Professional Documents
Culture Documents
lebiTac wamwamovani kunTebi cvlianEBTvalis cis termini, romelic gacnobierebis gareSe mim-
brolis sisqes, rac saSualebas aZlevs, Sec- dinare aRqmas aRniSnavs.
valos fokusi axlo da Sori obieqtebisaTvis. arqetipi (Archetype) _ konkretuli gamocdilebisa
akomodacia (Accomodation) _ piaJes mixedviT, ukve Tu obieqtis universaluri, Tandayolili, pri-
arsebuli kognituri struqturebis modifi- mitiuli da simboluri warmodgena.
cirebis an gadastruqturebis procesi, raTa asakis mixedviT diskriminacia (Ageism) _ crurwmena
gaadvildes axali informaciis morgeba ukve asakovani adamianebis Sesaxeb. rasizmisa da 787
seqsizmis msgavsi uaryofiTi stereotipi asako- aSkara/TvalsaCino moZraoba (Apparent motion) _
vani adamianebis mimarT. moZraobis iluzia, rodesac erTi an meti wer-
asawyobi suraTebis klasebi (Jegsaw classrooms) – sas- tilis uwyveti anTeba-Caqroba erT moZrav werti-
wavlo klasebi, romlebic iyeneben asawyobi sura- lad aRiqmeba. aSkara/TvalsaCino moZraobis umar-
Tebis saxeliT cnobil meTods, romelSic yovel tivesi formaa Φ fenomeni
moswavles eZleva mTeli dasaswavli masalis badura (Retina) _ Tvalis ukan mdebare Sre, romelic
mxolod nawili, romelic Semdeg jgufis sxva Seicavs fotoreceptorebs da gardaqmnis sinaT-
wevrebs gadaecema. lis energias nervul reaqciaSi.
asimilacia (Assimilation) _ piaJes mixedviT, procesi, bavSvze mimarTuli metyveleba (Child-directed speech)
romlis drosac axali kognituri elementebi _ metyvelebis gansakuTrebuli forma, xazgasmiT
ergeba Zvel elementebs an modificirdeba, raTa gamokveTili da maRali intonaciiT, romelsac
ufro gamartivdes morgebis procesi; asimilacia mozrdilebi Cvil da patara bavSvebTan saubrisas
xorcieldeba akomodaciasTan erTad. iyeneben.
asociaciuri qerqi (Association cortex) – qerqis nawili, bazisuri done (Basic level) _ kategorizaciis done,
sadac umaRlesi nervuli procesebi xorcieldeba. romelic yvelaze swrafad SeiZleba amovitanoT
aqsoni (Axon) – neironis wagrZelebuli boWko, rom- mexsierebidan da gamoviyenoT yvelaze efeqturad.
lis gaswvrivac nervuli impulsebi vrceldeba bgeris siZliere (loudness) _ bgeris perceftuli
somidan terminaluri balTisaken. Tviseba, romelic gamoxatavs bgeriTi talRis
amplitudas; didi amplitudis bgeriTi talRa
atribucia (Attribution) _ msjeloba Sedegebis mizeze-
saerTod ganicdeba rogorc xmamaRali, xolo
bis Sesaxeb.
mcire amplitudis bgeriTi talRa ganicdeba
atribuciis Teoria (Attribution theory) – socialur-
rogorc xmadabali.
kognituri Teoria, romelic aRwers informaciis
bgeris tonis simaRle (Pitch) _ Tviseba, romelic
gamoyenebis gzebs, romelsac iyenebs socialuri
ZiriTadad ganisazRvreba bgeriTi talRis rxevis
aRmqmeli mizezobrivi axsnisas.
sixSiriT.
atribuciis fundamenturi Secdoma (Fundamental attri-
biosamedicino Terapiebi (Biomedical therapies) _
bution error) _ damkvirveblebis ormagi tendencia,
fsiqologiuri aSlilobebis mkurnaloba, rome-
daakninon situaciuri faqtorebis roli da
lic cvlis tvinis funqcionirebas qimiuri an
gadaafason dispoziciuri faqtorebis roli
fizikuri Carevis gziT, rogoricaa medikamentebiT
adamianis qcevaSi.
mkurnaloba, qirurgia an eleqtrokonvulsiuri
aRdgena (Retrieval) _ Senaxuli informaciis aRdgena, Terapia.
amotana mexsierebidan.
bioukukavSiri (Biofeedback) _ TviTregulaciis teq-
aRzrdis stili (Parenting style) _ meTodi, romliTac nika, romlis drosac individi aracnobieri bio-
mSoblebi zrdian Svilebs; yvelaze efeqturad logiuri procesebis nebismier kontrols axor-
iTvleba avtoritetuli stili, romelic Tanabrad cielebs.
moiazrebs momTxovnobasa da gulisxmierebas.
biofsiqosocialuri modeli (Biopsychosocial model) _
aRmavali gadamuSaveba (Bottom-up processing) _ garemo- janmrTelobisa da avadmyofobis modeli, romlis
Si xelmisawvdom sensorul informaciaze dafuZ- mixedviT, nervuli sistemis, imunuri sistemis,
nebuli perceptuli analizi. analizis Sedegebi qceviTi stilis, kognituri procesebisa da garemo
aRmavali gziT SedarebiT abstraqtul reprezen- faqtorebis urTierTkavSirma SeiZleba adamiani
taciebisken miemarTeba. avad gaxdomis riskis winaSe daayenos.
aRmoCenis etapi (Context of discovery) _ kvlevis sawyisi bipolaruli aSliloba (Bipolar disorder) _ guneba-gan-
faza, romlis ganmavlobaSic dakvirvebas, Sexedu- wyobilebis aSliloba, romelic xasiaTdeba
lebas, informacias da zogad codnas movlenis depresiisa da maniis periodebis monacvleobiT.
