You are on page 1of 96

irina samsonia, filologi irina samsonia

daamTavra iv. javaxiSvilis saxelo-


bis Tbilisis saxelmwifo univer-
sitetis filologiis fakulteti,

wigniereba
klasikuri enebis ganyofileba.
2008-2011 wlebSi muSaobda erovnu-
li saswavlo gegmebisa da Sefaseb-
is centrSi qarTuli enisa da literaturis jgufis
xelmZRvanelad. 2011-2012 wlebSi iyo saqarTvelos
ganaTlebisa da mecnierebis saministros zogadi ga-
naTlebisa da erovnuli saswavlo gegmebis ganviTare- maswavleblis saxelmZRvanelo
bis departamentis saxelmwifo enebis jgufis xelmZ-
Rvaneli. 2012 wlidan dRemde muSaobs gamocdebis
erovnul centrSi qarTuli enisa da literaturis
jgufis xelmZRvanelad. aqvs pedagogiuri gamocdile-
ba. aswavlida qarTuli enasa da literaturas, aseve
laTinur enas me-6 saavtoro skolaSi.
irina samsonia

wigniereba
maswavleblis saxelmZRvanelo

Tbilisi 2013
proeqti ,,axali SesaZleblobebi saganmanaTleblo saWiroebis mqone
bavSvebs“ dafinansebulia evrokavSirisa da Ria sazogadoebis institu-
tis mier da xorcieldeba samoqalaqo ganviTarebis institutis, asocia-
cia zekarisa da marneulis axalgazrduli centris mier.
publikaciaSi gamoTqmuli mosazrebebi SeiZleba ar gamoxatavdes ev-
rokavSirisa da Ria sazogadoebis institutis mosazrebebs.

Project “New Opportunities for Educationally Deprived Children” was made


possible by the support of European Union and Open Society Institute. Project
is implementing by the Civic development Institute, Association “Zekari” and
Marneuli Youth Center.
The contents of this publication do not necessarily reflect the views of European
Union and Open Society Institute

avtori: irina samsonia


recenzenti: simon janaSia
dizainer-damkabadonebeli: ekaterine wiqariSvili

sakonsultacio sabWo
anTaZe ia
boWoriSvili manana
gorgoZe sofio
mosiaSvili Tamar

wignis SeqmnaSi gansakuTebuli wvlili Seitanes samoqalaqo ganviTre-


bis institutis TanamSromlebma, ganaTlebis eqspertebma, romlebmac
SeimuSaves ganaTlebis meore Sansis qarTuli modeli.

ideis warmatebiT ganxorcielebis procesSi aqtiurad monawileobd-


nen:
baqraZe maia
TofaZe qeTevan
kobalaZe qeTevan
korZaZe ekaterine
papava paata
samsonia irina
Wanturia Tamar

daibeWda gamomcemloba mwignobari


Tbilisi, 2013

© samoqalaqo ganviTarebis instituti, 2013

ISBN 978-9941-0-5318-4
sarCevi

Sesavali........................................................................................................ 5
misaRwevi Sedegebis CarCo................................................................... 7
mimarTuleba: wera.................................................................................11
sityvebis wakiTxva.................................................................................14
rogor vaswavloT moswavleebs sityvebis wakiTxva?...........16
Tavisuflad kiTxva...............................................................................17
rogor vaswavloT Tavisuflad kiTxva?.....................................18
leqsikis daufleba...............................................................................22
rogor davexmaroT moswavleebs leqsikis dauflebaSi?.. 23
wakiTxulis gaazreba............................................................................29
rogor vaswavloT wakiTxulis gaazreba?.................................30
motivacia...................................................................................................36
gamoyenebuli literatura..............................................................94
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

Sesavali

saerTaSorisod aRiarebuli standartis mixedviT, kiTxvis


adreul etapze gamoyofen xuT ZiriTad komponents, romlebic
gadamwyvet rols asruleben kiTxvis procesSi:
• fonologiuri cnobiereba gulisxmobs sityvis akusti-
kuri xatis Semadgeneli umciresi erTeulebis - bgerebis
anu fonemebis -gacnobierebasa da maTi gamoyenebis unars.
fonologiuri cnobierebis Tanamdevi unarebia, magali-
Tad, sityvebis marcvlebad da bgerebad daSla, ageba
Tu tramsformireba, marcvlebisa Tu mTliani sityvebis
gariTmva da a.S.
• anabanuri principis gageba, anu moswavlea cnobierebs,
rom TiToeul bgeras Seesabamebamisi grafikuli gamoxat-
uleba - aso. asoebi ki qmnian konkretul sityvebs.
sityvebis wakiTxvisas da warmoTqmisas mkiTxveli iyen-
ebs swored anbanuri principis codnas, anu amoicnobs
asoebs, romlebic konkretul bgerebs Seesabameba.
• Tavisuflad kiTxva gulisxmobs Zaldautanebeli, avtoma-
turi kiTxvis unars, mTliani sityvebis amocnobas erTi
SexedviT, dekodirebis gareSe. Tuki aseTmkiTxvels mo-
vusmenT, advilad SevamCnevT, rom misi metyvelebis tempi
da intonacia odnavac ar arisxelovnuri.
• leqsikis daufleba gulisxmobs sityvebis (leqsikuri
erTeulebis) srulyofilad gagebisa da gamoyenebis un-
arsrogorc zepirmetyvelebaSi, aseve kiTxvisa da weris
dros.
• wakiTxulis gaazreba kiTxvis ZiriTadi mizania. igi Tavis
TavSi moicavs rTul kognitur procesebs, romlebic ex-
mareba mkiTxvels, azri gamoitanos wakiTxulidan, kiTxvis
procesSive daafiqsiros misTvis gaugebari an rTulad
gasagebi adgilebi da gamoiyenos saTanado strategiebi
am xarvezebis aRmosafxvrelad.
Tumca kiTxvaSi problemebis mqone mozrdili mkiTxvelebi-
sTvis prioritetebi cotaTi gansxvavebulia. fonologiuri
cnobiereba da anbanuri principis gageba SedarebiT maRal

5
irina samsonia

klasebSi wignierebis unarebis swavlebaSi arsebiTi mniSvnelo-


bis mqone komponentebad ar miiCneva, radgan mozrdil asakSi
TiTqmis yvela, Tundac kiTxvaSi Zalian sust moswavleebs, iS-
viaTi gamonaklisis garda, sityvebis wakiTxva mainc SeuZliaT.
Tuki maT mainc sWirdebaT daxmareba am mimarTulebiT, um-
jobesia amisTvis gamoviyenoTe.w. „sityvebis swavleba“, rac,
anabanuri principis swavlebasTan SedarebiT ufro rTuli un-
arebis gamomuSavebas gulisxmobs.
xuTi mTavari komponenti, romlebic safuZvlad udevs kiTx-
vis unaris ganviTarebas,ase gamoiyureba swavlebis adreul da
Semdgom etapebze:

me-3 klasis CaTvliT   me-4 klasidan zemoT


fonologiuri cnobiereba sityvebis swavleba
anbanuri principis gageba Tavisuflad kiTxva
Tavisuflad kiTxva leqsikis daufleba
leqsikis daufleba wakiTxulis gaazreba
wakiTxulis gaazreba motivacia

rogorc vxedavT, am CamonaTvalSi aRar gvxvdeba fonolo-


giuri cnobiereba da anbanuri principis gageba, magram mas
daemata motivaciis komponenti. kiTxvaSi warmatebis misaRw-
evad umniSvnelovanesi faqtoria motivacia. mozrdil mkiTxve-
lebSi swored misi nakleboba an ararseboba aferxebs kiTxvis
unaris ganviTarebis process.
kiTxvis unarebis ganviTarebis mizniT maswavlebeli unda
daakvirdes TiToeul moswavles swavlebis yvela etapze da
gamoavlinos,zemoT CamoTvlilidan romel komponentSi sWird-
eba mas gansakuTrebuli daxmareba. swored amaze unda iyos da-
mokidebuli, gakveTilze romel komponentebze gaamaxvilebs
yuradRebas maswavlebeli. zogierT moswavles SesaZloa yvela
am komponentSi sWirdebodes daxmareba, zogs ki mxolod moti-
vaciis problema uSlides xels swavlaSi. arian moswavleebi,
romlebic uSecdomod kiTxuloben, magram ver axerxeben wak-
iTxulis gaazrebas, risi mizezic SeiZleba leqsikis gagebis
unaris naklebobaa.

6
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

aqve unda aRiniSnos, rom dauSvebelia aseTi moswavleeb-


is calke jgufad gamoyofa. sasurvelia, kiTxvaSi CamorCe-
nili moswavleebi maqsimalurad iyvnen CarTulni jgufur
aqtivobebSi, xolo gansakuTrebuli intervenciis saWiroebis
SemTxvevaSi, sasargeblo iqneba maTTan individualuri muSao-
bac.
warmodgenil wignSi ganvixilavT kiTxvis aq CamoTvlil Ti-
Toeul komponents, visaubrebT warmatebuli da CamorCenili
mkiTxvelebis ZiriTad maxasiaTeblebze TiToeuli am komponen-
tis mixedviT da SemogTavazebT Sesabamis meTodur rekomenda-
ciebs.sityvebis Seuferxeblad wakiTxva da Tavisuflad kiTxva
kiTxvis fundamenturi unarebia da, bunebrivia, isini Cveni
ganxilvis sagani iqneba,magram SevecdebiT SedarebiT vrclad
visaubroT warmatebuli kiTxvisTvis saWiro ufro rTul da
kompleqsur saazrovno unarebze, anu bolo sam komponentze -
leqsikis dauflebaze, wakiTxulis gaazrebasa da motivaciaze.
amasTanave, wera-kiTxvaSi SedarebiT CamorCenil moswav-
leebTan samuSaod erovnuli saswavlo gegmis safuZvelze
SevqmeniT misaRwevi Sedegebis CarCo, romelic iTvaliswinebs
wignierebis fundamenturi, sabaziso unarebis ganviTarebas.
vfiqrobT, es CarCo, CamoTvlil xuT komponentTan erTad,
garkveul megzurobs gauwevs maswavlebels saswavlo proces-
Si.

misaRwevi Sedegebis CarCo

mimarTuleba: kiTxva
kiTxvis mimarTulebaSi gamovyaviT oTxi ZiriTadi
saswavlo mizani:
1. kiTxvisteqnikis daxvewa;
2. aramxatvruli (pragmatuli, sainformacio, SemecnebiTi)
teqstebis gageba-gaazreba;
3. mxatvruli teqstis gageba-gaazreba, Sefaseba;
4. kiTxvis strategiebis daufleba.

7
irina samsonia

1. kiTxvis teqnikis daxvewa


• sityvaTa CamonaTvalSi Tavisuflad
moiZiebs maswavleblis mier waki-Txul
nacnob da ucnob sityvebs;
• poulobs da xmamaRla, Tavisuflad
kiTxulobs maswavleblis mier miTi-
Tebul epizods nacnob teqstSi;
• wakiTxvamde gaiazrebs teqstis Sinaarss;
• xmamaRla gamarTulad da gamome-
tyvelebiT kiTxulobs mcire zomis te-
qstebs/SerCeul nawyvets nacnobi te-
qstidan, icavs pauzas sasven niSnebTan;
• cdilobs daicvas Sesabamisi intonacia
sxvadasxva modalobis winadadebis war-
moTqmis dros.
2. aramxatvruli teqstebis gageba-gaazreba.
2.1 moswavles SeuZlia • teqstis maorganizebel elementebze
misTvis saintereso dakvirvebiT amoicnobs da asaxelebs,
Tematikis Semcveli ra tipis informaciaa mocemuli kon-
sxvadasxva saxis sain- kretuli saxis teqstSi;
formacio da aram- • teqstis Sesabamis nawilSi eZebs da
xatvruli teqstebis poulobs konkretul informacias;
wakiTxva, gageba da • igebs teqstis zedapirze mocemul faq-
gaazreba. tobriv informacias;
• amokrebs teqstidan konkretul infor-
macias;
• ajgufebs informacias konkretuli ni-
SniT;
• akavSirebs erTmaneTTan eqsplicitu-
rad mocemul faqtebs, movlenebs,
moqmedebebs da gamoaqvs saTanado da-
skvnebi;
• gansazRvravs teqstis erT monakveTSi
an mis sxvadasxva nawilSi asaxul movle-
nebs / faqtebs Soris arsebul logikur
kavSirebs;
• teqstSi mocemul informacias akavSi-
rebs pirad gamocdilebasTan da gamo-
aqvs daskvnebi;

8
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

• amoicnobs Temas;
• gamoyofs da asaxelebs teqstis mTavar
sakiTxebs;
• teqstis mTliani gaazrebis safuZvelze
gamoaqvs daskvna.
3. mxatvruli teqstis gageba-gaazreba, Sefaseba
3.1. moswavles SeuZlia • teqstis konkretul monakveTSi moi-
sxvadasxva saxisa da Ziebs miTiTebul sityvebs (mag., perso-
Janris TxrobiTi/lit- naJTa saxelebs, cxovels, saTa-maSos da
eraturuli teqstebis sxv.);
(zRapris, novelis, • amokrebs konkretul informacias (sad,
moTxrobis, igav-ara- rodis, ramdeni, ramdenjer, rogori,
kis, werilis, namdvili riTi da sxv.);
ambis...) damouki- • asaxelebs moqmed pirebs;
deblad wakiTxva da • gansazRvravs moqmedebaTa drosa da ad-
gageba-gaazreba. gils;
• amoicnobs da asaxelebs dialogSi mona-
wileTa raodenobas;
• gansazRvravs teqstSi gadmocemul
moqmedebaTa, movlenaTa qronolo-gias;
• amoicnobs movlenebs, faqtebs, moqmede-
bebs Soris arsebul logi-kur da qro-
nologiur kavSirebs;
• imaxsovrebs da sakuTari sityvebiT gad-
mocems teqstis/misi calkeuli monakve-
Tis Sinaarss, gamoyofs arsebiT infor-
macias;
• amoicnobs personaJebis moqmedebebs,
grZnobebs, emociebs;
• akvirdeba personaJTa qcevas, moqmede-
bas, Tvisebebs da dakvirvebis safu-
Zvelze gamoaqvs saTanado daskvna maTi
azrebis, ganzraxvebis, gancdebis Se-
saxeb;
• amoicnobs, ra tipis urTierToba aqvT
personaJebs erTmaneTTan (naTesauri,
mtruli, megobruli da sxv.);
• amoicnobs nawarmoebis ZiriTad Temas
/ ideas;
• jgufis wevrebTan erTad dgams nawar-
moebSi asaxul scenebs.

9
irina samsonia

3.2. moswavles SeuZlia • asaxelebs nawarmoebis gmirebis moqme-de-


literaturuli teqs- bis motivs da afasebs maTs saqciels;
tis mimarT sakuTari • axasiaTebs personaJebs rogorc eqspli-
damokidebulebis gam- citurad mocemul informaciaze dayrd-
oxatva; aqvs wakiTxuli nobiT, ise Sinaarsis gaazrebis safuZvel-
mxatvruli teqstis ze;
interpretaciis sawyi- • asaxelebs sayvarel personaJs da xsnis sa-
si unari. kuTar arCevans;
• msjelobs misTvis saintereso sakiTxebis
Sesaxeb da gamoxatavs sakuTar pozicias;
• asociaciurad ukavSirebs erTmaneTs mx-
atvrul ambavsa da realur movlenas.
• gamoxatavs wakiTxuli teqstiT aRZrul
emociebs, gancdebs;
• wakiTxuli nawarmoebidan miRebuli STa-
beWdilebiT qmnis ilustraciebs;
• msjelobs poetur nawarmoebSi gamoxa-
tul ganwyobilebaze;
• asaxelebs misTvis esTetikuri Tval-
sazrisiT mimzidvel adgilebs.
4. kiTxvis strategiebis daufleba
4.1. moswavle flobs • saTaurze an ilustraciebzedayrdnobiT ga-
kiTxvis zogierT moTqvams varauds teqstis Sinaarsis Sesaxeb;
strategias da SeuZlia • sxvadasxva saSualebiT (konteqstis gaTva-
maTi miznobrivad ga- liswinebiT, kiTxvis dasmiT) cdilobs uc-
moyeneba nobi sityvebisa da gamoTqmebis mniSvnelobis
garkvevas;
• iyenebs wignis sarCevs, teqstis Semdeg moce-
mul sityvaTa ganmartebebs;
• akvirdeba teqstis struqturasda iyenebs
maT sayrdenebad konkretuli informaciis
moZiebisas;
• kiTxvisas wamoWrili sirTuleebis dasaZle-
vad mimarTavs sxvadasxva saSualebas: Tavidan
gadaikiTxavs rTul an mniSvnelovan nawi-
lebs, akeTebs Canawerebs, komentarebs uke-
Tebs teqstis calkeul nawilebs;ubrundeba
teqstis Sesabamis-/saTanado monakveTs sa-
kiTxebis dasazusteblad, pasuxis gasacemad;
• teqstis ukeT gaazrebis mizniT svams
kiTxvebs wakiTxulTan dakavSirebiT.

10
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

mimarTuleba: wera
weris mimarTulebaSi gamovyaviT xuTi ZiriTadi saswavlo
mizani:
1. weristeqnikis daxvewa;
2. sxvadasxva saxiswerilobiTi teqstebis Seqmna;
3. TviTgamoxatva da SemoqmedebiToba;
4. enobrivi gamarTuloba;
5. weris strategiebis daufleba.

1. weris teqnikis daxvewa


1.1. moswavles SeuZlia • nabeWdi furclidan/dafidan gadawers
winadadebebis gadawera sityvebs, winadadebebs;
da karnaxiT wera. • aqvs mkafio da advilad aRsaqmeli
xelwera;
• icavs manZils asoebs, sityvebs Soris;
• saTanadod anawilebs teqstis stru-
qturul erTeulebs sawer sivrceSi;
• karnaxiT wers sityvebsa da winadade-
bebs;
• damoukideblad iyenebs ZiriTad sas-
ven niSnebs (wertils, mZimes, kiTxvis
niSans).
2. sxvadasxva saxis werilobiTi teqstebis Seqmna
2.1. moswavles SeuZlia • werilobiT pasuxobs martiv kiTxvebs;
sxvadasxva saxis mcire • modelis mixedviT qmnis da aformebs
zomis teqstebis mod- sxvadasxva saxis yofiT teqstebs;
elireba da Seqmna. • wers martiv instruqciebs;
• modelis mixedviT agebs da saTa-
nadod aformebs martiv dialogebs;
• swers werils megobrebsa da warmo-
saxviT personaJebs;
• sxvadasxva saganSi SeZenili codnis
safuZvelze qmnis mcire zomis Txzu-
lebas (mag., „Semodgoma“, „Sinauri
cxovelebi“ da sxv.);
• teqstis Sedgenis dros iyenebs axlad
Seswavlil sityvebsa da frazebs.

11
irina samsonia

3. TviTgamoxatva da SemoqmedebiToba
3.1. moswavles SeuZlia • qmnis sxvadasxva Janris mcire zomis
sxvadasxva saxis teq- teqstebs (zRapars, moTxrobas, le-
stebis damoukideblad qss);
Seqmna; aqvs mxatvruli • werilobiT gadmoscems wakiTxuli
warmosaxvis unari da teqstis Sinaarss;
avlens TviTgamoxatvis • gamoxatavs sakuTar damokidebulebas
survils. personaJis mimarT sxvadasxva for-
miT (mag., mokle daxasiaTebis, gmiris
saqcielze gakeTebuli komentaris
saxiT da a.S.);
• avlens faqtisadmi (movlenisadmi) sa-
kuTar damokidebulebas; axerxebs mis
emociur Sefasebas;
• qmnis misTvis azrobrivad saintereso
epizodis gagrZelebis / nawarmoebis
gansxvavebuli dasasrulis sakuTar
versias;
• sakuTari gancdis, STabeWdilebis
gadmosacemad irCevs misTvis sasur-
vel mxatvrul formas;
• mokled wers piradi gamocdilebis
Sesaxeb, aRwers konkretul faqts /
movlenas sakuTari cxovrebidan;
• Tanamimdevrulad gadmoscems faqteb-
sa da movlenebs;
• axasiaTebs misTvis nacnob sagnebs da
adamianebs.
4. enobrivigamarTuloba
4.1 moswavles SeuZlia • sworad damarcvlavs sityvebs da
gramatikuli wese-bis gadaaqvs striqonidan striqonze;
marTebulad gamoye- • iyenebs zmnas saTanado pirisa da
neba, marTlwerisa da ricxvis formiT;
punqtuaciis elemen- • saTanadod iyenebs piris, CvenebiT da
taruli wesebis dacva kiTxviT nacvalsaxelebs;
teqstis Seqmnisas. • sworad uxamebs zmnas saxels pirsa da
ricxvSi, sworad aTanxmebs ricxviT
da / an zedsarTav saxelsa da arsebiT
saxels brunvasa da ricxvSi;
• sworad arCevs saxelis brunvis
formebs zmnis sintaqsuri kon-
struqciebis mixedviT;

12
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

• msgavsi mniSvnelobis leqsikuri er-


Teulebidan SearCevs mocemuli kon-
teqstisTvis Sesaferis/marTebul si-
tyvas;
• marTebulad xmarobs sityvebs: Ti-
Toeuli, yvela, zogi (zogierTi), ram-
denime da sworad uTanxmebs ricxvSi
zmnebs;
• sworad iyenebs kavSirebs (da, Tu, ma-
gram, an);
• marTebulad iyenebs TxrobiT, brZane-
biT da kiTxviT winadadebebs da wina-
dadebebis bolos svams saTanado sa-
sven niSnebs.
• saTanadod iyenebs sasven niSnebs
(wertils, mZimes, brWyalebs, kiTxvisa
da Zaxilis niSnebs).
5. weris strategiebis daufleba

5.1. moswavle flobs • Tavs uyris informacias da Camowers


weris zogierT sakiTxebs, romelTa Setanac unda
strategias da SeuZlia teqstSi;
maTi miznobrivad gamo- • Seadgens weriTi davalebis mokle geg-
yeneba. mas;
• ubrundeba nawers koreqtirebisTvis,
asworebs martivi tipis Secdomebs
(Caamatebs, amoSlis an gadasvams te-
qstSi asos, sityvas, frazas/winadade-
bas);
• azrobrivi srulyofis mizniT, dama-
tebiT svams teqstSi saWiro sityvebsa
da gamonaTqvamebs;
• gadaikiTxavs nawers da Caasworebs mas
punqtuaciis TvalsazrisiT;
• Sedgenil teqsts adarebs models da,
saWiroebisamebr, Seaqvs Sesworebebi.

