You are on page 1of 22

leqsikoni

absoluturi zRurbli (Absolute threshold) _ fizikuri arsebulTan; akomodacia xorcieldeba asimila-


energiis is minimaluri raodenoba, romelic ciasTan erTad.
saWiroa sensoruli gancdis warmosaqmnelad; algoriTmi (Algorithm) _ Tanmimdevruli, safexureob-
operacionalurad is ganisazRvreba, rogorc rivi procedura, romlis saSualebiTac vpo-
gamRizianeblis done, romelzedac xdeba sen- ulobT swor pasuxs konkretuli tipis proble-
soruli signalis SemCneva SemTxvevaTa naxevarSi. mis gadasaWrelad.
agorafobia (Agoraphobia) _ iseT xalxmraval adgi- altruizmi (Altruizm) – prosocialuri qcevebi, rom-
lebSi an Ria sivrceSi yofnis ukiduresi SiSi, lebsac adamiani Tavisi sakuTari usafrTxoebis
saidanac gaqceva SeiZleba rTuli an samarcxvino an interesebis gaTvaliswinebis gareSe asrulebs.
iyos. alchaimeris daavadeba (Alzheimer’s disease) _ Tavis
agresia (Aggression) _ qceva, romelic sxva individis tvinis qronikuli organuli sindromi, romelic
fizikur an fsiqologiur dazianebas iwvevs. xasiaTdeba mexsierebis TandaTanobiTi daqvei-
adamianis qcevis genetika (Human behavior genetics) – TebiT inteleqtualuri unarebis SemcirebiT da
mecniereba, romelic qcevisa da Tvisebebis pirovnebis gasadavebiT.
individualuri gansxvavebebis genetikur kompo- amgznebi „Sesavali~ (Excitatory inputs) – informacia,
nentebs Seiswavlis. romelic neironSi aRwevs da iwvevs mis agznebas.
adgilis Teoria (Place theory) amtkicebs, rom sxvada- amigdala (Amygdala) _ limburi sistemis nawili,
sxva sixSiris toni qmnis aqtivaciis maqsimums romelic akontrolebs emocias, agresiasa da
ZiriTadi membranis sxvadasxva adgilebSi, amis
emociuri mexsierebis formirebas.
Sedegad bgeriTi tonis simaRle SeiZleba kodi-
analitikuri fsiqologia (Analytic pshycology) _ fsi-
rebuli iyos im adgilis mixedviT, romlis aqti-
qologiis mimarTuleba, romelic pirovnebas
vaciac moxda.
ganixilavs, rogorc dinamikur balansSi myofi
aversiuli Terapia (Aversion therapy) – qceviTi Te-
kompensatoruli Sinagani Zalebis konstelacias.
rapiis tipi, romelic gamoiyeneba saziano sti-
anoreqsia (Anorexia nevrosa) _ kvebiTi aSliloba,
mulebisaken midrekilebis mqone adamianebis
romlis drosac inidividi iwonis misi mosalod-
samkurnalod.
neli wonis 85%-ze naklebs, magram ganagrZobs
avtomaturi procesebi (Automatic processes) _ pro-
cesebi, romlebic ar moiTxoven yuradRebas, maTi sakvebis miRebis kontrols, radgan Tavs Warbi
ganxorcieleba SesaZlebelia sxva moqmedebis wonis mqoned aRiqvams.
paralelurad. anticipatoruli daZleva (Anticipatory coping)_ poten-
avtonomiuri nervuli sistema (ans) (Autonomic ner- ciurad saSiS movlenamde ganxorcielebuli
vous system - ANS) – periferiuli nervuli sistemis mcdelobebi, gadailaxos, Semcirdes, an asatani
nawili, romelic akavSirebs centralur nervul gaxdes Seusabamoba aRqmul moTxovnebsa da xelT
sistemas gluv da gulis kunTebTan da jirkvleb- arsebul resursebs Soris.
Tan da aregulirebs sxeulis uneblie motorul aracnobieri (Nonconscious) _ informacia, romelic,
pasuxebs. Cveulebriv, xelmiuwvdomelia cnobierebisaTvis
aiv (AIV) _ adamianis imunodeficitis virusi, ro- an mexsierebisaTvis.
melic azianebs sisxlis TeTr ujredebs (lim- aracnobieri (Unconscious) _ fsiqikis sfero, sadac
focitebs), riTac asustebs organizmis imunur inaxeba cnobierebidan gandevnili, represire-
sistemas; aiv infeqcia iwvevs Sidss. buli survilebi da primitiuli impulsebi.
akomodacia (Accommodation) _ procesi, romlis saSua- aracnobieri daskvna (Unconscious inference) _ helmhol-
leqsikoni

lebiTac wamwamovani kunTebi cvlianEBTvalis cis termini, romelic gacnobierebis gareSe mim-
brolis sisqes, rac saSualebas aZlevs, Sec- dinare aRqmas aRniSnavs.
valos fokusi axlo da Sori obieqtebisaTvis. arqetipi (Archetype) _ konkretuli gamocdilebisa
akomodacia (Accomodation) _ piaJes mixedviT, ukve Tu obieqtis universaluri, Tandayolili, pri-
arsebuli kognituri struqturebis modifi- mitiuli da simboluri warmodgena.
cirebis an gadastruqturebis procesi, raTa asakis mixedviT diskriminacia (Ageism) _ crurwmena
gaadvildes axali informaciis morgeba ukve asakovani adamianebis Sesaxeb. rasizmisa da 787
seqsizmis msgavsi uaryofiTi stereotipi asako- aSkara/TvalsaCino moZraoba (Apparent motion) _
vani adamianebis mimarT. moZraobis iluzia, rodesac erTi an meti wer-
asawyobi suraTebis klasebi (Jegsaw classrooms) – sas- tilis uwyveti anTeba-Caqroba erT moZrav werti-
wavlo klasebi, romlebic iyeneben asawyobi sura- lad aRiqmeba. aSkara/TvalsaCino moZraobis umar-
Tebis saxeliT cnobil meTods, romelSic yovel tivesi formaa Φ fenomeni
moswavles eZleva mTeli dasaswavli masalis badura (Retina) _ Tvalis ukan mdebare Sre, romelic
mxolod nawili, romelic Semdeg jgufis sxva Seicavs fotoreceptorebs da gardaqmnis sinaT-
wevrebs gadaecema. lis energias nervul reaqciaSi.
asimilacia (Assimilation) _ piaJes mixedviT, procesi, bavSvze mimarTuli metyveleba (Child-directed speech)
romlis drosac axali kognituri elementebi _ metyvelebis gansakuTrebuli forma, xazgasmiT
ergeba Zvel elementebs an modificirdeba, raTa gamokveTili da maRali intonaciiT, romelsac
ufro gamartivdes morgebis procesi; asimilacia mozrdilebi Cvil da patara bavSvebTan saubrisas
xorcieldeba akomodaciasTan erTad. iyeneben.
asociaciuri qerqi (Association cortex) – qerqis nawili, bazisuri done (Basic level) _ kategorizaciis done,
sadac umaRlesi nervuli procesebi xorcieldeba. romelic yvelaze swrafad SeiZleba amovitanoT
aqsoni (Axon) – neironis wagrZelebuli boWko, rom- mexsierebidan da gamoviyenoT yvelaze efeqturad.
lis gaswvrivac nervuli impulsebi vrceldeba bgeris siZliere (loudness) _ bgeris perceftuli
somidan terminaluri balTisaken. Tviseba, romelic gamoxatavs bgeriTi talRis
amplitudas; didi amplitudis bgeriTi talRa
atribucia (Attribution) _ msjeloba Sedegebis mizeze-
saerTod ganicdeba rogorc xmamaRali, xolo
bis Sesaxeb.
mcire amplitudis bgeriTi talRa ganicdeba
atribuciis Teoria (Attribution theory) – socialur-
rogorc xmadabali.
kognituri Teoria, romelic aRwers informaciis
bgeris tonis simaRle (Pitch) _ Tviseba, romelic
gamoyenebis gzebs, romelsac iyenebs socialuri
ZiriTadad ganisazRvreba bgeriTi talRis rxevis
aRmqmeli mizezobrivi axsnisas.
sixSiriT.
atribuciis fundamenturi Secdoma (Fundamental attri-
biosamedicino Terapiebi (Biomedical therapies) _
bution error) _ damkvirveblebis ormagi tendencia,
fsiqologiuri aSlilobebis mkurnaloba, rome-
daakninon situaciuri faqtorebis roli da
lic cvlis tvinis funqcionirebas qimiuri an
gadaafason dispoziciuri faqtorebis roli
fizikuri Carevis gziT, rogoricaa medikamentebiT
adamianis qcevaSi.
mkurnaloba, qirurgia an eleqtrokonvulsiuri
aRdgena (Retrieval) _ Senaxuli informaciis aRdgena, Terapia.
amotana mexsierebidan.
bioukukavSiri (Biofeedback) _ TviTregulaciis teq-
aRzrdis stili (Parenting style) _ meTodi, romliTac nika, romlis drosac individi aracnobieri bio-
mSoblebi zrdian Svilebs; yvelaze efeqturad logiuri procesebis nebismier kontrols axor-
iTvleba avtoritetuli stili, romelic Tanabrad cielebs.
moiazrebs momTxovnobasa da gulisxmierebas.
biofsiqosocialuri modeli (Biopsychosocial model) _
aRmavali gadamuSaveba (Bottom-up processing) _ garemo- janmrTelobisa da avadmyofobis modeli, romlis
Si xelmisawvdom sensorul informaciaze dafuZ- mixedviT, nervuli sistemis, imunuri sistemis,
nebuli perceptuli analizi. analizis Sedegebi qceviTi stilis, kognituri procesebisa da garemo
aRmavali gziT SedarebiT abstraqtul reprezen- faqtorebis urTierTkavSirma SeiZleba adamiani
taciebisken miemarTeba. avad gaxdomis riskis winaSe daayenos.
aRmoCenis etapi (Context of discovery) _ kvlevis sawyisi bipolaruli aSliloba (Bipolar disorder) _ guneba-gan-
faza, romlis ganmavlobaSic dakvirvebas, Sexedu- wyobilebis aSliloba, romelic xasiaTdeba
lebas, informacias da zogad codnas movlenis depresiisa da maniis periodebis monacvleobiT.
axleburi xedvisaken mivyavarT. bihevioraluri analizi (Behavioral Anayisis): _ fsiqo-
aRmZvrelebi (Incentives) _ eqsternaluri stimulebi logiis ganxra, romelic yuradRebas daswavli-
an waxaliseba, romlebic warmoadgenen qcevis sa da qcevis garemo determinantebze amaxvilebs.
mamotivireblebs miuxedavad imisa, rom isini biheviorizmi (Behaviorism) _ mecnieruli midgoma,
pirdapir ar ukavSirdebian biologiur moTxovni- romelic fsiqologiis Seswavlas mxolod gazom-
lebebs. vadi an dakvirvebadi qceviT farglavs.
aRqma (Perception) _ procesebi, romlebic sensorul bihevioristuli mimdinareoba (Behaviorists perspective)
leqsikoni

xatSi awesrigeben informacias da am imformaciis, _ am mimdinareobas ainteresebs dakvirvebadi qceva,


rogorc samganzomilebiani garesinamdviliT romelic obieqturad fiqsirdeba da dakvirvebadi
warmoqmnilis, gancdas uzrunvelyofen. qcevis mimarTeba garemos stimulebTan.
aRweriTi statistika (Descriptive statistics) _ statis- blokireba (Blocking) – fenomeni, romlis drosac
tikuri procedurebi, romlebic qulebs maTi organizmi ar daiswavlis axal stimuls, radgan
centraluri tendenciis, variabilobis da kore- axali stimuli warmodgenilia ukve arsebul
788 laciebis TvalsazrisiT ajamebs. efeqtur signalTan erTad.
brokas are (Broca’s area) – Tavis tvinis ubani, romelic gamocdilebidan nimuSebis SerCevis meTodi (Experi-
azrebs metyvelebasa da/an JestebSi gardaqmnis. ence-sampling method) _ eqsperimentuli meTodi, ro-
bodva (Delusions) _ cru an iracionaluri rwmena, melic exmareba mkvlevrebs cnobierebis tipuri
romelsac adgili aqvs sawinaaRmdegos naTlad Sinaarsebis aRweraSi; cdis pirebs evalebaT
arsebobis pirobebSi. signalis miRebisTanave daafiqsiron TavianTi
brZola an gaqcevis reaqcia (Fight-or-flight response) _ azrebi da grZnobebi.
Sinagan aqtivobaTa Tanmimdevroba, romelic amoq- ganviTarebis asaki (Developmental age) qronologiuri
meddeba, rodesac organizmi safrTxis winaSe aR- asaki, romlis drosac bavSvebis umravlesoba
moCndeba; amzadebs sxeuls brZolisa da Setevis- amJRavnebs fizikuri Tu gonebrivi ganviTarebis
aTvis an usafrTxo adgilas gaqcevisaTvis. bolo- garkveul dones.
droindeli monacemebis Tanaxmad, es reaqcia mxo- ganviTarebis fsiqologia (Developmental psychology) _
lod mamrobiTi sqesisaTvis aris damaxasiaTebeli. fsiqologiis dargi, romelic swavlobs fizikuri
bulimia (Bulimia nevrosa) _ kvebiTi aSliloba, rome- da fsiqologiuri procesebis urTierTqmedebas
lic xasiaTdeba uzomo raodenobis sakvebis miRe- da ganviTarebis stadiebs mTeli cxovrebis manZil-
biT, rasac Tan sdevs miRebuli kaloriebisagan ze ganviTarebis poziciidan.
organizmis gawmendis RonisZiebebi. ganmamtkicebeli (Reinforcer) SeiZleba iyos nebismieri
buneba-aRzrdis dapirispireba (Nature-nurture contro- stimuli, romelic zrdis mocemuli reaqciis six-
versy) _ kamaTi qcevisa da ganviTarebis gansazR- Siris albaTobas.
vraSi Tandayolilisa (bunebis) da SeZenili ganpirobebuli reaqcia _ (Conditioned response): reaqcia,
gamocdilebis (aRzrdis) fardobiTi mniSvne- klasikur ganpirobebulobaSi, romelic aRmocen-
lovnebis Sesaxeb. deba aqamde neitraluri stimulis safuZvelze.
bunebrivi gadarCeva (Natural selection) – darvinis Teo- es xdeba imis Sedegad, rom neitraluri stimuli
riis mixedviT, saxeobis zogierTi warmomad- Sewyvilebulia ganupirobebel stimulTan.
genlis ukeTesi Segueba garemosadmi, saSualebas ganpirobebuli stimuli (Conditioned stimulus) _ kla-
aZlevs mas sxvasTan SedarebiT ufro warmate- sikur ganpirobebulobaSi, aqamde neitraluri
bulad gamravldes. stimuli, romelic iwvevs ganpirobebul reaqcias.
gaazrebis SesaZleblobis modeli (Elaboration likeli- ganupirobebeli reaqcia (Unconditioned response) _
hood model) – darwmunebis Teoria, romelic gansa- klasikur ganpirobebulobaSi, ganupirobebli
zRvravs, Tu ramdenadaa SesaZlebeli, rom ada- stimulis mier gamowveuli reaqcia winaswari
mianebi TavianTi kognituri procesebis fokusi- varjiSisa an daswavlis gareSe
rebas axdendnen Setyobinebis gasaazreblad da, ganupirobebeli stimuli (Unconditioned stimulus): sti-
Sesabamisad, misdevdnen darwmunebis centralur muli, klasikur ganpirobebulobaSi, romelic
an periferiul procesebs. iwvevs ganupirobebel reaqcias, pasuxs.
gadamamuSavebeli ganmeoreba (Elaborative rehearsal) _ ganpirobebuloba (Conditioning) – gzebi, romliTac
mexsierebis gazrdis meTodi, romliTac xdeba movlenebi, stimulebi da qceva asocirdeba erTma-
dasamaxsovrebeli informaciis gamdidreba. neTTan.
gadamuSavebis doneebis Teoria (Levels-of-processing garemos cvladebi (Environmental variables) – garegani
theory) _ am Teoriis mixedviT, rac ufro Rrma zemoqmedeba qcevaze.
doneze xdeba informaciis gadamuSaveba, miT ufro gare jgufebi (Out-groups) – jgufebi, romlebTanac
ukeT daamaxsovrdeba igi adamians. adamianebi identifikacias ar axdenen.
gadatana (Transference) – procesi, rodesac fsiqo- gaupatiureba paemanze (Date rape) _ ewodeba iseT
analizis msvlelobisas pacienti Terapevtze situaciebs, rodesac individs nacnobi adamiani
mimarTavs im grZnobebs, romelic Tavdapirvelad aiZulebs sqesobrivi kavSiris damyarebas.
warsuli emociuri konfliqtis centralur, gemos aversiiT daswavla (Taste-aversion learning) –
mniSvnelovan figuraze miemarTeboda. daswavlis biologiuri kanonzomiereba, romel-
gadatanis Sesabamisi gadamuSaveba (Transfer-approptiate Sic organizmi swavlobs avadmyofobis gamomwvevi
processing) _ Tvalsazrisi, romlis mixedviTac sakvebisagan Tavis aridebas.
mogoneba saukeTesoa, rodesac implicituri genderi (Gender) _ fsiqologiuri fenomeni, romel-
kodirebis da implicituri aRdgenis procesebis Sic moiazreba mamakacebisa da qalebis sqesTan
damTxveva xdeba. dakavSirebuli daswavlili qcevebi da ganwyobebi.
gadawyvetilebisTvis Tavis arideba (aversia) (Deci- genderuli identoba (Gender identity) _ individis mier
leqsikoni