axleburi xedvisaken mivyavarT. bihevioraluri analizi (Behavioral Anayisis): _ fsiqo-
aRmZvrelebi (Incentives) _ eqsternaluri stimulebi logiis ganxra, romelic yuradRebas daswavli-
an waxaliseba, romlebic warmoadgenen qcevis sa da qcevis garemo determinantebze amaxvilebs.
mamotivireblebs miuxedavad imisa, rom isini biheviorizmi (Behaviorism) _ mecnieruli midgoma,
pirdapir ar ukavSirdebian biologiur moTxovni- romelic fsiqologiis Seswavlas mxolod gazom-
lebebs. vadi an dakvirvebadi qceviT farglavs.
aRqma (Perception) _ procesebi, romlebic sensorul bihevioristuli mimdinareoba (Behaviorists perspective)
leqsikoni
sion aversion) _ gadawyvetilebis miRebisagan Tavis sakuTar TavSi qaluri an mamakacuri sawyisis
aridebis tendencia; rac ufro rTulia gadawyve- gancda. is gulisxmobs sakuTari sqesis miRebas
tilebis miReba, miT metia misgan ganridebis da gacnobierebas.
albaToba. genderuli rolebi (Gender roles) _ qcevaTa da ganwyo-
gadawyvetilebis miReba (Decision making) _ alterna- baTa erToblioba, romelsac sazogadoeba ukavSi-
tivebs Soris arCevis procesi, SesaZlo variante- rebs qalad an mamakacad yofnas da romelsac
bis seleqcia da uaryofa. Riad gamoxataven calkeuli individebi. 789
genetika (Genetics) – mecniereba winaprebisgan miRebu- damatebiTi cvladi (Confounding variable) _ cvladi,
li fizikuri da fsiqologiuri Tvisebebis mem- romelic monawilis qcevaze zemoqmedebs eqspe-
kvidreobiTobis Sesaxeb. rimentatoris mier Semotanili damoukidebeli
geni (Genes) – memkvidreobiTobis fizikuri erTeuli; cvladis garda.
qromosomebis patara ubani, romelic pasuxis- damkvirveblis tendenciuroba (Observer bias) _ rea-
mgebelia Tvisebebis gadacemaze. lobis damaxinjeba, romelic damkvirveblis pi-
generalizebuli SfoTviTi aSliloba (Generalized rovnuli motivebisa da molodinebisagan momdi-
anxiety disorder) _ SfoTviTi aSliloba, rodesac nareobs.
individi ganicdis SfoTvas an nerviulobs damokidebuleba (Attitude) – adamianebis, sagnebisa da
specifikuri safrTxis an safrTxis momatni obieq- movlenebis mimarT SefasebiTi reagirebis daswav-
tis ararsebobis pirobebSi, sul mcire, eqvsi lili, SedarebiT myari tendencia.
Tvis manZilze. damokidebuli cvladi (Dependent variable) _ nebismieri
genotipi (Genotype) – organizmis genetikuri struq- cvladi, eqsperimentul garemoSi, romlis mniS-
tura, romelsac is mSoblebisagan memkvidreobiT vneloba erTi an meti damoukidebeli cvladis
iRebs. cvlilebis Sedegia.
geStalt-Terapia (Gestalt therapy) – Terapia, romelic damoukidebeli me-s gageba (Independent construals of
mimarTulia pirovnebis gamTlianebis mizniT self) _ me-s konceptualizacia, rogorc individisa,
gonebisa da sxeulis gaerTianebaze. romlis qceva, upirveles yovlisa, organi-
geStaltfsiqologia (Gestalt psychology) _ fsiqo- zebulia adamianis sakuTar da ara sxvebis, azreb-
logiuri skola, romelic amtkicebs, rom fsiqo- Tan, grZnobebTan da qmedebebTan mimarTebaSi.
logiuri fenomenis gageba mxolod maSin aris damoukidebeli cvladi (Independent variable) _ stimu-
SesaZlebeli, Tu mas organizebul, struqturul lis piroba, eqsperimentul garemoSi, romelic
mTlianobad miviCnevT da ar davanawevrebT sxva nebismieri cvladisagan damoukideblad
primitiul, martiv, perceptul elementebad. icvleba.
glia (Glia) – ujredi, romelic akavSirebs neironebs damsjeli (Punisher) – nebismieri stimuli, romelic
da aCqarebs nervul gadacemas, aSorebs dazia- amcirebs reaqciis sixSires.
nebul da daRupul neironebs, da xels uSlis darwmuneba (Persuasion) – damokidebulebebis Secvlis
sisxlSi arsebul toqsiur substanciebs, SeaR- mizanmimarTuli mcdelobebi.
wion tvinSi. dasabuTebis etapi (Context of justification) _ kvlevis is
gonebrivi asaki (Mental age) _ bines inteleqtis eta- fazaa, romelSic hipoTezis SemowmebisaTvis faq-
lonis mixedviT aris asaki, rodesac bavSvis tebia saWiro.
inteleqtualuri aqtivoba gamoxatulia im dasawyisis efeqti (Primacy effect) _ mwkrivis pirveli
saSualo asakiT, romelSic normaluri bavSvebi wevrebis ukeT daxsomeba.
aRweven gansazRvrul qulas. daskvna (Inference) _ xarveziani informaciis Sevseba
gonebrivi CamorCeniloba (Mental retardation) _ rodesac arsebuli mtkicebulebebis an rwmenis da Teoriis
individebis IQ-s qulebi meryeobs 70-75-mde safuZvelze.
