 2014
144
zoiZe b., Sromis Tavisuflebis arsi saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos praqti-
kaSi, krebuli: Sromis samarTali, 1-li tomi, red. v. zaaliSvili, koordinatori: g. ami-
ranaSvili, Tb., 2011, 4.
145
ieringi r., brZola uflebisaTvis, winaTqma da rusuli gamocemidan Targmani z. nanobaS-
vilis, red. b. zoiZe, Tb., 2000, 69.
146
iqve, 58.
147
tulkensi f., adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo ormocdaaTi wlisaa. bolo-
droindeli mimarTulebebi sasamarTlos iurisprudenciaSi, Jurn `sakonstitucio sa-
marTlis mimoxilva~, #3, 2010, 4. saxelmwifoTa mier adamianis uflebebisa da Tavisufle-
bebis mxolod aRiareba, samarTlebriv aqtebSi maTi ganmtkiceba jer kidev ar niSnavs
maT dacvas da uzrunvelyofas, ix. Wanturia l., uZravi nivTebis sakuTreba, Tb., 2001, 76.
148
zoiZe b., ZiriTadi uflebis arsis SenarCunebis principi, Jurn. `sakonstitucio samarT-
lis mimoxilva~, #5, 2012, 144.
149
eremaZe q., interesTa dabalanseba demokratiul sazogadoebaSi, Tb., 2013, 166.
150
konvencias xeli moewera 1950 wels romSi, ZalaSia 1953 wlidan, boxaSvili b., saqarT-
velos kanonmdeblobis Sesabamisoba adamianis uflebaTa evropuli konvenciis mexuTe
muxlTan, krebuli: adamianis uflebaTa evropuli standartebi da maTi gavlena saqarT-
velos kanonmdeblobasa da praqtikaze, red. k. korkelia, Tb., 2006, 25.
202
qeTevan qoCaSvili, Tavisufleba da ufleba xelSeuval sikeTeTaA WrilSi
151
korkelia k., qurdaZe i., adamianis uflebaTa saerTaSoriso samarTali adamianis ufle-
baTa evropuli konvenciis mixedviT, Tb., 2004, 14.
152
menabde v., SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebebi - universaluri gamowveva,
krebuli: adamianis uflebaTa dacvis saerTaSoriso standartebi da saqarTvelo, red.
k. korkelia, Tb., 2011, 153.
153
Svabe i., germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi, germa-
nulidan Targmna e. CaCaniZem, samecniero redaqtorebi: k. kublaSvili, T. niniZe, b. lo-
laZe, q. eremaZe, Tb., 2011, 209.
154
Рассел, mosazreba miTiTebulia: Калинина Е.В., Романовская В. Б., Древнейшая история консти-
туционализма: Библейский опыт, ж. “Правоведение”, # 3, 2011,181.
155
radbruxi g., samarTlis filosofiis xuTi wuTi, Targmna d. gegenavam, Jurn. `sarCevi~, #
1-2 (3-4), 2012, 248.
156
gociriZe e., saqarTvelos konstituciis komentari, me-2 Tavi, saqarTvelos moqalaqe-
oba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, avtorTa koleqtivi: burduli i.,
gociriZe e., erqvania T., zoiZe b., izoria l., kobaxiZe i., loria a., maWaraZe z., turava m.,
fircxalaSvili a., futkaraZe i., qanTaria b., wereTeli d., jorbenaZe s., Tb., 2013, 111.
203
naTia CitaSvili*
1. Sesavali
204
naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi
and PECL, JurisNet, LLC, Huntington, New York, 2007, 653; Edlund H.E., Imbalance in Long-Term Com-
mercial Contracts, European Review of Contract Law (ERCL), Vol. 5, Issue 4, 2009, 431.
6
Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in
International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 8.
7
Mascow D., Hardship and Force Majeure, The American Journal of Comparative Law, Vol. 40, 1992, 657-
658, <http://www.heinonline.org/HOL/PDF?handle=hein.journals/amcomp40&collection=journals§ion=
36&id=667&print=section§ioncount=1&ext=.pdf>, miTiTebulia: Liu Ch., Newman M.S. (ed.), Rem-
edies in International Sales, Perspective from CISG, UNIDROIT Principles and PECL, JurisNet, LLC, New
York, 2007, 653. ix. aseve, Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract
Renegotiation and Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing,
Saarbrücken, 2010, 8.
8
nebismieri xelSekruleba mis monawile subieqtTa Soris ganamtkicebs garkveul wonas-
worobas sargeblisa da riskebis gadanawilebis TvalsazrisiT. Sesabamisad, Tu erTi
mxare xelSekrulebis safuZvelze ganicdis materialur danakargs, is amave xelSek-
rulebisgan iRebs sanacvlo Rirebulebis sikeTes. ix. Roberts Th.E., Commercial Impossibility
and Frustration of Purpose: A Critical Analysis, Can. J.L. & Jurisprudence, Vol. 16, 2003, 137, <http://heinon-
line.org/HOL/Page?handle=hein.journals/caljp16&collection=journals&page=129>, [24.06.2014].
9
Puelinckxin A.H., Frustration, Hardship, Force Majeure, Imprévision, Wegfall der Geschäftsgrundlage, Un-
möglichkeit, Changed Circumstances, 3 Journal of International Arbitration, No. 2, 1986, 47, <http://tldb.
uni-koeln.de/TLDB.html>, [24.06.2014].
10
Goldman B., The Applicable Law: General Principles of Law - the Lex Mercatoria: Lew ed., Contempo-
rary Problems in International Arbitration, London, 1986, 125, <http://tldb.uni-koeln.de/TLDB.html>,
[24.06.2014].
11
Liu Ch., Changed Contract Circumstances, 2nd ed., 2005, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/liu5.
html>, [24.06.2014].
12
Pacta Sunt Servarda ix.: Surhone L.M., Timpledon M.T., Marseken S. F., Pacta Sunt Servanda: Brocard,
Civil Law, Contract, Clause, Law, Good Faith, Peremptory Norm, Clausula Rebus Sic Stantibus, Betascript
Publishers, 2010, yvelgan; Houtte H.V., Changed Circumstances and Pacta Sunt Servanda: Gaillard (ed.),
Transnational Rules in International Commercial Arbitration (ICC Publ. Nr. 480, 4), Paris, 1993, yvel-
gan, <http://tldb. uni-koeln.de/TLDB.html>, [24.06.2014]; Zimmermann R., The Law of Obligations, Ro-
man Foundations of the Civilian Tradition, Oxford University Press, 1996, 576-581; Sharp M.P., Pacta Sunt
Servanda, Columbia Law Review, Vol. 41, 1941, yvelgan, <http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.
journals/clr41&div=55&g sent=1&collection=journals>, [24.06.2014]; Draetta U., Lake R. B., Nanda V. P.,
Breach and Adaptation on International Contracts, An Introduction to Lex Mercatoria, Butterworth Legal
Publishers, 1992, 178.
13
Baranauskas E., Zapolskis P., The Effect of Change in Circumstances on the Performance of Contract, Myko-
las Romeris University, 4 (118), 2009, 198, <http://www.mruni.eu/lt/mokslo–darbai/jurisprudencija/archyvas/
dwn.php?id=226657>, [24.06.2014]. ix. aseve, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo
saqmeTa palatis 2010 wlis 6 ivlisis ganCineba saqmeze: #as-7-6-2010.
205
samarTlis Jurnali #1, 2014
14
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo, samewarmeo da gakotrebis saqmeTa
palatis 2008 wlis 25 noemberis ganCineba saqmeze: #as-466-707-08.
15
Lando O., Salient Features of the Principles of European Contract Law: A Comparison with the UCC, Pace
International Law Review, Vol. 13, Issue 2, 2001, 27, <http://digitalcommons.pace.edu/pilr/vol13/iss2/4/>,
[24.06.2014]; Horn N., Changes in Circumstances and the Revision of Contracts in some European Laws
and International Law in: Horn N. (ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in International Trade
and Finance, Antwerp, Boston, London, Frankfurt a.M. 1985, 16, <http://translex.uni-koeln.de/113700/high-
light–horn–changes–circumstances–and–the–revision–contracts–some–european–laws–and–international–
law–horn–adaptation–and–renegotiation–contracts–inter–not–national–trade–and–finance/>, [24.06.2014]; Ci-
ematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in
International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 9, 13.
16
Yorio E., Thel S., Contract Enforcement, 2nd ed., Wolters Kluwer Law and Business, Aspen Publishers, 2011,
5-6.
17
Sharpe R. J., Injunctions and Specific performance, 2nd ed., 1992, 10-10, 10-11, miTiTebulia: Yorio E.,
Thel S., Contract Enforcement, 2nd ed., Wolters Kluwer Law and Business, Aspen Publishers, 2011, 5-6.
18
Pizer L.K., Smith M.R. (eds. in Chief), Southerington T., Review of the Convention on Contracts for the Inter-
national Sale of Goods (CISG) 2002-2003, Kluwer Law International, The Hague, London, New York, 2004,
261.
19
Rösler H., Hardship in German Codified Private Law – In Comparative Perspective to English, French and
International Contract Law, Kluwer Law International BV/Printed in the Netherlands, Eur. Rev. of Prv. L.,
Vol. 15, No. 4, 2007, 483, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract–id=1154004>, [24.06.2014].
20
European Court of Justice (ECJ).
21
European Court of Justice, judgment of 11 July, 1968, Case 4/68, Rec. 1968, 563, <http://eur-lex.europa.eu/
legal-content/ES/TXT/?uri=CELEX:61970CJ0011>, [24.06.2014].
206
naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi
22
Rimke J., Force Majeure and Hardship: Application in International Trade Practice with Specific Regard to
the CISG and the UNIDROIT Principles of International Commercial Contracts, Reproduced with permission
of Pace Review of the Convention on Contracts for the International Sale of Goods, Kluwer, 1999-2000, 200,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/rimke.html>, [24.06.2014].
23
Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebisa da meoradi moTxovnis ufle-
bebis Sesaxeb ixileT Schwenzer I., Force Majeure and Hardship in International Sales Contracts, VUWLR,
Vol. 39, 2008, 721-725, <http://www.austlii.edu.au/nz/journals/VUWLawRw/2008/39.pdf>, [24.06.2014].
24
Flechtner M.H., Issues Relating to Exemption (“Force Majeure”) Under Article 79 of the United Nations Con-
vention on Contracts for the International Sale of Goods (“CISG”), Legal Studies Research Paper Series, Pitts-
burgh, Pennsylvania, 2008, 8, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract–id=1118124>, [24.06.2014].
25
Lando O., Salient Features of the Principles of European Contract Law: A Comparison with the UCC, Re-
produced with permission of 13 Pace International Law Review, 2001, 367, <http://www.cisg.law.pace.edu/
cisg/biblio/lando.html#3iii>, [24.06.2014]. Sesrulebis garTulebis samarTlebriv Sedegebze
ixileT: Perillo J., Force Majeure and Hardship under the UNIDROIT Principles of International Com-
mercial Contracts, Contratación internacional. Comentarios a los Principios sobre los Contratos Comerciales
Internacionales del Unidroit, Universidad Nacional Autónoma de México - Universidad Panamericana, 1998,
130-132, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/perillo3.html?>, [24.06.2014].
26
Rimke J., Force Majeure and Hardship: Application in International Trade Practice with Specific Regard to
the CISG and the UNIDROIT Principles of International Commercial Contracts, Reproduced with permission
of Pace Review of the Convention on Contracts for the International Sale of Goods, Kluwer, 1999-2000, 201,
<http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/rimke.html>, [24.06.2014].
27
Schwenzer I., Force Majeure and Hardship in International Sales Contracts, VUWLR, Vol. 39, 2008, 710,
<www.austlii.edu.au/nz/journals/VUWLawRw/2008/39.pdf>, [24.06.2014].
207
samarTlis Jurnali #1, 2014
208
naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi
209
samarTlis Jurnali #1, 2014
40
Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in
International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 37.
41
iqve, 33.
42
Mazeaud D., La révision du contrat. Rapport Français. In: Société de Législation comparée (Ed.), Le Contrat:
Juornées Brésiliennes. Société de Législation comparée: Paris, 2008, 560-561, miTiTebulia: Uribe M.,
The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Perspectives,
Intersentia, 2011, 239.
43
Fried C., Contract as Promise: A Theory of Contractual, Obligations, Harvard University Press: Cambridge,
Mass, 1981, 69-73.
44
Hubbard S. W., Relief from Burdensome Long-Term Contracts: Commercial Impracticability, Frustration of
Purpose, Mutual Mistake of Fact and Equitable Adjustment, 47 Mo. L. Rev. 79, 1982, 103, <http://scholar-
ship.law.missouri.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2647&context=mlr> , [24.06.2014].
45
Hillman R.A., Court Adjustment of Long-Term Contracts: An Analysis Under Modern Contract Law, Duke
Law Journal, 1987, 5-6, miTiTebulia: Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding
Force of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 238.
46
Draetta U., Lake R. B., Nanda V. P., Breach and Adaptation on International Contracts, An Introduction to Lex
Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 171; Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation,
Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Aca-
demic Publishing, Saarbrücken, 2010, 13.
210
naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi
47
Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in
International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 74.
48
Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis mniSvnelobiT komerciul
saxelSekrulebo urTierTobebSi araerTi termini gamoiyeneba: adaptacia, modifici-
reba, Segueba, gadaxedva, SeTanxmebis Secvla da a.S. ix. Ciematniece I., Contract Renegotiation
and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in International Commercial Law Con-
tracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 17.
49
Beale H., Hartkamp A. (eds.), Cases, Materials and Text on Contract Law, Oregon, Hart Publishing Oxford
and Portland, 2002, 607.
50
Collins H., The Law of Contract, LexisNexis Butterworths: London, 2003, 294, miTiTebulia: Uribe M.,
The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Perspectives,
Intersentia, 2011, 236.
211
samarTlis Jurnali #1, 2014
212
naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi
213
samarTlis Jurnali #1, 2014
63
aRniSnuli muxli awesebs valdebulebis jerovnad, keTilsindisierad, daTqmul drosa
da adgilas Sesrulebis savaldebuloobas.
64
ioseliani a., keTilsindisierebis principi saxelSekrulebo samarTalSi (SedarebiT-
samarTlebrivi gamokvleva), `qarTuli samarTlis mimoxilva~, specialuri gamocema,
2007, 12.
65
Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in
International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 18.
66
Frick J.G., Arbitration and Complex International Contracts, Kluwer Law International, Schulthess, 2001,
183.
67
Draetta U., Lake R. B., Nanda V. P., Breach and Adaptation on International Contracts, An Introduction to Lex
Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 183.
68
Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in
International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 74.
214
naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi
215
samarTlis Jurnali #1, 2014
216
naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi
86
OLG Karlsruhe, DB 1980, 254 (saqme Seexeba eleqtroenergiis miwodebis grZelvadian xel-
Sekrulebas).
87
Horn N., Changes in Circumstances and the Revision of Contracts in some European Laws and in Interna-
tional Law, 1985, 23 wignSi: Horn N.(ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in International Trade
and Finance, Deventer/The Netherlands, Kluwer Law and Taxation Publishers, 1985.
88
Karampatzos A., Supervening Hardship as Subdivision of the General Frustration Rule, A Comparative Anal-
ysis with Reference to Anglo-American, German, French and Greek Law, Eur. Rev. of Prv. L., Vol. 13, 2005,
134, <www.KluwerLawInternational.com>, [24.06.2014].
89
amerikuli samarTlisgan konceftualurad gansxvavebuli midgoma aqvs inglisur samar-
Tals, romelic ar icnobs mxareTa keTilsindisierebis, loialobisa da Tanaqmedebis da
Sesabamis saxelSekrulebo molaparakebaSi CarTvis valdebulebas, ix. Cartwright J., Ne-
gotiation and Renegotiation: an English Perspective, in: Cartwright J., Vogenauer S., Whittaker S. (eds.),
Reforming the French Law of Obligations, Comparative Reflections on the Avant-Projet De Réforeme Du
Droit Des Obligations Et De La Prescription (“the Avant-Projet Catala”), Hart Publishing: Oxford, 2009, 52,
miTiTebulia wignSi: Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the
Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 221.
90
Macario F., Adeguamento e rinegoziazione nei contratti a lungo termine. Jovene Editore: Naples, 1996, 312,
miTiTebulia wignSi: Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the
Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 220.
91
Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Per-
spectives, Intersentia, 2011, 251.
217
samarTlis Jurnali #1, 2014
mxolod molaparakebis warmoebis gziT SeZleben mxareebi iyvnen moqnilni, xeli Seuw-
yon urTierTndobis formirebasa da hqondeT koordinacia keTilsindisierebis prin-
cipis dacviT davis gadawyvetis procesSi,92 raTa miRweul iqnes saxelSekrulebo ur-
TierTobis mizani – valdebulebis Sesruleba.93
xelSekruleba aris instrumenti, romelic mxareTa legitimuri molodinis aR-
srulebisaTvis moiTxovs mudmiv urTierTTanamSromlobas da Tanaqmedebis valdebu-
lebis ganxorcielebas. urTierTTanamSromlobis valdebuleba, rogorc mxareTa qce-
vis saxelmZRvanelo principi, saxelSekrulebo molaparakebas Secvlili garemoebebis
aRmocenebis upirobod Tanamdev procesad moiazrebs.94
218
naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi
219
samarTlis Jurnali #1, 2014
220
naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi
102
Gotanda J.Y., Renegotiation and Adaptation Clauses in Investment Contracts, Revisited, Vanderbilt Journal of
Transnational Law, Vol. 36, 2003, 1469, miTiTebulia: Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances
on the Binding Force of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 233.
221
samarTlis Jurnali #1, 2014
222
naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi
223
samarTlis Jurnali #1, 2014
224
naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi
122
Berger K.P., Renegotiation and Adaptation of International Investment Contracts: The Role of Contract Draft-
ers and Arbitrators, Vand. J. Transnat’l L., Vol. 36, 2003, 1363-1364.
123
iqve, 1367, <http://www-prod.law.vanderbilt.edu/publications/journal-of-transnational-law/archives/volume
-36-number-4/download.aspx?id=1888>, [24.06.2014]; Speidel R.E., Court-Imposed Price Adjustments Un-
der Long-Term Supply Contracts, Northwestern University Law Review, Vol. 76, 1981, 408-410, 416.
124
Gaillard E., Savage J.(eds.), Fouchard Gaillard Goldman on International Commercial Arbitration, 1st
ed., Business & Economics, Kluwer Law International, 1999, 830.
125
Draetta U., Lake R. B., Nanda V. P., Breach and Adaptation on International Contracts, An Introduction to Lex
Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 197.
126
Brownlie I., Principles of Public International Law, 2nd ed., 1973, 599, miTiTebulia: Ciematniece I., Con-
tract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in International Com-
mercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 32.
127
Perillo J., Force Majeure and Hardship under the UNIDROIT Principles of International Commercial Con-
tracts, Tul. J. Int’l & Comp. L., Vol. 5, 1997, 26-27.
225
samarTlis Jurnali #1, 2014
226
naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi
135
Draetta U., Lake R. B., Nanda V.P., Breach and Adaptation of International Contracts, An Introduction to the
Lex Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 172.
136
Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods (CISG),
3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1074; Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Con-
tract Principles, Exemption for Non-performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV,
The Netherlands, 2009, 148.
137
Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods (CISG),
3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1074.
138
iqve.
139
iqve, 1076.
140
iqve, 1077.
141
OLG Hamburg, Appellate Court Hamburg (Iron molybdenum case), 1 U 167/95, 28 February, 1997, <http://
cisgw3.law.pace.edu/cases/970228g1.html>, [24.06.2014].
227
samarTlis Jurnali #1, 2014
lebis safuZveli SeiZleba gaxdes msgavsi an identuri xarisxis saqonlis mospoba ba-
zarze. sasamarTlom movalis pasuxismgeblobis sferos miakuTvna sammagad gazrdili
sabazro fasebis riski, radgan mxareTa Soris gaformebuli xelSekruleba maRali xa-
risxis spekulaciur SeTanxmebad iqna miCneuli. spekulaciuri SeTanxmebis pirobebSi
SeuZlebelia fiqsirebulad ganisazRvros saxelSekrulebo fasi. am SemTxvevaSi mxares
SesaZlebelia, moeTxovos gasammagebuli sabazro fasis gadaxdac. msgavsi fasTa cvli-
lebebi sruliad mosalodneli da damaxasiaTebelia spekulaciuri garigebisTvis.142
gamyidvelis aRniSnuli pasuxismgebloba Sesrulebis sagnis moZiebisaTvis, SesaZle-
belia, SeizRudos mxolod naTlad formulirebuli saxelSekrulebo pirobis safuZ-
velze, romlis arsebobis mtkicebis tvirTic Tavad gamyidvels akisria.143 Sesrule-
bisaTvis aucilebeli saqonlis mopovebaze pasuxismgeblobis erT-erT kontrahentze
dakisrebis SesaZlebloba saxelSekrulebo Tavisuflebis farglebSi umTavresad sasa-
marTlo praqtikam aRiara.144
forsmaJorul daTqmasTan mimarTebiT aucileblad unda dadgindes, igi mxo-
lod gansazRvruli riskisagan mxaris ganTavisuflebas adgens, Tu zRudavs movalis
pasuxismgeblobas.145
unidruas xelSekrulebaTa principebis 7.1.6-e muxli Seexeba pasuxismgeblo-
bis gamomricxvel saxelSekrulebo debulebebs,146 xolo evropuli principebis 8:109-
e muxli eTmoba iseT sakontraqto pirobebs, romlebic zRudaven an gamoricxaven sa-
marTlebrivi dacvis saSualebebis gamoyenebas.147 evropuli principebis 8:109-e muxli,
araerTi qveynis erovnuli kanonmdeblobis msgavsad, dauSveblad acxadebs winaswari
saxelSekrulebo SeTanxmebiT pasuxismgeblobis gamoricxvas valdebulebis ganzraxi
darRvevisaTvis.148 sasamarTloebi aRWurvili arian farTo diskreciuli uflebamosi-
lebiT, romlis ZaliTac pirobebi samarTlebrivi dacvis saSualebebis SezRudvis an
gamoricxvis Sesaxeb ar gamoiyeneba, Tu isini, Tavisi arsiT, mniSvnelovnad ewinaaRmde-
gebian samarTlianobis, keTilsindisierebisa da gulisxmierebis principebs da arRve-
ven saxelSekrulebo wonasworobas.149 amrigad, ar gamoiyeneba samarTlebrivi dacvis
saSualebis gamoricxvis an SezRudvis Sesaxeb saxelSekrulebo piroba, romelic, Tavi-
si arsiT, usamarTloa da mniSvnelovnad arRvevs mxareTa interesebis balanss.
gansakuTrebiT sayuradReboa saxelSekrulebo daTqmebiT mxarisaTvis saxel-
Sekrulebo riskis dakisreba ara konkretuli garemoebisa da misi gansazRvruli Sede-
gebis aRmocenebisaTvis, aramed movalis zogadi pasuxismgeblobis ganmtkiceba val-
142
Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods (CISG),
third edition, Oxford University Press, 2010, 1076.