13
irina samsonia

sityvebis wakiTxva

Cveulebriv, moswavleebi, romlebic Zalian cudad kiTxu-


loben, uWirT ara mxolod anabanuri principis gageba, ara-
med - SedarebiT ufro rTuli operaciebis Catareba, magal-
iTad: mravalmarcvliani da/an ucnobi sityvebis dekodireba
(gaSifvra), nacnobi sityvebis amocnoba erTi SexedviT, aseve
sityvebis martivi analizi (mag., nacnobi fuZis gamoyofa sit-
yvidan).
sityvebis wakiTxva - es aris procesi, romelic gulisxmobs
mkiTxvelis mxridan sityvebis fonologiurad gadamuSavebas,
anu sityvis grafikuli xatis akustikur xatad gardaqmnas,
aseve TiToeuli wasakiTxi sityvis SigniT aso-bgeriTi mima-
rTebebis codnas. radganac sityvebis wakiTxvaSi gawafva sa-
grZnoblad exmareba moswavles, swrafad da gacnobierebulad
amoikiTxos yoveli sityva, es unari, bunebrivia, mniSvnelovnad
exmareba mas wakiTxulis gaazrebaSic. magaliTad, Tuki moswav-
les SeuZlia struqturul nawilebad daSalos sityva, es imas
niSnavs, rom mas aqvs sityvis analizis unari, esmis misi Se-
madgeneli nawilebis daniSnuleba da, savaraudod, - am sity-
vis mniSvnelobac. es ki moswavles Zalian exmareba wakiTxuli
teqstis gaazrebaSi. Tuki moswavles uWirs sityvis wakiTxva
da misi dekodireba, nebismier asakSi aucilebelia Careva da
mizanmimarTuli muSaoba am xarvezis aRmosafxvrelad. cxadia,
saswavlo masala, romelic sityvebis wakiTxvaSi savarjiSod
SeiZleba gamoviyenoT, SesaZlebelia sxvadasxva sirTulis iyos
da gankuTvnili iyos sxvadasxva asakobrivi jgufisTvis. miuxe-
davad amisa, swavlebis mizani ucvleliadawyebiT, sabazo da
saSualo safexuris moswavleebisTvis.
sityvebis wakiTxvaSi damatebiTi varjiSis Sedegad moswav-
lem Tavisuflad da Seuferxeblad unda SeZlos sityvis de-
kodireba, daeuflos sityvis amocnobisa da gaanalizebis
strategiebs, SeZlos iseTi sityvebis amokiTxvac, romlebic
gansxvavdeba da ar Seesabameba misTvis nacnob semantikurTu

14
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

orTografiul xatebs1. sityvis dekodirebis strategiebis


srulyofilad floba Tavisuflad kiTxvis winapirobas war-
moadgens.
kargma mkiTxvelma icis, rom yoveli aso Seesabameba konk-
retul bgeras (kerZod, qarTul enaSi) da am bgerebis erTo-
blioba sxvadasxva kombinaciiT qmnis im sityvebs, romlebsac
vkiTxulobT. mas SeuZlia kiTxvis dros am codnis gamoyeneba
da misi saSualebiT ucnobi an rTuli sityvebis Tavisuflad
dekodirebac. kargi mkiTxveli kiTxvis procesSi mimarTavs sx-
vadasxva strategias sityvis struqturuli analizisTvis. sit-
yvis struqturuli analizi niSnavs mis daSlas ufro mcire,
garkveuli Sinaarsisa da daniSnulebis mqone nawilebad, rac
exmareba moswavles, ufro advilad moaxerxos sityvisdekodi-
reba da misi mniSvnelobis gageba. qvemoT mocemuli cxrili
warmoaCens warmatebuli da CamorCenili mkiTxvelebis zogi-
erT maxasiaTebels sityvebis wakiTxvaSi.

kargi mkiTxveli CamorCenili mkiTxveli


• kiTxulobs mravalmarcvlian • SeuZlia erT- an ormarcv-
sityvebs da iyenebs strate- liani, aseve Ria marcvlebi-
giebs ucnobi sityvebis amosac- sagan Sedgenili sityvebis
nobad SeuferxebladwakiTxva, magram
• swrafad da Seuferxeblad am- uWirs grZeli, mravalmarcv-
yarebs kavSirs asoebsa da Sesa- liani sityvebis dekodireba
bamis bgerebs Soris • zogjer uWirs asobgeriTi
• kiTxvis dros ucnob sityvebs mimarTebebis damyareba
Slis marcvlebad • zogjer uWirs sityvebis daSla
• iyenebs strategiebs, raTa marcvlebad
rTuli an grZeli sityvebi • umetesad ar iyenebs sity-
daSalos Sinaarsobriv nawile- vis gasaanalizeblad saWiro
bad (mag., Camoacilos sityvis strategiebs.
mawarmoebeli afiqsebi1, gamoy-
os fuZe, daSalos Sedgenili
sityvebi da a.S.)
1 sityvis semantikuri ხati - sityviT gadmocemuli azri, misi mniSvneloba; sityvis
orTografiuli ხati - sityvis grafikuli gamoხatuleba. sityvis orTografiuli
ხatis cnoba gulisხmobs mTliani sityvis amocnobas damarcvla-danawevrebis
gareSe, e.w. pirdapiri gziT. Tuki moswavles meხsierebaSi aqvs konkretuli sityvis
orTografiul ხati, anu sityvis Semadgeneli asoebis mowesrigebuli Tanamimdevroba,
igi danaხvisTanave akavSirebs am ხats sityvis mniSvnelobasTan.

15
irina samsonia

rogor vaswavloT moswavleebs sityvebis wakiTxva?


sityvebis wakiTxvis swavleba mWidrod aris dakavSirebuli
marTlwerisa da sityvebis struqturuli analizis swavle-
basTan. moswavleebTan, romlebsac uWirT sityvebis swrafad
da Seuferxeblad wakiTxva (dekodireba da gageba), sasurvelia,
maswavlebelma intensiurad imuSaos Semdegi mimarTulebebiT:
• aswavlos maT, rogor daSalon sityva marcvlebad (moswav-
leebi unda mieCvion sxvadasxva tipis marcvlebis amocnobas,
mag., sityvaSi „deda“ maT unda gamoyon ori Ria marcvali -
de- da -da, sityvaSi „fesvi“ ki- erTi daxuruli da erT Ria
marcvali:fes- da -vida a.S.);
• avarjiSos isini grZeli, mravalmarcvliani sityvebis wak-
iTxvaSi (amisTvis maswavlebels SeuZlia SerCeul sityve-
bi jer daaSlevinos moswavleebs marcvlebad, Semdeg
gadaanacvlebinos an CamoaSorebinos sityvidan es marcvle-
bi da sxvadasxva kombinaciiT waakiTxos TiToeuli sityva);
• xSirad waakiTxos moswavleebs gansxvavebuli, uCveulo
bgeriTi Sedgenilobis sityvebi (aseTebia, magaliTad, zogi-
erTi ucxo enidan Semosuli sityva, an cnebis Tu terminis
aRmniSvneli sityvebi);
• aswavlos maT sityvis daSla cnobad nawilebad, sityvaSi
fuZis gamoyofis, misi ZiriTadi mawarmoeblebis da maTi
funqciis amocnobis xerxebi (magaliTad, moswavlem unda Se-
Zlos sami segmentis gamoyofa sityvaSi „gadanergili“: gada-
nerg-il(i). maT am sityvidan unda SeZlon fuZis gamoyofa
- „nergi“, romelsac win erTvis prefiqsi „gada-“ (romelic
dakavSirebulia raRacis gadatanasTan), boloSi ki - sufiq-
si „-ili(i) (rac mianiSnebs warsulSi momxdar faqtze);
• aswavlos da avarjiSos moswavleebi sityvebis Semadgenel
nawilebad daSlasa da am nawilebis gamoyenebT axali (ma-
gram, bunebrivia, arsebuli) sityvebis SedgenaSi;
• aswavlos maT, rodis da rogor gamoiyenon sityvis struq-
turuli analizis codna maTTvis ucnobi da/an rTuli
sityvebis wasakiTxad (gasaSifrad);
kiTxvis swavlebis procesSi marTlac sasargebloa sityveb-
is swavlebaze orientirebuli aqtivobebis dagagemva, rasacmas-
wavlebelma saTanado dro unda dauTmos gakveTilebze, Tumca
aseTi aqtivobebis xangrZlivoba, sasurvelia, ar aRematebodes
10-15 wuTs, xolo axali, anu moswavlisTvis ucnobi sityvebis
raodenoba 5-10 sityviT unda Semoifarglebodes. winaaRmdeg
SemTxvevaSi, sityvebis swavleba mxolod xangrZliv da mosawyen
saqmianobad iqceva.

16
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

Tavisuflad kiTxva

kargi mkiTxvelis erT-erTi umTavresi maxasiaTebeli-


Tavisuflad kiTxvaa. es imas niSnavs, rom mkiTxveli avtoma-
turad Sifravs da kiTxulobs sityvebs, ajgufebs an gana-
calkevebs maT ise, rom gauadvildes mTliani winadadebisa Tu
teqstis gageba. Tavisuflad kiTxva Zalian mniSvnelovani un-
aria. mkiTxveli, romelic flobs am unars, SeuZlia sityvebi-
waikiTxos avtomaturad, erTi SexedviT (da ara dekodirebis,
igive gaSifvris gziT)2 da, amdenad, aqvs saSualeba, meti dro
da Zalisxmeva dauTmos imis gagebas, rasac kiTxulobs. imisaT-
vis, rom moswavlem TandaTanobiT gazardos iseTi sityvebis
raodenoba, romelTa wakiTxvac mas erTi SexedviT, anu deko-
direbis gareSe SeuZlia, da Sesabamisad, SeZlos Tavisuflad
kiTxva, man unda ikiTxos rac SeiZleba xSirad da rac SeiZleba
bevri. swored aq iCens Tavs problema, romelic CamorCenil
mkiTxvelebs aqvT - isini cotas da iSviaTad kiTxuloben.
bunebrivia, Tavisuflad kiTxva avtomaturad ar gulisx-
mobs imas, rom mkiTxvels gaiazrebs wakiTxuls, magram am un-
aris gamomuSaveba warmatebul mkiTxvelad Camoyalibebis au-
cilebeli winapirobas warmoadgens.
kiTxvaSi CamorCenili mozrdili moswavleebis didi nawils
ar SeuZlia Tavisuflad kiTxva, miuxedavad imisa, rom bevri
maTgani SeiZleba uSecdomod kiTxulobdes calkeul sityvebs.
teqstis avtomaturad da sworad wakiTxvis unari xels uw-
yobs wakiTxulis gagebas da, amdenad, kiTxvis sxva aseve mniS-
vnelovani unarebis gamomuSavebasTan erTad aucilebelia,
rom maswavlebelma intensiurad avarjiSos kiTxvaSi is moswav-
leebi, romlebic nela da SeferxebebiT kiTxuloben. maT unda
mieceT saSualeba, xmamaRla ikiTxon rac SeiZleba bevri da
miiRon ukugeba maTze ufro gawafuli mkiTxvelisagan, iqneba
es Tanaklaseli Tu maswavlebeli.
sxvadasxva qveyanaSi Catarebuli kvlevebis Sedegebis Tanax-
mad, Tavisuflad kiTxvaSi varjiSi gansakuTrebiT sasargebloa
2 gaSifvra anu dekodireba _ grafikuli xatis akustikur xatad konvertireba,
anu asoebis amocnoba da maTi dakavSireba Sesabamis bgerebTan; bgerebis
sityvad gamTlianeba, akustikuri xatis sityvis mniSvnelobasTan dakavSireba.

17
irina samsonia

im mozrdili moswavleebisTvis, romlebic mesame an ufro da-


bali klasebis moswavleTa doneze floben kiTxvis teqnikas.
gasaTvaliswinebelia, rom kiTxvaSi CamorCenil moswavleebs
xSirad swored Tavisuflad kiTxvis problema aqvT. sworad
da avtomaturad kiTxvis unari pirdapir kavSirSia swavlasTan,
kerZod wakiTxulis gaazrebasTan, rac gansakuTrebiT mniS-
vnelovania mozrdili moswavleebisTvis, romlebsac sxvadasx-
va saganSi saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli Sedegebis misaR-
wevad uwevT uamravi teqstis wakiTxva da daswavla.
mocemul cxrili gviCvenebs, ra gansxvavebaa warmatebul da
CamorCenil mkiTxvelebs Soris Tavisuflad kiTxvaSi:

kargi mkiTxveli CamorCenili mkiTxveli


• teqstis sirTulisa da tipis • kiTxulobs nela da didi Zal-
gaTvaliswinebiTkiTxulobs isxmeviT
daaxl. 100-150 sityvas wuTSi • uWirs an nela axerxebs sityveb-
(sabazo-saSualo safexurze) is sworad dekodirebas
• avtomaturad da sworad axerx- • ar icavs pauzebs kiTxvisas, ar
ebs sityvebis dekodirebas iTvaliswinebs sasven niSnebs,
• kiTxvisas gaazrebulad ar ajgufebs sityvebs Sinaar-
ajgufebs sityvebs Sinaarso- sobrivad
brivad • mis kiTxvaSi ar igrZnoba in-
• kiTxulobs gamometyvelebiT tonacia da eqspresiuloba
• kiTxvisas erTdroulad asru- • aklia kiTxvis sxvadasxva un-
lebs ramdenime amocanas (mag., ari, rac masxels uSlis, wai-
Sifravs, ajgufebs sityvebs, kiTxos Tavisuflad da gaiaz-
igebs Sinaarss, SeuZlia ros wakiTxuli teqsti.
garkveuli interpretaciebis
gakeTebac)

rogor vaswavloT Tavisuflad kiTxva?


Tavisuflad kiTxvis unaris dasaufleblad arsebobs ori
saxis intervencia: ganmeorebiTi xmamaRali kiTxva (erTi da im-
ave teqstis ramdenjerme wakiTxva da mosmena) da mravalfer-
ovani, urTierTgansxvavebuli teqstebis erTjeradad wakiTx-
va (moswavleebi intensiuradkiTxuloben sxvadasxvasaxis rac
SeiZleba bevrteqsts). kiTxvis specialistebis nawili fiqrobs,
rom ganmeorebiTi kiTxvis meTodis gamoyenebiT moswavleebi

18
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

namdvilad srulyofen Tavisuflad kiTxvis unars, magram is-


mis kiTxva: iseTiev waramatebiT SeZleben Tu ara moswavleebi
sxva, maTTvis ucnobi teqstebis wakiTxvasac? swored amitom,
bevri specialisti miiCnevs, rom ganmeorebiTi kiTxva SeiZleba
naklebad Sedegiani iyos CamorCenili mozrdili mkiTxvelebi-
sTvis, vidre bevri da mravalferovani teqstebis erTjeradi
kiTxva imave itensivobiT. arsebobs mosazreba, rom erTjeradi
kiTxvis meTodis sistematuri gamoyeneba sagrZnoblad uwyobs
xels ucnobi da urTierTgansxvavebuli teqstebis kiTxvaSi
gawafvas, kerZod: swrafad kiTxvis, sityvebis amocnobisa da
wakiTxulis gaazrebis unarebis ganviTarebas. Tumca, isicunda
iTqvas, rom kvleva, romelic am ori meTodis - ganmeorebiTi
da erTjeradi kiTxvis meTodebis - SedarebiTi analizis Se-
degebs mogvcemda, jer ar Catarebula. Cveni rekomendaciaa,
maswavleblebma orive saxis intervencia gamoiyenon da daak-
virdnen moswavleTa kiTxvis unarebis ganviTarebas.

rekomendaciebi:
• erTi da imave teqstis ganmeorebiTi kiTxva moswavles
saSualebas aZlevs, gazardos im sityvebis raodenoba,
romelTa wakiTxvasac is avtomaturad, erTi SexedviT,
anu dekodirebis gareSe SeZlebs; aseTi sityvebis raode-
nobis zrdasTan erTad ki izrdeba kiTxvis siswrafec, anu
moswavle sul ufro da ufro Tavisuflad kiTxulobs
teqsts. swored amitom iTvleba, rom kiTxvaSi CamorCe-
nili moswavleebisTvis SesaZlebelia sasargeblo iyos
erTi da imave teqstis ganmeorebiTi kiTxva, Tuki moswav-
le amasTanave axerxebs ukugebis miRebas masze ufro
gawafuli mkiTxvelisagan.
• efeqturi meTodia mravalferovani, gansxvavebuli sax-
is teqstebis erTjeradad wakiTxva.teqstebi ar unda
iyos gadatvirTuli moswavlisaTvis rTuli da ucnobi
sityvebiT. am gziT moswavleebiecnobian sxvadasxva tipis
teqstebis ZiriTad (struquturul Tu enobriv) maxasi-
aTeblebs, sagrZnoblad imdidreben leqsikur marags da
Sinaarsobrivimravalferovnebis wyalobiTiReben bevr

19
irina samsonia

saintereso informaciasac.
ganmeorebiTi kiTxvis meTodis gamoyeneba ormagad sasargeb-
lo iqneba moswavleebisTvis, Tuki maswavlebeli paralelurad
ukve Seswavlili leqsikis ganmtkicebazec izrunebs. imisaTvis,
rom moswavlem daimaxsovros naswavli sityvebis mniSvneloba,
saWiroa am leqsikasTan maqsimalurad xSiri Sexeba sxvadasxva
konteqstSi. amitom, sasurvelia, Tumaswavlebeli am kriteri-
umsac gaiTvaliswinebs sakiTxavi masalis SerCevisas.
rogorc ukve aRvniSneT, erTjeradi kiTxva saSuale-
bas aZlevs moswavleebs, gaecnon sxvadasxva tipis teqstebis
struqturas, daeuflon axal leqsikas da Tu dargobriv te-
qstebsac3 gamoviyenebT, es xels Seuwyobs maTi codnisgaR-
rmavebasac sxvadasxva saskolo saganSi.
im moswavleebTan samuSaod, romlebsac SedarebiT mZime
problemebi aqvT Tavisuflad kiTxvaSi, maswavleblebs vTava-
zobT damatebiT rekomendaciebs:
• maswavlebelma periodulad xmamaRla unda waukiTxos te-
qsti Tavis moswavleebs.
• am gziT maswavlebeli moswavleebs uCvenebs Tavisuflad
kiTxvis nimuSs. amasTanave, man dro da dro unda auxs-
nas kidec moswavleebs sxvadasxva tipis teqtebis Tavisu-
flad kiTxvis martivi xerxebi, magaliTad, urCios, rom
SedarebiT monotonuri, dinji intonacia Seefereba
maTematikuri teqstis kiTxvas, xolo mxatvruli teqs-
tis kiTxvisas metyveleba da intonacia ufro dinamiuri
da gamomxatvelobiTi unda iyos. am midgomis gamoyeneba
gansakuTrebiT sasargebloa axali sakiTxavi masalis Se-
Tavazebisas, sanam moswavleebs daevalebaT misi damouk-
ideblad wakiTxva. maswavlebels SeuZlia mxolod teqs-
tis dasawyisi waukiTxos moswavleebs, aCvenos magaliTi
da amis Semdeg sTxovos maT kiTxvis gagrZeleba.
• xmamaRla wakiTxvisas maswavlebelma yuradReba unda
gaamaxvilos da pirdapir auxsnas moswavleebs, rogor
3 dargobrivi teqstebi - sxvadasxva dargis (disciplinis) Sesaswavlad
gankuTvnili aramxatvruli teqstebi, romelTa wakiTxvac skolis moswav-
leebs, ZiriTadad, uwevT saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli sagnebis (mag.,
istoriis, geografiis, fizikis, biologiis, maTematikis da a.S.) Sesaswavlad.

20
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

aisaxeba zepirmetyvelebaSi werilobiT teqstSi gamoyen-


ebuli sasveni niSnebi, kerZod, rodis da ramxela pauza
unda daicvan kiTxvisas, sad unda aamaRlon xma da sad -
ara, rogor gamoTqvan kiTxvisa da Zaxilis winadadebebi.
moswavleebma unda gaacnobieron, rom intonaciisa, me-
tyvelebis ritmisa da maxvilis Tundac mcire gadanacv-
lebasac ki SeuZlia mTlianad Secvalos winadadebis da,
Sesabamisad, mTeli epizodis Sinaarsi.

