Karto Sunu03

Kartografya
Prof.Dr. İ.Öztuğ Bildirici
HARİTANIN GRAFİK
TASARIMI
(KARTOGRAFİK TASARIM)
Kartografya
Haritaya konu olan objelerin

özellikleri
Haritanın çizimsel tasarımı sırasında kartografa düşen
sorumluluk, “kartografik işaretler” olarak adlandırılan
grafik araçları, gösterimi yapılacak çevresel konuya,
kullanıcının bu konu ile ilgili bilgileri en kolay en
uygun biçimde almasını sağlayacak biçimde
uygulamaktır.
Çevreye ilişkin bir konuya ait bilgilerin harita
yardımıyla iletilmesi sırasında kullanılan grafik işaret
sistemine “harita dili” de denilmektedir.
Kartografya
Gösterimi yapılacak bilgilerin grafik işaretler biçimine

dönüştürülme işlemi aşağıdaki şekilde analiz edilebilir:
Gösterimi yapılacak konuya ilişkin obje ve bu objeleri
karakterize eden bilgilerin toplanması
Kartografik gösterime temel oluşturacak genel grafik ilkelerin
saptanması
Saptanan obje özellikleri ve kartografik işaretler arasında
uygun bir ilişki kurulması
Obje: Dilde kendisi için bir kelime bulunan soyut ve
somut her mekansal referanslı nesne
1
Kartografya
Obje?
Algılanış biçimleri açısından
Somut objeler
Soyut objeler
Çevrede bulunuş biçimleri açısından
Devamlılık gösteren objeler (sürekli)
Münferit objeler (süreksiz)
Kendi iç yapıları bakımından
Objenin niteliği
Objenin niceliği (mutlak, bağıl büyüklükler)
Zamanla ilişkileri bakımından
Statik
Dinamik
Kartografya
Kartografik gösterimin
özellikleri
Kartografik işaret sisteminin (harita dilinin) en önemli
özelliği, işaretlerin bu işaretlerce temsil edilen
objelerin doğadaki konumlarına uygun olarak, yani
harita projeksiyonunun kuralları içinde ölçekli bir
düzen içinde haritanın çizim altlığına geçiriliyor
olmasıdır.
“İşaret, bilgi iletimi sırasında başka objeleri temsil
eden, bu objelere ilişkin bilgilerin kazanılması,
saklanması ve iletilmesi için kullanılan, duyusal olarak
izlenebilen maddesel bir obje, bir etki ve benzeri
olgulardır”
Kartografya
Konuşma diline ait olan ve olmayan tüm işaretlerin

bilgi iletimini nasıl sağladıkları konusundaki
araştırmalar Semiotik tarafından yapılır.
Semiotik, işaretleri
Sintaktik
Semantik
Pragmatik
olmak üzere üç bakış açısından inceler.
2
Kartografya
Kartografik Sintaktik
Kartografik işaretleri ve bu işaretler yardımıyla harita
tasarımının nasıl yapıldığını ya da nasıl yapılması
gerektiğini inceler.
İşaretlerin kalınlıkları, büyüklükleri, renkleri, biçimleri,
haritada birbirlerine göre duruş biçimleri; yazıların
türleri, büyüklükleri, renkleri, duruş biçimlerinin
saptanması gibi çalışmalardır.
Kartografya
Kartografik işaretler grafik karakterli olduğuna göre

ancak nokta, çizgi ve bunlar arasında kalan bir alanla
görünür hale getirilebilir.
O halde bu “grafik elemanlar”, kartografik
işaretlerin temel “grafik yapı taşları”dır.
Buna karşın kartografik işaret sistemi ile bilgi
aktarımında, sintaktik açıdan kendilerine bilgi
yüklenen elemanlar “grafik değişkenler”dir.
Bu nedenle grafik değişkenler kartografik işaret
sisteminin en küçük elemanları olarak görülmelidir.
Kartografya
Grafik (görsel) değişkenler

