SUSI SA PAGWAWASTO

Yunit I

Paunang Pagtataya Panghuling Pagtataya (Ebalwasyon)

1. TAMA 1. C
2. TAMA 2. C
3. TAMA 3. D
4. MALI 4. D
5. TAMA 5. D

Task Bilang 1: Katangiang Pisikal ng Davao Oriental, Tuklasin!

1. Yamang daga o tubig, yamang gubat, yamang lupa, yamang mineral

2. - Nagagamit sa mabuting paraan ang ating mga likas na yaman kung ito ay
nakakatulong sa tao at hindi naaabuso ang mga ito.
- Nagagamit naman ito sa di-mabuting paraan ang ating mga likas na
yaman kung ito ay pansariling interes lamang ng iisang tao o na mga
maykapangyarihan sa lipunan ang umiiral na hindi iniisip ang kinabukasan ng
mga kabataan.
3. Napakikinabangan ng mga mamamayan ng Davao Oriental ang mga likas
na yaman na ito sa pamamagitan ng pagpapaunlad ng pamumuhay ng bawat
Davaeño at pag-angat ng ekonomiya ng probinsiya.
4. Oo, tulad halimbawa ng yamang lupa at yamang tubig na kung saan sagana
ang probinsiyang ito. Dahil sa matatabang lupa at saganang tubig na taglay ng
Davao Oriental, mas malawak ang napagtataniman ng palay, mais at mga
gulay na nailuluwas natin sa ibang bayan o barangay.
5. Upang mapangalagaan ang likas na yaman ng ating probinsiya ay dapat na
huwag tayong magtapon ng basura kahit saan lalo na sa dagat na maaaring
magdudulot ng pagkamatay ng mga isda at halamang dagat o kaya’y iwasan
ang pamumutol ng mga punongkahoy na magiging dahilan sa pagguho ng
lupa at pagbaha.

Task Bilang 2: Tanong Ko, Sagot Mo

1. Yamang dagat o tubig, yamang gubat, yamang lupa at yamang mineral

2. Pagsasaka, pangingisda, pagtotroso
3. Nililinang ng mga tao ang kanilang kapaligiran upang matugunan ang
kanilang mga pangangailangan.
4. May ilang mga tao ang nagpapakita nang maayos na pangangalaga sa
kanilang kapaligiran sa pamamagitan ng hindi paggamit ng mga dinamita sa
pangingisda, hindi pagtatapon ng mga basura sa dagat. Ngunit may iilan din
ang umaabuso sa kanilang kapaligiran tulad ng ilegal na pamumutol ng mga
punungkahoy at hindi nila ito tinataniman ulit.
Task Bilang 3: Punan ang Tsart

Kapakinabangan ng tao mula sa kapaligiran o likas na yaman

Aspekto Noon Ngayon

Agrikultura Malawak at matabang Mabilis ang produksyon
lupain; may ilang dahil gumagamit ng mga
mamamayan na may makabagong makinarya
maliit na sakahan at upang makapagluluwas
nagbubukid para sa ng mas maraming
pansariling ikabubuhay produkto sa ibang bayan
lamang

Ekonomiya Paggamit ng mga

Sagana sa mga likas na tradisyunal at
yaman na siyang makabagong teknolohiya
nagpapaunlad sa upang mapataas ang
ekonomiya ng maraming antas ng panlalawigang
bayan kita nang sa gayon ay
mapabuti ang
pamumuhay ng mga
mamamayan rito

Maraming mga pagkain Unti-unting nauubos na

na ibinibigay sa ibang ang mga likas na yaman
bayan sa paraang barter na naging dahilan upang
o pagpapalitan ng umangkat ng produktong
produkto sa produkto agrikultural ang bansa sa
ibang bansa

Panahanan Natutugunan ang mga Patuloy na pagdami ng

pangangailangan ng tao at pagtaas ng
bawat mamamayan sa pangangailangan at
isang bayan o lugar dahil panahanan
sa maliit pa lamang ang
bilang ng populasyon nila Land conversion

