BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
METALURJİ VE MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
Metalürji ve Malzeme Mühendisliği Laboratuvarı
“Laboratuvar Güvenliği ve Çalışma Kuralları”

DENEYİN ADI Laboratuvar Güvenliği ve Çalışma Kuralları

DENEYİN AMACI Çalışma ortamında ortaya çıkabilecek kaza, yaralanma, yangın ve meslek
hastalıklarına karşı alınması gereken güvenlik tedbirlerini anlaşılması,
böyle bir durum ile karşılaşılması halinde uygulanması gereken kuralların
kazanılması.

1. Giriş
İş güvenliği, işçilerin iş kazalarına uğramalarını önlemek amacıyla güvenli çalışma ortamını
oluşturmak için alınması gereken önlemler dizisi olarak tanımlanır. Her birey laboratuvar çalışması
yaparken önce kendi güvenliğinden sonra beraber çalıştığı insanların güvenliğinden, üçüncü olarak
da çevre güvenliğinden sorumludur. Laboratuvar çalışmaları öncesinde ve sonrasında ayıracağınız
5 dakikalık bir vakit sizi hem sağlığınız açısından hem de çalışma alanınızın güvenilirliği açısından
birçok tehlikeden koruyacaktır.
Zorunluluk ile gereklilik kavramları arasındaki fark bu kuralların uygulanabilirliğini
farklılaştırmaktadır. Unutmayın ki öncelikle sizin sağlığınız açısından bu kurallara uymak
gerekliliktir.

2. Laboratuvar Güvenlik Kuralları Ve Genel Prensipler

 Laboratuvar güvenlik kuralları ve cihaz kullanımı gerekli oryantasyon eğitimi alınmalıdır.

 Acil durumlarda iletişim bilgileri, ilk yardım uygulamaları ve acil çıkış yerleri bilgilerine
sahip olunmalıdır.
 Çalışmalarda dikkatli ve itinalı olunmalıdır.
 Laboratuvar sorumlusundan izin almadan laboratuvara girilmemelidir.

1
  Laboratuvarda tek başınıza çalışılmamalıdır.
 Ecza dolabının konumunu ve içeriğini ve yangın söndürme cihazının nasıl çalıştığı
öğrenilmelidir.
 Laboratuvarda mutlaka uzun laboratuvar önlüğü ile önü ilikli olacak şekilde çalışılmalıdır.
 Laboratuvarda çalışırken eldiven, koruyucu gözlük ve maske kullanılmalıdır.
 Saçınız uzun ise mutlaka toplanmalı veya yanmaz bone içine alınmalıdır.
 Takı ve aksesuarlar çıkartılmalıdır.
 Laboratuvarda kapalı, rahat, düz ayakkabı ve/veya iş ayakkabısı giyilmelidir.
 Laboratuvar ortamında çalışırken ellerde kesik, yara ve benzeri durumlar varsa bunların
üzerini su geçirmez bir bantla kapatılmalıdır.
 Laboratuvarda yiyecek/içecek tüketilmemelidir ve gıda malzemeleri bulundurulmamalıdır.
 Laboratuvar sorumlusu öğrenilmelidir.
 Çalışırken eller yüze sürülmemeli, ağıza herhangi bir şey alınmamalıdır.
 Laboratuvarda başkalarının da çalıştığını düşünülerek gürültü yapılmamalıdır.
 Laboratuvar dahilinde kesinlikle sigara içilmemelidir.
 Laboratuvarda meydana gelen problemler laboratuvar sorumlusuna bildirilmelidir.
 Kullanıldıktan sonra her bir eşya, alet veya cihaz, yöntemine uygun biçimde kapatılıp
temizlenmeli ve yerlerine kaldırılmalıdır.
 Çalışma bittikten sonra eller sabunla, gerektiğinde de antiseptik bir sıvı ile yıkanmalıdır.
 Laboratuvardan çıkmadan önce gaz vanalarının, muslukların kapalı olduklarından emin
olunmalı ve gereksiz ışıklar söndürülmelidir.

2.1. Kişisel Koruyucular

2.1.1. Gözlükler
Gözleri ve yüzü zararlı ve zehirli maddelerden korumaya yönelik kişisel koruyucu gözlük ve yüz
siperi türleri çalışanın çalıştığı ortamdaki zararlı ve zehirli maddelerin doğuracağı tehlikelerden
koruyacak şekilde dizayn edilerek imal edilmektedir. Gözlük çerçevelerinde markanın yanından
standart numarası çarpmaya direnç sembolü ve CE standart uygunluk onayı yer almalıdır.
Camlarında ise markanın yanında optik sınıfı, çarpmaya direnç sembolü ve CE standart uygunluk
onayı yer almalıdır. Diğer bir anlatımla kullanılacak yer önem taşımaktadır, şöyle ki; gözlük veya
yüz siperleri genellikle;

2
  Küçük parçalar ve tozlardan,
 Talaş ve fırlayan büyük parçalar veya kıvılcımlardan,
 Ultraviyole (UV) ve kızılötesi (IR) (ısı ışını) dahil sağlığa zararlı ışınlardan ve göz
almadan
 Yüksek ısılı püskürtme maddelerinden,
 Kimyasal sıçramalar, erimiş metallerden
 Zehirli gazlardan, gözleri ve yüzü korumak için kullanılır.

a) Atölye Gözlüğü

Sıfır diyoptrili kırılmaz camlı (polikarbonat), yanlarında üçgen

şeklinde şeffaf malzemeden (polikarbonat veya plastik cam) yapılmış
koruyucu bulunan normal gözlük görünümünde bir gözlüktür. Bu
gözlükler, atölyelerde, kesme, zımba, perçin, raspa, kuru taşlama ve
pik veya büyük metallere ve kıvılcımlara karşı gözü korumak için
tüm sanayi dallarında kullanılır.

b) Toz Gözlüğü

Sıfır diyoptrili kırılmaz camlı (polikarbonat) çerçevesi yumuşak ve

şeffaf plastikten yüze kolayca uyan, üzerinde camda buğulanma
yapmasını önlemek ve arkaya doğru açık delikleri bulunan bir
gözlüktür. Lastik kayışları her yüze göre ayarlanabilir. Taş ve
mermer kırıcılarda, taş doldurma ve taş, çakıl kırma makinelerinde
ve bunun gibi toz çıkaran tüm işlerde kullanılır.