21
irina samsonia

leqsikis daufleba

kiTxvis specialistebi aRiareben, rom sityvebis mniSvnelo-


bis codna pirdapir aris dakavSirebuli wakiTxulis gaazre-
bis unarTan da, zogadad, moswavlis akademiur warmatebasTan.
Tuki moswavles aqvs unari gaigos im sityvebis mniSvneloba,
romlebsac igi teqstis kiTxvisas awydeba, SeuZlia gamoiyenos
sxvadasxva strategia misTvis ucnobi sityvebis mniSvnelobis
amosacnobad, SeiZleba iTqvas, rom igi gaazrebulad kiTxu-
lobs da, savaraudod,safuZvlianad igebs wakiTxuli teqstis
Sinaarss.
Tumca cneba „leqsikis daufleba“ gacilebiT farTo Si-
naarss itevs, vidre mxolod sityvebis mniSvnelobis gagebaa.
igi gulisxmobs sityvebis mniSvnelobis, maTi semantikis gac-
nobierebis, gaTavisebis unarsac, rac enobrivi alRos gamo-
muSavebas ganapirobebs. moswavle srulyofilad flobs leqsi-
kas, Tu igi grZnobs niuansobrv gansxvavebebs semantikurad
axlos mdgom sityvebs Soris da SeuZlia teqstis miznis, misi
stiluri maxasiaTeblebis gaTvaliswinebiT gaakeTos enobrivi
arCevani. bunebrivia, aseTi enobrivi alRo didad exmareba mas
wakiTxulis srulfasovnad gaazrebaSic.
cxadia, warmatebuli mkiTxveli gacilebiT did leqsikur
marags flobs, vidre - CamorCenili. es ki ganpirobebulia erTi
martivi mizeziT: warmatebuli mkiTxveli bevrs kiTxulobs da,
Sesabamisad, meti axali leqsikuri erTeulis SeTvisebas axerx-
ebs, xolo CamorCenili mkiTxveli, piriqiT, cotas an TiTqmis
ar kiTxulobs, Sesabamisad, igi ver eufleba kiTxvisTvis saWi-
ro strategiebs, rac pirdapir ganapirobebs misi leqsikuri
maragis siRaribes. CamorCenil mkiTxvelebs xSirad arc eno-
brivi alRo gaaCniaT, rac aseve xels uSlis maT mkiTxvelad
Camoyalibebas.
gTavazobT cxrils, romelSic warmodgenilia leqsikis
dauflebaSi warmatebuli da CamorCenili mkiTxvelis ZiriTa-
di maxasiaTeblebi:

22
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

kargi mkiTxveli CamorCenili mkiTxveli


• adreuli asakidanve mdidrde- • adreuli asakidanve ar hqonda
boda misi leqsikuri maragi sakmarisi SesaZlebloba, gaem-
rogorc zepiri metyvelebis, didrebina sakuTari leqskuri
ise werilobiTi teqstebis wak- maragi.
iTxvis gziT saxlsa Tu sko- • ar uyvars kiTxva da cdilobs
laSi. ar dakavdes am saqmianobiT.
• aqvs enobrivi alRo. • naklebad aqvs ganviTarebuli
• asakis Sesabamisi teqstebis enobrivi alRo.
kiTxvisas igebs sityvebis ume- • cudad esmis, rasac kiTxulobs
tesi nawilis (sul mcire 90%- da, Sesabamisad, ver axerx-
is) mniSvnelobas, aseve iyenebs ebs wakiTxulis safuZvlianad
konteqstur Tu enobriv cod- gagebisTvis saWiro ucnobi
nas ucnobi sityvebis mniS- sityvebis identificirebas te-
vnelobis amosacnobad. qstSi.
• iyenebs winare codnas da xvde- • ar flobs sakmaris winare
ba, Tu ra mniSvnelobiT Sei- codnas, rac mas mniSvnelovnad
Zleba iyos gamoyenebuli esa daexmareboda axali sityvebis
Tu is sityva konkretul kon- mniSvnelobis gagebaSi.
teqstSi.

rogor davexmaroT moswavleebs leqsikis dauflebaSi?


leqsikis swavleba SeiZleba daiyos sam ZiriTad mimarTule-
bad:
1) calkeuli sityvebis swavleba pirdapiri gziT;
2) sityvis gagebis strategiebis swavleba, rac moswavles Sem-
dgomSi damoukideblad muSaobis saSualebas miscems;
3) akademiuri leqsikis swavleba, rac gulisxmobs rogorc
calkeuli sityvebis, ise sityvebis gagebis strategiebis
swavlebas specifikuri dargobrivi teqstebis wasakiTxad.
nebismieri moswavlisTvis samive mimarTulebaze muS-
aoba Tanabrad mniSvnelovania leqsikis dauflebis pro-
cesSi.
calkeuli sityvebis swavleba gulisxmobs pirdapiri, eqs-
plicituri anu pirdapiri swavlebis meTodis gamoyenebas.
pirdapir swavlebasTan erTad aucilebelia codnis ganmamt-
kicebeli, praqtikuli savarjiSoebis gamoyenebac da Sesabami-
si saklaso, individualuri da jgufuri aqtivobebis dageg-

23
irina samsonia

mvac. sasurvelia, rom moswavleebs mieceT saSualeba, axlad


Seswavlili sityvas gaecnon sxvadasxva, SesaZloa, urTierT-
gansxvavebul konteqstSi. amasTanave, umniSvnelovanesia, rom
moswavlem SeZlos TiToeuli sityvis gaanalizeba gramatiku-
lad (mag.,sityvis fuZis gamocalkeveba, sufiqsebis gamoyofa).
magaliTad aviRoT sityva „ganaSenianeba“, romlis zusti
mniSvneloba SesaZloa bevrma moswavlem ar icodes. ra meTode-
bi SeuZlia gamoiyenos maswavlebelma am sityvis saswavleblad?
 upirvelesad man pirdapir unda SesTavazos moswavleebs
sityvis ganmarteba;
 Semdeg waakiTxos moswavleebs sxva teqsti, an nawyveti
(sasurvelia, ori mainc), romelSic gvxvdeba sityva „ga-
naSenianeba“;
 mas SeuZlia warmarTos diskusia am sityvis garSemo, aseve
Temaze, romelic sityva „ganaSenianebas“ ukavSirdeba;
 mas SeuZlia SesTavazos moswavleebs swori da mcdari
situaciuri magaliTebi, rac daexmarebamaT kargad daak-
virdnen da gamokveTon am sityvis mniSvneloba da misi
semantikuri datvirTva;
 dagegmos aqtivoba moswavleebTan erTad: sityvidanga-
moyofen fuZes - „Sen“ da Seadgenen semantikur rukas,
Camoweren rac SeiZleba met sityvas, romlebic am fuZis-
gan warmodgeba (mag., Seneba, Senoba, gaSeneba...).
mravalmniSvnelobiani sityvebis (anu iseTi sityvebisa,
romelTac sxvadasxva konteqstSi sxvadasxva mniSvneloba aqvT)
swavlebisas mniSvnelovania, rom moswavleebma SeZlon aseTi
sityvebis safuZvlianad gacnobiereba. amisaTvis sasurvelia
moswavleebisTvis aseTi sityvis gamoyenebis bevri magaliTis
(winadadebebis, nawyvetebis, mTliani teqstebis da a.S.) SeTa-
vazeba, romlebSic es sityva sxvadasxva mniSvnelobiTaa nax-
mari da SesaZlebelia metyvelebis sxvadasxva nawilsac war-
moadgens. magaliTad, sityva „angariSi“ sxvadasxva konteqstSi
sxvadasxva mniSvnelobiT gamoiyeneba. amasTanave, igi SeiZleba
iyos arsebiTi saxelic da zmnis sawyisis formac, rac aseve
damokidebulia imaze, Tu ra mniSvneloba aqvs mas mocemul
konteqstSi.

24
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

imisTvis, rom sityvebis swavlebis procesi saxaliso iyos,


sasurvelia, rom moswavleebi ara mxolod pasiuri msmenel-
ebis rolSi iyvnen, aramed Tavad gaxdnen saswavlo procesis
aqtiuri monawileni. amis misaRwevad maswavlebels SeuZlia
dagegmos Sesabamisi saklaso aqtivobebi. magaliTad:
 moswavleebi damoukideblad, sakuTari sityvebiT Camo-
ayalibeben axlad naswavli sityvebis ganmartebebs;
 moswavleebi qmnian axali sityvis swor da mcdar (niuan-
sobrivi sxvaobiT) ganmartebebs. amis Semdegac imarTe-
ba jgufuri aqtivoba, romlis Sedegadac gamovlindeba,
ramdenad zustad da safuZvlianad gaiazres moswavleeb-
ma sityvis mniSvneloba;
 moswavleebi igoneben da Txzaven ambavs, romelic Tema-
turad ukavSirdeba axlad Seswavlil sityvas;
 xataven suraTebs, romlebic Tematurad ukavSirdeba ax-
lad Seswavlil sityvas;
 Semajamebeli aqtivobis saxiT (roca moswavleebs ukve
naswavli aqvT garkveuli raodenoba axali sityvebisa)
SesaZlebelia daigegmos gunduri TamaSebi. magaliTad,
moswavleebi irCeven sityvebs da Txzaven gamocanebs,
iyeneben mimikebsa da Jestikulacias amosacnobs sityvaze
misaniSneblad da a.S.
sityvis gagebis strategiebis swavlebiT moswavleebi kiTx-
visas ucnobi sityvebis mniSvnelobis amocnobis unar-Cvevebs
iZenen. am dros isini eyrdnobian konkretuli sityvebis mniS-
vnelobisa da garkveul gramatikul (magaliTad, sityvis mor-
fologiuri agebulebis) codnas, da, ra Tqma unda, konteqsts.
amdenad, maswavlebelma swored am ori ZiriTadi mimarTule-
biT unda avarjiSos moswavleebi. amisaTvis, sasurvelia, rom
maswavlebelma moswavleebs wasakiTxad SeTavazos rac SeiZleba
mravalferovani teqstebi rogorc Sinaarsobrivi, ise struq-
turuli TvalsazrisiT. rac ufro mets da mravalferovan te-
qstebs waikiTxaven mowavleebi, miT ufro meti SesaZlebloba
eZleva maswavlebels, amuSaos isini sityvis gagebis strate-
giebis dauflebaze da, Sesabamisad, leqsikuri fondis gamdi-
drebaze. am miznis misaRwevad maswavlebels SeuZlia gamoiy-

25
irina samsonia

enos sxvadasxva meTodi. aseTebia, magaliTad:


 jgufuri aqtivobebi, sadac moswavleebi zepirad ganix-
ilaven teqstSi amokiTxul ucnob sityvebs da erTobli-
vad Seecdebiani misi mniSvnelobis amocnobas;
 sityvis mniSvnelobis amocnobis Semdeg sasurvelia wax-
alisdes misi gamoyeneba sasaubro enaSic. am mizniT mas-
wavlebels SeuZlia SesTavazos moswavleebs sasaubro
Tema (Temebi). zepirdialogebSi (saubrebSi) moswavleebi
aqtiurad gamoiyeneben axlad gagebul sityvas rogorc
ukve nacnob, ise axal, gansxvavebul konteqstebSi.
 sayrdeni sityvis meTodis gamoyeneba gulisxmobs fone-
tikuri da vizualuri msgavsebis danaxvas sityvebs Soris
da maT erTmaneTTan dakavSirebas, rac xSirad exmareba
moswavles, gaigos da daimaxsovros Sesaswavli sity-
vis mniSvneloba. magaliTad, sayrdeni sityva „gafantva“
SegviZlia davakavSiroT Sesaswavl sityvasTan „safanti“.
maT Soris aSkaraa fonetikuri da vizualuri msgavseba,
radgan isini erTi fuZisagan warmodgebian, safanti ki
aris fizikuri sxeuli romelic gasrolisas haerSi ifan-
teba.
 maswavlebels pirdapir SeuZlia aCvenos moswavleebs
magaliTebi, Tu rogor xdeba sityvidan fuZis, winsarT-
bolosarTisa da sxvadasxva mawarmoeblebis gamoyofa.
akademiuri leqsikis swavlebaSi, ZiriTadad, igulisxmeba im
specifikuri, dargobrivi sityvebis (terminebisa da cnebebis)
swavleba, romlebsac saswavlo gegmiT gaTvaliswinebul sa-
gnebis saxelmZRvaneloebSi xvdebaT moswavleebs, magaliTad,
sazogadoebriv da sabunebismetyvelo sagnebSi, maTemati-
kaSi da sxv. akademiuri leqsikis swavleba moicavs rogorc
calkeuli sityvebis pirdapiri swavlebis, ise sityvis gagebis
strategiebis swavlebis meTodebis gamoyenebas.
mecnierebi dResac davoben imis Sesaxeb, niSnavs Tu ara sit-
yvis mniSvnelobis gageba amave sityviT gadmocemuli cnebis
gaazrebas. bunebrivia, verc Cven daviwyebT imis mtkicebas, rom
leqsikis gageba niSnavs am leqsikiT gadmocemuli cnebis kon-
ceptualuri wvdomas, magram cxadia, rom ZiriTadi leqsikuri

26
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

erTeulebis mniSvnelobis codna umniSvnelovanesia imisaTvis,


rom moswavlem gaigos da gaiazros ucnobi an rTuli cnebebi,
romlebTan Sexebac maT aucileblad mouwevT sxvadasxva sa-
gnis Seswvlisas. SegviZlia davasaxeloT ramdenime efeqturi
midgoma am miznis misaRwevad:
 akademiuri leqsikis saswavleblad maswavlebelma unda
gamoiyenos dargobrivi teqstebi, romlebSic gvxvdeba am
konkretuli teqstis gasagebad arsebiTi specialuri ter-
minologia. magaliTad, sityva„regeneracia“ naklebad gvx-
vdeba yoveldRiur cxovrebaSi da, Sesabamisad, mis codnas
CvenTvis ar unda hqondes gansakuTrebuli mniSvneloba,
magram zogierTi cocxali organizmis gansakuTrebuli
unaris - sxeulisa (cxovelebis SemTxvevaSi) da vegetati-
uri nawilebis (mcenareebis SemTxvevaSi) aRdgenis unaris
Sesaxeb teqstis Sesaswavlad am sityvis codnas gadamwy-
veti mniSvneloba eniWeba.ra Tqma unda, biologs gacile-
biT farTod da amomwuravad esmis am cnebis mniSvneloba,
vidre skolis moswavles. zogadad, dargobrivi leqsikis
Rrmad da safuZvlianad gasagebad, ra Tqma unda, sasur-
velia, rom moswavleebs mieceT saSualeba, erTi da igive
sityva (termini) ramdenejerme da sxvadasxva konteqstSi
waikiTxon.
 sasurvelia, rom maswavlebelma winaswar Seafasos, ician
Tu ara moswavleebma dargobrivi teqstis wasakiTxad saWi-
ro sityvebis mniSvneloba da gansazRvros, raSi sWirdebaT
maT daxmareba. amisaTvis man unda daadginos: a) SeuZliaT
Tu ara moswavleebs konkretuli sityvis ganmarteba; b)
SeuZliaT Tu ara maT am sityvis gamoyeneba winadadebaSi;
g) SeuZliaT Tu ara am sityvis sinonimis an/da antonimis
dasaxeleba.
 maswavlebels SeuZlia aseve gamoiyenos leqsikis pirdapiri
swavlebis meTodi da kiTxvis dawyebamde mokled ganumar-
tos maT teqstis gasagebad aucilebeli sityvebi, moiyvanos
Sesabamisi magaliTebi, Seqmnas semantikuri ruka, romel-
Sic mocemuli iqneba Sesaswavl sityvasTan Sinaarsobrivad
dakavSirebuli sityvebi. iTvleba, rom ZiriTadi sityvebis

27
irina samsonia

pirdapiri (eqsplicituri) swavleba xels uwyobs moswav-


leTa leqsikuri maragis gamdidrebas da, Sesabamisad, wak-
iTxulis gaazrebas. am meTodis gamoyeneba gamorCeulad
efeqturia gansakuTrebuli SesaZleblobebis mqone moswav-
leebTan.
aqve damatebiT SevTavazebT maswavleblebs ramdenime zog-
ad rekomendacias leqsikis swavlebasTan dakavSirebiT:
• leqsikis dauflebaze muSaobas regularuli xasiaTi unda
hqondes, radagan es procesi uwyvetia da erovnul sas-
wavlo gegmis mixedviT dawyebiTi klasebidan meTormete
klasis CaTvliT grZeldeba. kargi iqneba, Tu gakveTile-
bze leqsikur savarjiSoebs xSirad daeTmoba 10-15 wuTi
mainc.
• ar aris sasurveli, rom moswavleebs erTdroulad bevri
axali sityvis damaxsovreba mosTxovos maswavlebelma. es
iseTivekontrproduqtiuli iqneba, rogorc SemTxveviTi,
konteqsts mowyvetili sityvebis swavleba. amitom,kviris
ganmavlobaSi 5-10 axal leqsikur erTeulze muSaoba,
maTi gameoreba ramdenjerme da sxvadasxva konteqstSi
gacilebiT Sedegis momtani iqneba, vidre erTdroulad
20 sityvaze varjiSi. maTi umetesi nawili moswavleebs
erT-or TveSi aRarc ki emaxsovrebaT.
• moswavleebi ufro gaacnobiereben da advilad daimaxs-
ovreben sityvis mniSvnelobas, Tu gaecnobian mis sinon-
imebs, antonimebs, msgavsi an dakavSirebuli mniSvnelobis
sxva sityvebs. rogorc zemoT aRvniSneT, aucileblad
unda mieqces yuradReba mravalmniSvnelobian sityvebs,
romlebsac moswavleebi sxvadasxva konteqstSi unda
gaecnon (mag., ra mniSvnelobiT ixmareba sityva „reaqcia“
qimiaSi da ra mniSvnelobiT gamoiyeneba igive sityva yo-
veldRiur metyvelebaSi). amgvari aqtivobebi moswavlis
enobrivi alRos ganviTarebas uwyobs xels.

28
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

wakiTxulis gaazreba

rogorc cnobilia, adamianebi sxvadasxva mizniT kiTxulo-


ben. kiTxvis mizani SeiZleba iyo raimes Seswavla dargobrivi,
sainformacio an mxatvruli teqstebidan, siamovnebis miReba
mxatvruli literaturis, an Tundac Jurnal-gazeTebis meSve-
obiT, aseve informaciis miReba, magaliTad beWduri presidan,
saenciklopedio statiebidan, instruqciebidan da a.S.
raimes dasaswavlad Tu informaciis misaRebad aucilebe-
lia, rom mkiTxvelma hqondes unari, gaazrebulad waikiTxos
teqsti da daimaxsovros misTvis saWiro informacia.rac ufro
maRal klasSi gadadis moswavle, miT ufro metad sWirdeba mas
am unarebis gamomuSaveba. kargi mkiTxveli kiTxvis procesSi
mudmivad cdilobs daukavSiros da miaxmaros wakiTxuls saku-
Tari codna da gamocdileba, rac aseve mniSvnelovnad uwyobs
xels wakiTxulis srulfasovnad gaazrebas.
warmatebuli mkiTxveli dakvirvebiT adevnebs Tvalyurs sa-
kuTar Tavs kiTxvis dros, anu kiTxvis procesSive amowmebs,
ramdenad kargad gaigo wakiTxuli. TviTmonitoringi da sa-
kuTari TavisTvis kiTxvebis dasma SesaZleblobas aZlevs mas,
myisierad daafiqsiros yvela is adgili teqstSi, romelic cu-
dad an saerTod ver gaigo da swrafadve mimarTos Sesabamis
strategiebs xarvezis gamosasworeblad.kargi mkiTxveli am
dros, Cveulebriv, Cerdeba, ubrundeba da Tavidan kiTxulobs
misTvis rTulad gasageb adgils teqstSi.
kiTxvaSi CamorCenil moswavleTa umetesobas ki swored im-
itom uWirs wakiTxulis gaazreba, rom ar iyenebs am Zalian
martiv strategias. aseTi mkiTxvelebi kiTxvis procesSi ar
akvirdebian da ar amowmeben sakuTar Tavs, gaiges Tu ara wak-
iTxuli teqsti, ver afiqsireben, ra gaiges da ra - vera. es
albaT imitom xdeba, rom isini ar floben xarvezebis identi-
ficirebisa da maTi gamosworebis unarebs.
gTavazobT cxrils, romelSic warmodgenilia wakiTxuli
gaazrebaSi warmatebuli da CamorCenili mkiTxvelebis Ziri-
Tadi maxasiaTeblebi:

29
irina samsonia

kargi mkiTxveli CamorCenili mkiTxveli


• akvirdeba sakuTari kiTxvis • kiTxvis dros ver axerxebs me-
process, ganviTarebuli aqvs takognituri strategiebis
metakognituri unarebi. gamoyenebas.
• ganixilavs teqsts rogorc av- • SesaZlebelia ver daafiqsi-
toris, ise sakuTari pozici- ros is adgilebi teqstSi, rom-
idan, kiTxvis procesSi da misi lebic ver gaigo.
dasrulebis Semdeg amyarebs • kiTxvis procesSi ar usvams
interaqcias teqstTan. kiTxvebs sakuTar Tavs da ar
• akavSirebs teqstSi amokiTxuls amyarebs interaqcias teqst-
winare codnasa da gamocdile- Tan.
basTan. • xSirad ar gaaCnia sakmarisi
• flobs da iyenebs gansxvave- winare codna imisaTvis, rom
bul, mravalferovan da efeq- gaigos wakiTxuli.
tur strategiebs kiTxvis daw- • naklebad an saerTod ar flobs
yebamde, kiTxvis dros da misi kiTxvis strategiebs; an ver
dasrulebis Semdeg. arCevs saTanado strategiebs.
• icis, ra mizniT kiTxulobs • kargad ar icis, ra mizniT
teqsts da iyenebs Sesabamis kiTxulobs teqsts.
strategiebs • ar siamovnebs kiTxvis procesi,
ver acnobierebs, raSi sWird-
eba an ratom aris sasargeblo
kiTxva.

rogor vaswavloT wakiTxulis gaazreba?


sanam moswavleebi kiTxvas daiwyebdnen, upirvelesad mas-
wavlebelma saSualeba unda misces maT, rom Tvali gadaavlon
wasakiTx teqsts. am gziT moswavleebi gaecnobian teqstis viz-
ualur mxares, missigrZes, struqturas, yuradRebas miaqceven
saTaursa da qvesaTaurebs, sakvanZo sityvebsa da frazebs, rac
maT garkveul warmodgenas Seuqmnis wasakiTxi masalis Sesaxeb.

winare codnis aqtivacia


kiTxvis dawyebamde moswavleTa winare codnis aqtivacia da
am saxiT wasakiTxi teqstis erTgavi „moTelva“ mniSvnelovnad
uwyobs xels wakiTxulis gaazrebas. winare codna - es aris
informacia, romelsac flobs moswavle im sakiTxTan Tu
TemasTan dakavSirebiT, romelsac exeba an Seicavs wasakiTxi
teqsti. es codna erTgavri xidia naswavlsa da Sesaswavls So-

30
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

ris. amitom, winare codnis aqtivaciis saSualebiT moswavle


axerxebs, daakavSiros arsebuli codna Sesaswavl masalasTan,
rac mniSvnelovnad exmareba mas axali informaciis gagebasa da
damuSavebaSi.
CamorCenil moswavleebis problema ki xSirad swored is
aris, rom isini ar floben sakmaris winare codnas da, Sesa-
bamisad, ver akavSireben erTmaneTTan ukve naswavlsa da Sesas-
wavls. SesaZlebelia aseve, rom isini ver axerxeben adekvaturi
codnis aqtivacias da or Seusabamo informacias akavSireben
erTmaneTTan, rac kidev ufro uSlis xels swavlaSi. am mizniT
maswavlebels SeuZlia gamoiyenos Semdegi meTodebi da mid-
gomebi:
 maswavlebeli moswavleTa winare codnis gasaaqtiureblad
iyenebs saTaurs, moswavleebTan erTad eZebs sakvanZo sityvebs
da saubrobs maT mniSvnelobaze, moswavleebs sTavazobs va-
raudebis cxrilis Sevsebas, ekiTxeba maT,Tu ris Sesaxeb Sei-
Zleba iyos teqsti, ra SeiZleba iyos misi mTavari Tema.miuxe-
davad imisa, rom kiTxvis am etapze moswavleTa aqtiurobaa
gadamwyveti, sasurvelia, rom maswavlebelma winaswar dageg-
mos am tipis aqtivobebi da marTos es procesi, daakvirdes,
swor Sinaarsobriv kavSirebs amyareben moswavleebi Tu ara
sakuTar codnasa da wasakiTx teqsts Soris.
 kiTxvis dasrulebis Semdeg sasurvelia, rom maswavlebeli
moswavleebTan erTad daubrundes kiTxvis dawyebamde Ca-
tarebul aqtivobas da daexmaros maT, daadasturon, nawilo-
briv an mTlianad uaryon gamoTqmuli varaudebi, imsjelon
da Seajamon wakiTxuli.
 saWiroebis SemTxvevaSi, Tuki maswavleblisTvis cnobilia,
rom moswavleebi ar floben sakmaris winare codnas, maswav-
lebelma Tavad unda miawodos moswavleebs is aucilebeli
informacia,romelic maT wasakiTxis teqstis gagebaSi daex-
mareba. romelime istoriuli xasiaTis teqstis SemTxvevaSi,
maswavlebels SeuZlia esaubros moswavleebs, magaliTad,
im qveynebis, erebis an tomebis Sesaxeb, romlebic naxsenebia
masSi, mokled mimoixilos istoriuli konteqsti, winaswar
ganumartos maT specialuri terminebi da a.S.

