Görsel Tasarım Ögeleri

Görsel Tasarım ilkeleri

Verilen Bir Görsel Materyali tasarım ilkeleri Açısından Değerlendirme
 Slayt
 Tepegöz saydamı
 Grafik
 Diyagram
 Poster

2
3
 ÇİZGİ

ALAN DOKU

RENK

ŞEKİL BOYUT

4
 Sunucunun iletmek istediği mesajı en yalın
şekilde anlamaya ayrılan emeğin miktarını en
aza indirgeyerek iletmek.
 Öğrenenlerin aktif katılımını sağlamak.
 Farklı kültürler ve yaş gruplarında farklı
anlamlandırma yaratmama.
 Okunaklılığı artırmak.
 Sunularda yer alan önemli noktalara dikkati
kolayca çekmek.
 Öğrenenlerin motivasyonunu artırmak.

5
Görsel tasarım ögeleri:
 Renk

 Harf ve yazı

 Çizgi

 Şekil

 Alan

 Boyut

 Doku

 Ritim ve Ahenk

6
 Renk görsel materyallerde önemli bir unsur
olmakla birlikte etkililiği bilinçli kullanılmasına
bağlıdır.
 Günümüz eğitim teknolojileri kapsamında
kullanılan araç gereçler – özellikle yansıtım
(projeksiyon) cihazları – materyallerdeki renk
kullanımını daha da önemli hale getirmektedir.
 Yanlış tema ve renk tercihleri materyalin
kullanımını olumsuz yönde etkilemekte, özellikle
okunabilirlik açısından sorunlara yol açmaktadır.
 Bilinçli kullanım önemli

7
 Gerçeklik katar.
 Görseldeki elementleri ayırt etmeye yarar.
 Dikkati konuyla ilgili hedef noktaya çeker.
 Birbirine bağlantısı olan elementleri mantıksal
olarak bağlar.
 Dikkat çeker ve duygusal tepki yaratır.

8
9
Arka plan Metin ve imajlar Önemli noktalar

Beyaz Koyu mavi Kırmızı, turuncu

Açık gri Mavi, yeşil, siyah Kırmızı

Mavi Açık sarı, beyaz Kırmızı, sarı

Açık Mavi Koyu mavi, koyu yeşil Kırmızı, turuncu

Açık Sarı Mor, kahverengi Kırmızı

10
Ana renkler

İkincil renkler

11
 Uyum renkleri
ve tamamlayıcı
renkler
Yapılan
araştırmalarda,
öğrencilerin
kırmızı olarak
gördüklerini
daha uzun süre
hatırladıkları
bulunmuştur.
13
 Birçok görsel materyal metin içermektedir. Bir
görseli tasarlarken resimlere, grafiklere verilen
önem kadar metine de önem vermelisiniz.
 Metin stili materyalin diğer ögeleri ile uyumlu
olmalıdır.
 Metin boyutu materyalin sunulacağı izleyici grubu
ve onların uzaklığına göre yeterli büyüklükte
ayarlanmalıdır.
 Metinlerin sunumunda uygun boşluklar bırakmak,
büyük küçük harf kurallarına dikkat etmek ve
uygun renkleri seçmek önemli noktalardandır.

14
 Materyaldeki ifadeler açık ve anlaşılır
olmalıdır.
 Materyalde en fazla iki farklı yazı tipi
kullanılmalıdır.
 Bir materyalde üç kelimeyi geçen başlıklar
küçük harfle yazılmalıdır.
 Satır ve harf aralıkları öğrencilerin yaş
grubuna uygun olmalıdır.
 Zemin ile ön alan arasındaki zıtlık iyi
ayarlanmalıdır.

15
Çizgi; gözü, belirli bir alanda ya
da bir alan etrafında, hareket
ettirerek dikkatleri çeken tek
boyutlu bir araçtır.

16
 En fazla kullanılan ögedir.
 Çizgi, dikkati belirli bir noktaya çekebildiği
gibi belirli bir yolun izlenmesini de
sağlayabilir.
 Çizgiler işlem, yön ve hareket gösterebilirler.
 Şekilleri ayırma ve birleştirme işlevi görürler.