c) Gaz Ve Duman Gözlüğü

Çerçeve gövdesi gözleri sıkıca çevreleyen ve üzerinde

havalandırma delikleri bulunmayan gaz ve zehirli dumanlara
dayanıklı kauçuktan ve buğulanmayı önleyecek şekilde yapılmış,
camlarının göze bakan tarafında kırılma halinde gözleri korumak
üzere ayrıca sıfır diyoptrili şeffaf plastik bir tabaka bulunan
gözlük türüdür. Bu gözlük konsantrasyonu gözlere zarar veren

3
(solunum yolları da yarım yüz maske ile korunuyorsa) gaz, buhar ve dumandan korunmak için
kullanılır.

d) Tam Koruma Gözlüğü

Bu tür gözlük, camları asitten ve darbeden etkilenmeyen sıfır diyoptrili,

gövdesi yüze kolayca uyum sağlayan yumuşak ve şeffaf plastikten,
üzerinde bulunan havalandırma delikleri sıçrayacak sıvının gözlük içine
girmesini ve camlarının buğulanması önleyecek şekilde yapılmıştır. Bu
gözlük asit ve çözeltilerin doldurulması, boşaltılması ve naklinde, asit
havuzlarında ve kimya laboratuvarlarında toza, aside, alkalilere ve çapaklara karşı gözü korumak
için kullanılır.

e) Gaz Kaynağı Gözlüğü

Gözlük camları çift katlı olup, birinci kat (içte kalan) şeffaf, dıştaki
hareketli renklidir. (oksijen kaynağı işlerinde kahverengi, döküm
işlerinde kobalt mavisi renklidir) Gövdesi şeffaf olmayan plastikten
yapılmıştır. Üzerinde havalandırma ventilleri bulunur. Gözleri, ısı ve
ışından korur. Bu gözlük oksijen kaynağı, kesme ve ocak veya döküm
işlerinde ışından korunmak üzere kullanılır.

f) Lehimci Gözlüğü

Bu tür gözlükler, metal veya plastik çerçevesi elmacık kemiklerine ve

bunun direğine oturan, sapı kulak arkasına rahat oturacak şekilde dizayn
edilmiş olup, yanları ışına ve fırlayan parçalara karşı yüzü korumak üzere
kapalıdır. Camı lehim ışınlarına karşı koruyucu yeşil renklidir. Genellikle
lehim işlerinde, optik kesme işlerinde kullanılır.

g) Şeffaf Yüz Siperi

Kimyasal ve metal sıçramaları ile kıvılcımlara karşı yüzü ve
gözleri korumak için kullanılır. Başbantlı olarak veya baret
monte edilerek kullanılmaktadır. Yapılacak işi hem iyi görmeyi
sağlamak hem de darbelere karşı yüzü korumak için
polikarbonattan veya plastik camdan imal edilir.

4
 h) Isı Siperi
Krom- nikel veya paslanmaz çelik örgü kafes telden olup, barete monte edilir. Yüzü ısıya karşı
korur. Genellikle, demir-çelik sanayinde yüksek fırınlarda, haddehaneler ve tav fırınlarında
kullanılır.

i) Kaynakçı Yüz Siperi

Elektrik kaynağı ışınlarına ve ısıya karşı yüzü ve gözü korumak için

kullanılır. Gövde kısmı fiberglastan veya kraft kağıttan yapılır. Gözü
koruyan camı gözleri ultraviyole ışınına karşı koruyacak koyulukta
kahverengidir. Elle tutularak kullanılan tipi olduğu gibi, başbandına
takılarak veya barete monte edilerek kullanılan tipleri vardır.

j) Dökümcü Yüz Siperi

Döküm işlerinde ışınlara (kızılötesi – IR) ve sıcağa karşı yüzü ve gözü

korumak için kullanılır. Gövde kısmı, gözetleme camı (kobalt mavisi)
cam etrafı paslanmaz çelik örgü kafes tel ve yüzü kulakları ve boynu
kapatan dış yüzeyi aleminize kaplı cam elyaf kumaştan oluşmaktadır.

2.1.2. Eldivenler

İş kazalarında ve meslek hastalıklarında en çok etkilenen insan uzvu el ve ayaktır. Bu nedenle, bu

uzuvların iyi korunması gerekmektedir. Nitekim, İşçi Sağlığı ve İş güvenliği Tüzüğü’ nün 530.531
ve 532. maddeleri bu uzuvların korunmasına ilişkin hükümleri içermektedir. El ve kolların
korunması için kullanılacak eldivenler, işçinin ellerine ve yapacakları işe uygun seçilmiş olmalıdır.
Örneğin, saç kıvırma ve kaynak işlerinde deri, kimyasal işlerde plastik, elektrik işlerinde kauçuktan
yapılmış eldiven kullanılır. Ayrıca astarlı olanlar, ellerin terlemesi sonucu oluşan koku dolayısıyla
üreyebilecek bakterileri barındırmayan yapıya sahip olmalıdır.

5
 a) Kimyasallara Dayanıklı Eldiven

Mekanik etkiler ile aşındırıcı, yıpratıcı, zehirli

maddelerle veya sürekli olarak su içinde el ile yapılan
çalışmalarda kullanılır. Yapılan iş de kullanılan kimyasal
ham maddenin cinsine göre eldivenlerin malzemeleri de
farklıdır. Özellikle, PVC’ den ve vinil kauçuktan
yapılmış eldivenler, petrol yağları, parafin, asit kostik ve
alkalilere dayanıklıdır. Neoplan veya nitril kauçuktan
yapılmış eldivenler benzer, tiner gibi çözücülere dayanıklıdır. Her iki tür de pamuk örgü üzeri kalın
kaplamalı olursa kesilmeye, aşınmaya veya yırtılmaya dayanıklı olur.

b) Alçak Ve Yüksek Gerilim Eldiveni

Elektrik işlerinde en çok kullanılan ve kullanılması

gereken bir kişisel koruyucu malzemedir. Kullanılan
gerilimin değerine yalıtılmış olmalıdır. 2500 volt ile
35000 volt arasındaki gerilimlerde çalışanları korumada
kullanılır. Elektrikçiler, elleriyle çalışırken elektrik
akımının vücuda girmesine eldiven taktıklarında engel
olunur. Elektrikçilerin plastik bulaşık eldiveni
kullanmaları sık rastlanan yanlış uygulamadır. Yalıtkan
eldivenlerin üzerlerinde kullanma gerilimleri ile
yalıtkanlık özelikleri belirtilmelidir. Lateks malzemeden
yapılmış olup, et kalınlığı gerilime göre 0.9 mm’den 2.2
mm ye kadar değişiktir. Yalıtkan eldivenler, sık sık muayene edilmeli ve kullanmadan önce bunları
iyi durumda olduklarından ve çatlama, yırtılma, hatta küçük deliklerin bile olmadığı tespit
edilmedikçe kullanılmamalıdır.

