ŞİİRSEL TAŞ

SEKOYANA’NIN KAPILARI

Ayfer Gürdal ÜNAL PRED321- Children’s

Liteature Simge Çiçek- 2017108132
Şiirsel Taş Kimdir?
1971 yılında İstanbul'da doğdu. Nişantaşı Anadolu Lisesi'ni bitirdikten sonra 1989
yılında İstanbul Tıp Fakültesi'nde tıp öğrenimine başladı. 1995 yılında İstanbul Üniversitesi
Onkoloji Enstitüsü'nde başladığı öğrenimini 1999 yılında tamamlayarak Radyasyon
Onkolojisi Uzmanı oldu. Bunun yanı sıra çocuklar için bilim kitapları çeviriyor ve birçok
çevirisi bulunmaktadır. Kızı Okyanus Pera’nın doğumundan sonra kendini çocuk yazının
içinde buldu. Kendisinin de belirttiği gibi “aslen hekim, sonradan olma çocuk kitapları
emekçisidir”. 1Şiirsel Taş, sade kahveyi, kızının pişirdiği kurabiyeleri, deniz ve yağmur
kokusunu, kış güneşini, kurdu kuşu, börtü böceği, taşı toprağı, otu toprağı, az konuşup çok
dinlemeyi, uzun yürüyüşleri sevdiğini belirtiyor. Çocuk kitapları diyarına adım atar atmaz,
kediler tarafından bir ağaç kovuğunda alıkondu, kurtlarla uludu, martılarla uçtu, çocuklarla
güldü. Yazar “ulumaya, uçmaya, gülmeye ve kedi mırıltıları arasında yazmaya devam
ediyor.” 2
Eserleri:
Sağ Sol Kitabım(2017), Bir Düş Kurdu(2017), Börtü Böcek Güncesi(2016), Büyük Sevbeni
(2019), Zincir (2017), Kim Korkar Mavi Kurttan(2016), Kar Benek Kara Benek (2018),
Balaban (2019), Sözcü Koyunların Sözcük Oyunları (2019), ve Sekoyana’nın Kapıları(2017).

Çevirileri:
İnsan Vücudu Tiyatrosu-Maris Wicks (2016), Mikrobiyota-Ed Yong (2018), İnsan
Vücudunda Seyahat- Gavin Francis (2017), İnsanın Kusurları-Nathan H.Lents (2020),
Metamorfoz İnsan Vücudunda Değişimin Öyküsü-Gavin Francis (2020), Neden Çocuk
Kitapları Okumalıyız-Katherine Rundell (2020), Kuantum Sınırında Yaşam- Johnjoe
Mcfadden, Jim Al-Khalili Khalili (2016), Nörolojik: Beynin Mantıksız Davranışlarımızın
Ardındaki Gizli Mantığı-Elizer J. Stenberg (2019), İnsan Denen Hayvan Hastalıkta ve
Sağlıkta Hayvanlardan Öğrenebileceklerimiz- Barbara Natterson Horowitz (2021), Uzun
Yaşam Kilit Bilgiler-Paul Jenner (2013), Şifa-Jo Marchant (2016), Nasıl Ölürüz- B.Nuland
(2013).

Çocuk Yazını Çevirileri:

1
Taş, “Büyük Sevbeni”, 2019
2
Taş, “Sekoyana’nın Kapıları”, 2017

1
Marko Kılıktan Kılığa Giriyor- Gerry Bolan (2017), Marko Bize Taşınıyor-Gerry Bolan
(2017), İstanbul’un Şarkısı-Anna Pellicioli (2020), İşte Bunlar Hep Astronomi-Malcom Croft
(2015), Konuşabiliyorlar-Jimmy Craig (2018), Tükürerek Bir Yüzme Havuzunu
Doldurabilirsiniz!-Paul Mason (2015), Yılan ile Kertenkele-Joy Cowley, Gavin Bishop
(2018), Şnörk ve Denizci-Will Buckingham, Thomas Docherty (2016), İlk Kuantum Fiziği
Kitabım-Salah Ferron (2019), Stellaluna-Janell Cannon (2019), Can Dostlar Yılan ile
Kertenkele-Joy Cowley (2020).

Yazarın Hangi Kitabı Okundu?

Şiirsel Taş (2017). “Sekoyana’nın Kapıları”, Doğan ve Egmot Yayıncılık, 4.Baskı

KİTAP ÖZETİ
Kitap Amerikalı şair, etnobotanist ve romancı Dale Pendell’in ufak bir alıntısıyla
karşılıyor bizi. “Nasıl ki rüyalar bilinçaltımızdaki yaban dünyanın şifa veren şarkılarıyla,
yaban hayvanları, yaban bitkileri, yaban doğa da dünyanın şarkı söyleyen derin zihninin şifa
veren rüyalarıdır.”3 Bu minik alıntıyla başlayan öykü, saçları yeşeren, ormandaki kulübesinde
tek başına yaşayan Sekoyana ile hem ona hem de ormana emanet edilmiş bir çocuğun
karşılıklı sohbetiyle devam ediyor. Çocuğun henüz söyleyebileceği bir adı yok çünkü adını
bu yolculuk sonunda kendi seçecektir. Çocuk ormanın dilini öğrenmek için Sekoyana’nın
yanına gelmiştir tıpkı anne ve babası gibi çünkü onlarda her şeyi bu münzevi kadından
öğrenmişlerdi. Sekoyana çocuğa “ormanda herkes ‘sen’ ya da ‘ben’dir. Sadece orman