17
 Yatay Çizgiler

deniz

ufuk

cadde

18
 Kalın çizgiler ince çizgilerden daha etkilidir.
 Çizgiler fikirler, kavramlar veya bir süreçteki
basamakları birbirinden ayırmak için de
kullanılır. (adımlar)
 Çizgiler bir nesne veya fikri en az zaman ve
materyalle hızlıca görselleştirmeyi sağlar.
 Çizgilerle resmedilen nesneleri hatırlaması
daha kolay ve öğrenme açısından etkili.
 Yatay çizgiler durgunluk hissi verir. Dikey
çizgiler güç gösterir. Eğik çizgiler de hareket
hissi verir.
19
 Ayırma amaçlı
Kalın çizgiler daha etkilidir.

az zaman
Hatırlaması kolaydır.
az maliyet
hızlı

20
Şekil; bir yüzey
üzerinde
oluşturulan iki
boyutlu biçimdir.

21
 Şekil bir yüzey üzerinde oluşturulan iki boyutlu
biçimlerdir.
 Farklı şekiller bir araya gelerek anlamlı bir
bütün oluşturabilirler.
 Şekiller kimi zaman herhangi bir cismin
sadece kenar çizgileri ile görüntülenmesinde
kullanılırlar. Bunu siluet olarak ifade etmek de
mümkündür. (kuş, kalp vb.)
 Dikkatleri çekmek için olağan dışı bir şekil
kullanılabilir.
 Basit şekiller karmaşık şekillere göre daha kolay
anlaşılır ve hatırlanır.
 Şekiller figür/zemin ilişkisini tanımlar.

22
23
24
25
 Öğretim materyaline genel olarak bakıldığında
görülen/hissedilen doluluk veya boşluktur.
 Görsel materyallerde alan kullanımı materyalin
anlaşılabilir olması açısından büyük önem taşır.
 Kapalı (dolu) ya da açık (boş) alanlar olarak ikiye
ayırabileceğimiz alan kullanımına en güzel
örneklerden biri dergi ya da kitap tasarımlarıdır.
 Bu tasarımlarda sayfanın tamamı metin ya da
şekiller ile doldurulmaz. Okuyucunun içeriği daha
rahat takip edebilmesi için boş alanlara yer
verilir.

26
 Alan

Açık Kapalı
Resim, grafik, Resim, grafik,
yazı vb. ile dolu yazı vb. ile dolu
olmayan

27
28
 Boş alanların dağılımı görsel öğelerin yerleştirilmesi
kadar önemlidir.
 Görsel ögelerin yerleştirilmesinde, dikkatleri belirli
ögelere çekmek için etkili yöntemlerden biri “üçüncü
kural” tekniğinin kullanılmasıdır.
 Bu teknikte bir resim alanı yatay ve dikey olmak üzere
eşit aralıklarla çizilen çizgilerle 3e ayrılır. Çizgilerin
kesişim noktaları ile ortaya çıkan dört nokta ilgi
merkezini oluşturan ögelerin yerleştirilmesi için
kullanılır.
 Araştırmalar insanların en çok sol üst köşeye
yerleştirilen nesneleri hatırladıklarını gösteriyor.
 Bu nedenle görsel materyaldeki en önemli öge sol üst
köşeye konabilir.

29
Üçüncü Kural Tekniği: materyal üzerinde gözün en
fazla algıladığı bölümlerin yüzdelik dağılımı
aşağıdaki gibidir.

30
 Görsel tasarım içerisinde kullanılan bir cismin
boyutu çoğu zaman yanıltıcı olabilir.
 Cisim diğer cisimler ile birlikte kullanıldığında
boyut açısından bir anlam ifade eder.
 Çoğu zaman çemberler, kareler, üçgenler ve
diğer iki boyutlu sembollerin boyutlarını farklı
tahmin ederiz.

31
Çocuk mu? Yetişkin mi?

Boyut, görecelidir.

32
Dikdörtgenin boyutu bizim için çok
fazla bir anlam ifade etmiyor.
Dikdörtgeni arkasında biri
olduğunda masa boyutunda,
önünde araba olduğunda ise bina
boyutunda algılarız.

33
34
Renk ve gri derecesi boyut algısını etkiler….
Aynı büyüklükteki açık ve parlak şekiller kapalı ve
koyu şekillerden daha büyük algılanır.

35
 Görselin boyutuna materyaldeki boş alan veya
görselin güzelliğine göre karar verilmemelidir.
 Görselin boyutuna istendik mesajı nasıl
iletebileceğine dayalı olarak karar verilmelidir.
 Bu anlamda görselde yer alan detayların (bilgi)
miktarı ve öğrencilerin sınıf düzeyi görselin
boyutunun belirlenmesinde etkilidir
 Bilinmeyen nesnelerin boyutu hakkında doğru
karar vermek için bu nesneler yanında bilinen
nesnelere yer verilmelidir.