6
 c) Isı Eldiveni

400°C’den 2000°C’ye kadar olan sıcaklıktaki

çalışmalardan aşırı sıcaktan ve mekanik etkenlerden elleri
korur. Özellikle, itfaiye teşkilatlarında, dökümhanede ve
yüksek fırınlarda kullanılır. Bu eldivenler, cam elyaf üzeri
aleminize kaplamlı kumaştan veya keçe kumaştan imal
edilmiştir. İki veya beş parmaklı olarak yapılmış iki türü
bulunmaktadır.

d) Çelik Örgü Eldiven

Özellikle, metal ve ambalaj sanayi ile et kesim işlerinde kullanılır.

Kesilmelere, mekanik ve kimyasal etkilere dayanıklı olması için çelik
tel üzeri naylon ve kevlar kaplanmış özel bir iplikten dikişsiz olarak
örülmüştür.
e) Atölye İş Eldiveni

Mekanik etkilere (kesilmelere, pürüzlü ve keskin yüzeylere, delinmelere)

karşı elleri korumada kullanılır. El içi ve parmaklar kromlu deriden
yapılmıştır. Avuç içi (ayası) ilave deri desteklidir. El üstü ise branda
kumaştan yapılmıştır. Kısa ve uzun konçludur.

2.1.3. İş Ayakkabıları

EN 345 ayakkabılar S sınıfındadır ve parmak koruması 200 Jul enerjiyi savuşturacak şekildedir.
EN 346 ayakkabılar P sınıfındadır ve parmak koruması 100 Jul enerjiyi savuşturacak şekildedir.
EN 347 ayakkabılar O sınıfıdır ve parmak koruması yoktur.
Bu 3 sınıf ayakkabı ayrıca kendi içlerinde de 1,2,3 olarak alt sınıflara ayrılmaktadır. Bu alt sınıfların
ortak özellikleri:
O1 – P1 – S1
Antistatik özellikli
Tabanı yağ ve sıvıları geçirmez
Enerjiyi topuktan emer
7
O2 – P2 – S2
Antistatik özellikli
Tabanı yağ ve sıvıları geçirmez
Enerjiyi topuktan emer
Su geçirmez, su emmez

O3 – P3 – S3
Antistatik özellikli
Tabanı yağ ve sıvıları geçirmez
Enerjiyi topuktan emer
Su geçirmez, su emmez
Delinmeye dirençlidir ve tabanında delinmeye karşı kouyucu tabaka vardır.
Mutlak bir zorunluluk nedeniyle O2,P2 veya S2 ve daha üst düzey korumalı ayakkabı
kullanılacaksa;
 Kişiler her gün temiz çorap giymelidir.
 Ayakkabılar kullanım sonucu havalandırılmalıdır.
 Kullanım dışı zamanlarda ayakkabıların içlerine nem çekici maddeler konulabilir.
Ağır ve yuvarlanabilen malzemenin kaldırılıp taşındığı işlerde, çivi batmalarına, erimiş metal
sıçramalarına karşı emniyet ayakkabısı kullanılır.
 Çivi batmalarına karşı ayakkabının ayakla taban arasına alüminyum veya çelik altlık
konulur.
 Dökümhane ve izabe fırınlarında çalışanların ayakkabılarının üzerine metal bir koruyucu
takılır. Ayakkabının burnuna konan bu metal bombeler, 1m. yükseklikten düşecek 20 kg.
ağırlığına dayanaklı olmalıdır.
 Elektrik işlerinde çalışan işçilere yalıtkan ayakkabı verilmelidir. Bu ayakkabıların altı
yüksek gerilime dayanıklı lastikten olur. Elektrik işinde çalışan işçilere çivili veya kabaralı
ayakkabı giydirilmez.
 Asit veya kostikle çalışan işçilere; lastik veya benzeri malzemeden yapılmış ve bu
maddelere dayanıklı, çizme veya ayakkabılarında, çelik veya demir çivi, kabara, burun
demiri, nalça gibi metal kısımlar bulunmaz.

8
2.1.4. Maskeler

a) Tam Yüz Maskesi

Çeşitli zararlı ve zehirli gazlara karşı gözleri, yüzü ve solunum

yollarını korur. Konuşmaya ve duymaya engel değildir. Gövdesi
naturel kauçuktan, görme camı, geniş görüş açılı (panoramik)
kırılmaya dayanıklı akril malzemeden yapılmıştır. Üzerinde, bir
nefes alma, bir veya iki nefes verme ventili bulunmaktadır. Başa beş
yerden çok kolay takılıp çıkartılabilen toka ile bağlantılı ahtapot
biçiminde baş bantları ile başa kolaylıkla yerleştirilir ve çıkartılır.
Genellikle, oksijen % 16’dan düşük olduğu ortamlarda temiz hava tüpleri veya basınçlı hava
sisteminden alınan özel hortumlarla kullanılır.
Yeterli oksijen olup da zararlı, zehirli gaz ve tozların yoğun olduğu ve gözleri rahatsız eden işyeri
ortamında vidalı tip filtrelerle (kartuşla) kullanılır.

b) Yarımyüz Gaz Maskesi

Zehirli, zararlı veya rahatsız edici, gaz, duman ve tozlara karşı sadece solunum yollarını korumak
için kullanılır. Burun ve ağzı kapatır. Naturel kauçuktan yapılmış bir gövdesi ve üzerinde maske
içinde kirlenen havayı atmaya ve buharlaşmayı önlemeye yarayan iki adet nefes verme ve bir adet
filtreden temiz havayı almaya yarayan nefes alma ventili bulunur. Hava şebekesine bağlanabilen
fleksibl hortumla da kullanılır. Ventili bulunur. Gaz filtresi veya toz filtresi takılarak kullanıldığı
gibi hava şebekesine bağlanabilen fleksibl hortumla da kullanılabilir.

c) Sünger Toz Maskesi

Kaba tozlara (10 mikrondan büyük zehirli olmayan, rahatsız edici

partüküllere) karşı kullanılır. Gövdesi, çok sık gözenekli poliüretan
latex malzemeden yapılmış sünger olduğundan maskenin dış yüzeyi
süzgeç görevini yapar. Alt kısmında (çene altında) bulunan nefes
verme ventili ile nemlenmiş nefes, dışarı atılarak sünger
gözeneklerinde tozun çamurlaşması dolayısıyla, gözeneklerin
tıkanması önlenir. Kirlendikçe yıkanarak temizlenir. Hafif ve ekonomik olduğu için tercih edilir.