143
iqve, 149.
144
Swiss Federal Tribunal, 05.04.2005, 5.1, 4C.474/2004, CISG-online No. 1012; BGH 12.01.1994, VIII ZR
165/92; BGHZ 49, 388 (1968).
145
Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-perfor-
mance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 156.
146
Exemption Clauses.
147
Clause Limiting or Excluding Remedies.
148
gsk-is (German Civil Code - Bürgerliches Gesetzbuch, Bundesministerium der Justiz, Juris GmbH, Saar-
brücken, 2005) §276 (3), Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law
International, The Hague/London/Boston, 2000, 388-390.
149
Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The Hague/
London/Boston, 2000, 388-390; Comment No. 5 on art. 7.1.6 UPICC.
228
naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi
230
naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi
231
samarTlis Jurnali #1, 2014
232
naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi
%3A%22%20Al%20Faruque,%20Abdullah%22&yearlo=&yearhi=&subject=ANY&journal=ALL&sortby=
relevance&collection=journals&searchtype=advanced&submit=Search&base=js&all=true>, [25.06.2014].
178
Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Per-
spectives, Intersentia, 2011, 237.
179
Kull A., Mistake, Frustration, and the Windfall Principle of Contract Remedies, Hastings Law Journal, Vol. 43,
1991-1992, 38, <http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/hastlj43&div=11&g–sent=1&collec-
tion=journals>, [25.06.2014].
180
Hillman R.A., Court Adjustment of Long-Term Contracts: An Analysis Under Modern Contract Law, Duke
Law Journal 1987, 27, miTiTebulia: Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding
Force of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 242.
181
ICC Arbitration Case No. 2291, 1976 Lunet 989 (1976).
182
Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in
International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 22.
183
Karampatzos A., Supervening Hardship as Subdivision of the General Frustration Rule: A Comparative Analy-
sis with Reference to Anglo-American, German, French and Greek Law, Eur. Rev. Private L., Kluwer Law In-
234
naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi
235
samarTlis Jurnali #1, 2014
236
naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi
196
Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles: Exemption for Non-perfor-
mance in International Arbitration, Kluwer Law International: Alphen aan den Rijn, 2009, 499.
197
ix. unidruas xelSekrulebaTa principebis 6.2.1-e, evropuli principebis 6:111-e (1) da
DCFR- is III – 1:110-e muxlebi.
198
Flambouras D., Comparative Remarks on CISG Article 79 & PECL Articles 6:111, 8:108, May, 2002, <http://
www.cisg.law.pace.edu/cisg/text/peclcomp79.html>, [25.06.2014].
199
Goldber V.P., Framing Contract Law, An Economic Perspective, Harvard University Press, Cambridge, Mas-
sachusetts and London, England, 2006, 347.
200
Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in
International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 64.
201
Horn N., Standard Clauses on Contract Adaptation in International Commerce, 1985, 137 wignSi: Horn N.
(ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in International Trade and Finance, Deventer/The Nether-
lands, Kluwer Law and Taxation Publishers, 1985.
202
Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Per-
spectives, Intersentia, 2011, 255.
237
samarTlis Jurnali #1, 2014
7. daskvna
238
naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi
239
samarTlis Jurnali #1, 2014
241
samarTlis Jurnali #1, 2014
242
naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc
valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi
243
nino jibuti*
1. Sesavali
244
nino jibuti, suverenuli reitingis arsi da mniSvneloba
reitingo kompania – mudi,5 fitCi,6 standard da pursi.7 es aris sami sareitingo kompania,
romlebic moqmedeben oligopilur bazarze. Tumca, sareitingo bazari moicavs sxva
sareitingo kompaniebsac. magaliTisaTvis SeiZleba moviyvanoT amerikis SeerTebuli
Statebi, sadac 2013 wlisTvis 77 sareitingo kompania iyo dafuZnebuli. zemoxsenebul
sareitingo kompaniebi dResac wamyvan sareitingo kompaniebs warmoadgenen. maT erTad
sareitingo bazris 95% ukaviaT.8 sareitingo saqmianobis regulirebisTvis gatarebu-
li zomebi Tu miRebuli maregulirebeli dokumentebic fitCis, TiTqos, standard da
pursisa da mudis saqmianobis regulirebiskenaa mimarTuli. reitingis istoriac, faq-
tobrivad, am sareitingo kompaniebis istoria.9 amrigad, winamdebare statiaSi moce-
muli kvleva, zogad sakiTxebTan mimarTebiT, moicavs msoflioSi dafuZnebul yvela
sareitingo kompanias, xolo konkretul sakiTxebSi mxolod sam, ZiriTad, sareitingo
kompanias.
5
Moody’s ix. <www.moodys.com>.
6
Fitch ix. <www.fitschratings.com>.
7
Standard & Poor’ ix. <www.standardandpoors.com>.
8
Santoni A., Arbia B., Assessing Rating Agencies’ Ability to Predict Bank Bankruptcy - The Lace Financial
Case, Economic Notes, Vol. 42, Issue 2, 2013, 205.
9
Reisen H., Maltzan J., Bomm and Bust and Sovereign Ratings, International Finance, Vol. 2, Issue 2, 2002,
275.
10
Kohn M., Financial Institutions and Markets, New York, Oxford 2004, 397. sareitingo kompaniebis
reitingis aRniSnuli ganmarteba sakamaToa. kerZod sadavoa is, Tu ramdenad warmoad-
gens reitingi `azrs“/,,mosazrebas“, romelsac aranairi samarTlebrivi Sedegi ar mos-
devs. Tavdapirvelad is aseTadac Camoyalibda, Tumca droTa ganmavlobaSi reitingma
didi mniSvneloba moipova finansur bazarze. 2013 wlamde miRebuli iyo, rom reitingi
aris mxolod `mosazreba~ emitentis gadaxdisunarianobis Sesaxeb. Sesabamisad, sare-
itingo kompaniebi ar agebdnen pasuxs araswori reitingebisTvis. marTalia, jer kidev
problematuria sareitingo kompaniebis pasuxismgeblobis sakiTxi, magram 2013 weli
mniSvnelovani iyo im kuTxiT, rom evropelma maregulirebelma oficialurad aRiara,
rom reitingi aris ara `mosazreba“, aramed ufro meti, romelze dayrdnobiTac xdeba
uamravi gadawyvetilebis miReba finansur bazarze. amiT reitingis, rogorc `azris“,
ganxilvas, faqtobrivad, wertili daesva. jibuti n. wignSi: maxarobliSvili g., qiria a.,
zubitaSvili n., jibuti n., jibuti s. sakorporacio samarTlis krebuli II, red. burdu-
li i., Tb., 2014, 197-268.
245
samarTlis Jurnali #1, 2014
11
Williams G., Alsakka R., Gwilym O., The impact of sovereign rating actions on bank ratings in emerging mar-
kets, Journal of Banking & Finance 37, 2013, 565.
12
Kim S.J., Wu E., International Bank Flows to Emerging Markets: Influence of Sovereign Credit Ratings and
their Regional Spillover Effects, The Journal of Financial Research, Vol. XXXIV, No. 2, 2011, 332.
13
Schroeder K.S., The Underpinnings of Country Risk Assessment, Journal of Economic Surveys, Vol. 22, No.
2, 2008, 501-502.
14
Gaillard N., What is the Value of Sovereign Ratings? German Economic Review, Vol. 15, Issue 1, 2013, 209.
15
Schroeder K.S., The Underpinnings of Country Risk Assessment, Journal of Economic Surveys, Vol. 22, No.
2, 2008, 502.
16
Ratha D., De K.P., Mohapatra S., Shadow Sovereign Ratings for Unrated Developing Countries, World De-
velopment, Vol. 39, 2010, No.3, 296.
17
Canto R., Packer F., Professional Forum-Sovereign Risk Assessment and Agency Credit Rating, European
Financial Management, Vol. 2, No. 2, 1996, 249.
246
nino jibuti, suverenuli reitingis arsi da mniSvneloba
Ti, 1936 - wels poloneTi. meore msoflio omis dros suverenuli reitingi miniWebuli
hqonda mxolod amerikis SeerTebul Statebs, kanadas da samxreT amerikis ramdenime
saxelmwifos Stats. Semcirda qveynis gadaxdisunarianobis Sefasebis saWiroeba.18
1934 wels miRebul iqna `jonsonis aqti“19, romlis safuZvelzec amerikis SeerTe-
bulma Statebma gadaxdisuunaro qveynebs aukrZala fasiani qaRaldebis miyidva ameri-
kis nebismier moqalaqeze an korporaciaze. es imas niSnavda, rom amerikis SeerTebulma
Statebma akrZala aseve kerZo sesxebi im saxelmwifoebze, romlebmac ar gadaixades va-
li an gadaxdisuunaroebi iyvnen. meore msoflio omma mniSvnelovani roli Seasrula
suverenuli reitingis istoriaSi. 1940 wels wamyvanma sareitingo kompaniebma gamoiTx-
ova reitingebi, gacemuli avstriaze, evropisa da aziis qveynebze da gadawyvita Seefa-
sebina mxolod samxreTamerikuli da laTinoamerikuli warmoSobis obligaciebi. SeiZ-
leba iTqvas, rom suverenuli reitingi garkveuli periodis ganmavlobaSi gaqra. 1970
wels, saerTaSoriso obligaciebis bazris gamococxlebasTan erTad, kvlav warmoiSva
moTxovna suverenul reitingebze. 1975 wlidan ki aqtiurad daiwyo maTi Sedgena. am pe-
riodSi pirveli suverenuli reitingi Seadgina fitCma. mas mohyva mudi, romelmac ga-
mosca xuTi qveynis suverenuli reitingi (avstralia, kanada, axali zelandia, amerikis
SeerTebuli Statebi) da standard da pursi, romelmac Seadgina Svidi suverenuli re-
itingi (avstralia, avstria, kanada, safrangeTi, iaponia, norvegia, amerikis SeerTebu-
li Statebi).20 10 wlis ganmavlobaSi mxolod 15 qveyana sesxulobda amerikis kapitalis
bazarze, Sesabamisad, esaWiroeboda reitingi. mxolod ramdenime finansurad Zlier sa-
xelmwifos hqonda wvdoma saerTaSoriso kapitalTan evrobazris saSualebiT da rei-
tingis gareSe. naklebad gadaxdisunariani qveynebi kreditebs, ZiriTadad, bankebisgan
iRebdnen. suverenuli reitingis moTxovna SesamCnevad izrdeba 1980/90-ian wlebSi, ro-
desac sustma kreditebma SeaRwies saerTaSoriso sakredito bazarze.21
ganviTarebadi qveynebisaTvis suverenuli reitingis Sedgena 1980 wlidan iRebs
saTaves. 1980 wlisTvis ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis22
TiTqmis yvela maRali Semosavlis mqone qveyana iyo Sefasebuli. 1990 wlisTvis Sefase-
buli qveynebis raodenobam sagrZnoblad moimata. am periodSi suverenuli reitingis
zrda mocemulia cxrilSi.
18
Schroeder K.S.,The Underpinnings of Country Risk Assessment, Journal of Economic Surveys, Vol. 22, No.
2, 2008, 502.
19
“Johnson Act”.
20
Gaillard N., What is the Value of Sovereign Ratings? German Economic Review, Vol. 15, Issue 1, 2013, 208-
209.
21
Cantor R., Packer F., Professional Forum-Sovereign Risk Assessment and Agency Credit Rating, European
Financial Management, Vol. 2, No. 2, 1996, 249.
22
OECD: The Organisation for Economic Co-operation and Development. OECD-is wevri qveynebia:
avstralia, avstria, belgia, kanada, Cile, CexeTi, dania, estoneTi, fineTi, safrangeTi,
germania, saberZneTi, ungreTi, islandia, irlandia, israeli, italia, iaponia, korea,
luqsemburgi, meqsika, holandia, axali zelandia, norvegia, poloneTi, portugalia,
slovakeTi, slovenia, espaneTi, SvedeTi, Sveicaria, TurqeTi, didi britaneTi, amerikis
SeerTebuli Statebi, <www.oecd.org> 26.04.2014.
247
samarTlis Jurnali #1, 2014
2006 wlis dekembris mdgomareobiT Sefasebuli iyo 131 qveyana, aqedan 45 maRali
23
248
nino jibuti, suverenuli reitingis arsi da mniSvneloba
sareitingo kompaniebma ver SeZles aziis krizisis winaswar ganWvreta. maT dau-
wies reitingi samxreT aziis krizisis qveynebs imaze meti, vidre es maTi imdroindeli
ekonomikuri maCveneblebiT iqneboda gamarTlebuli. aRsaniSnavia, rom amis gamo sarei-
tingo kompaniebi erTgvarad konservatorulebi gaxdnen. amiT cdilobdnen dakarguli
reputaciis aRdgenasa da im zianis gamosworebas, romelic maT miadgaT krizisis ga-
27
Afonso A., Gomes P., Taamouti A., Sovereign Credit Ratings, Market Volatility, and Financial Gains, Compu-
tational Statistics and Data Analysis, 2013, 1.
28
“IOSCO: International Organization of Securities Commissions”.
29
Meti N., Sovereign risk contagion in the Eurozone, Economics Letters 117, 2012, 35.
30
Alsakka R., Gwilym O., Rating Agencies’ Signals during the European Sovereign Debt Crisis: Market Impact
and Spillovers, Journal of Economic Behavior & Organization 85, 2013, 146.
31
Schroeder S. K., The Underpinnings of Country Risk Assessment, Journal of Economic Surveys, Vol. 22, No.
2, 2008, 499.
249
samarTlis Jurnali #1, 2014
2007 wlis globalurma finansurma krizisma kiTxvis niSnis qveS daayena suverenu-
li reitingis sakiTxi. globaluri finansuri krizisis gamomwvev faqtorebs Soris pir-
vel adgilze kvlav sareitingo kompaniebi moeqcnen. Tumca, damokidebuleba Seicvala
da globaluri finansuri krizisis Semdeg sareitingo kompaniis sakiTxi gansakuTre-
buli Seswavlis sagnad iqca. krizisis dros gadawyda maTi samarTlebriv CarCoSi moq-
ceva.33
250
nino jibuti, suverenuli reitingis arsi da mniSvneloba
251
samarTlis Jurnali #1, 2014
44
Alsakka R., Gwilym O., Rating Agencies’ Signals during the European Sovereign Debt Crisis: Market Impact
and Spillovers, Journal of Economic Behavior & Organization 85, 2013, 147.
45
Eijffinger C.W., Rating Agencies: Role and Influence of Their Sovereign Credit Risk Assessment in the Euro-
zone, JCMS: Journal of Common Market Studies, Vol. 5, Issue 6, 2012, 918.
46
“ECON: Committee of the European Parliament”.
47
“Report on Credit Rating Agencies: Future Perspectives”.
48
Eijffinger C.W., Rating Agencies: Role and Influence of Their Sovereign Credit Risk Assessment in the Euro-
zone, JCMS: Journal of Common Market Studies, Vol. 5, Issue 6, 2012, 912.
49
Levine R., The Governance of Financial Regulation: Reform Lessons from the Recent Crisis, International
Review of Finance, Vol. 12, Issue 1, 2012, 50.
50
iqve, 39-40.
252
nino jibuti, suverenuli reitingis arsi da mniSvneloba
253
samarTlis Jurnali #1, 2014
ZneTis magaliTzec damtkicda. bazarma ufro male gamoaswora misi araswori Sexedu-
leba saberZneTis gadaxdisunarianobasTan dakavSirebiT, vidre sareitingo kompanieb-
ma. sabazro monacemebis gamoyenebas SeiZleba garkveuli prioriteti mieniWos. pirvel
rigSi, sabazro fasSi aisaxeba iseTi faqtorebi, rac ar aris daTvladi da sajarod dak-
virvebadi. meore, bazari aris SorsmWvreteli da asaxavs bazris monawileTa molodins.
mesame, garkveulwilad sabazro maCvenebels aqvs prioriteti im gagebiT, rom is flobs
yoveldRiur informacias, rac iZleva imis SesaZleblobas, rom ufro swrafad moxdes
gadaxdisunarianobis riskis winaswar gaTvla.55
Semdegi alternativebi ganixileba: 1) moxdes reitingis sajaro momsaxurebad
transformireba. anu, moxdes sareitingo kompaniis nacionalizeba da Seiqmnas evro-
pis sareitingo kompania; 2) reitingis (maT Soris, suverenuli reitingis) Sedgena ga-
davides evropis centraluri bankis kompetenciaSi. 3) gaizardos konkurencia axal da
patara sareitingo kompaniebs Soris. pirveli alternativa evropis parlamentis mier
iqna SemoTavazebuli, Tumca, kritikamac ar daayovna. kritikosebs argumentad mohyav-
daT is, rom reitingis nacionalizeba gaaZlierebs maTze dayrdnobas. mesame alter-
nativa axlos iyo realobasTan, Tumca, xarjebi, dakavSirebuli sareitingo kompaniis
dafuZnebasTan, bazarze SesvlasTan da Rirebuli reputaciis mopovebasTan, Zalian
didia. amas emateba registraciisa da zedamxedvelobis xarjebi, romelic evropis ko-
misiam daawesa. meore alternativas yvelaze meti momxre hyavs. igi SesaZlebeli iqnebo-
da, magram ara sasurveli, radgan aris interesTa konfliqtis safrTxe TviTon evropis
centraluri bankis SigniT, TiTqos evropis sareitingo kompania iyo wlebis manZilze
alternativa, magram isic unda gvaxsovdes, rom misi dafuZnebac dakavSirebulia did
xarjebTan.56
254
nino jibuti, suverenuli reitingis arsi da mniSvneloba
255
samarTlis Jurnali #1, 2014
256
nino jibuti, suverenuli reitingis arsi da mniSvneloba
68
Hoti S., McAleer M., An Empirical Assessment of Country Risk Ratings and Associated Models, Journal of
Economic Surveys, Vol. 18, No. 4, 2004, 541.
69
Eijffinger C.W., Rating Agencies: Role and Influence of Their Sovereign Credit Risk Assessment in the Euro-
zone, JCMS: Journal of Common Market Studies, Vol. 5, Issue 6, 2012, 914.
70
Gaillard N., What is the Value of Sovereign Ratings? German Economic Review, Vol. 15, Issue 1, 2013, 212.
71
“Investor-pay model”.
72
“Issuer-pay model”.
73
Gaillard N., What is the Value of Sovereign Ratings? German Economic Review, Vol. 15, Issue 1, 2013, 209-
210.
74
Eijffinger C.W., Rating Agencies: Role and Influence of Their Sovereign Credit Risk Assessment in the Euro-
zone, JCMS: Journal of Common Market Studies, Vol. 5, Issue 6, 2012, 913.
75
“Rating shopping”.
76
Bolton P., Freicas C., Shaprio J., The Credit Ratings Game, The Journal of Finance, Vol. LXVII, No. 1, 2012,
109.
77
Andrew Cuomo
257
samarTlis Jurnali #1, 2014
mainc ver aRmofxvris rating shopping-s, radgan emitents mainc SeuZlia SeTanxmebas miaR-
wios sareitingo kompaniasTan, rom man ar gamoaqveynos cudi reitingi. zogadad, rating
shopping-s aRmofxvra rTulia, radgan yovelTvis iarsebebs araformaluri SeTanxmeba
sareitingo kompaniasa da emitents Soris.78
2007-2008 wlebSi kvlav Tavidan wamoiWra reitingis Sedgenis procesSi interes-
Ta konfliqtis sakiTxi. bunebrivia, Cndeba kiTxva: sxvanairad rogor unda moiqcnen sa-
reitingo kompaniebi, rodesac maTi mTavari Semosavlis wyaro reitingis gayidviT mi-
Rebuli Tanxaa? potenciuri interesTa konfliqtis arseboba yuradRebis qveS moeqca
gansakuTrebiT 1997 wlis aziis finansuri krizisis dros, mas mohyva 2001 wlis enronisa
da 2002 wlis vorldkomis gakotreba, magram ase aSkara ar yofila rogorc ukanaskneli
globaluri finansuri krizisis dros.79 rodesac emitenti mniSvnelovania sareitingo
kompaniisTvis, radgan is ganmeorebadi klientia, an didi emisia aqvs, maSin sareitigo
kompania cdilobs misi reitingis gabuqvas.80 amas SesaZloa, `sareitingo TamaSi“ ewo-
dos.
reitingisTvis yvelaze didi naxtomia misi gadasvla arasainvesticio klasidan
sainvesticioSi an – piriqiT.81 imis miuxedavad, rom sareitingo kompania axdens reitin-
gis gadamowmebas, praqtikaSi reitingis Secvla mxolod gamonaklis SemTxvevebSi xde-
ba, rodesac sareitingo kompania aRmoaCens fundamentur cvlilebas qveynis kreditis
xarisxSi.82 anu, reitingis gadamowmeba ar xdeboda rame dadgenili wesis mixedviT, ara-
med, mxolod maSin, roca amas moiTxovda qveyana (Sesabamisad, gadaixdida amisTvis), an
saxeze iyo iseTi garemoeba da SesamCnevi cvlileba, romelic aiZulebda sareitingo
kompanias gadaemowmebina ama Tu im qveynis reitingi. praqtikaSi, rodesac erTi sarei-
tingo kompania axorcielebs reitingis awevas/dawevas, mas mokle droSi mohyveba msgav-
si cvlilebebi sxva sareitingo kompaniis mxridan.83
258
nino jibuti, suverenuli reitingis arsi da mniSvneloba
84
Chatterji K.A., Toefel W.M., How Firms Respond to Being Rated, Management Journal, Vol. 31, Issue 9, 2010,
917.