sion aversion) _ gadawyvetilebis miRebisagan Tavis sakuTar TavSi qaluri an mamakacuri sawyisis
aridebis tendencia; rac ufro rTulia gadawyve- gancda. is gulisxmobs sakuTari sqesis miRebas
tilebis miReba, miT metia misgan ganridebis da gacnobierebas.
albaToba. genderuli rolebi (Gender roles) _ qcevaTa da ganwyo-
gadawyvetilebis miReba (Decision making) _ alterna- baTa erToblioba, romelsac sazogadoeba ukavSi-
tivebs Soris arCevis procesi, SesaZlo variante- rebs qalad an mamakacad yofnas da romelsac
bis seleqcia da uaryofa. Riad gamoxataven calkeuli individebi. 789
genetika (Genetics) – mecniereba winaprebisgan miRebu- damatebiTi cvladi (Confounding variable) _ cvladi,
li fizikuri da fsiqologiuri Tvisebebis mem- romelic monawilis qcevaze zemoqmedebs eqspe-
kvidreobiTobis Sesaxeb. rimentatoris mier Semotanili damoukidebeli
geni (Genes) – memkvidreobiTobis fizikuri erTeuli; cvladis garda.
qromosomebis patara ubani, romelic pasuxis- damkvirveblis tendenciuroba (Observer bias) _ rea-
mgebelia Tvisebebis gadacemaze. lobis damaxinjeba, romelic damkvirveblis pi-
generalizebuli SfoTviTi aSliloba (Generalized rovnuli motivebisa da molodinebisagan momdi-
anxiety disorder) _ SfoTviTi aSliloba, rodesac nareobs.
individi ganicdis SfoTvas an nerviulobs damokidebuleba (Attitude) – adamianebis, sagnebisa da
specifikuri safrTxis an safrTxis momatni obieq- movlenebis mimarT SefasebiTi reagirebis daswav-
tis ararsebobis pirobebSi, sul mcire, eqvsi lili, SedarebiT myari tendencia.
Tvis manZilze. damokidebuli cvladi (Dependent variable) _ nebismieri
genotipi (Genotype) – organizmis genetikuri struq- cvladi, eqsperimentul garemoSi, romlis mniS-
tura, romelsac is mSoblebisagan memkvidreobiT vneloba erTi an meti damoukidebeli cvladis
iRebs. cvlilebis Sedegia.
geStalt-Terapia (Gestalt therapy) – Terapia, romelic damoukidebeli me-s gageba (Independent construals of
mimarTulia pirovnebis gamTlianebis mizniT self) _ me-s konceptualizacia, rogorc individisa,
gonebisa da sxeulis gaerTianebaze. romlis qceva, upirveles yovlisa, organi-
geStaltfsiqologia (Gestalt psychology) _ fsiqo- zebulia adamianis sakuTar da ara sxvebis, azreb-
logiuri skola, romelic amtkicebs, rom fsiqo- Tan, grZnobebTan da qmedebebTan mimarTebaSi.
logiuri fenomenis gageba mxolod maSin aris damoukidebeli cvladi (Independent variable) _ stimu-
SesaZlebeli, Tu mas organizebul, struqturul lis piroba, eqsperimentul garemoSi, romelic
mTlianobad miviCnevT da ar davanawevrebT sxva nebismieri cvladisagan damoukideblad
primitiul, martiv, perceptul elementebad. icvleba.
glia (Glia) – ujredi, romelic akavSirebs neironebs damsjeli (Punisher) – nebismieri stimuli, romelic
da aCqarebs nervul gadacemas, aSorebs dazia- amcirebs reaqciis sixSires.
nebul da daRupul neironebs, da xels uSlis darwmuneba (Persuasion) – damokidebulebebis Secvlis
sisxlSi arsebul toqsiur substanciebs, SeaR- mizanmimarTuli mcdelobebi.
wion tvinSi. dasabuTebis etapi (Context of justification) _ kvlevis is
gonebrivi asaki (Mental age) _ bines inteleqtis eta- fazaa, romelSic hipoTezis SemowmebisaTvis faq-
lonis mixedviT aris asaki, rodesac bavSvis tebia saWiro.
inteleqtualuri aqtivoba gamoxatulia im dasawyisis efeqti (Primacy effect) _ mwkrivis pirveli
saSualo asakiT, romelSic normaluri bavSvebi wevrebis ukeT daxsomeba.
aRweven gansazRvrul qulas. daskvna (Inference) _ xarveziani informaciis Sevseba
gonebrivi CamorCeniloba (Mental retardation) _ rodesac arsebuli mtkicebulebebis an rwmenis da Teoriis
individebis IQ-s qulebi meryeobs 70-75-mde safuZvelze.
intervalSi an masze naklebia; aseve, rodesac daskvniTi statistika (Inferential statistics) _ statisti-
SezRudulia cxovrebiseuli amocanebis gada- kuri procedurebi, romlebic mkvlevars saSua-
saWreli adaptaciuri Cvevebis SemuSavebis unari. lebas aZlevs gansazRvros, adasturebs mis hipo-
guneba-ganwyobilebis aSliloba (Mood disorder) _ Tzas Sedegi, Tu is mxolod SemTxveviTaa miRe-
guneba-ganwyobilebis darRveva, rogoricaa Rrma, buli.
depresia an maniasTan adgilmonacvle depresia. daswavla (Learning) _ gamocdilebaze damyarebuli
daboloebis efeqti (Recency effect) _ mwkrivis bolo procesi, romlis drosac SedarebiT mudmivad
wevrebis ukeT daxsomeba. icvleba qceva an qceviTi potenciali.
dadebiTi ganmtkiceba (Positive reinforcement) – qcevas daswavla-gamovlenis gansxvaveba (Learning-Performance
mohyveba sasargeblo stimuli, rac zrdis qcevis distinction) _ gansxvaveba imisa, Tu ra iyo daswav-
sixSiris albaTobas. lili da ra gamomJRavnda qcevaSi.
dadebiTi damsjeli (Positive Punisment) – qcevas moh- daswavlili umweoba (Learned helplessness) _ zianis
yveba aversiuli stimuli, romelic amcirebs qce- momtani stimulis arsebobis pirobebSi reaqciis
vis albaTobas. ar qonis zogadi paterni, romelic xSirad Tan
dazianeba (Damage) – tvinis qsovilis daSaveba.
leqsikoni

erTvis mdgomareobas, rodesac individi ganicdis


daTanxmeba (Compliance) _ komunikaciis wyaros pirda- araSemTxveviTi, gardauvali uaryofiTi stimulis
piri moTxovnebis Sesabamisad qcevis Secvla. zemoqmedebas.
dakvirvebadi sizmrebi (Lucid dreaming) _ Teoria, daswavlis biologiuri iZuleba (Biological constraints
romlis Tanaxmadac, sizmris xedvis procesis on learning) – nebismieri limiti organizmis daswav-
cnobieri aRqma daswavladi unaria, romelic lis SesaZleblobaze, romelic gansazRvrulia
iZleva sizmris mimarTulebisa da Sinaarsis erTi saxeobis individebis memkvidruli senso-
790 kontrolis saSualebas. rul-kognituri unarebiT.
daRi (Stigma) _ individze an jgufze adamianebis dispoziciuri cvladebi (Dispozitional variables) _
uaryofiTi reaqcia garkveuli savaraudo ara- organizmis cvladi, anu qcevis Sinagani determi-
srulfasovnebis an gansxvavebulobis gamo, rac nanti, romelic adamianebSi Cndeba.
damamcireblad moqmedebs maTze. distaluri stimuli (Distal stimulus) _ proqsimaluri
daRmavali gadamuSaveba (Top-down processing) _ per- stimulisagan, anu baduraze optikuri gamosa-
ceptuli procesebi, rodesac adamianis warsuli xulebisagan gansxvavebiT, aRqmis procesSi
gamocdileba, codna, molodinebi, motivacia da samyaroSi mocemuli fizikuri sagani.
konteqsti gavlenas axdens aRqmuli obieqtis diqotomiuri mosmena (Dichotic listening) - eqsperimen-
interpretaciasa da klasifikaciaze. tuli meTodi, rodesac gansxvavebuli audialuri
dacvisa da zrunvis reaqcia (Tend-and-befriend response) stimuli miewodeba TiToeul yurs.
_ stresorze reaqcia, romelic, savaraudoT, ti- dnm (dezoqsiribonukleinis mJava) (DNA – deoxyribo-
puria mdedrobiTi sqesisaTvis. stresorebi ubiZ- nucleic acid) _ genetikuri informaciis gadacemis
geben mdedrs, daicvas Svilebi da SeuerTdes fizikuri baza.
socialur jgufebs mowyvladobis Sesamci- dRis Zilianoba (Daytime sleepiness) _ moWarbebuli
reblad. Zilianoba dRis aqtivobebis dros; Zilis darRve-
daZleva (Coping) _ im garegan da Sinagan moTxov- vis centrebSi misul pacientTa ZiriTadi Civili.
nebTan gamklavebis procesi, romelic aRiqmeba, ego (Ego) _ pirovnebis aspeqti, romelic monawile-
rogorc safrTxis, an muqaris Semcveli, an obs TviTdacvaSi da mimarTavs instinqtur
dauZleveli. ltolvebsa da impulsebs Sesabamis arxebSi.
dajgufeba (Chunking) _ informaciis calkeul wevrTa egos dacvis meqanizmebi (Ego defence mechanisms) _
dajgufebis procesi msgavsebis an sxva maorga- fsiqikuri strategiebi (cnobieri an aracnobieri),
nizebeli principis safuZvelze. romlebsac ego iyenebs cxovrebis normaluri
deduqciuri azrovneba (Deductive reasoning) – azrov- mimdinareobisas gancdili konfliqtebisagan
nebis forma, romelic ori an meti wanamZRvridan TavdacvisaTvis.
logikuri daskvnis gakeTebis unars gulisxmobs. egocentrizmi (egocentrism) _ kognituri ganviTarebis
deklaraciuli mexsiereba (Declarative memory) _ winaoperaciul stadiaze patar bavSvis mier sxva
mimarTulia faqtebisa da movlenebis daxsomebaze. adamianis Tvalsazrisis gaziarebis unaris
dendritebi (Dendrites) – neironis datotvili morCebi, arqona.
romlebic Semosul informacias mimRebloben. evoluciuri mimdinareoba (Evolutionary perspective) _
determinizmi (Determinism) _ es doqtrina gulisxmobs, fsiqologiis midgoma, romelic xazs usvams qce-
rom yvela movlena _ fizikuri, fsiqikuri da viTi da mentaluri adapaturobis mniSvnelo-
qceviTi _ ganpirobebulia konkretuli mizezebiT, vnebas im varaudis safuZvelze, rom fsiqikuri
romelTa dadgena SesaZlebelia. unarebi milionobiT wlis ganmavlobaSi viTarde-
diapazoni (Range) _ ganawilebaSi yvelaze maRal da boda, raTa konkretul adaptur miznebs momsaxu-
yvelaze dabal qulebs Soris sxvaoba, variabi- reboda.
lobis martivi sazomi. evristika (Heuristics) _ kognituri strategia an
didi tvini – tvinis nawili, romelic umaRles `praqtikuli meTodi~, romelic xSirad gamoiye-
kognitur da emociur funqciebs aregulirebs. neba rogorc Semoklebuli gza rTuli amocanis
diskriminaciuli stimuli (Discriminative Punishment) – gadasaWrelad.
stimuli, romelic moaswavebs ganmtkicebas, ekologiuri optikis Teoria (Theory of ecological op-
radgan konkretuli qceva dadebiTad iyo ganmtki- tics) _ aRqmis Teoria, romelic xazs usvams sas-
cebuli. timulo informaciis mravalferovnebas da
disociaciuri amnezia (Dissociative amnesia) _ mniSvne- aRqmas garemos aqtiur gamokvlevad miiCnevs.
lovani pirovnuli gamocdilebis gaxsenebis eleqtroencefalograma (eeg) (Electroencephalogram -
unaris arqona, romlis mizezia fsiqologiuri EEG) – tvinis eleqtruli aqtivobis registracia.
faqtorebi, yovelgvari organuli disfunqciis eleqtrokonvulsiuri Terapia (ekT) (Electroconvulsive
arsebobis gareSe. therapy – ECT) _ eleqtrokonvulsiuli Sokis
disociaciuri aSliloba (Dissociative disorder) _ pirov- gamoyeneba Rrma depresiis warmatebulad samkur-
nuli aSliloba, romelsac axasiaTebs identu- nalod.
robis, mexsierebisa da cnobierebis integraciis emocia (Emotion) – cvlilebaTa rTuli paterni,
leqsikoni

darRveva. romelic moicavs fiziologiur agznebas, grZno-


disociaciuri identobis aSliloba (dia) (Dissocia- bebs, kognitur procesebsa da qcevas; warmoadgens
tive identity disorder – DID) _ disociaciuri fsiqikuri pasuxs situaciaze, romelic pirovnulad mniSvne-
aSliloba, rodesac erT individSi arsebobs ori lovnad aris aRqmuli.
an meti calkeuli pirovneba; warsulSi cnobili emociis kognituri Sefasebis Teoria (Cognitive ap-
iyo, rogorc Sedgenili (multiple) pirovnuli praisal theory of emotion) _ am Teoriis mixedviT, emo-
aSliloba. ciis gancda warmoadgens fiziologiuri agzne- 791
bisa da kognituri Sefasebis erTobliv Sedegs. veberis kanoni (Weber’s law) _ sxvaobis zRurblis
kognituri Sefaseba emsaxureba imas, Tu rogor sidide standartuli gamRizianeblis intensi-
moxdeba gaurkveveli, orazrovani Sinagani vobis proporciulia.
mdgomareobis `etiketireba~. vizualuri qerqi (visual cortex) _ kefis wilis nawili,
emociuri inteleqti (Emotional intelligence) _ inte- romelSic xdeba vizualuri informaciis gada-
leqtis tipi, romelSic Sedis Semdegi unarebi: muSaveba.
emociaTa zusti da Sesatyvisi aRqma, gageba da zalpis principi (volley principle) _ esaa sixSiris
gamoxatva; azrovnebis gasaadvileblad emociebis Teoriis ganvrcoba, romelic amtkicebs, rom,
gamoyeneba; emociis gageba da analizi; emociuri roca bgeriTi talRis sixSire aRemateba im six-
codnis efeqturad gamoyeneba da sakuTari Sires, romliTac calkeul neirons SeuZlia
emociebis regulireba rogorc emociuri, ise ganmuxtva, ramdenime neironi ganimuxteba erTad,
inteleqtualuri zrdis xelSesawyobad. rogorc jgufi, Semosuli bgeris tonis simaRlis
engrama (Engram) _ mexsierebis fizikuri kvali tvinSi. Sesatyvisi sixSiriT.
endokrinuli sistema (Endocrine system) – jirkvlebis zigota (zygote) _ erTi ujredi, romelic warmoiq-
qseli, romlebic gamoimuSaveben da sisxlSi mneba spermatozoidis mier kvercxujredis gana-
gamoyofen hormonebs. yofierebis Sedegad.
enis Seqmnis unari (language-making capacity) _ Tan- zogadi adaptaciuri sindromi (General adaptation syn-
dayolili saxelmZRvanelo principebi, rom- drome - GAS) _ araspecifikur adaptaciur fizio-
lebsac bavSvebis iyeneben enis Seswavlis amocanis logiur meqanizmTa paterni, romelic vlindeba
Sesrulebisas. TiTqmis yovelgvari seriozuli stresoris xan-
epizoduri mexsiereba (Episodic memories) _ xangrZlivi grZlivi muqaris sapasuxod.
mexsiereba avtobiografiuli xasiaTis movlene- Tavisufali asociacia (Free association) – Terapiuli
bisTvis da im konteqstisTvis, sadac es movlenebi meTodi, rodesac pacienti uwyvetad, gaazrebis
xdeba.
gareSe saubrobs sakuTar azrebze, survilebze,
erogenuli zonebi (erogeneous zones) _ ares kanis zeda- fizikur SegrZnebebsa da warmodgenebze.
piris adgilebi, romlebic gansakuTrebiT mgrZno-
Talamusi (Thalamus) – Tavis tvinis nawili, romelic
biareni arian gaRizianebisadmi da warmoSoben
sensorul informacias gadascems didi tvinis
erotiul da seqsualur SegrZnebebs.
qerqs.
estrogeni (Estrogen) – qalTa sasqeso hormoni, rome-
Tematuri apercepciis testi _ Tat (Thematic Apper-
lic sakvercxeebSi gamomuSavdeba da pasuxis-
ception Test – TAT) _ proeqciuli testi, romelSic
mgebelia ovulaciis procesze, aseve qalebis
individs garkveuli TanmimdevrobiT waredgineba
reproduqciuli struqturebis ganviTarebasa da
suraTebi (romlebic mravalgvari interpretaciis
meoradi sasqeso niSnebis Camoyalibebaze.
SesaZleblobas iZleva) da moeTxoveba TiToeuli
etiologia (Etiology) _ aSlilobis ganviTarebis
maTganis mixedviT moTxrobis mofiqreba.
mizezebi an masTan dakavSirebuli faqtorebi.
Teoria (Theory) _ cnebaTa organizebuli wyeba, ro-
efeqtis kanoni (Law of effect) aris daswavlis ZiriTadi
melic movlenas an movlenaTa erTobliobas xsnis.
kanoni, romelis mixedviTac stimulis Zala,
gamoavlinos reaqcia, Zlierdeba, rodesac reaq- Tvalebis swrafi moZraoba (Rapid eye movement – REM)
cias mohyveba jildo da sustdeba, rodesac mas _ im fazis qceviTi gamovlineba, romlis drosac
ar mohyveba jildo. mZinare adamiani sizmrismagvar gonebriv aqtivobas
axorcielebs.
eqsperimentuli meTodi (experimental method) _ kvlevis
meTodi, romelic damoukidebeli cvladiT TvalsaCino validoba (face validity) _ xarisxi, Tu
manipulacias gulisxmobs, raTa dadgindes misi ramdenad aris testis amocanebi uSualod dakav-
efeqti damokidebul cvladze. Sirebuli gasazom cvladTan.
eqspresiuli metyveleba (Lenguage production) – is, TviTangariSi (self-report measures) _ adamianis mier
rasac adamianebi amboben, aniSneben an weren; am sakuTar Tavze dakvirvebis Sedegad miRebuli
Sinaarsebis gadmocemis procesi. monacemebi.
validoba (validity) _ testi zustad imas zomavs, TviTaqtualizacia (Self-actualization) _ pirovnebis
ris gazomvasac apirebda. fsiqologiis cneba, romelic exeba adamianis
validoba kriteriumis mixedviT (Criterion valigity) _ mudmiv swrafvas sakuTari potencialis reali-
xarisxi, Tu ramdenad Seesabameba gansazRvruli zaciisaken da Tandayolili niWisa da unarebis
leqsikoni