3
Taş, “Sekoyana’nın Kapıları”, 2017

2
çoğuldur” der4. Sekoyana’nın evinde dört kapısı vardır. Bu kapılar, hangi yönden gelirse
gelsin herkese açıktır. Her kapı, doğanın birbirinden farklı deneyim ve bilgisine açılacaktır.
Çocuk ise her kapı için elde ettiği deneyimleri hatırlamak için birer sembol çizecektir.
Çocuk birinci kapıdan içeri girdiğinde ormanı duyularıyla okumaya başlar. İlk başta
gözleri kapalı bir şekilde ağacın yönünü bulmaya çalışır. Daha sonra humus kokusunu içine
çeker ve toprağa dokunarak onu deneyimler. Toprağın içindeki börtü böcek onu biraz
tiksindirir. Ancak, Sekoyana “ormana yüreğini açacaksan eğer, sana geleni kucaklayacaksın.”
der çocuğa ve olabildiğince “dokun” uyarısını yapar. Birinci kapı Sekoyana’nın çocuk için
yazdığı günlükle biter. Yazılan bu günlükler öyküde önemli bir yere sahiptir. Sekoyana bize
orman hakkında bilmediğimiz bilgiler verir. Misel ağının “ormanı saran, kapsayan, taşıyan,
koruyan bir sepet” olduğundan bahseder.5 Birinci kapıyı deneyimleyen çocuk onun üzerine
soru işareti çizer.
İkinci Kapıdan içeri girdiğinde çocuğun aklını bir soru karıştırır. “Bir sineğin hayatını
bir sığırcığınkinden değersiz kılan nedir.” sorusu üzerine düşünmeye başlar. Sekoyana’nın
söylediği şarkının nakaratında geçen “Ahimsa” sözcüğü dikkatine çeker ve anlamını sorar.
Ahimsa Hint felsefesinde çok önemli bir yere sahiptir. “Ahimsa bilerek, isteyerek zarar
verme demek. Yaşamın bir bütün olduğu bilinciyle yaşa demektir.” 6 Çocuk bu kapıdan içeri
girdiğinde mantarların gizemli yaşamını ve ormanın dilini öğrenmeye başlar. Yürüyen bir çift
ağaç dalı çocuğun kafasını karıştırır. Bu kapının sonunda Sekoyana’nın günlüğünde
bahsettiği ağaç ve mantarlar arasındaki özel ilişkinin “mikoriza” adını verdiğimiz ve canlı bir
internet ağına benzetilen bu ilişkiyi açıklar. Çocuk ikinci kapının üstüne bir çift yürüyen ağaç
dalı çizer.
Üçüncü kapıya gelindiğinde, Sekoyana ormanda pijamalı adını verdikleri annesi
avcılar tarafından vurulmuş bir yaban domuzu elinde kapıda belirir. Birkaç saatliğine şehre
inen Sekoyana çocuğa tek başına ormana gitmemesi gerektiğini söyler fakat merakına yenik
düşen çocuk kayrana gider. Cadı dairesinin gizemini çözmek ister. Kayrana gittiğinde
ağaçların arasına sıkışmış bir pijamalı görür ve onu kurtarır. Yağmur yağmaya başladığı için
geri dönüş yolunu bulamaz ve ormanda kaybolur. Gözlerini açtığında kendisini kulübe de
Sekoyana’nın yanında bulur ve onu buraya kadar nasıl getirdiğini merak eder. Bir çift
yürüyen dal yani kızıl geyik onu sırtında taşımıştır. Ormanın gözleri ve kulakları çocuğa
yardım etmiştir. Çocuk üçüncü kapının üzerine daire işareti çizer.

4
Taş, “Sekoyana’nın Kapıları”, 13.
5
Taş, “Sekoyana’nın Kapıları”,63.
6
Taş, “Sekoyana’nın Kapıları”, 71.

3
 Dördüncü kapıya gelindiğinde artık cadı dairesinin sırrını öğrenmiştir. Misel ağının
mantarlarla oluşturduğu bir dairedir. Artık eve dönme vakti geldiğinde çocuk adının
“Ahimsa” olduğunu söyler. Kitabın sonu yine Sekoyana’nın tuttuğu günlükle biter. Son
kısımda çocuğun sürekli duyduğu “pa-po-vii” sesinin de aslında Potawatomi yerlilerinin
dilinden geldiğini ve “toprağın altından gelen itici güçle mantarın bir gecede yüzeye
çıkıvermesi”7 anlamına geldiğini öğreniriz. Kitabın son cümlesi bize ormanın dilini ve
kurulan bu inanılmaz iletişimin bütün canlılar arasında da olabileceğinin çok da uzak bir
ihtimal olmadığını hatırlatır.

