स्थऱ

ू अथथशास्राचे सिद्ाांत

डॉ. रक्षित बागडे

वशामक प्राध्माऩक/वलबाग प्रभख
ु
स्ल.भन्वायाभजी ऩडोऱे आर्ट व ् कॉरेज गणेळऩूय बंडाया
Email ID- rakshitbagde@gmail.com

यनु िट 2 – 4 . राष्ट्रीय उत्पन्ि व काही मऱ

ू भत
ू
िांकल्पिा
 राष्ट्रीय उत्पन्ि व काही मूऱभूत िांकल्पिा

"दे ळातीर श्रभ, बांडलर आणण नैवर्गटक वाधनवाभग्रीच्मा वाशाय्माने प्रततलऴी

भतू ट आणण अभत ू ट अश्मा लस्तू ल वेलांचे जे तनव्लड उत्ऩादन झारेरे अवते ते याष्ट्रीम
उत्ऩन्न शोम" - डॉ. भाळटर
"ज्मा लस्तू आणण वेलांची भोजदाद ऩैश्माच्मा स्लरूऩात कयता मेते त्मांचा
वभालेळ याष्ट्रीम उत्ऩन्नात शोतो" - प्रा. वऩगू

याष्ट्रीम उत्ऩन्नाची लैशळष्ट््मे-

१. एका वलत्तीम लऴाटचे उत्ऩन्न
२. ऩैळातीर भूल्म
३. पक्त अंततभ लस्तू ल वेला
४. एकूण तनव्लड भूल्म
५. तनव्लड वलदे ळी भूल्म
६. प्रलाशी वंकल्ऩना
७. वभग्ररषी वंकल्ऩना

काही मूऱभूत िांकल्पिा

१) उऩबोग्म लस्तू –
"उऩबोग्म लस्तू म्शणजे आऩरी इच्छा ककंला गयज ऩण
ू ट कयण्माकरयता उऩबोक्त्माद्लाये
उऩबूक्त केरी जाणायी लस्तू शोम"
Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde
 उऩबोग्म लस्तूची लैशळष्ट््मे -
१. गयज ऩण ू ट कयण्माची षभता
२. भूतट अवतात
३. उत्ऩादन षेत्रा फाशे यीर उऩबोग्म लस्तचू े प्रकाय-
४. उऩबोगाकरयता तवेच उऩमोगाकरयता १. एकलाऩय लस्तू
५. दजाटत शबन्नता २. टर्काऊ लस्तू
६. उऩबोग्म तवेच उत्ऩादक स्लरूऩ
७. टर्काऊ स्लरूऩ

२) बांडलरी लस्तू -
"ज्मा लस्तच
ू ा लाऩय अन्म लस्तू अथला वेलांच्मा उत्ऩादनावाठी केरा जातो त्मा लस्तंन
ु ा
बांडलरी लस्तू म्शणतात"
बांडलरी लस्तच ू े प्रकाय-
बांडलराची लैशळष्ट््मे- अ) भारकी शक्का नुवाय-
१. भानलतनशभटत १. खाजगी बांडलरी लस्तू
२. उत्ऩादनाव वशाय्मक २. याष्ट्रीम बांडलरी लस्तू
३. ऱ्शाव ऩालणाये फ) टर्काऊऩणानुवाय -
४. कामटषभतेत लाढ १. स्स्थय बांडलरी लस्तू
५. उत्ऩन्नाचे वाधन २. कपयत्मा बांडलरी लस्तू
६. फचतीतन ू तनशभटती ड) गततळीरतेनव ु ाय-
१. उऩमोस्जत बांडलरी लस्तू
२. तयरत्मा बांडलरी लस्तू
Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde
 ३) अंततभ लस्तू -
"जी लस्तू ळेलर्ी उऩबोक्त्माद्लाये लाऩयरी जाते आणण ततरा ऩुढच्मा उत्ऩादन प्रकिमेची
भऱ
ु ीच आलश्मकता नवते अळी लस्तू म्शणजे अंततभ लस्तू शोम"

अंततभ लस्तचू ी लैशळष्ट््मे -

१. उत्ऩादन किमा ऩूणट
२. उऩबोग्म लस्तू
अंततभ लस्तूचे प्रकाय -
३. उऩबोगाकरयता खये दी
१. अंततभ उऩबोक्ता लस्तू
४. काशी लस्तू उत्ऩादन मोग्म
२. अंततभ उत्ऩादन लस्तू
५. काशी लस्तू अधटशवद्ध लस्तू