Büyüklük
Biçim
Dolgu
Beyazlık değeri
(renkli ya da siyah beyaz)
Yön
Renk
(Çizgi ya da dolgu rengi)
3
Kartografya
Grafik değişkenler yardımıyla grafik yapı taşları nokta

ve çizgi de kullanılarak yeni işaretler meydana
getirilmesine Semiotik’te “süper işaret tasarımı” denir.
Kartografya
Renk
Fiziksel ve fizyolojik olarak renk, belirli dalga
boylarındaki ışığın (400-700 nm arası) göz-beyin
organları vasıtasıyla kişide meydana getirdiği etkidir.
Madde olarak ise renk bir boya maddesidir.
Işık rengi ise, herhangi bir ışık kaynağından çıkan ve
gönderilen renksel etkidir. Renksiz ışık bir cisim
üzerine düşerse, tayfın bir kısmı cisim tarafından
yutulur. Tayfın geri gönderilerek göz-beyin tarafından
algılanan kısmına, o cismin rengi denilir.
Kartografya
4
Kartografya
Renk
Renkler üç faktörle karakterize edilir:
Rengin ismi (Hue)
Rengin doyguluk derecesi (Saturation)
Beyazlık değeri (Intensity/Value)
Toplayıcı renkler: Kırmızı Yeşil Mavi
Işık renkleri
Çıkarıcı renkler: Cyan Magenta Sarı
Boya renkleri
Kartografya
Kartografya
Kartografik pragmatik
kartografik işaretler ile bu işaretlerin tasarımını yapan
ve kullanan kişiler arasındaki ilişkileri inceler.
İşaretlerin bilgi iletimini optimal biçimde
gerçekleştirebilmeleri için, kullanan kişilerin
(psikolojik, fizyolojik) ve toplumsal (sosyal,
ekonomik) yapısının bilinmesi oldukça önemlidir.
5
Kartografya
Kartografik Semantik
Semantik dilimize anlambilim olarak çevrilmiştir.
Sematiğin görevi, bilgi aktarımında kullanılan işaretler
ve bu işaretler tarafından temsil edilen objeler
arasındaki ilişkilerin araştırılmasıdır.
Kartografya
Kartografik işaretlerin yapı

elemanları
En küçük grafik işleme elemanı noktadır.
nokta Kartografyada çapı
0.3mm den daha küçük nokta kullanılmaz. Noktalar özellikle
nokta biçimli münferit objelerin ya da sürekli objelerin belli
noktalarının gösterimine elverişlidir
Çizgi yardımı ile bir alana yayılmış münferit objeler,
planimetreleri korunarak (ölçekli) ya da planimetrelerine benzer
biçimde (yaklaşık ölçekli) gösterilebilir. Çizgilere, grafik
değişkenlerden renk ve büyüklük (çizgi genişliği) en iyi biçimde
uygulanabilir.
Alan:
Alan Alansal olarak yayılma gösteren (örneğin orman, mera, göl
vb.) objelerin konumlarının gösteriminde kullanılır. Alanlar renk
ve beyazlık değerine göre anlam değiştirilebilir.
Kartografya
BLACK SEA
MEDITERRANEAN SEA 00 100 km 1 dot = 20 Physicians
6
Kartografya
Kartografya
Kartografya
7
Kartografya
BLACK SEA
Population
9.200 .000
Population Density (1997)

1.770 to 1.780 (1)
130 to 1.770 (12)
60 to 130 (26)
MEDITERRANEAN SEA 00 100 km 40 to 60 (23)
10 to 40 (18) 1990 1997
Kartografya
Kartografya
Kartografik işaretlerin
sınıflandırılması
Kartografik İşaretler
Yazılı sözcükler Dilsel olmayan işaretler
Çizim altlığı boyutları Grafik işaretler
Semboller İkonlar
Figür ikonlar İzdüşüm ikonlar
8
Kartografya
Biçim grafik değişkeni bakımından ...
İkonlar
Geometrik Resimsel Harfler ve rakamlar
Kartografya
(a) (b) (c)
(a) Resimsel ikonlar (b) Semboller (c) Rakam ve harf ikonlar
Kartografya
Geometrik ikon örnekleri