intervalSi an masze naklebia; aseve, rodesac daskvniTi statistika (Inferential statistics) _ statisti-
SezRudulia cxovrebiseuli amocanebis gada- kuri procedurebi, romlebic mkvlevars saSua-
saWreli adaptaciuri Cvevebis SemuSavebis unari. lebas aZlevs gansazRvros, adasturebs mis hipo-
guneba-ganwyobilebis aSliloba (Mood disorder) _ Tzas Sedegi, Tu is mxolod SemTxveviTaa miRe-
guneba-ganwyobilebis darRveva, rogoricaa Rrma, buli.
depresia an maniasTan adgilmonacvle depresia. daswavla (Learning) _ gamocdilebaze damyarebuli
daboloebis efeqti (Recency effect) _ mwkrivis bolo procesi, romlis drosac SedarebiT mudmivad
wevrebis ukeT daxsomeba. icvleba qceva an qceviTi potenciali.
dadebiTi ganmtkiceba (Positive reinforcement) – qcevas daswavla-gamovlenis gansxvaveba (Learning-Performance
mohyveba sasargeblo stimuli, rac zrdis qcevis distinction) _ gansxvaveba imisa, Tu ra iyo daswav-
sixSiris albaTobas. lili da ra gamomJRavnda qcevaSi.
dadebiTi damsjeli (Positive Punisment) – qcevas moh- daswavlili umweoba (Learned helplessness) _ zianis
yveba aversiuli stimuli, romelic amcirebs qce- momtani stimulis arsebobis pirobebSi reaqciis
vis albaTobas. ar qonis zogadi paterni, romelic xSirad Tan
dazianeba (Damage) – tvinis qsovilis daSaveba.
leqsikoni
giuri problemebis Sefasebasa da mkurnalobaSi. arsebobs es mizezi, maSin iarsebebs qcevac da,
kognitur-bihevioraluri modifikacia (Cognitive be- piriqiT, Tu ar arsebobs es mizezi, ar iarsebebs
havior modification) _ Terapiuli midgoma, romelic qcevac.
aerTianebs motivaciasa da qcevaze azrebisa da koleqtiuri aracnobieri (Collective unconscious) _
ganwyobebis gavlenaze kognitur aqcents da, individis aracnobieris nawili, romelic Tanda-
meore mxriv, qcevis modifikaciisas pirobiTi yolilia, evoluciuradaa Camoyalibebuli da
794 ganmtkicebis bihevioralur aqcents. saerToa saxeobis yvela warmomadgenlisaTvis.
komorbidi (Comorbidity) _ erTdroulad erTze meti kristalizebuli inteleqti (Cristallized intelligence) _
aSliloba. inteleqtis aspeqti, romelSic Sedis pirovnebis
komforti kontaqtisas (Contact comfort) _ dedasTan ukve SeZenili codna da am codnis gamoyeneba-
an sxva mzrunvelTan Cvilis fizikuri siaxlo- gazrdis unari; izomeba leqsikuri maragis, ariT-
vidan momdinare komforti. metikuli da zogadi informirebulobis testebiT.
konvergencia (Convergence) _ saganze fiqsaciisas Tva- kulturuli mimdinareoba (Cultural perspective) _ aqcents
lebi, SigniT, erTmaneTisken Sebruneba. qcevis mizezebis da Sedegebis kros-kulturul
konservacia (Conservation) _ piaJes mixedviT, gaazreba sxvaobaze akeTebs.
imisa, rom, Tu araferi emateba an araferi akldeba, libido (Libido) _ fsiqikuri energia, romelic mimar-
sagnis fizikuri Tvisebebi ar icvleba maSinac ki, Tavs individs yvela tipis SegrZnebiTi, gansa-
rodesac icvleba misi garegnuli saxe. kuTrebiT ki, seqsualuri siamovnebisaken.
konsistentobis paradoqsi (Consistency pradox) _ limburi sistema (Limbic system) – Tavis tvinis regioni,
movlena, romlis drosac pirovnebis Sefasebebi romelic aregulirebs emociur qcevas, ZiriTad
sxvadasxva dros da gansxvavebuli damkvirveb- motivaciur survilebs da mexsierebas, aseve
lebis mier konsistenturia, maSin, rodesac mTavar fiziologiur funqciebs.
adamianis qcevis Sefasebebi sxvadasxva situaciebSi lokokina (Cochlea) _ smenis ZiriTadi organo; siTxiT
ar aris konsistenturi. gavsebuli spiralurad daxveuli mili, romelic
kontaqtis hipoTeza (Cotact hipothesis) – idea, rom mtrul moTavsebulia Sida yurSi.
jgufebs Soris pirdapiri kontaqti amcirebs longituduri meTodi (longitudinal design) _ kvlevis
crurwmenebs. meTodi, romlis drosac erTsa da imaive cdis
konteqstualuri gamokveTa (Contextual distinctiveness) _ pirebze warmoebs ganmeorebiTi dakvirveba droTa
Tvalsazrisi, romlis mixedviTac mwkrivis ad- ganmavlobaSi, zogjer mravali wlis manZilze.
gilmdebareobis efeqtze SeiZleba gavlena moax- ltolva (Drive) _ Sinagani mdgomareoba, romelic
dinos konteqstma da gamokveTilma warsulma aRmocendeba wonasworobis darRvevisas cxovelis
gamocdilebam. fiziologiuri moTxovnilebis sapasuxod.
kontrgadatana (Countertransference) – situacia, rodesac magnitur-rezonansuli tomografia (MRI) – tvinis
fsiqoanalitikoss pirovnuli grZnobebi uCndeba suraTebis Seqmnis meTodi, romelic magnitur
pacientis mimarT, radgan pacients sakuTar cxov- velebsa da radiotalRebs iyenebs.
rebaSi arsebuli mniSvnelovani adamianis msgavsad
maniakaluri epizodi (Manic episode) _ bipolaruli
aRiqvams.