kriteriumis mixedviT miRebuli testis Sedegebi ganviTarebisaken.


Sesafasebeli maxasiaTeblis zogierT sxva kri- TviTaRqmis Teoria (Self-perception theory) _ mosazreba,
teriums. romlis Tanaxmadac, adamianebi sakuTar Tavs
variabilobis sazomebi (Measures of variability) _ akvirdebian, raTa gamokveTon TavianTi qcevebis
statistikebi, rogorebicaa diapazoni, an stan- mizezebi. adamianebi cdiloben, gaerkvnen sakuTar
dartuli gadaxra, romelic aCvenebs, ramdenad Sinagan mdgomareobebSi imaze dakvirvebiT, Tu
792 mWidrodaa ganlagebuli qulebi ganawilebaSi. rogor iqcevian mocemul situaciaSi.
TviTmxilvelis Careva (Bystander intervention) – mzad- insomnia (Insomnia) _ normalurad daZinebis
yofna, daexmaro adamians, romelsac daxmareba qronikuli uunaroba; simptomebSi Sedis sir-
sWirdeba. Tuleebi daZinebisas, xSiri gaRviZeba, gaRviZebis
TviTuunaroba (self-handicapping) _ warumateblobis Semdeg CaZinebis unaris arqona, diliT adre
molodinis SemTxvevaSi iseTi qceviTi reaqciebisa gaRviZeba.
da qcevis axsnis ganviTarebis procesi, romlebic inteleqti (Intelligence) _ gamocdilebidan sargeblis
minimumde daiyvans unarebis deficits, rogorc miRebisa da garemos Sesaxeb mocemuli infor-
warumateblobis SesaZlebel mizezs. maciis farglebis garRvevis zogadi unari.
TviTefeqturoba (Self-efficacy) _ rwmenebis (mosaz- inteleqtis koeficienti (IQ) _ indeqsi, romelic
rebebis) erToblioba, rom adamians SeuZlia adek- miRebulia inteleqtis standartizebuli tes-
vaturad moqceva konkretul situaciaSi. tebidan; pirvelad IQ gamoiTvleboda individis
TviTqmnadi winaswarmetyveleba (Self-filfilling prophecy) gonebrivi asakis qronologiur asakze gayofiT
_ zogierTi momavali qcevis an movlenis Sesaxeb da Semdeg 100-ze gamravlebiT; amJamad pirdapir
winaswarmetyveleba, romelic dRevandel urTier- gamoiTvleba, rogorc IQ testis qula.
Tobebs molodinis Sesabamisad cvlis. instinqti (Instinct) _ winaswar daprogramebuli ten-
TviTSefaseba (Self-esteem) _ me-s mimarT ganzoga- dencia, romelsac arsebiTi mniSvneloba aqvs
debuli SefasebiTi damokidebuleba, romelic saxeobis gadarCenisaTvis.
gavlenas axdens rogorc guneba-ganwyobilebaze, instinqturi swrafva (Instinctual drift) _ daswavlili
ise qcevaze da romelic Zlier zemoqmedebs qcevis tendencia, droTa ganmavlobaSi instin-
individualuri da socialuri qcevebis speqtrze. qtur qmedebaSi gadavides.
TviTcnobiereba (Self-awareness) _ cnobierebis umaR- instrumentuli agresia (Instrumental aggression) _
lesi done, pirovnulad gancdili movlenebis kogniturad dasabuTebuli da mizanmimarTuli
avtobiografiuli xasiaTis Semecneba. agresia, romelic warmoiqmneba winaswar mofiqre-
Txemis wili – tvinis ubani Sublis wilis ukan da bulad, specifikuri miznebis misaRwevad.
lateraluri napralis zemoT; Seicavs somato- internalizacia (Internalization) _ vigotskis mixedviT,
sensorul qerqs. bavSvebis mier socialuri konteqstidan codnis
identifikacia da cnoba (Identification and recognition) _ Sesrutvis, aTvisebis procesi.
perceptuli xatisaTvis azris micemis gzebi. interneironi _ tvinis neironi, romelic infor-
idi (Id) _ pirovnebis primitiuli, aracnobieri na- macias sensorulidan sxva inter- an motorul
wili, romelic iracionalurad funqcionirebs neironebs gadascems.
da impulsurad moqmedebs siamovnebis misaRwevad.
interferencia (Interference) _ mexsierebis fenomeni,
ierks-dodsonis kanoni (Yerkes-Dodson law) _ kore- romelic maSin xdeba, rodesac mogonebis mim-
lacia amocanis Sesrulebasa da agznebis opti- niSneblebi ver miuTiTeben efeqturad erT konkre-
malur dones Soris. tul movlenaze.
iluzia (Illusion) _ stimulis paternis gancda, intimuroba (intimacy) _ meore adamianisadmi srulad
romelic aSkarad mcdaria, Tumca, igives ganic- _ emociurad, seqsualurad da moralurad _
dian sxva adamianebic igive perceptul garemoSi.
mindobis unari.
imploziuri Terapia (Implosion therapy) – bihevio-
informaciuli gavlena (Informational influence) – jgufis
raluri Terapiuli teqnika, romelic miznad
efeqti, romelic warmoiSoba individis survilis
isaxavs stimulTan asocirebuli SfoTvis Sem-
safuZvelze, iyos koreqtuli, swori da icodes,
cirebas, rac klientisTvis warmosaxviTi Sema-
rogor unda moiqces mocemul situaciaSi.
Sinebeli stimulis wardgeniT xorcieldeba.
ionuri arxebi (Ion channels) – nervuli ujredis
imprintingi (Imprinting) _ daswavlis primitiuli
membranis nawilebi, romlebic ionTa SerCeviT
forma, rodesac axalSobili cxoveli ukan mis-
ganvladobas uzrunvelyofen.
devs da ejaWveba pirvelive moZrav obieqts, ro-
melsac xedavs an romlis xmac esmis. kaTarzisi (Catharsis) – Zlieri, magram, rogorc wesi,
gandevnili emociebis gamoxatvis procesi.
impulsuri agresia (Impulsive aggression) _ emociebiT
gamowveuli agresia, warmoqmnili gansakuTrebiT kanis SegrZnebebi (Cutaneous senses) _ wnevis, siTbosa
mwvave situaciebze sapasuxod. da sicivis SegrZnebebi.
induqciuri azrovneba (Inductive reasoning) – azrovnebis kargad yofna (Wellness) _ optimaluri janmrTeloba,
leqsikoni

forma, romelic misawvdom mtkicebulebaze da romelic aerTianebs fizikur, inteleqtualur,


warsul gamocdilebaze dayrdnobiT garkveuli emociur, sulier, socialur da garemos sxva-
albaTobiT daskvnis gakeTebas gulisxmobs. dasxva sferoSi sruli da aqtiuri funqcioni-
insaituri Terapia (Insight Therapy) – teqnika, rom- rebis unars.
liTac Terapevts pacienti mihyavs im kavSiris karibWis kontrolis Teoria (Gate-control theory) _
danaxvisken, aRmoCenisken anu insaitisken, romelic tkivilis Semcireba, romelic xdeba maSin, roca
awmyoSi arsebul simptomebsa da warsul gamoc- zurgis tvinis garkveuli ujredebi moqmedebs
dilebas Soris arsebobs. rogorc kari, uSlis xels tkivilis gavrcelebas 793
da misi zogierTi signalis blokirebas axdens; kognituri ganviTareba (cognitive development) _ Semec-
zogierTs ki agzavnis Tavis tvinSi. nebis procesis ganviTareba, romelic moicavs
kenon-bardis emociis Teoria (Cannon-Bard theory on warmosaxvas, aRqmas, azrovnebasa da amocanis
emotion) _ am Teoriis mixedviT, emociuri stimuli gadawyvetas.
iwvevs or erTdroul reaqcias _ agznebasa da kognituri disonansi (Cognitive dissonance) – Teoria,
emociis gancdas, romlebic erTmaneTs ar gana- romlis mixedviTac, araTavsebadi kognituri ele-
pirobeben. mentebis mier Seqmnili daZabulobis gamomwvevi
kefis wili (Parietal lobe) – tvinis yvelaze ufro ukana efeqtebi adamianebs ubiZgeben, moaxdinon aseTi
nawili; moicavs pirvelad mxedvelobiT qerqs. daZabulobis Semcireba.
kvlevis Semdgomi interviu (Debriefing) _ mkvlevari kognituri Terapia (Cognitive therapy) – fsiqoTera-
maqsimalur informacias miawodebs kvlevis Se- piuli mkurnalobis forma, romliTac cdiloben
saxeb da ar gauSvebs monawiles, sanam ar dar- problemuri grZnobebisa da qcevebis Secvlas,
wmundeba, rom is aRelvebuli, dabneuli, an mniSvnelovani cxovrebiseuli movlenebisadmi
damorcxvebuli ar aris. klientis damokidebulebis SecvliT.
kinesTetikuri SegrZneba (Kinesthetic sense) _ infor- kognituri mecniereba (Cognitive science) – informaciis
macia Cveni sxeulisa da misi nawilebis moZra- gadamuSavebis procesebisa da sistemebis kvlevis
obisa da mdgomareobis Sesaxeb. interdisciplinaruli sfero.
klasikuri ganpirobebuloba (Classical Conditioning) – kognituri mimdinareoba (Cognitive perspective) _ fsi-
daswavlis tipi, romelSic qceva (ganpirobebuli qologiis mimdinareoba, romelic aqcents akeTebs
reaqcia) gamowveulia stimuliT (ganpirobebuli adamianis azrovnebis da codnis SeZenis proce-
stimuli), romelic, Tavis mxriv, ganmtkicebulia sebze, rogoricaa; yuradReba, azrovneba, damax-
biologiurad mniSvnelovan stimulTan asocia- sovreba, molodini, problemis gadaWra, fantazia
ciis gamo (ganupirobebeli stimuli). da cnobiereba.
klienti (Client) – termini gamoiyeneba im pirovnebis kognituri procesebi (Cognitive processes) – iseTi
aRsaniSnad, romlis mimarTac xorcieldeba Tera- umaRlesi fsiqikuri procesebi, rogoricaa: aRqma,
piuli RonisZiebebi. mas iyeneben specialistebi, mexsiereba, metyveleba, problemis gadawyveta
romlebic fsiqologiur aSlilobebs `cxov- da abstraqtuli azrovneba.
rebiseul problemebad~ miiCneven da ara fsiqi- kognituri ruka (Cognitive map) – fizikuri sivrcis
kur daavadebad. gonebrivi reprezentacia.
klientze centrirebuli Terapia (Client centered therapy) kognituri fsiqologia (Cognitive Psychology) – mec-
– mkurnalobisadmi humanisturi midgoma, rome- niereba, romelic Seiswavlis umaRles fsiqi-
lic xazs usvams pirovnebis jansaR fsiqologiur kur procesebs – yuradRebas, enis gamoyenebas,
zrdas; efuZneba mosazrebas, rom yvela adamiani aRqmas, problemis gadaWras da azrovnebas.
xasiaTdeba TviTaqtualizaciis umTavresi tenden- kognituri Sefaseba (Cognitive appraisal) _ emociebTan
ciiT. mimarTebaSi procesi, romlis meSveobiTac fizio-
klinikuri depresiuli aSliloba (Major depressive logiuri agzneba gaiazreba im konkretul gare-
disorder) _ guneba-ganwyobilebis aSliloba, rome- moebaTa mixedviT, romelSic is iyo gancdili.
lic xasiaTdeba droSi ganfenili daTrgunu- agreTve, stresoris amocnoba da Sefaseba, raTa
lobis intensiuri grZnobiT bipolaruli dep- dadgindes safrTxis sidide da misi daZlevi-
resiis maniakaluri fazis gareSe. saTvis saWiro resursebi da Sesatyvisi daZlevis
klinikuri ekologia (Clinical ecology) – fsiqologiis strategiebi.
dargi, romelic iseT aSlilobebs, rogoricaa kodireba (Encoding) _ procesi, romlis saSualebiTac
SfoTviTi aSliloba da depresia, garemoSi arse- mexsierebaSi formirdeba mentaluri reprezen-
bul gamRizianeblebs ukavSirebs. taciebi.
klinikuri socialuri muSaki (Clinical social worker) – kodirebis specifikuroba (Encoding specificity) _ es prin-
specialuri programiT momzadebuli fsiqikuri cipi gulisxmobs, rom aRdgenili informaciis
janmrTelobis profesionali, romelic adamianTa raodenoba matulobs, Tu daxsomebis da aRdgenis
problemebs socialur konteqstSi ganixilavs. procesSi erTi da igive mimniSneblebi moqmedeben.
klinikuri fsiqologi (Clinical psychologist) – pirovneba, kovariaciis principi (Covariation principle) – Teoria,
romelsac miRebuli aqvs doqtoris xarisxi romelic amtkicebs, rom adamianebi qcevisa da
fsiqologiaSi da specializirdeba fsiqolo- misi mizezis dakavSirebas axdenen principiT: Tu
leqsikoni