9
 d) Kağıt Toz Maskesi

Türkiye’ de kullanılmakta olan yerli toz maskesi; kömür, tahıl, demir, kireç ve tekstil tozlarına
karşı kullanılır. Burnu ve ağzı kapatan selülozik veya sentetik elyaftan pres edilerek imal edilen bir
gövdesi ve iki tarafında başa takılan lastik baş bandı bulunmaktadır. Kullanım süresi, yoğun tozlu
ortamda ve sürekli çalıştığında en az bir gündür.

3. Laboratuvarda Kimyasal Malzemelerin Kullanımı

Laboratuvar çalışmalarında insan sağlığına zararlı kimyasal maddelerle çalışılır. Çalışan kişinin
sağlığı açısından bu maddelerin tanınması ile bu maddelerle temas halinde oluşabilecek zararlı
etkilerin önceden bilinmesi ve olası kazaların önlenmesi mümkündür.

 Laboratuvarda bulunan bütün kimyasallar tehlike içerir. Bu nedenle kesinlikle kimyasallara

çıplak elle dokunulmamalı, tadına bakılmamalı ve koklanmamalıdır.
 Bir kimyasal ile kullanılan kaşık, beher kap vb. gereçleri temizlenmeden başka bir kimyasal
ile kullanılmamalıdır.
 Şişelerin kapak veya tıpalarını değiştirilmemelidir. Çözeltiler şişelere doldurulurken dörtte
bir kadar kısmı genişleme payı olarak bırakılmalıdır.
 Şişelerden sıvı aktarılırken etiket tarafı yukarı gelecek şekilde tutulmalıdır. (Aksi halde
şişenin ağzından akan damlalar etiketi ve üzerindeki yazıyı bozar. Şişenin ağzında kalan
son damlaların da şişenin kendi kapağı ile silinmesi en uygun şekildir).
 Numuneler beher ve balon joje gibi kapaksız ve dengesiz kaplarda saklanmamalıdır.
 Kapaklı ve tıpa ile kapatılmış kaplardaki maddeler kesinlikle ısıtılmamalıdır, üzerinde ateşe
dayanıklı işareti taşımayan kaplarda ısıtma ve kaynatma yapılmamalıdır.
 Yanlışlıklara meydan verilmemesi için çözelti konulan şişeler etiketlenmelidir. Uygun
özelliklerde etiket ve kalem kullanılmalıdır.
 Etiketsiz bir şişeye veya kaba kimyasal madde koyulmamalıdır. Ayrıca boş kaba kimyasal
bir madde koyulunca hemen etiketi yapıştırılmalıdır. Üzerinde etiketi olmayan şişelerdeki
kimyasal maddeler deneylerde kesinlikle kullanılmamalıdır.
 Kimyasal maddeler zeminde ve dolap üstünde saklanmamalıdır.

10
  Çözelti hazırlarken kimyasal maddelerin "Güvenlik Bilgi Formlarında (Material Safety
Data Sheet, MSDS)" belirtilen güvenlik önlemlerine uyulmalıdır. ▪
 Çözeltiler ihtiyaca uygun miktarlarda hazırlanmalıdır.
 Organik çözücüler ve uçucu sıvılar lavaboya dökülmemelidir.
 Benzin, eter ve karbon sülfür gibi çok uçucu maddeler ne kadar uzakta olursa olsun açık
alev bulunan laboratuvarda kullanılmamalıdır (Eter buharları 5 metre ve hatta daha uzaktaki
alevden yanabilir ve o yanan buharlar ateşi taşıyabilir).
 Civa herhangi bir şekilde dökülürse vakum kaynağı ya da köpük tipi sentetik süngerlerle
toplanmalıdır. Eğer toplanamayacak kadar eser miktarda ise üzerine toz kükürt serpip bu
yolla sülfür haline getirerek uzaklaştırılmalıdır.
 Termometre kırıklarının civalı kısımlarını ve civa artıkları asla çöpe ya da lavaboya
atılmamalı, toprağa gömülmemelidir.
 Kimyasallar taşınırken iki el de kullanılmalıdır. Kimyasallar bir elle kapaktan sıkıca
tutulurken, diğer elle şişenin altından kavrayarak taşınmalıdır.
 Asit, baz gibi aşındırıcı yakıcı maddeler deriye damladığı veya sıçradığı zaman derhal bol
miktarda su ile yıkanmalıdır.
3.1. Kimyasalların Etiketlerinin Okunması

Laboratuvarda çalışan kişiler öncelikle kendi, daha sonrada çalışma arkadaşlarının güvenliğinden
sorumludur. Bu nedenle kimyasallar ile çalışılırken o kimyasal hakkında bilgi sahibi olunmalıdır.
Bir kimyasal hakkında en hızlı bilgiye üzerindeki etiketten ulaşılabilir.
Etiket üzerine kimyasalın tehlike sembolü (risk piktogramları), içerdiği risk, alınması gereken
önlemler belirtilmiştir.
Bir kimyasal hakkında daha detaylı bilgiye malzeme güvenlik bilgi formundan (MSDS) sahip
olunabilir. Bu bilgi formu içerisinde aşağıda belirtilen başlıklar yer almaktadır.
Madde/Müstahzar ve Şirket/İş Sahibinin Tanıtımı Bileşimi/İçeriği hakkında bilgi
 Tehlikelerin tanıtımı
 İlk yardım önlemleri
 Yangınla mücadele tedbirleri
 Kaza sonucu yayılma önlemleri
 Depolama
 Kişisel korunma

11
 Fiziksel ve kimyasal özellikleri
 Kararlılık ve tepkime
 Toksikoloji bilgileri
 Ekolojik bilgiler
 Bertaraf etme bilgileri
 Taşımacılık bilgisi
 Mevzuat bilgisi Diğer bilgiler