aSlilobis komponenti, romelic xasiaTdeba
kontrganpirobeba (Counterconditioning) – Terapiuli ukiduresi aRfrTovanebisa da usazRvro eiforiis
teqnika, romliTac xdeba gamomuSavebuli axali periodebiT, grandiozulobis grZnobebiTa da
reaqciiT araadapturi reaqciis Canacvleba. azrebiT, sakmarisi mizezis da realuri pirovnuli
kontrolirebadi procesebi (Controlled processes) _ SesaZleblobebis ararsebobis pirobebSi.
procesebi, romlebic moiTxoven yuradRebas; xSi- mediana (Median) _ qula, romlis zemoT da qvemoT
rad rTulia erTdroulad erTze meti kontro- Tanabari raodenobiT qulebia moTavsebuli,
lirebadi procesis erTd ganxorcieleba.
centraluri tendenciis sazomi.
kontrolis procedurebi (Control procedures) _ meTodebi,
meditacia (Meditation) _ cnobierebis Secvlis forma,
romelTa saSualebiTac eqsperimentatori cdilobs
romelic mowodebulia TviTcnobierebis Semci-
mudmivi hqondes yvela cvladi da piroba, garda
rebis saSualebiT sakuTari Tavis Sesaxeb codnisa
ganzrax Semotanili damoukidebeli cvladisa.
da TviTSegrZnebis gaumjobesebisaTvis.
konformuloba (Conformity) – adamianebis tendencia,
memkvidreobiToba (Heredity) – niSan-Tvisebebis biolo-
moergon referentuli jgufis sxva wevrebis
giuri gadacema mSoblebidan STamomavlobaze.
qcevebs, ganwyobebsa da Rirebulebebs.
memkvidreobiTobis Sefaseba (Heritability estimate) _ mo-
konceptualuri mtkicebuleba (Consensual validation) _
cemuli Tvisebis an qcevis memkvidreobiTobis xa-
realobaze cnobieri Sexedulebebis urTierT-
risxis statistikuri Sefaseba dadgenili im
miRebaa.
individTa mixedviT, romlebic icvlebian maTi
korelaciis koeficienti (r) (Correlation coefficient) _
genetikuri msgavsebis xarisxiT.
statistika, romelic or cvlads Soris kavSiris
xarisxs aCvenebs. menarqe (Menarche) _ menstrualuri ciklis dawyeba.
korelaciis meTodi (Correlational method) _ gansazR- me-s koncefcia (Self-concept) _ adamianis unarebis da
leqsikoni
stress pattern) _ qronokuli sindromi, romelSic imisa, rom sagnebi arseboben individis mier maTi
posttravmuli emociuri reaqciebi grZeldeba gacnobierebisa da individis moqmedebisgan da-
xangrZlivi drois manZilze. moukideblad; Cvilobis asakis mniSvnelovani kog-
nevropatiuri tkivili (Neuropathic pain) _ gamowveulia nituri SenaZeni.
nervebis aranormaluri an zedmetad aqtiuri obieqt-urTierTobis Teoria (Object relation theory) –
funqcionirebiT; is nervebis dazianebis an daava- fsiqoanalitikuri Teoria, romelic momdina-
debis mizezia. reobs melani kleinis mosazrebidan imis Sesaxeb, 797
rom samyaros Cveneuli gancdis `samSeneblo optikuri nervi (Optic nerve) _ gangliozuri ujre-
agurebs~ siyvarulisa da siZulvilis obieq- debis aqsonebi, romlebic atareben informacias
tebTan _ Cveni cxovrebis mniSvnelovan adamia- Tvalidan tvinisaken.
nebTan _ urTierToba qmnis. paTofsiqologia (Abnormal psychology) _ fsiqo-
obsesiur-kompulsuri aSliloba (Obsessive-compul- logiuri kvlevis sfero, romelic fokusirdeba
sive disorder – OCD) _ fsiqikuri aSliloba, romelic gonebis, guneba-ganwyobilebisa da qcevis
xasiaTdeba obsesiebiT, anu akviatebuli, ganmeore- individualuri paTologiebis bunebis Secnobaze.
badi azrebiT, warmodgenebiT an impulsebiT, panikuri aSliloba (Panic disorder) _ SfoTviTi aSli-
romelic meordeba da ewinaaRmdegeba gandevnis loba, rodesac individi ganicdis moulodnel
mcdelobebs da kompulsiebiT, anu ganmeorebadi, mwvave panikur Setevebs, rac intensiuri daZabu-
mizanmimarTuli moqmedebebiT, romelic garkveu- lobis, SiSisa an saSinelebis grZnobiT iwyeba.
li wesebis mixedviT an ritualebis saxiT xorci- paraleluri procesebi (Parallel processes) _ ori an
eldeba. meti fsiqikuri procesi, romelic erTdroulad
odnav SesamCnevi sxvaoba (Just noticeable difference _ JND) mimdinareobs.
_ umciresi gansxvaveba or SegrZnebas Soris, rom- paraleluri formebi (Parallel forms) _ testis sxva-
lebic SeiZleba miCneul iqnen gansxvavebulebad. dasxva versiis gamoyeneba testis sandoobis
orazrovani gamosaxuleba (Ambiguity) _ perceptuli Sesafaseblad; formebis Secvla amcirebs pir-
obieqti, romelsac SeiZleba erTze meti interpre- dapiri gamoyenebis, damaxsovrebis efeqts an
tacia hqondes. individis survils, gamoavlinos konsisten-
organizaciis fsiqologi (Organizational psychologist) turoba erTi da igive amocanis mimarT.