85
Cantor R., Packer F., Professional Forum-Sovereign Risk Assessment and Agency Credit Rating, European
Financial Management, Vol. 2, No. 2, 1996, 248-249.
86
Ratha D., De K.P., Mohapatra S., Shadow Sovereign Ratings for Unrated Developing Countries, World De-
velopment Vol. 39, 2010, No.3, 296.
87
Schroeder K.S., The Underpinnings of Country Risk Assessment, Journal of Economic Surveys, Vol. 22, No.
2, 2008, 509.
88
Langhor M. H., Langhor T.P., The Rating Agencies and their Credit Ratings: What They Are, How They Work
and their Credit Ratings, England, 2008, 270.
89
Ferri G., Liu L.G., Stiglitz E.J., The Policyclical Role of Rating Agencies: Evidence from the East Asian Cri-
sis, Economic Notes, Vol. 28, Issue 3, 2 Dec 2003, 335.
90
Williams G., Alsakka R., Gwilym O., The Impact of Sovereign Rating Actions on Bank Ratings in Emerging
Markets, Journal of Banking & Finance 37, 2013, 565.
259
samarTlis Jurnali #1, 2014
5. daskvna
suverenul reitings didi xnis istoria aqvs. is ar aris 21-e saukunis qmnileba. mi-
si Sedgena Tavdapirvelad evropaSi daiwyo, Tumca, sareitingo kompaniis mier Sedgeni-
li suverenuli reitingi saTaves iRebs amerikis SeerTebuli Statebidan. meore msof-
lio omis periodSi suverenuli reitingze moTxovna mcirdeba. 1970 wlidan ukve aqtiu-
rad iwyeba suverenuli reitingze moTxovnis zrda. mas adgenen sareitingo kompaniebi,
ZiriTadad, wamyvani sareitingo kompaniebi. mniSvnelovania aRniSnos, rom suverenul
reitings arsebobis mTeli periodis ganmavlobaSi Tan sdevs problemebi. maT mimarT
mudam kritika ismis. am mxriv gansakuTrebiT mniSvnelovani iyo kritika aziis krizi-
sis, globaluri finansuri krizisisa da evropis sakredito krizisisis dros. xSirad
miuTiTebdnen, rom sareitingo kompaniebma xeli Seuwyo krizisis dadgomas, radgan ver
SeZlo misi winaswar gansazRvra. im azris gasamyareblad, rom ar arsebobs absolutu-
rad zusti reitingi, moaqvT argumenti, rom sareitingo kompanias rom SeeZlos abso-
91
Eijffinger C.W., Rating Agencies: Role and Influence of Their Sovereign Credit Risk Assessment in the Euro-
zone, JCMS: Journal of Common Market Studies, Vol. 5, Issue 6, 2012, 912.
92
Kemper J.K., Rao P.R., Do Credit Ratings Really Affect Capital Structure?, Financial Review, Vol. 48, Issue
4, 2013, 578-579.
93
Ratha D., De K.P., Mohapatra S., Shadow Sovereign Ratings for Unrated Developing Countries, World De-
velopment, Vol. 39, No. 3, 2010, 295.
94
iqve, 301.
260
nino jibuti, suverenuli reitingis arsi da mniSvneloba
luturi sizustiT momavlis ganWvreta, maSin iarsebebda mxolod ori saxis reitingi:
`gadaixdis~ da `ver gadaixdis“.95
2007 wlis globalur finansur krizisamde suverenuli valdebulebis Seusru-
lebloba ganixileboda Raribi da ganviTarebadi qveynebis problemad. Tumca, uka-
nasknel periodSi es problema Seexo evropis kargad ganviTarebul qveynebs: latvias,
ungreTs, aseve, saberZneTs, amasTan espaneTi da italia dadga valdebulebis Seusru-
leblobis saSiSroebis winaSe. rac Seexeba sxva evropul qveynebs, marTalia isini ar
aRmoCndnen amgvari riskis winaSe, Tumca krizisma maTzec negatiuri gavlena moaxdina,
radgan mouwiaT daxmarebis paketis dafinanseba. yovelive es imas miuTiTebs, rom ga-
daxdisunarianobis Sefaseba mniSvnelovania ara marto riskis matarebeli qveynebis-
Tvis.96 suverenuli reitingis Sedgena martiv process ar warmoadgens. ZiriTadad, misi
Sedgenis procesSi gakritikebulia sareitingo kompaniasa da reitingis momxmarebels
Soris arsebuli mWidro kavSiri da is faqti, rom momxmarebeli Tavad yidulobs saku-
Tar reitings. saxeze gvaqvs interesTa konfliqti. iseve rogorc medals, reitingsac
ori mxare aqvs da, garkveulwilad, mniSvnelovania qveynisTvis. miiCneva, rom umjobe-
sia, qveyanas hqondes dabali reitingi, vidre saerTod ar hqondes, radgan investore-
bisTvis gadawyvetilebis miRebisas informaciis mniSvnelovani wyaro dResac suvere-
nuli reitingia. sareitingo kompaniis saqmianobis regulirebas Tu gadavxedavT, vna-
xavT, rom swored am praqtikis Secvla aris misi mizani. anu, maqsimalurad Semcirdes
gare reitingebze, sareitingo kompaniis mier Sedgenil reitingebze dayrdnoba. suve-
renul reitings iyeneben imitom, rom masTan aris dakavSirebuli garkveuli sargebe-
lis miReba. Tu reitingi aRar iqneba mniSvnelovani, es Sedegad reitingisadmi interess
Seamcirebs da, SeiZleba iTqvas, reitings aRar gamoiyeneben.97
95
Langhor M. H., Langhor T.P., The Rating Agencies and their Credit Ratings: What They Are, How They Work
and their Credit Ratings, England, 2008, 332.
96
Karmann A., Maltritz D., Sovereign default Risk and Recovery Rates: What Government Bond Markets Ex-
pect for Greece, Review of International Economics, 20 (4), 2012, 723.
97
Langhor M. H., Langhor T.P., The Rating Agencies and their Credit Ratings: What They Are, How They Work
and their Credit Ratings, England, 2008, 307.
261
sergi jorbenaZe*
1. Sesavali
262
sergi jorbenaZe, xelSekrulebis Tavisuflebis cneba
2. xelSekrulebis cneba
263
samarTlis Jurnali #1, 2014
saxis samarTlebrivi urTierTobis dros, romlis farglebSic misi mxare unda iyos
aranakleb ori piri (erT-erTi mxare unda axorcielebdes sajarosamarTlebriv ufle-
bamosilebas).
13
ix. magaliTad, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2001 wlis 11 aprilis #3k/210-01 gan-
Cineba: aRwerilobiTi nawili – Tbilisis saolqo sasamarTlos samoqalaqo, samewarmeo
da gakotrebis saqmeTa saapelacio palatis 2000 wlis 24 oqtombris ganCineba.
14
gogiCaiSvili T., zogadi fsiqologiis kursi, Tb., 2006, 118. fsiqologiur mecnierebaSi
warmosaxva warmodgenilia, rogorc konkretuli qmedebis ganxorcielebis winapiroba,
aucilebeli piroba. warmosaxvis safuZvelze pirs uCndeba molodini sasurveli Sede-
gis miRebis, xolo aRniSnuli Sedegis miReba SeuZlebelia, Tu mas ar eqna raime saxis
SemboWveli saSualeba, magaliTad – xelSekruleba. xelSekrulebis safuZvelze piri
moaxerxebs meore mxares mosTxovos konkretuli qmedebis ganxorcieleba an misgan Ta-
vis Sekaveba, rac saboloo Sedegs miaRebinebs. warmosaxvis mecnieruli cnebis ganmar-
tebis Taobaze ixileT dasaxelebuli naSromi, 118-123.
15
ZlieriSvili z., fuladi valdebulebis Sesrulebis Taviseburebani, Tb., 2005, 23.
16
iqve.
17
ix., magaliTad, rodinaZe k., romis kerZo samarTali, pirveli gamocema, baTumi, 2009, 54.
264
sergi jorbenaZe, xelSekrulebis Tavisuflebis cneba
18
ix., magaliTad, rodinaZe k., romis kerZo samarTali, pirveli gamocema, baTumi, 2009, 54.
19
metreveli v., romis samarTali (safuZvlebi), Tb. 2012, 72.
20
ix., magaliTad, nadareiSvili g., romis samoqalaqo samarTali, Tb., 2009, 99.
21
nadareiSvili g., romis samoqalaqo samarTali, Tb., 2009, 100.
22
iqve.
23
Wanturia l., kreditis uzrunvelyofis samarTali, Tb., 2012, 15.
24
Sengelia i., saxelSekrulebo Tavisufleba, rogorc samoqalaqo samarTlis principi,
arsi da mniSvneloba, `marTlmsajuleba da kanoni~, #4 (23)’09, Tb., 2009, 49.
25
Bruns in Münchener Kommentar zum VVG, 1. Auflage, vor §§307-309 BGB, 2010, Rn. 1.
26
Sead. Kötz H., Vertragsrecht, 2. Auflage, Mohr Siebeck, Tübingen, 2012, 12.
27
Sead., aseve: Kittner M., Schuldrecht, Rechtliche Grundlagen – Wirschaftliche Zusammenhänge, 3. Auflage,
Verlag Franz Vahlen, München, 2003, 46 da Semdgomi.
28
magaliTad, jorbenaZe s., frenSaizingis xelSekruleba, Tb., 2000, 6.
29
ioseliani n., xelSekrulebis ganmarteba, Tb., 2008, 43.
30
axvlediani z., valdebulebiTi samarTali, me-2 gamocema, Tb., 1999, 21.
265
samarTlis Jurnali #1, 2014
ra. Tanamedrove biznesSi orives mniSvnelovani roli eniWeba,31 Tumca garkveul Sem-
TxvevebSi igi ar aris imdenad daculi, ramdenadac mxareTa mier ukve amobeWdil xel-
Sekrulebaze xelis mowera.32
31
Sead. berZeniSvili a., wulaZe l., esebua f., kaxiZe i., maWaraZe n., kvintraZe a., kldiaSvili
d., socialuri mediis ganviTarebis tendenciebi saqarTveloSi: realuri virtualuris
Zalaufleba? Tb., 2013, 58.
32
Sead. Schlechtriem/Schmidt-Kessel in Schlechtriem/Schwenzer, Kommentar zum einheitlichen UN
Kaufrecht, CISG, 5. Auflage, Verlag C. H. Beck, München, 2008, Art. 11 Rn. 4.
33
magaliTad, jorbenaZe s., reklamis ganTavseba telemauwyebelze, Tb., 2013, 174-179.
34
Sead. ZlieriSvili z., valdebulebis Sesrulebis navaraudevi da gonivruli vadebi, aka-
ki labartyavas 80 wlis saiubileo krebuli, Tb., 2013, 179.
35
zarandia T., saxelSekrulebo valdebulebis Sesrulebis adgili da vadebi, Tb., 2005, 30.
36
ix. Tbilisis saqalaqo sasamarTlos 2013 wlis 17 ianvris # 2/6092-11 gadawyvetileba.
37
Sead. Wanturia l., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, 319-e muxli,
2001, 60.
38
Todua m., vilemsi h., valdebulebiTi samarTali, Tb., 2006, 82.
39
Kötz H., Vertragsrecht, 2. Auflage, Mohr Siebeck, Tübingen, 2012, 12.
40
zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, sagamomcemlo saqmis sas-
wavlo centri, Tb., 2005, 271.
266
sergi jorbenaZe, xelSekrulebis Tavisuflebis cneba
41
davidi r., Tanamedroveobis ZiriTadi samarTlebrivi sistemebi, T. niniZisa (red.) da
e. sumbaTaSvilis Targmani, Tb., 2010, 109.
42
gegenava d., qanTaria b., canava l., TevzaZe T., maWaraZe z., javaxiSvili p., erqvania T., pa-
paSvili T., saqarTvelos sakonstitucio samarTali, saxelmZRvanelo, Tb., 2013, 46.
43
davidi r., Tanamedroveobis ZiriTadi samarTlebrivi sistemebi, T. niniZisa (red.) da
e. sumbaTaSvilis Targmani, Tb., 2010, 149.
44
gegenava d., qanTaria b., canava l., TevzaZe T., maWaraZe z., javaxiSvili p., erqvania T., pa-
paSvili T., saqarTvelos sakonstitucio samarTali, saxelmZRvanelo, Tb., 2013, 46.
45
ZlieriSvili z., qonebis sakuTrebaSi gadacemis xelSekrulebaTa samarTlebrivi bune-
ba, Tbilisi, 2010, 10.
46
Sead. xubua g., samarTlis Teoria, Tb., 2004, 143.
47
ix. kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, evropuli da Sedar-
ebiTi samarTlis institutis gamomcemloba, Tb., 2009, 51-53; avtoris mier ganviTare-
bulia mosazreba, romlis mixedviTac, saerTaSoriso xelSekruleba saxelmwifos ma-
valdebulebeli samarTlebrivi dokumentia, rac calkeul pirTa mier misi Sesrulebis
SesaZleblobas eWvqveS ayenebs. winamdebare naSromSi saubari Seexeba uSualod saerTa-
Soriso xelSekrulebis samarTlebriv aspeqts xelSekrulebis Tavisuflebis sakiTx-
Tan mimarTebaSi, Sesabamisad, misi samarTlebrivi relevanturoba calkeul pirTa moq-
medebis gansazRvrisTvis ar ganixileba.
48
ioseliani a., saxelSekrulebo sakolizio samarTali, Tb., 2011, 38.
49
Sead. Sengelia i., saxelSekrulebo Tavisufleba, rogorc samoqalaqo samarTlis prin-
cipi, arsi da mniSvneloba, `marTlmsajuleba da kanoni~, #4 (23)’09, Tb., 2009, 46.
50
Sead. Spickhoff in Beck’scher Onlinekommentar BGB (EGBGB), Internationales Privatrecht, Art. 3, Hrsg:
Bamberger/Roth, Stand: 01.02.2013, Edition: 28, C. H. Beck, 2013, Rn. 1.
51
Reiner S., Reinhard Z. (Hrsg.), Basistexte zum Europäischen Privatrecht. Textsammlung, 2. Auflage, Baden-
Baden, 2002, S. 463, miTiTebulia, zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarT-
veloSi, sagamomcemlo saqmis saswavlo centri, Tb., 2005, 268.
267
samarTlis Jurnali #1, 2014
268
sergi jorbenaZe, xelSekrulebis Tavisuflebis cneba
62
magaliTad, xelSekrulebaze xelis mowera, anu nebis gamovlenis samarTlebrivi
formireba.
63
Sead. Gril P., Recht und Ordnung, Zeitschrift für Rechtspolitik (ZRP), Heft 4, Verlag C. H. Beck, München,
2001, 185.
64
ix., magaliTad, Dreier R., Der Begriff des Rechts, Neue Juristische Wochenschrift (NJW), Heft 14, Verlag
C. H. Beck, München, 1986, 894. avtori erTmaneTisgan mijnavs samarTlis sociologiur,
filosofiur da Teoriul mxares da miiCnevs, rom samarTlis ganmartebis problema
swored TiToeuli SemTxvevis gaTvaliswinebis safuZvelze unda gadawydes.
65
Sead. kelzeni h., ra aris samarTlis wminda Teoria? l. bregvaZis Targmani, `samarTlis
Jurnali~, #2, 2011, Tb., 2011, 297.
66
aRniSnulis Taobaze ix., magaliTad, Wanturia l., uZravi nivTebis sakuTreba, II gamoce-
ma, Tb., 2001, 23-31.
67
Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 2.
269
samarTlis Jurnali #1, 2014
3. Tavisuflebis cneba
Tavisufleba arsebobs yvela sferoSi, yvela dargSi, xolo misi dacvis valdebu-
leba saxelmwifos gaaCnia. Tavisuflebis dacvis ararsebobis gareSe SeuZlebeli iqne-
ba socialuri saxelmwifos arseboba,69 vinaidan igi warmoadgens iseTi mniSvnelovani
sikeTeebis arsebobis winapirobas, rogoricaa, magaliTad, usafrTxoeba70 da sxv.
Tavisufleba efuZneba kanons,71 Tumca, kanoni Tavisuflebas Tavisufals ver gax-
dis, misi valdebulebaa SezRudos igi. Tavisufleba ar SeiZleba iyos absoluturi.72
misi SezRudvis farglebis dadgena swored kanonis upirvelesi valdebulebaa, romlis
praqtikuli ganxorcieleba maSin unda moxdes, rodesac Tavisuflebis ganxorciele-
bam SeiZleba mesame piris ufleba Selaxos.73
Tavisufleba zogadi cnebaa. sakanonmdeblo doneze misi mowesrigeba gansazR-
vravs qcevis mxolod farTo wess. aseT SemTxvevaSi misi mowesrigebis arealSi ar eq-
ceva is, Tu rogor moqmedebs pirovneba Tavisuflebis realizaciisTvis,74 Tavisufle-
bis momwesrigebeli kanonisTvis mTavaria, pirovnebam ar moaxdinos am farglebs gareT
gasvla da mesame pirTa uflebebis Selaxva.
Tavisuflebis moazreba samarTalisgan ganyenebulad SeuZlebelia. kantis mo-
sazrebiT, adamiani Tavisufali maSinaa, roca kanons emorCileba. aseT SemTxvevaSi Se-
saZlebelia, piri izRudebodes, magram am SezRudvasac sakuTari Tavisuflebis mosa-
poveblad axorcielebdes.75
Tavisufleba samarTlis normaSia gansazRvruli. samarTlebrivi urTierTobis
warmoSobis safuZveli mxolod samarTlis norma SeiZleba iyos,76 e.i. Tavisufleba sa-
68
ix. szak-is 65-e I muxli.
69
ix. saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2009 wlis 27 agvistos #1/2/434
gadawyvetileba saqmeze: saqarTvelos saxalxo damcveli saqarTvelos parlamentis wi-
naaRmdeg.
70
aRniSnulis Taobaze ixileT: Di Fabio U., Sicherheit in Freiheit, NJW, Heft 7, Verlag C.H. Beck,
München, 2008, 421-425.
71
Ллойд Д., Идея права, перевод с английского, М. А. Юмашева, Ю. А. Юмашев, Юмашев, М. Югона, М.,
2002, 158.
72
Di Fabio U., Sicherheit in Freiheit, NJW, Heft 7, Verlag C.H. Beck, München, 2008, 422.
73
Sead. Singer R., Vertragsfreiheit, Grundrechte und der Schutz des Menchen vor sich selbst, Juristiscgen Zei-
tung (JZ), 50. Jahrgang, 1. 1995, 23, 1133.
74
Ллойд Д., Идея права, перевод с английского М. А. Юмашева, Ю. А. Юмашев, Юмашев, М. Югона,
Москва, 2002, 159.
75
zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda, upiratesad adamianis
uflebaTa WrilSi, eseebi, Tb., 2013, 57.
76
xubua g., saqarTvelos konstituciis komentarebi, adamianis ZiriTadi uflebani da Ta-
visuflebani, Tb., 2005, 203.
270
sergi jorbenaZe, xelSekrulebis Tavisuflebis cneba
4. xelSekrulebis Tavisufleba
271
samarTlis Jurnali #1, 2014
272
sergi jorbenaZe, xelSekrulebis Tavisuflebis cneba
273
samarTlis Jurnali #1, 2014
274
sergi jorbenaZe, xelSekrulebis Tavisuflebis cneba
122
Sead. Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 92.
123
kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 51.
124
iqve, 50. normaTa ierarqiisa da ssk-is mier konstituciasTan samoqalaqo kodeqsisa da
kerZo samarTlis sxvadasxva normebis Sesaxeb.
125
jorbenaZe s., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni pirveli, muxli 2, Tb.,
1999, 30.
275
samarTlis Jurnali #1, 2014
126
tuRuSi T., burjanaZe g., mSvenieraZe g., gociriZe g., menabde v., adamianis uflebebi da
saqarTvelos sakonstitucio samarTalwarmoebis praqtika (1996-2012 wlebis sasamarT-
lo praqtika), saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos, saqarTvelos saxalxo dam-
cvelisa da axalgazrda iuristTa asociaciis erToblivi proeqti, Tb., 2013.