giuri problemebis Sefasebasa da mkurnalobaSi. arsebobs es mizezi, maSin iarsebebs qcevac da,
kognitur-bihevioraluri modifikacia (Cognitive be- piriqiT, Tu ar arsebobs es mizezi, ar iarsebebs
havior modification) _ Terapiuli midgoma, romelic qcevac.
aerTianebs motivaciasa da qcevaze azrebisa da koleqtiuri aracnobieri (Collective unconscious) _
ganwyobebis gavlenaze kognitur aqcents da, individis aracnobieris nawili, romelic Tanda-
meore mxriv, qcevis modifikaciisas pirobiTi yolilia, evoluciuradaa Camoyalibebuli da
794 ganmtkicebis bihevioralur aqcents. saerToa saxeobis yvela warmomadgenlisaTvis.
komorbidi (Comorbidity) _ erTdroulad erTze meti kristalizebuli inteleqti (Cristallized intelligence) _
aSliloba. inteleqtis aspeqti, romelSic Sedis pirovnebis
komforti kontaqtisas (Contact comfort) _ dedasTan ukve SeZenili codna da am codnis gamoyeneba-
an sxva mzrunvelTan Cvilis fizikuri siaxlo- gazrdis unari; izomeba leqsikuri maragis, ariT-
vidan momdinare komforti. metikuli da zogadi informirebulobis testebiT.
konvergencia (Convergence) _ saganze fiqsaciisas Tva- kulturuli mimdinareoba (Cultural perspective) _ aqcents
lebi, SigniT, erTmaneTisken Sebruneba. qcevis mizezebis da Sedegebis kros-kulturul
konservacia (Conservation) _ piaJes mixedviT, gaazreba sxvaobaze akeTebs.
imisa, rom, Tu araferi emateba an araferi akldeba, libido (Libido) _ fsiqikuri energia, romelic mimar-
sagnis fizikuri Tvisebebi ar icvleba maSinac ki, Tavs individs yvela tipis SegrZnebiTi, gansa-
rodesac icvleba misi garegnuli saxe. kuTrebiT ki, seqsualuri siamovnebisaken.
konsistentobis paradoqsi (Consistency pradox) _ limburi sistema (Limbic system) – Tavis tvinis regioni,
movlena, romlis drosac pirovnebis Sefasebebi romelic aregulirebs emociur qcevas, ZiriTad
sxvadasxva dros da gansxvavebuli damkvirveb- motivaciur survilebs da mexsierebas, aseve
lebis mier konsistenturia, maSin, rodesac mTavar fiziologiur funqciebs.
adamianis qcevis Sefasebebi sxvadasxva situaciebSi lokokina (Cochlea) _ smenis ZiriTadi organo; siTxiT
ar aris konsistenturi. gavsebuli spiralurad daxveuli mili, romelic
kontaqtis hipoTeza (Cotact hipothesis) – idea, rom mtrul moTavsebulia Sida yurSi.
jgufebs Soris pirdapiri kontaqti amcirebs longituduri meTodi (longitudinal design) _ kvlevis
crurwmenebs. meTodi, romlis drosac erTsa da imaive cdis
konteqstualuri gamokveTa (Contextual distinctiveness) _ pirebze warmoebs ganmeorebiTi dakvirveba droTa
Tvalsazrisi, romlis mixedviTac mwkrivis ad- ganmavlobaSi, zogjer mravali wlis manZilze.
gilmdebareobis efeqtze SeiZleba gavlena moax- ltolva (Drive) _ Sinagani mdgomareoba, romelic
dinos konteqstma da gamokveTilma warsulma aRmocendeba wonasworobis darRvevisas cxovelis
gamocdilebam. fiziologiuri moTxovnilebis sapasuxod.
kontrgadatana (Countertransference) – situacia, rodesac magnitur-rezonansuli tomografia (MRI) – tvinis
fsiqoanalitikoss pirovnuli grZnobebi uCndeba suraTebis Seqmnis meTodi, romelic magnitur
pacientis mimarT, radgan pacients sakuTar cxov- velebsa da radiotalRebs iyenebs.
rebaSi arsebuli mniSvnelovani adamianis msgavsad
maniakaluri epizodi (Manic episode) _ bipolaruli
aRiqvams.
aSlilobis komponenti, romelic xasiaTdeba
kontrganpirobeba (Counterconditioning) – Terapiuli ukiduresi aRfrTovanebisa da usazRvro eiforiis
teqnika, romliTac xdeba gamomuSavebuli axali periodebiT, grandiozulobis grZnobebiTa da
reaqciiT araadapturi reaqciis Canacvleba. azrebiT, sakmarisi mizezis da realuri pirovnuli
kontrolirebadi procesebi (Controlled processes) _ SesaZleblobebis ararsebobis pirobebSi.
procesebi, romlebic moiTxoven yuradRebas; xSi- mediana (Median) _ qula, romlis zemoT da qvemoT
rad rTulia erTdroulad erTze meti kontro- Tanabari raodenobiT qulebia moTavsebuli,
lirebadi procesis erTd ganxorcieleba.
centraluri tendenciis sazomi.
kontrolis procedurebi (Control procedures) _ meTodebi,
meditacia (Meditation) _ cnobierebis Secvlis forma,
romelTa saSualebiTac eqsperimentatori cdilobs
romelic mowodebulia TviTcnobierebis Semci-
mudmivi hqondes yvela cvladi da piroba, garda
rebis saSualebiT sakuTari Tavis Sesaxeb codnisa
ganzrax Semotanili damoukidebeli cvladisa.
da TviTSegrZnebis gaumjobesebisaTvis.
konformuloba (Conformity) – adamianebis tendencia,
memkvidreobiToba (Heredity) – niSan-Tvisebebis biolo-
moergon referentuli jgufis sxva wevrebis
giuri gadacema mSoblebidan STamomavlobaze.
qcevebs, ganwyobebsa da Rirebulebebs.
memkvidreobiTobis Sefaseba (Heritability estimate) _ mo-
konceptualuri mtkicebuleba (Consensual validation) _
cemuli Tvisebis an qcevis memkvidreobiTobis xa-
realobaze cnobieri Sexedulebebis urTierT-
risxis statistikuri Sefaseba dadgenili im
miRebaa.
individTa mixedviT, romlebic icvlebian maTi
korelaciis koeficienti (r) (Correlation coefficient) _
genetikuri msgavsebis xarisxiT.
statistika, romelic or cvlads Soris kavSiris
xarisxs aCvenebs. menarqe (Menarche) _ menstrualuri ciklis dawyeba.
korelaciis meTodi (Correlational method) _ gansazR- me-s koncefcia (Self-concept) _ adamianis unarebis da
leqsikoni

vravs, Tu ra zomiTaa erTmaneTTan dakavSirebuli atributebis Sesaxeb misi fsiqikuri modeli.


ori cvladi. meta-analizi (Meta-analysis) _ hipoTezebis Semowmebeli
korZiani sxeuli (Corpus callosum) – nervul boWkoTa statiskituri meTodi, romelic iZleva formaluri
erToblioba, romelic tvinis or hemisferos akav- meqanizms mravali sxvadasxvagvari eqsperimentis
Sirebs. monacemebSi zogadi daskvnebis gamosavlenad.
kreatuloba (Creativity) – garemosTvis adekvaturi da metamexsiereba (Metamemory) _ implicituri an
axali ideebisa da produqtebis generirebis unari. eqsplicituri codna mexsierebis unarebis da 795
mexsierebis efeqturi strategiebis Sesaxeb. mexsie- modelireba monawileobis meSveobiT (Participant
rebis Semecneba. modeling) – Terapiuli teqnika, rodesac Terapevti
mecnieruli meTodi (Scientific method) _ monacemTa Seg- uCvenebs sasurvel qcevas da klients mxardamWeri
rovebisa da interpretaciis procedurebis er- waxalisebiT exmareba modelis mier ganxorci-
Toblioba, romlis saSualebiTac minimumamdea elebuli qcevis gameorebaSi.
dayvanili Secdomis wyaro da sando daskvnebia moTxovniTi maxasiaTeblebi (Demand characteristics) _
miRebuli. eqsperimentuli situaciis maniSneblebi, rom-
mexsiereba (Memory) _ informaciis kodirebis, Senax- lebic zemoqmedeben cdis pirebze da aniSneben
visa da aRdgenis fsiqikuri unari. maT, Tu ras elian maTgan.
mexsierebis eqsplicituri gamoyeneba (Explicit uses of moTxovnilebebis ierarqia (Hierarchi of needs) _ mas-
memoty) _ cnobieri Zalisxmeva mexsierebidan lous Sexeduleba, rom bazisuri adamianuri
informaciis aRdgenisa. motivebi qmnis ierarqias da, rom moTxovnileba
mexsierebis implicituri gamoyeneba (Umplicit uses of ierarqiis TiToeul doneze garkveuli inten-
memory) _ kodirebis da aRdgenis procesebis gauc- siobiT unda dakmayofildes, romlis Sedegadac
nobiereblad informaciis daxsomeba da aRdgena. SesaZlebeli iqneba miaRwio momdevno dones. es
migebis norma (Reciprociti norm) _ molodini, rom moTxovnilebebi progresirdeba bazisuri biolo-
gaweuli samsaxuri dagibrundeba. Tu erTi adamiani giuri moTxovnilebebidan transcedenturo-
meores raimes ukeTebs, meoremac raime unda bisaken.
gaukeTos sapasuxod. molodinis efeqti (Expentancy effects) _ Sedegi, rome-
midrekileba-stresis hipoTeza (Diathesis-stress hypoth- lic maSin Cndeba, roca mkvlevari Zalauneburad
esis) _ hipoTeza zogierTi aSlilobis mizezis mianiSnebs monawileebs, ra tipis qcevas moelis
Sesaxeb, rogoricaa Sizofrenia, romlis mixed- maTgan, riTic mosalodnel reaqcias iRebs.
viTac, individSi genetikuri faqtorebi qmnian momwifeba (Maturation) _ ganviTarebis ganmavlobaSi
garkveuli aSlilobisadmi midrekilebas, magram memkvidreobis uwyveti gavlena; saxeobebisTvis
garemo pirobebidan momdinare stresulma faq-
damaxasiaTebeli, asakTan dakavSirebuli fizi-
torebma biZgi unda misces am potencias, raTa
kuri da qceviTi cvlilebebi.
gamovlindes.
molodinis Teoria (Expectancy theory) _ samuSo moti-
mizniT marTuli seleqcia (Goal-directed selection) _
vaciis Teoria, romlis mixedviT, muSaki moti-
gansazRvravs imas, Tu adamianebi ratom irCeven
virebulia maSin, roca elis, rom misi Zalisxmeva
Semomavali sensoruli informaciis raRac nawils
da samuSos Sesruleba sasurvel Sedegs gamoi-
Semdegi gadamuSavebisaTvis. SerCeva adamianis
Rebs.
miznebidan gamomdinare xdeba.
moraluroba (Morality) _ rwmenaTa da faseulobaTa
miRwevis moTxovnileba (Need for achievement – n Ach) _
savaraudod, adamianis ZiriTadi moTxovnileba _ sistema, romelic iZleva garantias, rom individi
miznis miRwevisaken swrafvis moTxovnileba, Seasrulebs Tavis valdebulebas sazogadoebis
romelic qmnis adamianis azrebisa da qcevebis sxva wevrebis winaSe da moiqceva ise, rom winaaR-
farTo speqtris motivaciur safuZvels. mdegobaSi ar movides sxvaTa uflebebTan da
interesebTan.
miCveva (Addiction) _ mdgomareoba, rodesac organizmi
iTxovs narkotiks, raTa funqcionireba SeZlos, mosvenebis potenciali – neironis Sida areSi arse-
mis aryofnaze yovelgvari fizikuri da fsiqo- buli ujreduli siTxis polarizacia, romelic
logiuri reaqciebis gareSe; xSirad Tan sdevs uzrunvelyofs moqmedebis potencialis warmoq-
tolerantobasa da damokidebuleba. mnis unars.
mijaWvuloba (Attachment) _ emociuri urTierToba motivacia (Motivation) _ fizikuri da fsiqikuri
bavSvsa da masze regularulad mzrunvel mozr- aqtivobebis dawyebis, mimarTulebis micemis da
dils Soris. marTvis procesi; moicavs meqanizmebs, romlebic
mnemonikuri xerxebi (Mnemonics) _ strategiebi an CarTulia erTi aqtivobisaTvis meoresTan Seda-
saSualebebi, romlebic xels uwyoben faqtebis rebiT upiratesobis miniWebaSi da energiasa da
grZeli mwkrivis aRbeWdvas nacnob da adre mdgradobas sZens reaqciebs.
aRbeWdil informaciasTan dakavSirebis gziT. motoruli neironi (Motor neurons) _ neironi, romelic
mogrZo tvini (Medulla) – tvinis Reros ubani, rome- informacias centraluri nervuli sistemidan
lic akontrolebs sunTqvas, sifxizles da gu- kunTebisken da jirkvlebisken atarebs.
leqsikoni

liscemas. motoruli qerqi (Motor cortex) – didi tvinis qerqis


mogoneba (Recall) _ aRdgenis meTodi, romlis drosac ubani, romelic akontrolebs sxeulis nebiT
individs moeTxoveba adre miwodebuli informa- moZraobebs.
ciis reproduqcia. moCvenebiTi moZraoba (Induced motion) _ iluzia, ro-
mogonebis mimniSneblebi (Retrieval cues) _ Signidan an desac moZrav aTvliT sistemaSi uZravi wertili
garedan momdinare stimulebi, romlebic gvexmare- moZravad gveCveneba, Tavad aTvlis sistema ki _
bian mexsierebaSi garkveuli informaciis moZeb-
796 naSi.
uZravad.
moqmedebis potenciali – nervuli impulsi, rome- nevrotuli aSliloba (Neurotic disorder) _ fsiqikuri
lic neironSi warmoiqmneba, aqsonis gaswvriv aSliloba, romlis drosac pirovnebas ar aReniS-
vrceldeba da iwvevs sinafsSi neirotransmi- neba Tavis tvinis paTologiebi da ar avlens mo-
terebis gamoTavisuflebas. Warbebul, mkveTrad gamoxatul iracionalur
msmenelis gaTvaliswineba (Audience design) _ konkre- azrovnebas an ar arRvevs qcevis ZiriTad normebs,
tul auditoriaze gaTvlili Sinaarsiis for- Tumca, ganicdis subieqtur distress. es kategoria
mirebis procesi. gadmotanilia DSM-III-dan.
msjeloba (Reasoning) _ azrovnebis procesi, rodesac neiromecniereba (Neuroscience) – moZRvreba nervuli
vaskvniT faqtebis erTobliobaze dayrdnobiT; sistemisa da qcevaze misi gavlenis Sesaxeb.
mocemul mizanze an obieqtze mimarTuli azrov- neiromodulatori (Neuromodulator) – substancia,
nebis procesi. romelic cvlis an amodulirebs postsinafsuri
msjeloba (Judjment) _ procesi, romlis saSuale- neironis aqtivobas.
biTac adamianebi ayalibeben mosazrebebs, akeTeben neironi (Neuron) – nervuli sistemis ujredi,
daskvnebs da axdenen adamianebis an movlenebis romelic specializebulia miiRos, gadaamuSavos
kritikul Sefasebas xelmisawvdom masalaze da/an gadasces informacia sxva ujredebs.
dayrdnobiT; fsiqikuri aqtivobis Sedegi. neirotransmiterebi (Neurotransmitters) – qimiuri mesen-
muSa mexsiereba (Working memory) _ mexsierebis unari, jerebi, romlebic neironebidan gamoiyofa, gaiv-
romelic gamoiyeneba, rogorc iseTi amocanebis lis sinafss, aRwevs meore neirons da mis sti-
Tanmxlebi, rogoricaa mizezobrioba da metyve- mulacias iwvevs.
leba. Sedgeba fonologiuri yulfis, sivrciT- niSani (Trait) _ myari pirovnuli Tvisebebi an atri-
vizualuri matricisa da centraluri aRmas- butebi, romlebic gavlenas axdenen qcevaze gan-
ruleblisagan. sxvavebul situaciebSi.
mSvidobis fsiqologia (Peace psychology) – atomuri normaluri mrudi (Normal curve) _ simetriuli mrudi,
omis prevenciisa da mSvidobis miRwevisadmi inter- romelic mravali fsiqologiuri Tvisebis amsax-
disciplinaruli midgoma. veli qulebis ganawilebas aCvenebs, saSualebas
mSoblebis mier dadgenili qcevis wesebi (Parenting aZlevs mkvlevrebs imsjelon, ramdenad araCveu-
practices) _ konkretuli aRmzrdelobiTi qceva, lebrivia movlena, an Sedegi.
romelic konkretuli aRmzrdelobiTi miznebis normatuli gavlena (Normative influence) _ jgufis
Sesabamisad yalibdeba. efeqti, romelic warmoiSoba individis survilis
mSobliuri zrunva da wvlili (Parental investment) _ safuZvelze, iyos jgufis mier mowonebuli,
dro da energia, romelic unda daxarjon mSob- miRebuli da aRiarebuli.
lebma TavianTi STamomavlobis aRsazrdelad. normatiuli kvleva (Normative investigation) _ gu-
moZraoba adamianis potencialis ganviTarebisTvis lisxmobs gansazRvruli asakisa Tu ganviTarebis
(Human-potential movement) _ Terapiuli moZraoba, safexurisaTvis damaxasiaTebeli Tvisebebis
romelic moicavs yvela im meTods da praqtikul aRweras.
saqmianobas, romelic xels uwyobs saSualo normebi (Norms) _ standartizirebulia individebis
adamianis potencialis gamovlenas, misi ufro didi jgufebis gazomvis safuZvelze. normebi
srulad gamoyenebisa da pirovnuli gamocdilebis saWiroa imisaTvis, rom SevadaroT individisa
mniSvnelovnad gamdidrebisa da gamravalfe- da ama Tu im gansazRvruli jgufis normebi.
rovnebis mizniT. normis kristalizacia (Norm cristalization) – jgufis
mxedvelobis qerqi (Visual cortex) – kefis wilis wevrebis molodinebis Tanxvedra erToblivi
nawili, sadac mxedvelobiTi informaciis gada- msjelobis an aqtivobis pirobebSi.
muSaveba mimdinareobs. nocicefturi tkivili (Nociceptive pain) _ gamowveulia
naTxemi (Cerebellum) – Tavis tvinis nawili, romelic mavne zemoqmedebis mqone eqsternaluri stimu-
ukavSirdeba tvinis Reros da akontrolebs moto- liT; kanSi arsebuli specializebuli nervuli
rul koordinacias, pozas da wonasworobas, aseve daboloebebi agzavnian tkivilis Sesaxeb Setyo-
sxeulis moZraobis kontrolis daswavlis unars. binebas kanidan zurgis tvinis gavliT Tavis tvinSi.
narkolefsia (Narcolepsy) _ Zilis darRveva, romelic nuSisebri kompleqsi (Amygdala) – limburi sistemis
xasiaTdeba dRis ganmavlobaSi daZinebis dauZle- nawili, romelic akontrolebs emocias, agresiasa
veli moTxovnilebiT da emociuri mexsierebis formirebas.
narCeni (rezidualuri) stresis paterni (Residual obieqtTa mudmivoba (object permanence) _ mixvedra
leqsikoni