_ aregulirebs adamianuri urTierTobebis sxva- parasimpaTikuri sistema (Parasympathetic division) –
dasxava aspeqtebs, rogoricaa TanamSromelTa avtonomiuri nervuli sistemis nawili, romelic
Soris informaciis gacvla, momsaxure person- yoveldRiur funqciebs asrulebs da inaxavs
alis socialuri da kulturuli adaptacia, sxeulis energias.
marTvis stili da unarebi, samuSaosadmi an/da pasuxismgeblobis difuzia (Diffusion of responsibility)
organizaciisadmi damokidebuleba da erTguleba, _ sagangebo pirobebSi rac ufro didia TviT-
samuSaoTi kmayofileba, stresi da gadawva/ mxilvelTa ricxvi, miT ufro naklebia TiToeuli
gamofitva da, aseve, mTlianad cxovrebis xarisxi maTganis pasuxismgebloba daxmarebis aRmoCenis
samuSaoze. TvalsazrisiT.
organizmis cvladebi (Organizamic variables) _ organiz- pasuxis sistematuri Secdoma (Response bias) _ sis-
mis qcevis Sinagani determinanti. tematuri tendencia, romelic Sedegia arasenso-
ruli xasiaTis faqtorebis zemoqmedebisa dam-
orientaciis/mimarTulebis konstantoba (Orientation
kvirvebelze da ganapirobebs garkveuli gziT
constancy) _ samyaroSi sagnebis realuri mimarTu-
reagirebas.
lebis aRqmis unari, retinaluri gamosaxulebis
mimarTulebis cvlilebis miuxedavad. pacienti (Patient) – termini gamoiyeneba im pirovnebis
aRsaniSnad, romlis mimarTac xorcieldeba Te-
ormagad brma kontroli (Double-blind control) _ eqspe-
rapiuli RonisZiebebi. mas iyeneben specialis-
rimentuli teqnika, romelic saSualebas gvaZlevs
tebi, romlebic fsiqologiuri problemebis mkur-
Tavidan aviciloT eqsperimentatoris molodinis
nalobas biosamedicino kuTxiT udgebian.
efeqti imiT, rom arc asistentma da arc monawi-
periferiuli nervuli sistema (pns) (Peripherical nervius
leebma ar ician, romel pirobaSi moxvdnen isini.
system - PNS) – nervuli sistemis nawili, romelic
ormxrivi (reciprokuli) altruizmi (Reciprocal
spinaluri da kranialuri nervebisagan Sedgeba,
altruizm) – idea, romlis Tanaxmadac adamianebi
romelTa meSveobiTac xorcieldeba kavSiri cns-
altruistul qcevebs axorcieleben imitom, rom sa da sensorul receptorebs, kunTebsa da jir-
sxvebis mxridanac maT mimarT altruistuli kvlebs Soris.
qcevebis ganxorcielebas moelian.
perceptuli konstantoba (Perceptual constancy) _ sagnis
operantruli ganpirobebuloba (Operant conditioning) xatis ucvlelad darCena, retinaluri gamosaxu-
_ daswavlis forma, romelSic reaqciis alba- lebis cvlilebis miuxedavad.
Toba icvleba Sedegebis mixedviT.
perceptuli organizacia (Perceptual organization) _
operantulobis Caqroba (Operant extinction) – rodesac procesebi, romlebic sensorul informacias
qceva aRar moaswavebs aranair Sedegs, igi aerTianeben, raTa aRqmas miscen TvalsaCino saxe
brundeba gamovlenis im sixSireze, romelzec vizualur velSi.
leqsikoni
miuri naerTebi, romelic cnobieri aRqmis droe- Tavsa da sxvebze individis orientaciaze; es
biTi SecvliT zegavlenas axdens mentalur pro- stadiebi moicavs pirovnebis ganviTarebis sqesob-
cesebsa da qcevaze. riv da socialur aspeqtebs da individisa da
fsiqobiografia (Psychobiography) _ fsiqologiuri socialuri garemos urTierTqmedebis Sedegad
(gansakuTrebiT pirovnebis) Teoriis gamoyeneba warmoqmnil socialur konfliqtebs.
individis cxovrebiseuli mimarTulebis aRwerisa fsiqoturi aSliloba (Psychotic disorder) _ mwvave
804 da axsnisaTvis. fsiqikuri aSliloba, rodesac uaresdeba indi-
vidis mier realobis aRqma, rac vlindeba da reaqciebi, romlebsac akvirdebian da iweren,
azrovnebis, emociebisa da aRqmis sferoSi war- eqskluziuri an TviTangariSiT aRwerili qceva.
moqmnil sirTuleebSi; aRar gamoiyeneba, rogorc qcevis modifikacia (Behavior modification) – daswavlis
diagnostikuri kategoria DSM-III-is Semdeg. principebis meToduri gamoyeneba sasurveli qce-
fsiqofizika (psychophysics) _ mecniereba fizikuri vis sixSiris gazrdis an arasasurveli qcevis
stimulaciisa da fsiqologiuri SegrZnebis Sesa- sixSiris Semcirebis mizniT.
tyvisobis Sesaxeb. qcevis monacemebi (Behavioral data) _ organizmis qcevis
fsiqofarmakologia (Psychopharmacology) – fsiqo- da im pirobebis aRwera, romlebSic es qceva
logiis dargi, romelic swavlobs qcevaze medi- mimdinareobs, an icvleba.
kamentebis moqmedebas. RvTismsaxuri, konsultanti (Pastoral counselor) – reli-
fsiqoqirurgia (Psychosurgery) _ fsiqologiuri giuri fenis warmomadgeneli, romelic specia-
aSlilobis Semsubuqebis an aRkveTis mizniT tvi- lizirdeba fsiqologiuri aSlilobebis mkur-
nis qsovilze ganxorcielebuli qirurgiuli nalobaSi da xSirad sulierebaze zrunvas prob-
procedurebi. lemaTa praqtikul gadawyvetasTan aerTianebs.
funqcionaluri rigidoba (Functional fixedness) – sagnis „Ruzis” evristika (Anchoring Heuristics) – zogierTi
tradiciuli xedvis Secvlis da axali funqciis movlenis an Sedegis mniSvnelobis Sesaxeb msje-
danaxvis da misi efeqturad gamoyenebis uuna- lobisas misi sawyisi mniSvnelobis gadafaseba
roba. an verSefaseba.
funqcionalizmi (Functionalism) _ swavleba, romelic ynosvis bolqvi (Olfactory bulb) _ centri, sadac ynos-
fokusirdeba organizmis garemosTan urTierT- vis receptorebi agzavnian TavianT signalebs,
qmedebis dros fsiqikisa da qcevis funqciebze. romelic ganlagebulia zustad Tavis tvinis
funqciuri magnitur-rezonansuli tomografia qerqis Sublis wilis qveviT.
