ARALING PANLIPUNAN 6

• Sa kaniyang bakuran sa Balintawak

Aralin 4: ANG MGA KABABAIHAN SA HIMAGSIKAN namamalagi ang mga tumakas na
katipunero mula sa panghuhuli ng mga
Espanyol matapos mabunyag ang
Sa simula, ang pagiging kasapi sa Katipunan ay para sa kalalakihan
samahan.
lamang. Dumating ang panahong ang kakabaihan ay naghinala nang hindi
• Pinakain at inalagaan ang mga Katipunero
mabuti sa madalas na “pagkawala” ng kalalakihan tuwing gabi, pag-uwi
pati na si Andres Bonifacio
nang kulang ang buwanang sweldo, at pagtratrabaho nang napakahabang
• Ginawa niya ito sa edad niyang 84, dahil sa
oras”. Upang mabigyan ng kaalaman ang kababaihan tungkol sa
kaniyang ginawa pinatapon siya ng mga
kaganapan, binigyan sila ng bahagi sa katipunan. Ang kababaihang
Espanyol sa Guam.
tinanggap ay ang mga anak, kapatid, asawa ng mga katipunero.
Ang kababaihan ang nagtatago ng mahahalagang papeles ng
samahan. Kapag ang Katipunan ay may pulong sa bahay ng isang kasapi, HILARIA AGUINALDO
nagsasagawa ang mga babae ng pagsasaya, awitan, at sayawan sa sala
• Siya ang asawa ni Emilio
o labas ng bahay kasama ang ilang katipunero upang hindi isipin ng mga
Aguinaldo.
kawal-Espanyol na may masamang nangyayari. Higit sa lahat may mga
• Itinatag niya ang Asociacion
babaeng kasama sa larangan ng pakikipaglaban sa mga Espanyol.
de Damas de Cruz Rojas sa
Ang pagmamahal sa bayan ay hindi lamang limitado sa kalalakihan. Malolos, Bulacan.
Marami ring babae ang tumutulong at lumalaban upang makamit ang ating • Pinangalagaan niya ang
kalayaan mula sa mga Espanyol. Ang ilan sa kanila ay sina: mga sugatang sundalo
GREGORIA DE JESUS
• Siya ang asawa ni Andres Bonifacio at
“Lakambini ng Katipunan.”
GLICERIA MARELLA VILLAVICENCIO
• Bilang asawa ni Supremo, nagsilbi siya
bilang tagatago ng mahahalagang • Siya ay mula sa isang mayamang pamilya
dokumento at gamit ng samahan. sa Taal, Batangas at asawa ni Don Eulalio
• Kabilang din si Oryang (palayaw ni Villavincencio na tagasuporta ng
Gregoria) sa labanan. himagsikan.
• Siya ang Pangalawang Pangulo ng • Sa pagkamatay ng kaniyang asawa,
Samahang Kababaihan ng Katipunan ipinagpatuloy ni Aling Eriang ang
pagbibigay ng tulong pinansiyal sa
MELCHORA AQUINO himagsikan.
• Ang kaniyang pinakamalaking naiambag ay
• Kilala siya sa tawag na “Tandang Sora” at ang “Ina ng ang S.S Bulusan, isang barko na tagahatid ng pagkain para sa
Himagsikan”. mga rebolusyonaryo.
ARALING PANLIPUNAN 6
TRINIDAD TECSON
• Kinilala siya sa ating kasaysayan bilang “Ina ng Biak-na-Bato”.
• Si Trining ay mula sa maykayang pamilya sa Bulacan.
• Dahil sa kaniyang tapang, napabilang siya
sa mga labanan sa San Miguel, Gulugod-
Baboy, San Jose, San Rafael at Saragosa.
Habang nasa Biak-na-Bato inalagaan niya
ang mga sugatang rebolusyonaryo.
• Hinirang siya ni Emilio Aguinaldo bilang
quartermaster, Tagapangalaga ng suplay