stress pattern) _ qronokuli sindromi, romelSic imisa, rom sagnebi arseboben individis mier maTi
posttravmuli emociuri reaqciebi grZeldeba gacnobierebisa da individis moqmedebisgan da-
xangrZlivi drois manZilze. moukideblad; Cvilobis asakis mniSvnelovani kog-
nevropatiuri tkivili (Neuropathic pain) _ gamowveulia nituri SenaZeni.
nervebis aranormaluri an zedmetad aqtiuri obieqt-urTierTobis Teoria (Object relation theory) –
funqcionirebiT; is nervebis dazianebis an daava- fsiqoanalitikuri Teoria, romelic momdina-
debis mizezia. reobs melani kleinis mosazrebidan imis Sesaxeb, 797
rom samyaros Cveneuli gancdis `samSeneblo optikuri nervi (Optic nerve) _ gangliozuri ujre-
agurebs~ siyvarulisa da siZulvilis obieq- debis aqsonebi, romlebic atareben informacias
tebTan _ Cveni cxovrebis mniSvnelovan adamia- Tvalidan tvinisaken.
nebTan _ urTierToba qmnis. paTofsiqologia (Abnormal psychology) _ fsiqo-
obsesiur-kompulsuri aSliloba (Obsessive-compul- logiuri kvlevis sfero, romelic fokusirdeba
sive disorder – OCD) _ fsiqikuri aSliloba, romelic gonebis, guneba-ganwyobilebisa da qcevis
xasiaTdeba obsesiebiT, anu akviatebuli, ganmeore- individualuri paTologiebis bunebis Secnobaze.
badi azrebiT, warmodgenebiT an impulsebiT, panikuri aSliloba (Panic disorder) _ SfoTviTi aSli-
romelic meordeba da ewinaaRmdegeba gandevnis loba, rodesac individi ganicdis moulodnel
mcdelobebs da kompulsiebiT, anu ganmeorebadi, mwvave panikur Setevebs, rac intensiuri daZabu-
mizanmimarTuli moqmedebebiT, romelic garkveu- lobis, SiSisa an saSinelebis grZnobiT iwyeba.
li wesebis mixedviT an ritualebis saxiT xorci- paraleluri procesebi (Parallel processes) _ ori an
eldeba. meti fsiqikuri procesi, romelic erTdroulad
odnav SesamCnevi sxvaoba (Just noticeable difference _ JND) mimdinareobs.
_ umciresi gansxvaveba or SegrZnebas Soris, rom- paraleluri formebi (Parallel forms) _ testis sxva-
lebic SeiZleba miCneul iqnen gansxvavebulebad. dasxva versiis gamoyeneba testis sandoobis
orazrovani gamosaxuleba (Ambiguity) _ perceptuli Sesafaseblad; formebis Secvla amcirebs pir-
obieqti, romelsac SeiZleba erTze meti interpre- dapiri gamoyenebis, damaxsovrebis efeqts an
tacia hqondes. individis survils, gamoavlinos konsisten-
organizaciis fsiqologi (Organizational psychologist) turoba erTi da igive amocanis mimarT.
_ aregulirebs adamianuri urTierTobebis sxva- parasimpaTikuri sistema (Parasympathetic division) –
dasxava aspeqtebs, rogoricaa TanamSromelTa avtonomiuri nervuli sistemis nawili, romelic
Soris informaciis gacvla, momsaxure person- yoveldRiur funqciebs asrulebs da inaxavs
alis socialuri da kulturuli adaptacia, sxeulis energias.
marTvis stili da unarebi, samuSaosadmi an/da pasuxismgeblobis difuzia (Diffusion of responsibility)
organizaciisadmi damokidebuleba da erTguleba, _ sagangebo pirobebSi rac ufro didia TviT-
samuSaoTi kmayofileba, stresi da gadawva/ mxilvelTa ricxvi, miT ufro naklebia TiToeuli
gamofitva da, aseve, mTlianad cxovrebis xarisxi maTganis pasuxismgebloba daxmarebis aRmoCenis
samuSaoze. TvalsazrisiT.
organizmis cvladebi (Organizamic variables) _ organiz- pasuxis sistematuri Secdoma (Response bias) _ sis-
mis qcevis Sinagani determinanti. tematuri tendencia, romelic Sedegia arasenso-
ruli xasiaTis faqtorebis zemoqmedebisa dam-
orientaciis/mimarTulebis konstantoba (Orientation
kvirvebelze da ganapirobebs garkveuli gziT
constancy) _ samyaroSi sagnebis realuri mimarTu-
reagirebas.
lebis aRqmis unari, retinaluri gamosaxulebis
mimarTulebis cvlilebis miuxedavad. pacienti (Patient) – termini gamoiyeneba im pirovnebis
aRsaniSnad, romlis mimarTac xorcieldeba Te-
ormagad brma kontroli (Double-blind control) _ eqspe-
rapiuli RonisZiebebi. mas iyeneben specialis-
rimentuli teqnika, romelic saSualebas gvaZlevs
tebi, romlebic fsiqologiuri problemebis mkur-
Tavidan aviciloT eqsperimentatoris molodinis
nalobas biosamedicino kuTxiT udgebian.
efeqti imiT, rom arc asistentma da arc monawi-
periferiuli nervuli sistema (pns) (Peripherical nervius
leebma ar ician, romel pirobaSi moxvdnen isini.
system - PNS) – nervuli sistemis nawili, romelic
ormxrivi (reciprokuli) altruizmi (Reciprocal
spinaluri da kranialuri nervebisagan Sedgeba,
altruizm) – idea, romlis Tanaxmadac adamianebi
romelTa meSveobiTac xorcieldeba kavSiri cns-
altruistul qcevebs axorcieleben imitom, rom sa da sensorul receptorebs, kunTebsa da jir-
sxvebis mxridanac maT mimarT altruistuli kvlebs Soris.
qcevebis ganxorcielebas moelian.
perceptuli konstantoba (Perceptual constancy) _ sagnis
operantruli ganpirobebuloba (Operant conditioning) xatis ucvlelad darCena, retinaluri gamosaxu-
_ daswavlis forma, romelSic reaqciis alba- lebis cvlilebis miuxedavad.
Toba icvleba Sedegebis mixedviT.
perceptuli organizacia (Perceptual organization) _
operantulobis Caqroba (Operant extinction) – rodesac procesebi, romlebic sensorul informacias
qceva aRar moaswavebs aranair Sedegs, igi aerTianeben, raTa aRqmas miscen TvalsaCino saxe
brundeba gamovlenis im sixSireze, romelzec vizualur velSi.
leqsikoni

iyo operantul ganpirobebulobamde. pirveladi ganmamtkicebeli (Primary reinforcers) _ bio-


operantuli qceva (Operant Behavior) _ organizmis logiurad gansazRvruli ganmamtkicebeli, ro-
gamovlena, romelic xasiaTdeba dakvirvebadobiT goricaa: saWmeli da wyali.
im gavlenis mixedviT, rasac igi garemoze axdens. pirobiTi ganmamtkicebeli (Conditioned reinforcers) –
operaciuli gansazRvreba (Operational definition) _ klasikuri ganpirobebulobis mixedviT aris
axdens cvladis an pirobis definicias kon- yofili neitraluri stimuli, romelic ganmamtki-
798 kretuli operaciebis an procedurebis terminebiT. ceblad iqca.
pirobiTi ganmamtkiceblebis marTva (Contingency problemis gadawyveta (Problem solving) _ azrovnebis
menegement) – zogadi mkurnalobis strategia, procesi, romelic mimarTulia konkretuli prob-
romelic gulisxmobs qcevis Secvlas Tanmimdev- lemis gadawyvetaze, romelic sawyisi momentidan
ruli cvlilebis saSualebiT. miznis miRwevamde mimdinareobs mTeli rigi
pirobiTi ganmtkiceba (Reinforcement contingency) _ myari fsiqikuri operaciebis saSualebiT.
kavSiri reaqciasa da garemos im cvlilebebs problemuri situacia (Problem space) _ elementebi,
Soris, romlebsac es reaqcia iwvevs. romlebic qmnian problemas: sawyisi mdgomareoba
pirovneba (Personality) _ individis unikaluri fsi- _ arasruli informacia an pirovnebisaTvis
qologiuri Tvisebebi, romlebic droTa ganmav- aradamakmayofilebeli pirobebi; mizani _ infor-
lobaSi gavlenas axdens damaxasiaTebeli qceviTi macia an mdgomareoba, romelsac eswrafvis ada-
(rogorc Ria, ise faruli) paternebis speqtrze miani; operaciebis erToblioba _ pirovnebis mier
gansxvavebul situaciebSi. sawyisi mdgomareobidan sasurvel miznamde
misaRwevad gavlili safexurebi.
pirovnebis tipebi (Personality types) _ pirovnuli
maxasiaTeblebis calkeuli paternebi, romlebic proeqciuli testi (Projective tests) _ pirovnebis
gamoiyeneba adamianebis kategoriebisadmi mikuT- Sefasebis meTodi, romelSic individs uCveneben
vnebisaTvis; ara xarisxobrivi, aramed Tvisebrivi orazrovani/abstraqtuli stimulebis erTobli-
gansxvavebebi, romlebic adamianebis gansasxva- obas da sTxoven maTi mniSvnelobis interpreta-
veblad ixmareba. cias; iTvleba, rom individis pasuxebi avlens
mis Sinagan grZnobebs, motivebsa da konfliqtebs.
pirovnebis fsiqodinamikuri Teoriebi (Psychodynamic
personality theories) _ pirovnebis Teoriebi, romlebic prosocialuri qcevebi (Prosocial behaviors) _ qcevebi,
iziareben daSvebas, rom pirovnebis formireba romlebic sxva adamianebis daxmarebis mizniT
da misi qcevis motivireba xdeba Zlieri Sinagani sruldeba.
Zalebis mier. prototipi (Prototype) _ kategoriis yvelaze rep-
pirovnuli aSliloba (Personality disorder) _ aRqmis, rezentaciuli magaliTi.
azrovnebisa da qcevis qronikuli, xisti, ara- profesiuli gamofitva _ sindromi, gulisxmobs
adapturi paterni, romelic seriozulad auare- emociur gamofitvas, depersonalizacias da pi-
sebs individis funqcionirebis SesaZleblobas rovnuli realizaciis Semcirebas, romelsac
socialur da sxva garemoSi. xSirad ganicdian isini, romlebic Zlieri stresis
placebo efeqti (Placebo effect) _ maSin Cndeba, roca pirobebSi muSaoben.
eqsperimentis monawileebi eqsperimentuli mani- proqsimaluri stimuli (Proximal stimulus) _ dista-
pulaciis Carevis gareSe icvlian qcevas. luri stimulisagan anu samyaroSi fizikuri sag-
placebo Terapia (Placebo therapy) _ nebismieri speci- nisagan gansxvavebiT, baduraze miRebuli opti-
fikuri klinikuri procedurisgan damoukidebeli kuri gamosaxuleba.
Terapia, romelic iwvevs klients mdgomareobis proceduruli mexsiereba (Procedural memory) _ mi-
gaumjobesebas. marTulia imaze, Tu rogor unda Sesruldes
placebo kontroli (Placebo control) _ eqsperimentuli moqmedeba; rogor, ra gziT unda moxdes percep-
pirobaa, rodesac Careva ar xdeba da im Sem- tuli, kognituri da motoruli Cvevebis SeZena
TxvevaSi gamoiyeneba, roca placebo efeqtis da gamoyeneba.
saSiSroeba Cndeba. pubertati (puberty) _ sqesobrivi momwifebis miRweva.
populacia (Population) _ individTa sruli erTob- misi maCvenebeli gogonebTan aris menarqe (pirveli
lioba, romelzec, eqsperimentul SerCevaze menstruacia), xolo biWebTan _ cocxali spermis
dayrdnobiT, generalizacia keTdeba. warmoebisa da eakulaciis unari.
posttravmuli stresis aSliloba ((Posttraumatic stress racionalur-emociuri Terapia (reT) (Rational-emo-
disorder - PTSD) _ SfoTviTi aSliloba, romelic tive therapy – RET) – pirovnebis Secvlis yovlis-
xasiaTdeba matravmirebeli movlenis mudmivad momcveli sistema, romelic im iracionaluri
ganmeorebadi gancdiT _ Semawuxebeli mogone- azrebis tranformacias efuZneba, romelic iwvevs
bebis, sizmrebis, halucinaciebis da disociaciuri arasasurvel, Zlieri emociuri muxtis mqone iseT
`gamonaTebebis~ saxiT; viTardeba gaupatiurebis, reaqcia, rogoricaa Zlieri SfoTva.
sicocxlisaTvis saSiSi movlenebis, Zlieri reversiis Teoria (Reversal theory) _ Teoria, romelic
dasaxiCrebis, an bunebrivi katastrofebis pasuxad. xsnis adamianis motivacias erTi metamotivaciuri
praimingi (Priming) _ implicituri mexsierebis Sefa- mgomareobidan meore, sapirispiro mdgomareobaSi
reversiis (gadasvlis) terminebiT.
leqsikoni

sebisas upiratesoba, romelic adre gagonil


sityvas, an nanax situacias eniWeba. rekonstruqciuli mexsiereba (Reconstructive memory)
prefrontaluri lobotomia (Prefrontal lobotomy) _ _ mexsierebis konkretuli reprezentaciebis
operacia, romlis drosac iWreba Tavis tvinis ararsebobis pirobebSi Senaxuli codnis zogad
tipebze dayrdnobiT informaciis erTad ganla-
Sublis wilebisa da diencefalonis Semaer-
gebis procesi.
Tebeli nervuli boWkoebi, gansakuTrebiT, Tala-
musTan da hipoTalamusTan ganlagebuli boWkoebi; relaqsaciuri reaqcia _ mdgomareoba, rodesac mcir-
fsiqoqirurgiis yvelaze cnobili forma. deba kunTebis daZabuloba, Tavis tvinis qerqis 799
aqtivoba (Cortical activity), guliscema da sisxlis Tliani an Tanasworuflebiani urTierTobis
wneva, neldeba sunTqva. SenarCunebaze; agreTve, am Teoriis mixedviT,
reprezentatuli SerCeva (Representative sample) _ Ser- samarTliania is urTierTobebi, rodesac mona-
Ceva populaciis reprezentatulia, Tu is imeo- wileTa danaxarji maTi Semosavlis propor-
rebs populaciis zogad maxasiaTeblebs, rogo- ciulia.
rebicaa, magaliTad, sqesi, asaki da sxva. sampirobiani albaToba (Three Term Coningency) – meqa-
reprezentaciuli evristika (Representativeness heuris- nizmi, romliTac organizmi swavlobs, rom kon-
tic) – kognituri strategia, romelic miakuTvnebs kretuli stimulis SemTxvevaSi misi qceva gav-
obieqts garkveul kategorias, am katego- lenas moaxdens garemoze.
riisaTvis damaxasiaTebeli ramdenime niSnis sando gansxvaveba (Signifficant difference) _ eqsperi-
safuZvelze. mentul jgufebs an pirobebs Soris sxvaoba,
represia anu gandevna (Repression) _ ZiriTadi dacvis romlis SemTxveviT moxdenis albaToba naklebia,
meqanizmi, romliTac mtkivneuli an danaSaulis vidre miRebuli sandoobis done; fsiqologiaSi
gancdis gamomwvevi azrebi, grZnobebi an mogone- aseT doned iyeneben 100-dan 5-ze nakleb albaTobas,
bebi ganidevneba cnobierebidan. anu p<0.05.
retikuluri formacia – tvinis Reros ubani, ro- sandooba (Reliability) _ xarisxi, romliTac testi
melic gansazRvravs Tavis tvinis mzaobas, miiRos msgavs Sedegebs iZleva yoveli gamoyenebisas,
sensoruli informacia da pasuxismgebelia instrumentis gamoyenebiT miRebuli qulebis
cnobierebis SenarCunebasa da gamofxizlebaze. stabiluroba da Sesabamisoba.
retinaluri disparati (Retinal disparity) _ Tvalebis sasqeso qromosoma (Sex chrolosomes) – qromosomebi,
baduraze gamosaxulebebis horizontalur po- sadac Tavmoyrilia mamrobiTi Tu mdedrobiTi
ziciebs Soris Seusabamoba. Tvisebebis matarebeli genebi.
refleqsi (Reflex) _ specifikuri stimuliT gamow- safeTqlis wili (Temporal lobe) – tvinis ubani, ro-
veuli dauswavleli pasuxi, romelsac biolo- melic lateraluri napralis qvemoTaa moTav-
giuri mniSvneloba aqvs organizmisaTvis. sebuli; Seicavs smenis qerqs.
refraqteruli periodi (Refractory period) – mosvenebis sayrdeni Teoriebi (Foundational theories) _ sawyisi
periodi, romlis ganmavlobaSic axali nervuli struqturebi, romliTac isini cdiloben samya-
impulsi ver warmoiqmneba aqsonis segmentSi. rosTan urTierTobiT miRebuli gamocdilebis
receptoruli veli (Receptive field) _ adgili mxed- axsnas.
velobiT velSi, saidanac mocemuli gangliozuri saSualo (Mean) _ qulaTa ariTmetikuli saSualo,
ujredi iRebs informacias. centraluri tendenciis yvelaze xSirad
reciprokuli determinizmi (Reciprocal determinism) _ gamoyenebuli maCvenebeli.
albert banduras socialuri daswavlis Teoriis sawinaaRmdego procesebis Teoriis (Opponent-pro-
cneba, romelic ukavSirdeba mosazrebas, rom cess theory) Tanaxmad, nebismieri feris SegrZneba
individs, mis qcevas da garemos stimulebs Soris miiReba sami sistemisagan, romelTagan TiToeuli
arsebobs rTuli reciprokuli urTierTqmedeba Seicavs or `oponentur~ elements (wiTeli mwvanis
da rom TiToeuli am komponentebidan moqmedebs sapirispirod, lurji yviTlis sapirispirod da
sxvebze. Savi TeTris sapirispirod).
rigSi adgilmdebareobis efeqti (Serial position effect) seleqciuri optimizacia kompensaciiT (Selective opti-
_ mexsierebidan informaciis aRdgenis procesis mization with compensation) _ warmatebuli daberebis
maxasiaTebeli, rodesac mwkrivis dasawyisi da strategia, romlis saSualebiTac adamiani maqsi-
bolo wevrebis ukeT mogoneba xdeba, vidre malurad zrdis SenaZens da amcirebs asakTan
mwkrivis Sua wevrebisa. dakavSirebul danakargs.
ritualuri mkurnaloba (Ritual healing) – ceremonia, seleqciuri socialuri urTierTobebis Teoria
romelic mkurnalobis process gansakuTrebul (Selective social interaction theory) _ mosazreba, romlis
emociurobasa da mniSvnelobas sZens. mixedviTac, asakis matebasTan erTad adamianebi
rwmenis efeqti (Elief-bias effect) – situacia, romelsac ufro seleqciurebi (SerCeviTni) xdebian im
pirovnebis codna, ganwyoba, Rirebulebebi ama- socialuri partniorebis arCevisas, vinc maT
xinjebs da romelic cvlis azrovnebis process, emociur moTxovnilebebs akmayofilebs.
aiZulebs mas miiRos mcdari argumentebi. semantikuri mexsiereba (Semantic memories) _ gene-
sakuTari Tavisadmi mikerZoeba (Self-serving bias) _ tikuri, kategoriuli mexsiereba, rogoricaa si-
leqsikoni