४) अधटशवद्ध (भध्मस्थ) लस्तू -

"अंततभ लस्तू तमाय कयण्मावाठी आदान म्शणन ू ज्मा लस्तंच
ू ा लाऩय केरा जातो त्मांना
अधटशवद्ध (भध्मस्थ) लस्तू म्शणतात"

अधटशवद्ध (भध्मस्थ) लस्तच ू ी लैशळष्ट््मे -

१. कच्चा भार म्शणून लाऩय
२. उत्ऩादन ऩरयषेत्रात अवतात
३. अंततभ लस्तू तमाय कयण्माकरयता लाऩय
४. याष्ट्रीम उत्ऩन्नात वभालेळ नाशी
Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde
 ५) वकर (स्थर ू ) गंत
ु लणक
ू ल घवाया -
"एका लऴाटच्मा कारालधीतीर दे ळातीर बांडलरी वंऩत्तीच्मा भूल्मात शोणायी लाढ म्शणजे
गंत ू ककंला बांडलर तनशभटती शोम"
ु लणक
गुंतलणुकीचे प्रकाय -
अ) खाजगी गंत ु लणक
ू -
१. भार वाठ्मालयीर खचट
२. मंत्रांलयीर खचट
३. इभायतीलयीर खचट
फ) वयकायी गुंतलणूक

घवाया -
"वंऩत्तीच्मा लाऩयाभऱ
ु े वंऩत्तीच्मा गण
ु , भात्रा, भल्
ू मात एकवायखी ऩण कामभस्लरूऩी
जी घर् शोते ततरा घवाया म्शणतात"

घवाऱ्माची लैशळष्ट््मे -
१. गुण, भात्रा, भूल्मात घर्
२. लाऩयाभऱु े तनशभटत
३. शऱूशऱू ऩण कामभस्लरूऩी
४. स्स्थय वंऩत्तीळी वंफंर्धत
५. वंऩत्तीचे भल्
ू म कभी शोते
Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde
 ६) स्थर
ू याष्ट्रीम उत्ऩादन -
िूर - स्थूर याष्ट्रीम उत्ऩन्न = दे ळातंगत
ट एकूण उत्ऩादन + दे ळातीर व्मक्ती ल वंस्थांनी
वलदे ळात शभऱवलरेरे उत्ऩन्न - वलदे ळी व्मक्ती ल वंस्थांनी शभऱवलरेरे उत्ऩन्न

७) तनव्लऱ याष्ट्रीम उत्ऩादन -

िूर - तनव्लऱ याष्ट्रीम उत्ऩादन = स्थूर याष्ट्रीम उत्ऩादन - घवाया

८) दयडोई उत्ऩन्न -

९) स्थूर दे ळातंगत
ट उत्ऩादन -
"दे ळाच्मा वीभेत एका लऴाटच्मा कारालधीत उत्ऩाटदत वलट अंततभ लस्तू ल वेलांच्मा ऩैळात
व्मक्त केरेल्मा भूल्मारा स्थूर दे ळातंगत
ट उत्ऩादन म्शणतात"

१०) तनव्लऱ दे ळातंगत

ट उत्ऩादन -
िूर - तनव्लऱ दे ळातंगत
ट उत्ऩादन = स्थूर दे ळातंगत
ट उत्ऩादन - घवाया
Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde
 ११) लैमस्क्तक उत्ऩन्न -
"लैमस्क्तक उत्ऩन्न म्शणजे कोणत्माशी दे ळातीर व्मक्ती ककंला कुर्ुंफाना एका लऴाटच्मा
कारालधीत लास्तवलकयीत्मा शभऱारेरे उत्ऩन्न शोम"
लैमस्क्तक उत्ऩन्न = याष्ट्रीम उत्ऩन्न - कंऩन्मांचा आमकय - अवलतरयत व्मालवातमक नपा
- वाभास्जक वयु षेवंफंर्धत कऩाती + शस्तांतयण ळोधन

१२) व्मम मोग्म उत्ऩन्न/ स्लामत्त उत्ऩन्न –

िूर- व्मम मोग्म उत्ऩन्न = लैमस्क्तक उत्ऩन्न - लैमस्क्तक प्रत्मष कय

The End

Prepared By @ Dr. Rakshit M. Bagde

वंदबट - प्रा. फी. एर. स्जबकार्े ल डॉ. ळास्त्री