31
irina samsonia

grafikuli maorganizeblebi
wakiTxulis gasaazreblad sasargebloa aseve grafikuli
maorganizeblebis gamoyeneba. grafikuli maorganizebeli aris
martivad da TvalsaCinod warmodgenili teqstis Sinaarsi, rac
exmareba moswavles, amoicnos, sistemurad dainaxos da daimax-
sovros yvela mniSvnelovani detali, romelic mas wakiTxulis
dasamuSaveblad da gasaazreblad sWirdeba. grafikul maor-
ganizeblebs ganekuTvneba:azrobrivi ruka, venis diagrama, ambis
ruka, cnebaTa ruka, qronologiuri ruka, obobas qseli (igive
ablabuda) da mravali sxv. (nimuSebisTvis ix. danarTi 1).
grafikuli maorganizeblebis efeqturad da droulad gamoy-
enebisaTvis, sasurvelia, rom maswavleblebma gaiTvaliswinon
Semdegi rCevebi:
 grafikuli maorganizeblebis gamoyeneba sasargebloa kiTxvis
wina etapze, raTa moswavleebi saTanadod moemzadon teqstis
wasakiTxad, miiRon saWiro informacia winaswar, gaixsenon da
Tavi mouyaron winare codnasa da gamocdilebas, rac maT wak-
iTxulis srulyofilad gaazrebaSi daexmareba, agreTve, winas-
war gamoTqvan TavianTi varaudebi wasakiTxi teqstis miznis,
daniSnulebis, Temisa da Sinaarsis Sesaxeb.
 grafikuli maorganizeblebis gamoyeneba saWiroa kiTxvis pro-
cesSic, radgan moswavleebi vizualuri TvalsaCinoebis saSu-
alebiT ufro advilad da swrafad dainaxaven kavSirebs teqstSi
asaxul movlenebs, faqtebsa da mosazrebebs Soris, gadmoce-
muli ambis an movlenebis qronologias, aRmoaCenen da daimaxs-
ovreben mniSvnelovan detalebs. yovelive es ki mniSvnelovnad
exmareba moswavles gaigos da gaiazros wakiTxuli teqsti.
 sxvadasxva qveyanaSi Catarebulma araerTma kvlevam aCvena, rom
gansakuTebiT misasalmebelia, Tuki moswavleebi Tavad iswav-
lian Tundac umartivesi saxis grafikuli maorganizeblebis
(sqemebis, organizebuli komentarebis,teqstis gegmis, sxv.)
gamoyenebas kiTxvis procesSi, radgan es exmareba mas wakiTxu-
lis srulyofilad gaazrebaSi.
 teqstis wakiTxvis Semdeg grafikul maorganizeblebs iyen-
eben masSi gadmocemuli informaciis Sejamebis mizniT. misi
saSualebiT moswavleebi axerxeben teqstSi mizez-Sedegobrivi
kavSirebis gansazRvras, informaciis klasifikacias sxvadasx-
va logikuri niSniT, aseve mis dakavSirebas realur cxovre-
32
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

basTan.
 imisaTvis, rom grafikuli maorganizeblebis gamoyeneba re-
alurad Sedegismomtani iyos, aucilebelia misi sworad Ser-
Ceva teqstis tipis mixedviT. magaliTad, msgavsebebisa da gan-
sxvavebebis diagrama umjobesia dargobrivi teqstebis (mag.,
teqstebi sazogadoebrivi an sabunebismetyvelo mecnierebebis
sferodan) gasaazreblad gamoviyenoT, xolo ambis qronologi-
is amsaxveli diagrama, bunebrivia, naratiul teqstebs ufro
Seesabameba.

metakognicia
wakiTxulis gaazrebis xelSewyobis mizniT aseve mniSvnelova-
nia, rom moswavleebs vaswavloT sakuTari kiTxvis procesis
kontroli. wakiTxulis gaazrebas didad Seuwyobs xels, Tuki
moswavle kiTxvis dros yuradRebiT daakvirdeba, risi gage-
ba gauWirda da myisierad gamoiyenebs Sesabamis strategias am
xarvezis gamosasworeblad. amitom, sasurvelia, rom maswavle-
belma daarwmunos moswavleebis amgvari strategiebis gamoyeneb-
is aucileblobaSi da pirdapiri gziT aswavlos, ra strategiebi
arsebobs sakuTari kiTxvis procesis gasakontroleblad da ra
SemTxvevaSi romeli strategiis gamoyenebaa mizanSewonili kiTx-
vis dros warmoqmnili dabrkolebebis Tavidan asacileblad.
 moswavleebi unda daeuflon strategiebs, romelTa saSu-
alebiTac isini SeZleben kiTxvis dros daSvebuli xarvezeb-
is identificirebas. aseTi strategiebia, magaliTad: yvela
ucnobi an rTulad gasagebi leqsikuri erTeulis (sityvis,
frazeologiis, cnebisa Tu terminis) dafiqsireba; kiTxvis
procesSi teqstSi asaxuli movlenebis, faqtebis warmosax-
vaSi gacocxleba, anu cocxlad warmodgena imisa, rac weria
an rasac mogviTxrobs avtori; TiToeuli abzacis an Sinaar-
sobrivad dasrulebuli monakveTis wakiTxvis Semdeg mcire
pauzis gakeTeba da wakiTxulis Sejameba; sakuTari TavisTvis
kiTxvebis dasma wakiTxulis Sesaxeb.
 moswavleebi unda daeuflon konkretul strategiebs kiTxvis
dros warmoqmnili xarvezebis gamosasworeblad. aseTi strat-
egiebia, magaliTad: ucnobi an rTulad gasagebi leqsikuri
erTeulebis amosacnobad konteqstis, gramatikuli codnis
(lingvisturi analizis unaris) gamoyeneba, saWiroebis SemTx-

33
irina samsonia

vevaSi ki leqsikonis an specialuri literaturis moZieba da


gamoyeneba; xelaxla wakiTxva gaugebari an Znelad gasagebi
adgilisa; wakiTxuli teqstidan gaugebari an Znelad gasagebi
monakveTis sakuTari sityvebiT xmamaRla gadmocema.
 Tuki kiTxvis process maswavlebeli uZRveba, maSin mas SeuZlia:
• dausvas moswavles teqstTan dakavSirebuli kiTxvebi ro-
gorc kiTxvis dawyebamde, ise kiTxvis procesSi;
• kiTxvis procesSi periodulad Seaxsenos moswavles, rom
dafiqrdes, gamarTlda Tu ara mis mier gamoTqmuli va-
raudebi teqstis Sinaarsisa da Temis/Temebis Sesaxeb da
misces saSualeba, isaubros amaze;
• aucileblad daarwmunos TiToeuli moswavle, rom dab-
rkolebebis gamo xeli ki ar unda aiRos kiTxvaze, aramed
gaagrZelos da Sesabamisi strategiebis gamoyenebiT gadal-
axos sirTuleebi.

wakiTxulis Sejameba
kiTxvis mizani upirvelesad wakiTxulidan azris gamotanaa. es
ki SeuZlebelia, Tuki mkiTxvels ara aqvs unari, Tavi mouyaros
wakiTxul teqstSi mocemul mTel informacias, romelic zogjer
SesaZlebelia sakmaod tevadic iyos da daiyvanos igi mxolod
ZiriTad, yvelaze mniSvnelovan elementebamde. swored es aris
wakiTxulis Sejamebis unari, rac mniSvnelovnad ganapirobebs
teqstis gaazrebas. am unaris gamomuSavebas dros sWirdeba. ami-
tom, aucilebelia, rom maswavlebelma etapobrivad, sistemuri
varjiSisa da ukugebis gziT aswavlos Tavis moswavleebs, Tu ro-
gorSeajamon wakiTxuli teqsti. am miznis misaRwevad sasurve-
lia, rom
 moswavleebs jer vaswavloT teqstis SedarebiT mcire mo-
nakveTebis (magaliTad, erTi abzacis an Sinaarsobrivad das-
rulebuli ufro mcire monakveTis) Sejameba. amis Semdeg ki
etapobrivad SeiZleba gaizardos Sesajamebeli monakveTebi
moculoba.
 pirvel etapze gamoviyenoT pirdapiri instruqciebisa da mod-
elirebis meTodi, magaliTad:
• maswavlebeli exmareba moswavleebs teqstSi ZiriTadi wina-
dadebis amocnobaSi, xolo Tuki teqstSi pirdapir ar aris
mocemuli aseTi winadadeba - mis SeTxzvaSi;

34
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

• maswavlebeli sTxovs moswavleebs, erTmaneTTan Sinaarso-


brivad dakavSirebuli sityvebi Caanacvlon erTi sityviT
(ganmazogadebeli sityviT);
• maswavlebeli exmareba moswavleebs, erTmaneTisagan gaar-
Cion mTavari da meorexarsixovani informacia, Semdeg ki
„moaSoron“ es naklebad mniSvnelovani informacia;
 teqstis SejamebaSi moswavleebs did daxmarebas gauwevs
grafikuli maorganizeblebis gamoyeneba.

kiTxvebis dasma da kiTxvebze pasuxis gacema


wakiTxulis srulyofilad gasaazreblad aseve sasargebloa,
rom moswavleebma iswavlon kiTxvebis dasma wakiTxulis Sesaxeb da,
amasTanave, maswavleblis mier dasmul kiTxvebze pasuxebis gacema.
Tuki moswavleebi iswavlian, rogor da ra saxis kiTxvebi dasvan
kiTxvis dawyebamde, kiTxvis dros da misi dasrulebis Semdeg, bune-
brivia, es mniSvnelovnad gazrdis maT interess teqstis mimarT
da saSualebas miscems, ufro Rrmad gaiazron igi. marTalia, mas-
wavleblis mier kiTxvebis dasma, Cveulebriv, ganixileba, rogorc
moswavleTa Sefasebis saSualeba, magram am meTodiT moswavleebi
aseve swavloben, Tu rogor da sad eZebon swori pasuxi kiTxvaze,
rac maT exmareba wakiTxulis gaazrebaSi. moswavleebSi kiTxvebis
dasmisa da maTze pasuxebis gacemis unar-Cvevebis gamomuSavebis
mizniT maswavlebelma SeiZleba gamoiyenos Semdegi midgomebi:
 aswavlos moswavleebs, Tavad dasvan da upasuxon sxvadasx-
va sirTulis kiTxvebs teqstis Sesaxeb, maT Soris, iseTebs
romlebze pasuxebic pirdapir (eqspliciturad) aris moce-
muli teqstSi da iseT kiTxvebsac, romlebze pasuxis gacemac
moswavlisagan qveteqstis aRqmasa da garkveuli daskvnebis
gakeTebas moiTxovs.
 aswavlos moswavleebs strategiebi, romelTa saSualebiTac
isini winaswar gansazRvraven kiTxvebis tipebs maTi generi-
rebis dros da Seafaseben maswavleblis mier dasmuli kiTx-
vebis sirTulesac imis mixedviT, Tu ras moiTxovs maTgan am
kiTxvaze pasuxis gacema - eqsplicituri informaciis moZie-
bas, Tu teqstis ufro Rrmad gaazrebas da masSi arapirdapir
(impliciturad) mocemuli informaciis gagebas.
wakiTxulis Sesaxeb diskusiis warmarTva erT-erTi yvelaze
mniSvnelovani aqtivobaa wakiTxulis gasaazreblad.

35
irina samsonia

motivacia

motivacia warmatebul mkiTxvelad Camoyalibebis erT-


erTi gadamwyveti faqtoria. motivirebulmoswavles kiTxvis
procesi siamovnebas aniWebs. amitom igi droTa ganmavlobaSi
sul ufro kargad eufleba da Tavisuflad iyenebs kiTxvis
mravalferovan strategiebs da, Sesabamisad, kargad gaiazrebs
wakiTxuls. cxadia, Tuki mozards siamovnebs kiTxva, is bevrs
kiTxulobs kidec da mudmivad izrdeba, rogorc mkiTxveli.
CamorCenili mkiTxvelebis problema ki swored motivaciis
naklebobaa. amis gamo maT naklebad aqvT gamomuSavebuli gaaz-
rebuli kiTxvis unari, ver floben kiTxvis efeqtur strat-
egiebs, aqvT mwiri leqsikuri maragi, rac xels uSliT maT,
gaigon da gaiazron wakiTxuli teqsti. yvelaferi es ki xels
uSlis maT, gaecnon dargobrv teqstebs, rac iwvevs maT akade-
miur CamorCenas yvela saskolo saganSi. CamorCenili mkiTx-
velebi, Cveulebriv, arc klasgareSe literaturas kiTxuloben
siamovnebiT. cudi mkiTxveli ki, cxadia, ver miaRwevs warmate-
bas sazogadoebrivi cxovrebis vercerT sferoSi. amitomac,
aucilebelia efeqturi meTodebisa da gzebis Zieba kiTxvis
motivaciis asamaRleblad mozrdil moswavleebSi.
Tuki moswavle ori, sami an meti wliT CamorCeba Tavis
Tanatolebs kiTxvaSi, es SeiZleba imas niSnavdes, rom isini
wlebis ganmavlobaSi gariyulebi iyvnen saswavlo procesidan,
an saWiroebdnen maswavleblisa da mSoblis met yuradRebas,
ris gamoc maT TandaTanobiT interesi da motivacia dakarges
swavlis mimarT. ase rom, mozrdil CamorCenil moswavleebTan
muSaobisas mTavari amocana aris maTTvis ara mxolod sis-
temuri saswavlo kursis SeTavazeba, aramed maTi daxmareba,
rom daubrundeT sakuTari Tavis rwmena da Sinagani motivacia
swavlis mimarT.
gTavazobT cxrils, romelSic aRwerilia warmatebuli da
CamorCenili mkiTxvelebis maxasiaTeblebi maTi kiTxvisadmi
damokidebulebis WrilSi da naCvenebia isic, Tu rogor uwyobs
xels kiTxvis motivacia karg mkiTxvelad Camoyalibebas.

36
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

kargi mkiTxveli CamorCenili mkiTxveli


• kiTxulobs interesiT da am- • misTvis kiTxva pasiuri pro-
yarebs dialogs teqstTan. cesia, ar aqcevs yuradRebas,
• yuradRebiT, gulisyuriT ra ver gaigo teqstSi da, Sesa-
kiTxulobs da, Sesabamisad, bamisad, ar iyenebs wakiTxulis
kargad gaiazrebs wakiTxuls. gasagebad saWiro strategiebs.
• kiTxulobs bevrs da, Sesa- • umetesad cudad an saerTod
bamisad, aqvs gansxvavebu- ver igebs wakiTxuls.
li tipis teqstebis kiTxvis • cotas kiTxulobs da, Sesa-
gamocdileba, aseve flobs bamisad, ara aqvs gansxvave-
sakmaris winare codnas axali buli tipis teqstebis kiTxvis
teqstis srulfasovnad gasaaz- gamocdileba. kiTxvis mwiri
reblad. gamocdilebis gamo ar aqvs
• kiTxva uRvivebs interess da winare codna, romelic mas
cdilobs, misTvis saintereso wakiTxulis gaazrebaSi daex-
sakiTxis Sesaxeb waikiTxos da mareba.
miiRos rac SeiZleba meti in- • Zalian SezRuduli aqvs an
formacia. saerTod ara aqvs intereseb-
is sfero da, Sesabamisad, ar
cdilobs gaiRrmavos codna.

rogor avamaRloT moswavleTa motivacia?


kiTxvis motivaciis asamaRleblad kiTxvis zogierTi spe-
cialisti gamoyofs oTx umTavres midgomas. esenia: 1) kiTxvis
miznis gansazRvramoswavleTa interesebis gaTvalsiwinebiT; 2)
moswavleTa arCevanis pativiscema; 3) saintereso sakiTxavi masa-
lis SerCeva da 4) moswavleTa Soris TanamSromlobis (moswav-
leTa socializaciis) waxaliseba.
kiTxvis sxvadasxva komponentis swavlebis dros gamoyenebu-
li midgomebisgan gansxvavebiT, motivaciis amaRleba ar gulisx-
mobs pirdapiri swavlebis meTodis gamoyenebas. es aris kiTxvis
swavlebis Tanamdevi procesi. motivaciis amaRlebaze maswavle-
beli unda zrunavdes kiTxvis nebismieri aqtivobis dagegmvisa
da ganxorcielebis dros.
1) kiTxvis miznis gansazRvramoswavleTa interesebis gaT-
valiswinebiT. maswavlebelma unda gaiTvalisiwinos, rom sak-
iTxavi masalis SerCevisas misi ZiriTadi mizani unda iyos ara
konkretuli skiTxavi amocanebis gadawyveta da davalebebis
sworad Sesruleba, aramed Tavad teqstis Sinaarsobrivi mxare.
moswavle ufro yuradRebiT waikiTxavs teqsts, Tu igi exeba
37
irina samsonia

misTvis saintereso Temas, romlis gagebac mas SeuZlia. Tu mis-


Tvis kiTxva mxolod valdebulebaada misi mizani mxolod mas-
wavleblis mier SeTavazebuli davalebebisa da savarjiSoebis
Sesrulebaa, bunebrivia, am SemTxvevaSi moswavlis Sinagani mo-
tivacia sagrZnoblad klebulobs. kiTxvis process upiratesad
saganmanaTleblo, SemecnebiTi mizani unda hqondes.
2) moswavleTa arCevanis pativiscema. Tuki moswavles saSu-
aleba miecema, monawileoba miiRos sakiTxavi masalis SerCevaSi,
Tavad airCios sakuTari roli jgufur Tu wyvilur aqtivobeb-
Si, aucileblad gaizrdeba misi motivaciac. moswavle, romelic
TviTon irCevs, ra waikiTxos, ufro meti interesiT kiTxulobs
da ufro efeqturad iyenebs kiTxvis strategiebs wakiTxulis
gasaazreblad. kargi iqneba, Tu maswavlebeli gaiTvaliswinebs
moswavlis zogierT survilsac, magaliTad, romel Tanak-
laselTan erTad unda mas ama Tu im aqtivobaSi monawileoba
an davalebis Sesruleba, individualurad surs muSaoba Tu
jgufurad an partniorTan erTad, ra tipis produqti surs,
rom Seqmnas wakiTxul teqstTan dakavSirebiT (mag., Txzuleba,
Canaxati Tu posteri) da a.S.
3) saintereso sakiTxavi masalis SerCeva. moswavleebs exal-
isebaT iseTi teqstebis kiTxva, romlebic maT interess aRZravs.
isini ufro advilad imaxsovreben maTTvis saintereso informa-
cias, vidre iseTs, romelic maTi interesis sagans ar warmoad-
gens. sadavo ar aris, rom rac ufro sainteresoa teqsti, miT
ufro izrdeba mkiTxvelis motivaciac da, Sesabamisad, wakiTxu-
lis gaazrebis xarisxic.
moswavles uTuod daainteresebs teqsti, romelSic ganxi-
lul sakiTxebze Tu Temebze mas garkveuli winare codna ukve
gaaCnia. is, rom man icis raRac teqstSi mocemuli informaciis
Sesaxeb, ukve iwvevs mis interess. ra Tqma unda, aravin uaryofs,
rom skola is adgilia, sadac mozardma axali codna unda mii-
Ros da moswavleebsac xSirad uwevT maTTvis sruliad ucnobi
informaciis Semcveli teqstebis wakiTxva da Seswavlac. Cven
vambobT ara imas, rom maswavlebelma Tavi unda aaridos axali
masalis klasSi Setanas, aramed ufro vurCevT maT, sifrTxiliT
moekidon am sakiTxs da teqstis SerCevisas gaiTvaliswinon, rom
kiTxvisas motivaciis faqtori Zalian mniSvnelovania. sruliad
ucnobi Temebis SeTavazebam ki SesaZlebelia uaryofiTi gavlena
iqonios moswavleTa motivaciaze. es, Tavis mxriv, kidev erTxel

38
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

usvams xazs kiTxvis dawyebamde moswavleTa winare codnis mo-


bilizebis mniSvnelobasa da, saWiroebis SemTxvevaSi, im Teme-
bisa da sakiTxebis Sesaxeb, romlebsac wasakiTxi teqsti Seicavs
garkveuli informaciis miwodebis aucileblobasac.
maswavlebelma unda gaiTvaliswinoc isic, rom moswavleebi
meti interesiT kiTxuloben vizualurad mimzidvel teqstebs.
amitom, sakiTxavi masalis SerCevisas man yuradReba unda mi-
aqcios ilustraciebisa da TvalsaCinoebebis xarisxs, Sriftis
zomas, aseve imas, Tu rogor aris teqsti ganawilebuli gverdze
da a.S.
cxadia, ar arsebobs universaluri sazomi, romlis saSu-
alebiTac SegviZlia zustad davadginoT, romeli teqsti iqneba
yvela moswavlisaTvis erTnairad saintereso da romeli - ara.
es sakmaod individualuri sakiTxia. amitom, sasurvelia, Tu
maswavlebels winaswar eqneba garkveuli informacia sakuTari
moswavleebis interesebis sferoebis Sesaxeb da amis mixedviT
SearCevs sakiTxavi masalas.
4) moswavleTa Soris TanamSromlobis waxaliseba. rogorc
cnobilia, mozrdil moswavleebs gansakuTrebiT ainteresebT
erTmaneTTan urTierToba. gamocdilebam aCvena, rom moswavlee-
bi ufro motivirebulni xdebian swavlaSi da xSirad gakveTilis
dasrulebis Semdegac ki agrZeleben muSaobas, Tuki maT mivcemT
saSualebas, daamyaron erTmaneTTan socialuri interaqcia da
TanamSromlobis gziT erToblivad gadawyviton sxvadasxva sas-
wavlo (Cvens SemTxvevaSi, sakiTxavi) amocanebi. iTvleba, rom
TanamSromlobiT swavlis meTodi gansakuTrebiT sasargebloa
CamorCenili moswavleebisTvis. Tuki aseT moswavleebs xSirad
miecemaT saSualeba, magaliTad, wyvilSi imuSaon swavlaSi maTze
ufro warmatebul TanaklaselTan erTad, isini, savaraudod,
ufro advilad daZleven sirTuleebs konkretuli amocanebis
gadawyvetisas. es ki uTuod dadebiT gavlenas moaxdens mis mo-
tivaciaze. ase rom, socialuri interaqcia ara mxolod moti-
vaciis amaRlebas uwyobs xels, aramed exmareba kidec CamorCe-
nil moswavles, ukeT gaigos da gaiazros wakiTxuli.
sasurvelia, rom maswavlebelma xSirad dagegmos iseTi
aqtivobebi, romlis drosac moswavleebi erTad waikiTxaven te-
qsts, gauziareben erTmaneTs informacias, Sexedulebebsa da
mosazrebebs, daexmarebian erTmaneTs rTuli adgilebis gage-
baSi da a.S.