atribuciul mikerZoebaTa klasi, rodesac ada- tyvebis mniSvnelobebi da cnebebi.


mianebi cdiloben, Tavis damsaxurebad CaTvalon sensoruli adaptacia (Sensory adaptation) _ movlena,
warmateba, xolo warumateblobisaTvis pasuxis- roca receptoruli ujredebi kargaven TavianT
mgebloba sxvebs gadaabralon. Zalas, moaxdinon reagireba garkveuli periodis
samarTlianobis Teoria (Equity theory) _ samuSao ganmavlobaSi ucvlel gamRizinebelze; is iZleva
motivaciis kognituri Teoria, romlis mixedviT, ufro swrafi reagirebis saSualebas infor-
800 muSaki motivirebulia TanamSromlebTan samar- maciis axal wyaroze.
sensoruli neironi (Sensory neurons) – neironi, ronidan meoreze informaciis gadacemis procesi
romelic sensoruli receptorebidan infor- sinafsuri napralis gaswvriv.
macias centraluri nervuli sistemisken atarebs. sistematuri desensitizacia (Systematic desensitization)
sensoruli receptorebi (Sensory receptors) _ spe- – bihevioraluri Terapiuli teqnika, rodesac
cializirebuli ujredebi; isini gadaaqceven fi- relaqsirebul mdgomareobaSi SemaSinebel sti-
zikur signalebs ujredis signalebad, romlebic mulTan SexvedriT klients aswavlian SfoTvis
Semdeg gadamuSavdeba nervuli sistemis mier. ganviTarebis Sewyvetas.
sensoruli fiziologia (Sensory physiology) _ situaciaSi daZirva (Flooding) – fobiebisTvis gan-
Seiswavlis fizikuri movlenebis nervul movle- kuTvnili Terapia, rodesac klients, misi Tan-
nebad gadaqcevis biologiur meqanizmebs. xmobiT, waredgineba misTvis maqsimalurad Sema-
seriuli procesebi (Serial processes) _ ori an meti Sinebeli stimuli.
fsiqikuri procesi, romelic Tanmimdevrulad, situaciuri cvladebi (Situational variables) – garegani
erTmaneTis Semdeg mimdinareobs. zemoqmedeba qcevaze.
seti (Set) _ stimulis aRqmis da masze garkveuli sixSireTa ganawileba (Frequency distribution) _ imis
saxiT reagirebis droebiTi mzaoba. Sejameba, Tu ramdenad xSirad Cndeba TiTeuli
seqsualuri agzneba (Sexual arousal) _ aRgznebisa da qula monacemTa mwkrivSi.
daZabulobis motivaciuri mdgomareoba, romelic sixSiris Teoria (Frequency theory) _ amtkicebs, rom
aRmocendeba erotikul stimulebze fiziolo- toni warmoqmnis im siCqaris rxevas ZiriTad
giuri da kognituri reaqciebiT. membranaSi, romelic ekvivalenturia misi sixSi-
seqsualuri qcevis scenarebi (Sexual scripts) _ seqsu- risa, amis Sedegad, bgeriTi tonis simaRle SeiZ-
aluri pasuxismgeblobis socialurad daswav- leba kodirebuli iyos nervuli reaqciis
lili programa. sixSiriT.
sibrZne (Wisdom) _ mdidari cxovrebiseuli gamoc- smeniTi qerqi (Auditory cortex) _ safeTqlis wilis
dilebidan momdinare kompetenturoba cxovrebis are, romelic iRebs da amuSavebs smeniT infor-
fundamentur sferoebSi. macias.
signalis SemCnevis Teoria (Signal detection theory _ smenis nervi (Auditory nerve) _ atarebs impulss
SDT) aris statistikuri midgoma pasuxis sistema- lokokinidan tvinSi mdebare lokokinis bir-
turi Secdomisadmi, romelmac saSualeba misca TvebSi.
eqsperimentators, ganesazRvra da ganecalkevebina soma (Soma) – neironis ujredis sxeuli, romelic
sensoruli procesebisa da individis faqtoris birTvsa da citoplazmas Seicavs.
roli erTmaneTisagan. somatosensoruli qerqi (Somatosensory sortex) – Txemis
sididis konstantoba (Size constancy)_ sagnis realuri wilis nawili, sadac sxeulis sxvadasxva ubne-
sididis aRqma, misi retinaluri gamosaxulebebis bidan miRebuli sensoruli informacia muSavdeba.
cvlilebis miuxedavad. somaturi nervuli sistema (Somatic nervous system) –
sizmrebis analizi (Dream analysis) – sizmrebis periferiuli nervuli sistemis nawili, romelic
fsiqoanalituri interpretacia, riTac xdeba akavSirebs centralur nervul sistemas kansa
pacientis aracnobieri motivebisa da konfliq- da ConCxis kunTebTan.
tebis wvdoma. socializacia (Socialization) _ cxovrebis manZilze
sizmris muSaoba (Dream work) _ froidiseul siz- mimdinare procesi, romlis saSualebiTac indi-
mrebis analizSi procesi, romliTac Sinagani vidis qcevis paternebi, Rirebulebebi, standar-
cenzura sizmris farul Sinaarss xilul Sinaar- tebi, unarebi, ganwyobebi iseT formas iReben,
sad gardaqmnis. romelic misaRebi iqneba mocemuli sazogado-
sikaSkaSe (Brightness) _ feris Tviseba, romelic gu- ebisTvis.
lisxmobs sinaTlis intensivobas. socialuri aRqma/percepcia (Social perception) – pro-
simaZRre (Saturation) _ feris Tviseba, romelic gamo- cesebi, romelTa safuZvelzec adamianebi igeben
xatavs imas, Tu ramdenad wmindaa feri. an aRiqvamen TavianT an sxvebis pirovnul
simorcxve (Shyness) _ individis diskomforti da\an atributebs.
Sekaveba iseT interpersonalur situaciebSi, socialuri ganviTareba (Social development) _ gza,
romlebic xels uSlis interpersonaluri an romliTac icvleba individis socialuri ur-
profesiuli miznebis miRwevas. TierTobebi da molodinebi cxovrebis ganmav-
leqsikoni

simpaTikuri sistema (Sympathetic division) – avtono- lobaSi.


miuri nervuli sistemis nawili, romelic sagan- socialuri daswavlis Teoria (Social learning theory) _
gaSo situaciaSi energiis mobilizacias axor- daswavlis Teoria, romelic xazs usvams dakvir-
cielebs. vebisa da sxvebis mier ganxorcielebuli qcevis
sinafsi (Synapse) – or neirons Soris arsebuli mibaZvis mniSvnelobas.
naprali. socialuri daswavlis Terapia (Social-learning therapy)
sinafsuri gadacema (Synaptic transmission) – erTi nei- – mkurnalobis forma, rodesac klienti uyurebs,
801
Tu rogor iRebs modeli waxalisebas sasurveli stereotipebi (Stereotypes) _ adamianebis garkveul
qcevis ganxorcielebisaTvis. jgufebTan dakavSirebuli ganzogadebebi, rom-
socialuri inteleqti (Social intelligence) _ pirovnebis lebic garkveul maxasiaTeblebs miaweren mTel
Teoria, romelic exeba im gamocdilebas, rome- jgufs.
lic adamianebs SemoaqvT cxovrebiseuli amoca- stereotipuri muqara (Stereotype threat)_ safrTxe, rom
nebis sakuTar gancdaSi. dadasturebuli iqneba garkveuli jgufis mimarT
socialuri kategorizacia (Social categorization) _ pro- arsebuli negatiuri stereotipi.
cesi, romlis meSveobiTac adamianebi sakuTari stimuliT gamowveuli yuradRebis mipyroba (Stimu-
socialuri garemos organizebas axdenen, miakuT- lus-driven capture) _ gansazRvravs imas, Tu adamianebi
vneben ra adamianebs sakuTar da sxvaTa jgufebs. ratom irCeven sensoruli Semomavali infor-
socialuri mxardaWera (Social support) _ sxva ada- maciis raRac nawils Semdegi gadamuSavebisaTvis;
mianebis mier pirovnebisTvis stresTan gamklave- xdeba maSin, rodesac stimulebis niSnebi (sagnebi
bis mizniT gaweuli materialuri, socio-emoci- garemoSi) avtomaturad ipyroben yuradRebas,
uri da informaciuli mxardaWera. adamianis kerZo miznebisgan damoukideblad.
socialuri normebi (Social norms) _ molodinebi, stimulis generalizeba (Stimulus generalization) _ gan-
romlebic jgufs gaaCnia Tavisi wevrebis mimarT pirobebuli stimulis avtomaturi ganvrcoba yve-
maTi qcevebisa da ganwyobebis sasurvelobasTan la im msgavs stimulze, romelic ar yofila
da SesabamisobasTan dakavSirebiT. Sewyvilebuli ganupirobebel stimulTan.
socialuri rolebi (Social roles) – qcevis socialurad stimulis diskriminacia (Stimulus discrimination) _
gansazRvruli paternebi, romlebsac moelian ganpirobebulobis procesi, romlis drosac or-
pirovnebisgan, romelic mocemul garemoSi an ganizmi swavlobs imas, rom gansxvavebulad
jgufSi funqcionirebs. upasuxos gamRizianebels (stimuls), romelic
socialuri fsiqologia (Social psychology) _ fsiqo- ganpirobebuli stimulisagan raime ganzomilebiT
logiis dargi, romelic Seiswavlis socialuri gansxvavdeba.
cvladebis gavlenas individis qcevebze, damo- stresi (Stress) _ specifikuri da araspecifikuri
kidebulebebze (attitudes), aRqmebsa da motivebze; reaqciebis paterni, ganxorcielebuli organizmis
is, agreTve, Seiswavlis jgufebs da jgufTaSoris mier mastimulirebeli obieqtis mimarT, romelic
fenomenebs. arRvevs mis wonasworobas, gamocdas uwyobs, an
socialuri fobia (Social phobia) _ mdgradi da ira- aRemateba misi daZlevis unars.
cionaluri SiSi, romelic warmoiqmneba iseTi stresis Semamsubuqebeli cvladebi (Stress moderator
sazogadoebrivi situaciis winaswar warmod- variables) _ cvladebi, romlebic cvlian mimarTebas
genisas, romelSic individi sxvaTa dakvirvebis stresorsa da mocemuli tipis stresul reaqcias
obieqti SeiZleba gaxdes. Soris.
sociobiologia (Sociobiology) – mecniereba, romelic stresori (Stressor) _ Sinagani an garegani movlena
Seiswavlis adamianTa da cxovelTa socialur an stimuli, romelic iwvevs stress.
sistemebs da socialuri qcevis evoluciur struqturalizmi (Srtucturalism) _ swavleba fsiqikisa
safuZvlebs. da qcevis Sesaxeb, sadac fsiqikuri gamocdileba
specifikuri fobiebi (Specific phobias) _ fobiebi, gaigeba, rogorc martivi elementebis an movle-
romlebic Tavs iCenen specifikuri tipis obieq- nebis kombinacia.
tebze an situaciebze reaqciis saxiT. sul an arafris kanoni (All-or-none law) – moqmedebis
spontanuri aRdgena (Spontaneous recovery): Camqrali potencialis zoma ar aris stimulaciis intensi-
ganpirobebuli reaqciis xelaxali gamovlena vobaze damokidebuli garkveuli zRurblis
garkveuli periodis Semdeg. Semdeg.
spontanuri remisiis efeqti (Spontaneous-remission ef- superego (Superego) _ pirovnebis aspeqti, romelic
fect) _ fsiqikuri problemebis mqone zogierT warmoadgens sazogadoebrivi Rirebulebebis,
pacientTa da klientTa, romelsac esaWiroveba standartebisa da moralis internalizacias.
fsiqoTerapia, mdgomareobis gaumjobeseba yovel- sqemebi (Schemas) _ obieqtebis, xalxis, an situaciis
gvari profesiuli Carevis gareSe; bazisuri kri- Sesaxeb konceptualuri CarCoebi, an codnis
teriumi, romliTac unda Sefasdes Terapiebis `klasterebi~, codnis erTeulebi, romlebic moi-
Sedegianoba. caven garemos struqturebis Sesaxeb ganzo-
leqsikoni

standartizacia (standardization) _ testSi, interviuSi gadebebs.