36
 Görsellerin çoğu iki boyutludur.
 Ancak iki boyutlu görsellerde doku ya da gerçek
materyallerin kullanımıyla üçüncü bir görünüş boyutu
eklenebilir.
 İki boyutlu nesnelere dokunma hissi ekleyebilir.
 Doku, üç boyutlu nesne ve materyallerin dokunma
duyusuyla hissedebilecek yüzey özelliği olup
dikkatleri nesneye çekmek, bütünlüğü artırmak
amacıyla da kullanılabilir.
 Doku, görselin hem daha gerçekçi gözükmesine, hem
de zeminle cisim arasında oluşan farklılık sayesinde
daha rahat algılanmasına yardımcı olur.
 Doku bakılan materyali hissetmemizi sağlar.

37
Hangisi, “kutu”
olduğu hissini
daha çok
vermektedir?
38
39
40
 Ritim, kompozisyonda gözün bir objeden
diğerine rahatça kayabilmesidir. Soyut bir
kavram olmasına rağmen çizgi, şekil, yapı ve
renk kullanımı ile sağlanabilir.
 Ahenk, kompozisyonun bütünü ile
bağlantılıdır. Parçalar bir araya geldiğinde
ortaya çıkacak bütünlük duygusudur. Ahenk
bir bakıma bütünü oluşturan parçaların birbiri
ile olan ilişkisine bağlı olarak ortaya çıkan
uyumdur.

41
 İlgi çekici ve etkili bir görsel materyal için bazı
tasarım ilkeleri dikkate alınmalıdır. Bu ilkelerden
bazıları:
 Bütünlük
 Denge
 Vurgu
 Hizalama
 Yakınlık
 Okunabilirlik
 Çekicilik
 Oran-orantı
42
 Bütünlük, bir görseli meydana getiren öğelerin
bir bütün olarak görünmesini sağlayan, öğeler
arasındaki ilişkidir.
 Bütünlüğü oluşturacak olan ilişkinin
kurulabilmesi için bir önceki konuda bahsedilen
tasarım öğelerinden (çizgi, şekil, renk, vb.)
faydalanılır.
 Materyal içerisinde bütünlüğün sağlanmış olması
mesajı anlamayı ve yorumlamayı kolaylaştırır.
 Ör: kelimeler ve diğer nesneler birlikte anlam
oluştururlar.

43
44
 Görsel elemanlar ve bunların fonksiyonları
arasındaki ilişki bütünlüğü oluşturur.
 Bütünlüğün sağlanması açısından yapılan
hataların başında materyalin içinde çok sayıda
ve birbiri ile ilişkisi düzgün bir şekilde ifade
edilememiş öğelerin kullanımı yer alır.
 Bu tür hataları en aza indirebilmek için
verilmek istenen mesaj tasarımcı tarafından
açık ve net olarak ifade edilebilmelidir.
 Tasarımcının aklına gelen tüm fikirler
materyale yansıtılmamalıdır.
45
46
 Denge, objenin göz tarafından algılanan
ağırlığı ile ilgilidir.
 Bir görsel materyaldeki ögeler dikey veya
yatay eksen dikkate alınarak eşit ağırlıkta
dağıtıldığında izleyiciye denge ve eşitlik
duygusu yaratır. Genelde materyaldeki ögeler
simetrik denge, simetrik olmayan denge ve
denge yok şeklinde yerleştirilebilir.
 Tasarımcıların materyalin ögelerini dengesiz
biçimde yerleştirmekten kaçınması gerekir.

47
 Denge bir materyalde bulunan ögelerin algılanan
ağırlığı ile ilgilidir.
 Denge, öğelerin yatay ve dikey olarak materyale eşit
ağırlıkta dağıtılması (yerleştirilmesi) yoluyla
oluşturulur. İki türlü denge vardır:
 Formal (Simetrik): Bir materyalin ortadan ikiye
bölündüğünde öğelerin simetrik olarak (her iki tarafta
da birbirinin aynı şekilde) yerleştirilmesi.
 İnformal (Simetrik olmayan): Ağırlık olarak her iki
tarafta eşittir ancak kullanılan öğeler farklıdır.
 Dengenin informal şekilde sağlanması materyale
belirli ölçüde hareketlilik kazandırabilmektedir.
 Dengenin olmadığı bir görselde ögeler birbiri üstüne
ve bir tarafa yığılmış olarak görülür.