12
13
3.2. Bazı Kimyasalların Özellikleri

 Klorik asitler:
Bunlar kolaylıkla reaksiyona girerler. Bu asitler bir yere sıçradığı zaman hemen gerekli
önlemler alınmalıdır ve temizleme sırasında aşağıdaki 3 faktöre dikkat edilmelidir:
1. Molekülün su ile reaksiyonu
2. Kimyasal maddenin ve parçalanma ürünlerinin korozif özelliği
3. İnsanda yaptığı irritasyonlar
Bu nedenlerden dolayı klorik asitleri temizlemede su kullanılmamalıdır (Ancak vücuda
sıçraması halinde, bol su ile yıkanmalıdır). Reaksiyon sonunda ortaya çıkan ısı, klorlu
maddeyi buharlaştırır. Buharın kokusu irrite edicidir. Klorik asitler bir yere sıçradığı zaman
önce üzerine kum, sodyum bikarbonat veya ikisinin karışımı dökülmelidir. Biraz bekleyip
metal veya plastik bir kaşıkla kazınmalıdır. Kumun bırakacağı leke çok az ve açık renklidir.
 Alkali metaller:
1. Yanıcı olmaları
2. Su ile reaksiyonları
3. Nemli deri ile temasları önlenmelidir
Alkali metaller ile vücudun temas eden yeri bol su ile yıkanmalıdır. Bunların su ile
reaksiyonları sonucu hidrojen açığa çıkar. Eğer çalışılan laboratuvarda ısı yüksek ise
hidrojen patlar. Bu metallerin hava ile temasları derhal patlama yaptıklarından ya inert gaz
veya karosen içinde saklanmalıdır. Kullanılan karosende su varsa yine tehlikelidir. Alkali
metal yangınlarını yangınları söndürmek için toz grafit kullanılmalıdır.
 Eterler:
1. Deri ile temasları kurutucu etkiye sahiptir. Uzun süre temas sonucu dermatit oluşur.
2. Belli şartlarda yanıcıdırlar. Örneğin etil eterin 45°C'da yanmaya başladığı iyi bilinir.
Yanmaya statik elektrik de sebep olabilir (buhar). Eter yangınlarını söndürmek için CO2
18 kullanılır. Bir yere eter sıçradığı zaman yapılacak iş, eteri süngere emdirip çeker ocak
altında buharlaştırmaktır.
 Okzalatlar: Bunlar dokular ve kan tarafından emildiklerinden kalsiyumu çöktürürler.
Oluşan kalsiyum okzalat çözünmez. Okzalatların akut olarak solunması, irritasyon
yaratırken kronik olarak solunması, böbrek tübüllerinde kalsiyum okzalat taşları oluşturur.

14
 Deriden kronik absorbsiyon sonucu kanda yeteri kadar kalsiyum okzalat oluşturup kan
dolaşımını etkilerler. Olay kangrenle sonuçlanabilir.
 Sülfürik asit: Hangi konsantrasyonda olursa olsun, gözlerle teması tehlikelidir. Derişik
sülfürik asit gayet korozif olup, deride şiddetli yanıklar meydana getirir. Sulandırılırken,
asit daima yavaş ve dikkatlice suya dökülür, asla tersi yapılmaz.
 Nitrik asit: Zararı ve tehlikesi konsantrasyonu arttıkça artar. Yüksek konsantrasyondaki
nitrik asitle çeker ocakta çalışılmalıdır. Dumanlı ve derişik nitrik asit vücut ve özellikle
gözler için tehlikelidir. Yüksek ısıda son derece zehirli azot oksit buharları verir.
 Susuz asetik asit: Oldukça korozifdir. Yanıkları çabuk iyileşmez, mutlaka bir sağlık
kuruluşuna başvurulmalıdır.
 Hidroflorik asit: Son derece tehlikelidir. Vücudun neresine değerse değsin şiddetli
yanıklar oluşturur. Buharı da solunumda tehlikeli olup, fazlası ölüme neden olabilir. Bu
bakımdan bir çeker ocak içinde kullanılmalıdır.
 Peroksitler: Laboratuvar solventleri içinde patlayıcı madde sınıfında bulunan peroksitler
birçok laboratuvar kazalarına sebep olmaktadır. Peroksit formları arasında en çok bilinen
eterler olmasına rağmen, peroksitler sınıfının başka birçok tipi tehlike yaratmaktadır.
Peroksit inhibitörleri bu tipteki solventler içine eklenilir ancak şişe bir kez açıldığında
peroksit formu kontrolünün yeterli gelmeyebileceği görülmüştür. Bu nedenle peroksit
formundaki bileşiklerin şişesi açıldıktan sonra kontrol edilmeli ve düzenli olarak test
edilmelidir. Çalışanlar bu testlerin kayıtlarını tutmalıdır.
 Civa: Herhangi bir şekilde dökülürse derhal vakum kaynağından yararlanılarak
temizlenmelidir. Köpük tip sentetik süngerler vasıtasıyla da toplanabilir. Eğer
toplanamayacak kadar eser miktarda kalırsa üzerine kükürt serpilir ve bu sayede sülfür
haline getirilerek zararsız kılınır.
 Hidrojen Florür: Susuz hidrojen florür ve hidroflorik asit ile yalnız çeker ocak içinde
çalışılmalı, eldiven, ayrıca koruyucu gözlük veya yüz maskesi takılmalıdır.
 Perklorik Asit ve Permanganat: Susuz perklorik asit, perklorat ve kloratlar (sırasıyla
HClO4, ClO4¯ ve ClO3¯) oksitleyici maddelerin bulunduğu ortamda patlamaya neden olma
eğilimindedirler. Klorat ve permanganat üzerine derişik sülfürik asit döküldüğünde de
patlama meydana gelebilir.

15
  Alkilsiyanürler: Alkil siyanürler asitlerle etkileştiğinde HCN meydana gelir. Bu çözelti
veya alkil siyanürlerin lavaboya dökülmesi yasaktır. Ayrıca siyanür tozları kilitli dolaplarda
saklanmalı ve ancak özel izinle kullanılmalıdır.
 Sodyum: Sodyum hiçbir zaman su içine atılmamalıdır, aksi takdirde patlamaya neden
olunur.
 Gümüş Bileşikleri: Amonyaklı gümüş bileşikleri içeren çözeltilerle çalışılırken zamanla
kapların dibinde siyah bir çökeleğin biriktiği görülür. Patlayıcı gümüş adı verilen bu
çökelek karıştırma, sallama veya dokunma sonucu çok şiddetli bir şekilde patlayabilir. Bu
nedenle, bu çözeltiler laboratuvarda uzun süre saklanmamalı, bozulmadan önce atık
şişelerine aktarılmalıdır.
 Alüminyum alkiller: Organometalik bileşiklerin çoğu havada kendiliğinden tutuşur veya
suyla çok şiddetli reaksiyon verirler. Bu nedenle özel dikkat gösterilmelidir. Bu bileşiklerle
çalışırken eldiven veya koruyucu gözlük kullanılmalı, cilde sıçrayan bileşik hemen bol
suyla yıkanmalıdır.
 Boran-tetrahidrofuran reaktifleri: Boran tetrahidrofuran reaktifleri öncelikle şişe
içerisinde oluşabilecek olan basınç nedeniyle kapaktan içeriye epidermik iğne sokmak
suretiyle basınç boşaltıldıktan sonra kullanılmalıdır.