127
magaliTad, germaniis federaciuli respublikis konstitucia, romelSic saxelSek-
rulebo urTierTobaze kanoni ar saubrobs. aRniSnulis Taobaze ixileT, magaliTad,
Reul A., Grundrechte und Vertragsfreiheit im Gesellschaftsrecht, Deutsche Notar Zeitschrift (DNotZ), 2007,
Heft 3 (Seite 161-240), 2007, 185.
128
Sesabamisobis sakiTxi arsebiTia imdenad, ramdenadac swored sakonstitucio sasamarT-
los mier moxdeba xelSekrulebis Tavisuflebis konstituciuri safuZvlebis gansaz-
Rvra an am safuZvlebis diferenciacia da maTgan erT-erTis gansazRvra, rogorc um-
Tavresi konstituciuri safuZveli.
129
Sead. Reul A., Grundrechte und Vertragsfreiheit im Gesellschaftsrecht, Deutsche Notar Zeitschrift (DNotZ),
2007, Heft 3 (Seite 161-240), 2007, 185.
130
BVerfG, Beschluss vom 16. 5. 1961 - 2 BvF 1/60, NJW 1961,1395.
131
BVerfG, Beschluss vom 25-03-1992 - 1 BvR 298/86, NJW 1992, 2621.
132
magaliTad, saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 1997 wlis 25 martis #2/31-5
gadawyvetileba saqmeze: levan furcxvaniZe saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg.
276
sergi jorbenaZe, xelSekrulebis Tavisuflebis cneba
des misi gaTvaliswineba133 da, meore mxriv, igi SesaZlebelia qveynis uzenaesi kanonis
Sesabamisobis kuTxiT iqnes gansazRvruli. aseTi saxis diferenciacia qveyanaSi arse-
buli konkretuli mmarTvelobis Sesabamisi unda iyos.134
xelSekrulebis Tavisuflebis ZiriTad konstituciur safuZvlad, iseve rogorc
samarTlebrivi urTierTobebis TiTqmis yvela etapis safuZvlad, SegviZlia miviCnioT
adamianis Tavisuflebis ufleba. igi exeba adamianis cxovrebis TiTqmis yvela sfe-
ros.135 aRniSnuli ise ar unda iqnes gagebuli, TiTqos sxva konstituciuri uflebebi
swored am normidan gamomdinareobs,136 Tumca misi arseboba adamianis mier Sesabamisi
saqmianobis Tavisuflad ganxorcielebis upirvelesi winapirobaa.
garda aRniSnulisa, xelSekrulebis Tavisuflebis konstituciur safuZvlebad
moiazreba Semdegi uflebebi: sakuTari pirovnebis Tavisufali ganviTarebis ufle-
ba, azris gamoxatvisa da sityvis Tavisufleba, sakuTrebis ufleba, inteleqtua-
luri Semoqmedebis Tavisufleba, Tavisufali mewarmeobis ufleba (Sromis Tavi-
sufleba), mimosvlis Tavisufleba, pirTa Tanasworoba da qorwinebis ufleba.137
winamdebare naSomSi calke qveTavi daeTmoba mxolod kanonis winaSe Tanasworobis uf-
lebasa da pirovnebis Tavisufali ganviTarebis uflebas, xolo danarCeni konstitu-
ciuri uflebebi, rogorc xelSekrulebis Tavisuflebis konstituciuri safuZvlebi,
erTian qveTavSi iqneba mowesrigebuli.
133
Sead. davidi r., Tanamedroveobis ZiriTadi samarTlebrivi sistemebi, T. niniZisa (red.)
da e. sumbaTaSvilis Targmani, Tb., 2010, 149.
134
monteskie S. l., kanonTa goni, r. feiqriSvilis Targmani, Tb., 1994, 59.
135
Sead. Hofmann in Hofmann/Schmidt-Bleitbreu/Hopfauf, Kommentar zum Grundgesetz (GG), 11. Auflage,
Verlag Carl Heymanns, Köln, München, 2008 Art. 2 Rn. 31 da Semdgomi.
136
aRniSnuli mosazreba efuZneba saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2009 wlis 6
arilis #2/1/41 gadawyvetilebas saqmeze: saqarTvelos saxalxo damcveli saqarTvelos
parlamentis winaaRmdeg.
137
Sead. Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 82-83.
138
gociriZe e. (avtorTa koleqtivi), saqarTvelos konstituciis komentari, Tavi II, saqa-
rTvelos moqalaqeoba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, Tb., 2013, 59.
139
Sead. Di Fabio im Maunz/Dürig, Grundgesetz-Kommentar, 69. Ergänzugslieferung 2013, GG Art. 2, Rn.
108.
140
BverfGE 8, 274 (328); 88, 384 (403); 89, 48 (61); 95, 267 (303 f.); Manssen, Privatrechtsgestaltung durch
Hocheitsakt, 1994, 119 – miTiTebulia: iqve, Rn. 109.
277
samarTlis Jurnali #1, 2014
278
sergi jorbenaZe, xelSekrulebis Tavisuflebis cneba
151
Sengelia i., saxelSekrulebo Tavisufleba, rogorc samoqalaqo samarTlis principi,
arsi da mniSvneloba, Jurn. `marTlmsajuleba da kanoni~, # 4 (23)’09, Tb., 2009, 45.
152
gociriZe e. (avtorTa koleqtivi), saqarTvelos konstituciis komentari, Tavi II, saqa-
rTvelos moqalaqeoba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, Tb., 2013, 103.
153
BverfG v. 7.2. 1990, BverfGE 81, 242, 254 f.; BverfG v. 6. 2. 2001, NJW 2001, 957 ff. – miTiTebulia:
Thüsing G., Angemessenheit durch Konsens – Zu den Grenzen der Richtigkeitsgewähr arbeitvertraglicher
Vereinbarungen, `Recht der Arbeit~ (RdA), Heft 5, 2005, 258. – `Diese Abschlussfreiheit ist Bestandteil der
Vertragsfreiheit und als Teil des Rechts auf freie Entfaltung der Persönlichkeit (Art. 2 Abs. 1 GG) verfassung-
srechtlich gewährleistet~. sasamarTlo aseve uTiTebs sakonstitucio sasamarTlos praqti-
kaze: BVerfGE 8, 274, 328.
154
kublaSvili k., ZiriTadi uflebebi, Tb., 2010, 219.
279
samarTlis Jurnali #1, 2014
280
sergi jorbenaZe, xelSekrulebis Tavisuflebis cneba
165
Sead. futkaraZe i. (avtorTa koleqtivi), saqarTvelos konstituciis komentari, Tavi
meore, saqarTvelos moqalaqeoba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, Tb.,
2013, 372.
166
Sead. Willoweit D., Grundbegriffe des Bürgerlichen Rechts, NJW, Heft 17, C. H. Verlag, München, 1983,
925.
167
Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 84.
168
iqve, 84.
169
Sead. niniZe T., samoqalaqo kodeqsis pirveli muxlis struqtura, akaki labartyavas 80
wlis iubilesadmi miZRvnili saiubileo krebuli, Tb., 2013, 160.
170
Thüsing G., Angemessenheit durch Konsens – Zu den Grenzen der Richtigkeitsgewähr arbeitvertraglicher
Vereinbarungen, `Recht der Arbeit~ (RdA), Heft 5, 2005, 258.
171
Sead. kublaSvili k., ZiriTadi uflebebi, Tb., 2010, 133.
172
saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2009 wlis 6 aprilis #2/1/415 gadawyvetileba
saqmeze: saqarTvelos saxalxo damcveli saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg.
281
samarTlis Jurnali #1, 2014
173
Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 4.
174
ix. saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2012 wlis 26 ivnisis #3/1/512 gadawyvetile-
ba saqmeze: daniis moqalaqe heinke qronqvisti saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg;
dasaxelebuli gadawyvetilebis samarTlebrivi dasabuTebis Taobaze ixileT iuridiul
literaturaSi gamoTqmuli mosazreba: gegenava d., gegenava a., `daniis moqalaqe heinke
qronqvisti saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg~ da kanonmdeblobis normatiuli Sim-
Sili, besarion zoiZis 60 wlis iubilesadmi miRZvnili gamocema, Tb., 2013, 176-193.
175
CaCava s., moTxovnebisa da moTxovnis safuZvlebis konkurencia, Tb., 2011, 3.
176
winamdebare TavSi xelSekrulebis Tavisuflebis principebis ganxilulia zogadi sax-
iT, vinaidan amave naSromis erT-erTi paragrafi ufro detalurad exeba mas.
177
aRniSnulia mxolod umTavresi principi, romliTac ikveTeba xelSekrulebis Tavisu-
flebis mniSvneloba samarTalSi. aRniSnuli samarTlebrivi institutis principebis
Taobaze detalurad ixileT amave paragrafis 3. 2. Tavi.
178
Sead. Busche in Münchener Kommentar zum BGB, 6. Auflage, 2012, vor §145, Rn. 6.
179
zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda, upiratesad adamianis
uflebaTa WrilSi, eseebi, Tb., 2013, 57.
180
zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, Tb., 2005, 126.
181
ssk-is 478-e muxli.
282
sergi jorbenaZe, xelSekrulebis Tavisuflebis cneba
283
samarTlis Jurnali #1, 2014
192
naSromisTvis specialurad moZiebulia saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos mxolod
is saqmeebi, romelic arsebiTad gansaxilvelad miiRo sakasacio palatam. dauSvebeli
sakasacio saCivrebis safuZvelze gamotanil ganCinebebze am qveTavSi ar aris saubari.
193
ix. naWyebia a., samoqalaqosamarTlebrivi normebis ganmartebebi uzenaesi sasamarTlos
praqtikaSi (2000-2013), 2014, 119.
194
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 27 martis # as-1300-1320-2011 ganCineba.
195
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2011 wlis 8 noembris # as-839-890-2011 gadawyvetile-
ba.
196
aseve, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2005 wlis 9 noembris # as-382-691-05 ganCineba.
197
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2007 wlis 5 ivnisis # as-7-362-07 gadawyvetileba.
198
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2006 wlis 4 maisis # as-1139-1385-05 ganCineba.
199
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2002 wlis 12 ivnisis # 3k-631-02 gadawyvetileba.
200
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2003 wlis 21 noembris # 3k-681-03 ganCineba.
284
sergi jorbenaZe, xelSekrulebis Tavisuflebis cneba
201
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2006 wlis 21 noembris # as-154-579-06 ganCineba.
202
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2003 wlis 21 noembris # 3k-681-03 ganCineba.
203
igive ganCineba.
204
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2007 wlis 13 Tebervlis # as-505-889-06 ganCineba.
205
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2010 wlis 13 ivlisis # as-250-235-2010 ganCineba.
206
xelSekrulebaSi vadis gansazRvra aucileblad unda modiodes kanonTan Sesabamiso-
baSi. wina sqolioSi miTiTebul saqmeSi vadebis gansazRvris sakiTxi ganxiluli iyo mx-
areTa uflebamosilebis WrilSi, romliTac isini absoluturi TavisuflebiT xasiaT-
debian.
207
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2001 wlis 20 ivnisis # 3k/461-01 ganCineba.
208
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2001 wlis 13 ivnisis # 3k/429-01 ganCineba.
209
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 30 oqtombris # as-863-809-2012 ganCineba.
210
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2010 wlis 3 Tebervlis # as-1070-1337-09 ganCineba.
211
sasamarTlo, aseve, ganmartavs kontrahirebis iZulebis wess, rogorc xelSekrulebis
Tavisuflebis SezRudvis erT-erT aspeqts, Tumca winamdebare qveTavSi masze Segnebu-
lad ar iqneba yuradReba gamaxvilebuli. kontrahirebis iZulebis sakiTxze, romelsac
calke ZiriTadi Tavi daeTmoba, rogorc mTliani naSromis erT-erT nawils (xelSek-
rulebis Tavisuflebis SezRudvis saxeebze saubrisas), calke iqneba saubari.
212
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2010 wlis 25 maisis # as-1283-1538-09 ganCineba.
213
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2006 wlis 18 ivlisis # as-1108-1312-05 ganCineba.
285
samarTlis Jurnali #1, 2014
6. daskvna
286
sergi jorbenaZe, xelSekrulebis Tavisuflebis cneba
221
Sead. Kötz H., Vertragsrecht, 2. Auflage, Mohr Siebeck, Tübingen, 2012, 12-13.
222
Sead. Sengelia i., saxelSekrulebo Tavisufleba, rogorc samoqalaqo samarTlis prin-
cipi, arsi da mniSvneloba, `marTlmsajuleba da kanoni~, # 4 (23)’09, Tb., 2009, 46.
223
Schliemann H., Tarifliches Günstigkeitsprinzip und Bindung der Rechtsprechung, `Neue Zeitschrift für Arbe-
itsrecht~ (NZA), Heft 3, 2003, 124.
224
Todua m., vilemsi h., valdebulebiTi samarTali, Tb., 2006, 105.
287
samarTlis Jurnali #1, 2014
225
Brinkmann in Prütting/Wegen/Weinrich, BGB Kommentar, 1. Auflage, Verlag Luchterhand, Neuwied, 2006,
vor §145ff, Rn. 13.
226
Sead. Hofmann in Hofmann/Schmidt-Bleitbreu/Hopfauf, Kommentar zum Grundgesetz (GG), 11. Auflage,
Verlag Carl Heymanns, Köln, München, 2008 Art. 2 Rn. 33.
288
lana canava*
1. Sesavali
289
samarTlis Jurnali #1, 2014
2. Zaluflebis gamijvna
290
lana canava, mTavrobis pasuxismgebloba, rogorc Zalauflebis dabalansebis
meqanizmi xelisuflebis danawilebis sistemaSi
luflebis gamijvnis Teoriis erT-erTi fuZemdebeli jon loki acxadebda, rom `konsti-
tuciur saxelmwifoSi, romelic moqmedebs erTianobis SesanarCuneblad, SeiZleba arse-
bobdes mxolod erTi umaRlesi xelisufleba – sakanonmdeblo, romelsac emorCilebian
da unda emorCilebodnen sxva danarCenebi, radgan sakanonmdeblo xelisufleba warmo-
adgens ndobiT aRWurvil xelisuflebas~.12 Tumca, konstitucinalizmi sxva mimarTule-
biT ganviTarda. aRmasrulebeli xelisufleba sul ufro met Zalauflebas ikrebs. XX
saukunis Sua periodidan saxelisuflo triadaSi aRmasrulebelma xelisuflebam wam-
yvani roli daikava. sxva StoebTan SedarebiT swored aRmasrulebeli xelisufleba uf-
ro metad flobs finansur, materialur-teqnikur, teqnologiur, organizaciul, ada-
mianur da sxva saxis resursebs. mTavroba akontrolebs srul informacias saxelmwifos
sagareo da saSinao urTierTobebis sferoSi, mniSvnelovani uflebamosilebebi gaaCnia
sakanonmdeblo procesSi, mTavrobis sakanonmdeblo iniciativebi saparlamento inici-
ativebsac ki sWarbobs da aseve flobs uamrav sxva berkets, riTac gavlenas axdens saka-
nonmdeblo organos saqmianobaze.13 Tanamedrove aRmasrulebeli xelisuflebis siZli-
eres andraS Saio ase aRwers: `aRmasrulebeli xelisufleba erTgvar kentavrs waagavs:
misi sxeulis qveda nawils biurokratia, saxelmwifo administracia warmoadgens, xolo
zeda nawils – partiuli politikosi, romelic misi amomrCevlis, parlamentis da, upir-
veles yovlisa, misi partiis yvelaze gavleniani wevris wyalobiT, saxelmwifo intere-
sebs gamoxatavs. sxeulis mZlavri qveda nawili aRmasrulebel xelisuflebas aqcevs uZ-
lieres ganStoebad, romelsac misi miznebis miRwevis yvelaze didi Sansi aqvs~.14
291
samarTlis Jurnali #1, 2014
292
lana canava, mTavrobis pasuxismgebloba, rogorc Zalauflebis dabalansebis
meqanizmi xelisuflebis danawilebis sistemaSi
tis uflebamosilebis vadis ganmavlobaSi mis atanas. ase vTqvaT, `prezidenti da pala-
ta ganwiruli arian TanacxovrebisTvis TavianTi mandatis xangrZlivobiT~.21 amerikul
sistemaSi prezidenti araa kongresis wevri da arc angariSvaldebulia palatebis winaSe.
amerikul sistemaSi araferia iseTi, romelic Seesabameba pirdapiri pasuxismgeblobis
reJims, romelsac ejaxeba saparlamento sistemaSi premier-ministri. prezidentebi mxo-
lod mediis kiTxvebisTvis arian Ria, isic maSin, rodesac Tanaxma arian gascen SekiTxvebs
pasuxi.22 Tavis mxriv, arc prezidents aqvs kongresis daTxovnis ufleba, rogorc es sa-
parlamento respublikaSia. aseve prezidents ar aqvs sakanonmdeblo iniciativis ufle-
ba, arc raime `pozitiuri~ prerogativa kongresze zemoqmedebis moxdenisTvis.23
21
pakte p., melen-sukramaniani f., konstituciuri samarTali, g. kalatoziSvilis Targmani,
a. demetraSvilis redaqtorobT, Tb., 2012, 351.
22
Aucoin P., Jarvis M., Modernizing Government Accountability: A Framework for Reform, Canada, 2005, 23,
<http://publications.gc.ca/collections/collection_2008/csps-efpc/SC103-15-2005E.pdf>, [04.01.2014].
23
pakte p., melen-sukramaniani f., konstituciuri samarTali, g. kalatoziSvilis Targmani,
a. demetraSvilis redaqtorobiT, Tb., 2012, 353.
24
Saio a., xelisuflebis TviTSezRudva konstitucionalizmis Sesavali, m. maisuraZis
Targmani, T. niniZis redaqtorobiT, Tb., 2003, 94.
25
Aucoin P., Jarvis M., Modernizing Government Accountability: A Framework for Reform, Canada, 2005, 23,
<http://publications.gc.ca/collections/collection_2008/csps-efpc/SC103-15-2005E.pdf>, [04.01.2014].
293
samarTlis Jurnali #1, 2014
aseve, misi Tanxmobis gareSe ver Seqmnis raime samsaxurs.26 prezidentis uflebamosileba
omis gamocxadebis Sesaxeb eqvemdebareba kongresis kontrols. garda amisa, kongresis
komitetebi gansakuTrebul uflebamosilebas floben da aRmasrulebli xelisuflebis
sxva warmomadgenlebi, garda kabinetisa, regularulad ikiTxebian komitetebSi. sapar-
lamento komisiebs gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs aRmasrulebeli xelisuflebis
kontrolis sferoSi. arsebobs zedamxedvelobis komisiebi, aseve sagamoZiebo komisiebi.
sagamoZiebo komisiebs ufro meti mniSvneloba aqvs amerikaSi, vidre sxva saparlamento
reJimebSi.27
Zalauflebis gamijvna xSirad warmoSobs Cixs, rodesac rTuli da mniSvnelovani
sakiTxebi ganixileba. prezidenti did sirTuleebs awydeba ucxo erebTan SeTanxmebebis
miRwevisas kongresis SesaZlo oponirebis gamo.28 Slezingers ki amis sapirispirod di-
di britaneTis saparlamento sistema mohyavs, sadac premier-ministri aRmasrulebeli
xelisuflebis wevrebs Tanamdebobaze niSnavs parlamentis Tanxmobis gareSe, debs xel-
Sekrulebebs parlamentis ratifikaciis gareSe, acxadebs oms parlamentis nebarTvis ga-
reSe, malavs informacias parlamentSi gamoZaxebis gareSe, daculia saparlamento ga-
moZiebisgan da memkvidreobiT miRebuli aqvs is Zalaufleba, rac erT dros absolutur
monarqs ekuTvnoda.29
saprezidento sistema mTavrobis angariSvaldebulebis sistemas ori gancalke-
vebuli StosTvis SezRudvebis dawesebis gziT qmnis. am or Stos SeiZleba gansxvavebu-
li xedvebi hqondes, rac saWiroebs gadawyvetilebis misaRebad debatebisa da molapa-
rakebis gamarTvas. es windauxedavi da moufiqrebeli gadawyvetilebebis miRebas ufro
rTuls xdis. aman SeiZleba ukeTesi gadawyvetilebebis miRebasac Seuwyos xeli. urTi-
erTgawonasworebisa da balansis sistema sxva RirebulebebTan erTad afarToebs Zala-
uflebasTan wvdomasa da politikur dialogs. Tumca, rac ufro farToa dialogi, miT
ufro Znelia gadawyvetilebis miReba. Zalauflebis gamijvna da Sekavebisa da gawonaswo-
rebis meqanizmi TavisTavSi atarebs uwesrigobisa da araorganizebulobis potencials,
razec aSS-is uzenaesma sasamarTlom gadawyvetilebaSi Immigration and Naturalization Service
v. Chadha, ganacxada, rom `komforti da efeqtianoba demokratiuli mmarTvelobis arc
upirvelesi mizani da arc ganmasxvavebeli niSania~.30 marTlac, `xelisuflebis gamijvna-
danawilebis doqtrina 1787 wlis konvenciam aRiara ara imisTvis, rom efeqtianoba waexa-
lisebina, aramed imisTvis, rom gamoricxuliyo xelisuflebis TviTneburi gamoyeneba.
mizani iyo ara is, rom Tavidan yofiliyo acilebuli uTanxmoeba, aramed is, rom xalxi
26
izoria l., saprezidento, saparlamento Tu naxevradsaprezidento? gza demokratiuli
konsolidaciisken, Tb., 2010, 18.
27
lovo f., Tanamedrove didi demokratiebi, n. cqitiSvilisa da m. balavaZis Targmani, v. ke-
Selavas redaqtorobiT, Tb., 2002, 182-183.