(FMRI - Functional MRI) – meTodi, romelic aerTi- yuradReba (Attention) _ xelmisawvdomi perceptuli
anebs PET skanisa da mrt-s upiratesobebs da informaciis romelime nawilze cnobierebis
aRricxavs tvinSi sisxlis mimoqcevis magnitur fokusireba.
cvlilebebs. yuradRebamdeli gadamuSaveba (Preattentive processing)
qerqi (Cerebral cortex) – didi tvinis gare zedapiri. _ sensoruli informaciis gadamuSaveba, romelic
qmnadoba (Generativity) _ sakuTari Tavis garda, oja- yuradRebas specifikur obieqtze mimarTavs.
xis, samsaxuris, sazogadoebis Tu momavali Samanizmi (Shamanizm) – spiritualuri tradicia,
Taobebis interesebisTvis moRvaweobas da maTze romelic moiazrebs mkurnalobas da sulier
zrunvas gulisxmobs. rogorc wesi, qmnadoba samyarosTan kontaqts.
Zalze mniSvnelovani aspeqtia 30-40 wels miR- SegrZneba (Sensation) _ procesi, roca sensoruli
weuli adamianis ganviTarebis procesSi. receptoris gaRizianeba dasabams aZlevs nervul
qronikuli stresi (Chronic stress) _ agznebis xan- impulsebs, rac iwvevs sxeulis SigniT Tu gareT
grZlivi mdgomareoba, romlis drosac individi arsebuli pirobebis gancdas, maT gacnobierebas.
aRiqvams, rom misadmi wayenebuli moTxovnebi Semavsebeli ferebi (Complementary colours) _ ferebi,
aRemateba Sinagan da garegan resursebs, rom- romlebic mdebareoben erTmaneTis mopirdapire
lebsac igi flobs am movlenebTan dasapiris- mxars ferTa wreze; roca aditurad erevian
pireblad. erTmaneTs qmnian TeTri sinaTlis SegrZnebas.
qronologiuri asaki (Chronological age) _ individis Semakavebeli `Sesavali~ (Inhibitory inputs) – Semosuli
dabadebidan gasuli Tveebis an wlebis raodenoba. informacia, romelic neirons ubrZanebs, ar
qceva (Behavior) _ is moqmedebebi, romlis saSuale- ganimuxtos.
biTac organizmi garemos ergeba. Semecneba (Cognition) – codnis SeZenis procesi,
qceviTi dadastureba (Behavioral confirmation) – procesi, romelic moicavs yuradRebis miqcevas, gaxsenebas,
romlis meSveobiTac adamianebi iqcevian sxvebis azrovnebas; aseve, gulisxmobs procesebis Si-
specifiurad mosalodneli reaqciebis Sesaba- naarss: cnebebs da STabeWdilebebs.
misad da Semdeg am reaqciebs iyeneben TavianTi Senaxva (Storage) _ kodirebuli informaciis Sekaveba
Sexedulebebis dasadastureblad. garkveuli drois manZilze.
qceviTi Terapia (Behavior therapy) – ixileT qcevis SerCeva (Sample) _ populaciis nawili, romelic
modifikacia. eqsperimentSi monawileobisaTvis gadaarCies.
qceviTi repeticia (Behaviotal rehearsal) – procedura, SesaZlebeli me-ebi (Possible selves) _ idealuri me-
leqsikoni
romelic mowodebulia ZiriTadi unar-Cvevebis ebi, rogoric adamians surs gaxdes, me-ebi, ro-
gamomuSavebisTvis da ganmtkicebisTvis; rodesac gorebic adamians SeuZlia gaxdes da me-ebi,
CarTulia socialuri unar-Cvevebis gavarjiSebis rogoradac gaxdomis adamians eSinia; me-s kog-
programaSi, igulisxmeba, rom klienti gonebaSi nituri aRqmis komponentebi.
imeorebs sasurveli qcevis Tanmimdevrobas. Seuracxadoba (Insanity) _ samarTlebrivi (ara kli-
qcevis gazomva (Behavioral measures) _ garegani qcevebi nikuri) aRniSvna im mdgomareobisa, romlis
805
drosac individi ganixileba, rogorc iuri- cdis pirTa Soris sqema (Between subjects design) _
diulad Seuracxadi an araqmediTi, arakom- cdis pirebs SemTxveviTad anawileben eqsperimen-
petenturi. tul da sakontrolo pirobebSi.