(biçim ve dolgu grafik değişkenleri ile çeşitli seçenekler)
9
Kartografya
Temsil ettikleri bilginin niteliği bakımından ...
İkonlar
Obje ikonları Nitelik ikonları
Kartografya
noktasal çizgisel alansal
Obje ikonları abide, elektrik direği nehirler, yollar orman, tarla, bağ
Nitelik ikonları tarihi savaş yeri politik sınırlar turizm alanları,

milli park alanları
Kartografya
Semboller
Semiotik anlamda sembol, soyut bir objeyi (kavramı) temsil
eden işaretlerdir. Örneğin terazinin adaleti, beyaz güvercinin
barışı sembolize etmesi gibi.
Bu iki örnekten de kısaca anlaşılacağı üzere sembolün temsil
ettiği soyut kavram, bir toplum için manevi açıdan büyük önem
taşımaktadır. Örneğin yaşadığımız insan kültürü bağlamında,
aslan güç ya da kuvvetin, kartal ulaşılmazlığın, yüceliğin
sembolüdür.
Bir haritada uçuçak endü
endüstrisini ya da bir havaalanı
havaalanının
temsil etmek iç için kullanı
kullanılan bir uç
uçak resmi, sembol
olarak adlandı
adlandırılamaz.
Semboller inanç ve niteliklere ait bir takım özelliklerin
gösterimini yapabilirler.
10
Kartografya
Kartografya
Diğer süper işaretler

Diyagramlar
Diyagram işaret, kartodiyagram
Yarım ton
arazi topografyasının plastik bir görünümünü elde etmek için
(gölgeleme yöntemi)
fotogrametrik ürünler olan hava resimlerinden uygun
teknolojilerle elde edilen ortofoto haritalarda
Kartografya
BLACK SEA
Credits of Deposits
1994
210,000,000
MEDITERRANEAN SEA 00 100 km Deposits

Credits
11
Kartografya
Kartografya
Kartografya
Harita yazıları
Konuşma diline ait yazılı sözcükler, insanlığın bilim ve
kültür yaşamına ait çeşitli dallarda çok yönlü olarak
kullanılan ve yeri doldurulamayacak önemli bir
araçtır.
Ancak mekansal referanslı bilgilerin aktarımı için de
yazı dili yetersiz kalmaktadır.
Kartografya yalnızca grafik işaret sisteminin
temellerine dayanarak bilgi iletimini eksiksiz olarak
yerine getiremez.
Kullanılan işaretlerin anlamları açıklanmalıdır.
Pafta resim alanındaki özel isimler yazı ile ifade edilir.
12
Kartografya
Harita dilinde grafik değişkenler yazılara da uygulanır.

Bu şekilde yazı, ait olduğu objenin özel ismi dışında
da bilgiler taşıyabilir.
Harita yazıları kartografik işaret sisteminin ayrılmaz
parçalarıdır.
Kartografya
Yazıların özellikleri
Yazı türü
Antik
Batone
Norm Yazı
Yazı eğikliği
Yazı genişliği
Yazı kalınlığı
Yazı büyüklüğü
Yazının rengi
Kartografya
A A A
13
Kartografya
Bazı Kurallar
Yazılar ya tamamen karada ya da denizde (gölde)
olmalıdır.
Yazı haritanın genel yönüne uygun olmalıdır.
Büyük ölçekli haritalarda pafta kenarına paralel (yatay)
Küçük ölçekli haritalarda paralellere paralel
Yazı gerekli değilse eğrisel olarak yazılmamalıdır.
İsimler normal boşluklu yazılmalı harfleri araları
açılmamalı
Yazı ve haritadaki diğer veriler çakışır ise yazı değil
veriler kesintiye uğramalı
Baş aşağı yazı kesinlikle kullanılmaz.
Kartografya
k
Ka
ka
ra
So
ko
yu
lu
un
nl
uS
oy
ok
ak
ak
r
Ka
Ka
ak
ra
ok
ko
S

y
u
un
nl
yu
lu
ko
So
ra
ka
a
k
K
Kartografya
Nitelik bildiren harita yazıları, a) işaretler yerine açıklama olarak, b) bir

obje sınıfının daha da ayrıntılandırılması, c) nitelik bildirme
14
Kartografya
Konumu ifade eden harita yazıları
Kartografya
Kartografya