28
Sargentich T., The Presidential and Parliamentary Models of National Government, AM. U.J. INT’L L. & POL’Y,
Vol. 8:579, 585, <http://www.auilr.org/pdf/8/8-23-19.pdf>, [ 04.01.2014].
29
Shlezinger A., Leave the Constitution Alone, Parliamentary Versus Presidential Government, edited by Lijphard
A., 90-94, cit.:, Sargentich T., The Presidential and Parliamentary Models of National Government, AM. U.J.
INT’L L. & POL’Y, Vol. 8:579, 581, <http://www.auilr.org/pdf/8/8-23-19.pdf>, [04.01.2014] .
30
Sargentich T., The Presidential and Parliamentary Models of National Government, AM. U.J. INT’L L. & POL’Y,
Vol. 8:579, 588-589, <http://www.auilr.org/pdf/8/8-23-19.pdf>, [ 04.01.2014].
294
lana canava, mTavrobis pasuxismgebloba, rogorc Zalauflebis dabalansebis
meqanizmi xelisuflebis danawilebis sistemaSi
295
samarTlis Jurnali #1, 2014
me-19 saukunis dasawyisSi mTeli evropis masStabiT idga problema, rogor unda
gakontrolebuliyo mefe. mefis pasuxismgeblobis sakiTxi ver dgeboda verc pirovnuli
da ver aRmasrulebeli xelisuflebis meTauris konteqstSi. amitom liberaluri opo-
zicia daJinebiT moiTxovda parlamentis winaSe pasuxismgebeli mTvarobis Seqmnas. `Tu
gsurT sruli ndoba arsebobdes ersa da mTavrobas Soris, mieciT neba ungrelebs, daa-
38
pakte p., melen-sukramaniani f., konstituciuri samarTali, g. kalatoziSvilis Targmani,
a. demetraSvilis redaqtorobT, Tb., 2012, 239
39
Bradley A., Ewing K., Constitutional and Administrative Law, Harlow, 2007, 109.
40
iqve.
41
iqve, 110.
42
lovo f., Tanamedrove didi demokratiebi, n. cqitiSvilisa da m. balavaZis Targmani, v. ke-
Selavas redaqtorobiT, Tb., 2002, 283-284.
43
ix. <http://ezproxy.iliauni.edu.ge:2055/EBchecked/topic/1928742/ministerial-responsibility>, [04.01.2014].
296
lana canava, mTavrobis pasuxismgebloba, rogorc Zalauflebis dabalansebis
meqanizmi xelisuflebis danawilebis sistemaSi
pirvel rigSi, mTavrobis ndobis sakiTxi dgeba misi Seqmnis dros. saparlamento
sistemaSi, rogorc wesi, mTavrobis formirebis procesSi pirvel nabijs dgams saxelmwi-
fos meTauri. Tumca, saxelmwifos meTauris empiriuli CarTuloba mTavrobis formi-
44
Saio a, xelisuflebis TviTSezRudva, konstitucionalizmis Sesavali, m. maisuraZis
Targmani, T. niniZis redaqtorobiT, Tb., 2003, 102-103.
45
iqve, 91.
46
Diermeier D., Eraslan H., Merlo A., A Structural Model of Government Formation, 2001, 27, <http://www.ssc.
upenn.edu/~merloa/wpapers/strucgov_2001.pdf>, [30.05.2014].
47
lausoni k., adamianTa sazogadoebis saxelmwifoebrivi mowyoba, respublika: saparlamen-
to Tu saprezidento, o. melqaZis redaqtorobiT, Tb., 1996, 151.
48
Huber J. D., The Vote of Confidence in Parliamentary Democracies, The American Political Science Review Vol.
90, No. 2, 1996, 270, <http://www.jstor.org/stable/2082884> [11.09.2008].
297
samarTlis Jurnali #1, 2014
garda imisa, rom parlamenti axdens mTavrobis formirebas, misi Semdgomi funqci-
onirebac damokidebulia parlamentze, ramdenadac mas undoblobis votumis Sedegad
SeuZlia gadaayenos mTavroba. undoblobis votumis winapiroba SeiZleba politikuri
49
Winter L. D., The Role of Parliament in Government Formation and Resignation, Parliaments and Majority
Rule in Westeren Europe, edited by Doring H., 123, <http://allman.rhon.itam.mx/~emagar/ep3/rules/doring.
ed.parliamentsAndMajRule1995.pdf>, [30.05.2014].
50
iqve.
298
lana canava, mTavrobis pasuxismgebloba, rogorc Zalauflebis dabalansebis
meqanizmi xelisuflebis danawilebis sistemaSi
51
Sargentich T., The Presidential and Parliamentary Models of National Government, AM. U.J. INT’L L. & POL’Y,
Vol. 8:579, 580, <http://www.auilr.org/pdf/8/8-23-19.pdf>, [ 04.01.2014].
52
Bagce H., The Role of Political Institutions in Tackling Political Fragmentation and Polarization: Presidentialism
Versus Parliamentarism, 2002, 152, <http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/140.pdf>, [04.01.2014].
53
Turpin C., Tomkins A., British Government and the Constitution, Cambridge, 2007, 567.
54
lovo f., parlamentarizmi, n. cqitiSvilisa da m. balavaZis Targmani, v. keSelavas redaq-
torobiT, Tb., 2005, 101.
55
iqve, 104.
299
samarTlis Jurnali #1, 2014
56
tanCevi e., racionalizebuli parlamentarizmi, respublika: saparlamento Tu saprezi-
dento, o. melqaZis redaqtorobiT, Tb., 1996, 38.
57
Saio a., xelisuflebis TviTSezRudva konstitucionalizmis Sesavali, m. maisuraZis
Targmani, T. niniZis redaqtorobiT, Tb., 2003, 224.
58
tanCevi e., racionalizebuli parlamentarizmi, respublika: saparlamento Tu saprezi-
dento, o. melqaZis redaqtorobiT, Tb., 1996, 38-39.
59
iqve, 40.
60
iqve, 41.
300
lana canava, mTavrobis pasuxismgebloba, rogorc Zalauflebis dabalansebis
meqanizmi xelisuflebis danawilebis sistemaSi
ciis mier, romelic stromis sityvebis Tanaxmad, sxva araferia Tu ara ukmayofilo ka-
nonmdeblebis sasowarkveTili brbo, `snaiperebis~ nairsaxeoba, romlebmac araerTxel
Camoagdes italiis mTavroba.61
interpelaciebis sapasuxod gaCnda ndobis sakiTxi.62 mTavrobas SeuZlia sakuTari
iniciativiT dasvas ndobis sakiTxi. ndobis votumi SeiZleba kabinetis xelSi manipula-
ciis iaraRad gadaiqces, rodesac mTavrobas parlamentSi gamoaqvs arapopularuli ka-
nonproeqti, an undoblobis sakiTxis Tavidan acileba surs.63
61
Strøm K., Parliamentary Government and Legislative Organisation, Parliaments and Majority Rule in
Westeren Europe, edited by Doring H., 75, <http://allman.rhon.itam.mx/~emagar/ep3/rules/doring.
ed.parliamentsAndMajRule1995.pdf>, [30.05.2014].
62
lovo f., parlamentarizmi, n. cqitiSvilisa da m. balavaZis Targmani, v. keSelavas reda-
qtorobiT, Tb., 2005, 100.
63
tanCevi e., racionalizebuli parlamentarizmi, respublika: saparlamento Tu saprezi-
dento, o. melqaZis redaqtorobiT, Tb., 1996, 41.
64
Huber J. D., The Vote of Confidence in Parliamentary Democracies, The American Political Science Review Vol.
90, No. 2, 1996, 269, <http://www.jstor.org/stable/2082884>, [11.09.2008].
65
iqve.
301
samarTlis Jurnali #1, 2014
302
lana canava, mTavrobis pasuxismgebloba, rogorc Zalauflebis dabalansebis
meqanizmi xelisuflebis danawilebis sistemaSi
xasiaTebeli da arc misi organuli formaa. misi azriT, is jer koniunqturuli da Semdeg
Teoriuli xasiaTisaa.71 vinaidan saparlamento mTavroba miCneulia erTiani Zalaufle-
bis sistemad, sadac sakanonmdeblo da aRmasrulebeli Sto iZulebulia warmoadginos
Tanmimdevruli, SeTanxmebuli politika, Teoriulad iTvleba, rom mTavrobis meTauris
uflebamosileba, daSalos parlamenti, saparlamento umravlesobis mier mTavrobis ga-
dayenebis uflebis sapirwonea. `saSineli samsjavros~ es ori meqanizmi, gadayenebisa da
daSlis uflebamosilebebi, aiZulebs sakanonmdeblo da aRmasrulebel xelisuflebas
iyvnen urTierTdamokidebulni. Tumca praqtika, yovelTvis ar miuTiTebs, rom daTxov-
nis uflebis realizacia yvela SemTxvevaSi mimarTulia mTavrobis stabilurobis uz-
runvelyofisken. es xandaxan mTavrobis manipulaciis saSualebaa.72
303
samarTlis Jurnali #1, 2014
304
lana canava, mTavrobis pasuxismgebloba, rogorc Zalauflebis dabalansebis
meqanizmi xelisuflebis danawilebis sistemaSi
Sereul sistemaSi prezidents farTo kompetencia aqvs, maT Soris, mTavrobis for-
mirebis procesSi. prezidenti SearCevs da niSnavs premier-ministrs. premier-ministri,
Tavis mxriv, SearCevs ministrebis kandidaturebs da dasamtkiceblad warudgens prezi-
dents. safrangeTSi parlamentis investitura arc aucilebelia da arc kanoniT dadge-
nili. safrangeTis konstitucia prezidents uflebas aZlevs, daasaxelos premier mi-
nistrobis kandidati ise, rom parlamentis ndoba ar miiRos, premierisa da mTavrobis
wardgena prezidentis gadawyvetilebiT xdeba imis mixedviT, Tu ramdenad surT mas da
premiers parlamentis institutisadmi pativiscemis gamomJRavneba.83 Tumca, praqtikaSi
78
Venice Commission (European Commission for Democracy through Law), Final opinion (No. CDL-AD (2010)
028) on the draft constitutional law on amendments and changes to the constitution of Georgia, <http://www.
venice.coe.int/docs/2010/CDL-AD(2010)028-e.asp>, [04.01.2014].
79
izoria l., saprezidento, saparlamento Tu naxevrad saprezidento? gza demokratiuli
konsolidaciisken, Tb., 2010, 26.
80
Shugart M., Carey J., Presidents and Assemblies: Constitutional Design and Electoral Dynamics, New York,
1992, 23.
81
ruseTis federaciaSi mTavroba konstituciurad pasuxismgebelia rogorc parlamentis,
ise prezidentis winaSe, safrangeTSi ki, konstituciis Tanaxmad, mxolod parlamentis wi-
naSea pasuxismgebeli.
82
Fish S., Stronger Legislatures Stronger Democracies, Journal of Democracy, Vol. 17, No. 1, 2006, 6, <http://www.
europarl.europa.eu/pdf/oppd/Page_8/Stronger_legislature%20_Stronger_democracies.pdf>, [04.01.2014].
83
safrani u., mmarTvelobis principebi: aRmasrulebeli xelisufleba, respublika: sapar-
lamento Tu saprezidento, o. melqaZis redaqtorobiT, Tb., 1996, 184.
305
samarTlis Jurnali #1, 2014
dainerga ndobis miRebis procedura, radgan konstituciis Semdgenels ase surda. mag-
ram 1988-1993 wlebSi es Tavidan iqna acilebuli, radgan mTavroba erovnuli asambleis
umciresobidan iyo da parlamentSi mxolod ZiriTadi sakiTxebis gacxadebiT iqna Semo-
fargluli.84
rCeba STabeWdileba, rom safrangeTis prezidenti garkveulwilad emsgavseba sap-
rezidento respublikis prezidents, romelic Tavisi Sexedulebisamebr arCevs mTavro-
bis wevrebs. miuxedavad amisa, safrangeTis prezidentma miteranma premier-ministrad
mTavari opoziciuri partiis lideri, Siraki, daniSna. ratom moiqca ase miterani, ro-
desac is Tavad axdens mTavrobis formirebis inicirebas? an SekiTxva sxvagvarad rom
daisvas, aSS-Si prezidenti ratom ar moiqca miteranis msgavsad, rodesac demokratebis
mier kontrolirebuli senatis winaSe aRmoCnda? am kiTxvis pasuxia: vis aqvs mTavrobis
daTxovnis ufleba?85 aSS-Si prezidentis kabinetis wevrebis daniSvnaSi monawileobs se-
nati. Tumca, aSS-is prezidentebi mainc axerxeben sakuTari simpaTiebis Sesabamisad daa-
kompleqton kabineti maSinac ki, roca senati opoziciuradaa ganwyobili. magram aSS-Si
kabinetis wevrebis moxsnis ufleba mxolod prezidents aqvs da ara – senats. safrangeT-
Si prezidents ar SeuZlia kabinetis moxsna, magram es SeuZlia asambleas. amitom, rode-
sac safrangeTis prezidenti awydeba opoziciur asambleas, is ufro sustia mTavrobis
formirebis procesSi, vidre aSS-is prezidenti.86 prezidenti inarCunebs mTavrobis da-
saxelebis uflebas, asambleas ki aqvs misi moxsnis iniciativa. sadac mxolod prezidents
SeuZlia mTavrobis daTxovna, kabineti prezidentis survilis Sesabamisad kompleqteba,
xolo sadac mxolod parlaments SeuZlia daTxovna, parlamentis umravlesobis neba do-
minirebs kabinetis formirebis procesSi.87
306
lana canava, mTavrobis pasuxismgebloba, rogorc Zalauflebis dabalansebis
meqanizmi xelisuflebis danawilebis sistemaSi
307
samarTlis Jurnali #1, 2014
6. daskvna
94
hovardi a., gza konstitucionalizmisken, respublika: saparlamento Tu saprezidento,
o. melqaZis redaqtorobiT, Tb., 1996, 45.
95
Elgie R., Moestrup S., Semi-Presidentialism in Central and Eastern Europe, Manchester, 2008, 1.
308
lana canava, mTavrobis pasuxismgebloba, rogorc Zalauflebis dabalansebis
meqanizmi xelisuflebis danawilebis sistemaSi
96
Strøm K., Parliamentary Government and Legislative Organisation, Parliaments and Majority Rule in
Westeren Europe, edited by Doring H., 54-57, <http://allman.rhon.itam.mx/~emagar/ep3/rules/doring.
ed.parliamentsAndMajRule1995.pdf>, [30.05.2014].
309
karlo nikoleiSvili*
1. Sesavali
310
karlo nikolaiSvili, pirobiT vadamde gaTavisuflebis sakiTxis ganmxilveli
adgilobrivi sabWos damoukidebloba da miukerZoebloba
311
samarTlis Jurnali #1, 2014
312
karlo nikolaiSvili, pirobiT vadamde gaTavisuflebis sakiTxis ganmxilveli
adgilobrivi sabWos damoukidebloba da miukerZoebloba
313
samarTlis Jurnali #1, 2014
314
karlo nikolaiSvili, pirobiT vadamde gaTavisuflebis sakiTxis ganmxilveli
adgilobrivi sabWos damoukidebloba da miukerZoebloba
4. damoukidebloba da miukerZoebloba
315
samarTlis Jurnali #1, 2014
4.1. damoukidebloba
30
Secondat Ch., Baron de Montesquieu, The Spirit of the Laws, trans. And ed. Anne M. Cohler, Basia Carolyn
Miller and Harold Samuel Stone, Cambridge: Cambridge University Press, 1992, XI. 6, cit.: Saio a., xe-
lisuflebis TviTSezRudva, konstitucionalizmis Sesavali, m. menaRariSvilis Targ-
mani, red. T. niniZe, Tb., 2003, 268.
31
Svarci h., konstituciuri marTlmsajulebis damkvidreba postkomunistur evropaSi, q.
aleqsiZis Targmani, red. k. kublaSvili, Tb., 2003, 88.
32
treqseli S. (s. j. samersis daxmarebiT), adamianis uflebebi sisxlis samarTlis proces-
Si, v. gogelias, e. lomTaTiZis, e. qarcivaZis, T. ivaniSvilis, n. narindoSvilis Targmani,
saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo, Tb., 2009, 67.
316
karlo nikolaiSvili, pirobiT vadamde gaTavisuflebis sakiTxis ganmxilveli
adgilobrivi sabWos damoukidebloba da miukerZoebloba
33
smiti r. k. m., adamianis saerTaSoriso uflebebi, saxelmZRvanelo, me-2 gamocema, m. ko-
biaSvilis Targmani, red. g. joxaZe, Tb., 2005, 358.
34
treqseli S. (s. j. samersis daxmarebiT), adamianis uflebebi sisxlis samarTlis proces-
Si, v. gogelias, e. lomTaTiZis, e. qarcivaZis, T. ivaniSvilis, n. narindoSvilis Targmani,
Tb., 2009, 74.
35
Malhous v. The Czech Republic, [2001] ECHR, App. no 33071/96, 57.
36
Kadubec v. Slovakia, [1998] ECHR, App. no 27061/95, 57.
37
Lauko v. Slovakia, [1998] ECHR, App. no 26138/95, 64.
38
boxaSvili b., adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos precedentuli samarTali,
Tb., 2004, 237.
317
samarTlis Jurnali #1, 2014
4.1.1. daniSvna
318
karlo nikolaiSvili, pirobiT vadamde gaTavisuflebis sakiTxis ganmxilveli
adgilobrivi sabWos damoukidebloba da miukerZoebloba
319
samarTlis Jurnali #1, 2014
4.1.3. anazRaureba
320
karlo nikolaiSvili, pirobiT vadamde gaTavisuflebis sakiTxis ganmxilveli
adgilobrivi sabWos damoukidebloba da miukerZoebloba
4.1.4. imuniteti
321
samarTlis Jurnali #1, 2014
4.2. miukerZoebloba
322
karlo nikolaiSvili, pirobiT vadamde gaTavisuflebis sakiTxis ganmxilveli
adgilobrivi sabWos damoukidebloba da miukerZoebloba
323
samarTlis Jurnali #1, 2014
striis soflis meurneobis zeda palatis mier ver adasturebda mikerZoebulobis Ta-
obaze gamoTqmul eWvs.71
saqmidan srameki avstriis winaaRmdeg irkveva, rom samosamarTlo funqciis mqone
organos, regionis administraciis, SemadgenlobaSi warmodgenili iyo samxareo mTav-
robis sami sajaro moxele. ringeizenis gadawyvetilebis safuZvelze evropulma sasa-
marTlom kvlav gaimeora, rom sajaro moxeleebis arseboba marTlmsajulebis ganma-
xorcielebel organoSi, TavisTavad ar arRvevs konvencias. Tumca mocemuli saqme gan-
sxvavdeboda winamorbedisagan: qalbatoni sramekis sasargeblod gamotanili pirveli
instanciis gadawyvetileba gasaCivrda regionis administraciaSi. samxareo mTavrobis
warmomadgeneli, romelmac saqmeSi SeiZina mxaris statusi, iyo regionuli administra-
ciis erT-erT sajaro moxeleze ierarqiulad zemdgomi Tanamdebobis piri. aRniSnuli
sajaro moxele ki warmoadgenda mTavar figuras gadawyvetilebis miRebis procesSi.
evropuli sasamarTlos gadawyvetilebiT dairRva konvenciis me-6 muxlis pirveli
punqti: rodesac sasamarTlos Semadgenlobis erT-erTi wevri samsaxurebrivi orga-
nizaciis kuTxiT, movaleobebiT subordinaciul mdgomareobaSia mxaresTan, SesaZloa
gaCndes safuZvliani eWvi mis miukerZoeblobasTan dakavSirebiT.72
adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos gadawyvetilebebi kritikas imsaxu-
rebs. Stefan treqseli marTebulad miuTiTebs, rom `damoukidebloba aRmasrulebeli
xelisuflebisagan ar aris uzrunvelyofili, rodesac sajaro moxeleebi, romlebic
Cveulebriv administraciuli organos interesebiT xelmZRvaneloben, uecrad miu-
kerZoebeli mosamarTlis rangSi aRmoCndebian~.73 xelisuflebaTa danawilebis sistema
moiazrebs wess, rom xelisuflebis erTi Stos warmomadgeneli piri ar SeiZleba imav-
droulad iyos meoris Semadgeneli nawili.74
saqarTvelos konstituciis 86-e muxlis mesame punqtis Tanaxmad, `mosamarTlis
Tanamdeboba SeuTavsebelia nebismier sxva TanamdebobasTan da anazRaurebad saqmiano-
basTan, garda pedagogiuri da samecniero moRvaweobisa. mosamarTle ar SeiZleba iyos
politikuri partiis wevri, monawileobdes politikur saqmianobaSi~. imave debulebas
imeorebs saerTo sasamarTloebis Sesaxeb saqarTvelos organuli kanonis 39-e muxli.
saqarTvelos sasjelaRsrulebisa da probaciis saministros adgilobrivi sab-
Wos tipuri debulebis mesame muxli gansazRvravs organos dakompleqtebis wess. adgi-
lobrivi sabWo Sedgeba xuTi wevrisagan, romelic aerTianebs sasjelaRsrulebisa da
probaciis saministros an sasjelaRsrulebis departamentis centraluri aparatis,
sajaro samarTlis iuridiuli piris arasapatimro sasjelTa aRsrulebisa da proba-
ciis erovnuli saagentos, arasamTavrobo organizaciis, adgilobrivi TviTmmarTve-
lobis da iusticiis umaRlesi sabWos TiTo warmomadgenels. cxadia, rom wevrebs aqvT
71
Ringeisen v. Austria, [1976]ECHR, App. no2614/65, 95, 97.