48
49
50
51
 Materyalde kullanılan görsellerin belirli bir
bölümüne dikkat çekilmek istenebilir. Ögeyi ilgi
merkezi haline getirebilmek için kullanılan farklı
teknikler bulunmaktadır. Bu teknikler bazıları
aşağıda listelenmiştir:
 Ok ve benzeri yön gösteren çizgilerin ve şekillerin
kullanılması.
 Odaklanılacak öğenin farklı şekilde
boyutlandırılması.
 Farklı renk ve doku kullanımları.
 Diğerlerinden daha parlak ya da daha büyük
yaparak bir ögeye vurgu yapılabilir.

52
53
 Materyaldeki ögeler arasında yatay ve dikey çizgiler
varmış gibi hizalanmışlarsa öğrenci bu unsurlar
arasındaki ilişkiyi kolayca kavrar.
 Hizalama, görsel materyallerin daha kolay
algılanmasında, öğeler arasında kurulan ilişkilerin
daha rahat anlaşılmasında önemli rol oynar.
Materyal içinde düzenli bir şekilde yerleştirilmiş
öğeler öğrenmede de kolaylık sağlar.
 Materyalde hizalama kullanımı sırasında, öğeler
arası hizalamanın yanı sıra tüm öğelerin materyale
göre hizalanmasına da özen gösterilmelidir.

54
55
 Eğitim materyallerinde belirli bir kavramı ifade
edebilmek, mesajı iletebilmek için birden fazla öge
kullanılabilir.
 Bu öğelerin arasındaki ilişkiyi öğelerin birbirleri
arasındaki uzaklıkları ve yakınlıkları belirler.
 Kullanıcılar iki elementi birbirine yakın gördüğü
zaman aralarında ilişki olduğunu uzak gördüğü
zaman ise ilişki olmadığını düşünür. Bu kuralı
birbiriyle ilişkili olduğunu düşündüğünüz
elemanları yakın koyarak alakasız olanları da
birbirinden uzak koyarak uygulayabilirsiniz.

56
57
 Eğer bir görseldeki yazılar ve imajlar
izleyenler tarafından görülemiyorsa istenilen
mesaj iletilmemiş demektir.
 Tasarımcının görsellerin herkes tarafından
görülebilecek şekilde hazırlaması gerekir.
 Görünebilirliği artırmak için yazı boyutu
büyütülebilir objelerin kontrastı artırılabilir.

58
 Görsel materyal izleyicinin dikkatini
çekmiyorsa etkili olması söz konusu değildir.
 Çekicilik sağlamak için kullanılan teknikler:
stil, beklenmedik değişiklikler, nitelik ve
etkileşimdir.
 Görsel materyallerin çekiciliğini artırmak için
materyalinizdeki etkileşimi artırmanız
önemlidir.

59
 Bazen varlıkların büyüklükleri, ağırlıkları,
uzunlukları, boyları, şiddetleri, derinlikleri,
önemli olup olmadıkları gibi özellikler ve bu
özelliklerin miktarı konumuz olabilir.
 Bu özellikleri tanımlamakta harfler ya da
semboller kullanılabilmektedir.
 Bu özellikleri anlamanın bir diğer yolu da
bilinenden yararlanmaktır.
 Yani materyalde anlatılmak istenen şeyle çok
iyi bilinen başka bir şeyi karşılaştırma
yapabilecek şekilde birlikte vermektir.
60
 Figür-Zemin Uyumu: Önemli elementler özellikle
metin stili arka zeminle iyi bir uyum sağlamalıdır.

 Yönlendirme: Eğer bir görselde kullanıcının

dikkatini belli bir yere çekmek istiyorsanız.
Dikkatini çekecek yönlendirmeler kullanınız.

 Tutarlılık: Eğer bir seri görsel (power point)

planlıyorsanız ekrana her bir elemanı (slaytı) tutarlı
olarak yerleştirmeniz gerekmektedir.