39
irina samsonia

danarTi 1. sanimuSo saklaso aqtivobebi


sanimuSod gTavazobT cxrils, romelSic warmodgenil-
ia nawili im saklaso aqtivobebis CamonaTvalisa, romlebic
mniSvnelovnad uwyobs xels wignierebis unarebis ganviTarebas
moswavleebSi. cxrils Tan erTvis TiToeuli dasaxelebuli
aqtivobisa Tu meTodis detaluri aRwerilobani da TvalsaCi-
noebani.

mimarTuleba

leqsikis wakiTxulis wera


daufleba gaazreba

kiTxvis dawyebamde

varaudebis cxrili o • o
TanamSromlobiTi o • o
strategiuli kiTxvis
„qronika“
cnebaTa klasifikacia • • o
pirveli striqoni o • o
sityvis ruka • o o
CamoTvale, daajgufe, • o o
daarqvi saxeli
moismine, waikiTxe da o • o
imsjele
swavla mewyvilesTan • • •
erTad
SesaZlo winadadebebi • o o
xmamaRla fiqri o • o

40
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

kiTxvis dros

ideaTa ruka o • o
ormagi Canawerebi • • o
gamokiTxvisfurceli o • •
yvelaze mnivnelovani o • o
faqtebi
kiTxva wyvilebSi o • o
abzacis SekumSva/ o • •
Semokleba
mTavari, naklebad o • •
mTavari da meorex-
arisxovani
kiTxvis gzamkvlevi o • o
ormxrivi swavleba • • •
SerCeviTi moniSvna • • o
semantikuri kavSirebi • • •
ambis ruka o • •
SQ3R o • o
teqstis struqtura o • o

kiTxvis Semdeg

klasSi dasatovebeli o • o
baraTebi
CarCoebi o • o
kiTxvebiavtors o • o
kiTxva da pasuxi o • o
SevajamoT wakiTxuli o • o

41
irina samsonia

aqtivoba: varaudebis cxrili


aqtivoba„varaudebis cxrili“gamoiyeneba kiTxviswina etap-
ze moswavleTa winare (ukve arsebuli) codnis gasaaqtiureblad
da axali Temebisa Tu sakiTxebis mimarT maTi interesis gasaR-
viveblad. moswavleebi fiqroben da TavianT winaswar damok-
idebulebas gamoxataven teqstis ZiriTadi sakiTxebis Sesaxeb
Camoyalibebuli sxvadasxva debulebis mimarT - eTanxmebian an
uaryofen maT. am meTodis gamoyeneba xels uwyobs moswavlis
dainteresebas teqstSi wasakiTx teqstSi asaxuli Temebisa da
sakiTxebis mimarT da amgvarad exmareba mas kiTxvis miznis gan-
sazRvraSi. kiTxvis dasrulebis Semdeg SesaZlebelia moswav-
leebi miubrundnen maT mier Sevsebul varaudebis cxrils,
gadaamowmon sakuTari Sexedulebebi da garkveuli Seswore-
bebi Seitanon maTSi.
varaudebis cxrili, rogorc saklaso aqtivoba, xelsay-
relia im mxrivac, rom am dros maswavlebeli axerxebs yvela
moswavlis aqtiurad CarTvassaswavlo procesSi, saSualebas
aZlevs maT, ifiqron da kritikulad gaiazron, sinamdvileSi
ra ician da ra hgoniaT, rom ician ama Tu im sakiTxis Sesaxeb
da ecadon miiRon maTTvis saintereso informacia. es aris
jgufuri (saklaso) aqtivoba, romelic kiTxvis mizans uCens im
moswavleebsac ki, romlebic Tavdapirvelad SeiZleba sulac
ar iyvnen dainteresebulni mocemuli sakiTxebiT.
gTavazobT varaudebis cxrilis nimuSs:

saxeli

sakiTxi

instuqcia: waikiTxeT qvemoT CamoTvlili debulebebi.


marcxena svetSi aRniSneT, eTanxmebiT (diax) Tu ar eTanxmebiT
(ara) maTSi gadmocemul informacias/mosazrebas. dafiqrdiT,
ratom eTanxmebiT an ar eTanxmebiT am debulebebs da moemza-
deT Tqveni Sexedulebebis gasaziareblad.

42
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

kiTxvis daw-
kiTxvis das-
yebamde
rulebis Semdeg
debuleba / kiTxva
(veTanxmebi / ar
(veTanxmebi /
veTanxmebi)
ar veTanxmebi)

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

aqtivobis dagegmva
aqtivobis „varaudebis cxrili“ dagegmvis sxvadasxva gza
arsebobs, magram maTi umetesoba Sedgeba Semdegi etapebisagan:
1. maswavlebeli gansazRvravs mTavar Temebsa da sakiTxebs
sakiTxavi masalidan.
2. maswavlebelma unda ivaraudos, daaxloebiT ra warmodgena
aqvT mis moswavleebs ama Tu im Temis/sakiTxis Sesaxeb.
3. am varaudebis gaTvaliswinebiT maswavlebelma unda Camow-
eros iseTi debulebebi/kiTxvebi, romlebic moswavleTa
warmodgenebis provocirebas Seuwyobs xels.
4. maswavlebeli sTxovs moswavleebs, daeTanxmon an ar daeTanx-
mon cxrilSi mocemul debulebebs/kiTxvebs.
konkretuli nabijebi:
1. maswavlebeli sTxovs moswavleebs, Seavson varaudebis
cxrili. maT SeuZliaT imuSaon damoukideblad, wyvilebSi
an mcire jgufebSi. maswavlebelma unda Seaxsenos moswav-
leebs, rom samuSaos dasrulebis Semdeg maT mouwevT dis-

43
irina samsonia

kusiaSi monawileoba.
2. samuSaos dasrulebis Semdeg imarTeba diskusia, romlis
drosac moswavleebi asabuTeben sakuTar mosazrebebs -
ratom daeTanxmnen an ar daeTanxmnen varaudebis cxrilSi
mocemul debulebebs. am procesSi maswavlebeli maqsimalu-
rad unda cdilobdes moswavleTa kritikuli azrovnebis
waxalisebas. amitom, rac SeiZleba Rrmad da detalurad
unda mosTxovos TiToeul moswavles sakuTari poziciis
dasabuTeba.
3. amis Semdeg moswavleebs unda daevaloT teqstis wakiTxva
da cal-calke moniSvna an amowera iseTi adgilebisa, rom-
lebic daemTxva maT mier winaswar gamoTqmul varaudebs
da romlebic maTgan moiTxovs am varaudebis kritikulad
gadaxedvas.
4. kiTxvis dasrulebis Semdeg moswavleebs unda mieceT dis-
kusiis gamarTvis saSualeba. maswavlebels SeuZlia, hkiTx-
os moswavleebs, Seicvala Tu ara romelime sakuTari azri
cxrilSi warmodgenili debulebebis mimarT da sTxovos
moiyvanon teqstidan magaliTebi, romlebic maTi pirvelad
pasuxebs adasturdebs an, piriqiT, eWvqveS ayenebs.

44
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

aqtivoba: TanamSromlobiTi strategiuli kiTxvis


„qronika“

TanamSromlobiTi strategiuli kiTxva aris teqnika, rom-


lis saSualebiTac moswavleebi swavloben, rogor gadawyviton
maswavleblis mier maTTvis dasmuli sakiTxavi amocanebi Tan-
amSromlobis gziT wakiTxulis ukeT gasaazreblad. TanamSrom-
lobiTi strategiuli kiTxvis „qronikis“ funqciaa, daexmaros
moswavleebs, etapobrivad aRweron kiTxvis procesi. am dros
isini safuZvlianad gaiazreben, ras kiTxuloben, ra SekiTxvebi
uCndebaT kiTxvis dros, ra Sexedulebebi uyalibdebaT wakiTx-
ulze da yovelive amas Caiweren. Serulebuli samuSao ki kargi
saSualebaa maswavleblisaTvis rogorc Semdgomi aqtivobebis
gasagegmad, ise, Sefasebis sawarmoeblad.
gTavazobT TanamSromlobiTi strategiuli kiTxvis „qroni-
kis“ nimuSs:
saxeli

Tema
kiTxvis daw-
yebamde

gonebrivi ieriSi varaudi


kiTxvis
dros

ra aris teqstis mTavari Tema?

ra sakiTxebs (Temebs) exeba teqsti?


rulebis Semdeg
kiTxvis das-

ra kiTxvebi maqvswakiTxulis ra gavige axali?


Sesaxeb?

45
irina samsonia

aqtivobis dagegmva:
maswavlebeli sTavazobs moswavleebs wasakiTx teqsts da
uxsnis maT aqtivobis mimdinareobas.
kiTxvis dawyebamde:
1. maswavlebelma unda daajgufos moswavleebi ise, rom Ti-
Toeul jgufSi moxvdnen rogorc CamorCenili, ise war-
matebuli mkiTxvelebic;
2. maswavlebelma unda auxsnas moswavleebs, rogor SeuZlia
Seavsos es cxrili (gaakeTos winaswar moumzadebeli-
Canawerebi eqspromtad, Caweros mokle frazebi, Tundac
Caxatos grafikuli gamosaxulebebi);
3. moswavleebma Sesabamis grafaSi unda Caweron, ra ician
teqstis Temis Sesaxeb da gamoTqvan TavianTi winaswari
varaudebi.
kiTxvis dros maT unda Caiweron, ra gaiges teqstis kiTx-
visas, ra aris misi mTavari Tema, kidev ra sakiTxebs exeba igi,
mokled yvela ZiriTadi informacia, romelic miiRes teqstis
kiTxvis procesSi.
kiTxvis dasrulebis Semdeg ki moswavleebi Seajameben te-
qstis Sinaarss, gaiazreben, ra gaiges da ra kiTxvebi darCaT
wakiTxulis irgvliv.
maswavlebelma kiTxvis samive etapze unda akontrolos es
Canawerebi, saWiroebis SemTxvevaSi, daexmaros moswavleebs
kiTxvebze pasuxis gacemaSi da ganumartos gaugebari an aras-
worad gagebuli adgilebi.

aqtivoba: cnebaTa klasifikacia


cnebaTa klasifikacia - es saklaso aqtivoba gamoiyen-
eba moswavleTaTvis axali leqsikis saswavleblad. igi gansa-
kuTrebiT sasargebloa, Tuki sakiTxav masalaSi Warbad gvx-
vdeba specialuri leqsika.
maswavlebeli sakiTxavi masalidan SearCevs da aZlevs moswav-
leebs terminebisa da cnebebis CamonaTvals. moswavleebma ki mniS-
vnelobis mixedviT kategoriebad unda daaxarisxon da daajgufon
isini. es kategoriebi umjobesia Tavdapirvelad maswavlebelma
SeTavazos moswavleebs, droTa ganmavlobaSi ki sasurvelia, Ta-

46
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

vad moswavleebma SeZlon cnebaTa gamaerTianebeli kategoriebis


Seqmna. Tuki am aqtivobas maswavlebeli kiTxvis dawyebamde gamoi-
yenebs, es mas saSualebas miscems, gaigos, aqvT Tu ara raime sa-
baziso codna moswavleebs wasakiTxi teqstis Temis Sesaxeb, rac
daexmareba mas swavlebis Semdgomi etapebis dagegmvaSi. teqstis
wakiTxvis Semdeg gamoyenebis SemTxvevaSiki maswavlebeli SeZ-
lebs Seafasos, ramdenad kargad gaiges misma moswavleebma axlad
Seswavlili cnebebisa da terminebis mniSvneloba.
aqtivoba SeiZleba daigegmos rogorc mTel klasTan, ise mcire
jgufebTan samuSaod. is SesaZlebelia iyos individualuric.

aqtivobis dagegmva:
1. maswavlebeli arCevs sakiTxav masalas moswavleebisTvis;
2. SerCeuli teqstis safuZvelze maswavlebeli amoiwers Te-
masTan dakavSirebul mniSvnelovan leqsikas, oRond ise,
rom gaiTvaliswinos, ra kategoriebad SeiZleba daiyos
es sityvebi;
3. maswavlebeli baraTebze wers (an beWdavs) am cnebebsa Tu
terminebs (TiTo baraTze TiTos);
4. maswavlebeli Tavad sTavazobs moswavleebs sityvaTa
kategoriebs, an exmareba maT dajgufebuli sityvebis sax-
eldebaSi. SeniSvna: am SemTxvevaSi, sasurvelia, Tu maswav-
lebeli jer aaxsnevinebs moswavles, ratom daajgufa man
sityvebi ase da Semdeg sTxovos ganmazogadebeli sityvis
mofiqreba.
gTavazobT cnebaTa klasifikaciis aqtivobis nimuSs:
1. maswavlebeli sTavazobs moswavleebs winaswar SerCeuli
terminebis CamonaTvals:

foTolmcveni foTlebi wyali qerqi

maradmwvane tye ylortebi mTebi

mzis sinaTle niadagi fesvebi tropikuli tye

47
irina samsonia

2. Semdeg maswavlebeli sTxovs maT, daalagon es sityvebi


kategoriebis mixedviT, magaliTad:
• xis nawilebi;
• xis tipebi;
• sad izrdeba xeebi;
• ra sWirdeba xes, rom icocxlos.

aqtivoba: pirvelistriqoni
„pirveli striqoni“ aris saklaso aqtivoba, romelic igeg-
meba kiTxviswina etapze. am dros moswavleebi kiTxuloben wa-
sakiTxi teqstis mxolod pirvel or an sam winadadebas (raode-
noba, ra Tqma unda, damokidebulia winadadebis sigrZesa da
Sinaarsobrv datvirTulobaze) da cdiloben amoicnon, rogor
gagrZeldeba teqsti, an rogor ganviTardeba misi Sinaarsi.
es aqtivoba moiTxovs moswavlisagan: a) kiTxvis dawyebamde
ivaraudos, rogor SeiZleba gagrZeldes teqsti da b) gaixsenos
yvelaferi, rac icis teqstis Temis Sesaxeb. garda imisa, rom
moswavle kiTxvis procesis aqtiuri monawile xdeba. igi aseve
erTveba diskusiebSic da, amasTanave, uviTardeba weris unar-
Cvevebic, radganac mas uwevs sakuTari varaudebis organizeba
da werilobiT warmodgena. moswavleTa mier gamoTqmuli da
werilobiT Camoyalibebuli varaudebis gacnoba, cxadia, daex-
mareba maswavlebels gaigos, ramdenad arian misi moswavleebi
mzad teqstis aRsaqmelad da Sesabamisad dagegmos momdevno
nabijebi.

aqtivobis dagegmva:
maswavlebels SeuZlia winaswar moniSnos an gadaRebuli
aslebidan calke amoWras wasakiTxi teqstis pirveli striqoni
da daurigos moswavleebs. man kargad unda auxsnas moswavleeba
aqtivobis mizani da misi mimdinareoba. moswavleebs SeuZliaT
imuSaon rveulebSi an Seavson specialurad am aqtivobisTvis
momzadebuli forma.

48
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

gTavazobT nimuSs:
saxeli

saTauri

pirveli striqoni

varaudi

dasabuTeba / axsna

Sesworebebi

aqtivobis mimdinareoba:
1. maswavlebeli sTxovs moswavleebs, waikiTxon pirveli
winadadebebi / striqoni teqstidan;
2. amis Semdeg igi sTxovs moswavleebs, gamoTqvan TavianTi
varaudebi wasakiTxi teqstis Sinaarsis Sesaxeb pirveli
winadadebebis / striqonis safuZvelze;
3. maswavlebelma aucileblad unda Seaxsenos moswavleebs,
rom am dros ar arsebobs „mcdari“ da „swori“ mosazre-
bebi, magram aucilebelia, rom gamoTqmuli varaudebi em-
yarebodes im informacias, romelsac wakiTxuli pirveli
winadadebebi / striqoni gvawvdis;
4. TiToeuli moswavlis mier gamoTqmuli varaudis Sesaxeb
warimarTeba saklaso diskusia;

49
irina samsonia

5. aqtivobis mimdinareobisas moswavleebi avseben winaswar


specialurad am aqtivobisTvis Seqmnil cxrils, xolo
diskusiis dros SeuZliaT Seitanon mas garkveuli Ses-
worebebi an damatebebi. moswavleebma SeiZleba imuSaon
rogorc jgufurad, ise individualurad;
6. teqstis wakiTxvis Semdeg moswavleebi, ra Tqma unda, miu-
brundebian maT mier Sevsebul cxrils, Seafaseben saku-
Tar namuSevars da Sesabamis grafaSi weren TavianT ko-
mentarebs.

aqtivoba: sityvis ruka


es aris leqsikis daufleba-gamdidrebaze orientirebuli
saklaso aqtivoba, romlisTvisac gamoiyeneba grafikuli maor-
ganizebeli. es aqtivoba xels uwyobs moswavleTa kritikuli
azrovnebis ganviTarebas. amasTanave, moswavleebs saSualeba
eZlevaT, mobilizeba gaukeTon Tavian winare codnas da dain-
axon semantikuri Tu konceptualuri kavSirebi maTTvis nac-
nob da ucnob leqsikur erTeulebs Soris.
es aqtivoba SeiZleba daigegmos rogorc mTel klasTan sa-
muSaod, ise mcire jgufebTan da calkeul moswavleebTanac.

aqtivobis dagegmva:
1. maswavlebeli aqtivobis dawyebamde wasakiTxi teqstidan
winaswar SearCevs sityvebisa da cnebebis CamonaTvals;
2. maswavlebeli acnobs moswavleebs dasamuSavebel leqsi-
kas;
3. maswavlebeli sTxovs moswavleebs waikiTxon teqsti,
romelic Seicavs am leqsikas da aZlevs saSualebas,
yuradRebiT dafiqrdnen maT SesaZlo mniSvnelobaze;
4. maswavlebeli avalebs moswavleebs oTxnawiliani cxri-
lis Sevsebas. moswavleebs saSualeba unda mieceT, Tavad
airCion dasamuSavebeli leqsikuri erTeulebi;
5. samuSaos dasrulebis Semdeg TiToeuli namuSevari ganix-
ileba mTel klasTan erTad da moswavleebi midian saer-

50
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

To daskvnamde TiTeoul sityvasTan Tu cnebasTan dakav-


SirebiT. maswavlebelma, bunebrivia, unda akontrolos es
procesi da, saWiroebis SemTxvevaSi, swori mimarTuleba
misces diskusias.
6. gTavazobT „sityvis rukis“ grafikuli maorganizeblis
nimuSs:

ganmarteba faqtebi

sityva/mcneba

Sesabamisi magaliTi Seusabamamo magaliTi

aqtivoba: CamoTvale, daajgufe, daarqvi saxeli

es aqtivoba gamoiyeneba leqsikaze samuSaod da moswavleeb-


isgan moiTxovs sametapiani saswavlo moqmedebis Sesrulebas,
ZiriTadad, dargobrivi (anu sxvadasxva disciplinebTan dakav-
Sirebuli) leqsikis, cnebebisa da terminebis organizebis miz-
niT. igi saSualebas aZlevs moswavleebs, sakuTari winare cod-
nis gamoyenebiT amoicnon semantikuri kavSirebi sityvebsa da
cnebebs Soris. am aqtivobis gamoyeneba SesaZlebelia kiTxvis
dawyebamdec da misi dasrulebis Semdegac.
es aqtivoba mravalmxriv sasargebloa moswavleebisTvis.

51
irina samsonia

isini akvirdebian TiToeuli sityvisa Tu cnebis mniSvnelobas,


eZeben kavSirebsa da urTierTmimarTebebs maT Soris, saubro-
ben erTmaneTTan. moswavleebi xalisiT monawileoben am tipis
aqtivobebSi, radgan am dros yoveli sityva, cneba Tu ter-
mini cocxldeba maT warmosaxvaSi. es aqtivoba moswavleebi-
sgan kritikul azrovnebas moiTxovs da am gziT isini ufro
advilad imaxsovreben axal leqsikur erTeulebsac da maTTan
dakavSirebul informaciasac.

aqtivobis dagegmva:
sakiTxavi masalidan maswavlebelma unda SearCios sakvanZo
cneba, ris Semdegac:
1. igi avalebs moswavleebs, ifiqron da gaixsenon yvela is
sityva, romelic, maTi azriT, dakavSirebulia am cnebasTan.
sasurvelia, maswavlebelma moswavleebis mier dasaxelebu-
li yvela sityva Camoweros dafaze. rekomendacia: SesaZle-
belia, zogierTi dasaxelebuli sityva sruliad ararele-
vanturi iyos, magram am etapze ar aris mizanSewonili maTi
pasuxebis gakritikeba. aqtivobis momdevno etapze, rode-
sac isini daiwyeben sityvebis dajgufebas, Tavadve ityvian
uars Seusabamo sityvebze.
2. maswavlebeli yofs klass mcire jgufebad da avalebs maT,
Tanaklaselebis mier CamoTvlili da dafaze Camowerili
sityvebidan SearCion iseTebi, romlebic, maTi azriT, Si-
naarsobrivad (Tematurad) aris dakavSirebuli erTmaneT-
Tan, xolo Semdgom maTgan msgavsi (Sinaarsobrivad yvelaze
axlos mdgomi) sityvebidaajgufon qvekategoriebad. sam-
uSaos dasrulebis Semdeg maswavlebelma unda dausvas
TiTeoul jgufs kiTxvebi, Tu ratom moxvda esa Tu is
sityva konkretul qvekategoriaSi da ara sxvagan, an ratom
amovarda romelime sityva saerTo CamonaTvalidan da a.S.
3. maswavlebeli sTxovs moswavleebs, moifiqron da Seur-
Cion saTauri / saxelwodeba maT mier Seqmnil sityvaTa
TiToeul jgufs. am gziT isini daasabuTeben kidec, Tu
ratom moaqcies es sityvebi erT jgufSi.
gTavazobT samuSao furclis nimuSs:

52
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

instruqcia: marcxena svetSi CamowereT yvela is sityva,


romelic, Tqveni azriT, erT Temas ukavSirdeba. rodesac
CamowerT maT, daajgufeT erTad msgavsi mniSvnelobis sityve-
bi. amis Semdeg ki TiToeul jgufs daarqviT saxeli.

sityvebis CamonaTvali sityvaTa jgufebi jgufis saxelwodeba

SeniSvna: miuxedavad imisa, rom aqtivoba „CamoTvale,


daajgufe, daarqvi saxeli“ igegmeba da tardeba kiTxvis daw-
yebamde, moswavleebs SeuZliaT miubrundnen TavianT namu-
Sevrebs teqstis wkiTxvisa da saTanadod damuSavebis Semdegac.
maT SeiZleba gauCndeT survili, daamaton sityvebi CamonaT-
vals an gadaarqvan maT mier SerCeuli saxelwodeba sityvaTa
romelime jgufs.

53
irina samsonia

aqtivoba: moismine, waikiTxe da imsjele


es aqtivoba xels uwyobs moswavleTa mier wakiTxulis gaaz-
rebas teqstis wakiTxvamde mis Sesaxeb zepiri informaciis mos-
menisa da winare codnis gaaqtiurebis gziT. aqtivobis pirvel
etapze moswavleebi ismenen maswavleblis leqciis tipis mimox-
ilvas teqstis Sesaxeb. amis Semdeg moswavleebi iwyeben teqs-
tis kiTxvas da am procesSi maT saSualeba eZlevaT, Seadaron
erTmaneTs mosmenili da wakiTxuli informacia, daazuston
detalebi da am gziT Seafason, ramdenad kargad SeuZliaT mos-
menilisa da wakiTxulis gageba-gaazreba. kiTxvis dasrulebis
Semdeg moswavleebi saubroben TavianT dakvirvebebze.
es meTodi gansakuTrebiT sasargebloa kiTxvaSi CamorCe-
nili moswavleebisaTvis.radganac aseT moswavleebs ar Seu-
ZliaT damoukideblad waikiTxon da gaigon mTliani teqsti,
maswavleblis mier miwodebuli informacia exmareba maT, ze-
dapiruli warmodgena mainc SeeqmnaT am masalis Sesaxeb.im
moswavleebs ki, romlebsac ar gaaCniaT sakmarisi winare codna
wasakiTxi teqstis gasagebad, mosmeniT iReben am informacias
da am gziT uadvildebaT kiTxvis procesSi wakiTxuli gaazre-
ba. swored amitom, sasurvelia, rom maswavlebelma am aqtivob-
isTvis SearCios iseTi teqsti, romlis Sesaxebac, misi azriT,
moswavleebs ara aqvT sakmarisi winare codna da damatebiTi
informacia daexmareba maT wakiTxulis gasaazreblad.

aqtivobis dagegmva:
1. mosmena: maswavlebeli atarebs mimoxilviTi xasiaTis mokle
leqcias wasakiTxi teqstis Sinaarsis Sesaxeb. saWiroebis
SemTxvevaSi, sasurvelia sxvadasxva TvalsaCinoebis da/an
grafikuli maorganizeblebis gamoyenebac;
2. kiTxva: moswavleebi damoukideblad kiTxuloben SeTava-
zebul teqsts. maswavlebelma winaswar unda gaafrTxilos
moswavleebi, rom daakvirdnen, zustad iseve aRiqvamen da
gaigeben teqsts, rogorc es maswavlebelma miawoda Tu ara.
3. msjeloba: moswavleebi ganixilaven wakiTxul teqsts. mas-
wavlebelma unda waaxalisos moswavleebi, rom maT gaake-
Ton mosmenilisa da wakiTxulis SedarebiTi analizi da im-
sjelon am Temaze.