an eqsperimentSi monawilisadmi mopyrobis an sqemebi (Schemes) _ piaJes termini im kognituri struq-
monacemebis dafiqsirebis unificirebuli pro- turebis aRsaniSnad, romelic viTardeba bavSvis
cedura. mier samyaros interpretirebasa da garemosadmi
standartuli gadaxra (Standard deviation – SD) _ qulaTa adaptaciasTan erTad.
wyebis saSualo sxvaoba maTi saSualodan, varia- sqesobrivi gansxvavebebi (Sex differences) _ biolo-
802 bilobis sazomi. giuri safuZvlis mqone maxasiaTeblebi, romlebic
mamrobiT sqess ganasxvavebs mdedrobiTi sqe- garemomcveli socialuri urTierTobis nawilisa;
sisgan. imis aRiareba, rom adamianis qceva gansazRvru-
sxeulis xati (Body image) _ sakuTari sxeulis gareg- lia, damokidebulia da didwilad organizebu-
nobis subieqturi aRqma. lia imiT, Tu ras aRiqvams moqmedi piri sxvebis
sxvaobis zRurbli (Difference threshold) _ umciresi azrebad, grZnobebad da moqmedebebad.
fizikuri gansxvaveba or gamRizianebels Soris, fantomuri kiduris fenomeni (Phantom limb phenom-
romelic jer kidev SeiZleba gacnobierdes, ro- enon) _ mwvave da qronikuli tkivilis SegrZneba
gorc gansxvavebulebi; sxvaobis zRurbli opera- im kidurSi, romelic amputirebulia.
cionalurad ganisazRvreba rogorc wertili, fardobiTi moZraobis paralaqsi (Relative motion par-
romelzec gamRizianeblebi arian gacnobiere- allax) _ siRrmeze informaciis wyaro, rodesac
buli, rogorc gansxvavebulni SemTxvevaTa naxe- damkvirveblidan sagnebis fardobiTi daSoreba
varSi. gansazRvravs Sesabamisi retinaluri gamosaxu-
tembri (Timbre) _ smeniTi SegrZnebis Tviseba, romelic lebebis moZraobis odenobas da mimarTulebas.
asaxavs bgeriTi talRis sirTules. faruli Sinaarsi (Latent content) _ froidiseul
terminaluri balTa (Terminal buttons) – bolqvis- sizmrebis analizSi sizmris dafaruli azri.
magvari struqtura aqsonis bolos, romelic fenotipi (Phenotype) – organizmis xiluli niSan-
neirotransmiteriT savse buStukebs Seicavs. Tvisebebi, romlebic misi genotipisa da garemos
test-retestuli sandooba (Test-retest reliability) _ erTi urTierTqmedebis Sedegad yalibdeba.
da igive cdis pirze erTi da igive testis sxva- feris toni (Hue) _ feris Tviseba, romelic gulis-
dasxva dros Catarebis Sedegad miRebul qulebs xmobs sinaTlis feris Tvisobriv gancdas.
Soris arsebuli korelaciis sazomi. feris konstantoba (Lightness constancy) _ ganaTebis
testosteroni (Testosterone) – mamakacTa sasqeso hor- xarisxis cvalebad pirobebSi obieqtebis siTeT-
moni, romelic saTesleebSi gamomuSavdeba da ris, siruxis an siSavis ucvlelad aRqmis
astimulirebs spermis produqcias; aseve pasuxis- tendencia.
mgebelia mamakacTa meoradi sasqeso niSan-Tvise- feromenebi (Pheromones) _ qimiuri signalebi, romel-
bebis Camoyalibebaze. sac gamohyofen organizmebi mocemuli saxeobis
tvinis Rero (Brain stem) – Tavis tvinis struqtura, sxva wevrebTan urTierTobis dasamyareblad;
romelic aregulirebs sxeulis ZiriTad sasico- xSirad funqcionireben, rogorc distanturi
cxlo funqciebs. seqsualuri mimzidvelebi.
tkivili (Pain) _ organizmis reaqcia mavne zemoqmede- figura (Figure)- fonisagan gansxvavebuli, sagnismag-
bis mqone gamRizianeblebis stimulaciaze, vari win wamoweuli are vizualur velSi.
romelic aris sakmaod intensiuri, raTa gamoiw- fizikuri ganviTareba (Physical development) _ Casax-
vios qsovilis dazianeba an Seuqmnas mas safrTxe. vidan mTeli cxovrebis manZilze mimdinare sxeu-
tolerantoba (Tolerance) _ situacia, romelic niv- lebrivi cvlilebebi, momwifeba da zrda.
Tierebis xangrZlivi gamoyenebis Sedegad iqmneba, fiziologiuri damokidebuleba (Psysiological depen-
rodesac igive efeqtis misaRwevad individs ufro dence) _ procesi, rodesac organizmi eCveva da
da ufri meti doza sWirdeba. damokidebuli xdeba mocemul nivTierebaze
transformacia (Transduction) _ Seiswavlis erTi for- fiqsacia (Fixation) _ mdgomareoba, rodesac adamiani
mis fizikuri energiis gardaqmnas meore formad; rCeba mijaWvuli iseT obieqtebsa Tu moqmedebebze,
magaliTad, sinaTlis transformirebas nervul romlebic fsiqoseqsualuri ganviTarebis ad-
impulsebad. reul safexurs ufro Seesabameba.
triqromatuli Teoriis (Trichromatic theory) Tanaxmad, fiqsirebuli intervalis cxrili (Fixed-interval sched-
arsebobs feris SemgrZnebi receptorebis sami ule) – ganmamtkicebelTa cxrili, romelSic
tipi, romlebic warmoqmnian pirveladi ferebis ganmamtkicebeli miewodeba fiqsirebuli drois
_ wiTlis, mwvanis da lurji ferebis SegrZnebas. gasvlidan pirvelive sapasuxo reaqciisas.
uaryofiTi ganmtkiceba (Negative reinforcement) – qcevas fluiduri inteleqti (Fluid intelligence) _ inteleqtis
mohyveba aversiuli stimulis Camocileba, rac aspeqti, romelic moicavs rTuli mimarTebebis
zrdis am qcevis sixSiris albaTobas. danaxvisa da problemebis gadaWris unars.
uaryofiT damsjeli (Negative Punishment) – qcevas fobia (Phobia) _ specifikuri obieqtis, aqtivobis an
mohyveba sasurveli stimulis Camocileba, riTac situaciis mdgradi da iracionaluri SiSi,
leqsikoni

mcirdeba am qcevis albaToba. romelic moWarbebulobiTa da umizezobiT xasiaT-


upirobo dadebiTi ganwyoba (Unconditional positive re- deba; romelic realobas safrTxis momtanad
gard) _ individis sruli siyvaruli da mimRebloba aRaqmevinebs adamians.
sxva adamianis mier, magaliTad bavSvisa mSoblis fonemebi (Phonemes) _ metyvelebis minimaluri erTe-
mier, yvelanairi pirobis gareSe. uli nebismier enaSi, romelic azrobriv gasxva-
urTierTdamokidebuli me-s gageba (Interdependent vebas qmnis eqspresiuli da impresiuli metyve-
construals of self) _ me-s konceptualizacia, rogorc lebisas; r da l ori gansxvavebuli fonemaa
803
inglisurSi da qarTulSi, Tumca, erTi fonemis fsiqoTerapia (Psychotherapy) _ TerapiaTa jgufidan
sxvadasxva variantia iaponurSi. nebismieri, romelic gamoiyeneba fsiqologiuri
foni (Ground) _ sivrce vizualur velSi, romelze- aSlilobebis samkurnalod da fokusirebulia
dac figura devs. konkretul aSlilobasTan dakavSirebuli ara-
formis konstantoba (Shape constancy) _ sagnebis rea- swori qcevis, azrebis, aRqmebisa da emociebis
luri formis aRqmis unari retinaluri gamosa- Secvlaze.
xulebis zomebis cvlilebis miuxedavad. fsiqologia (Psychology) _ individebis qcevis da
forma (Frame) – arCevanis gansakuTrebuli aRwera. fsiqikuri procesebis mecnieruli Seswavla.
gadawyvetilebis miRebaze da arCevanis gakeTebaze fsiqologiuri damokidebuleba (Psychological depen-
gavlenas axdens arCevanis formulireba, misi dence) _ narkotikis fsiqologiuri saWiroeba an
ama Tu im kuTxiT warmodgena. survili.
formaluri Sefaseba (Formal assessment) _ sistematuri fsiqologiuri diagnozi (Psychological diagnosis) _
procedurebi da gazomvebi, romelic gavarji- fsiqologiuri paTologiisTvis dakvirvebuli
Sebuli profesionalebis mier gamoiyeneba indi- qcevis paternis klasificirebisa da katego-
videbis funqcionirebis, unarebis, qcevebis (Cve- rizaciis Sedegad micemuli iarliyi garkveuli
vebis) an fsiqikuri mdgomareobis Sesaswavlad. diagnostikuri sistemis farglebSi.
fotoreceptorebi (photoreceptors) _ baduraze mdebare fsiqologiuri Sefaseba (Psychological assessment) _
sinaTlisadmi mgrZnobiare receptoruli uj- individTa unarebis, qcevisa da pirovnuli maxa-
redebi. siaTeblebis Sesafasebelad arsebuli gansa-
zRvruli procedurebi.
frustracia – agresiis hipoTeza (Frustration – aggres-
sion hipothesis) – am hipoTezis Tanaxmad, frustracia fsiqolog-konsultanti (Counseling psychologist) _ fsi-
Cndeba situaciebSi, romlebSic adamianebs saSu- qologi, romelic specializirdeba iseT sfe-
aleba ar eZlevaT, miaRwion TavianT miznebs; roebSi, rogoricaa: profesiis arCeva, saskolo
frustraciis aRZvra ki, Tavis mxriv, iwvevs problemebi, narkotikebis moxmareba da ojaxuri
konfliqti.
agresiis ganxorcielebis albaTobis zrdas.
fsiqometria (Psychometrics) _ fsiqologiis dargi,
fsiqiatri (Psychiatrist) – pirovneba, romelsac aqvs
romelic gonebrivi SesaZleblobebis testirebaSi
medicinis doqtoris xarisxi da doqtoranturis
specializirdeba.
dasrulebis Semdeg gavlili aqvs specializacia
fsiqikur da emociur aSlilobebSi. fsiqo- fsiqometruli funqcia (Psychometric function) _ gra-
logiuri aSlilobebis samkurnalod fsiqiatrs fiki, romelic asaxavs gamRizianeblis SemCnevaTa
SeuZlia medikamentebis daniSvna. procents (vertikalur RerZze) gamRizianeblis
TiToeuli intensivobisaTvis (horizontalur
fsiqikuri ganwyoba (Mental set) _ axali problemis
RerZze).
dasaZlevad wina problemis daZlevis stilis,
fsiqoneiroimunlogia (Psychoneuroimmunology) – kvle-
saSualebis gamoyenebis tendencia.
vis dargi, romelic swavlobs interaqcias iseT
fsiqikuri determinizmi (Psychic determinism) _ daS-
fiziologiur procesebs Soris, rogoricaa
veba, rom fsiqikuri da qceviTi reaqciebi gan-
reaqcia stresze da imunuri sistemis funqcio-
sazRvrulia adrindeli gamocdilebiT.
nireba.
fsiqoanalizi (Psychoanalysis) – fsiqodinamikuri fsiqopaTologiuri funqcionireba (Psychopatological
Terapia, romelic Seqmna froidma; es aris in- functioning) _ darRvevebi emociur, qceviT an
tesiuri da droSi gaxangrZlivebuli teqnika, azrovnebis procesebSi, rasac Tan sdevs pirov-
romelic mowodebulia nevrotuli da mSfoTvare nuli distresi an mniSvnelovani miznebis miR-
individebis aracnobieri motivebisa da konfliq- wevis SesaZleblobebis blokireba.
tebis gamosakvlevad.
fsiqosomaturi darRvevebi (Psychosomatic disorders) _
fsiqoanalitikosi (Psychoanalyst) _ pirovneba, rome- fizikuri darRvevebi, romlebic mZafrdeba, an
lsac aqvs medicinis an filosofiur mecnierebaTa imTaviTve miewereba xangrZliv moqmed stress
doqtoris xarisxi da romelic doqtoranturaSi Tu sxva fsiqologiur mizezebs, an Zlierdeba
specializirdeboda fsiqikuri aSlilobebis ga- maTi zegavleniT.
gebisa da mkurnalobisadmi froidiseul mid- fsiqosocialuri stadiebi (Psychosocial stages) _ erik
gomaSi. eriksonis SemoTavazebuli ganviTarebis Tanmim-
fsiqoaqtiuri nivTierebebi (Psychoactive drugs) _ qi- devrul stadiebi, romelic fokusirdeba sakuTar
leqsikoni

miuri naerTebi, romelic cnobieri aRqmis droe- Tavsa da sxvebze individis orientaciaze; es
biTi SecvliT zegavlenas axdens mentalur pro- stadiebi moicavs pirovnebis ganviTarebis sqesob-
cesebsa da qcevaze. riv da socialur aspeqtebs da individisa da
fsiqobiografia (Psychobiography) _ fsiqologiuri socialuri garemos urTierTqmedebis Sedegad
(gansakuTrebiT pirovnebis) Teoriis gamoyeneba warmoqmnil socialur konfliqtebs.
individis cxovrebiseuli mimarTulebis aRwerisa fsiqoturi aSliloba (Psychotic disorder) _ mwvave
804 da axsnisaTvis. fsiqikuri aSliloba, rodesac uaresdeba indi-
vidis mier realobis aRqma, rac vlindeba da reaqciebi, romlebsac akvirdebian da iweren,
azrovnebis, emociebisa da aRqmis sferoSi war- eqskluziuri an TviTangariSiT aRwerili qceva.
moqmnil sirTuleebSi; aRar gamoiyeneba, rogorc qcevis modifikacia (Behavior modification) – daswavlis
diagnostikuri kategoria DSM-III-is Semdeg. principebis meToduri gamoyeneba sasurveli qce-
fsiqofizika (psychophysics) _ mecniereba fizikuri vis sixSiris gazrdis an arasasurveli qcevis
stimulaciisa da fsiqologiuri SegrZnebis Sesa- sixSiris Semcirebis mizniT.
tyvisobis Sesaxeb. qcevis monacemebi (Behavioral data) _ organizmis qcevis
fsiqofarmakologia (Psychopharmacology) – fsiqo- da im pirobebis aRwera, romlebSic es qceva
logiis dargi, romelic swavlobs qcevaze medi- mimdinareobs, an icvleba.
kamentebis moqmedebas. RvTismsaxuri, konsultanti (Pastoral counselor) – reli-
fsiqoqirurgia (Psychosurgery) _ fsiqologiuri giuri fenis warmomadgeneli, romelic specia-
aSlilobis Semsubuqebis an aRkveTis mizniT tvi- lizirdeba fsiqologiuri aSlilobebis mkur-
nis qsovilze ganxorcielebuli qirurgiuli nalobaSi da xSirad sulierebaze zrunvas prob-
procedurebi. lemaTa praqtikul gadawyvetasTan aerTianebs.
funqcionaluri rigidoba (Functional fixedness) – sagnis „Ruzis” evristika (Anchoring Heuristics) – zogierTi
tradiciuli xedvis Secvlis da axali funqciis movlenis an Sedegis mniSvnelobis Sesaxeb msje-
danaxvis da misi efeqturad gamoyenebis uuna- lobisas misi sawyisi mniSvnelobis gadafaseba
roba. an verSefaseba.
funqcionalizmi (Functionalism) _ swavleba, romelic ynosvis bolqvi (Olfactory bulb) _ centri, sadac ynos-
fokusirdeba organizmis garemosTan urTierT- vis receptorebi agzavnian TavianT signalebs,
qmedebis dros fsiqikisa da qcevis funqciebze. romelic ganlagebulia zustad Tavis tvinis
funqciuri magnitur-rezonansuli tomografia qerqis Sublis wilis qveviT.
(FMRI - Functional MRI) – meTodi, romelic aerTi- yuradReba (Attention) _ xelmisawvdomi perceptuli
anebs PET skanisa da mrt-s upiratesobebs da informaciis romelime nawilze cnobierebis
aRricxavs tvinSi sisxlis mimoqcevis magnitur fokusireba.
cvlilebebs. yuradRebamdeli gadamuSaveba (Preattentive processing)
qerqi (Cerebral cortex) – didi tvinis gare zedapiri. _ sensoruli informaciis gadamuSaveba, romelic
qmnadoba (Generativity) _ sakuTari Tavis garda, oja- yuradRebas specifikur obieqtze mimarTavs.
xis, samsaxuris, sazogadoebis Tu momavali Samanizmi (Shamanizm) – spiritualuri tradicia,
Taobebis interesebisTvis moRvaweobas da maTze romelic moiazrebs mkurnalobas da sulier
zrunvas gulisxmobs. rogorc wesi, qmnadoba samyarosTan kontaqts.
Zalze mniSvnelovani aspeqtia 30-40 wels miR- SegrZneba (Sensation) _ procesi, roca sensoruli
weuli adamianis ganviTarebis procesSi. receptoris gaRizianeba dasabams aZlevs nervul
qronikuli stresi (Chronic stress) _ agznebis xan- impulsebs, rac iwvevs sxeulis SigniT Tu gareT
grZlivi mdgomareoba, romlis drosac individi arsebuli pirobebis gancdas, maT gacnobierebas.
aRiqvams, rom misadmi wayenebuli moTxovnebi Semavsebeli ferebi (Complementary colours) _ ferebi,
aRemateba Sinagan da garegan resursebs, rom- romlebic mdebareoben erTmaneTis mopirdapire
lebsac igi flobs am movlenebTan dasapiris- mxars ferTa wreze; roca aditurad erevian
pireblad. erTmaneTs qmnian TeTri sinaTlis SegrZnebas.
qronologiuri asaki (Chronological age) _ individis Semakavebeli `Sesavali~ (Inhibitory inputs) – Semosuli
dabadebidan gasuli Tveebis an wlebis raodenoba. informacia, romelic neirons ubrZanebs, ar
qceva (Behavior) _ is moqmedebebi, romlis saSuale- ganimuxtos.
biTac organizmi garemos ergeba. Semecneba (Cognition) – codnis SeZenis procesi,
qceviTi dadastureba (Behavioral confirmation) – procesi, romelic moicavs yuradRebis miqcevas, gaxsenebas,
romlis meSveobiTac adamianebi iqcevian sxvebis azrovnebas; aseve, gulisxmobs procesebis Si-
specifiurad mosalodneli reaqciebis Sesaba- naarss: cnebebs da STabeWdilebebs.
misad da Semdeg am reaqciebs iyeneben TavianTi Senaxva (Storage) _ kodirebuli informaciis Sekaveba
Sexedulebebis dasadastureblad. garkveuli drois manZilze.
qceviTi Terapia (Behavior therapy) – ixileT qcevis SerCeva (Sample) _ populaciis nawili, romelic
modifikacia. eqsperimentSi monawileobisaTvis gadaarCies.
qceviTi repeticia (Behaviotal rehearsal) – procedura, SesaZlebeli me-ebi (Possible selves) _ idealuri me-
leqsikoni