72
Sramek v. Austria, [1984] ECHR, App. no 8790/79, 41-42.
73
treqseli S. (s. j. samersis daxmarebiT), adamianis uflebebi sisxlis samarTlis proces-
Si, v. gogelias, e. lomTaTiZis., e. qarcivaZis, T. ivaniSvilis, n. narindoSvilis Targmani,
saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo, Tb., 2009, 81.
74
Saio a., xelisuflebis TviTSezRudva, konstitucionalizmis Sesavali, m. menaRariSvi-
lis Targmani, red. T. niniZe., Tb., 2003, 110.
324
karlo nikolaiSvili, pirobiT vadamde gaTavisuflebis sakiTxis ganmxilveli
adgilobrivi sabWos damoukidebloba da miukerZoebloba
4.2.2. acileba
325
samarTlis Jurnali #1, 2014
326
karlo nikolaiSvili, pirobiT vadamde gaTavisuflebis sakiTxis ganmxilveli
adgilobrivi sabWos damoukidebloba da miukerZoebloba
80
Hauschildt v. Denmark, [1989] ECHR, App. no 10486/83, 43, 50-52.
81
saqarTvelos sasjelaRsrulebis, probaciisa da iuriduli daxmarebis sakiTxTa mini-
stris 2010 wlis 28 oqtombris №151-e brZaneba `saqarTvelos sasjelaRsrulebisa da
probaciis saministros adgilobrivi sabWoebis raodenobis, teritoriuli gansjado-
bisa da adgilobrivi sabWos tipuri debulebis damtkicebis Sesaxeb~, pirveli muxli.
82
zepiri mosmenis gareSe gadawyvetileba #01/13-001, 2013 wlis 28 Tebervali, arasrul-
wlovanTa saqmeebis ganmxilveli adgilobrivi sabWo.
83
iqve.
327
samarTlis Jurnali #1, 2014
5. daskvna
328
laSa fanCuliZe*
1. Sesavali
329
samarTlis Jurnali #1, 2014
1
saqarTvelos sagadasaxado kodeqsi, muxli 227.
330
laSa fanCuliZe, administraciuli da sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis gamijvnis
sakiTxi sabaJo samarTaldarRvevisaTvis
2
Драганова В. Г., Рассалова М. М., Таможное право, Закон и право, М., 2011, 124.
3
saqarTvelos sagadasaxado kodeqsi, muxli 162.
331
samarTlis Jurnali #1, 2014
332
laSa fanCuliZe, administraciuli da sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis gamijvnis
sakiTxi sabaJo samarTaldarRvevisaTvis
333
samarTlis Jurnali #1, 2014
334
laSa fanCuliZe, administraciuli da sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis gamijvnis
sakiTxi sabaJo samarTaldarRvevisaTvis
Zvirfasi liToni aris nebismieri saxis oqro, vercxli, platina, aseve, paladiumi
nebismier mdgomareobaSi – nedleuli, Senadnobebi, naxevarfabrikatebi, laboratori-
uli WurWeli da instrumentebi, qimiuri naerTebi, jarTi da narCenebi.15
Zvirfasi liTonis jarTad miiCneva liTonis meoradi nedleuli, romelic gan-
kuTvnilia sawarmoo gadamuSavebisaTvis da romelic warmoiSveba liTonis warmoebis
an meqanikuri damuSavebis procesSi, aseve liTonis is nakeTobebi, romlebic gamousa-
degaria im daniSnulebiT gamosayeneblad, risTvisac isini Seiqmna gatexvis, gacveTis
meqanikuri, qimiuri dazianebis an sxva mizezTa gamo.16
Zvirfasi liTonebis aRricxva xdeboda saqarTvelos kanoniT `Zvirfasi liTo-
nebisa da Zvirfasi qvebis saxelmwifo kontrolis, analizisa da dadamRvis Sesaxeb~,
romlis mixedviTac Zvirfasi liTonebis aRricxvas awarmoebda finansTa saministros
Zvirfasi liTonebis da Zvirfasi qvebis zedamxedvelobis departamenti. 2005 wlis 01
ianvramde Zvirfasi liToniT da Zvirfasi liTonis jarTiT vaWroba saWiroebda licen-
zias, ris gamoc aRniSnuli saqmianobiT dakavebuli pirebi valdebuli iyvnen, ewarmo-
ebinaT Zvirfasi liTonebis, Zvirfasi qvebis da nawarmis, agreTve warmoebis procesSi
warmoqmnili jarTisa da narCenebis raodenobisa da wonis aRricxva.
saxelmwifo, kerZod finansTa saministro, Zvirfasi liTonebis nawarmis sinjiT
moniSvnisas iyenebda damRas. damRas saWiroebda 375-ze meti sinjis oqros nawarmi. 830-
ze meti sinjis vercxlis nawarmi, 950-ze meti sinjis platinis nawarmi, 500-ze meti sin-
jis paladiumis nawarmi. araZvirfasi liToniT, inertuli masiT mTlianad dafaruli
an SeRebili nawarmi ar saWiroebda dadamRvas. sinjSi igulisxmeba Zvirfasi liTonebis
14
ix. <http://rs.ge/Default.aspx?sec_id=4845&lang=1&newsid=2507>, [28.04.2014].
15
saqarTvelos kanoni `Zvirfasi liTonebisa da Zvirfasi qvebis saxelmwifo kontrolis,
analizisa da dadamRvis Sesaxeb~, muxli 2.
16
mTavrobis dadgenileba Savi anda feradi liTonebis jarTis da Savi anda feradi
liTonebis narCenis eqsportis momsaxurebis tarifis odenobisa da gadaxdis wesis
gansazRvris Taobaze, muxli 1.
335
samarTlis Jurnali #1, 2014
336
laSa fanCuliZe, administraciuli da sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis gamijvnis
sakiTxi sabaJo samarTaldarRvevisaTvis
ssk-is 214-e muxlis pirveli, xolo nivTis gansakuTrebiT didi odenobis sabaJo Rire-
bulebis SemTxvevaSi ssk-is 214-e muxlis me-2 nawiliT.
2014 wlis 14 marts sabaJo gamSveb punqtze „yazbegi” ruseTis mxridan Semosul
somxeTis moqalaqe g.s.-s bargis daTvalierebisas 71,8 grami oqros nakeToba aRmouCi-
nes. saqonlis Rirebulebam Seadgina 3576,4 lari.
2014 wlis imave dRes sabaJo gamSveb punqtze „yazbegi” ruseTis mxridan Semosul
azerbaijanis moqalaqe a.s.-s bargis daTvalierebisas 94,15 grami oqros nakeToba aRmo-
uCines. saqonlis Rirebulebam Seadgina 3667,9 lari.
zemoaRniSnul or magaliTSi oqros nakeTobebis gatana xdeboda malulad, magram
sabaJo Rirebuleba ar aRemateboda 5000 lars, ris gamoc ssk-is 214-e muxlis SeniSvnis
mixedviT saxeze ar gvaqvs danaSaulis Semadgenloba. somxeTis moqalaqe g.s. sagadasaxa-
do kodeqsis 289-e muxlis me-10 nawilis mixedviT dajarimda 3576,4 lariT, xolo azer-
baijanis moqalaqe a.s. – 3667,9 lariT.
Tumca, rodesac oqros sabaJo Rirebuleba aRemateba 5000 lars, saxeze aris dana-
Saulis Semadgenloba, kerZod, 2014 wlis 08 Tebervals sabaJo gamSveb punqtze „yazbe-
gi” ruseTis mxridan Semosul ruseTis moqalaqes g.e.-s bargis daTvalierebisas 427,46
grami oqros nakeToba aRmouCines. saqonlis Rirebulebam Seadgina 26551,02 lari da igi
malulad iyo Semotanili, ris gamoc mas brali waredgina saqarTvelos ssk-is 214-e mux-
lis me-2 nawiliT.21 Tumca zemoaRniSnul samive magaliTSi unda damdgariyo sisxlissa-
marTlebrivi pasuxismgebloba, radgan, rogorc aRiniSna, Zvirfasi liTonis Semotanis
wesi gansazRvrulia mxolod „fizikuri piris sabaJo deklaraciis Sesaxeb” saqarTve-
los finansTa ministris brZanebaSi, xolo 214-e muxlis me-3 nawilSi ar aris saubari
didi odenobiT nivTis Semotanaze. 214-e muxlis me-3 nawilis mixedviT, Tundac 0,1 gra-
mi oqrosgan da vercxlisgan an Tundac 1 larad Rirebuli Zvirfasi liTonisagan dam-
zadebuli saiuveliro nakeTobis Semomtanic unda daisajos ssk-is 214-e muxlis me-3
nawiliT.
aRniSnuli praqtika ewinaaRmdegeba ssk-is 214-e muxlis definicias, radgan ssk-
is 214-e muxlis SeniSvnaSi aRniSnuli zRvari exeba moZravi nivTis sabaJo Rirebulebas
mxolod pirvel da me-2 nawilebisaTvis, radgan moZravi nivTis did da gansakuTrebiT
did odenobebze saubari mxolod am nawilebSia.
gamodis, rom ssk-is 214-e muxlis me-3 nawilSi miTiTebuli saqarTvelos sabaJo
sazRvarze Zvirfasi liTonisagan dazadebuli saiuveliro nakeTobis an nakeTobis
jarTis wesis darRveviT gadatana an gadmotana ubralod ar gamoiyeneba praqtikaSi.
amis mizezi aris is, rom 2005 wlis 01 ianvridan Zvirfasi liTonis aRricxva aRar warmo-
ebs, radgan „Zvirfasi liTonebisa da Zvirfasi qvebis saxelmwifo kontrolis, analizi-
sa da dadamRvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni Zaladakargulad iqna cnobili, ris gamoc
saWiroa ssk-is 214-e muxlis me-3 nawilSi cvlilebebis Setana da am definiciis amoReba.
Sesabamisad, rodesac ssk-is 214-e muxlis SeniSvniT gaTvaliswinebul zRvars ar
gadaaWarbebs Zvirfasi liTonis gadmotana an gadatana, pirs sisxlissasamarTlebrivi
pasuxismgebloba ar daekisreba. mas daekisreba administraciuli pasuxismgebloba.22
21
ix. <http://rs.ge/Default.aspx?sec_id=4845&lang=1&newsid=2909>, [27.04.2014].
22
saqarTvelos sagadasaxado kodeqsis 289-e muxli.
337
samarTlis Jurnali #1, 2014
338
laSa fanCuliZe, administraciuli da sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis gamijvnis
sakiTxi sabaJo samarTaldarRvevisaTvis
339
samarTlis Jurnali #1, 2014
31
saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris 2001 wlis 26 mar-
tis brZaneba №132/n: saqarTvelos teritoriaze radiaciuli usafrTxoebis normebis
damtkicebis Sesaxeb, muxli 1.
32
2010 wlis 24 dekemberis saqarTvelos mTavrobis dadgenileba №397: saqarTvelos sa-
sazRvro gamtar punqtebSi, aeroportebSi, navsadgurebsa da sazRvao sivrceSi birT-
vul da radioaqtiur nivTierebaTa aRmoCenisas gangaSze erToblivi moqmedebis wesis
damtkicebis Sesaxeb, muxli 2.
33
saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris 2001 wlis 26 mar-
tis brZaneba №132/n: saqarTvelos teritoriaze radiaciuli usafrTxoebis normebis
damtkicebis Sesaxeb, muxli 2.
34
lekveiSvili m., Todua n., gvenetaZe n., mamulaSvili g., saqarTvelos sisxlis samarTlis
kerZo nawilis komentarebi, 1-li wigni, Tb., 2014, 546.
35
ix. <http://www.civil.ge/geo/article.php?id=14673>, [27.04.2014].
340
laSa fanCuliZe, administraciuli da sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis gamijvnis
sakiTxi sabaJo samarTaldarRvevisaTvis
sacavad mimarTulia ssk-is 214-e muxlis pirveli nawili, romelic iTvaliswinebs pasu-
xismgeblobas didi odenobiT moZravi nivTis saqarTvelos sabaJo sazRvarze gadatana
an gadmotanisaTvis, rac sruliad sakmarisia.
Tu pirvel jgufs mikuTvnebuli radiaqtiuri nivTierebebi saqarTvelos sazR-
varze sabaJo wesis darRveviT iqneba Semotanili, unda moxdes maTi sabaJo Rirebule-
bis dadgena, ris Semdegac moZravi nivTis didi odenobiT ssk-is 214-e muxlis SeniSvniT
gaTvaliswinebuli zRvaris gadaWarbebis SemTxvevaSi piri unda daisajos ssk-is 214-e
muxlis pirveli nawiliT. xolo aRniSnuli zRvaramde sabaJo Rirebulebis dadgenis
SemTxvevaSi, piri unda daisajos sagadasaxado kodeqsiT saqarTvelos sazRvarze sa-
baJo wesis darRveviT nivTis gadatana an gadmotanisaTvis gamovlenili xerxis mixed-
viT.36
341
samarTlis Jurnali #1, 2014
342
laSa fanCuliZe, administraciuli da sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis gamijvnis
sakiTxi sabaJo samarTaldarRvevisaTvis
343
samarTlis Jurnali #1, 2014
46
saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris brZaneba №82/n,
saSiSi qimiuri nivTierebebis saxelmwifo eqspertizisa da saxelmwifo gamocdis wesisa
da proceduris Sesaxeb, muxli 5.
47
iqve, muxli 9.
48
ix. <http://www.supremecourt.ge/files/upload-file/pdf/sisxli-2008-3-uni.pdf>, [01.05.2014].
49
ix. <http://www.heretifm.com/?2/3576/&fl=Y2FsZW5kYXIuMjAxMy4wNi4z> ,[28.04.2014].
344
laSa fanCuliZe, administraciuli da sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis gamijvnis
sakiTxi sabaJo samarTaldarRvevisaTvis
50
saqarTvelos parlamentis dadgenileba saqarTvelos respublikis teritoriaze nar-
Cenebis tranzitisa da importis Sesaxeb, muxli 2; aseve, saqarTvelos sasazRvro gam-
tar punqtebSi birTvul da radiaqtiur nivTierebaTa aRmoCenisas gangaSze erToblivi
moqmedebis wesis damtkicebis Sesaxeb. 2010 wlis 24 dekemberis saqarTvelos mTavrobis
dadgenileba № 397, muxli 2.
51
saqarTvelos kanoni `saqarTvelos saxelmwifo sazRvris Sesaxeb~, muxli 2. aseve, 2010
wlis 24 dekemberis saqarTvelos mTavrobis dadgenileba №397. saqarTvelos sasaz-
Rvro gamtar punqtebSi, aeroportebSi, navsadgurebsa da sazRvao sivrceSi birTvul
da radioaqtiur nivTierebaTa aRmoCenisas gangaSze erToblivi moqmedebis wesis damt-
kicebis Sesaxeb, muxli 2.
52
saqarTvelos kanoni `saqarTvelos saxelmwifo sazRvris Sesaxeb~, muxli 2.
345
samarTlis Jurnali #1, 2014
346
laSa fanCuliZe, administraciuli da sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis gamijvnis
sakiTxi sabaJo samarTaldarRvevisaTvis
347
samarTlis Jurnali #1, 2014
348
laSa fanCuliZe, administraciuli da sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis gamijvnis
sakiTxi sabaJo samarTaldarRvevisaTvis
65
saqarTvelos kanoni `saSiSi qimiuri nivTierebebis Sesaxeb~, muxli 24.
66
iqve, muxli 25.
67
konvencia `plastikuri feTqebadi nivTierebebis niSandebis Sesaxeb~ maTi gamovlenis
mizniT, muxli 4.
68
giuaSvili n., doliZe a., zeikiZe l., legaSvili i. da sxvebi, saqarTvelos qimiuri pro-
fili, Tb., 2009, 13.
69
sagadasaxado kodeqsis 289-e muxli.
70
ZabuniZe g., iaraRis Sesaxeb, Tb., 2004, 34.
349
samarTlis Jurnali #1, 2014
350
laSa fanCuliZe, administraciuli da sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis gamijvnis
sakiTxi sabaJo samarTaldarRvevisaTvis
351
samarTlis Jurnali #1, 2014
motanis SemTxvevebi. gamodis, rom erTi pistoletis gadatana an gadmotana imave saf-
rTxis Semcvelia sazogadoebrivi usafrTxoebisaTvis, rogoric masobrivi ganadgure-
bis iaraRis SemTxvevaSi. magaliTad, 2013 wlis 03 seqtembers sasazRvro gamSveb punqt
„sarfis~ teritoriaze TurqeTis moqalaqe S.h.-s sabaJo daTvalierebisas aRmoaCnda
cecxlsasroli iaraRi SARSILMAZ T1102-11R01398, erTi mWidiTa da 25 vazniT. aRniSnuli
gamo mas brali waredgina saqarTvelos ssk-is 214-e muxlis me-4 nawiliT.81
ujobesi iqneba am normaSi cvlilebis Setana da cecxlsasroli iaraRis amoReba,
radgan am normaSi moqceulia iseTi nivTebi, romlebic gansakuTrebul safrTxes uqmni-
an sazogadoebriv uSiSroebas. cecxlsasroli iaraRis saqarTvelos sazRvarze sabaJo
wesebis darRveviT Semotana unda gadavides TavSi `danaSauli sazogadoebrivi uSiSro-
ebisa da wesrigis winaaRmdeg~. sisxlis samarTlis kodeqsis ssk-is 262-e muxli calke
awesebs pasuxismgeblobas saqarTveloSi narkotikuli saSualebis ukanonod gadatana
an gadmotanaze. magaliTad: 2014 wlis 19 aprils sabaJo gamSvebi punqtis, „vales” teri-
toriaze TurqeTidan momaval ruseTis moqalaqes m.a.-s bargis daTvalierebisas narko-
tikuli da fsiqotropuli nivTierebebis Semcveli preparatebi: CETACODEINE – 52 abi,
PHENAZEPAM – 9 abi, LEXOTAN – 5 abi aRmouCines. aseve, 2014 wlis 18 aprils sasazRvro
gamSveb punqt „wiTeli xidis~ teritoriaze azerbaijanis moqalaqe S.s.-s narkotikuli
nivTierebis Semcveli preparati MABRON RETARD – 20 abi aRmoaCnda. gamovlenili
samarTaldarRvevebis masalebi gadagzavnil iqna Sss samcxe-javaxeTis samxareo mTavar
sammarTveloSi.82 aRniSnuli faqtis gamo piri daisjeba 262-e muxliT.
analogiurad unda iyos cecxlsasroli iaraRis SemTxvevaSic. dRes moqmedi ka-
noniT, cecxlsasroli iaraRis SemotanisTvis piri daisjeba ssk-is 214-e muxlis me-4
nawiliT, romlis sanqcia aris xuTidan rva wlamde. masobrivi ganadgurebis iaraRis Se-
motanis SemTxvevaSic piri daisjeba aseve xuTidan rva wlamde vadiT, rac arasworia.
cecxlsasroli iaraRi Semotana ver Seuqmnis sazogadoebriv usafrTxoebas iseT saf-
rTxes, rogorc saqarTvelos sazRvarze masobrivi ganadgurebis iaraRis ukanonod Se-
motana, ris gamoc cecxlsasroli iaraRis ukanono Semotanis gansazRvra unda moxdes
`sazogadoebrivi uSiSroebisa da wesrigis winaaRmdeg mimarTul danaSaulTa~ TavSi,
ris Semdegac aRniSnuli faqtis gamo sanqcia mniSvnelovnad unda Semcirdes.
81
ix. <http://rs.ge/Default.aspx?sec_id=4845&lang=1&newsid=2678>, [27.04.2014].
82
ix. <http://rs.ge/Default.aspx?sec_id=4845&lang=1&newsid=2962>, [28.04.2014].
352
laSa fanCuliZe, administraciuli da sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis gamijvnis
sakiTxi sabaJo samarTaldarRvevisaTvis
353
samarTlis Jurnali #1, 2014
4. daskvna
354
laSa fanCuliZe, administraciuli da sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis gamijvnis
sakiTxi sabaJo samarTaldarRvevisaTvis
355
samarTlis Jurnali #1, 2014
94
saqarTvelos kanoni `SeiaraRebis, samxedro teqnikisa da ormagi daniSnulebis produq-
ciis saeqsporto da saimporto kontrolis Sesaxeb~, muxli 1.
356
Temur cqitiSvili*
1. Sesavali
357
samarTlis Jurnali #1, 2014
358
Temur cqitiSvili, samarTlebrivi sikeTis dacva, rogorc safrTxis
Semqmneli deliqtebis dasjadobis legitimaciis safuZveli
359
samarTlis Jurnali #1, 2014
360
Temur cqitiSvili, samarTlebrivi sikeTis dacva, rogorc safrTxis
Semqmneli deliqtebis dasjadobis legitimaciis safuZveli
361
samarTlis Jurnali #1, 2014
362
Temur cqitiSvili, samarTlebrivi sikeTis dacva, rogorc safrTxis
Semqmneli deliqtebis dasjadobis legitimaciis safuZveli
nons safuZvlad udevs. xolo, sisxlis samarTlis kanonis funqcia damnaSavis dasjaa.