SeZena (Acquisition) _ klasikuri ganpirobebulobis centraluri nervuli sistema (cns) (Central nervius
eqsperimentis stadia, romlis drosac ganpirobe- system - CNS) – nervuli sistemis nawili, romelic
buli reaqcia pirvlad aris gamowveuli ganpi- Tavisa da zurgis tvinisagan Sedgeba.
robebuli stimuliT. centracia (Centration) _ kognituri ganviTarebis
Sidsi (AIDS) _ SeZenili imunodeficitis sindromis winaoperaciuli stadiis dasawyisisaTvis dama-
abreviatura, sindromi gamowveulia virusiT, xasiaTebeli azrovnebis paterni, romelic xa-
romelic azianebs imunur sistemas da asustebs siaTdeba bavSvis mier erTdroulad ori per-
organizmis unars, SeebrZolos infeqcias. ceptuli faqtoris gaTvaliswinebis unaris ar-
Sida jgufebi (In-groups) – jgufebi, romlebTanac qoniT.
adamiani sakuTari Tavis identificirebas axdens. cvladi (Variable) _ nebismieri faqtori, romelic
Sidajgufuri mikerZoeba (In-group bias) – sakuTari raodenobrivad an Tvisebrivad icvleba
jgufis gadafaseba sxvasTan SedarebiT. cirkaduli ritmi (Circadian rhythm) _ organizmis aq-
Sizofreniuli aSliloba (Schizophrenic disorder) _ tivobis Sinagani saaTiT determinirebuli mdgra-
fsiqopaTologiis mwvave forma, romelic xa- di paterni, romelic, Cveulebisamebr, 24 an 25
siaTdeba integrirebuli pirovnuli funqcio- saaTs grZeldeba.
nirebis rRveviT, realobidan gasvliT, emociuri cnebebi (Concepts) _ sagnebis, an ideebis, saxeobebis,
gaukuRmarTebebiTa da azrovnebis darRveviT. an kategoriebis mentaluri reprezentaciebi.
Sinagani SeTanxmebuloba (Internal consistency) _ san- cnoba (Recognition) _ aRdgenis meTodi, romlis drosac
doobis sazomi. testis sxvadasxva nawilebis, individs moeTxoveba imis gacnobiereba, rom
rogoricaa kenti da luwi punqtebi, gamoyenebis raRac movlena swored isaa, romelic Tqven adre
Sedegad miRebuli msgavsebis xarisxi. aRiqviT (gaigoneT, an dainaxeT).
SiSi (Fear) _ racionaluri reaqcia obieqturad cnobiereba (Consciousness) _ Sinagani movlenebisa
identificirebul garegan safrTxeze, ramac da garemos pirobebis cnobierad aRqmis mdgoma-
SeiZleba aiZulos adamiani, rom gaiqces an reoba (gacnobiereba).
gadavides Setevaze Tavdacvis mizniT. gacnobierebuli kontroli (Perceived control) _
Sublis wili (Frontal lobe) – tvinis ubani, romelic pirovnebis rwmena, rom SeuZlia movlenis, an
gverdiTi napralis zemoT da centraluri Raris gancdis msvlelobis, an Sedegebis Secvla; xSirad
winaa moTavsebuli; monawileobs motorul sasargebloa stresorebTan gamklavebisas.
kontrolSi da kognitiur qmedebebSi. crurwmena (Prejudice) – winaswar daswavlili damo-
SuaSi gaxleCvis sandooba (Split-half consistency) _ tes- kidebuleba (attitude) samizne obieqtis mimarT,
tis ekvivalenturi naxevrebis SesrulebaSi mi- romelic moicavs negatiur grZnobebs (armowoneba
Rebuli qulebis Sedareba. an SiSi), negatiur Sexedulebebs (stereotipebs),
SfoTva (Anxiety) _ intensiuri emociuri reaqcia, romlebic amarTleben arsebul damokidebu-
gamowveuli winarecnobieri aRqmiT imisa, rom lebebs da qceviT ganzraxvebs, acilebul, kontro-
represirebuli konfliqti apirebs cnobierebaSi lirebul, dominirebul an ganadgurebul iqnen
amosvlas. isini, romlebic mocemul samizne jgufs gane-
SfoTviTi aSlilobebi (Anxiety disorder) _ fsiqikuri kuTvnebian.
aSlilobebi, romelic xasiaTdeba fsiqologiuri cxovelTa kognicia (Animal cognition) – cxovelebis
agznebiT, daZabulobis grZnobiT da TvalsaCino kognituri SesaZleblobebi; mkvlevrebi eZeben
mizezis gareSe warmoqmnili intensiuri daZabu- kognituri unarebis ganviTarebas sxvadsxva
lobiT. saxeobebSi, saxeobebis ierarqiis mixedviT adamia-
Caqroba (Extinction) _ ganpirobebulobaSi, ganupiro- namde.
bebeli stimulis an ganmamtkiceblis ar- arse- cxovrebiseuli cvlilebis erTeulebi (Life-change
bobis Sedegad ganpirobebuli asociaciis Se- units - LCUs) _ stresis gamokvlevebSi gamoyenebu-
susteba. li stresis donis sazomi, romelsac iwvevs
cvalebadi intervalis cxrili (Vaiable-interval sched- drois mocemul monakveTSi gancdili sxvadasxva
ule) – ganmamtkicebelTa cxrili, romelSic gan- tipis cvlileba.
mamtkicebeli miewodeba pirvelive pasuxisas Zili Tvalebis swrafi moZraobis gareSe (Non-REM
leqsikoni
cvaldi periodis gavlis Semdeg, romlis sa- anu NREM Sleep) _ periodi, rodesac mZinare ada-
Sualoc winaswar gansazRvrulia. mianTan ar fiqsirdeba Tvalebis swrafi moZraoba;
cdis pirTa SigniT sqema (Within subjects design) _ xasiaTdeba REM ZilTan SedarebiT naklebi siz-
kvlevis sqema, sadac TiToeuli cdis piri saku- mrisebri aqtivobiT.
Tari Tavis kontrolia. cdis piris eqsperimentul Zilis apnoe (Sleep apnea) _ zeda sasunTq gzebTan
pirobaSi qceva SeiZleba SevadaroT missave qce- dakavSirebuli Zilis darRveva, rac aiZulebs
806 vas am pirobamde, an mis Semdeg. adamians, rom Zilis dros sunTqva Sewyvitos.