ng pagkain, bala at iba pang
mahahalagang gamit ng hukbo.
• Napalaban din siya kalaunan sa hukbong
Amerikano sa mga labanan sa Bulacan at
Malabon.
TERESA MAGBANUA
• Mula siya sa isang kilala at mayamang
pamilya sa Iloilo. Naipanalo ni “Nay Isa” ang
hukbong rebolusyanaryo sa mga laban sa
puwersiyang Espanyol sa Yating (sa Capiz)
at Sap-ong (Iloilo) sa kabila ng kakulangan
sa armas
Sanggunian:
Ilan pa sa mga kababaihang lumaban para sa kalayaan ng ating bansa ay
sina;
o Agueda Kahabagan - Namuno sa hukbong rebolusyonaryo sa
labanan sa Laguna
o Patrocinia Gamboa - Nagsilbing Espiya at tagahatid ng mensahe
ng kilusang rebolusyonaryo
o Marcela Marcelo - Kilala sa tawag na “Selang Bagsik” at namatay
sa labanan ng Pasong Santol sa Imus noong 1897.
o Valeriana Elises - Nakibahagi sa mga labanan sa Cavite kasama
ang kaniyang asawa na si Heneral Pantaleon Garcia
o Marina Dizon na pinsan ni Emilio Jacinto - Tumulong sa paggamot
ng sugat ng mga Pilipinong nakilahok sa rebolusyon.
o Josefa at Trinidad Rizal na mga kapatid ni Jose Rizal - Tumulong
sa pagtago ng mga kagamitan ng mga kalalakihan sa labanan. Si
Josefa ang naging Pangulo ng Samahang Kababaihan ng
Katipunan
o Angelica Lopez at Delfina Herbosa na mga pamangkin naman ni
Jose Rizal - Tumulong sa paggamot ng sugat ng mga Pilipinong
nakilahok sa rebolusyon.
o Nazaria Lagos - Siya ang kauna-unahang nars na nagsilbi bilang
direktor ng rebolusyonaryong ospital na naglingkod sa mga
maysakit at nasugatan sa digmaan.
o Gregoria Montoya - Siya ang namuno sa 30 kalalakihan ng
Magdalo Unit laban sa mga Español sa Battle of Calero Bridge sa
panahon ng himagsikan
o Marcela Agoncillo - Ang pangunahing tagahabi/tagatahi ng una at
opisyal na watawat ng Filipinas. Dahil dito, binansagan siyáng “Ina
ng Watawat ng Filipinas.”
o Delfina Rizal Herbosa - Pamangkin ni Rizal at tumulong kay
Marcelo Agoncillo sa paghabi/pagtahi ng opisyal na watawat ng
Filipinas.
• Delos Santos, R. (2015). Tuklas Lahi (Serye sa Araling
Panlipunan). Quezon City: Brilliant Creations Publishing, Inc.
• BRamos, D. J. (2016). Ang Pagsulong at Pagbabgo (Mga Hamon
at Tugon sa Pagkabansa). Makati City: Diwa Learning System Inc.
• Ethel Marie Martizano Casido. Rubrics Para Sa Islogan, SCRIBD.
• https://macapili-filipino.blogspot.com/2018/09/was-gregoria-de-
jesus-raped-under.html
ARALING PANLIPUNAN 6

• https://www.facebook.com/filipino101888/photos/melchora-aquino-
ina-ng-himagsikantrivia-tandang-sora-was-the-first-filipina-to-
b/1944642782225961/
• https://www.spot.ph/newsfeatures/the-latest-news-
features/65585/10-philippine-first-ladies-a533-20160314-lfrm
• https://nolisoli.ph/66528/gliceria-marella-villavicencio-csanjose-
20190826/
• https://www.bulacan.gov.ph/generalinfo/hero.php?id=44
• https://philnews.ph/2019/08/29/teresa-magbanua-interesting-facts-
about-the-visayan-joan-of-arc/