Paggamit ng teknolohiya
upang baguhin ang
kakayahan ng lupa at ng
kapaligiran

Kultura Simple ang pamumuhay Naiwang

ng mga tao na umaasa nakatiwangwang ang
 nang lubos sa kapaligiran mga lupain sa bukirin
dahil marami sa mga tao
Pagpapalahaga sa lupa ang lumipat sa lungsod
at kapaligiran upang doon na
magtatrabaho sa mga
factory o kaya’y
nangibang bansa

Task Bilang 4: Unawain Mo

1. Nais niyang ipaabot na kailangang iligtas natin ang ating mga likas na
yaman at kapaligiran habang may oras pa at maging mulat sa mga
kasalukuyang pangyayari upang laging handa tayo sa mga kalamidad na
darating.
2. Kaya lagi tayong nakakaranas ng mga kalamidad tulad ng pagbaha,
pagguho ng lupa dahil unti-unti nang nakakalbo ang ating mga kagubatan
dulot na wala ng ugat ng mga puno ang humahawak sa lupa.
3. Pangalagaan natin ang ating kapaligiran dahil ito ay ipinagkaloob sa atin ng
Panginoon na dapat nating protektahan at pahalagahan.
4. Makakatulong ako sa pangangalaga sa ating kapaligiran at likas na yaman
sa pamamagitan ng mga sumusunod:
a) Hindi pagtatapon ng basura dagat o kahit saan.
b) Pagtatanim ng puno.
c) Paglilinis ng paligid.
d) Hindi pagsusunog ng mga plastics.
e) Tumulong sa mga programang naglalayong pangalagaan ang ating
kapaligiran upang maiwasan natin ang kapahamakan.
5. Hihikayatin ko ang aking pamilya na tumulong sa pagpapanatili ng kalinisan
sa kapaligiran sa pamamagitan ng pagkakaroon ng tamang segregasyon ng
mga basura sa bawat kabahayan sa aming komunidad, at sa aking mga
kaibigan na magsagawa ng clean-up drive sa mga lugar na maaaring magbara
ang tubig kapag umulan upang maiwasan ang pag-apaw ng tubig at tuluy-tuloy
lamang ito sa dagat.

Task Bilang 5: Larawan Ko, Gabay Mo

1. Bawal ang ilegal na pamumutol ng mga punungkahoy.

2. Huwag magtapon ng basura sa dagat o katubigan.
3. Panatilihing malinis ang paligid tulad ng paglilinis sa mga kanal na
dinadaanan ng tubig mula sa mga kabahayan.
4. Magtanim ng puno upang maiwasan ang pagguho ng lupa at pagbaha.
5. Maging bahagi sa pangangalaga ng kapaligiran sa pamamagitan ng
pagiging aktibo sa mga programang nagsusulong sa pangangalaga ng Inang
Kalikasan.
 SUSI SA PAGWAWASTO
Yunit II

Paunang Pagtataya:

1.Mali
2.Tama
3.Tama
4.Tama
5.Tama

Gawain 1: Suriin,Sagutin mo!

Mga inaasahang sagot:
1. Mga dagat,ilog,lupa
2. Ang lalawigan ng Davao Oriental ay mayaman at sagana sa likas na
yaman na dapat ipagmalaki at pahalagahan para sa kaunlaran.
3.Ang hanapbuhay ng mga taga Davao Oriental ay magsasaka at
mangingisda.

Gawain 2: Alamin mo, Gawin Mo!

Mga inaasahang sagot sa pamprosesong tanong:
1. Ang mga mabuting naidulot ng pag-unlad sa mga tao ay napadali o
napabilis ang pagtugon sa pangangailangan at kagustuhan ng mga tao.
-Ang mga di-mabuting naidulot ng pag-unlad ay ang pagkasira at
unti-unting pagkaubos ng ating mga likas na yaman.
2. Ang nais ipahiwatig ng mga larawan ay sa kabila ng kaunlaran ay
naapektuhan ang ating kalikasan.