EDEBİ UNSURLARA GÖRE KİTABIN ANALİZİ

KARAKTERLER:
Sekoyana: Ormandaki kulübesinde yıllardır tek başına yaşayan münzevi bir kadın. Saçları
ağarmak yerine yeşeriyor. Kendi deyimiyle cadılar kadar yaşlıdır. Ormana “yaşamı tüm
derinliğiyle yaşamak ve yaşamın özünü emmek”8 için gelmiştir. Kendisini tam anlamıyla
toplayıcı olarak tanımlıyor. Ormanda ekip dikmeyi, pelit toplayıp sincap ekmeği yapmayı,
sepet örmeyi ve kaşık yontmayı seviyor. Adını “Sekoya” ağacından almıştır. Bu ormanda
artık olmayan fakat bundan 15-20 milyon yıl öncesinde yaşayan bir ağaç. Eğer bir canlı
olsaydı “Liken” olmak isterdi. “Liken bilinciyle” yaşamak isterdi çünkü “liken olmak, aynı
bedende birkaç farklı can taşımaya benzer.” 9

Ahimsa: Annesi ve babası tarafından ormanın dilini öğrenmek için Sekoyana’nın yanına
gönderilmiştir. Öykünün başından itibaren ne adını ne de cinsiyetini öğreniriz. Çocuk, bu
deneyimin ardından adının “Ahimsa” olduğunu kitabın sonunda bize söyler. Ahimsa,
Sekoyana’nın şarkısında sürekli mırıldandığı bir kelimedir. Ahimsa, Hint dinlerinde önemli
bir yere sahiptir. “zarar verme, incitme” anlamına gelmektedir. Sadece insan yaşamına zarar
verme anlamında değil aynı zamanda da yeryüzündeki en ufak bir canlıya bile bilerek zarar
verme anlamındadır. En ufak bir böceği ya da sineği incitmemektir. Bu inanışa göre bir
sineğin hayatının bir sığırcığınkinden farklı olmamalıdır.
Orman: “Sekoyana’nın kapılarının baş aktörü ormandır. Orman herkesin evidir; insanın,
hayvanın, bitkilerin, bakterilerin, organik ve inorganik varlıkların ve şeylerin. Ormanın dili
gözünü, kulağını ve tüm duyularını ona açanın okuyabileceği bir dildir.” 10 Ormanı saran
7
Taş, “Sekoyana’nın Kapıları”, 178.
8
Taş, “Sekoyana’nın Kapıları”, 35.
9
Taş, “Sekoyana’nın Kapıları”, 108.
10
Gökçen, Unutulmuş Bir Dili Canlandırmak: Sekoyana’nın Kapıları’nda Doğa Okuryazarlığı, 2493.

4
misel ağları, mantar ve ağaçlar arasında kurulan inanılmaz ilişki mikoriza, mantar ve yosunun
ortak yaşamı olan liken ve duyduğumuz “pa-po-vii” sesleri öykü de çok önemli bir yere
sahiptir.

Karakterlerin Analizi ve Değerlendirilmesi

Metinde ki karakterler birbirleri ile olan diyaloglarla ve metin içerisinde karşılaştıkları
birbirinden farklı deneyimlerle gelişme gösteriyorlar. Öyküde ki karakter hem negatif hem de
pozitif diyebileceğimiz özellikler taşıyor. Sekoyana karakteri idealize edilmiş bir karakter
gibi gözükse de bu tuhaf görünümlü kadının daha önce şehirde yaşadığını fakat ormanı
11
izlemek ve “dokunan, gören, duyan, tadan ve koklayan olmak” için ormana gelmiştir.
Orman hakkında bildiği her şeyi deneyimleyerek öğrenmiştir. Kaç zamandır ormanda olduğu
söylenmese de cadılar kadar yaşlı olan bu münzevi kadının ormanı özümseyecek kadar uzun
zamandır burada yaşadığını anlayabiliyoruz. Sekoyana ne kadar orman hakkında birçok
bilgiye sahip olsa da çocuğun hayatına girmesiyle beraber bazı soruların cevaplarını da kendi
içinde arıyor, düşünüyor ve günlüğünde bunları cevaplıyor. Her iki karakter de metin
boyunca birbirlerini besliyorlar. Ahimsa, ormana ilk geldiğinde bu tuhaf kadını anlamakta
zorlansa da yavaş yavaş kendisini bu deneyimin bir parçası olarak buluyor. Bütün duyularıyla
ormanı deneyimlemeye başlıyor artık. Geçilen her kapı, karakterin ormanı daha iyi
tanımasında, aynı zamanda da kendi iç yolculuğunda büyük bir yere sahip. Ormana ilk
geldiğinde önyargıları olan bir çocuk ve daha sonra bu yargıları bir kenara bırakıp yolculuğa
adım atıyor. Çocuğun bu deneyimleri edinirken ki soruları ve tepkileri çocuğun gerçekliğine
uyuyor. Sekoyana ’ya sorduğu sorular, iç konuşmaları ve daha önceki deneyimleriyle ilişki
kurması bize çocuk gerçekliğini olabildiğince yansıtıyor. Sekoyana’nın kapılarının baş aktörü
olan orman da karakterlerle aynı dönüşüme ve gerçekliğe sahip. Ona yüreğini açmayana
gerçek sesini dinletmeyen orman, bu küçük çocuğa kucağına açar. Ormanın kulakları ve
gözleri daima çocukla beraberdir. Ormana emanet edilmiştir artık. Ağaçların, mantarların ve
bütün canlıların arasında kurdukları iletişim bize yabancı gelmez çünkü hepsinin özü aynıdır.
TEMA
Sekoyana’nın kapıları kitabının göze çarpan en temel temalarından birisi doğa ve
hayvan sevgisidir. Mistik ve bilimle harmanlanmış olan bu tema metin boyunca açılır ve
karşımıza çok zengin bir anlatım çıkar. Çocukla beraber her kapıdan dışarı çıktığımızda yeni
bir deneyim ile karşılaşırız. Ormanda Sekoyana ile tek başına kalan çocuğun ormanı okumayı