15
Kartografya
Kartografya
Kartografik İşaretlerin
Algılanmaları
İşaretler kolay algılanabilir olmalıdır. Kullanıcı işareti görmek için
fazla dikkat harcamaya zorlanmamalıdır.
Tersine kullanıcı dikkatini işaretlerin yorumlanmasına, diğer bir
deyişle kendisine aktarılmak istenilen bilgileri algılamaya
yöneltmelidir.
İşaretler birbirinden kolayca ayırt edilebilir olmalıdır.
İşaretler yanlış yorumlamaya imkan vermeyecek biçimde
tasarımlanmalıdır.
Pafta alanı içindeki işaretlerle, pafta kenar bilgileri kesiminde
bulunan işaret tablosundaki açıklamalar arasında fark
bulunmamalıdır.
Kartografya
Kartografik işaretlerde en
küçük boyutlar
Çizgi kalınlıkları Çizgi aralığı
0.05 mm siyah 0.20 mm
0.08-0.1 mm renkli
16
Kartografya
Noktasal işaret türü siyah renkli
En küçük dolu daire çapı 0.44 mm 0.60 - 0.80 mm
En küçük boş daire çapı 0.60 mm 0.80 - 1.10 mm
En küçük dolu kare kenarı 0.40 mm 0.50 – 0.70 mm
En küçük boş kare kenarı 0.54 mm 0.70 – 1.00 mm
En küçük dolu üçgen kenarı 0.70 mm 0.80 – 1.20 mm
0.81 mm 1.05 – 1.50 mm

En küçük boş üçgen kenarı
En küçük dolu dikdörtgen kenarı 0.30 / 0.60 mm 35/0.80–0.50/1.10 mm
Kartografya
Kartografik gösterimin geometrik

doğruluk açısından sınıflandırılması
Planimetre koruyan gösterim (ölçekli gösterim)
Planimetre benzeri gösterim (yaklaşık ölçekli
gösterim)
Konum koruyan gösterim
Bölge kapsamlı gösterim
Kartografya
a) b)
Planimetre koruyan Planimetre benzeri
17
Kartografya
(a)
Konum koruyan
(b) Bölge kapsamlı
Kartografya
Kartogram Örnekleri
Kartografya
18
Kartografya
Genelleştirme
Haritayı uydu görüntüsü veya hava resminden ayıran
en büyük özellik, haritanın haritası olduğu bölge ile
ilgili tüm somut objelerin gösterimini içermemesidir.
Bu, haritanın haritası olduğu bölgenin basitleştirilmiş
durumunu yansıtması anlamına gelir.
Geniş anlamdaki bu basitleştirme eylemine
kartografyada genelleş
genelleştirme denilmektedir.
Kartografya
Genelleştirme
Haritası yapılacak bölgeyi, kullanma amacı, konu ve
ölçeğe bağlı olarak kendine özgü en önemli ve en
tipik yanları ile yansıtabilmek için önemsiz sayılan
bilgilerin gösterimi göz ardı edilirken, bazı bilgilerin
genelleşştirme”
vurgulanarak gösterilmesine “genelle tirme denir.
Genelleştirme sırasında hangi özelliklerin önemli,
hangilerinin önemsiz olduğu konusunda karar vermek
ve bu kararların ortaya çıkaracağı grafik tasarımla
ilgili sorunları çözümlemek, uzun zamandan beri
kartografyanın önemli araştırma konularından birini
oluşturmaktadır.
Kartografya
Genelleştirme
Gerçekleştirilmesindeki özellikler açısından
Geometrik
Kavramsal (semantik)
Zamansal
Obje ile ilişkisi bakımından
Obje genelleştirmesi
Kartografik genelleştirme
19
Kartografya
Gösterim
Temel Kaynak Harita Türetme Harita
İşlem Ölçek
Kaynak Harita Türetme
Harita
Yalın Geometrik Genelleştirme
1. Basitleştirme
2. Abartma (öncelikle
genişletme)
Temel işlemler
3. Öteleme (abartmanın
sonucu)
Geometrik- Kavramsal Genelleştirme
4. Geometrik birleştirme
5. Seçme (eleme)
6. Sınıflandırma
(Kavramsal Birleştirme)
(işaretleştirme ile birlikte)
7. Vurgulama
Kartografya
Klasik genelleştirme
yöntemleri
1. Kaynak harita ölçeğinde
2. Türetme harita ölçeğinde
3. Ara ölçekte
Kartografya
Töpfer Teoremi (Eleme Teoremi)
Mk
nt = nk
Mt
nt = türetme haritadaki obje sayısı