4. Laboratuvarda Elektrikli Aletlerin Kullanımı

Laboratuvarlarda kullanılan ekipmanların birçoğu elektrik ile çalışmaktadır ve bu ekipmanlar

yüksek voltajlarda elektrik çekmektedir. Bu sebeple, elektrikli aletlerin kullanımında çok dikkatli
olunmalı, elektrik sisteminde oluşabilecek aksaklıkların can ve mal kaybı gibi ciddi hasarlara yol
açabileceği unutulmamalıdır.
 Laboratuvarlarda kullanılan ekipmanların birçoğu elektrik ile çalışmaktadır ve bu
ekipmanlar yüksek voltajlarda elektrik çekmektedir. Bu sebeple, elektrikli aletlerin
kullanımında çok dikkatli olunmalı, elektrik sisteminde oluşabilecek aksaklıkların can ve
mal kaybı gibi ciddi hasarlara yol açabileceği unutulmamalıdır.
 Elektrikle uğraşırken eller, elektrik düğmeleri ve prizleri kuru olmalıdır.
 Gerektiği durumlar hariç çalışma öncesi elektriksel cihazların güç düğmesinin kapalı ve
fişinin prizde olmamasına dikkat edilmelidir.
 Elektrik fişleri kordonundan çekerek çıkarılmamalıdır.

16
  Elektrik sistemlerinin bulunduğu yerlerde sıvı kapları asla bulundurulmamalıdır.
 Elektrik panoları izinsiz ve cihazı kontrol etmeden açılmamalıdır.
 Cihazı çalıştırmadan önce acil durum butonunun yeri öğrenilmelidir.

4.1. Yüksek Sıcaklık Cihazlarının Kullanımı

İnsan vücudunun yüksek sıcaklıkta kullanılan cihazlara teması veya

uzun süreli maruz kalma sonucunda deri ve derialtı dokularda
meydana gelen yaralanmalara yanma denilmektedir. Bu sebeple
yüksek sıcaklık cihazları kullanımda dikkat edilmesi gereken bir dizi
kural vardır. Bunlar;

1. Yüksek sıcaklık cihazlarına uygun eldiven, ayakkabı vb. güvenlik ekipmanları

kullanılmalıdır. (Plastik eldiven, açık ayakkabı, ısı dayanımı olmayan ekipmanlar
kullanılmamalıdır.)
2. Yüksek sıcaklıkta yapılan çalışmalarda yalnızca o cihaza ait maşa, tutaç, vb. ekipmanlar
kullanılmalıdır.
3. Acil durum butonu ve sigortaların yerleri cihaz çalıştırılmadan
önce belirlenmelidir.
4. Ortamda yanıcı uçucu herhangi bir madde olmamasına özen
gösterilmelidir.
5. Cihazın varsa havalandırma, soğutma kısımları kontrol edilmeli herhangi bir aksaklık
durumun da cihaz çalıştırılmamalıdır.

4.2. Hassas Terazi

 Su terazisindeki hava kabarcığı ortalanmalıdır.

 Hassas terazi üzerine ve etrafına kimyasal madde dökülmemesine özen gösterilmelidir.
Dökülen kimyasal maddeler fırça ile temizlenmelidir.
 Kullanılmadığı durumlarda cihaz bekleme (standby) konumunda, kapakları kapalı ve
yüksüz olmalıdır.

17
4.3. Etüv
 Sıcaklık ayarı değiştirmemelidir.
 Cihazların kapakları uzun süre açık bırakılmamalıdır.
 Plastik eldiven kullanılmamalıdır.
 Çözücülerle yıkanan malzemeler, patlama riski nedeniyle kurutulmak üzere etüve
konulmamalıdır.
 Plastik malzemeler etüve konulmamalıdır.

4.4. Çeker Ocak

 Derişik asit, baz ve uçucu çözücülerle, zehirli gazların ve buharların solunmaması için çeker
ocak içinde çalışılmalıdır.
 Çeker ocaklar kullanılmadan önce havalandırma sistemi çalıştırılmalıdır.
 Çeker ocakta yapılan her türlü işlem sırasında koruyucu gözlük kullanılmalıdır.
 Organik bileşiklerle çalışılırken ısıl işlem uygulaması sadece çeker ocaklarda
gerçekleştirilmelidir.
 Çeker ocakla çalışılırken kimyasal maddeler, çeker ocağın ön kısmından en az 15 cm
içeriye konulmalıdır ve çeker ocağın camı mümkün olduğunca kapalı tutulmalıdır.
 Patlayıcı/yanıcı kimyasal maddeler ile çeker ocak içinde çalışırken kullanılacak tüm
ekipmanların elektrik bağlantısı önceden yapılmalıdır.

4.5. Manyetik Karıştırıcı/Isıtıcı

 Isıtıcı yüzeye plastik/lastik malzemeler konulmamalıdır.

 Isıtıcı yüzeye herhangi kimyasal madde dökülmemesine dikkat edilmelidir.
 Sıcak ısıtıcı yüzeyine dokunulmamalıdır.
 Çözeltinin dışarıya sıçramasını önlemek ve magnetin düzgün bir şekilde dönmesini
sağlamak için karıştırma hızı yavaşça arttırılmalıdır.

18
5. Basınçlı Gaz Tüplerinin Kullanımı

 Basınçlı gaz silindirleri sadece yetkili kişiler tarafından kullanılmalıdır.

 Gaz kaçağı olup olmadığını sabunlu su ile kontrol edilmelidir.
 Regülatör üzerindeki vanaları yağlı veya ıslak el ile dokunulmamalıdır.
 Silindirlerin üzerindeki etiketleri sökülmemeli ve boyanmamalıdır.
 Silindir içindeki gazın ne olduğu ve acil durum önlemlerinin neler olduğu bilinmelidir.

Laboratuvarda Bulunan Uyarı İşaretleri ve Anlamları

Elbisenin Güvenliği: Bu sembol, elbiseyi lekeleyecek veya yakacak maddeler
kullanırken görülür.

Açık Alev Uyarısı: Bu sembol, yangına veya patlamaya sebep olabilecek alev
kullanıldığında görülür.