11
Taş, “Sekoyana’nın Kapıları”,35.

5
öğrenmesi ve adını bulma serüvenine ortak oluruz. Ormanı okumak, metindeki anlamı ile
dokunarak, tadarak, koklayarak, hissederek deneyimlemektir. Metindeki en önemli mesaj,
“yaşamın insan-insan dışı, canlı-cansız tüm varlıkları ve enerjileriyle bir arada melezlenerek
üremesi ve hepsinin yaratıcı aktörlükleridir.”12 Ormandaki bütün canlılar kitabın
merkezindedir. Bir sineğin yaşamını bir sığırcığınkinden farksız kılmayan, dünyadaki bütün
canlılara “bilerek zarar verme, incitme” anlamına gelen Ahimsa sözcüğü de yine farklı bir
kapı açıyor. Bir diğer önemli tema ise yeteri kadar almaktır. “Yiyebileceğimiz kadarı konuyor
sofraya ve hepsi bitiyor, bittiğinde ne aç hissediyor insan ne de çatlayısa tok.” 13 diyor çocuk
metinde. Sekoyana’nın yaptığı sepetleri köylülerle değiş-tokuş etmesi yine günümüzdeki
Kapitalist ekonomik sistemin karşısında duruyor. Öyküdeki en önemli temalardan biri de
insanın artık ormanın dilini duymayışıydı. Sekoyana’nın öykü de bahsettiği hikâye de çok
eskiden insan ormanı dinlermiş ve onun sesini duyarmış. Yüreğini bütün derinliğiyle ormana
açan insan, toprağın altından gelen sesleri bile duyarmış. Ancak, zamanla duyduklarını sese
döken insan, ormanın sesini duymaz olmuştur. İnsan kulağını kendi sözünden başka tüm
seslere kapar olmuş. O zamandan beri sadece insanın sesi duyulur olmuş. “İnsana ait dilin bir
ayrıcalıktan çok, dış gerçekliğin üstünü örten bir hapishane olduğunun tartışılmaya
başlanması insanın avantajını dezavantaja çekmiştir.” 14 İnsanın sadece kendi sesine
odaklanması, ormanın sessizleşmesine yol açmıştır. Hâlbuki insanın sesini oluşturan da
doğadır. Doğa ve kültür birbirini besleyen iki can damardır. “Pa-po-vii” sesini duyabilen
çocuk, bu sesle hem ormana hem de onun dilini bilen, onu okuyabilen kadim ama unutulmuş
bir bilgeliğe bağlanır.” 15

MEKÂN
Öyküde tasvir edilen iki mekân bulunmaktadır. Biri olayların merkezi olan ormandır.
Diğeri ise Sekoyana’nın kulübesidir. Çocuk kulübeye ilk geldiğinde tuhaf gözlerle etrafı
incelemeye başlar. “Küçük bir masa, karşılıklı oturduğumuz iki sandalye, büyük bir sandık ve
üzerinde üst üste konmuş yer minderleri, duvardaki çivilere asılı birkaç parça giysi, küçük bir
mutfak tezgâhı, tabak çanağın ve ne idüğü belirsiz şeylerle dolu kavanozların durduğu raflar,
duvara asılı birkaç bakır kap kacak. Yerde geyik motifi bulunan bir kilim ve köşede tahta
kaşıklarla dolu bir sepet var.”16 Çocuğun tasvir ettiği kulübe tam anlamıyla Sekoyana’nın bir

12
Gökçen, Unutulmuş Bir Dili Canlandırmak: Sekoyana’nın Kapıları’nda Doğa Okuryazarlığı, 2490.
13
Taş, “Sekoyana’nın Kapıları”, 38.
14
Gökçen, Unutulmuş Bir Dili Canlandırmak: Sekoyana’nın Kapıları’nda Doğa Okuryazarlığı,2487
15
Gökçen, Unutulmuş Bir Dili Canlandırmak: Sekoyana’nın Kapıları’nda Doğa Okuryazarlığı, 2494.
16
Taş, “Sekoyana’nın Kapıları”, 9.

6
parçası. Her köşe ona ait bir bilgiyi açığa çıkarıyor. Öyküyü okuduktan sonra bu satırlara
tekrar baktığımda her köşe Sekoyana için birbirinden önemli parçalarla dolu. Kulübesinde
saat yok çünkü Sekoyana ormanın zamanında yaşıyor. Tuvalet içinde dışarıyı kullanıyor
çünkü daha sonra gübre için kullanılacak. Kulübenin en önemli özelliği dört tane kapısının
bulunmasıdır. Bu kapılar metinde çok önemli bir yere sahiptir. Karakterler bu kapılar
sayesinde yolculuğa çıkıyorlar. Mekân metinde çok aktif rol oynuyor. Çocuğun gelişmesine
ve bu iç yolculuğunda ona arkadaş oluyor. Arka planda, pasif ve sadece yardımcı bir rol
oynamıyor. Aslında, bahsedilen mekânlar öykünün başkahramanları diyebiliriz. Orman da
sadece tek bir boyutu ile ele alınmıyor. Her kapıdan dışarı çıkıldığında ormanın farklı bir
boyutunu deneyimliyoruz. Bir gün ağaçları ve toprağı, ertesi gün mantarları, yaban domuz
yavrularını, kızıl geyiği dâhil ediyoruz. Kitaptaki çizimler de bize bu mekân tasvirlerinde
yardımcı oluyor. Çocuk her kapıdan birini açtığında kitabın sayfasında önlü arkalı bir kapı
resmi bizleri karşılıyor ve bu deneyime ortak oluyoruz. Orman ve kulübe tasvirleri ile
çocuğun ve okurun deneyimi birbiri içine geçiyor.