54
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

aqtivoba: swavla mewyvilis daxmarebiT


kiTxvaSi CamorCenili moswavleebis daxmarebis Zalian efeq-
turi saSualebaa mewyvileebTan muSaobis (e.w. partnioruli
kiTxvis) meTodis gamoyeneba. es aris aqtivoba, romlis drosac
ufro warmatebuli moswavleebi exmarebian TavianT Tanak-
laselebs kiTxvaSi, aZleven saWiro rCevebs, aswavlian kiTx-
vis efeqturi strategiebis gamoyenebas, uziareben TavianT
gamocdilebas da am gziT xels uwyoben maTi Sedegebis gaum-
jobesebas.
maswavleblis roli am aqtivobaSi aris CamorCenili moswav-
leebis saWiroebebis gansazRvra, Sesabamisi sakiTxavi amocaneb-
is SeTavazeba aseTi moswavleebisaTvis maTi susti mxareebis
gaTvaliswinebiT da Sesabamisi mewyvilis miCena. maswavlebeli,
bunebrivia, yuradRebiT unda akvirdebodes wyvilebSi muSaobas
da, saWiroebis SemTxvevaSi, garkveul instruqciebs aZlevdes
„damxmare“ moswavles.

aqtivobis dagegmva:
maswavlebeli gamoavlens moswavleebs, romlebsac proble-
mebi aqvT kiTxvaSi, gansazRvravs, romeli unarebis gamomuSave-
baSi sWirdebaT maT daxmareba da amis mixedviT SearCevs maT
mewyviles. isini inawileben rolebs: erTi xdeba „mwvrTneli“,
xolo meore - „mkiTxveli“. magaliTad, rodesac „mkiTxveli“
xmamaRla kiTxulobs teqsts, „mwvrTneli“ yuradRebiT usmens
mas da usworebs Secdomebs, aZlevs mas saTanado rCevebs, kiTx-
vis dasrulebis Semdeg usvams kiTxvebs da exmareba wakiTxu-
lis gaazrebaSi.
mewyvileebi regularulad unda enacvlebodnen erTmaneTs.
imisaTvis, rom klasi ar daiyos Zlier da sust moswavleebad,
maswavlebeli unda Seecados, rom garkveuli drois Semdeg
yvela moswavles mieces saSualeba, Seasrulos „mwvrTnelis“
roli.
aqtivoba „swavla mewyvilis daxmarebiT“ daaxloebiT 25-
dan 35 wuTamde SeiZleba gagrZeldes, radgan is kiTxvis yvela
etaps moicavs. Sedegis misaRebad misi ganxorcieleba dasaS-
vebia kviraSi erTxel an orjer. moswavleTa wasaxaliseblad

55
irina samsonia

SeiZleba dawesdes jildoebic „saukeTeso mwvrTnelisaTvis“


da „saukeTeso mkiTxvelisaTvis“.

aqtivoba: Semoklebuli abzaci


warmodgenili aqtivoba mewyvileebTan muSaobis, anu part-
nioruli kiTxvis meTodis erT-erTi saxeobaa. am dros wy-
vilSi myofi moswavleebi rig-rigobiT kiTxuloben abzacebs.
TiToeuli abzacis wakiTxvis SemdegCerdebian, ajameben mas
da cdiloben erTi (an ori) winadadebiT gadmoscen misi mTa-
vari saTqmeli. mewyvileebi usmenen erTmaneTs da, saWiroebis
SemTxvevaSi, koreqtivebi SeaqvT, avseben an azusteben erTmane-
Tis naTqvams. moswavlem daaxloebiT aT sityvaSi unda moax-
erxos SerCeuli monakveTisa Tu abazacis Sejameba. sasurve-
lia, Tu es aqtivoba gamoyenebul iqneba weriTi unar-Cvevebis
gasaviTareblad da moswavleebi specialur cxrilSi Seitanen
Semajamebel winadadebebs.

aqtivobis dagegmva:
1. maswavlebeli qmnis moswavleTa wyvilebs zustad im prin-
cipiT, rogorc es wina aqtivobaSia aRwerili. TiToeuli
moswavle rig-rigobiT asrulebs „mwvrTnelisa“ da „mkiTx-
velis“ rols.
2. yvela moswavle iwyebs teqstis xmamaRla kiTxvas daaxloe-
biT xuTi wuTis ganmavlobaSi. TiToeuli abzacis wakiTx-
vis Semdeg igi Cerdeba da ajamebs wakiTxuls. orientiris
misacemad maswavlebeli winaswar, aqtivobis dawyebamde
miuTiTebs moswavleebs, raze unda gaamaxvilon yuradReba
teqstis monakveTis Sesajameblad (magaliTad: ra aris am
abzacis/monakveTis mTavari saTqmeli? visze an razea es
abzaci/monakveTi? ra aris yvelaze mniSvnelovani, rac mas
ukavSirdeba am monakveTSi?)
3. „mwvrTneli“ yuradRebiT usmens Tanaklasels da uzusto-
bebis aRmoCenis SemTxvevaSi, usvams mas damatebiT kiTxvebs
an sTxovs, xelaxla waikiTxos mocemuli abzaci (an wina-
dadeba) da gaasworos Tavisi Secdoma.
4. moswavles specialur cxrilSi Seaqvs TiToeuli abzacis

56
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

Semajamebeli winadadebebi. bolos ki am Semajamebeli wina-


dadebebis mixedviT weren mTliani teqstis Sejamebas.

gTavazobT cxrilis nimuSs:

abzaci # Sejameba

Sejameba:

aqtivoba: SesaZlo winadadebebi


„SesaZlo winadadebebi“ aris kiTxvis wina etapze leqsikis
ganviTarebaze orientirebuli aqtivoba, romelic xels uw-
yobs moswvleebSi dargobrivi sityvebisa da cnebebis codnis
gaaqtiurebas.
kiTxvis dawyebamde maswavlebeli winaswar sTavazobs moswav-
leebs wasakiTxi teqstidan amokrebili sityvebis mokle Ca-
monaTvals, romelTa mixedviTac maT unda Seadginon winadade-
bebi. kiTxvis dasrulebis Semdeg moswavleebi ubrundebian am
winadadebebs da amowmeben, ramden sworad icodnen maT ama Tu
im sityvis mniSvneloba da ramdenad adekvaturad gamoiyenes
isini konteqstSi.

57
irina samsonia

es aqtivoba Zalian sasargebloa im mxriv, rom igi moswav-


leeb uRvivebs cnobismoyvareobas, gaigon ras niSnavs sinamd-
vileSi esa Tu is specifikuri sityva Tu termini. Sesabamisad,
isini interesiT kiTxuloben teqstsac.

aqtivobis dagegmva:
1. sanam moswavleebi daiwyeben teqstis wakiTxvas, maswavle-
beli yvelasTvis dasanax adgilze akravs SerCeuli dargo-
brivi sityvebis / cnebebis CamonaTvals;
2. maswavlebeli sTxovs moswavleebs, rom scadon am sityvebis
mniSvnelobis amocnoba da, Tu SeZleben, daawyvilon msgav-
si an erTmaneTTan Sinaarsobrivad dakavSirebuli sityvebi;
3. maswavlebeli sTxovs moswavleebs, individualurad an wy-
vilebSi imuSaon da Seadginon winadadebebi am sityvebis
gamoyenebiT. sasurvelia, Tu moswavleebi dawyvilebuli
sityvebidan orives gamoyenebas SeZleben winadadebaSi;
4. amis Semdeg moswavleebi iwyeben teqstis kiTxvas, romlis
drosac erTmaneTs adareben sakuTari winadadebebisa da
teqstis Sinaarss;
5. Tu moswavleebis mier Sedgenili winadadebebi Seicavs Sinaar-
sobriv uzustobebs, maswavlebeli sTxovs maT, gaasworon Ta-
vianTi Secdomebi da xelaxla daweron winadadebebi;
6. moswavleebs SeuZliaT gauziaron erTmaneTs sakuTari wina-
dadebebi teqstis wakiTxvamdec da mis Semdegac. teqtis
wakiTxvis Semdeg amas SeiZleba TamaSis saxec mieces. magal-
iTad, erTi waikiTxavs sakuTar winadadebas, xolo sxva
moswavlem an moswavleTa jgufma unda amoicnos, ramdenad
sworad aris masSi gamoyenebuli esa Tu is sityva an cneba.
aqtivobis es nawili saSualebas miscems maswavlebels, Sea-
fasos, ramdenad kargad gaiges moswavleeba wakiTxuli te-
qsti da Sesabamisi leqsika.
gTavazobT moswavleTa samuSao furclis nimuSs:
instruqcia: waikiTxeT maswavleblis mier Camowerili
sityvebi. amoicaniT sityvebis mniSvneloba da daawyvileT
erTmaneTTan mniSvnelobiT dakavSirebuli sityvebis. Camow-
ereT sityvaTa es wyvilebi.

58
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

axla ki SeadgineT winadadebebi am sityvebis (an sityvaTa


wyvilebis) gamoyenebiT.

1.
2.
3.
4.
5.

rodesac teqsts waikiTxavT, daubrundiT da gadaamowmeT


Tqven mier SeTxzuli winadadebebi. SegiZliaT gaasworoT daS-
vebuli Secdomebi da SecvaloT an axlidan daweroT winadade-
bebi.

aqtivoba: xmamaRla fiqri


am aqtivobis saSualebiT moswavle swavlobs sakuTari
fiqris procesze dakvirvebas teqstis kiTxvisas. amisaTvis
moswavleebs winaswar acnoben kiTxvebs, romlebsac man pasuxi
unda gasces kiTxvis dros da gamoavlinos, ramdenad kargad
igebs, rasac kiTxulobs. droTa ganmavlobaSi, roca moswav-
leebi sakmarisad auReben alRos am aqtivobas, maT saSualeba
unda mieceT, Tavad moifiqron kiTxvebi da srulad marTon
sakuTari kiTxvis procesi.
xmamaRla fiqri Zalian praqtikuli da sakmaod advilad
Sesasrulebeli aqtivobaa. Tavdapirvelad maswavlebels Seu-
Zlia aCvenos moswavleebs, ras niSnavs „xmamaRla fiqri“ kiTxvis
procesSi da, amave dros, auxsnas rogor iqceva kargi mkiTx-
veli: igi zogjer Tavidan kiTxulobs winadadebas informaciis

59
irina samsonia

dasazusteblad, zogjer win garbis, raTa naTeli mohfinos


manamde wakiTxuls, aseve, akvirdeba mTlian konteqsts da ase
cdilobs imis wakiTxulis gagebas da a.S. xmamaRla fiqris
dros moswavle kiTxulobs gacilebiT nela, rac aZlevs mas
saSualebas gaiazros, kargad esmis Tu ara, rasac kiTxulobs.

aqtivobis mimdinareoba:
maswavlebeli moswavleebs wasakiTxad sTavazobs teqsts da
damxmare kiTxvebs xmamaRla fiqrisTvis.
imisaTvis, rom moswavleebma kargad gaigon, rogor unda
Seasrulon es davaleba, Tavdapirvelad maswavlebeli iwyebs
teqstis xmamaRla kiTxvas, xolo moswavleebi mas Cumad kiTxu-
loben. dro da dro maswavlebeli Cerdeba da pasuxobs winas-
war SemuSavebul kiTxvebs.
magaliTisTvis gTavazobT ramdenime kiTxvis nimuSs:
1. ra vici am Temis (sakiTxis) Sesaxeb?
2. ra SeiZleba gavigo teqstidan am Temis (sakiTxis) Sesax-
eb?
3. kargad gavige Tu ara, rac am wuTas wavikiTxe?
4. kargad SemiZlia Tu ara warmovidgino gonebaSi, rac aq
weria?
5. ra SemiZlia gavakeTo, rom es adgili ufro kargad gav-
igo?
6. romeli iyo yvelaze mniSvnelovani adgili (adgilebi)
am teqstSi?
7. ra gavige axali wakiTxulidan?
8. rogor SemiZlia erTmaneTTan davakavSiro is, rac vi-
codi da is, rac axla gavige?

aqtivoba: ideaTa ruka


es aqtivoba exmareba moswavles, vizualurad dainaxos da
aRiqvas sityvebs, frazebsa da sakiTxavi teqstis mTavar ideas
Soris arsebuli mravalmxrivi kavSirebi. swored vizualizacia
ganapirobebs imas, rom es meTodi gansakuTrebiT sasargebloa
CamorCenili mkiTxvelebTan samuSaod, rac mraval qveyanaSi Ca-
tarebuli kvlevebiT dasturdeba.

60
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

gTavazobT ideaTa rukis nimuSs:

aqtivobis dagegmva:
1. Tuki maswavlebeli am aqtivobas kiTxvis procesSi gamoi-
yenebs, maSin igi mTliani teqstis an misi erTi monakveTis
wakiTxvis Semdeg sTxovs moswavleebs, wakiTxuli mo-
nakveTidan gamokveTon mTavari saTqmeli. imisaTvis, rom
moswavleebma amis gakeTeba SeZlon, sasurvelia, rom mas-
wavlebels garkveuli mosamzadebeli samuSao hqondes Ca-
tarebuli pirdapiri swavlebisa da modelirebis gziT.
2. maswavlebeli sTavazobs moswavleebs Sesavsebad gamzade-
buli ideaTa rukis nimuSs (an dafaze, an furclebze,
romlebsac urigebs yvela moswavles) da sTxovs maT,
centralur rgolSi Caweron teqstis an misi monakveTis
mTavari saTqmeli (idea), garSemo ganlagebul rgolebSi
ki - a) teqstidan amoiweron faqtebi an mosazrebebi, rom-
lebic amyarebs mTavar saTqmels (ideas) an 2) sakuTari
mosazrebebi, romlebic ukavSirdeba wakiTxuli teqstis
an misi monakveTis mTavar saTqmels. muSaobis procesSi
SesaZlebelia ideaTa rukaze rgolebis raodenobis gaz-

61
irina samsonia

rdac.
3. Tuki maswavlebeli am aqtivobas kiTxvis wina etapze
gamoiyenebs, maSin centraluri ideis garSemo moswavlee-
bi Caweren imas, ra codnasac (informacias) floben war-
modgenili sakiTxis Tu Temis Sesaxeb. kiTxvis procesSi
ki isini miubrundebian rukas da gadaaxaliseben mas axal-
axali informaciiT.
4. maswavlebels SeuZlia ideaTa ruka gamoiyenos, rogorc
wakiTxuli teqstis Sejamebis saSualebac.

aqtivoba: ormagi Canawerebi


ormagi Canawerebis furceli saSualebas aZlevs moswav-
leebs, Caiweron yvela is mosazreba da STabeWdileba, romel-
ic maT kiTxvis procesSi ebadebaT. isini amoiweren teqsti-
dan iseT frazebs da winadadebebs, romlebmac yvelaze metad
daainteresa isini da yvelaze didi STabeWdileba moaxdina
maTze, xolo gaswvriv miuweren sakuTar damokidebulebebsa da
mosazrebebs. am meTodis mizania, sakuTari fiqrebis, mosazre-
bebisa da STabeWdilebebis Tavisuflad gamoxatvis gziT xeli
Seuwyos moswavles, aqtiurad iazrovnos kiTxvis procesSi da
dakvirvebiT waikiTxos teqsti.
aqtivoba „ormagi Canawerebis furceli“ xels uwyobs wak-
iTxulis gaazrebas, leqsikis gagebasa da teqstis Sinaar-
sis, masSi gadmocemuli informaciis kargad damaxsovrebas,
agreTve, weris unar-Cvevebis ganviTarebasac.

aqtivobis dagegmva:
1. maswavlebeli moswavleebs avalebs SerCeuli teqstis
wakiTxvas da aZlevs instruqcia, rogor Seavson ormagi
Canawerebis furceli: moswavleebs Sinaarsobrivad das-
rulebuli nebismieri monakveTis wakiTxvis Semdeg, maT-
Tvis sasurvel adgilas SeuZliaT droebiT Sewyviton
kiTxva da gaakeTon Canawerebi;
2. moswavleebi Canawerebis fuclis marcxena mxares amoi-
weren teqstidan maTTvis yvelaze mniSvnelovan frazas
an winadadebas, xolo mis gaswvriv, marjvena svetSi gad-

62
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

moscemen am konkretuli frazis / winadadebis mimarT sa-


kuTar damokidebulebas, mosazrebas Tu misiT gamowveul
STabeWdilebas. moswavles SeuZlia gaakeTos mokle ko-
mentari, dasvas kiTxva an Tundac gaaanalizos mis mier
SerCeuli winadadeba an fraza;
3. aqtivobis daskvniT nawilSi, sasurvelia, Tu moswavleebi
gauziareben erTmaneTs sakuTar Canawerebs.
gTavazobT ormagi Canawerebis furclis nimuSs:

# ra weria teqstSi ras vfiqrob me

63
irina samsonia

aqtivoba: gamokiTxvis furceli


„gamokiTxvis furceli“ aris aqtivoba, romelic saSuale-
bas aZlevs moswavleebs, daxelovndnen raime Temis/sakiTxis
garSemo saintereso da Sinaarsiani kiTxvebis mofiqrebasa da
werilobiT CamoyalibebaSi. moswavleebi axerxeben sakuTari
winare codnisa da sxvadasxva wyarodan miRebul damatebiTi
informaciis integrirebas. es aqtivoba sami etapisagan Sedge-
ba. es etapebia: 1) dagegmva; 2) interaqcia da 3) integrireba /
Sefaseba.
es aqtivoba sagrZnoblad aviTarebs kritikuli azrovnebisa
da kiTxvis sxvadasxva unars. misi gamoyeneba SeiZleba mTel
klasTan, mcire jgufebTan da individualuri muSaobisTvis.
gamokiTxvis furceli kargi saSualebaa maswavleblisTvis,
Seafasos, ramdenad amomwuravad gaigo da gaiazra TiToeulma
moswavlem esa Tu is Tema an sakiTxi.

aqtivobis dagegmva:
moswavleebi muSaobas iwyeben dagegmvis etapiT, romelsac
uZRveba maswavlebeli. es etapi moicavs Semdeg nabijebs:
1. Temis / sakiTxis SerCeva;
2. kiTxvebis Camoyalibeba;
3. gamokiTxvis furclis Sedgena;
4. masalis Segroveba.
momdevno etapia interaqcia, romelic moicavs Semdegs:
1. winare (arsebuli) codnis aqtivacia;
2. saintereso / mniSvnelovani faqtebis gaziareba;
3. kiTxva informaciis moZiebis mizniT.
aqtivobis bolo, integrirebisa da Sefasebis etaps ki kvlav
maswavlebeli uZRveba. es etapi moicavs Semdeg operaciebs:
1. Sejameba;
2. Sedareba;
3. gamokvleva;
4. angariSis momzadeba.

64
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

gTavazobT gamokiTxvis furclis nimuSs:


saxeli _______________________________________

Tema/sakiTxi ____________________________________

saintereso axali
kiTxva 1 kiTxva 2 kiTxva 3 kiTxva 4
faqtebi kiTxvebi

viciT,
rom....

wyaro 1

wyaro 2

wyaro 3

Sejame-
ba

rogorc vxedavT, kiTxvebi iwereba cxrilis pirvel hori-


zontalur svetSi moTavsebul ujrebSi (kiTxva 1, kiTxva 2...),
meore svetSi ki, TiToeuli kiTxvis qveS iwereba is informa-
cia, romelic moswavleebs ukve hqondaT SeCeuli Temis/sak-
iTxis Sesaxeb. maT qveS ki miniSnebulia sxvadasxva wyarodan
miRebuli damatebiTi informacia. sul bolo rigSi ki moswav-
leebs SeuZlia Tavi mouyaron mTlian svetSi Camoweril yvela
informacias da Seajamon igi. Tuki TiToeuli svetis sxvadasx-
va ujrebSi mocemuli informacia ewinaaRmdegeba erTmaneTs,
an ar CaiTvleba sakmarisad, moswavleebs saSualeba eZlevaT,
moifiqron da dasvan axali, damatebiTi kiTxvebi am xarvezebis
aRmosafxvrelad.