ZiriTadi membrana (Basilar membrane) _ mdebareobs janmrTelobis xelSewyoba (Health promotion) _ zogadi
lokokinaSi, roca is modis moZraobaSi, iwvevs strategiebisa da konkretuli taqtikis ganviTa-
bewviani ujredebis stimulirebas (aRizinaebs reba, romelic miznad isaxavs adamianTa avad
maT), romlebic warmoqmnian smeniTi gaRizianebis gaxdomis riskis gamoricxvas, an Semcirebas.
nervul efeqtebs. jgufis dinamika (Group dynamics) – im jgufuri pro-
warmatebuli miaxloebebis mixedviT Seipingi cesebis kvleva, romlebic cvlian individebis
(Shaiping by successive approximations) – qceviTi meTodi, funqcionirebas.
romelic ganamtkicebs im reaqciebs, romlebic jgufuri azrovneba (Groupthink) – gadawyvetilebis
warmatebulad uaxlovdebian da maqsimalurad mimRebi jgufis tendencia, gafiltros arasasur-
axlos arian sasurvel reaqciasTan. veli monacemebi ise, rom miRweul iqnes konsen-
wesebi (Rules) – garkveul situaciaSi garkveuli susi, gansakuTrebiT maSin, Tu is lideris
saxiT moqcevis moTxovnebi. Tvalsazriss Seesabameba.
winaaRmdegoba (Resistance) – fsiqoanalizis msvlelo- jgufuri polarizacia (Group polarization) – jgufis
bisas pacients ar surs, an ar SeuZlia garkveul tendencia, miiRos iseTi gadawyvetileba, romelic
mosazrebebze, survilebsa Tu gamocdilebaze aris ufro eqstremaluri, vidre is gadawyve-
saubari. tilebebi, romlebsac cal-calke miiRebdnen imave
jgufis wevrebi.
winarecnobieri mexsiereba (Preconscious memories) _
mexsiereba, romelic mocemul momentSi ar aris jems-langes emociis Teoria (Jame-Lange theory of emo-
cnobieri, magram cnobierdeba aucileblobis tion) _ emociis periferiuli ukukavSiris Teoria,
SemTxvevaSi. romlis Tanaxmad, gamRizianebeli iwvevs qceviT
reaqcias, romelic agzavnis sxvadasxva sensorul
wonasworobis SegrZneba (vestibular sense) (TNR) infor-
da motorul ukukavSirs Tavis tvinSi da am
macias gvawvdis Cveni sxeulis orientaciis Se-
gziT qmnis specifikuri emociis grZnobas.
saxeb sivrceSi.
jvaredini Seswavlis meTodi (Cross-sectional design) _
xangrZlivi mexsiereba (Long-term memory) _ daxso-
kvlevis meTodi, romelic gulisxmobs sxvadasxva
mebis procesi, romelic uzrunvelyofs infor-
asakis adamianTa jgufebze dakvirvebasa da
maciis Senaxvas da Semdgom, nebismier dros mis
erTmaneTTan Sedarebas.
aRdgenas.
halucinacia (Hallucinations) _ mcdari aRqma, romelic
xelmisawvdomobis evristika (Availability heuristic) _
Cndeba obieqturi gamRizianeblis ararsebobis
daskvna, romelic efuZneba mexsierebaSi Tavisuf- pirobebSi.
lad xelmisawvdom informacias.
hemisferoebi (Cerebral hemispheres) – didi tvinis ori
xidi (Pons) – tvinis Reros ubani, romelic akav- naxevari, romlebic korZiani sxeuliTaa dakavSi-
Sirebs zurgisa da Tavis tvins, aseve Tavis tvinis rebuli.
sxvadasxva nawilebs.
hiperregularizacia (Overregularization) _ gramatikuli
xiluli (manifestirebuli) Sinaarsi (Manifest con- Secdoma, romelic, Cveulebriv, vlindeba adre-
tent) _ froidiseul sizmrebis analizSi sizmris uli enobrivi ganviTarebis dros da romlis
Sinaarsis zedapiruli mxare, romelic mowode- drosac enis wesebi imdenad farTod gamoiyeneba,
bulia sizmris realuri mniSvnelobis Sesa- rom xdeba araswori lingvisturi formebis
niRbad. warmoeba.
xmamaRla fiqris oqmebi (Think-aloud protocols) _ anga- hipnobiluroba (Hypnotizability) _ aCvenebs, Tu ra
riSi, romelic iqmneba Tavad cdis pirTa mier xarisxiT eqvemdebareba mocemuli individi
da aRweren mentalur procesebsa da strategiebs, standartul hipnotur STagonebas.
romelTac isini mimarTaven davalebis Sesru- hipnozi (Hypnosis) _ cnobierebis Secvlili mdgo-
lebisas. mareoba, romelic xasiaTdeba Rrma modunebiT
xuTfaqtoriani modeli (Five-factor model) _ pirovnebis (relaqsaciiT), STagonebisadmi mimReblobiT da
yovlismomcveli aRweriTi sistema, romelic aRqmis, mexsierebis, motivaciisa da TviT-
asaxavs urTierTobas zogad niSnebs, Teoriul kontrolis cvlilebebiT.
cnebebsa da pirovnebis skalebs Soris; araforma- hipoTalamusi (Hypothalamus) – tvinis struqtura,
lurad ewodeba didi xuTeuli. romelic aregulirebs motivaciur qcevas (rogo-
janmrTeloba (Health) _ sxeulisa da gonebis zogadi ricaa kveba da daleva) da homeostazs.
mdgomareoba, romelic aRiwereba simtkicisa da hipoTeza (Hypothesis) _ Semowmebadi debuleba mize-
leqsikoni
808