ÇATIŞMA
Sekoyana’nın Kapıları öyküsüne baktığımızda farklı birkaç çatışma türü olduğunu
görüyoruz. Öncelikle, anlatıcıların kendi içinde yaşadığı çatışmalara değinmek istiyorum
(person against self). Ahimsa, ormana geldiği ilk günden itibaren kafasında
anlamlandıramadığı sorularına kendi içinde bir cevap arayışındadır. Sekoyana ’ya sormak
istediği ama soramadığı ya da sorup alamadığı cevapları kendi içinde değerlendirip bir
sonuca varmaya çalışıyor. Aslında bu durum biraz da bilerek yapılıyor çünkü karakterin iç
yolculuğuna ve adını bulma serüveninde yaşadığı iç çatışmalar büyük bir yere sahiptir.
Sekoyana ve Ahimsa arasında da gözlemlediğimiz bir çatışma var diyebiliriz (person
against person). Çocuğun bir şekilde Sekoyana’nın yaptığı davranışlara ilk bakışta anlam
verememesi, sürekli şüpheci tavırları ve belli önyargılara sahip olması bana bu çatışma
türünün olabileceğine dair soru işareti oluşturdu. Çocuk zaman zaman Sekoyana ‘ya kızar.
Örneğin, ormana tek başına yolculuğa çıktığında Sekoyana ona kehribardan yapılmış bir
düdük verir. Bu düdüğü çaldığında yanına geleceğini söyler. Fakat Ahimsa ormanda
kaybolduğu sırada düdüğü çalar ama ses bir türlü çıkmaz. Bu gibi durumlarda Sekoyana ‘ya
öfkelenir.
Ahimsa ve Sekoyana’nın ormanın dilini öğrenmek için bütün canlılarla kurdukları
ilişki içinde bir çatışmadan bahsedebilir miyiz (person against nature)? Bu çatışma türü daha
çok doğal afetler için kullanılmaktadır. Fakat ben burada da bir çatışma türü olduğunu

7
düşünüyorum. Yabani bir ormanda tek başına kalmış doğaya ayak uydurmaya çalışan bir
insan gibi düşünebiliriz buradaki durumu. Ormanın dilini anlamak da sadece yüreğini ona
tam açanlarda olabilecek bir şeydir. Çocuğun yağmura yakalanıp dönüş yolunu bulamaması
ve çocuğun kafasında birtakım önyargıların bulunmasını bu çatışma türü için söyleyebiliriz.
Son olarak, Sekoyana ve şehir hayatı, yaban domuzlarını vuran avcılar arasında da bir
çatışmadan bahsetmek mümkün (person against society). Sekoyana’nın yer yer insanoğlunu
ve günümüzdeki şehirleşme yaşamını eleştirdiği kısımlarda bu çatışma türüne şahit oluyoruz.

BAKIŞ AÇISI
Sekoyana’nın Kapıları birincil tekil bakış açısıyla yazılmıştır. Metinde iki tane
anlatıcı vardır. Hikâye bir yandan çocuğun anlattığı kısımlardan oluşurken, bir yanda da
Sekoyana’nın onun adına tuttuğu günlüklerinden oluşmaktadır. Ahimsa’nın anlattığı
kısımlarda Sekoyana’nın aklından geçenleri bilemiyoruz. Ancak, Sekoyana’nın tuttuğu
günlüklerde onun ağzından olayları değerlendiriyor ve orman hakkında daha detaylı bilgilere
sahip oluyoruz. “Sekoyana çocukla birlikte geçirdiği zamanı yorumlar, çocuğa söylemediği
şeyleri önce okurla paylaşır, çocuğun o anda yanıt veremediği soruları üzerine düşünür; bir
yanda kendisiyle bir yanda çocukla diyalog kurarken çevrelerini saran ormanla iç içe örülen
hayatları gibi hikâyeleri de birbirine örülür.”17 İç içe geçen bu anlatım okuru daha çok içine
çeker ve olayları iki taraflı dinlemek Ahimsa’nın yolculuğunda bizi de eğitmektedir aslında.

KURGU
Sekoyana’nın kapıları hem gerçekçi hem de mistik bir kurguya sahip diyebiliriz.
Metinde mistik öğeler ile yazılmış kısımlar var. Kitap da anlatılan masallar ile bilimsel olanı
harmanlayan bir kurgu söz konusu. Örneğin, Sekoyana’nın anlattığı “Küçük Sessiz
Salyangoz Masalı”18 bir zamanlar insanın kulağının içinde yaşayan bir salyangoz varmış ve
böylece insan doğadaki bütün sesleri duyabilirmiş. Ama bir gün insan kendi sözünden başka
bir ses dinlemez olmuş ve salyangoz bu durumdan hiç hoşlanmamış. Bunun üzerine doğadaki
sesleri duyabilmek uğruna kabuğunu bırakıp gitmiş. Sekoyana’nın anlattığı masallar için artık
“masal dinleyecek çağı geçtim.” diyen çocuğa Sekoyana günlüğünde insanın gerçekten de
kulağında sesleri işitebilmesi için bir salyangoz sarmalı bulunduğunu açıklar. Aynı zaman da
fidanlarında duyduğu seslerden bahseden Sekoyana son olarak bizi şu soruyla baş başa

17
Gökçen, Unutulmuş Bir Dili Canlandırmak: Sekoyana’nın Kapıları’nda Doğa Okuryazarlığı, 2488.
18
Taş, “Sekoyana’nın Kapıları”,141.