Duman Güvenliği: Bu sembol, kimyasal maddeler veya kimyasal reaksiyonlar

tehlikeli dumana sebep olduklarında görülür.

Eldiven: Cilde zararlı bazı kimyasal maddelerle çalışırken eldiven kullanılması

gerektiğini hatırlatan uyarı işareti.

19
Elektrik Güvenliği: Bu sembol, elektrikli aletler kullanılırken dikkat edilmesi
gerektiğinde görülür.

Yangın Güvenliği: Bu sembol, açık alev etrafında tedbir alınması

gerektiğinde görülür.

Patlama (İnfilak) Güvenliği: Bu sembol, yanlış kullanımdan dolayı patlamaya sebep

olacak kimyasal maddeleri gösterir.

Göz Güvenliği: Bu sembol, gözler için tehlike olduğunu gösterir. Bu sembol

görüldüğünde koruyucu gözlük takılmalıdır.

Kesici Cisimler Güvenliği: Bu sembol, kesme ve delme tehlikesi olan keskin

cisimler olduğu zaman görülür.

Biyolojik Tehlike: Bu sembol, bakteri mantar veya tek hücreli hayvan veya bitki
tehlikesi olduğunda görülür.

Isı Güvenliği: Bu işaret sıcak cisimlerin tutulması esnasında önlem alınmasını

hatırlatmak içindir.

Kimyasal Madde Uyarısı: Bu sembol deriye dokunması halinde yakıcı veya

zehirleyici etkisi olan kimyasal maddeler kullanılırken görülür.

Radyoaktif Güvenliği: Bu sembol, radyoaktif maddeler kullanırken görülür.

20
6. Acil Durumda Uyulması Gereken Kurallar

6.1. Kimyasal temaslarında

Asitlerle oluşan kazalar: Asitlerin cilt ve giysilerle temas etmesi halinde bölge, akan su altında
uzun süre yıkanmalıdır. Asitlerin yutulması halinde kusmak doğru değildir.
Hemen magnezyum oksit süspansiyonu içilmelidir.
Asit buharı solunması halinde, gazlarla zehirlenme tedbirleri uygulanmalı, ağız ve burun su ile
yıkanmalıdır.
Bazlarla oluşan kazalar: Baz ile temas eden cilt ve giysi bol su ile yıkanmalıdır. Yıkama işlemi
%1'lik asetik asit çözeltisi ile tamamlanmalıdır. Seyreltik asit ve baz çözeltileri zarar verecek kadar
tahriş edici olmadığı bilinmelidir.
Baz veya asidin göze sıçraması: Derhal bol su ile yıkanmalı ve göze merhem sürülmelidir.
Gaz Zehirlenmeleri: Hasta derhal açık havaya çıkarılmalı, derin nefes alışverişi ile ciğerlerinin
boşalması sağlanmalıdır. Hastayı kusturmaya, su ve diğer gıdalar verilmeye çalışılmamalıdır. Ağır
durumlarda başı yana dönük, yüzükoyun yatırılmalı ve doktora haber verilmelidir. Ağızda kuruma
ve acılaşma, baş dönmesi, bulantı ve boğazda yanmalar zehirlenme belirtileridir.
Brom ve klorla zehirlenme: Pamuğa damlatılmış mutlak alkol koklanmalı açık havada solunum
yapılmalı ve doktora gidilmelidir.
Etil alkolle zehirlenme: Mide lavajı, sun'i teneffüs yapılmalı, koyu kahve içirilmeli, sıcak banyo
ve sonra soğuk duş yaptırılmalıdır.
Zehirli Madde Yutulması: Gırtlağa parmak sokularak ya da tuz çözeltisi içirilerek zehirli madde
derhal çıkartılmalıdır. Zehirlenmeye neden olan madde adı öğrenilerek hemen doktora
başvurulmalıdır.

6.2 Yanıklar: Yanık yeri acı veriyorsa, buz ile soğutulmalı, soğuk su ile yıkanarak tanen ya da
zeytinyağı sürülmelidir. Temiz bir bezle hafifçe bandajlanmalı, sık aralıklarla soğuk su içirmelidir.
Yara yeri bir plastik torbaya konan buz ile dışarıdan soğutulabilir. Bütün ilkyardım işlemlerini
doktora başvurma izlemelidir. İlkyardımın bir tedavi olmadığı unutulmamalıdır.

21
6.3 Kesikler: Kesik yaralanmalarında bir litre kan kaybı ciddi bir tehlikeyi ifade eder.
Yaralanmalarda sorumlulara haber verilerek, gerekli müdahalenin yapılması sağlanmalı,
kanamanın durdurulmasına çalışılmalıdır. Yara, laboratuvar ilk yardım dolabında bulunan
oksijenli su ile temizlenmelidir. Yaralı uygun bir şekilde yatırılarak kanayan organ yukarı
kaldırılmalıdır. Temiz bir bezle yara üzerine 10 dakika basınç (başparmakla) uygulanmalı, eğer
yara ikiye ayrılıyorsa iki taraftan basınç uygulanarak kenarların bitişik durması sağlanmalı, kanama
durmuyorsa ana damarlara basınç uygulanmalıdır. Derin kesiklerde tampon yapılarak, sorumlulara
bilgi verilmeli ve 112’ye telefon edilmesi sağlanmalıdır.

Dökülen kimyasalların temizlenmesi:

Küçük miktarlar: Sıvılar uygun eldiven ve emici peçete (ve/veya kağıt havlu) kullanılarak
temizlenmelidir. Atıklar poşete konularak sorumluya teslim edilmelidir. Katılar tozutmadan
süpürülmeli, gerekiyorsa gaz (veya toz) maskesi kullanılmalıdır.
Büyük miktarlar: Müdahale edilmeden doğrudan laboratuvar sorumlusuna bilgi verilmelidir.

6.4. Göz Duşu

 Göz yıkama solüsyonlarını her laboratuvarda

rahat ulaşılabilecek yere asın.
 Göze herhangi bir kimyasal sıçraması
durumda ilk olarak var ise lensi çıkartın.
 Göz iyice açılarak göz çukuru çok tazyikli
olmayacak şekilde su veya göz temizleme
solüsyonu ile bolca yıkayın.
 Laboratuvarda var olan göz solüsyonların son kullanma tarihlerini veya doluluklarını sık
olarak (3 ayda bir) kontrol edin.

22
6.5. Vücut Duşu

 Her laboratuvarda mutlaka laboratuvar duşu bulundurulmalıdır.