Tumca, es ar gamoricxavs sisxlis samarTlis dacviT funqcias.
bindingis TvalsazrisiT, samarTlebrivi sikeTe, rogorc normiT daculi realu-
ri mdgomareoba, aris rogorc sxeulebrivi, ise arasxeulebrivi (magaliTad, Tavisuf-
leba), romlebic realurad SeiZleba daziandes an dairRves. amgvarad, samarTlebrivi
sikeTis xelyofa aris realur samarTlebriv sikeTeze asaxuli xelyofis Sedegi, rome-
lic Sedegis umarTlobad iwodeba.33
rodesac vsaubrobT samarTlebriv sikeTeze, rogorc normiT dacul realur
mdgomareobaze, unda ganimartos, ra igulisxmeba realobis cnebaSi. realobis cneba
moiazrebs realuri arsis cnebas, romelic arsis cnebaze SedarebiT SezRuduli mo-
culobisaa. realuri arsi arsis erT-erTi sferoa, magram „igi meti konkretulobiT
xasiaTdeba da moicavs mxolod imas, rac droSi imyofeba, rac moZraobs, icvleba. arsis
cneba ki masTan SedarebiT ufro farTocaa da abstraqtulic“.34 realuri arsis aseTi
gansazRvreba saSualebas gvaZlevs, erTmaneTisgan ganvasxvaoT idealuri da realuri.
arsis ori ZiriTadi sfero arsebobs. esenia – realuri da idealuri arsi.35
S. nucubiZe erTmaneTisgan ganasxvavebs arss da amgvarad-yofnas. Tumca, misi
TvalsazrisiT, araviTari arsi ar arsebobs amgvarad-yofnis gareSe.36 misi Sexedule-
biT, amgvarad-yofnaSi ganamdvildeba arsis romelime mxare. amgvarad-yofnaSi vlinde-
ba is, rac arsiT aris moculi. arsi amgvarad-yofnis Sefasebaa.37 amgvarad, arsi aris
„arsze meti“. yoveli arsebuli Seicavs „arsze mets“.38 amgvarad-yofna arss konkretu-
lobiT aRemateba.
n. hartmani realuri arsis kriteriumad droSi arsebobas Tvlis. misi Tvalsaz-
risiT, realuria is, rac garkveuli drois monakveTSi arsebobs, icvleba, moZraobs da
warmavalia. realuri moicavs yovelives, rac individualurobisa da droulobis Zi-
riTad momentebs amJRavneben. yoveli realuri droSia moqceuli.39 xolo, idealuri
droSi ar arsebobs. igi sayovelTao da aucilebeli bunebisaa.40 idealuri, ise rogorc
realuri, yofierebis saxea. magram, realuri grZnobadi aRqmis, xolo idealuri gone-
biT moazrebis obieqtia.41
imis gaTvaliswinebT, rom idealuri arsic icvleba, SeiZleba daiSvas, rom is dro-
Si arsebobs. magram, idealuri arsis cvalebadoba ar niSnavs imas, rom is droSi arse-
33
Graul E., Abstrakte Gefährdungsdelikte und Präsumtionen im Strafrecht, Berlin, 1991, 43.
34
avaliani s., mecnieruli ontologia da filosofiuri Teologia, Tb., 2012, 42.
35
avaliani s., mecnieruli ontologia, Tb., 1994, 41.
36
nucubiZe S., WeSmariteba da Semecnebis struqtura, Sromebi, II, Tb., 1979, 91.
37
iqve, 92.
38
iqve, 96.
39
Hartmann N., Der Aufbau der realen Welt, Grundriss einer allgemeinen kategorologie, II Auflage, Meisen-
heim am Glan, 1949, 64. miTiTebulia: TevzaZe g., nikolai hartmanis ontologiis kritika,
Tb., 1967, 90; hartmani n., ontologiis axali gzebi, g. TevzaZis Targmani, Tb., 1997, 34;
avaliani s., mecnieruli ontologia, Tb., 1994, 41.
40
Hartmann N., Zur Grundlegung der Ontologie, I Auflage, Berlin und Leipzig, 1935, 244, 268, cit.: Tevza-
Ze g., nikolai hartmanis ontologiis kritika, Tb., 1967, 98.
41
erqomaiSvili v., filosofia, Tb., 1998, 75-77.
363
samarTlis Jurnali #1, 2014
364
Temur cqitiSvili, samarTlebrivi sikeTis dacva, rogorc safrTxis
Semqmneli deliqtebis dasjadobis legitimaciis safuZveli
365
samarTlis Jurnali #1, 2014
366
Temur cqitiSvili, samarTlebrivi sikeTis dacva, rogorc safrTxis
Semqmneli deliqtebis dasjadobis legitimaciis safuZveli
367
samarTlis Jurnali #1, 2014
romlis matarebeli calkeuli pirovneba an pirTa erToba SeiZleba iyos.60 misi moZR-
vrebis mixedviT, samarTlebrivi sikeTe ar aris qmedebis SemadgenlobiT gaTvaliswi-
nebuli Sedegis identuri. Sedegis umarTloba gulisxmobs qmedebis realuri obieqtis
xelyofas an misTvis safrTxis Seqmnas.61 ieSeki samarTlebriv sikeTes da qmedebis obi-
eqts mijnavs erTmaneTisgan. Tu samarTlebrivi sikeTe idealuri Rirebulebaa, qmede-
bis obieqti realuri arsis sferos ganekuTvneba.
ieSekis Tvalsazriss samarTlebriv sikeTeze safuZvlad daedo platonis moZR-
vreba idealebze.62 aRniSnuli debulebis Tanaxmad, samarTlebrivi sikeTe aris mara-
diuli, maSasadame, ucvleli idea. idea aragrZnobadia, romelsac adamiani TvaliT ver
xedavs.63 platonis TvalsazrisiT, Tu grZnobadi sagnebi cvalebadia, ideebi, rogorc
aragrZnobadi, ucvleli.64
ieSekis msgavsad, samarTlebriv sikeTes idealur Rirebulebad miiCneven sxva av-
torebic, romlebic aRniSnaven, rom samarTlebrivi sikeTe idealuri sagania, romel-
Ta xelyofa an gadafaseba calkeul danaSaulebriv qmedebaTa meSveobiT SeuZlebelia.
SesaZlebelia mxolod maTi mniSvnelobis ugulebelyofa da, aqedan gamomdinare, saf-
rTxis Seqmna.65 warmodgenili Tvalsazrisi ar SeiZleba marTebulad CaiTvalos. rode-
sac saubaria samarTlebrivi sikeTis ara xelyofis, aramed misTvis mxolod safrTxis
Seqmnis SesaZleblobaze, bunebrivia, Cndeba kiTxva: ramdenad SesaZlebelia safrTxe
Seeqmnas im samarTlebriv sikeTes, romlis xelyofac SeuZlebelia? safrTxis Seqmna
xom xelyofis SesaZleblobis Seqmnas gulisxmobs da, Tu sikeTis xelyofa SeuZlebe-
lia, aqedan SeiZleba daskvna, rom misTvis safrTxis Seqmnac SeuZlebeli iqneba. saf-
rTxe SeiZleba imas Seeqmnas, risi xelyofac SeiZleba.
ieSekis debulebis sawinaaRmdegod gamoiTqva mosazreba, rom, sisxlis samarTlis
amocana ar aris cnebebis dacva. kanoni gamoicema ara cnebis, aramed realobis dasaca-
vad.66 aRniSnuli TvalsazrisiT, Tu samarTlebrivi sikeTe ganimarteba rogorc idea-
luri, ararealuri Rirebuleba, maSin igi sisxlissamarTlebriv dacvas ar saWiroebs,
ramdenadac misi, rogorc maradiulis da waruvalis, kauzaluri xelyofa SeuZlebe-
lia.67 SeiZleba kauzaluri xelyofa imis, rac realuria. magaliTad, Tu samarTlebriv
sikeTes – sicocxles gavigebT rogorc idealur Rirebulebas, misi xelyofa an mis-
Tvis safrTxis Seqmna SeuZlebeli iqneba. SeuZlebelia cnebis kauzaluri xelyofa an
misTvis safrTxis Seqmna. SeuZlebelia sicocxle, rogorc cneba, mokvdes an janmrTe-
loba, rogorc cneba, daziandes. yvelaferi, rac aramaterialurad anu idealurad ar-
60
Jescheck H. H., Weigend T., Lehrbuch des Strafrechts, AT, 5. Aufl., Berlin, 1996, 257.
61
iqve, 257.
62
platonis ideebze ix. baqraZe k., wereTeli s., gujabiZe p., kilaZe v., WeliZe m., nemsaZe m.,
filosofiis istoria, Tb., 1962, 49-56.
63
wereTeli s., narkvevebi filosofiis istoriaSi, pirveli tomi, antikuri filosofia,
Tb., 1973, 315.
64
iqve, 318.
65
Sax W., „Tatbestand“ und Rechtsgustverletzung, JZ 1976, 432.
66
Kargl W., Friedenssicherung durch Strafrecht, Teleologische Strafrechtfertigung am Beispiel der Tötungsde-
likte, Archiv für Rechts- und Sozialphilosophi, 1996, 492.
67
Hefendel R., Kollektive Rechtsgüter im Strafrecht, Köln, Berlin, Bonn, München, 2002, 29.
368
Temur cqitiSvili, samarTlebrivi sikeTis dacva, rogorc safrTxis
Semqmneli deliqtebis dasjadobis legitimaciis safuZveli
369
samarTlis Jurnali #1, 2014
370
Temur cqitiSvili, samarTlebrivi sikeTis dacva, rogorc safrTxis
Semqmneli deliqtebis dasjadobis legitimaciis safuZveli
371
samarTlis Jurnali #1, 2014
372
Temur cqitiSvili, samarTlebrivi sikeTis dacva, rogorc safrTxis
Semqmneli deliqtebis dasjadobis legitimaciis safuZveli
373
samarTlis Jurnali #1, 2014
374
Temur cqitiSvili, samarTlebrivi sikeTis dacva, rogorc safrTxis
Semqmneli deliqtebis dasjadobis legitimaciis safuZveli
bas eqvemdebareba.93 Rirebuleba aris is, rac unda iyos, rogorc ideali, romelic rea-
lurSi yofnis Rirsia.94 maSasadame, jerarsi Rirebulebis, idealis arsebobis formaa.95
marTalia, Rirebuleba mizania, magram sxva RirebulebebTan mimarTebiT SeiZleba saSu-
alebad mogvevlinos.96 Rirebulebani qmnian RirebulebaTa wesrigs, sadac erTi Rire-
buleba `maRalia~, xolo meore `dabali~.97
Rirebuleba samarTlis normis mizania. Tu samarTlis normis mizania sicocxlis,
janmrTelobis, garemos dacva, Rirebulebac maT (sicocxle, janmrTeloba, garemo) em-
Txveva.98 sisxlissamarTlebrivi norma gansazRvravs qcevis wess, romelic Sesabamisi
miznis miRwevas emsaxureba. amdenad, sisxlissamarTlebrivi norma RirebulebiT msje-
lobas gulisxmobs.99
samarTlis normis mizania rogorc Rirebuleba, ise samarTlebrivi sikeTis dac-
va, magram, garkveuli sxvaoba arsebobs samarTlebriv sikeTesa da Rirebulebas Soris.
sityvaTxmarebaSi samarTlebriv sikeTesa da Rirebulebas Soris mkafio zRvaris gav-
leba ar xdeba da cnebebis doneze xSirad xdeba maTi gamoyeneba identuri mniSvnelo-
biT. Tu samarTlebrivi sikeTe konkretulia, Rirebuleba ufro abstraqtuli xasia-
Tisaa.100 Rirebulebis idea konkretulobas mTlianad moklebulia.101 Tumca, sikeTeze
filosofiur literaturaSi gansxvavebuli mosazrebac arsebobs.
90
Roxin C., Strafrecht, AT, Band I, 4. Aufl., München, 2006, 33, § 2, 65.
91
Röhl K., Röhl H., Allgemeine Rechtslehre, Ein Lehrbuch, 3. Aufl., Köln. München, 2008, 272.
92
SuSanaSvili g., Rirebulebis idealisturi gagebis kritika, Tb., 1987, 50.
93
SuSanaSvili g., zneobrivi Rirebulebis specifika, Tb., 1980, 9.
94
naWyebia g., sisxlis samarTlis mecnierebis meTodologiuri anbani, Tb., 2006, 67.
95
Джиоев О.И., Природа исторической необходимости, Тб., 1967, 121.
96
SuSanaSvili g., Rirebulebis idealisturi gagebis kritika, Tb., 1987, 43.
97
xubua g. samarTlis Teoria, Tb., 2004, 92; SuSanaSvili g., Rirebulebis idealisturi ga-
gebis kritika, Tb., 1987, 41.
98
Röhl K., Röhl H., Allgemeine Rechtslehre, Ein Lehrbuch, 3. Aufl., Köln. München, 2008, 272.
99
tyeSeliaZe g., Rirebulebis problema da samarTali, `sabWoTa samarTali~, 1981, №2, 19.
100
Röhl K., Röhl H., Allgemeine Rechtslehre, Ein Lehrbuch, 3. Aufl., Köln. München, 2008, 272.
101
avaliani s., ontologia da aqsiologia, krebulSi: filosofiuri Ziebani, krebuli meo-
re, Tb., 1998, 21.
375
samarTlis Jurnali #1, 2014
102
hegeli, gonis filosofia, n. naTaZis Targmani, Tb., 1984, 296.
103
iqve, 294.
104
SuSanaSvili g., Rirebulebis idealisturi gagebis kritika, Tb., 1987, 49.
105
kanti, zneobis metafizikis dafuZneba, l. ramiSvilis Targmani, Tb., 2013, 97.
106
g. TevzaZes „sikeTe“ (“Gut”) naTargmni aqvs rogorc „qoneba“, rac ar aris swori, TevzaZe
g., germanuli neokantianelobis Semecnebis Teoria, Tb., 1963, 209, 220. germanuli “Gut”
qarTulad unda Targmniliyo rogorc `sikeTe~.
107
TevzaZe g., germanuli neokantianelobis Semecnebis Teoria, Tb., 1963, 220; burjaliani
a., samarTlis filosofia, Tb., 2012, 136.
108
TevzaZe g., iqve, 217.
109
Rickert H., Der Gegenstand der Erkenntnis, Tübingen, 1915, cit.: TevzaZe g., germanuli neokantia-
nelobis Semecnebis Teoria, Tb., 1963, 209.
110
TevzaZe g., germanuli neokantianelobis Semecnebis Teoria, Tb., 1963, 242.
111
tyeSeliaZe g., Rirebulebis problema da samarTali, `sabWoTa samarTali~, 1981, №2, 17.
376
Temur cqitiSvili, samarTlebrivi sikeTis dacva, rogorc safrTxis
Semqmneli deliqtebis dasjadobis legitimaciis safuZveli
377
samarTlis Jurnali #1, 2014
378
Temur cqitiSvili, samarTlebrivi sikeTis dacva, rogorc safrTxis
Semqmneli deliqtebis dasjadobis legitimaciis safuZveli
379
samarTlis Jurnali #1, 2014
128
ix. Anastasopoulou I., Deliktstypen zum Schutz kollektiver Rechtsgüter, München, 2005, 65.
129
gaupatiurebas e. w. materialur SemadgenlobaTa ricxvs miakuTvnebs n. Todua. ix. wignSi:
lekveiSvili m., Todua n., mamulaSvili g., sisxlis samarTlis kerZo nawili, wigni I, me-5
gamocema, Tb., 2014, 196. marTebulad uTiTebs zogierTi mecnieri, rom gaupatiureba e. w.
formalur Semadgenlobas miekuTvneba. ix. wulaia z., sisxlis samarTali, kerZo nawili,
pirveli tomi, Tb., 2000, 179; goTua z., pasuxismgebloba gaupatiurebisaTvis, Tb., 1994,
7; Уголовное право, Общая и особенная части, 2-е издание, Под общей редакцией Журавлева М. П.
и Никулина С.И., М., 2008, 382. seqsualur deliqtebs abstraqtuli safrTxis deliqtebis
nairsaxeobad miiCneven germanul sisxlis samarTlis literaturaSi. ix. Arzt/Weber/Hein-
rich/Hilgendorf, Strafrecht, BT, Lehrbuch, 2. Aufl., Bielefeld, 2009, 297, §10 4.
130
Anastasopoulou I., Deliktstypen zum Schutz kollektiver Rechtsgüter, München, 2005, 65.
131
Rengier R., Strafrecht, BT II, Delikte gegen die Person und die Allgemeinheit, 13. Aufl., München, 2012, §
18, 1; Anastasopoulou I., Deliktstypen zum Schutz kollektiver Rechtsgüter, München, 2005, 65.
380
Temur cqitiSvili, samarTlebrivi sikeTis dacva, rogorc safrTxis
Semqmneli deliqtebis dasjadobis legitimaciis safuZveli
381
samarTlis Jurnali #1, 2014
10. daskvna
132
ix. Anastasopoulou I., Deliktstypen zum Schutz kollektiver Rechtsgüter, München, 2005, 65.
133
iqve, 66.
382
veronik Sampei despla*
383
samarTlis Jurnali #1, 2014
4
TA Salon an Sampani, 1996 wlis 18 ivnisi, batoni Tieriqomi, asociacia `moqmedeba~, q. re-
imsi.
5
nanti, 2006 wlis 31 maisi, b-ni mismiti. unda aRiniSnos, rom Sesabamis ganCinebaSi saxelmwi-
fo sabWo daeTanxma, mensis urbanul sazogadoebas ufleba hqonda moewyo `droebiTi
saabato~ `sajaro wesrigis interesebis gaTvaliswinebiT, kerZod ki janmrTelobisa da
keTildReobis interesebis gaTvaliswinebiT, magram saxelmwifo sabWom moiTxova, rom
uzrunvelyofili yofiliyo `satarifo pirobebis dacva, sarwmunoebis mimarT konsti-
tuciiT dadgenili neitralitetis principis pativiscemis moTxovnidan gamomdinare~.
saxelmwifo sabWo, 2011 wlis 19 ivlisi, urbanuli sazogadoeba, moTx. №313518.
6
limoJi, 2009 wlis 24 dekemberi, b-niJernari, 2010, 738.
7
Tumca, xazi unda gaesvas, rom 1905 wlis kanoni dakonkretda 1960 wlis kanoniT, romelic
skolebSi religiuri dResaswaulebis Catarebis nebarTvas iZleoda, mxolod skolis
Senobis gareT. dResac moqmedebs wesi, rom kviraSi erTi dRe (oTxSabaTi) gamoyofilia
imisTvis, rom moswavleebi gaTavisufldnen skolebidan da ojaxebs saSualeba hqondeT,
aRasrulon sakuTari religiuri kultebi.
384
veronik Sampei displa, saerooba da religiuri Tavisufleba safrangeTSi: im kanonidan
gamomdinare, romlis Tanaxmadac ikrZaleba mTliani saxis dafarva sajaro sivrceSi
385
samarTlis Jurnali #1, 2014
386
veronik Sampei displa, saerooba da religiuri Tavisufleba safrangeTSi: im kanonidan
gamomdinare, romlis Tanaxmadac ikrZaleba mTliani saxis dafarva sajaro sivrceSi
387
samarTlis Jurnali #1, 2014
388
veronik Sampei displa, saerooba da religiuri Tavisufleba safrangeTSi: im kanonidan
gamomdinare, romlis Tanaxmadac ikrZaleba mTliani saxis dafarva sajaro sivrceSi
ti, romelic yvelafris miuxedavad, rCeba normatiuli Zalis gareSe – erovnulma asam-
bleam miiCnia, rom „aucilebelia saeroobis principi mTlianad gavrceldes im pirebze,
romlebic TanamSromloben sajaro samsaxurTan, iseve rogorc socialuri, samedici-
no-socialuri seqtoris kerZo struqturebTan da romlebsac akisriaT sajaro misia,
garda `wminda sakuTriv~ religiuri dawesebulebebisa“.
imavdroulad, akrZalva mocemuli momentisTvis ar unda exebodes politikuri
arCevnebis kandidatebs, romlebic jer ar aurCeviaT da sajaro moxelis statusi ar Se-
uZeniaT. amrigad, saxelmwifo sabWom CaTvala, rom regionaluri arCevnebis siis gada-
cemisas, prefeqtis mier kanonis darRveva ar momxdara imis gamo, rom erT-erTi kandi-
dati islamur TavSals atarebda.14
389
samarTlis Jurnali #1, 2014
16
2008 wlis 4 dekembris ganaCenSi Dogru c. France, n. 27058/05.
17
2009 wlis 30 ivnisis ganaCenSi X c. France, n. 53563/08.
390
veronik Sampei displa, saerooba da religiuri Tavisufleba safrangeTSi: im kanonidan
gamomdinare, romlis Tanaxmadac ikrZaleba mTliani saxis dafarva sajaro sivrceSi
2009 wlis zamTarSi sajaro gaxda musulmanuri TavSalis tarebis winaaRmdeg ka-
nonis proeqti, romelic sazogadoebis, politikosebisa da iuristebis farTo ganxil-
vis sagnad iqca. eqspertebi gamoqvamdnen dasabuTebul SiSs, rom arsebuli saxiT kanon-
proeqtis miReba gaxdeboda adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos mier safrange-
Tis dasjis sababi. eqsperTa umravlesoba miiCnevda, rom kanonproeqti winaaRmdegobaSi
modioda adamianis uflebaTa dacvis evropul konvenciasTan diskriminaciuli bunebi-
sa da religiis Tavisuflebis uflebis aSkara xelyofis safuZvliT.
2010 wlis 26 ianvars kanonproeqtis Sesaxeb moxseneba gadaegzavna erovnuli asam-
bleis prezidents, romelmac 2010 wlis 11 maiss miiRo rezolucia radikaluri qmede-
bebis Sesaxeb respublikuri Rirebulebebis pativsacemad. erovnuli asamblea:18
1. miiCnevs, rom qalebsa da mamakacebs Soris Tanasworuflebianobisa da TiToeu-
li adamianis pativisa da Rirsebis dacvis ufleba avaldebulebs safrangeTis respub-
likas, ganaxorcielos radikaluri qmedebebi, romelTa Sorisac aris TavSalis tare-
bis akrZalvis aucilebloba, raTa daculi iyos respublikis Rirseba.