8
bırakıyor. “Ve bütün bunların masaldan farkı nedir?” 19 Bu bakımdan hikâyenin kurgusunda
gerçek ve mistik olan iç içe geçmiştir. Sekoyana’nın günlüklerinde bütün mistik görünen
şeyleri yalın ve gerçekçi bir dille okura sunuyor. Böylece karakter ve olaylar günlük hayatta
karşılaşabileceğimiz bir duruma geliyor. Hikâyede ki olaylar kronolojik sırayla ilerliyor.
Sırasıyla birinci kapı ve en son dördüncü kapıya geçiyoruz. Sekoyana’nın tuttuğu günlükler
de ufak geriye dönüşler görüyoruz. Fakat bu dönüşler olaylar arasında kopukluğa neden
olmuyor. Tam aksine olayları daha iyi kavramamıza sebep oluyor. Diyaloglar ve yaşanan
olaylar üzerinden düz bir akışa sahip. Merak unsuru da öykü boyunca kurguyu canlı kılıyor.
Kurgu ilerledikçe bazı şeylerin sırrını öğreniyoruz. Örneğin, bir çift yürüyen dal, çocuğun
adı, cadı dairesinin sırrı gibi birçok şeyi kurgu ilerledikçe öğreniyoruz.

ÜSLUP
Yazar, genel olarak çocuğun anlayabileceği sade ve yalın bir dil kullanmıştır.
Çocuğun bilemeyeceği kelime sayısı sınırlıdır. Şiirsel Taş kitaplarında genel olarak bilimsel
ve doğa terimleri kullanmaktadır. Ancak, bu terimler kitabın akışında çocuğun anlayacağı
şekilde sade bir şekilde açıklanmaktadır. Öyküdeki Ahimsa karakteri bir çocuk olarak dili
kullanmaktadır. Sekoyana tuttuğu günlükler de bize daha çok terimleri hikâyeleştirip
anlatmaktadır. Sekoyana ve Ahimsa arasındaki diyaloglarda günlük hayatta karşılaştığımız
bir dil kullanılmıştır. Belli bir alana ait kullanılan terimlerden bazıları şunlardır. Misel ağı,
Mikoriza, Ahimsa, Potawatomi, liken gibi kelimeler ilk bakışta anlamadığımız fakat metnin
temasıyla uyumlu ve anlaşılabilir. Öyküde doğa sesleri bol bol kullanılmıştır. Örneğin, “çıt-
çıt-çıt” tahta kurdu sesi, “çling-çlong-çling-çlong” verandaya asılı deniz kabuklarının sesi,
“u-uuu-u-uuu” gece kuşu sesi ve tii-çu-tii-çu tii-çu-ti-ti-çu” gibi bazı kuş sesleri vardır.
Metinde noktalama işaretleri, vurgu ve tonlamalarda uygun kullanılmıştır. Heyecanlı yerlerde
ünlem işaretleri ve diyalogların olduğu kısımlarda tırnak işareti kullanılmıştır. Sekoyana’nın
Kapıları kitabında yazar ormanı aslında bir nevi kişiselleştiriyor. “Bir süreliğine başka bir
canlı olarak yaşayabilseydin eğer, kim olmak isterdin?”20 diye soruyor Sekoyana tuttuğu
günlük de. Ormandaki bütün canlılar için “kim” ifadesi kullanıyor. Metinde metaforlarda sık
sık kullanılmış. Metinde çok sık tekrarlanan atasözleri ve deyimler yok. “Bir dağ gibi
düşünmek” metaforu kullanılmış. Bu da metnin içinde yine Sekoyana’nın anlatımıyla
kafamızda canlanmaktadır. Kısacası, belli bir alana ait yabancı terimlerden bahsedilse bile
öykü içindeki gidişat ve kullanılan sade dille bu durum kompanse edilmiş.

19
Taş, “Sekoyana’nın Kapıları”, 143.
20
Taş, “Sekoyana’nın Kapıları”, 107.

9
KİTABIN HEDEFLEDİĞİ YAŞ GRUBU
Kitabın hedeflediği yaş grubu on yaş ve üzeri olmalıdır. Bu yaş grubunun kitabın dili
ve kullanım şekline uygun olduğunu düşünüyorum. Belki on yaş da çok erken olabilir. Fakat
kitabı bir yetişkinle beraber okuyup üstüne tartışarak daha iyi anlayabilir. Kitap da hem
somut hem de soyut öğeler kullanılmıştır. Bu yüzden bahsedilen terimleri daha iyi
anlayabilmek için bu yaş aralığı uygundur. Kitap evrensel bir dil kullanıyor ve belli bir
kültüre ya da dine ait bir mesaj verilmiyor. Bu yüzden her kültürden insan kitabı zevkle
okuyacaktır.