65
irina samsonia

aqtivoba: yvelaze mniSvnelovani


es aqtivoba efuZneba TanamSromlobiT swavlis princips,
roca moswavleebi aqtiurad exmarebian erTmaneTs wakiTxulis
gaazrebaSi. amitom, sasurvelia, rom maswavlebelma jgufebi
daakompleqtos ise, rom masSi gaerTiandnen rogorc warmate-
buli, ise SedarebiT susti mkiTxvelebic. jgufis TiToeul
wevrs ekisreba misia, rom gaxdes wasakiTxi teqstis erTi rome-
lime monakveTis „eqsperti“ da Semdeg „aswavlos“ igi jgufis
danarCen wevrebs.
es aqtivoba xels uwyobs kritikuli azrovnebisa da so-
cialuri unar-Cvevebis ganviTarebas moswavleebSi. maT saSu-
aleba eZlevaT, iswavlon jgufuri muSaoba, TanamSromloba,
aiRon sakuTar Tavze pasuxismgebloba, aswavlon da daexmaron
sxvas. Sesabamisad, am tipis aqtivobebi sagrZnoblad aviTarebs
zepirmetyvelebis (mosmenis), efeqturi komunikaciisa da
problemis gadawyvetis unar-Cvevebs.

aqtivobis dagegmva:
1. maswavlebeli akompleqtebs 3-5 moswavlisagan Semdgar
jgufebs, romlebSic gaerTianebulia kiTxvaSi sxvadasxva
doneze myofi moswavleebi;
2. maswavlebeli moswavleebs avalebs dasamuSaveblad Ser-
Ceuli teqstis wakiTxvas;
3. maswavlebeli arCevs sakiTxebs/TemebssakiTxavi masalidan
da jgufis TiToeul wevrs urigebs dasamuSaveblad;
4. paralelurad iqmneba „eqspertTa jgufebi“, romlebSic
erTiandebian is moswavleebi sxvadasxva jgufebidan, rom-
lebsac erTi da igive sakiTxi/Tema aqvT dasamuSavebeli.
5. aqtivobis mimdinareoba winaswar unda gaiweros da mas-
wavlebelma sxvadasxva jgufSi samuSaod konkretuli
dro unda gamouyos moswavleebs. agreTve, sasurvelia,
Tu maT winaswar eqnebaT gamzadebuli samuSao furcleb-
is Sablonic;
6. maswavleblis daxmarebiT „eqspertTa jgufebi“ dasam-
uSavebeli sakiTxis/Temis safuZvelze gamoyofen sakvanZo
sakiTxebs da imuSaveben maT Sesaxeb saWiro informaciis

66
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

moZiebasa da damuSavebaze;
7. sasurvelia, rom „eqspertTa jgufebs“ damatebiTi in-
formaciis mosaZieblad maqsimalurad mravalferovani
resursebis gamoyeneba SeZlon, raTa kargad da amomwura-
vad Seiswavlon esa Tu is sakiTxi;
8. amis Semdeg „eqspertTa jgufebis“ wevrebi ubrundebian
TavianT jgufebs da mocemuli sakiTxis/Temis Sesaxeb
mopovebul informacias awvdian Tanajgufelebs. es pro-
cedurac winaswar unda gaweros maswavlebelma, raTa Ti-
Toeul moswavles Tanabrad mieces sakuTari namuSevris
prezentaciis saSualeba da, amave dros, ar dairRves te-
qstis Sinaarsi;
9. sxvadasxva „eqspertis“ mier mowodebuli informaciis
Sesagroveblad da Sesajameblad sasurvelia grafikuli
maorganizeblis winaswar momzadebac da darigeba Ti-
Toeuli moswavlisTvis;
10. moswavleebma unda icodnen, rom maT yuradRebiT unda
mousminon erTmaneTs daiswavlon „eqspertebisgan“, rasac
maswavlebeli aucileblad Seamowmebs.
SeniSvna: radgan es aqtivoba teqnikuri TvalsazrisiTi sak-
maod kompleqsuria da mTel gakveTils moicavs, mniSvnelova-
nia, rom maswavlebelma misi mimdinareobisas gamudmebiT
adevnos Tvalyuri TiToeuli moswavlis muSaobas, mkacrad
gaakontrolos reglamenti. saWiroebis SemTxvevaSi, maswavle-
beli unda daexmaros kidec jgufebs masalis kargad da zedmi-
wevniT gaazrebasa da yvela mniSvnelovani sakiTxis gamokveTa-
Si.
sasurvelia, jgufis TiToeulma „eqspertma“ wevrma Seavs-
os winaswar gamzadebuli cxrili (grafikuli maorganizebe-
li), romelSic Tavs mouyris da Seajamebs mTel informacias.
es, erTi mxriv, xels Seuwyobs informaciis daxarisxebisa da
Sejamebis unar-Cvevebis gamomuSavebas moswavleebSi, meore
mxriv ki, saSualebas miscems maswavlebels, Seafasos rogorc
jgufebis, ise TiToeuli moswavlis muSaoba.

67
irina samsonia

gTavazobT grafikuli maorganizeblis nimuSs:


Tema/sakiTxi ___________________________________

instruqcia: teqstis wakiTxvisa da TanajgufelebTan ganx-


ilvis Semdeg CamowereT yvela mniSvnelovani faqti, romelic
SerCeul Temas ukavSirdeba. rodesac Tqven gaxdebiT „eqsper-
ti“ am sakiTxSi, Tqven SeZlebT gauziaroT Tqveni namuSevari
Tqvens megobrebs, xolo isini gagiziareben sakuTars.

mniSvnelovani informacia:

1.

2.

3.

Sejameba:

damatebiTi faqtebi:

68
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

aqtivoba: kiTxva wyvilebSi


es aris meTodi, rodesac moswavleebi TanamSromlobisa
da urTierTdaxmarebis gziT cdiloben gaaumjobeson rogorc
sakuTari, ise TavianTi Tanaklaselebis miRwevebi kiTxvaSi.
cnobilia, rom am dros moswavleebi ufro gabedulad da meti
mondomebiT kiTxuloben Tundac maTTvis rTulad gasageb te-
qstebs da cdiloben am sirTuleebis daZlevas. mTavaria, mas-
wavlebelma winaswar saTanadod dagegmos aqtivobis mimdin-
areoba da uzrunvelyos TanamSromlobiTi garemo moswavleebs
Soris.
maswavlebeli awyvilebs moswavleebs. imisaTvis, rom es
aqtivoba ganskuTrebiT sasargeblo da Sedegismomtani iyos
kiTxvaSi CamorCenili moswavleebisTvis, sasurvelia, rom
maswavlebelma yvela aseT moswavles SedarebiT gawafuli
mkiTxveli SeurCios mewyviled. sakiTxav masalad SeiZleba
gamoyenebuli iqnas nebismieri saxis teqsti (sainformacio da
mxatvruli teqstebi - moTxrobebi, leqsebi, zRaprebi da a.S.).
es aqtivoba aviTarebs ara mxolod kiTxvis, aramed zepirme-
tyvelebis (mosmenisa da laparakis) unarebsac. amasTanave, xels
uwyobs moswavleebSi socialuri komunikaciisa da urTierTan-
amSromlobis unar-Cvevebis gamomuSavebas.

aqtivobis dagegmva:
1. aucilebelia, rom maswavlebelma winaswar gaacnos moswav-
leebs, ras isaxavs miznad wyvilebSi kiTxva, Semdeg ki
maTTan erTad gansazRvros, rogor unda imuSaon erTad.
magaliTad, moswavleebs SeuZliaT Semdegnairad dagegmon
erToblivi kiTxva: a) xmamaRla erTad waikiTxon teqstis
romelime monakveTi, Semdeg - cal-calke da mas Semdeg,
rac SedarebiT susti moswavle miiRebs magaliTs Tavisi
warmatebuli Tanaklaselisagan, isev erTad waikiTxon
igive monakveTi; b) moswavleebs SeuZliaT gainawilon
teqsti da rigrigobiT waukiTxon erTmaneTs sxvadasxva
monakveTi. erToblivi kiTxvis es formac modelirebis
princips efuZneba; g) SesaZlebelia mTeli teqsti wai-
kiTxos mxolod erTma - waramtebulma mkiTxvelma, xolo

69
irina samsonia

SedarebiT sustma moswvlem yuradRebiT mousmonos mas,


Tan Tvali adevnos teqsts.
2. maswavlebelma winaswar unda misces rekomendaciebi
moswavleebs, rogor miuTiTonerTmaneTs Secdomebze
(magaliTad, romeli sityva waikiTxes arasworad, an gamo-
toves, sad ar gamoiyenes modalobis Sesaferisi intona-
cia an ar daicves pauza sasven niSanTan da a.S.) da ro-
gor aswavlon am Secdomebisa Tu xarvezebis gamosworeba
(magaliTad, sTxovos mewyviles, SeCerdes da Tavidan
waikiTxos romelime sityva an fraza, an TviTon uCvenos
swori wakiTxvis magaliTi da Semdeg xelaxla waakiTxos
igive monakveTi mewyviles).
3. aqtivobis dasrulebis Semdeg, sasurvelia, rom maswav-
lebelma sTxovos moswavleebs, Seajamon TavianTi erTo-
blivi kiTxva, imsjelon, Seafason erTmaneTi, ra xarve-
zebi aRmouCines mewyviles da rogor Seecadnen maT
gamosworebas, ra iswavles TavianTi mewyvilisagan da a.S.

aqtivoba: mTavari, naklebad mTavari da meorex-


arisxovani
kiTxvis unaris gasaviTareblad umniSvnelovanesia, rom
mkiTxvels SeeZlos ara mxolod teqstSi mocemuli infor-
maciis gageba, aramed misi organizeba da kategorizaciac. am
aqtivobis mizani swored is aris, rom daexmaros moswavles, Se-
Zlos wakiTxuli teqstidan miRebuli informaciis daxarisx-
eba. vizualizacia, anu grafikuli maorganizeblis gamoyeneba
gansakuTrebiT uwyobs xels am unar-Cvevis swrafad da iolad
dauflebas.
am aqtivobis gamoyenebiT moswavleebi iswavlian, rogor
ganasxvavon erTmaneTisagan mTavari da meorexarsixovani
(damxmare detalebi) teqstis kiTxvis dros da misi dasrulebis
Semdgom.

aqtivobis dagegmva:
1. maswavlebeli sTavazobs moswavleebs wasakiTx teqsts,
acnobs maT aqtivobis mizans da magaliTis safuZvelze uxsnis,

70
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

ra principiT unda daaxarisxon informacia. aseTi magaliTia:


kategoria 1. cxovelebi:
• kategoria 2. ZaRlebi:
o kategoria 3. kavkasiuri nagazi
o kategoria 3. labradori

• kategoria 2. katebi:
o kategoria 3. siamis kata
o kategoria 3. sparsuli kata
2. rodesac maswavlebeli darwmundeba, rom moswavleebma
kargad gaiges informaciis kategorizaciis principi, mas Seu-
Zlia daavalos moswavleebs, amokribon teqtidan 1-li katego-
riis informacia.
3. amis Semdeg isini iwyeben qvekategoriebze (2, 3, 4 da a.S.)
muSaobas. pirvel etapze, sasurvelia, rom muSaoba warimarTos
mTel klasTan erTad da TiToeuli kategoriisTvis SerCeuli
informacia (detali) erToblivad iqnas ganxiluli.
4. amis Semdeg moswavleebi avseben winaswar gamzadebul
grafikul maorganizebels.

gTavazobT grafikuli maorganizeblis nimuSs:

instruqcia: SeavseT cxrili. daiwyeT mTavari, pirvelx-


arisxovani informaciiT da miuwereT gaswvriv I kategorias,
xolo informacia, romelic avsebs (azustebs) mas, - miuwereT
II kategorias, misi damxmare detali ki - III kategorias da a.S.
I kategoria: mTavari sakiTxi (Tema)
II kategoria: informacia (detali), romelic avsebs I kat-
egorias
III kategoria: informacia (detali), romelic avsebs II
kategorias
IVkategoria: informacia (detali), romelic avsebs III
kategorias

71
irina samsonia

I kategoria
II kategoria

aqtivoba: kiTxvis gzamkvlevi


kiTxvis gzamkvlevi exmareba moswavleebs maTTvis Sedar-
ebiT rTuli, upiratesad, dargobrivi teqstebis wakiTxvaSi,
romelTa damoukideblad gagebac SeiZleba gauWirdeT. kiTx-
vis procesSi moswavleebi xelmZRvaneloben maswavleblis mier
winaswar Sedgenili gzamkvleviT, romelic erTgvari orienti-
ris rols asrulebs da daxmarebas uwevs maT ZiriTadi sakiTx-
ebis gamokveTasa da gagebaSi, aseve informaciis organizebaSi.
es aqtivoba SeiZleba gamoyenebul iqnas rogorc mTel
klasTan, ise mcire jgufebTan da calkeul moswavleebTan
muSaobisas.

aqtivobis dagegmva:
1. maswavlebeli SerCeuli sakiTxavi masalis mixedviT ad-
gens kiTxvis gzamkvlevs, romelSic gamokveTs teqstis
yvelaze mniSvnelovan, yuradsaReb faqtebsa da naklebad
mniSvnelovan detalebs. SesaZlebelia kiTxvis sxvadasxva
doneze myofi moswavleebisTvis maswavlebelma SeimuSaos
gzamkvlevis sxvadasxva versia.
2. maswavlebeli urigebs moswavleebze kiTxvis gzamkvlev-
ebs da sTxovs maT, kiTxvis procesSi Seavson igi. sas-
urvelia, rom aqtivobis sawyis etapze maswavlebeli

72
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

gauZRves moswavleTa kiTxvis process da daexmaros maT


gzamkvlevebTan muSaobaSi.
gTavazobT kiTxvis gzamkvlevis nimuSs, romelic is-
toriul Temaze Seqmnil teqsts ukavSirdeba:
• ra aris teqstis mTavari Tema / ras exeba teqsti? ..
.................................................................................................
• ra aris avtoris mizani? ............................................
• avtori saubrobs gansxvavebaze (an msgavsebaze)
............................. da ............................. Soris.
• romel wlebSi moxda yvelaze mniSvnelovani isto-
riuli movlenebi? .................................................................
• yvelaze mniSvnelovani saqme, romelic
........................... gaakeTa, iyo .............................................
• avtoris damokidebuleba ............................ mimarT
aris .........................................................................................
• Cemi damokidebuleba .............................. mimarT aris
................................................................................................
• am teqstidan viswavle/gavige, rom .........................
.................................................................................................
• am teqstSi aRweril movlenas Sevadarebdi .............
.................................................................................................

aqtivoba: ormxrivi swavleba


ormxrivi swavleba gulisxmobs imas, rom moswavles eZleva
SesaZlebloba maswavleblis roli Seasrulos da Tavad gauZ-
Rves diskusias wakiTxuli garSemo. es meTodi efuZneba kiTxvis
Semdeg oTx startegias: varaudebis gamoTqma, kiTxvebis gener-
ireba, informaciis dazusteba da Sejameba. es aqtivoba didad
uwyobs xels wakiTxulis gageba-gaazrebas, radgan moswavleebi
kiTxvis procesSi mravalmxrivad amuSaveben teqsts: axarisxe-
beninformacias, amoicnoben mTavar Temas/saTqmels, amuSaveben
leqsikas, msjeloben da ajameben wakiTxuls.

73
irina samsonia

aqtivobis dagegmva:
1. maswavlebeli SearCevs sakiTxav masalas da yofs mas
mcire monakveTebad;
2. amis Semdeg maswavlebeli yofs klass jgufebad, romleb-
Sic gaerTianebulni arian sxvadaxva donis mkiTxvelebi.
erT-erTi moswavle iniSneba „maswavleblad“. igi pasux-
ismgebelia, rom misma jgufma imuSaos zemoT CamoTvlil
oTxive strategiaze.
3. „maswavlebeli“ ukiTxavs Tavis jgufs teqstis nawils da
uZRveba ormxrivi swavlebis aqtivobas.

gTavazobT ormxrivi swavlebis models:


1. varaudebis gamoTqma.
a) hkiTxeT moswavleebs, maTi azriT, ras SeiZleba exebodes
wasakiTxi teqsti. sTxoveT maT, dafiqrdnen, rogor SeiZleba
ganviTardes movlenebi. ecadeT, dasvaT bevri kiTxva, raTa
daazustoT yvela detali maTi warmodgenebis Sesaxeb.
2. kiTxvebis generireba.
a) SeaxseneT Tqvens jgufs, rom mosmenisa da kiTxvis pro-
cesSi maT unda moifiqron da Camoayalibon kiTxvebi teqstis
wakiTxuli monakveTis Sesaxeb. sTxoveT maT, dasvan sami tipis
SekiTxvebi. esenia:
I. gagebaze orientirebuli (romlis pasuxic pirdapir
aris teqstSi mocemuli);
II. gaazrebaze orientirebuli (romelze pasuxis gacema
moiTxovs implicituri, anu qveteqsturi informaciis gage-
bas, aseve daskvnebis gamoatanas;
III. analizsa da kritikul azrovnebaze orientirebuli
kiTxvebi (romlebic moiTxovs sakuTari azris, damokide-
bulebis gadmocemas, teqstis Sefasebas).

3. dazusteba.
a) SeaxseneT Tqvens jgufs, rom mosmenisa da kiTxvis pro-
cesSi dausvan kiTxvebi sakuTar Tavs, Tu romeli sityvis mniS-
vneloba an fraza ver gaiges, an gauCndaT eWvi, rom arasworad

74
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

gaiges. es kiTxvebi da mosazrebebi daaxloebiT aseTi Sinaarsis


SeiZleba iyos:
I. ras SeiZleba niSnavdes es sityva / fraza?
II. raze saubrobda avtori wina winadadebaSi? momdevno
winadadebaSi?
III. Cemi azriT, es sityva unda niSnavdes / es fraza unda
gulisxmobdes...............
IV. Cemi azriT, avtors aq surs gviTxras.................

4. Sejameba.
a) sTxoveT moswavleebs, rom kiTxvis procesSi Seajamon
teqstis TiToeuli nawili. kiTxvis dasrulebisas sTxoveT
Tqvens jgufs, rom jer zepirad Seajamon mTliani teqsti,
Tqven ki Tavi mouyareT maT naazrevs, CaiwereT da waukiTxeT
maT saboloo versia. teqstis nawilebisa da mTliani teqstis
Sesajameblad maT SeuZliaT gamoiyenon „Semoklebuli abza-
cis“ meTodi (ix. gv.....)

aqtivoba: SerCeviTi moniSvna


es aqtivoba exmareba moswavles wakiTxulis organizebaSi.
isini axarisxeben informacias da gamokveTen yvelaze mniS-
vnelovan faqtebsa da movlenebs. moswavleebs evalebaT, moniS-
non (markeriT an xazi gausvan) mxolod da mxolod sakvanZo
sityvebi da frazebi, romlebic aucilebelia teqstis gasage-
bad. es aqtivoba sakmaod moqnilia im TvalsazrisiT, rom misi
gamoyeneba SesaZlebelia gansxvavebuli saxisa da sirTulis
teqstebis dasamuSaveblad, agreTve, sxvadasxva saswvlo miznis
misaRwevad (magaliTad, leqsikaze samuSaod an teqstSi Ziri-
Tadi da meorexarisxovani faqtebisa Tu ideebis dasaxarisx-
eblad).

aqtivobis dagegmva:
1. maswavlebeli sTavazobs moswavleebs sakiTxav masalas da
uxsnis aqtivobis mimdinareobas;
2. moswavleebi kiTxuloben teqsts Tavidan bolomde;

75
irina samsonia

3. maswavlebeli sTxovs moswavleebs, Tavidan waikiTxon


teqsti da moniSnon mxolod yvelaze mniSvnelovani adg-
ilebi (sadac ZiriTadi ideaa gadmocemuli) da sakvanZo
sityvebi an frazebi (da ara mTliani winadadebebi);
4. amis Semdeg moswavleebi sxva feris markeriT an fanqriT
moniSnaven iseT adgilebs (an sityvebsa da frazebs), rom-
lebic ZiriTadi ideis gagebaSi exmareba mkiTxvels;
5. sasurvelia, Tu aqtivoba ganawildeba jgufebSi. muSaobis
dasrulebis Semdeg ki jgufebi gauziareben erTmaneTs
sakuTar mosazrebebs, gaimarTeba diskusia, ris Semdegac
maT miecemaT saSualeba, Seitanon Sesworebebi sakuTar
namuSevrebSi;
6. aqtivobis dasasruls moswavleebi zepirad Seajameben, ra
aris mTavari teqstSi da ra exmareba mkiTxvels mis gage-
baSi. Sejamebas SeiZleba werilobiTi saxec mieces.

aqtivoba: semantikuri kavSirebi


es aqtivoba wakiTxulis gagebasa da gaazrebas uwyobs xels.
moswavleebi erTmaneTTan azrobrivad akavSireben sityvebsa
da teqstSi mocemul Sesabamis informacias. misi saSualebiT
moswavleebi igeben sityvebis mniSvnelobas da ajgufeben maT
logikuri niSnis mixedviT. am aqtivobisTvis gamoiyeneba mat-
rica, romelsac moswavleebi jer avseben, xolo Semdeg - aana-
lizeben. amgvari vizualizacia exmareba maT, mkafiod dainaxon
kavSirebi teqstis sxvadasxva nawilSi gadmocemul informa-
cias Soris, amave dros, ukeT gaiazron da daimaxsovron es
informacia.
maswavlebelma es aqtivoba SeiZleba gamoiyenos rogorc
mTel klasTan, ise mcire jgufebTan da calkeul moswav-
leebTan samuSaod. matricis wyalobiT mas SeuZlia srulyo-
fili informacia miiRos, Tu ramdenad kargad gaiges da gaiaz-
res moswavleebma wakiTxuli teqsti, Seafasos isini da amis
mixedviT dagegmos saswavlo procesi.