2. amtkicebs, rom rwmenis, azris gamoxatulebis Tavisuflebis uflebis dacva ar
unda ewinaaRmdegebodes sajaro interesebs.
3. sajarod aRiarebs Rirsebis, Tavisuflebis, Tanasworobisa da Zmobis principe-
bis mimarT erTgulebas.
4. acxadebs mzadyofnas, rom iqneba garanti qalebsa da mamakacebs Soris Tanaswo-
robis uzrunvelsayofad da diskriminaciis winaaRmdeg.
5. aucileblad miiCnevs, rom yvela saWiro saSualeba iqnes gamoyenebuli im qale-
bis dacvis uzrunvelsayofad, romlebic zewolasa da Zaladobas ganicdian, kerZod ki,
iZulebulni arian ataron musulmanuri TavSali“.19
yvela zemoxsenebuli deklarirebuli valdebulebidan gamomdinare, respublikis
prezidenti da mTavroba iZulebuli gaxda, mieRo imgvari kanoni, romelic ar iqneboda
aSkarad diskriminaciuli. amgvarad, evropuli sasamarTlos mxridan safrangeTis da-
danaSaulebis safrTxis Tavidan acilebis mizniT, gamosavali SeTavazebuli iqna pro-
18
<www.assamblee.nationale.fr/13/ta/ta0459.asp>.
19
<www.assamblee.nationale.fr/13/ta/ta0459.asp>.
391
samarTlis Jurnali #1, 2014
392
veronik Sampei displa, saerooba da religiuri Tavisufleba safrangeTSi: im kanonidan
gamomdinare, romlis Tanaxmadac ikrZaleba mTliani saxis dafarva sajaro sivrceSi
22
adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo, 2010 wlis 23 Tebervali, Ahmet Arslan et autres c.
Turquie, n. 41135/98.
23
www.assembly.coe.int; www. coe.int/commissionner/Viewpoints/100308_fr.asp
* Tsu iuridiuli fakultetis asistent-profesori, samarTlis doqtori (Paris OUEST
Nanterre la Defense-is universiteti), Paris I Panthéon-Sorbonne-is universitetis sajaro
samarTlis magistri.
393
niklas lumani
394
niklas lumani, operaciuli daxuruloba da struqturuli kavSiri:
samarTlis sistemis diferencireba
395
samarTlis Jurnali #1, 2014
II
axla ki mzad varT daviwyoT Cveni gza samarTlis sistemiT, anu, mzad varT Sev-
xvdeT pirvel winaaRmdegobas. pirveli moulodneloba isaa, rom zogadi sistemebis
doneze operaciuli daxurulobis cnobili protagonistebi mkacrad uaryofen mis
gamoyenebas socialur sistemebTan mimarTebiT. hainc fon foersters es idea Sokis-
5
ix. zogadad: Ferdinand de Saussure, Course in General Linguistics (Charles Bally & Albert Sechehaye
eds., Roy Harris trans.), 1983.
6
Jacques Derrida, Writing and Difference (Alan Bass trans.), 1978, 154-68.
7
George S. Brown, Laws of Form, 1979.
8
gansakuTrebulad es STambeWdavi neologizmi unda uwyobdes xels gadaWarbebuli
molodinebis Seqmnas, rac Semdgom advilad baTildeba. polemikisaTvis, magaliTad, ix.:
Bernd Marin, Contracting without Contracts – Economic Policy Concentration by Autopoietic Regimes be-
yond Law? (European University Institute, Working Paper No. 87/287), 1987.
396
niklas lumani, operaciuli daxuruloba da struqturuli kavSiri:
samarTlis sistemis diferencireba
9
hainc fon foersterma es Sexeduleba interviuSi gamoxata: Généalogies de l’auto-organisa-
tion, in: Cahiers du centre de recherches et d’études appliques, Vol. 8, 1985, 263.
10
ix.: Humberto R. Maturana, Biologie der Sozialität, in: Delfin, Band 5, 1985, 6.
11
aSkaraa is politikuri mizezebic, romelTa Tanaxmadac aRniSnuli idea miuRebelia.
maturana erTxel SeewinaaRmdega ideas, romlis mixedviTac socialuri sistema, maga-
liTad, Cile pinoCetis mmarTvelobis dros, axdens individebis warmoebasa da kvlav-
warmoebas Tavisi struqturisa da procesebis meSveobiT.
12
TiTqmis hegelis citataa. hegeli mas uwodebs „die finstere Innerlichkeit des Gedankes“. Georg W.
F. Hegel, Vorlesungen über die Ästhetik, in: Werke, Band 13, 1970, 18.
13
ix.: Arthur J. Jacobson, Autopoietic Law: The New Science of Niklas Luhmann, in: Michigan Law Review,
Vol. 87, 1989, 1647, 1683. Sdr.: Christophe Grzegorczyk, Système juridique et réalité: Discussion de la
théorie autopoiétique du droit, in: Paul Amselek & Christophe Grzegorczyk (eds.), Controverses autour de
l’ontologie du droit, 1989, 179, Semdegi komentariT: Gunther Teubner, How the Law Thinks: Toward a
Constructivist Epistemology of Law, in: Law & Society Review, Vol. 23, 1989, 727, 739-41.
14
Arthur J. Jacobson, Autopoietic Law: The New Science of Niklas Luhmann, in: Michigan Law Review, Vol.
87, 1989, 1647, 1684.
397
samarTlis Jurnali #1, 2014
15
ix.: Jean-Pierre Dupuy, On the Supposed Closure of Normative Systems, in: Gunther Teubner (ed.), Autopoi-
etic Law: A New Approach to Law and Society, 1988, 51, am problemisaTvis samarTlis sistemas-
Tan dakavSirebiT.
16
Johann G. Fichte, Grundlage der gesamten Wissenschaftslehre, in: Ausgewählte Werke, Band 1, 1964, 1-3.
17
ix.: George S. Brown, Laws of Form, 1979, 56-57, 69-76.
18
renate maincs, gamonaklisis saxiT, uyvars Semaxsenos, rom ar arsebobs subieqti sxeu-
lisa da gonis gareSe. namdvilad ara, magram ramdenadac SeuZlebelia yvela bioqimiuri,
neirofsiqologiuri, fizikuri da sxva saxis aqtivobis CaTvla komunikaciuri proce-
sebis nawilad (kavSirad? safexurad?), aucilebelia subieqtTa gamoricxva. sakiTxavia,
Tu ratom da rogor moxerxdes individTa seriozuli aRiareba.
19
ix.: Benny Shanon, Metaphors for Language and Communication, in: Revue international de systémique, Vol.
3, 1989, 43. ix. aseve: Terry Winograd & Fernando Flores, Understanding Computers and Cognition: A New
Foundation for Design, 1986.
398
niklas lumani, operaciuli daxuruloba da struqturuli kavSiri:
samarTlis sistemis diferencireba
399
samarTlis Jurnali #1, 2014
III
400
niklas lumani, operaciuli daxuruloba da struqturuli kavSiri:
samarTlis sistemis diferencireba
401
samarTlis Jurnali #1, 2014
25
ix.: Neil MacCormick, Legal Reasoning and Legal Theory, 1978 (romelic am daxvewili pozitiv-
isturi midgomisaTvis axal saxels gvTavazobs – „samarTlis institucionaluri Teo-
ria“).
26
ix.: H.L.A. Hart, The Concept of Law, 1961.
27
Tavad epistemologiamac unda aRiaros, rom dauSvebelia referirebis problemis aR-
reva WeSmaritebis problemasTan da rom ar arsebobs definiciuri kavSirebi realobis,
azris da WeSmaritebis cnebebs Soris, rogorc amas venis wre miiCnevda.
28
es, rasakvirvelia, ar gulisxmobs imas, rom yovelive, ubralod, SemTxveviTobis sakiTx-
ia. SegviZlia aseve gavixsenoT, rom zogierT sazogadoebaSi, maRali donis politikur
sakiTxTa konteqstSic, miRebulia quaesetio iuris. am mxriv cnobili iyo romis respublika.
29
ix.: Niklas Luhmann, Communication about Law in Interaction Systems, in: K. Knorr-Cetina & V. Cicourel
(eds.), Advances in Social Theory and Methodology: Toward an Integration of Micro- and Macro-Sociologies,
1981, 234.
402
niklas lumani, operaciuli daxuruloba da struqturuli kavSiri:
samarTlis sistemis diferencireba
30
amasTan dakavSirebiT vawydebiT „istoriul skolas“ da, kerZod, fridrix karl fon sav-
inis, romlisTvisac samarTlis normis gonivruli formulireba SesaZlebelia mxolod
maSin, Tu amgvari norma praqtikaSi moiZebneba. Friedrich C. von Savigny, System des heutigen
römischen Rechts, 1840, 14. unda aRvniSnoT, rom samarTlis sistemis autopoieturi dax-
uruloba mxolod maSinaa SesaZlebeli, Tu saxezea sakmarisi preadaptaciuri winsvla,
gamocdileba davis mogvarebaSi, sanimuSo saqmeebi da a.S. saerTo samarTalTan dakav-
SirebiT ix: Sir Matthew Hale, A History of the Common Law of England (photo. reprint 1987), 1713 (sa-
dac erTmaneTisgan gamijnulia samarTlis moqmedebis sakiTxi da normanuli dapyrobis
legitimuroba, rogorc misi saTave).
31
Dig. 50.17.144 (Paulus, Ad Edictum 62) („ara yvelaferi, rac kanonieria, aris Rirseuli“).
32
ix.: Neil MacCormick, Why Cases Have Rations and What These Are, in: Laurence Goldstein (ed.), Precedent
in Law, 1987, 155, 166-182.
403
samarTlis Jurnali #1, 2014
ven, rom Zieba „samarTlis gareT arsebuli mizezebisa“ aris „marTlacda ... aucilebeli
samarTlisaTvis“.33 ra saxis importic ar unda igulisxmon gare mimarTebebidan, es mi-
marTebani Sinagani operaciebis aspeqtebia. sistemam unda izrunos Tavis Tavze.
IV
33
David Lyons, Justification and Judicial Responsibility, in: California Law Review, Vol. 72, 1984, 178, 186,
188 (sadac moyvanilia Semdgomi gansxvavebani „am daskvnis naklebi paradoqsulobisT-
vis“).
34
da SegviZlia davamatoT, rom amgvari suraTi SesaZloa Candes pirveli rigis damkvirve-
belTa doneze, magram ara CvenTvis – ara damkvirveblebisTvis, romlebic am damkvirve-
blebs akvirdebian.
35
ix.: Roger Smith & Brian Wynne (eds.), Expert Evidence: Interpreting Science in the Law, 1989.
36
es braian vinis terminia. Brian Wynne, Establishing the Rules of Laws: Constructing Expert Authority,
in: Roger Smith & Brian Wynne (eds.), Expert Evidence: Interpreting Science in the Law, 1989, 52.
37
mecnierebis sistemaSi gansazRvruloba/ganusazRvrelobis sakiTxis gansxvavebuli da-
muSavebis Sesaxeb, ix.: Brian L. Campbell, Uncertainty as Symbolic Action in Disputes Among Experts,
in: Smith & Brian Wynne (eds.), Expert Evidence: Interpreting Science in the Law, 1989, 429; Susan L. Star,
Scientific Work and Uncertainty, in: Social Study of Science, Vol. 15, 1985, 391.
404
niklas lumani, operaciuli daxuruloba da struqturuli kavSiri:
samarTlis sistemis diferencireba
38
dRes ukve kargad viciT, rom es didwilad fiqciuri istoria iyo. magaliTad, ix.: Ulrich
Falk, Ein Gelehrter wie Windscheid: Erkundungen auf den Feldern der sogenannten Begriffsjurisprudenz,
1989.
39
ix.: Roscoe Pound, Mechanical Jurisprudence, in: Columbia Law Review, Vol. 8, 1908, 605.
40
ix.: Roscoe Pound, Jurisprucence, 3, 1959. igi wers: „samarTlis sistema marTlwesrigis miznebs
aRwevs (1) calkeuli individualuri, sajaro da socialuri interesebis aRiarebiT; (2)
im farglebis dadgeniT, romlebSiac es interesebi unda iqnes aRiarebuli da amoqmede-
buli Sesabamisi samarTlebrivi gankargulebebiT...“ iqve, gv. 16. Sesabamisad, zogierTi
(Tu yvela?) interesi rCeba dacvis gareSe, an sulac CaxSobilia. mocemuli pozitiuri /
negatiuri gansxvaveba SesaZloa, rasakvirvelia, arc iyos deducirebuli interesebi-
dan, rogorc aseTi, rameTu cudi interesebic interesebia. Teoria, romelic interesebs
eqskluziurad akvirdeba, ver gamoimuSavebs am gansxvavebisTvis karg mizezebs, garda
imisa, rom Tqvas – samarTlis sistemas aqvs interesi ganasxvaos daculi da daucveli
interesebi. ix.: Philipp Heck, Gesetzesauslegung und Interessenjurisprudenz, 1914, reprinted in: Philipp
Heck, Das Problem der Rechtsgewinnung, 1968, 102; Benjamin Cardozo, The Nature of the Juridical Process,
1921, 112 („erT-erTi yvelaze fundamenturi interesi isaa, rom samarTali iyos erTiani
da miukerZoebeli“).
41
ix.: Antonio Carcaterra, Intorno ai bonae fidei iudicia, 1964; Yan Thomas, La langue du droit romain: Pro-
blèmes et méthodes, in: Archives de philosophie du droit, Vol. 19, 1974, 103 (sadac am sakiTxis ufro
daxvewili semiotikuri analizia moTxovnili).
405
samarTlis Jurnali #1, 2014
42
ix.: Humberto R. Maturana, Erkennen: Die Organisation und Verkörperung von Wirklichkeit: Ausgewählte
Arbeiten zur biologischen Epistemologie, 1982, 143-45, 243-44, 251-52; Humberto R. Maturana & Francis-
co Varela, El arbol del conocimiento, 1984, 49-53, 64, 154-55.
406
niklas lumani, operaciuli daxuruloba da struqturuli kavSiri:
samarTlis sistemis diferencireba
407
samarTlis Jurnali #1, 2014
VI
408
niklas lumani, operaciuli daxuruloba da struqturuli kavSiri:
samarTlis sistemis diferencireba
409
samarTlis Jurnali #1, 2014
fruitio) gverdiT, moicva aseve gankargvis uflebac (dispositio). igive daujereblobebma mo-
axdina xelSekrulebis institutis saxecvlileba da ganzogadeba; xelSekruleba ro-
mis samoqalaqo samarTlis yvelaze mniSvnelovani samarTlebrivi gamogoneba iyo, rac
uzrunvelyofda iuridiul instruments ara marto mimdinare davebis gadasawyvetad,
aramed maT dasaregulireblad da asarideblad. stratifikaciidan, romelic uZrav qo-
nebas efuZneba, funqcionaluri diferencirebisken gardamaval periodSi sazogadoe-
bam ganaviTara saWiroebani, motivebi da legitimacia sakuTrebis gamoyenebis fargle-
bisa da samarTlebrivad damcavi SesaZlo xelSekrulebebis farglebis gazrdisaTvis.
sasamarTloTa xelmisawvdomobis SezRudva, rac uzrunvelyofili iyo kontinenturi
evropisa da saerTo samarTlis tradiciebis mier da risTvisac Sesabamisad gamoiye-
neboda cnebebi actio da writ, gaqra da bolos – inglisSi mxolod mecxramete saukuneSi
– xelSekrulebani iuridiuli Zalis mqoned CaiTvala maTi „ganxilvis“ gareSec, kerZo
nebis safuZvelze.52
sakuTrebisa da xelSekrulebis Tanamedrove cnebebi ar axdens samarTlisa da
ekonomikis sistemebis integrirebasa Tu dediferencirebas. rogorc struqturuli
kavSiris meqanizmebi, isini uzrunvelyofen am sistemaTa ormxriv iritacias da zegav-
lenas axdenen, xangrZlivi perspeqtiviT, orive sistemaSi struqturul ganviTarebaTa
bunebriv dinebaze. kerZod, regulaciuri mdgomareoba gulisxmobs am kavSirs da iye-
nebs mas, rogorc orive sistemaSi politikuri intervenciis mediums da amas axorci-
elebs sakuTrebisa da xelSekrulebis gamoyenebis Tavisuflebis donis kidev erTxel
SezRudviT.
Tu samarTlisa da politikis sistemaTa kavSiris paralelur meqanizms moviZi-
ebT, mas konstituciis formiT aRmovaCenT – Tanamedrove gagebiT – romelic revo-
luciuri moZraobebidan iwyebs aRmocenebas meTvramete saukunis meore naxevris gan-
mavlobaSi.53 istoriuli inovacia, samarTlebrivi formebis mutacia, ganpirobebuli
iyo konkretuli politikuri garemoebebiT da im SesaZleblobebiT, romlebsac isini
iZlevian konceptualur variaciaTa instrumentuli gamoyenebisaTvis.54 amas xeli Se-
uwyo „saxelmwifos“ Tanamedrove cnebam, romelic gulisxmobs politikuri da samar-
Tlebrivi „suverenitetis“ mTlianobas. aRniSnuli mTlianoba arTulebs gansxvavebis
danaxvas, magram politikuri da samarTlebrivi sistemebi gancalkevebuli, operaciu-
52
saerTo samarTlis sistemisaTvis, ix.: Patrick S. Atiyah, The Rise and Fall of Freedom of Contract,
1979; Morton J. Horwitz, The Transformation of American Law, 1780-1860, 1977; Max Rheinstein, Die
Struktur des vertraglichen Schuldverhältnisses im anglo-amerikanischen Recht, 1932; Alfred W. B. Simpson, A
History of Common Law of Contract: The Rise of the Action of Assumpsit, 1975; Eike von Hippel, Die Kon-
trolle der Vertragsfreiheit nach anglo-amerikanischem Recht: Zugleich ein Beitrag zur Considerationslehre,
1963. kontinentze, nudum pactum aRiarebul iqna ufro adre da problema mdgomareobda
xelSekrulebebTan dakavSirebiT saxelmwifo intervenciis dozis SemcirebaSi „merkan-
tilisturi“ politikis konteqstSi. ix.: Dieter Grimm, Soziale, wirtschaftliche und politische Vor-
aussetzungen der Vertragsfreiheit, in: Recht und Staat der bürgerlichen Gesellschaft, 1987, 165.
53
ufro dawvrilebiTi ganxilvisaTvis, ix.: Niklas Luhmann, Verfassung als evolutionäre Errungen-
schaft, in: Rechtshistorisches Journal, Band 9, 1990, 176.
54
magaliTad, ix.: Terence Ball & John G. A. Pocock (eds.), Conceptual Change and the Constitution, 1988;
Terence Ball et al. (eds.), Political Innovation and Conceptual Change, 1989.
410
niklas lumani, operaciuli daxuruloba da struqturuli kavSiri:
samarTlis sistemis diferencireba
411
samarTlis Jurnali #1, 2014
VII
412
niklas lumani, operaciuli daxuruloba da struqturuli kavSiri:
samarTlis sistemis diferencireba
VIII
413
samarTlis Jurnali #1, 2014
64
ix.: Ferdinand de Saussure, Course in General Linguistics (Charles Bally & Albert Sechehaye eds., Roy Har-
ris trans.), 1983.
65
ix.: Torsten Eckhoff & Nils K. Sundby, Rechtssysteme: Eine systemtheoretische Einführung in die Rechtsthe-
orie, 1988, 41. mimaCnia, rom samarTlis TeoretikosTa umravlesoba gaiziarebda am Sexed-
ulebas imis gaucnobiereblad, Tu ras gulisxmobs mocemul SemTxvevaSi kavSiri „da“
– normebi da moqmedebebi.
66
ix.: Heinz von Foerster, Principles of Self-Organization – In a Socio-Managerial Context, in: Hans Ulrich &
Gilbert J.B. Probst (eds.), Self-Organization and Management of Social Systems: Insights, Problems, Doubts
and Questions, 1984, 2, 8-10.
414
niklas lumani, operaciuli daxuruloba da struqturuli kavSiri:
samarTlis sistemis diferencireba
415
saxelmZRvanelo principebi avtorTaTvis
moTxovnebi statiis avtorTa mimarT
1. avtorTa wre
2. statiis moculoba
3. Sinaarsobrivi moTxovnebi
416
saxelmZRvanelo princi pebi avtorTaTvis
bi; marjvena mxares unda darCes 4 sm siganis mindori. TiToeuli gverdi unda dainom-
ros gverdis bolos, marjvena mxares.
naSromis struqturulad Camoyalibeba unda moxdes ara marto Sesabamisi Tavebi-
saTvis numeraciis miniWebiT, aramed gansaxilveli sakiTxebis dasaTaurebiT. stati-
is Tavebad, qveTavebad da qveqveTavebad dayofisas gamoyenebul unda iqnes arabuli
ricxvebi. mag.: 1.; 1.1.; 1.1.1. da a.S., calke unda gamoiyos Sesavali da daskvna.
teqsti, ZiriTadad, unda gadmoices III pirSi, avtori sakuTari poziciis dasafiqsi-
reblad maqsimalurad unda moeridos I pirSi Txrobas.
statias ar daerTvis gamoyenebuli literaturis sia (wyaroebi ganTavsebulia
sqolioebSi).
417
samarTlis Jurnali #1, 2014
418
saxelmZRvanelo princi pebi avtorTaTvis
419
pasuxismgebeli gamocemaze naTia CitaSvili