nk = temel (çıkış-kaynak) haritadaki obje sayısı
Mk= temel (çıkış-kaynak) haritaya ait ölçek faktörü
Mt = türetme haritaya ait ölçek faktörü
20
Kartografya
Genelleştirme Yapmadan Küçültme
Kartografya
Kartografya
21
Kartografya
Kartografya
Kartografya
SON
22

Karto Sunu03

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Karto Sunu03

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kartografya

Prof.Dr. İ.Öztuğ Bildirici

Haritaya konu olan objelerin

Gösterimi yapılacak bilgilerin grafik işaretler biçimine

Konuşma diline ait olan ve olmayan tüm işaretlerin

Kartografik işaretler grafik karakterli olduğuna göre

Grafik (görsel) değişkenler

Grafik değişkenler yardımıyla grafik yapı taşları nokta

Kartografik işaretlerin yapı

MEDITERRANEAN SEA 00 100 km 1 dot = 20 Physicians

Population Density (1997)

Yazılı sözcükler Dilsel olmayan işaretler

Çizim altlığı boyutları Grafik işaretler

Figür ikonlar İzdüşüm ikonlar

Biçim grafik değişkeni bakımından ...

Geometrik Resimsel Harfler ve rakamlar

(a) (b) (c)

(a) Resimsel ikonlar (b) Semboller (c) Rakam ve harf ikonlar

Geometrik ikon örnekleri

Temsil ettikleri bilginin niteliği bakımından ...

Obje ikonları Nitelik ikonları

noktasal çizgisel alansal

Nitelik ikonları tarihi savaş yeri politik sınırlar turizm alanları,

Diğer süper işaretler

MEDITERRANEAN SEA 00 100 km Deposits

Harita dilinde grafik değişkenler yazılara da uygulanır.

Nitelik bildiren harita yazıları, a) işaretler yerine açıklama olarak, b) bir

Konumu ifade eden harita yazıları

0.05 mm siyah 0.20 mm

Noktasal işaret türü siyah renkli

En küçük dolu daire çapı 0.44 mm 0.60 - 0.80 mm

En küçük boş daire çapı 0.60 mm 0.80 - 1.10 mm

En küçük dolu kare kenarı 0.40 mm 0.50 – 0.70 mm

En küçük boş kare kenarı 0.54 mm 0.70 – 1.00 mm

En küçük dolu üçgen kenarı 0.70 mm 0.80 – 1.20 mm

0.81 mm 1.05 – 1.50 mm

En küçük dolu dikdörtgen kenarı 0.30 / 0.60 mm 35/0.80–0.50/1.10 mm

Kartografik gösterimin geometrik

(b) Bölge kapsamlı

Töpfer Teoremi (Eleme Teoremi)

nt = türetme haritadaki obje sayısı

Genelleştirme Yapmadan Küçültme

You might also like