romelic mowodebulia ZiriTadi unar-Cvevebis ebi, rogoric adamians surs gaxdes, me-ebi, ro-
gamomuSavebisTvis da ganmtkicebisTvis; rodesac gorebic adamians SeuZlia gaxdes da me-ebi,
CarTulia socialuri unar-Cvevebis gavarjiSebis rogoradac gaxdomis adamians eSinia; me-s kog-
programaSi, igulisxmeba, rom klienti gonebaSi nituri aRqmis komponentebi.
imeorebs sasurveli qcevis Tanmimdevrobas. Seuracxadoba (Insanity) _ samarTlebrivi (ara kli-
qcevis gazomva (Behavioral measures) _ garegani qcevebi nikuri) aRniSvna im mdgomareobisa, romlis
805
drosac individi ganixileba, rogorc iuri- cdis pirTa Soris sqema (Between subjects design) _
diulad Seuracxadi an araqmediTi, arakom- cdis pirebs SemTxveviTad anawileben eqsperimen-
petenturi. tul da sakontrolo pirobebSi.
SeZena (Acquisition) _ klasikuri ganpirobebulobis centraluri nervuli sistema (cns) (Central nervius
eqsperimentis stadia, romlis drosac ganpirobe- system - CNS) – nervuli sistemis nawili, romelic
buli reaqcia pirvlad aris gamowveuli ganpi- Tavisa da zurgis tvinisagan Sedgeba.
robebuli stimuliT. centracia (Centration) _ kognituri ganviTarebis
Sidsi (AIDS) _ SeZenili imunodeficitis sindromis winaoperaciuli stadiis dasawyisisaTvis dama-
abreviatura, sindromi gamowveulia virusiT, xasiaTebeli azrovnebis paterni, romelic xa-
romelic azianebs imunur sistemas da asustebs siaTdeba bavSvis mier erTdroulad ori per-
organizmis unars, SeebrZolos infeqcias. ceptuli faqtoris gaTvaliswinebis unaris ar-
Sida jgufebi (In-groups) – jgufebi, romlebTanac qoniT.
adamiani sakuTari Tavis identificirebas axdens. cvladi (Variable) _ nebismieri faqtori, romelic
Sidajgufuri mikerZoeba (In-group bias) – sakuTari raodenobrivad an Tvisebrivad icvleba
jgufis gadafaseba sxvasTan SedarebiT. cirkaduli ritmi (Circadian rhythm) _ organizmis aq-
Sizofreniuli aSliloba (Schizophrenic disorder) _ tivobis Sinagani saaTiT determinirebuli mdgra-
fsiqopaTologiis mwvave forma, romelic xa- di paterni, romelic, Cveulebisamebr, 24 an 25
siaTdeba integrirebuli pirovnuli funqcio- saaTs grZeldeba.
nirebis rRveviT, realobidan gasvliT, emociuri cnebebi (Concepts) _ sagnebis, an ideebis, saxeobebis,
gaukuRmarTebebiTa da azrovnebis darRveviT. an kategoriebis mentaluri reprezentaciebi.
Sinagani SeTanxmebuloba (Internal consistency) _ san- cnoba (Recognition) _ aRdgenis meTodi, romlis drosac
doobis sazomi. testis sxvadasxva nawilebis, individs moeTxoveba imis gacnobiereba, rom
rogoricaa kenti da luwi punqtebi, gamoyenebis raRac movlena swored isaa, romelic Tqven adre
Sedegad miRebuli msgavsebis xarisxi. aRiqviT (gaigoneT, an dainaxeT).
SiSi (Fear) _ racionaluri reaqcia obieqturad cnobiereba (Consciousness) _ Sinagani movlenebisa
identificirebul garegan safrTxeze, ramac da garemos pirobebis cnobierad aRqmis mdgoma-
SeiZleba aiZulos adamiani, rom gaiqces an reoba (gacnobiereba).
gadavides Setevaze Tavdacvis mizniT. gacnobierebuli kontroli (Perceived control) _
Sublis wili (Frontal lobe) – tvinis ubani, romelic pirovnebis rwmena, rom SeuZlia movlenis, an
gverdiTi napralis zemoT da centraluri Raris gancdis msvlelobis, an Sedegebis Secvla; xSirad
winaa moTavsebuli; monawileobs motorul sasargebloa stresorebTan gamklavebisas.
kontrolSi da kognitiur qmedebebSi. crurwmena (Prejudice) – winaswar daswavlili damo-
SuaSi gaxleCvis sandooba (Split-half consistency) _ tes- kidebuleba (attitude) samizne obieqtis mimarT,
tis ekvivalenturi naxevrebis SesrulebaSi mi- romelic moicavs negatiur grZnobebs (armowoneba
Rebuli qulebis Sedareba. an SiSi), negatiur Sexedulebebs (stereotipebs),
SfoTva (Anxiety) _ intensiuri emociuri reaqcia, romlebic amarTleben arsebul damokidebu-
gamowveuli winarecnobieri aRqmiT imisa, rom lebebs da qceviT ganzraxvebs, acilebul, kontro-
represirebuli konfliqti apirebs cnobierebaSi lirebul, dominirebul an ganadgurebul iqnen
amosvlas. isini, romlebic mocemul samizne jgufs gane-
SfoTviTi aSlilobebi (Anxiety disorder) _ fsiqikuri kuTvnebian.
aSlilobebi, romelic xasiaTdeba fsiqologiuri cxovelTa kognicia (Animal cognition) – cxovelebis
agznebiT, daZabulobis grZnobiT da TvalsaCino kognituri SesaZleblobebi; mkvlevrebi eZeben
mizezis gareSe warmoqmnili intensiuri daZabu- kognituri unarebis ganviTarebas sxvadsxva
lobiT. saxeobebSi, saxeobebis ierarqiis mixedviT adamia-
Caqroba (Extinction) _ ganpirobebulobaSi, ganupiro- namde.
bebeli stimulis an ganmamtkiceblis ar- arse- cxovrebiseuli cvlilebis erTeulebi (Life-change
bobis Sedegad ganpirobebuli asociaciis Se- units - LCUs) _ stresis gamokvlevebSi gamoyenebu-
susteba. li stresis donis sazomi, romelsac iwvevs
cvalebadi intervalis cxrili (Vaiable-interval sched- drois mocemul monakveTSi gancdili sxvadasxva
ule) – ganmamtkicebelTa cxrili, romelSic gan- tipis cvlileba.
mamtkicebeli miewodeba pirvelive pasuxisas Zili Tvalebis swrafi moZraobis gareSe (Non-REM
leqsikoni

cvaldi periodis gavlis Semdeg, romlis sa- anu NREM Sleep) _ periodi, rodesac mZinare ada-
Sualoc winaswar gansazRvrulia. mianTan ar fiqsirdeba Tvalebis swrafi moZraoba;
cdis pirTa SigniT sqema (Within subjects design) _ xasiaTdeba REM ZilTan SedarebiT naklebi siz-
kvlevis sqema, sadac TiToeuli cdis piri saku- mrisebri aqtivobiT.
Tari Tavis kontrolia. cdis piris eqsperimentul Zilis apnoe (Sleep apnea) _ zeda sasunTq gzebTan
pirobaSi qceva SeiZleba SevadaroT missave qce- dakavSirebuli Zilis darRveva, rac aiZulebs
806 vas am pirobamde, an mis Semdeg. adamians, rom Zilis dros sunTqva Sewyvitos.
ZiriTadi membrana (Basilar membrane) _ mdebareobs janmrTelobis xelSewyoba (Health promotion) _ zogadi
lokokinaSi, roca is modis moZraobaSi, iwvevs strategiebisa da konkretuli taqtikis ganviTa-
bewviani ujredebis stimulirebas (aRizinaebs reba, romelic miznad isaxavs adamianTa avad
maT), romlebic warmoqmnian smeniTi gaRizianebis gaxdomis riskis gamoricxvas, an Semcirebas.
nervul efeqtebs. jgufis dinamika (Group dynamics) – im jgufuri pro-
warmatebuli miaxloebebis mixedviT Seipingi cesebis kvleva, romlebic cvlian individebis
(Shaiping by successive approximations) – qceviTi meTodi, funqcionirebas.
romelic ganamtkicebs im reaqciebs, romlebic jgufuri azrovneba (Groupthink) – gadawyvetilebis
warmatebulad uaxlovdebian da maqsimalurad mimRebi jgufis tendencia, gafiltros arasasur-
axlos arian sasurvel reaqciasTan. veli monacemebi ise, rom miRweul iqnes konsen-
wesebi (Rules) – garkveul situaciaSi garkveuli susi, gansakuTrebiT maSin, Tu is lideris
saxiT moqcevis moTxovnebi. Tvalsazriss Seesabameba.
winaaRmdegoba (Resistance) – fsiqoanalizis msvlelo- jgufuri polarizacia (Group polarization) – jgufis
bisas pacients ar surs, an ar SeuZlia garkveul tendencia, miiRos iseTi gadawyvetileba, romelic
mosazrebebze, survilebsa Tu gamocdilebaze aris ufro eqstremaluri, vidre is gadawyve-
saubari. tilebebi, romlebsac cal-calke miiRebdnen imave
jgufis wevrebi.
winarecnobieri mexsiereba (Preconscious memories) _
mexsiereba, romelic mocemul momentSi ar aris jems-langes emociis Teoria (Jame-Lange theory of emo-
cnobieri, magram cnobierdeba aucileblobis tion) _ emociis periferiuli ukukavSiris Teoria,
SemTxvevaSi. romlis Tanaxmad, gamRizianebeli iwvevs qceviT
reaqcias, romelic agzavnis sxvadasxva sensorul
wonasworobis SegrZneba (vestibular sense) (TNR) infor-
da motorul ukukavSirs Tavis tvinSi da am
macias gvawvdis Cveni sxeulis orientaciis Se-
gziT qmnis specifikuri emociis grZnobas.
saxeb sivrceSi.
jvaredini Seswavlis meTodi (Cross-sectional design) _
xangrZlivi mexsiereba (Long-term memory) _ daxso-
kvlevis meTodi, romelic gulisxmobs sxvadasxva
mebis procesi, romelic uzrunvelyofs infor-
asakis adamianTa jgufebze dakvirvebasa da
maciis Senaxvas da Semdgom, nebismier dros mis
erTmaneTTan Sedarebas.
aRdgenas.
halucinacia (Hallucinations) _ mcdari aRqma, romelic
xelmisawvdomobis evristika (Availability heuristic) _
Cndeba obieqturi gamRizianeblis ararsebobis
daskvna, romelic efuZneba mexsierebaSi Tavisuf- pirobebSi.
lad xelmisawvdom informacias.
hemisferoebi (Cerebral hemispheres) – didi tvinis ori
xidi (Pons) – tvinis Reros ubani, romelic akav- naxevari, romlebic korZiani sxeuliTaa dakavSi-
Sirebs zurgisa da Tavis tvins, aseve Tavis tvinis rebuli.
sxvadasxva nawilebs.
hiperregularizacia (Overregularization) _ gramatikuli
xiluli (manifestirebuli) Sinaarsi (Manifest con- Secdoma, romelic, Cveulebriv, vlindeba adre-
tent) _ froidiseul sizmrebis analizSi sizmris uli enobrivi ganviTarebis dros da romlis
Sinaarsis zedapiruli mxare, romelic mowode- drosac enis wesebi imdenad farTod gamoiyeneba,
bulia sizmris realuri mniSvnelobis Sesa- rom xdeba araswori lingvisturi formebis
niRbad. warmoeba.
xmamaRla fiqris oqmebi (Think-aloud protocols) _ anga- hipnobiluroba (Hypnotizability) _ aCvenebs, Tu ra
riSi, romelic iqmneba Tavad cdis pirTa mier xarisxiT eqvemdebareba mocemuli individi
da aRweren mentalur procesebsa da strategiebs, standartul hipnotur STagonebas.
romelTac isini mimarTaven davalebis Sesru- hipnozi (Hypnosis) _ cnobierebis Secvlili mdgo-
lebisas. mareoba, romelic xasiaTdeba Rrma modunebiT
xuTfaqtoriani modeli (Five-factor model) _ pirovnebis (relaqsaciiT), STagonebisadmi mimReblobiT da
yovlismomcveli aRweriTi sistema, romelic aRqmis, mexsierebis, motivaciisa da TviT-
asaxavs urTierTobas zogad niSnebs, Teoriul kontrolis cvlilebebiT.
cnebebsa da pirovnebis skalebs Soris; araforma- hipoTalamusi (Hypothalamus) – tvinis struqtura,
lurad ewodeba didi xuTeuli. romelic aregulirebs motivaciur qcevas (rogo-
janmrTeloba (Health) _ sxeulisa da gonebis zogadi ricaa kveba da daleva) da homeostazs.
mdgomareoba, romelic aRiwereba simtkicisa da hipoTeza (Hypothesis) _ Semowmebadi debuleba mize-
leqsikoni

energiulobis terminebiT. es ar aris ubralod zebsa da Sedegebs Soris mimarTebis Taobaze,


daavadebis an dazianebis ararseboba. xSirad is gamoxatulia winaswarmetyvelebis
janmrTelobis fsiqologia (Health psychology) _ formiT, konkretul pirobas gansazRvruli Se-
fsiqologiis dargi, romelic mowodebulia imis degi moyveba.
dasadgenad, Tu rogor inarCuneben adamianebi hipokampi (Hippocampus) – limburi sistemis nawili,
janmrTelobas, ratom xdebian isini avad da romelic konkretuli mexsierebis CamoyalibebaSi
rogor reagireben avadmyofobaze. monawileobs. 807
hipofizi (Pituity gland) – moTavsebulia tvinSi, ga- agresias, mouTmenlobasa da mtrul damokide-
moimuSavebs zrdis hormonebs da gavlenas axdens bulebas. mtruli damokidebuleba zrdis gulis
sxva endokrinuli jirkvlebis mier hormonebis koronarul daavadebaTa risks.
sekreciaze. B tipis qceviTi paterni (Type B behavior pattern) _AA
homeostazi (Homeostasis) _ sxeulis Sinagani mdgo- tipis qceviT paternTan SedarebiT, qcevisa da
mareobis mudmivoba an wonasworoba. emociaTa naklebad konkurenciuli, naklebad
hormonebi (Hormons) – qimiuri mesenjerebi, romlebic agresiuli da naklebad mtruli paterni.
gamomuSavdeba endokrinuli jirkvlebis mier, C tipis qceviTi paterni (Type C behavior pattern) _
aregulireben metabolizms da gavlenas axdenen qcevaTa erToblioba, romelic saSualebas
sxulis zrdaze, xasiaTsa da sasqeso niSan- gvaZlevs viwinaswarmetyveloT, romel individebs
Tvisebebze. aqvT kiboTi daavadebis meti albaToba, an visTan
huazo (Hozho) _ navajos (Navajo) kulturaSi ufro swrafad ganviTardeba es avadmyofoba. es
arsebuli cneba, romelic niSnavs harmonias, su- qceviTi paterni gulisxmobs pasiur Seguebas
lier simSvides, saTnoebas, idealur ojaxur da TavSewirvas.
urTierTobebs, mSvenierebas xelovnebasa da xe- EQ – IQ-s oreuli _ emociuri inteleqti.
lobaSi da sxeulisa da sulis sijansaRes. g _ spirmenis mixedviT, zogadi inteleqtis faqtori,
humanisturi mimdinareoba (Humanistic perspective) _ romelic safuZvlad udevs yovelgvar inteleq-
fsiqologiuri modeli, romelic aqcents indi- tualur aqtivobas.
vidis fenomenur samyaroze, racionaluri arCe- PET-skani – tvinis suraTebi, romlebic sxvadasxva
vanis gakeTebisa da maqsimaluri potencialis kognitiuri Tu qceviTi aqtivobis dros cocxali
ganviTarebis Tandayolil unarze akeTebs. tvinis aqtivobas uCveneben ujredebis mier STan-
A-B-A sqemaSi cdis pirebi jer xvdebian safuZvlis Tqmuli radioaqtivobis dafiqsirebis meSveobiT.
pirobaSi (A), Semdeg eqsperimentul CarevaSi (B), Φ fenomeni (Phi phenomenon) _ aSkara/TvalsaCino
xolo Semdeg ubrundebian safuZvlis pirobas. moZraobis umartivesi forma, moZraobis iluzia,
A tipis qceviTi paterni (Type A behavior pattern) _ rodesac erTi an meti uZravi sinaTle, romelic
qcevisa da emociebis rTuli paterni, romelic uwyvetad qreba da inTeba, erT moZrav sinaTled
moicavs gadaWarbebulad gamoxatul Sejibrs, aRiqmeba.
leqsikoni

808

You might also like