Gawain 3: Kalikasan Pangalagaan

Mga inaasahang kasagutan:

Deforestation o pagkalbo ng kagubatan

Dahilan Epekto
-pagpatayo ng mga gusali o mga pagawaan - baha
- pagkaingin o pagsunog upang gawing sakahan - pagguho ng lupa
- gawing panggatong -mainit na panahon
Pabahay

Dahilan Epekto

- Tirahan -Pagkaubos ng Kahoy

- paparami nangangailangan ng bahay - pagliit ng lupang sakahan
dahil sa paglaki ng populasyon
- para sa nawalan ng tirahan dulot -- pagkakaroon ng baha
ng kalamidad

Quarrying o pagmimina

Dahilan Epekto
-Para sa mga gawaing imprastruktura - climate change
-Gawing sangkap para sa mga industriya -pagliit ng kagubatan

Mga pamprosesong tanong:

Mga inaasahang kasagutan:

1. Ang mga pangunahing pangangailangan ng mga tao ay karaniwang galing
sa kalikasan at dahil nito ay nagdudulot ng pagbabago sa ating
kapaligiran.
- Lahat ng bagay na ginamit ng tao ay galing sa kalikasan.
2. Maaring uunlad ang bayan ng hindi nasira ang likas na yaman kung lahat ay
may disiplina sa paggamit nito.
3. Tumulong at makiisa sa mga gawaing pampamayanan para sa
pangangalaga ng kalikasan.
4. Kung ako ang pinuno ng bayan, ay gagawin ko ang mga mabubuting
hakbang na makakasiguro sa kabutihan ng ating kapaligiran.

Gawain 4: Noon at Ngayon

Noon
- Malawak at masagana ang taniman ng mga magsasaka.
- Natural at maganda ang paligid.
- Sagana ang dagat sa yaman nito.Pagkapareho
- Mayroon pang mga magsasaka at mangingisda bilang hanapbuhay

Ngayon
- Unti-unting nauubos ang mga yamang likas dahil sa mga
pagbabagong naganap dulot ng bagyo.
 - May ibang mga mamamayan na nabago ang kanilang pamumuhay
dahil nawalan na sila ng pag-asa sa pagkasira ng kanilang mga
ari-arian.
- Nagkaroon ng pagbabago sa paligid gaya ng may mga inobasyon sa
mga ilog at para mapagkikitaan ng kita
-
Gawain 5: Isip- Gawa!
Inaasahang gawin:
“Kalikasan Aking Yaman at Kabuhayan,Ating Ingatan para sa
Patuloy na Kasaganaan”
“ Disiplina ang Kailangan sa mga Mamamayan Upang ang Bayan ay
Ligtas sa Kapahamakan.”

Gawain 6: Iguhit Mo!

Gawain 7: Pagsulat ng Repleksyon( base sa rubric)

Pagtataya

1. c. 3. D 5. c
2.d 4. c
 SUSI SA PAGWAWASTO
Yunit III

Paunang Pagtataya

Gawain 1

1. C
2. D
3. A
4. D
5. A

Gawain 2

Konsept Map

Posibleng sagot:

 Pananakop ng mg makapangyarihang bansa

 Pagpapakilla ng relihiyong Kristiyanismo
 Pagkontrol ng kalakalan
 Kawalan ng karapatan at kalayaan ng mga Pilipino
 Mga hilaw na sangkap
 Pangingisda

Pamprosesong mga Tanong

Possible answers

1. Ang kolonyalismo ay isang patakaran ng mga Kastila na saakopin ang

mahihinang bansa para angkinin at pakinabangan ang mga likas na yaman
nito para sa personal na interes.

2. Ang imperyalismo ay isang aspetong pampolitikal, pangkabuhayan at

pangkultura upang lumakas ang pwersa ng mga maliit na bansa.

3. Oo

Gawain 3

K-W-L-S

K- Karamihan sa kanilang sinakop na mga bansa ay yung mga mahihina

bansa.

W- Ano ang dahilan ng kanilang pananakop?