76
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

gTavazobT semantikuri matricis nimuSebs:


nimuSi 1:
farnavaz Tamar daviT aR- demetre
mefe mefe maSenebeli Tavdade-
buli

erTiani saqarT-
velos mefe + + + +

gaatara reforme-
bi + + + -

gaaerTaiana saqa-
rTvelo + - + -

Seipyres da
mokles mtrebma
- - - +

mefobda 30 welze
met xans + - + -

77
irina samsonia

nimuSi 2:
prezi- impera-
mefe ministri
denti tori

moRvaweobs monar-
qiul saxelmwi-
foebSi + -/+ + -

moRvaweobs de-
mokratiul sax-
elmwifoebSi -/+ + - +

irCevs qveynis mo-


saxleoba
- + - -

SesaZlebelia misi
xelaxla arCeva
- + - -

aqvs sruli Zalau-


fleba
+ - + -

ganagebs imperias

-/+ - + -

niSnavs qveynis
mTavroba
- - - +

aqtivobis dagegmva:
1. maswavlebelis SearCevs teqsts da winaswar amzadebs
semantikur matricas. igi amokrebs teqstidan sakvanZo

78
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

sityvebs da ZiriTad sakiTxebs, romlebic azrobrivad


erTmaneTTan aris dakavSirebuli. momavalSi, rodesac
moswavleebi iswavlian aseT matricaze muSaobas, isini
TviTon SeZleben amis gakeTebas.
2. moswavleebi yuradRebiT kiTxuloben teqsts;
3. kiTxvis dasrulebis Semdeg isini weren +, - an -/+ niSnebs
imis mixedviT, ramdenad Seesabameba sityvebi cxrilis
marcxena svetSi mocemul informacias;
4. muSaobis dasrulebis Semdeg, sasurvelia, moswavleebma
gauziaron erTmaneTs sakuTari namuSevrebi, ganixilon
gansxvavebuli pasuxebi, gaasworon Secdomebi da Semdeg
Seajamon, ra iswavles wakiTxuli teqstidan.

aqtivoba: ambis ruka


maswavleblebi am aqtivobas iyeneben imisaTvis, rom moswav-
leebs gauadvilon rogorc mxatvruli, ise aramxatvruli
naratiuli teqstebis struqturis aRqma da, Sesabamisad, daex-
maron mis ukeT gaazrebaSi. am aqtivobaSi CarTulia grafikuli
maorganizebeli, risi saSualebiTac moswavle iolad axerxebs
teqstis yvela ZiriTadi (mniSvnelovani) detalis organizebas.
am dros moswavleebi yuradRebas amaxvileben teqstis mTavar
Temaze, personaJebze, moqmedebis adgilsa da movlenaTa Tan-
amimdevrobaze da am yvelafers Tavs uyrian gonebaSi.
maswavlebelma es aqtivoba SeiZleba gamoiyenos rogorc
mTel klasTan, ise mcire jgufebTan da calkeul moswavleebT-
an samuSaod. igi Tanabrad sasargebloa yvela moswavlisaTvis,
gansakuTrebiT ki maTTvis, visac uWirs teqstis mTlianobaSi
aRqma. vizualizacia, anu grafikuli maorganizeblebis gamoy-
eneba swored saukeTeso saSualebaa aseTi moswavleebis dasax-
mareblad.

ativobis dagegmva:
• maswavlebeli SearCevs sakiTxav masalas da masze dafuZne-
biT Camowers ZiriTad detalebs, romlebzec, misi azriT,
moswavleebma aucileblad unda gaamaxvilon yuradReba.
gTavazobT im ZiriTadi detalebis sanimuSo CamonaTvals,

79
irina samsonia

romlebic gamoiyeneba ambis rukis Sesavsebad:

personaJebi • CamoTvaleT moqmedi gmirebi


• daasaxeleT mTavari gmiri / gmirebi
• daasaxeleT meorexarisxovani per-
sonaJebi

moqmedebis adgili da dro • dawereT, rodis moxda es ambavi


• CamowereT is adgilebi, sadac xde-
ba moqmedeba

Sinaarsi (siuJeti) • problema: daasaxeleT mizezi,


ratom moxda es ambavi (ram gamoi-
wvia aRwerili movlenebi), anu ra
problemaa dasmuli teqstSi.
• movlenebi: dawereT movlenaTa
ganviTarebis ZiriTadi etapebi
• Sedegi: dawereT, rogor gadawyda
teqstSi dasmuli problema / iqna
Tu ara miRweuli mizani
Tema • dawereT, ra aris am teqstis mTa-
vari Tema / ra aris am teqtSi
yvelaze mniSvnelovani / ra aris av-
toris mTavari saTqmeli / ra aris
nawarmoebis morali

moswavleebs SeuZliaT monawileoba miiRon teqstis Ziri-


Tadi detalebis identificirebaSi, Seavson CamonaTvali da-
matebiTi detalebiT an sulac Seitanon cxrilSi axali kat-
egoriebi.
1. moswavleebi kiTxuloben mTlian teqsts da mxolod amis
Semdeg iwyeben maswavleblis mier gamzadebuli ambis
rukis Sevsebas;
2. muSaobis dasrulebis semdeg, sasurvelia, namuSevrebis
klasSi ganxilva da diskusiis mowyoba.
3. gTavazobT ambis rukis nimuSs:

80
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

saTauri

moqmedebis adgili da dro

sad?

rodis?

mTavari gmirebi

sxva personaJebi

problema

movlena 1 movlena 2 movlena 3

problema

81
irina samsonia

aqtivoba: SQ3R (gadaxedva - kiTxvebis dasma - wakiTxva -


gameoreba - ganxilva)
xSirad mozardebi ise amTavreben teqstis wakiTxvas,
rom warmodgenac SeiZleba ar hqondeT, ra weria masSi. aseTi
moswavleebisTvis gansakuTrebiT sasargebloa am aqtivobis
gamoiyeneba, radgan igi ubiZgebs maT aqtiuri fiqrisken kiTx-
vis procesSi da exmareba wakiTxulis gaazrebaSi. aqtivoba
„SQ3R“moicavs Semdeg xuT etaps:
• gadaxedva: kiTxvis dawyebamde moswavle Tvals gadaav-
lebs teqsts da mis Sesaxeb iRebs garkveul informacias,
magaliTad, gamuqebuli (gamokveTilad dabeWdili) sakvan-
Zo sityvebis an frazebis, qvesaTaurebis, ilustraciebis,
TandarTuli cxrilebis da a.S. meSveobiT.
• kiTxvebis dasma: gadaxedvis safuZvelze moswavles uCnde-
ba kiTxvebi wasakiTxi teqstis Sesaxeb. moswavlem unda
Camoayalibos da Caiweros es kiTxvebi.
• wakiTxva: rodesac moswavle iwyebs teqstis kiTxvas, is
unda ecados, ipovos pasuxebi mis mier winaswar dasmul
kiTxvebze. pasuxebis Zieba daexmareba mas, meti yuradRe-
biT waikiTxos teqsti.
• gameoreba: kiTxvis procesSi moswavleebi imeoreben maT
mier dasmul kiTxvebs da xmamaRla scemen maT pasuxebs.
isini Caiweren am pasuxebs, raTa SemdgomSi Seavson da
daazuston isini.
• ganxilva: kiTxvis dasrulebis Semdeg moswavleebi ganix-
ilaven wakiTxul teqsts, kvlav ubrundebian maT mier
dasmul kiTxvebs da cdiloben daazuston da Seavson
pasuxebi.
es aqtivoba gansakuTrebiT mosaxerxebelia mcire jgufebT-
an da calkeul moswavleebTan samuSaod. igi maswavlebelma
SeiZleba gamoiyenos rogorc saklaso, ise saSinao davalebad.

aqtivoba: teqstis struqtura
nebismieri teqstis kiTxvisas mniSvnelovania, rom moswav-
lem gaiazros misi struqtura, anu gaacnobieros, rogor aris
organizebuli informacia, romelsac is gvawvdis. es erT-erTi

82
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

gadamwyveti faqtoria wakiTxulis srulfasovnad gaazrebi-


sTvis.

aqtivobis mimdinareoba:
1. maswavlebeli sTavazobs moswavleebs sakiTxav masalas,
xolo kiTxvis dawyebamde uxsnis maT, rom yovel teqstSi
informacia garkveuli saxiT aris organizebuli, rasac
teqstis struqturas uwodeben;
2. maswavlebeli moswavleebs acnobs teqstis struqturis
yvelaze gavrcelebul tipebs. aseTebia, magaliTad:
• aRwera
• movlenaTa Tanamimdevroba
• mizezi da Sedegi
• Sedareba-Sepirispireba
• problema da misi gadawyveta
teqstis sturuqturis swavlebisTvis, sasurvelia, rom mas-
wavlebelma Semdegi midgomebi gamoiyenos:
1. maswavlebelma unda gaacnos moswavleebs teqstis yvela
zemoT CamoTvlili struqturis nimuSi;
2. maswavlebelma unda misces moswavleebs saSualeba, daak-
virdnen specifikur sityvebsa da frazebs, romlebic
damaxasiaTebelia sxvadasxva struqturis teqstebisaT-
vis;
3. maswavlebelma modelirebis mizniT unda aCvenos moswav-
leebs magaliTi, rogor iqmneba ama Tu im struqturis
teqsti;
4. sasurvelia, Tu moswavleebi SeTavazebuli modelebis
mixedviT, Tavad Seecdebian sxvadasxva struqturis mqone
teqstebis Seqmnas.
gTavazobT cxrils, romelSic warmodgenilia teqstis
struqturis yvelaze gavrcelebul tipebis aRweriloba, maT
ZiriTadi maxasiaTeblebi da Sesabamisi grafikuli maorganize-
blebis nimuSebi:

83
irina samsonia

stuqturis ZiriTadi maxa- specifikuri grafikuli sanimuSo kiTx-


tipi siaTeblebi leqsika (sityve- maorganize- vebi
bi da frazebi) beli
aRwera avtori aRw- - is aris... - vis (adamians)
ers sagans an ras (cxov-
an movlenas, - mas axasi- els, adgils,
CamoTvlis mis aTebs... sagans, movle-
damaxasiaTeb- nas an ideas)
el niSnebs, - is gamoiy- aRwers avtori?
mohyavs mag- ureba...
aliTebi - rogor gamoiy-
- magaliTad, ureba igi?
/ rogoricaa,
magaliTad... - ra Tvisebebi
axasiaTebs mas?
- kerZod...
- rogoria is?
a.S.
movlenaTa avtori - jer / pirve- 1. _________ - ra moxda
Tanamimdev- garkveuli lad Tavdapir- pirvelad /
roba mimdevobiT velad... 2. _________ jer?
(mag., qro-
nologiuri - amis Semdeg... 3. _________ - rogor daiwyo
Tanamimdevro- es ambavi?
biT an numera- - dasasruls... 4. _________
ciis mixedviT) ra moxda Sem-
CamoTvlis - sabolood... deg?
movlenebs da ra moxda
sagnebs. pirvelad? - ris mere ra
moxda?
Semdegi
movlena
- ra mniS-
vnelovani ambe-
Semdegi bi / movlenebia
movlena aRwerili?

Semdegi - ris mere ra


movlena modis?

ra moxda - ra moxda
bolos? bolos?

84
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

mizezi da avtori xsnis - es imitom mizezebi - ra iyo amis


Sedegi mizezSedego- moxda, rom... mizezi?
Sedegi
briv kavSirebs
movlenebs So- - amis mizezia... - ratom moxda
ris; aRwers/ es?
gadmogvcems - es gamowveu-
faqts/movle- lia... - ra uZRoda
nas, romelsac amas win?
Sedegad - igi iwvevs....
mohyveba sxva - ram gamoiwvia
faqti/mov- Sedegi
- ris zegavle- es?
lena. niT
mizezi Sedegi - ra mohyva
- Sedegad... Sedegad / ra
Sedegi mohyva
- aqedan gamom- Sedegi amas?
dinare...
- ra mniSvn-
- Tu.... maSin... eloba hqonda
am movlenas?
- radgan / imi-
tom, rom....
Sedareba- avtori aRwers - isini erTmane- - ras da ras
Sepirisp- msgavsebasa da Tisagan gansx- adarebs avtori
ireba gansxvavebas vavdebian imiT, erTmaneTs?
or movle- rom... msgavsi gansx-
nas, sagans, vavebuli - ratom
pirovnebas, - isini erTma- adarebs avtori
Sexedulebas, neTs hgvanan... maT erTmaneTs?
ideas da a.S. ra aqvT maT
Soris - maT saerTo saerTo?
aqvT...
riTi gvanan - ra niSniT ams-
- amis sapirispi- erTmaneTs? gavsebs avtori
rod... maT erTamenTs?
__________ / ra niSniT
- amis msgavsad... __________ ganasxvavebs?

- erTi mxriv..., - ra saerTo


meore mxriv... riTi gan- niSan-Tvisebebi
sxvavdebian aqvT maT?
- igivea, rac / erTmaneTisa-
anu gan? - ra ganax-
vavebulli
- iseve, ro- niSan-Tvisebebi
___ ___
gorc... aqvT maT? riTi
___ ___
gansxvavdeba es
___ ___
niSan-Tvisebebi
___ ___
erTmaneTisagan?

85
irina samsonia

problema avtori svams - problemaa is, problema


- ra problemaa
gadawyveta
da misi problemas da rom... wamoWrili te-
gadawyveta gvTavazobs qstSi?
misi gadawyve- - jer kidev ar
tis erT an aris pasuxi.... problema
- ratom war-
met Sesa- moiSva es prob-
Zlo gzas. - arsebobs kiTx- lema? ra iyos
avtori wyvets va/kiTxvebi... problema Sedegi amis mizezi?
problemas da
gvacnobs mis - unda gamoin- - ra SesaZlo
Sedegebs. axos gza, rom... problema gzebi arsebobs
/ aris Semo-
- unda gakeTdes Tavazebuli mis
arCevani gadasawyevtad?

- unda - teqstis
gadawydes es mixedviT, rome-
sakiTxi lia problemis
gadawyvetis
- problema saukeTeso gza?
mogvarebulia

aqtivoba: klasSi dasatovebeli baraTebi


es aqtivoba sruldeba werilobiT. teqstis wakiTxvisa da
misi damuSavebis Semdeg, gakveTilis dasrulebamde daaxloe-
biT10-15 wuTiT adre, moswavleebma unda Seavson maswavleblis
mier momzadebuli specialuri baraTebi. es aqtivoba saSuale-
bas aZlevs moswavleebs, srulad gamoavlinon TavianTi codna
da gamoxaton TavianTi damokidebuleba wakiTxulis Sesaxeb.
am gziT isini ixseneben da Tavs uyrian yvelafers, rac gaiges
da iswavles gakveTilze da axerxeben, sistemaSi moiyvanon es
codna. amasTanave, maswavleblisTvis Zalian mosaxerxebelia am
meTodis gamoyeneba, radgan drois sakmaod mcire monakveTSi
mas yvela moswavlis Sefasebis SesaZlebloba eZleva.

86
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

gTavazobT baraTebis nimuSebs:

dawere, ra gaige dRevandel gakveTilze.


_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
saxeli _____________________________________________

Seafase, ramdenad kargad gaige masala. dauwere saku-


Tar Tavs qula 1-dan 10-mde. rogor fiqrob, ra unda
gaakeTo imisaTvis, rom ukeT gaigo igi?
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
saxeli _____________________________________________

dawere, raSi gamoiyeneb am codnas.


______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
saxeli ______________________________________________

87
irina samsonia

daasaxele erTi sakiTxi mainc, romlis Sesaxeb metis


gagebas isurvebdi.
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
saxeli ______________________________________________

dawere, ra ver gaige dRevandel gakveTilze.


_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
saxeli ______________________________________________

dawere, dRes naswavlidan ram dagainteresa yvelaze


metad.
____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
saxeli ______________________________________________

88
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

airCie romelime sakiTxi (Tema) da dawere sakuTari


azri mis Sesaxeb.
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
saxeli ______________________________________________

maswavlebels SeuZlia damatebiT daarigos carieli


baraTebic, romlebsac moswavleebi sakuTari Sexeduleb-
isamebr gaaformeben. am baraTebidan miRebuli infor-
macia SesaZleblobas aZlevs maswavlebels, Sesabamisad
dagegmos Semdgomi saswavlo procesi.

aqtivoba: CarCoebi
es aqtivoba moswavleebs exmareba wakiTxul teqstSi dasmu-
li sakiTxebis, ZiriTadi Temebisa da detalebis organizebaSi.
amisaTvis isini iyeneben specialur, ierarqiuli tipis grafi-
kul maorganizebels, romelsac avseben kiTxvis dasrulebis
Semdeg.

aqtivobis dagegmva:
1. maswavlebeli acnobs moswavleebs grafikul maorganize-
bels da uxsnis, rogor unda Seavson igi;
2. moswavleebi amoicnoben da Sesabamis CarCoSi Caweren im
ZiriTad sakiTxs/Temas, romelsac exeba wakiTxuli teqs-
ti. es faqtobrivad teqstis saTauris funqcias Seasru-
lebs;
3. moswavleebi amoicnoben da mokled Camoayalibeben im
mniSvnelovan mosazrebebs / ideebs, romlebic teqstis
mTavar Temas/ZiriTad sakiTxs ukavSirdeba;
4. amis Semdeg moswavleebi ixseneben im detalebs, romlebic
mniSvnelovania am mosazrebebisa Tu ideebis gagebisaT-

89
irina samsonia

vis. es detalebi moswavleebs SeuZliaT daalagon ierar-


qiulad, mniSvnelovnebis mixedviT;
5. dabolos, moswavleebi gansazRvraven teqstis mTavar
saTqmels da Caweren Sesabamis CarCoSi. am Canawers Sei-
Zleba mieces reziumes an daskvnis saxe;
6. grafikuli maorganizeblis Sevsebis Semdeg, sasurvelia,
moswavleebs mieceT saSualeba, gamarTon diskusiebi wak-
iTxulis garSemo, Seafason masSi gadmocemuli mosazre-
bebi da damokidebulebebi.
gTavazobT grafikuli maorganizeblis nimuSs:

mniSvnelovani detali mniSvnelovani detali mnivnelovani


detali
mTavari Tema

teqsti exeba

mniSvnelovani mniSvnelovani mniSvnelovani


mosazreba mosazreba mosazreba

mniSvnelovani detali mniSvnelovani detali mniSvnelovani detali

mTavari saTqmeli

90
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

aqtivoba: kiTxvebi avtors


es aqtivoba examreba moswavleebs, gaiazron mTliani
teqsti da kritikulad Seafason avtoris damokidebulebebi,
misi enobrivi arCevani da saTqmelis gadmocemis stili, rac
saSualebas aZlevs maT, gacilebiT Rrmad da safuZvlianad
gaaanalizon da Seafason wakiTxuli. am aqtivobisTvis Zalian
mniSvnelovania saklaso diskusiebis gamarTva TiToeul kiTxv-
asTan dakavSirebiT.
aqtivobis dagegmva:
1. maswavlebelma am aqtivobisTvis unda SearCios iseTi te-
qsti, romelic kargad masalad gamodgeba diskusiebisa
da saubrebis gasamarTavad;
2. maswavlebeli moniSnavs monakveTebs, sadac moswavleebma
cota xniT unda Sewyviton kiTxva, raTa dasvan kritiku-
li kiTxvebi da am gziT ufro Rrmad gaiazron wakiTxuli;
3. maswavlebeli TiToeuli monakveTisTvis winaswar qmnis
kiTxvebis CamonaTvals. magaliTad, igi Camowers amgvar
kiTxvebs:
• risi Tqma surs avtors am monakveTSi?
• Tqveni azriT, ratom gamoiyena avtorma mainc da mainc es
sityva / fraza am adgilas?
• geubnebaT rames es adgili?
• Tqven rogor gadmoscemdiT imaves, rasac avtori gveub-
neba? a.S.

aqtivoba: kiTxva da pasuxi


es aqtivoba gamoiyeneba kiTxvis Semdgom etapze da ex-
mareba moswavleebs, gansazRvron, ra tipis kiTxvebze uwevT
maT pasuxebis gacema da sad unda eZebon es pasuxebi. ZiriTa-
dad, gamoiyeneba oTxi tipis kiTxvebi. esenia:
• kiTxvebi, romlebze pasuxebic pirdapir aris teqstSi
mocemuli. xSirad aseT kiTxvaSi gamoyenebuli sityvebi
da frazebi emTxveva teqstisas;
• kiTxvebi, romlebic moiTxovs teqstis sxvadasxva nawil-
Si informaciis moZiebas da Tavmoyras. aseT kiTxvebze
pasuxis gacemas meti dafiqreba da mTliani teqstidan

91
irina samsonia

azris gamotanis unari sWirdeba;


• kiTxvebi, romlebic teqstidan gamomdinareobs, ma-
gram moswavlisagan sakuTari gamocdilebis moxmobas
moiTxovs. marTalia, aseT kiTxvebze pasuxebi pirdapir ar
aris teqstSi mocemuli, magram moswavles mainc sWirdeba
misi yuradRebiT wakiTxva kiTxvebze pasuxis gasacemad;
• kiTxvebi, romlebze pasuxis gasacemad ar aris aucile-
beli teqstidan raimes gaxseneba an masSi Caxedva, magram
moswavles sWirdeba is codna (informacia), romelic am
teqstidan miiRo.
masSemdeg, rac moswavleebi gaecnobian kiTxvebis tipebs,
isini metad SemoqmedebiTad miudgebian kiTxvis process, ufro
CauRrmavdebian teqsts da moemzadebian SedarebiT maRal saaz-
rovno unarebze orientirebul kiTxvebze pasuxis gasacemad.

aqtivoba: SevajamoT wakiTxuli


es aqtivoba aswavlis moswavleebs, rogor SeiZleba vrce-
li teqstis Semokleba misgan mxolod yvelaze mniSvnelovanis
amokrebis gziT. amasTanave, amgvari aqtivobebis saSualebiT
moswavleebi swavloben wakiTxulidan yvelaze arsebiTi sak-
iTxebisa da maTTan dakavSirebuli mniSvnelovani detaleb-
is amocnobas. es teqnika exmareba maT, kiTxvisas yuradReba
gaamaxvilon iseT sityvebsa da frazebze, romlebic sakvanZo
rols asruleben teqstis Sinaarsis gasagebad. wakiTxulis wer-
ilobiT Sejamebaze varjiSi sagrZnoblad uwyobs xels moswav-
leTa weriTi unar-Cvevebis ganviTarebasac, radaganac amgvari
davalebis Sesrulebisas isini iyeneben teqstisgan gansxvave-
bul sintaqsur struqturebs, axal leqsikas, metyvelebis la-
konur stils da a.S.

aqtivobis dagegmva:
1. maswavlebeli sTxovs moswavleebs, waikiTxon SerCeuli
teqsti an Tavad kiTxulobs mas xmamaRla;
2. kiTxvis dasrulebis Semdeg maswavlebeli kiTxvebis das-
mis gziTexmareba moswavleebs naweris agebaSi. aseTi
kiTxvebia, magaliTad:

92
wigniereba. maswavleblis saxelmZRvanelo

• ra aris am teqstis mTavari Tema?


• romeli informaciis (detalebis) saSualebiT SegviZlia
amovicnoT mTavari Tema?
• romeli informaciaa (detalebia) aucilebeli, rom te-
qstidan azri gamovitanoT?
• romeli informacia ar exeba teqstis mTavar Temas, an
romeli maTgania zedmeti?
1. maswavlebelma unda urCios moswavleebs, rom werisas
gamoiyenon is ZiriTadi, anu sakvanZo sityvebi da fra-
zebi, romlebic pirdapir ukavSirdeba teqstis mTavar
Temas.
2. moswavleebi muSaoben pirveli versiis Seqmnaze. muSao-
bis dasrulebis Semdeg moswavleebi acnoben TavianT na-
muSevrebs maswavlebels da misi daxmarebiT agrZeleben
TavianTi naweris daxvewas: cdiloben maqsimalurad Sea-
moklon reziume ise, rom masSi darCes mxolod yvelaze
arsebiTi da relevanturi informacia.

93
irina samsonia

gamoyenebuli literatura

1. erovnuli saswavlo gegma (2011-2016) - erovnuli saswavlo


gegmebis centri, Tbilisi, 2011;
2. gzamkvlevi maswavleblebisTvis 2011-2016 wlebis erovnuli
saswavlo gegmis mixedviT, qarTuli ena da literatura (I-
VI klasebi), avtorebi: T. jayeli, i. samsonia, n. dobor-
jginiZe, T. ceraZe da sxvebi, Tbilisi, 2011;
3. Improving Adolescent Literacy: Effective Classroom and Interven-
tion Practices – The Institute of Education Sciences (IES), 2008;
4. Timothy Shanahan - The National Reading Panel Report: Practi-
cal Advice for Teachers, Learning Point Associates, Naperville, IL,
2006;
5. Gina Biancarosa, Catherine E. Snow - Reading Next - A Vision for
Action and Research in Middle an High School Literacy:A Report
to Carnegie Corporation of NewYork – Alliance for Excellent Edu-
cation, 2004.

94
irina samsonia, filologi irina samsonia
daamTavra iv. javaxiSvilis saxelo-
bis Tbilisis saxelmwifo univer-
sitetis filologiis fakulteti,

wigniereba
klasikuri enebis ganyofileba.
2008-2011 wlebSi muSaobda erovnu-
li saswavlo gegmebisa da Sefaseb-
is centrSi qarTuli enisa da literaturis jgufis
xelmZRvanelad. 2011-2012 wlebSi iyo saqarTvelos
ganaTlebisa da mecnierebis saministros zogadi ga-
naTlebisa da erovnuli saswavlo gegmebis ganviTare- maswavleblis saxelmZRvanelo
bis departamentis saxelmwifo enebis jgufis xelmZ-
Rvaneli. 2012 wlidan dRemde muSaobs gamocdebis
erovnul centrSi qarTuli enisa da literaturis
jgufis xelmZRvanelad. aqvs pedagogiuri gamocdile-
ba. aswavlida qarTuli enasa da literaturas, aseve
laTinur enas me-6 saavtoro skolaSi.

You might also like