ESERDE AYRICA ÖNEMLİ BULDUĞUM KISIMLAR

Şiirsel Taş, Sekoyana’nın Kapıları kitabını yazarken beslendiği ve alıntıladığı
yazarların ve kitapların da ismini son bölümde biz okurlarla paylaşmış. Ben bunu çok değerli
buluyorum çünkü kitabı okumayı bitirdiğimde yazarın beslendiği kaynaklara göz attığımda
kitabı daha derinden anlamış bulundum. Kitap da anlatılanların çok zengin bir kaynağı var.
Bu bakımdan kitap gözümde daha çok değerli bir durumu geldi. Yazarın bahsettiği kitap ve
yazarlardan bazılarına değinmek istiyorum. Çünkü alıntılanan yerler kitap da çok önemli bir
yere sahip. “Pa-po-vii” kelimesinin nereden geldiğini bu kısımda öğreniyoruz. Yazar bu
kelimeyi “Braiding Sweetgrass” kitabının yazarı Robin Wall Kimmer’dan esinlenerek
kullanmıştır. Kitabın ana fikri Sekoyana’nın Ahimsa ’ya dediği cümlede karşımıza çıkıyor.
“Ormana yüreğini açacaksan eğer, sana geleni kucaklayacaksın.” Yine aynı şekilde Henry
David Thoreau’nun “Walden: Ormanda Yaşam” kitabından esinlenmiştir yazar. “Yaşamın
özünü emmek” ifadesini bu kitaptan alıntılamıştır. Sekoyana’nın Kapıları kitabında
karşılaştığımız bir diğer alıntı ise Aldo Leopold’a aittir. “Yalnız bir dağ, bir kurdun ulumasını
tarafsızca dinleyecek kadar uzun yaşamıştır.” alıntılamıştır. Sekoyana kurtlar ve çakallar
arasındaki yaşam mücadelesinde kurtların sayıları azalınca nasıl doğal döngünün
bozulduğundan bahseder. Son olarak, benim en çok dikkatimi çeken ve yazarın ilham
kaynağı olan kitap Peter Wohlleben’in yazdığı “The Hidden Life of Trees” oldu. Ağaçlar
arasındaki muhteşem iletişimden bahseden bu kitabın varlığını Sekoyana’nın Kapılarını
okurken gerçekten hissediyoruz. Sekoyana’nın kitap da devrilen bir ağaç hakkında bahsettiği
bilgiler dikkat çekicidir. “Ağaç yıkıldığı zaman ormanın bir parçası olmaktan vazgeçmez
biliyor musun? Çünkü vazgeçmek ağacın doğasında yoktur.”21 Devrilen yaşlı ağaç

21
Taş, “Sekoyana’nın Kapıları”, 150.

10
kendisinden sonra gelen fidanlara yer açar, onlara güneş ışığı için alan açar. Devrilen ağacın
gövdesinde bir sürü canlı yaşar ve çürüdükçe humusa dönüşür ve toprağa karışır.
Üzerinde durmak istediğim bir diğer önemli nokta kitapta hayvanlara karşı olan bakış
açısıdır. Çocuk kulübeye geldiğinde bir yaban kedisi görür. Bunun üzerine gelişen
diyaloglarda Sekoyana ev kedisi gibi davrandı der. Çocuk onu besleyip beslemediğini
sorduğunda hayır der. Bunun sebebi, kedinin evcil olmamasıdır. Her ne kadar insanlara yakın
davransalar bile. Bu kısımda aklıma gelen şey; evlere hapsettiğimiz, kısırlaştırdığımız ve
evcilleştirdiğimiz kediler olmuştu. Dikkatimi çeken bir diğer hayvan da pijamalılar olmuştu.
Yabani domuz yavrularına gösterilen şefkat ve sevgiydi. Bizim toplumumuzda pek alışık
olmadığımız bir hayvan sevgisiydi. Domuz kelimesinin söylenmesinin bile huzur bozucu
olduğuna inanılan bir toplumdan bahsediyorum. Bu açıdan özellikle domuzun seçilmesi
hoşuma gitti.

ESERİN İYİ ÇOCUK KİTABI KISTASINA UYGUNLUĞU

Sekoyana’nın Kapıları kitabını yazınsal ve görsel olarak iyi çocuk kitabı yapan belli
başlı özelliklerden bahsetmek istiyorum. İlk olarak, kitabın konusu belli bir fikirden yola
çıkılarak oluşturulmuştur. Tema kısmında da belirttiğim gibi kitabın temel konusu doğa ve
hayvan sevgidir. Hikâyenin konusu ve anlatımı özgün özellikler taşıyor. Ekolojik alanda
yazılmış ve çocukların doğaya karşı olan ilgisini daha da çok artıracak özgün niteliktedir.
Kitap da herhangi bir canlıya karşı önyargı bulunmamaktadır. Öykü de aşırı duygusallık söz
konusu değil. Yer yer eğlendirici ve düşündürücü öğeler bulunmaktadır. Yazarın dili
didaktiklikten uzaktır. Sekoyana da çocuğa ormanı okumayı öğretirken asla didaktik
davranmaz. Her daim onu düşünmeye iter ve destekler. Hikâyede gerçekleşen olayların
hiçbiri tesadüfi değildir. Her olay neden-sonuç ilişkisinde açıklanmış ve mantıklı savlarla
desteklenmiştir. Kitap da her şey doğal akışında ilerlemektedir. Öykünün dili çocuğun
anlayabileceği düzeydedir. Uzun betimlemeler ve deyimlerden olabildiğince uzak durulmuş.
Bunun yanı sıra öykü çizimlerle desteklenmiştir. Bu resimler öykünün kafamda daha iyi
canlanmasında etkili rol oynadı. Kitaptaki karakterler çocuğun özdeşleşeceği niteliktedir.
Özellikle de çocuk karakter olan Ahimsa’nın inandırıcılığı yüksektir. Kurgunun niteliğine
baktığımızda merak uyandırma, düğüm noktasına gelme ve çözülme gibi öğelere rastlamak
mümkün. Çocuğun adının ne olacağını merak etmemiz. Gizli seslerin ne anlama geldiğini
öğrenmek isteriz. Aynı zamanda çocuk her kapıdan dışarı çıktığında farklı olayları
deneyimlemesi kurguyu canlı tutmuştur. Sekoyana’nın Kapıları’nın felsefi bir kurgusu vardır.
Bu yüzden bizi sürekli düşünmeye ve sorularımızın cevaplarını aramaya itmektedir.