L- Ang pilipinas ay napasailalim sa koloniya ng mga dayuhang bansa tulan ng
Europa.

S – Bakit hinayaan ng mga katutubong Pilipino na tuloyang masakop tayo ng

mga dayuhang bansa?

Gawain 4 : Pictoanalysis

Unang Yugto

1. Boston Davao Oriental at San Isidro Davao Oriental

2. Ang mabuting maidudulot ng ginto at pilak sa bansa ay uunlad ang
ekonomiya ng bansa.
3. Ang epekto ng walang habas na pagmimina ng ginto ay ang pagkasira ng
ating kalikasan. Malapit tayo sa natural disasters tulad ng landslide, mudslide,
soil erosion at pagbaha.
4. Kung ako ay isang gobyernador ng Davao Oriental magpapatupad ako ng
mahigpit na ordinansa na naglalayun na ipagbawal ang illegal logging at
mananagot sa batas ang sinumang lumabag nito.
5.Bilang isang mag-aaral ang aking kontribusyon upang maibsan ang
pang-aabuso sa kapaligiran ay huwag gayahin ang ginagawa ng mga
mapang-abuso na mga nilalang at hikayatin ang aking kapwa mag-aaral na
makibahagi sa pagpapanatili ng kaayusan ng ating kapaligiran sa
pamamagitan ng pagtatanim ng mga punong kahoy at paglinis sa kapaligiran.

Ikalawang Yugto

1.Bilang isang pinuno ng komunidad tatangapin ko anumang tulong ang

inialok ng sinumang banyaga para sa ikabubuti ng aming komunidad basta
walang hinihingi na anumang kapalit.

Gawain 5 :Pagsusuri ng Teksto

Isa sa mga paraan upang makuha ng mga Espanyol ang loob ng mga Pilipino
ay sa pamamagitan ng Relihiyong Kristiyanismo.

Gawain 6: Ang Aking Panata

Ako ay si ___________ ay nangangakong gagampanan ang aking

tungkulin na protektahan ang aking bayan sa pamamagitan ng pagpapanatili
sa nasyonalismo at pagiging makabayan. Hindi ko hahayaang may sinumang
dayuhan o maging kapwa man ang yumurak sa dangal ng aking inang bayan!

Gawain 7: Iguhit mo ang Nalalaman mo!

(Ang iyong iginuhit ay mamarkahan base sa rubriks na inihanda)

Gawain 8: Artikulo Ko, Interpretasyon mo!

Ang kahandaan sa panahon ng kalamidad o kagulohan ay dapat

isaalang-alang
para sa kaligtasan ng bawat nilalang. Nahati sa tatlo ang mga response ang
ginawa ng mga Pilipino sa panahon ng pamamalakad ng Español yun ay ang
pag-laban, pagtakas at pagtanggap.
Sa panahon ng kagulohan huwag mataranta dapat nasa tamang pag-iisip.
Siguradohin din na may naiambak na pagkain na sapat sa bawat myembro ng
pamilya, gamot at mga damit. Ihanda din ang mga importanteng dokyumento
at mag-tabi ng pera. Mainam din lumikas sa ibang lugar habang hindi pa
nag-uumpisa ang kaguluhan o mag-tago sa ligtas na lugar, pero kung sakaling
sumiklab na ang kagulohan manatili na sainyung tahanan at isirado lahat ng
pinto-an.

Gawain 9: Data Information Chart

KOLONYALISMO AT IMPERYALISMO SA TIMOG ASYA

Bansa Dahilan Paraan/Pamamaraan Epekto

Europe Ginto, pilak, Idinaan tayo sa relihiyon Nawalan ng

spices, likas na at merkantilismo karapatan ang
yaman at lupain mga Pilipino na
mamuno sa
sariling lugar.