 Duşlara kolay ulaşılabilirliği sağlanmalıdır.
 Kullanımı zorlaştıracak şekilde ulaşımı engellenmelidir.
 Duşların monte işleminde herkesin kolaylıkla kullanabileceği
yüksekliğe ayarlanmalıdır.

7. Yangın Anında Yapılması Gerekenler

Yangının ilk aşamasında can güvenliği açısından laboratuvarda çalışan öğrencilerin ve laboratuvar
sorumlularının yapması gerekenler ve yangının kontrol altına alınması ve etkin bir müdahalenin
yerine getirilebilmesi için laboratuvarda çıkması olası yangın tipine uygun söndürücü seçilmesi
gerekmektedir. Bu nedenle öncelikle hangi tip söndürücünün ne tip yangına uygun olduğu
bilinmelidir.
Yangın anında;
 Alev nedeniyle yanan kişinin hemen yere yatırılması ve kendi çevresinde yuvarlanması
sağlanmadır. Alevler çoğu kez bu şekilde ya da kişinin hemen bir battaniye ya da halıya
sarılmasıyla söndürülebilir. Kesinlikle yangın söndürücüsü kullanmayın
 Alevler söner sönmez yanan elbiselerin hepsinin hızla çıkartılması gerekir. Çıkartırken
sıyırarak çıkartılmamalı, gerekirse kesilerek çıkartılmalıdır. Sıyırarak çıkartılmaya
çalışırken alttaki yanık doku daha fazla zedelenir ve zarar görür.

7.1. Öğrencilerin Yapması Gerekenler

 Panik yapmayın
 Yanıcı, patlayıcı maddeleri uzaklaştırın
 Sorumluya haber verin
 Yangın söndürücülerini kullanmak konusunda eğitimli değilseniz yangına müdahele
etmeyin, uzaklaşın
 Açık pencere ve kapıları kapatın
 Laboratuvarı boşaltın

23
7.2 Laboratuvar Sorumlularının Yapması Gerekenler

 Paniği engelleyin
 Yanıcı, patlayıcı maddeleri uzaklaştırın
 Yangına söndürücü ile müdahale edin. Alevi boğmaya çalışın
 Eğer bir kişi alev aldıysa yere yatırın yangın battaniyesi ile üzerini örtün
 Öğrencileri tahliye edin
 Yangın alarmını çalıştırın
 Açık pencere ve kapıları kapatın
 Duruma göre 110 ‘u arayın
 Ağır yanık durumunda 112’yi arayın
 Bölüm ve Fakülte yöneticilerine haber verin

7.3. Yangın Söndürücüler

Yangın söndürücüler yangın anında en geç 10 saniyede ulaşılabilecek bir mesafede mevcut, dolu
ve kullanımı için hiçbir engel olmayacak şekilde bulundurulmalıdır. Söndürücüler aylık kontrol
edilip yıllık olarak da yangın güvenliği ekipleri tarafından onaylanmalıdır. Son kullanma tarihlerine
dikkat edilip gereken zamanlarda yenilenmelidir ve etikete işlenmelidir. Yangın söndürücülerin
yeri işaret ve levhalarla belirtilmelidir. Söndürücülerin çeşitleri vardır. Bunlar;

 A sınıfı: Katı madde (kâğıt, odun, kumaş, plastik) yangınlarında kullanılanlar.

 B sınıfı: Sıvı madde (petrol, boya, yanıcı gaz) yangınlarında kullanılanlar.
 C sınıfı: Elektrikli cihazların (transformatör, motor) yangınlarında kullanılanlar.
 Dsınıfı: Yanıcı metallerin (potasyum, sodyum) yangınında kullanılanlar.
 K sınıfı: Yemek yağı yangınlarında kullanılanlardır.

24
Yangında Müdahale

8. Çıkış Yolları
Acil durumlarda kaçışı kolaylaştırmak için nesneler kesinlikle yolu kapayacak şekilde
yerleştirilmemelidir. Acil ekibinin ortamda bulunan tehlikelere (duman, yangın, vb.) rağmen kolay
hareket edebilmesi sağlanmalıdır. Fiziksel tehlikeler ( düşme, çarpma, kırılma vb.) en aza
indirilmelidir. Yanıcı ya da patlayıcı özelliğe sahip olan malzemeler özel korumalı kaplarda ve
odalarda saklanmalıdır. Eğer kapıda cam gibi acil durumlarda yardım ve işaret verilmesini
sağlayabilecek yerler varsa bunlar kesinlikle kapatılmamalıdır. Yine acil çıkış yolları işaretleri
yönetmelikte belirtilen standartta olmalıdır.

25
Yararlanılan kaynaklar

[1] İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Güvenlik Föyü

http://totm.inonu.edu.tr/kalite/DESTEK%20DOK%C3%9CMANLAR/TOTM-DSD-
031%20Laboratuvar%20G%C3%BCvenlik%20Rehberi.pdf
[2] Uludağ Üniversitesi Laboratuvar Güvenliği El Kitabı
http://gidamu.home.uludag.edu.tr/belgeler/laboratuvar-guvenligi-el-kitabi.pdf
[3] Marmara Ünivesitesi Güvenlik Föyü
http://dosya.marmara.edu.tr/eng/ie/lab/marmara_niversitesi_m_hendislik_fak_ltesi_labora
tuvar_g_venlik_k_lavuzu_REV1.pdf
[4] Kocaeli Üniversitesi Güvenlik Föyü
http://kimya.kocaeli.edu.tr/Lab_Guvenligi_El_Kitabi.pdf
[5] İTÜ Kimya Bölümü Güvenlik Kuralları
https://www.google.com.tr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=7&ved=0ahUK
Ewjtr8yP24HPAhVF1RoKHe-
FA3kQFghjMAY&url=http%3A%2F%2Fwww.kimya.itu.edu.tr%2FTR%2Fdosya%2Fla
boratuvar-guvenlik-
kitapcigi%2Fpdf.html&usg=AFQjCNHIyAv79o4hTgjip0K8SaSSPt1pHQ&sig2=d_B_JJ
psyDidpbpk_tm6yg&bvm=bv.131783435,d.bGs&cad=rja
[6] İTÜ Kimya Bölümü Güvenlik Föyü
file:///C:/Users/beu/Downloads/laboratuvar-guvenlik-kitapcigi.pdf
[7] http://www.laboratuvarguvenligi.com/
[8] http://www.istanbulvizyonosgb.com/blog/kisisel-koruyucu-ekipman-kke-nedir-kullanim-
alanlari-ve-ozellikleri-nelerdir.html
[9] http://www.bilgin.net/koruyucular.htm
https://images.google.com/

26