11
 Hikâyenin insanın içindeki birçok duyguya hitap ettiğini söyleyebiliriz. Kitaptaki
karakterlerle özdeşim kurabildim. Sekoyana’nın içindeki orman ve hayvan sevgisini, içindeki
umudu ve hasreti hissettim. Kitabı okumayı bitirdikten sonra çevremdeki ağaçlara,
hayvanlara, insana olan bakış açım değişti diyebilirim. Ormanla kurulan bu bağ insana büyük
bir umut veriyor. İnsanın doğayla kurduğu bu bağı kitabı bitirdikten sonra halen daha
düşünmekteyim.
Son olarak, çocuğa görelik ilkesi temel alınarak kitabın kâğıt, baskı ve cilt özellikleri
ele alınmıştır. Yazılar gayet görülebilir şekilde basılmış. Burada ufak bir eleştiri yapmak
istiyorum. Sekoyana’nın yazdığı günlükler el yazısı şeklinde basılmış fakat bu durum bazı
kelimeleri akıcı bir şekilde okuyamama sebep oldu. Bunun haricinde, kitabın genel olarak
saydığım sebeplerden dolayı iyi çocuk kitabı kıstasına uygun olduğunu söyleyebilirim.

YAZARIN SINIFTA TEKRAR OKUNMASI

Sekoyana’nın Kapıları kitabı çevre bilincinin oluşması için sınıflarımızda çocuklarla
beraber okuyabileceğimiz zengin bir kaynak. Ele aldığı konular çocuğa doğanın bir bütün
olduğu fikrini çok güzel bir şekilde veriyor. Aynı zamanda, ormanı okumak için neler
yapmamız gerektiği hakkında ipuçları ile dolu. Öyküyü okuduktan sonra ele alınan konuların
daha iyi pekişmesi için güzel bir sunum hazırlanabilir. Bu sunumda kitap da bahsedilen
ağaçların diğer canlılarla kurduğu iletişimden, mantarlardan, misel ağından, mikorizadan,
farklı çeşit ağaç türlerinden bahsedilebilir. Öykü de adı geçen Potawatomi yerlilerini ve
onların bulduğu sesten yani “pa-po-vi” kelimesinin anlamını konuşabiliriz. Ahimsa’nın
anlamı hakkında konuşmak çocukların doğaya karşı yeni bir bakış açısı geliştirmesine fayda
sağlayabilir. Kitap da altı çizilen mesajları tekrar gözden geçirmek öyküyü daha iyi
anlamamızı sağlayacaktır.
Sunum ve sınıf içi tartışmalarından sonra ufak bir orman gezisi düzenlenebilir. Bu
gezide çocukların tüm duyu organlarını kullanarak doğayı, çevrelerini algılamaları amaçlanır.
Orman gezisi sırasında yapılacaklar önceden belirlenir ve belli bir akışta tamamlanır.
Örneğin, ilk olarak çocuklarla beraber ufak bir yoga seansı yapılabilir. Ardından “scavenger
hunt” dediğimiz aktivite uygulanır. Daha öncesinde hazırladığımız bir liste olur. Burada
ormanda karşılaşabileceğimiz şeylerin isimleri ve resimleri olur. Çocuklar isterlerse ellerine
daha iyi gözlem yapabilmek için büyüteç alabilirler. Gözlemlenen şeylerin yanına tik atılır ve
daha sonra bir çember oluşturup gözlemleri ve deneyimleri hakkında konuşulur. Son olarak,
çocukların gözlemlerinden yola çıkarak resim yapılabilirler. Çocuklar buldukları farklı

12
türdeki yaprakları kullanabilirler. Doğayı istedikleri gibi resmedebilirler. Yapılan bu resimler
daha sonra sınıfta sanat köşesinde sergilenir.

BİBLİYOGRAFYA

1. Gökçen, N. (2018) Unutulmuş Bir Dili Canlandırmak: Sekoyana’nın Kapıları’nda

Doğa Okuryazarlığı. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Aralık
2018 22(4): 2485-2496
2. Taş, Ş. (2017) Sekoyana’nın Kapıları: Bir Orman Öyküsü. İstanbul: Doğan Egmont.
3. Taş, Ş. (2019) Büyük Sevbeni. İstanbul: SEV yayıncılık.
4. Ünal, A. G. (2021, May). Week 4: Story-Literary Elements [PowerPoint slides]. Slide
share. https://moodle.boun.edu.tr/course/view.php?id=43579
5. Ünal, A. G. (2021, May). Week 5: Novels in Children Literature [PowerPoint slides].
Slide share. https://moodle.boun.edu.tr/course/view.php?id=43579

13