Gawain10: Reflection Journal

a. Bilang paghahanda sakaling may sumakop sa aking barangay dapat

ipagbigay alam sa aking nasasakopan ang paparating na kagulohan upang
sila ay makapaghanda.

b. Sakaling may kaguluhan sa aking barangay dapat alamin muna ang rason
ng pagsiklab ng gulo bago gumawa ng hakbang upang sugpoin ito. Huwag
daanin sa dahas at madugong labanan dahil lahat ng bagay ay madadaan sa
mabuting usapan.

c. Upang makaahon sa sakuna dulot ng pananalakay dapat humingi ng tulong

ang lokal na pamahalaan galing sa Nasyonal na pamahalaan para sa pondo at
seguridad ng bawat mamayan.
 SUSI SA PAGWAWASTO
Yunit IV

Gawain 1

1. Nadiskubre ni Magellan ang Pilipinas noong Marso 16,1521.

2. Gumamit sila ng bolos and spears
3. Hindi nagtagumpay si Magellan sa pananakop ng Mactan, dahil napaghandaan ng
grupo ni Lapu-lapu ang pananakop ni Magellan.

Gawain 2 Alamin Mo! Gawin Mo!

Dahilan ng pananakop

1. Mayaman sa lkas na yaman

2. Sentro ng Kalakalan
3. Maayos na daungan

Mabuting Epekto ng pananakop

1. Pakikipagkaibigan
2. Edukasyon
3. Pagpalaganap ng Edukasyon

Di- Mabuting Epekto ng pananakop

1. Digmaan
2. Maraming nasawi, nawalan ng hanapbuhay, ari-arian
3. Paghihirap

Paraan ng Pananakop

1. Sa pamamagitan ng pagpapalaganap ng Kristiyanismo

2. Gumamit ngPuwersa o Dahas
3. Sa pamamaraang pakikipagkaibigan sa pamamagitan ng pakikipagsanduguan.

Gawain 3 Suri-Unawa

1. Dahilan ng pananakop ay ang ginto,pampalasa, at likas na yaman

2. Dahil sa matagumpay na pakikipaglaban ng mga muslim
3. Kung patuloy ang pananakop ng kastila ay mauubos at masisira an gating likas na
yaman.

Inaasahang sagot sa blg.4.

Mayroon po isang baha ang naranasan ko. Ang paghahanda na nagawa ko ay ang
paghanda ng mga bagay na kakailanganin ko tulad ng pagkain, damit, gamit ko sa pag
–aaral at iba pa.
Gawain 4 Paghahambing

Noon

Sa panahon ng kastila ang mga Pilipino ay hindi maayos ang pamumuhay ,walang
sariling pamahalaan, nahirapan sa mga patakarang pangkabuhayan na ipinatupad
nito.

Ngayon

Mula nang hindi na tayo napailalim sa kamay ng mga kastila nagkaroon tayo ng
maayos,na pamumuhay, higit sa lahat nagkaroon tayo ng sariling pamahalaan,
patakarang pangkabuhayan at Malaya na tayo.

D.Pagpapalalim

Gawain 5: Unawa- Paliwanag

Inaasahang sagot:

Kung may mananakop , huwag hayaan makapasok ,labanan ito para hindi masakop
ang ating kumunidad para hindi na tayo aging alipin sa sinuman.

Gawain 6: Sagot Mo! Isulat Mo!

1. Hindi, dahil naghihirap ang mga Pilipino.

2. Nasira ang kapaligiran ng mga nasabing lugar. Maibabangonmuli ang yamang
nasira sa pamamagitan ng pagtatanim muli ng punongkahoy.

Gawain 7: Sagot Mo! Isipin Mo! Gawin Mo!

Pagsulat ng mga Hakbang kung may mananakop na darating.

Magmasid sa paligid.
Makiisa sa mga hakbang na gagawin ng kumunidad.
Magsumbong sa awtoridad kung may paparating na nakakaiba ang kilos at hindi kilala
ang mga tao.

Gawain 8: PAGSULAT NG REPLEKSYON

IV Pagtataya
1.d
2.d
3.c
4.a
5.d

V Takdang Aralin
Inaasahang Sagot

Pagsulat ng Patalastas
Kung labanan mo ang Mananakop, tiyak ligtas ka sa Kapahamakan.