61
 Görseller mümkün olduğunca basit olmalıdır.
 Gerçek resimler yerine basit çizgi resimler,
karikatürler, çizelgeler ve diyagramlar
kullanılabilir.
 Çok fazla ayrıntı ya da gerçeğe yakınlık
öğrenmeyi güçleştirmekle kalmaz öğrencinin
nelerin önemli olduğu konusunda dikkatlerini
dağıtır.
 Algıda seçiciliğe dikkat etmeliyiz.
 Görsellerde metin miktarı sınırlanmalıdır

62
 Hazırlanan materyal,

 Anlamlı olmalı
 Öğrenci seviyesine uygun olmalı
 Seçici olmalı (algılayıcı)
 Bilinenden başlama ilkesine uymalı
 Basitlik ilkesi (çok karmaşık olmamalı)
 Hedef davranışlara uygun olmalı

63
 Materyalde yer alan bilgiler doğru ve gerçekçi
olmalı.
 Materyal güncel verilerle oluşturulmalı ve
gerçek yaşamı yansıtmalı.
 Materyal üzerindeki ögeler anlamlı bir bütün
oluşturmalı.
 Öğrencilerin de kullanabileceği şekilde pratik
ve kullanışlı olmalı.
 Karmaşıklıktan uzak, basit, sade, anlaşılır
olmalı.

64
 İçeriğin ana hatlarına vurgu yapacak şekilde
hazırlanmalı.
 Öğrencilerin özelliklerine uygun olmalı
 İlgi çekici olmalı ve göze hoş gelmeli
 Materyal ekonomik ve hazırlanması kolay
olmalı
 Sağlam ve tekrar tekrar kullanılabilecek
şekilde hazırlanmalı.
 Dikkat çekilmek istenen ögeler renk, kalın
çizgi, çerçeve içine alınarak desteklenmeli.

65
 Seçilen/tasarlanan materyal öğretim
programıyla uyumlu mu?
 Materyalin içerdiği mesajlar doğru ve güncel
mi?
 Materyalde açık ve anlaşılır bir dil kullanılmış
mı?
 Materyal öğrenciyi güdüleyici ve ilgiyi sürekli
tutacak özelliklere sahip mi?
 Materyal öğrencinin katılımını sağlayacak
özelliklere sahip mi?

66
 Materyal teknik özellikleri açısından yeterli
mi?
 Materyal önyargılardan arındırılmış bir yapıda
mı?
 Materyalin kullanımına ilişkin gerekli
kullanma kılavuzları ve diğer metinler mevcut
mu?

Materyal değerlendirilirken bu gibi sorulara

cevap aranmalıdır.

67
 Materyal işlenecek konuları çeşitli yönlerden
açıklayabilmelidir.
 Öğrencilerin dikkatinin konu üzerine
çekilmesinde, ilgilerinin uyanmasında ve yeni
bilgilerinin doğmasında etkili olmalıdır.
 Öğrencileri kendi kendine düşünmeye
alıştırmalı ve incelemeye yöneltmelidir.
 Çeşitli duyuların yardımıyla doğru ve tam
öğrenmeyi sağlamalıdır.
 Materyal grubun çeşitli özelliklerine uygun
olmalıdır.
68
 Öğretim materyalleri dereceleme ölçeği ya da
kontrol listesi şeklinde hazırlanan bir
değerlendirme formu ile değerlendirilebilir.
 Öğretimde çeşitli materyaller bulunduğu için
hepsini tek bir değerlendirme formu ile
değerlendirmek mümkün değildir.
 İki boyutlu öğretim materyallerinde aranan
özellikler ile üç boyutlu materyalde aranan
özellikler aynı değildir. Bunlara işitsel
materyaller ve diğer materyallerde
eklendiğinde her bir materyal çeşidi için ayrı
form kullanılması gerekmektedir.
69
 Çok iyi Kabul edilebilir Zayıf

Bir bütün olarak

Hizalama
Şekil
Denge
Biçimlendirme
Renk düzeni ve rengin çekiciliği

Düzenlemeler
Yakınlık
Yönlendirmeler
Arka plan ve ön alan renk zıtlıkları
Uyumluluk
Sözel unsurlar
Yazı tipi
Yazı boyutu/boşluklar
Çekicilik
Örnek 2 boyutlu materyal
Dikkat çekici değerlendirme formu.
Etkileşim (Seferoğlu, 2011, s.193)
70
 Çok iyi Kabul Zayıf
edilebilir
Amaca uygunluk
İçeriğe uygunluk
Öğretimi destekleme
Öğrenci düzeyine
uygunluk
Dikkati çekme
Kullanım kolaylığı
Saklanabilirlik özelliği
(Selvi, 2012,
Kullanma süresi s.295)
Gerçeklik derecesi ve
doğruluğu
Dayanıklılık
Ekonomiklik 71